Núi quảy sông cày

Tiếng miền quê tôi không nói « gánh », mà nói «quảy ». Núi «Quảy » là quả núi có người đã quảy từ đồng bằng vào miền núi. Sông « Cày » là dòng sông do con vật kéo cày, đường cày to mà sâu, tạo thành lòng sông dẫn nước vào miền khô cạn.
Núi Quảy ở đâu? Trên con đường từ chợ Cồm vào chợ Nưa (1), bên kia cánh đồng sát chân núi, cạnh bờ suối trong, có hai quả núi. Đứng trên đường trông vào, thây hai quả núi cách nhau chỉ độ một đòn gánh. Đó là núi Quảy. Người địa phương còn gọi là « núi làng Đồng Phô». Sông Cày cũng chảy từ đây vào làng Đồng Phô. Đông Phô hiện nay cách núi Quảy chừng nửa ngày đường.
Ai quảy núi kia? Ai cày sông nọ? Chuyện dài đầy! Khi bé, tôi được bà tôi vừa nâu cơm vừa kể cho nghe, thường cơm chín thì chuyện mới hết.
…