Sống đẹp với Hà Đình

Cuốn sách có trên tay bạn đọc là một tập khảo luận văn bản, biên dịch, tiểu luận văn chương về danh sĩ, nghệ sĩ tài hoa Hà Đình (1842-1911). Gọi ông là một nghệ sĩ tài hoa và Hà Đình viết văn, làm thơ, vẽ tranh, viết thư pháp… với cứu cánh là muốn đạt đạt đến yếu tinh của nghệ thuật, ngoài nhiệm vụ một công bộc.
Trước đây chúng tôi đã xuất bản một công trình về ông có tên: Hà Đình Nguyễn Thuật – Tác phẩm (NXB TP. HCM, 2005, 830tr. khổ 16x24cm) với đầy đủ các súng tác phẩm, biên khảo trong suốt thời gian ông còn tại thế. Số tác phẩm Hà Đình rất đa dạng, phong phú không những về lượng mà chất của từng tác phẩm ông mỗi khi nhà văn kí thác tâm tư, tình cảm, ngôn chi mình qua các trung viết,
Về lượng ông có đến mấy trăm (hơn 600) thi đề, văn đề với nhiều thể tài khác nhau. Riêng thơ có đến 500 bài, văn cũng đến hơn 300 (kể cả câu đối), các sớ tẩu cũng đến số chục bài, họa cũng có một số bức tranh, có giá trị nghệ thuật; nhất là các bộ môn thơ, kí, tán, thư pháp là phần xuất sắc, độc đáo. Đó là những đóng góp phong phú của Nguyễn Thuật đối với học thuật, văn hậu Việt Nam vào thời cận đại. Từ đó có thể xem Hà Đình là một văn sĩ trúc tuyệt cùng thời với các danh sĩ Việt Nam: tuy vậy số tác phẩm của ông hơn một thế kỉ qua bị lớp bụi thời gian cùng bao hung phế của lịch sử dữ gần như mai mót.
Từ các năm 2000 – 2001, do một sự tình cờ và có lẽ đo mối duyên hàn mặc mà chúng tôi thủ đắc được toàn bộ tác phẩm Hà Đình. Kể từ đó chúng tôi bắt tay vào việc biên dịch, nghiên cứu toàn bộ sáng tác phẩm ông. Và càng đọc ông, chúng tôi càng có những ý niệm sâu sắc về những gì ông kí thác vào tác phẩm mình một cách chân thành và không bao giờ vắng bóng nghệ thuật trong từng câu chữ, từng trang viết.
Các tác phẩm ông tiết của tuổi xế bóng có một của bản ngắn có tên Khoái thư trích lạc. Chúng tôi gọi tác phẩm này là cào bản vì bản thảo này chưa in, nhưng thật sự đây là một cuốn sách hoàn chỉnh do chính tay tác giả chép rất cẩn thận trong năm 1910 với nét chữ vừa chân phương vừa bay bướm dưới tay một thư pháp gia lão luyện. Về phương diện hình thức đây là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị họa học, nhưng về nội dung thì Khoái thư trích lục là một áng văn chương độc đảo thuộc loại tuyệt diệu hảo từ”. Nếu không sợ quá lời, chúng tôi xin mượn lời thi hào Nguyễn Du mà nghĩ rằng tác phẩm này đúng là một thứ Lời lời châu ngọc hàng hàng gẩm thêu”, không thì cũng là:

“Phương cao phù du vẫn cấm đoạn
Tòng giao sắt luyện tả thu quang”