Xa Nhà Ca

Dân tộc Hà Nhì về dân số đứng hàng thứ 35 trong các dân tộc ở Việt Nam. Dân số khoảng 12.500 người. Sống chủ yếu ở các tỉnh Lai Châu, Lào Cai.

Người Hà Nhì còn có tên gọi khác là U Ni, Xá U Ni. Họ sống bằng nghề nông, có trồng lúa, có nơi làm ruộng, có nơi làm nương rẫy. Họ sống thành từng bản.
Tuy số dân ít, song ở họ có một nền văn học dân gian phong phú, đa dạng: Tiếc rằng – nền văn hóa dân gian đó chưa được sưu tầm, nghiên cứu như một số dân tộc khác như dân tộc Thái, dân tộc Mông, dân tộc Tày, Nùng… ở Việt Bắc được các soạn giả “vào đi, xáo lại” nhiều lần ở các góc độ với các hình thức khác nhau.

Chúng tôi còn nhớ như in, năm 1987 Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc in cuốn Truyện cổ Hà Nhì của hai soạn giả Vừ Go Xá (dân tộc Hà Nhì) và Phạm Quang Trung, biên soạn, dầy 128 trang, khổ 13 x 19cm. In với số lượng 2.000 cuốn. Và từ đó đến nay vốn văn hóa dân gian của dân tộc này chưa được giới thiệu thành tấm thành miếng Nghĩa là mới chỉ được giới thiệu trên tạp chí địa phương một số câu đố, tục ngữ nhưng cũng chỉ là xôi đồ, số có số không.

Chúng tôi cũng chỉ nghe nói là vốn văn hóa dân gian của họ phong phủ lắm, truyện cổ tích, thần thoại rất nhiều chứ không phải chỉ có vậy đâu. Ngay như hát trong đám cưới đã có 400 câu, còn ca dao, dân ca, tục ngữ và còn khá nhiều truyện thơ dài, ngắn khác nhau.

Thật là may mắn, sau 11 năm – chúng ta lại được thưởng thức một món ăn độc đáo của dân tộc Hà Nhì do chính người con của dân tộc họ . Chu Tá Nộ Chu Thùy Liên) cùng với anh Lê Đình Lai – sưu tầm, biên dịch. Đó là truyện thơ Xa Nhà Ca – cuốn sách dầy hơn 230 trang, khổ 13 x 19cm. In song ngữ: tiếng Kinh và tiếng Hà Nhi phiên âm.
Trong truyện thơ Xa Nhà Ca này – chia thành mấy phần sau:

I. Chia trời đất và chia muôn loài. Ù Pe mi pe pe
II. Chặt cây thần
Pa Hla, ni ma xá txu
III. Rủi cành – Hồ cho ma do thủ IV. Ông khổng lồ – Ca lò ca chó khô
V. Tìm tháng năm – A pà nhệ ly
VI. Năm đến tháng đến – Khu khu Ifla Khu
VII. Cách thức lao động sản xuất, làm ăn buôn bán Gô du h’lá pà
VIII. Thờ cúng – Tổ há xá tạu há pà.

Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc xin trân trọng giới thiệu với độc giả gần xa về món ăn tinh thần mới của dân tộc Hà Nhì trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Mong nhận được sự góp ý của bạn đọc, các nhà folklore… để lần tái bản sau hoàn thiện, đầy đủ hơn, hay hơn.

21.9.2001