Việt Nam Danh Tướng Yếu Mục

Thầm nghĩ: Ở về buổi phong trào mới mẻ nầy, mà lại là về phong trào sách vở thì những nhà ưu-thễ mẫn thời, những nhà văn-sĩ trứ danh, ai cũng huơ ngọn bút ái-quốc để truyền bá cái tư-tưởng cao xa, để diều dắc đồng bào lên con đường văn-minh tấn-bộ! Mừng thay cho vận mạng nước nhà, song trái lại, buồn thay cho buổi hậu vận tương lai. Vì sao lại mừng? Vì sao lại buồn? Xin giải: Mừng là vì hiện giờ ở xứ ta nảy sanh chẳng biết bao nhiêu những sách vở và tiểu thuyết. Buồn là vì những nhà văn-sĩ ở nước ta, hiếm vị viết sách vì nghĩa-vụ, vì tấm lòng ái-quốc, phần đông là vì bã danh lợi. Than ôi! những vị ra viết sách hoặc viết tiểu-thuyết là những nhà nhiệt-tâm ái-quốc, lấy bút làm gươm, lấy văn chương làm khí-giải để nâng đỡ cái trình-độ của dân, trên đối với bốn ngàn năm tổ quốc, dưới đối với hai mươi lăm triệu đồng bào! thế thì một nhà tác giả là một nhà có quan hệ cho quốc-gia, có phần lớn lao cho xã-hội! Thầm xét: Nước Việt-Nam ta tuy là một nước chịu quyền bảo-hộ của nước Pháp, song le hồn nước vẫn còn tỉnh táo, lẽ đâu cứ một giấc mộng hồn, không người đánh tỉnh? Song tức vì dân ta trước kia rất nên lầm lộn, truyện sử nước mình không xem, chỉ xem những chuyện Tàu, nào là Tam-quốc, Tây-du, chớ chẳng chịu học hỏi những truyện sử nhà mình, có nhiều người cũng da vàng máu đỏ, cũng con Tiên cháu Rồng, mà thử hỏi họ: nào ai là ông tổ sáng lập nước nhà, nào ai là bực anh hùng chí sĩ cạnh tranh với Tàu; thì chỉ bơ ngơ báo ngáo, chẳng biết đâu mà trả lời; nghĩ có buồn chăng? Những nhà độc-giả ở nước ta thì như thế, còn những nhà tác-giả thì thường dùng những câu văn nhảm nhí, những giọng nỉ non phù trầm, để xiêu lòng những bạn mày xanh, để đánh đổ tinh thần người phụ-nữ! Than ôi! Độc-giả cũng thế, mà tác-giả cũng thế, biểu sao hồn nước chẳng lu mờ, đồng bào chẳng ám muội? Hôm nay tôi chẳng quản sức kém tài hèn, câu văn sơ siễn lượm lặt những câu văn rơi thừa và soạn những lịch-sử của các đấng vĩ-nhơn anh-kiệt, chép thành quyển sách nhỏ nhen nầy, mong rằng đồng-bào Việt-Nam nên biết lịch-sử của các bực anh hùng chí-sĩ nước Việt-Nam, cho khỏi mang câu « Mồ cha chả khóc, khóc đống mối, mồ mẹ chả khóc, khóc bối bòng bong ».Nay kỉnh, Năm Mậu-Thình, ngày giáp tuất Soạn-giả cẩn chí