Kỹ Thuật Trồng Cà Phê

Thưa quý vị.

Ngày nay, hễ đề cập đến nghề trồng Cà phê thì đa số người mình, dù là người ở thành thị hay đang sống với ruộng đồng vương rẫy tại nông thôn, ai cũng nghĩ ngay rằng đó là nghề… dễ hái ra tiền, dễ làm giàu và vì thế mọi người không tránh được sự thèm thuồng mơ ước.

Nếu tình cờ lâu ngày gặp lại một người thân quen nào đó, tự giới thiệu là họ đang có vườn Cà phê ở Lâm Đồng bay Ban Mê Thuột chẳng hạn. thì y như rằng ai cũng tỏ ra vồ vập mừng cho người thân quen đó đang gặp may, vì tin rằng người đó đang sống trong cảnh giàu sang phú quý, bơm xa những người có đồng lương… ba cọc ba đồng.

Nói đến trồng cà phê là người ta liên tưởng đến những “đồn điền” rỗng ít ra cũng vài ba mẫu. đến năm bảy mẫu đất trở lên. Tấc đất vốn là tấc vàng ai có trong tay chừng ấy đất để lập vườn Cà phê thì đã có. than nghèo cũng không ai tin được!

Được biết, không những ngày nay, mà ngay cả trăm năm về trước cũng vậy, hễ nói đến nghề trồng cà phê. ông bà mình cũng nôn nóng muốn trồng. Mặc dù, thời đó ông bà mình còn có thói quen uống trà, còn Cà phê được xem là thức uống của dân bang sang thành thị. Tuy cho Cà phê là thức uống “đẳng như thuốc Bắc”, nhưng có điều lạ là ai ai cũng muốn trồng, vì mọi người đều tin rằng … chỉ có trồng Cà phê mới chóng trở thành Bá bộ được !

Mọi người nôn nóng đến độ có lắm lúc dấy lên như một phong trào. Như vào những năm đầu thập niên ba mươi (1930), nhiều vùng, dân miền Trung, miền Bắc cùng rủ nhau lên đường vào Nam trồng Cà phê nườm nượp. Người nào bỏ xứ ra đi cũng ôm mộng làm giàu…

Ai nghèo thì lấy sức lực và làm công cho thiên hạ. còn người giàu thì ôm mộng mở đồn điền Cà phê lập nghiệp buôn.

Vào thời đó hễ ai muốn trồng Cà phê thì được Nhà nước khuyến khích cấp không cho 5 mẫu đất ở các vùng Cao nguyên mới khai phá, nên những tay giàu có đều hăm hởi nhập cuộc.

Vào thời điểm 1930, vườn Cà phê với diện tích 5 mẫu đất cũng được đánh giá là khá rộng rồi. Có điều đất tuy được khai hoang, nhưng người nhận đất còn phải tốn rất nhiều tiền của và công sức, cũng như thời gian để tạo nên mương nên khoảnh…

Do phong trào lan rộng, các đồn điền Cà phê lớn nhỏ được bung ra nên thu hút được số lượng nhân công khá lớn. Vì như quý vị đã biết trồng Cà phê trong giai đoạn khởi đầu rất tốn nhiều công chăm sóc : nào là công khai hoang công cuốc xới cày bừa (ngày xưa chưa được cơ giới hóa như ngày nay) rồi ương dưỡng cây con, nào đào hố trồng rồi run phân tưới nước… Vì vậy chủ vườn Cà phê nào cũng phải tốn hao rất nhiều tiền của trong việc đầu tư cho vườn Cà phê lúc khởi đầu này.

Thu nạp nhân công địa phương tuy rẻ, nhưng không tài nào đáp ứng được nhu cầu, nên số công nhân ở nơi khác mới có cơ hội tốt vào đây lập nghiệp; giống như lớp cha, anh của họ trước đó một vài mươi năm cũng lũ lượt rủ nhau vào các tỉnh Biên Hòa, Lộc Ninh… để trồng cao su vậy

Thu nạp nhân công địa phương tuy rẻ, nhưng không lài nào đáp ứng được nhu cầu, nên số công nhân ở nơi khác mới có cơ hội tốt vào đây lập nghiệp, giống như lớp cha, anh của họ trước đó một vài mươi năm cũng lũ lượt rủ nhau vào các tỉnh Biên Hòa, Lộc Ninh … để trồng cao su vậy.

Thật ra như quý vị đã biết, cây Cà phê đã được trồng trên đất nước ta khoảng 150 năm nay. Nhưng cũng như tại nhiều quốc gia khác ở châu Phi, châu Mỹ, châu Á, trong thời gian đầu thân phận nó cũng bị ba chìm bảy nổi mới có được địa vị…. huy hoàng như ngày nay. Vì đây là giống cây cũng “trái tính trái nết” chứ không “dễ ăn” như mọi người lầm tưởng ! Nhất là trong giai đoạn còn ít người hiểu nhiều về nó. Có bước vào nghề, người trong cuộc mới biết có nhiều gian truân và cũng làm thử thách.

Người ta ước tính, coi như gần năm chục năm đầu là chỉ trồng thử nghiệm mà thôi, chứ không thể làm giàu được nhờ thu hoạch cà phê. Thử đây là thử giống, còn nghiệm là xem đất đai và khí hậu tại nhiều nơi trong nước xem vùng nào thích hợp với cây Cà phê mà trồng.

Vì cây Cà phê cũng như cây tiêu, cây điều, vốn là cây xứ lạ mang về nên chuyện phong thổ rất quan trọng cho sự sống còn của nó nơi đất lạ.

Ở đầu đất đai và khí hậu thích hợp thì Cà phê phải triển mạnh, cho năng suất cao. Vì vậy, việc chọn giống chọn đất, chọn khí hậu sao cho thích hợp được với cây công nghiệp dài ngày này mới là chuyện đáng lo toan hùng đầu, không ai có thể xem thường được. Nhất là đối với những ai đã lắm phen lao đao và bao tiền tốn của với ngành nghề trồng trọt mới mẻ này.

Cái thuở ban đầu truân chuyên ấy, nhiều người lắm phen trồng rồi chặt bỏ nhiều khi đến năm lần bảy lượt mới tìm được cây giống hợp với khí hậu để trồng. Có khi giống này “chịu” đất đai nhưng lại không hợp với khí hậu…

Vì vậy, trong khoảng thời gian đầu với mấy chục năm dài đằng đằng này. kẻ may mắn gặt hái được thành công như ý thì ít, mà số người bị … sạt nghiệp lại khá đông. May mà trong giai đoạn này không mấy ai dám tung tay qua trán, họ vừa trồng vừa học hỏi thêm kinh nghiệm, nên không ai dám liều “bùng” điện tích rộng thêm ra.
Sách vở hướng dẫn việc trồng Cà phê vào những thập niên cuối thế kỷ thứ 19 mà ngay đầu thế kỷ 20 cũng vậy rất hiếm hoi. Nếu có chăng nữa là ít bài tiếng Pháp, tiếng Anh đang trong các báo tiếng Pháp, tiếng Anh, nhưng đa số dân mình thời đó làm sao đủ sức đọc được, hiểu được?

Đó là lý do khiến các đồn điền Cà phê rộng lớn của người Pháp thành công trong khi vườn Cà phê của người bản xử thì lụn bại.

Thế nhưng, gương người lại sáng cho mình, mọi người đều coi thất bại là mẹ thành công với đức tính cần cù nhẫn nại sẵn có, ông bà mình cũng cố công mày mò trồng mãi…. Và cũng nhờ tinh thần cầu tiến của bao lớp người đi trước, mà ba bốn chục năm gần đây, cây Cà phê được trồng nhiều nơi khắp cả nước, với diện tích càng ngày càng được mở rộng ra đến độ không ngờ.

Được biết. trong thời gian đầu. cây Cà phê được các vị cổ Đạo Thiên Chúa Giáo (?) đem về trồng với số lượng ít lại một số địa phương như Nghệ An. Quảng Bình, rồi Kontum… Sau này họ thấy giống cây công nghiệp dài ngày này “ăn chịu” được với phong thổ Việt Nam nên người Pháp mới mạnh đạn mở những đồn điền lớn tại các vùng thuộc cao nguyên Trung phần… Vào đầu thế kỷ thứ 20, tổng diện tích đồn điền Cà phê của người Pháp đã tiến đến con số vài ba ngàn mẫu. Vào thời buổi đó, con số vài ngàn mẫu được coi là to lắm. Thế nhưng, do kỹ thuật trồng trọt chưa tiến bộ, nhất là việc phòng chống sâu bệnh cho Cà phê còn kém hiệu quả nên năng suất của các đồn điền Cà phê đỏ cũng khá thấp.

Trong ba bốn mươi năm trở lại đây diện tích vườn Cà phê của ta hàng năm càng được mở rộng thêm. Thực tế cho thấy con số hơn 200 ngàn mẫu hiện đã đi vào khai thác. với tổng sản lượng hàng năm đạt được gần 300 ngàn tấn. Trung bình đạt được từ 2 đến 3 tấn một mẫu. Có nơi năng suất còn vượt trội hơn gấp mấy lần.

Đây là chuyện đáng mừng, vì Cà phê đang là mặt hàng xuất khẩu mạnh, tạo được nguồn ngoại tệ lớn làm giàu cho đất nước.

Điều thuận lợi là ở nước ta, khắp cả ba miền Nam Trung Bắc. dù khi bầu và đất đai tuy có điểm khác nhau. nhưng vẫn được xem là nước có điều kiện tự nhiên thích hợp cho cây Cà phê sinh sống và phát triển mạnh.

Bằng chứng biến nhiên cho thấy tại miền Bắc ngày nay các tỉnh Hòa Bình, Yên Bái, Tuyên Quang. Sơn La Bắc Thái. Lai Châu. Lạng Sơn… đều đã có cả trăm ngàn mẫu Cà phê tươi tốt, năng suất đạt được rất khả quan.

Tại Trung Bộ nói chung và cao nguyên Trung Bộ nổi riêng, được đánh giá là rùng đắc địa nhất của cây Cà phê. Vì đất đai khí hậu phù hợp lại vòng lớn, như Quảng Trị, Lâm Đồng, Gia Lai, Kontum. Daklak. Ban Mê Thuột. Đến đây quý vị mới có dịp chứng kiến những rừng Cà phê bạt ngàn, vườn này nối tiếp với vườn kia, tưởng chừng như không bao giờ dứt.

Tại Nam Bộ, nơi có khí hậu ôn hòa và có diện tích đất đai rộng rãi phù hợp cho việc lập vườn trồng Cà phê.

Từ lâu, các địa danh Đồng Nai, Bình Dương. Bình Phước và các vùng phụ cận đã nổi tiếng có những vườn Cà phê rộng lớn, lâu đời, cho năng suất cao. Quả thật đất đai miền Đông Nam Bộ đã rộng lại tốt, khí hậu cũng thích hợp giúp cây Cà phê phát triển mạnh.

Thật ra trồng Cà phê không khó. Cái khó là tìm cho được đất đai phù hợp, nơi có sẵn nguồn nước tưới dồi dào. nơi có khí hậu thích hợp với Cà phê. Và đòi hỏi sau cùng là phải chăm sóc vườn tược cho chu đáo.

Về đất trồng thì Cà phê tỏ ra không mấy bén đất, chỉ đòi hỏi tầng đất mặt phải có độ dày trên 70 phân mới tốt, và rằng rễ cái (rễ chuột) cây Cà phê ăn sâu hơn một thước vào lòng đất. Cà phê hạp nhất là đất đỏ, nhưng thực tế cho thấy giống cây này có thể trồng được trên nhiều loại đất mà vẫn cho năng suất cao, miễn là tầng đất mặt phải có độ dày như vừa nói … Và tất nhiên, đất phải tơi xốp và có độ phì cao.

Về nhiệt độ, nói chung, trong khoảng 5 độ đến 35 độ, cây Cà phê sống được, những sống được ở đây không có nghĩa là sinh trưởng tốt là lắm hoa nhiều trái.

Cà phê thì có nhiều giống, mỗi giống lại chỉ thích nghi được với một “mức” nhiệt độ nào đó mà thôi. Nếu đem trồng ép, trồng gượng sẽ không đem lại kết quả tốt.

Điều quan trọng là nên chọn đúng giống phù hợp với điều kiện tự nhiên, vì ta không thể gặt hái được thành cộng khi đem trồng giống cây chỉ chịu được khí hậu nóng ẩm vào vùng đất có khí hậu mát lạnh, hay ngược lại.

Những ai có kinh nghiêm trong nghề lâu năm đều nhận ra rằng : bên cạnh điều kiện đất đai, cần phải có khí hậu thích hợp, cộng với sự chăm sóc chu đáo (như phân tro nước tưới đầy đủ) thì vườn Cà phê mới phát triển tốt.

Tất nhiên, nói đến khí hậu mà chỉ đề cập đến nhiệt độ không thôi cũng chưa đủ. Ta còn phải chú trọng đến mưa gió, ẩm độ, ánh sáng ra sao nữa. Những chi tiết quan trọng này chúng tôi xin đề cập kỹ sau phần này…

Tóm lại, điều cần nhất là phải nằm rừng được kĩ thuật trồng trọt, cộng với tinh thần cầu tiến không ngừng học hỏi về những tiến bộ kỹ thuật mới trong nghề trồng cà phê thì ta mới nắm chắc được thành công. Chẳng hạn như biết áp dụng phương pháp nhân giống ra tỉnh ra sao để lao được vườn cà phê thuần chủng, như biết cách sử dụng các loại phân bón với liều lượng thích hợp cho từng thời kỳ sinh trưởng của cây để cây cho năng suất cao… Càng nắm vững được phần kỹ thuật thì ta càng gặt hái được nhiều thành công viên mãn trong nghề trồng cây công nghiệp dài ngày này..