🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện Ebooks Nhóm Zalo B O S tl NGjkY SINH CHII TICK Hd CHf MINH ITS. THANH DUY Tie tudng Ho Chi Minh vdi sU nghiep xay dung con ngudi Viet Nam phat trien toan dien (Sack tham khao) PGS. TS. TH ANH DUY TIT TlflJNG HO CHI MINH VCJI Sir NGHIEP XAY DlfNG ■ ■ ■ CON NGirdl VIET NAM ■ PHAT TRIEN TOAN DIEN■ (SACH THAM KHAO) (Tai ban) n h A xuat ban k h o a hoc x a h Oi HANOI-2010 L()I n h a x u a t b a n Chu tich Ho Chi' Minh la vi lanh tu thien tai cua Dang ta va nhan dan ta, ngUdi anh hung giai phong dan toe, danh nhan van hoa the gidi. NgUdi da ket tinh trong minh nhQng pham chat va gia tri tinh than cao quy nhat cua giai cap cong nhan va dan toe Viet Nam. Cong lao va sU nghiep bat ttf cua NgUdi toa sang mot niem tin vo han vao kha nang cach mang va sang tao, lUdng tri va ph&m gia con ngUdi, lay con ngudi lam trung tam cua moi suy nghi va hoat dong. Suot ddi. Ngudi dau tranh chong ap bijfc, bat cong, phan dau dem lai cuoc song tu do, hanh phuc cho nhan dan, cho nhan loai. Chu tich Ho Chi' Minh da de lai cho chung ta mot di san vo gia ve tu tUdng, dao ddc va tac phong. Trong di san tu tUdng cua NgUdi, tu tUdng ve xay dung con ngUdi phat trien toan dien la mot bo phan quan trong, co y nghia to ldn doi vdi cach mang nude ta. Trong sU nghiep xay dung chu nghia xa hoi, Chu tich Ho Chi Minh dac biet coi trong van de xay dung con ngUdi mdi; vi day la dong lUc quyet dinh hudng di len cua xa hoi Viet Nam. NgUdi tCfng day: Muon xay dUng chu nghia xa hoi triidc het can phai co con ngUdi xa hoi chu nghia. Theo NgUdi, con ngUdi xa hoi chu nghia phat trien toan dien chinh la con ngUdi co tinh than lam chu xa hoi, co tri thilc van hoa va khoa hoc, co trinh do chuyen mon nghiep vu, co pham chat dao diic cach mang “can kiem liem chinh”, “chi cong vo tu”, phai nghiem khac chong chu nghia ca nhan. Tham nhu^n tu tUdng Ho Chi Minh ve van de xay dung con ngUdi phat trien toan dien, trong giai doan cach mang 5 hien nay khi nUdc ta dang tien hanh day manh cong nghiep hoa. hien dai hoa. hdn luc nao het. Dang ta dac biet quan tam va chu trong den van de xay dung con ngUdi. phat huy nhan to" con ngUOi va vi con ngudi. Nham cung cap cho ban doc tai lieu tham khao nghien ciiu ve tu tUdng Ho Chi' Minh. nam 2001 va nam 2002, Nha xuat ban Chinh tri quoc gia da xuat ban cuon sach Tit tiidng Ho Chi Minh vdi sit nghiep xay diing con ngi/di Viet Nam phat trien toan dien cua PGS. TS. Thanh Duy. Cuon sach gom 6 chUdng de cap den nhutng quan diem cd ban ve moi quan he giuta van hoa vdi viec xay dUng con ngUdi phat trien toan dien; nguon goc va qua trinh hinh thanh tU tUdng Ho Chi' Minh ve con ngUdi phat trien toan dien: ve dac diem va ban chat, quan niem va giai phap xay dung con ngUdi phat trien toan dien trong boi canh hien nay. Cuon sach da dUdc ban doc rat hoan nghenh. Do nhu cau cua ban doc, Nha xuat ban Khoa hoc xa hoi tai ban cuon sach tren. Xin tran trong gidi thieu cuon sach vdi ban doc. NHA XUAT BAN KHOA HOC XA H0I 6 l 6 i n o i d a u Tiep thu truyen thong yeu nUdc va yeu dan cua gia dinh, truyen thong nhan ai cua dan toe, nhat la chu nghia nhan van macxi't, Chu tich Ho Chi Minh co niem tin manh liet vao sufc manh va pham gia cua con ngUdi. Ngay sau khi tim dUdc con dUdng ciiu nUdc, NgUdi thay ro: chi co tin vao con ngUdi tijfc la tin vao dan, dua vao dan m6i co hy vong ciiu dUdc nUdc. NgUdi da nhieu l&n noi vdi nhutng ngUdi ban chien dau cua minh khi con d Pari rang, chi co dua vao sCfc minh, vao dan toe minh m6i hy vong dUdc giai phong. Trong Tuyen ngon cua Hoi lien hiep thuoc dia, do NgUdi thao ra co doan viet: “Anh em phai lam the nao de dUdc giai phong? Van dung cong thiic cua Cac Mac chung toi xin noi vdi anh em r&ng, cong cuoc giai phong anh em chi co the thUc hien dUdc bang sU no lUc cua ban than anh em”. Rut ra dUdc chan ly do trong hoan canh dat nUdc con bi no le, trong tay khong co mot phUdng tien gi, lai dang song va hoat dong bi mat d nUdc ngoai, that khong phai ddn gian. Da co luc Ho Chi Minh boc lo tam sU cua minh khi tra ldi mot nha van My nhii sau: “Nhan dan Viet Nam trong do co ong cu than sinh ra toi, thudng tu hoi nhau ai la ngUdi se giup minh thoat khoi ach thong tri cua Phap. NgUdi nay nghi la Nhat, ngUdi khac nghi la Anh, co ngUdi lai cho la My. Toi thay phai di ra nUdc ngoai xem cho ro. Sau khi xem xet ho lam an ra sao, toi se trd ve giup dong bao toi”. Do la dong cd ra di tim dUdng ciiu nUdc cua Ngifdi. 7 Phai hdn 10 nam sau ke tijf khi rdi To quoc (1911). de vao thang 6 nam 1923, khi viet thu tii biet gui cac ban cung hoat dong trudc khi bi mat rdi Pari, Nguyen Ai Quoc - Ho Chi Minh mdi co cau tra ldi ro rang va diit khoat. Tra ldi cau hoi “chung ta phai lam gi?”, NgUdi noi: “Doi vdi toi, cau tra ldi da ro rang: trd ve nUdc, di vao quan chung, thCfc tinh ho, to chiic ho, doan ket ho, huan luyen ho, diia ho ra dau tranh gianh tu do doc lap”1. Noi len dUdc y tUdng mang tinh chan ly do la ca qua trinh tim toi, khao sat thUc te va the nghiem cuoc song ban than. Tvf do, NgUdi co niem tin manh liet vao con ngiJdi va thay chi co tin yeu con ngUdi that sU, muon giai phong ho that sU, mdi tap hdp dUdc ho thUc hien muc tieu doan ket nhan dan nham tao ra siic manh cho sU nghiep cach mang. Cung tii do, NgUdi phat hien them mot chan ly bat diet la: Doan ket tao ra stic manh, doan ket tao ra chien thang va NgUdi de ra khau hieu: Doan ket, doan ket, dai doan ket. Thanh cong, thanh cong, dai thanh cong. Tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi dUdc bieu hien that da dang va vo cung phong phu. No tham dUdm trong toan bo cuoc ddi va sU nghiep cua NgUdi, dUdc toa sang trong tiing viec lam, tijfng cut chi, tifng moi quan tam an can den moi con ngUdi: Tat ca deu toat len tinh thUdng yeu vo han, sU ton trong, thai do bao dung va niem tin tuyet doi vao con ngUdi. TrUdc khi txt gia coi ddi, trong ban Di chuc de lai cho ddi sau, NgUdi khong quen can dan Dang ta: Ngay sau khi cuoc khang chien chong My, cxiu nUdc th^ng ldi thi “Dau 1. Ho Chi' Minh: Toan tap, Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha Noi, 2000, t.l, tr.192. 8 tien la cong viec doi vdi con ngUdi” tiic la phai co chinh sach xa hoi doi vdi con ngiidi. NgUdi can dan “phai co ke hoach that tot de phat trien kinh te va van hoa, nham khong ngifng nang cao ddi song cua nhan d a n ”. Do la nhiing viec Dang va Nha nude ta da va dang ra siic thUc hien trong sU nghiep doi mdi hien nay. De nghien ctiu mot cach co he thong tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngiidi cung nhu tu tUdng cua Ngtfdi ve sii nghiep trong ngUdi nham xay dung con ngiidi mcli phat trien toan dien phu hcfp v6i xa hoi hien dai, can co nhieu cong trinh khoa hoc. NhUng co the noi, cho den nay chung ta con it thay nhiing cong trinh di sau nghien ciiu mot cach toan dien va sau sic tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngiidi v6i tu cach khong chi nhu do! tUdng cua cach mang ma quan trong hdn con la chu the cua cach mang. Con ngiidi noi d day khong phai la mot sieu nhan nao co sCf menh di giai phong cho ngUdi khac ma chinh la ngUdi dan, ngUdi cung kho, ngUdi bi ap biic, ti3c con ngUdi chiu trach nhiem trUdc sil menh lich sii. C) cuon sach nay, chung toi co g&ng neu len he thong cac luan diem trong tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi. DUdng nhien, day cung chiia phai la mot cong trinh phan anh that d§y du va toan dien tii tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi the hien tren rat nhieu mat, dac biet trong linh vUc van hoa bieu hien tap trung vao tu tiidng nhan van Ho Chi Minh the hien khong chi trong nhutng quan diem cu the trUc tiep ve con ngUdi ma con trong hau het cac linh vUc tu tUdng, dao diic, tac phong va noi chung la nhan cach van hoa Ho Chi Minh. Co le phai co mot cong trinh khac 16n hdn, d day chung toi chUa co tham vong vUdn t6i. 9 Tuy nhien, vdi mot so chUdng de cap trong cuon sach nho nay, chung toi hy vong se gdi md nhCing quan diem cd ban nhat ve moi quan he giuta van hoa va viec xay dung con ngUdi phat trien toan dien, ve nguon goc va qua trinh hinh thanh tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngiidi phat trien toan dien, ve dac diem va ban chat con ngiidi phat trien toan dien, nhat la ve viec xay dung con ngifdi phat trien toan dien trong thdi dai loai ngUdi dang bu6c vao thien nien ky m6i. Chung toi mong nhan dUdc nhiing y kien dong gop cua ban doc. tAc g ia 10 Chirong I MOI QUAN HE GILA VAN HOA VA VIEC XAY DUNG CON NGUCII VIET NAM PHAT TRIEN TOAN DIEN PHU HOP VCH THClI KY DAY MANH CONG NGHIEP HOA, HIEN DAI HOA DAT NUCfC Trong he thong tu tUdng Ho Chi Minh, van de phat trien van hoa cung nhu van de xay dUng con ngUdi mdi tiic la con ngUdi phat trien toan dien deu co vi tri dac biet quan trong A / . •» va co moi quan he gan bo hiJu cd vdi nhau. Phat trien van hoa la nham muc dich xay dung con ngUdi mdi, tao dieu kien cho con ngUdi ngay cang nang cao nhan cach, hoan thien ban chat ngUdi. Phat trien van hoa cung dong thdi de tao ra dong luc cho con ngUdi phat trien, xay dUng con ngUdi phat trien toan dien phu hdp vdi yeu cau thdi ky cach mang mdi. Do la hai mat cd ban cua van hoa. Cho nen, khi noi van hoa, chung ta khang dinh van hoa viia la muc tieu, viia la dong luc. Du la muc tieu hay dong luc, van hoa cung gan vdi con ngUdi tao nen pham chat cua con ngUdi cu the, tiic con ngUdi co nhan cach van hoa. Mat khac. khi noi den con ngifdi, chung ta khong xem con ngUdi nhu la sinh vat trtiu tUdng, con ngUdi noi chung ma bao gid cung noi den con ngifdi cu the trong mot xa hoi cu the. Vdi y nghia do, con ngUdi vCfa la muc tieu, viia la dong luc cung nhu muc tieu va dong luc cua van hoa. Dieu do chiing to giu'a van hoa vdi con ngUdi tuy la hai van de khac nhau, nhUng thUc chat cd moi quan he gan bo rat hiiu cd vdi nhau, tuy hai ma nhu mot. Noi van hoa khong the khong noi den 11 con ngifdi vi chi co con ngUdi mdi co van hoa; noi con ngiidi cung khong the khong noi den van hoa, chi vi van hoa la thuoc tinh dac trUng ban chat cua con ngUdi va chi co van hoa cua con ngUdi. La muc tieu, van hoa cung nhu con ngUdi bao gid cung dUdc xem la doi tUdng xay diing va phat trien cua sU nghiep cach mang, co nghia la xet cho cung, du noi den sach lUdc hay chien lUdc, muc tieu trudc mat hay muc tieu lau dai... bat cii cuoc cach mang chan chinh nao, bat cii nhiem vu nao cua Dang va Nha niidc dat ra deu xuat phat tii viec dem lai hanh phuc cho con ngUdi ma hanh phuc do khong chi co cdm an, ao mac hoac bat cii mot nhu cau vat chat nao khac ma chinh la nhu cau van hoa. Tham chi xet cho cung, co the noi, tat ca nhiing nhu cku toi thieu cua con ngUdi tijf an, mac. d, di lai, vui chdi, quan he tinh ngUdi, ca vat chat va tinh than... deu co xuat phat diem tCf van hoa. Cho nen, ngay nay ngUdi ta noi den van hoa the hien d moi nhu cau cuoc song nhu van hoa am thUc, van hoa giao tiep, van hoa the lUc, van hoa the thao, van hoa du lich, van hoa loi song, van hoa tu tUdng, van hoa dao diic, van hoa phap luat, van hoa gia dinh, van hoa thdi trang, van hoa ton giao, v.v... Hau nhu khong co mot linh vUc nao cua cuoc song gan vdi nhu cau con ngUdi lai khong gan vdi van hoa. Van hoa la ban chat dac trUng chi thay cd d con ngudi. Neu thieu ban chat van hoa thi moi nhu cau toi thieu cua con ngifdi cung khong khac may nhu cau cua dong vat. Con ngUdi thUc sU trd thanh NgiCdi tCf khi cd van hoa. Dieu do ngav nay da diidc noi nhieu va ngay cang thay ro ban chat ngitdi gin lien vdi ban chat van hod. Ban chat van hoa cua con ngUdi dUdc the hien d nhieu mat cua cuoc song, nhUng chu yeu the hien d tam hieu biet, 12 kha nang tri tue va nhat la noi tam tinh cam. gia tri tinh th&n cua con ngudi. Da co hang tram dinh nghia ve van hoa. cho den trudc khi UNESCO phat dong Thap ky the gidi phat trien van hod van con nhieu dinh nghia khac nhau. NhUng doi vdi chung ta co the noi. dinh nghia cua Ho Chi Minh ve van hoa la tieu bieu hdn ca, gan vdi con ngUdi hdn ca: “Vi le sinh ton cung nhu muc dich cua cuoc song, loai ngUdi mdi sang tao va phat minh ra ngon ngii, chijf viet, dao diifc, phap luat, khoa hoc, ton giao, van hoc, nghe thuat, nhiing cong cu cho sinh hoat h4ng ngay ve mac. an, d va cac phUdng thiic sU dung. Toan bo nhung sang tao va phat minh do tiic la van hoa. Van hoa la sU tong hdp cua moi phUdng thiic sinh hoat cung vdi bieu hien cua no ma loai ngUdi da san sinh ra nh^m thich ufng nhiing nhu cau ddi song va doi hoi cua sU sinh ton”1. Do la mot dinh nghia phan anh dung nhat ban chat cua van hoa dong thdi cung the hien r5 ban chat con ngUdi cd van hoa, tu! do chung ta thay ro moi quan he hiiu cd giiia van hoa vdi con ngUdi. Trong nhiing gia tri cd lien quan den van hoa, Ho Chi' Minh cho ta thay gia tri cao nhat cua moi gia tri van hoa, chinh la con ngi(di. Con ngUdi la sii quy tu ban chat cua van hoa va chi co van hoa mdi lam cho con ngUdi trd nen ngitcti thUc su\ Con ngUdi hoan thien hay chUa hoan thien, phat trien toan dien hay chUa toan dien, chinh la nhd cd van hoa va chi cd van hoa. Van hoa von 'd chiic nang rat ldn. Noi ro chiic nang cua van hoa, dong thdi noi ro moi quan he giiia van hoa vdi ddi song xa hoi cua con ngudi, Ho Chi Minh noi: Van hoa cd lien 1. Ho Chi Minh: Sdd, t.3, tr.431. 13 lac vdi chinh tri rat mat thiet. Phai lam the nao cho van hoa vao sau trong tam ly quoc dan. nghia la van hoa phai sUa doi dUdc tham nhung, lUdi bieng. phu hoa, xa xi. Tam ly cua ta lai muon lay tu do, doc lap lam goc. Van hoa phai lam the nao cho ai cung co ly tUdng tu chu. doc lap. tu do. Dong thdi van hoa phai lam the nao cho quoc dan co tinh th&n vi nUdc quen minh, vi ldi l'ch chung ma quen ldi l'ch rieng. V6i xa hoi. van hoa phai lam the nao cho moi ngUdi Viet Nam tvf gia den tre, ca dan ong va dan ba ai cung hieu cai nhiem vu cua minh va biet hUdng cai hanh phuc cua minh nen dUdc hUdng. So phan dan ta d trong tay ta. Van hoa phai soi dUdng cho quoc dan di1. Dieu do chiing to Ho Chi Minh khong chi dat rat cao vi tri, chiic nang cua van hoa, ma hdn the NgUdi con coi van hoa gan vdi ban chat con ngUdi va ban chat moi xa hoi, ban chat dan toe. Qua trinh hinh thanh va phat trien cua moi dan toe doi hoi nhieu dieu kien. nhung dieu kien cd ban nhat van la van hoa bieu hien d yeu to ngdn nguf, chii viet, tam ly dan toe va nhat la y thiic cong dong ve lanh tho va ve nhieu mat cua ddi song con ngUdi cung co chung so phan. Van hoa co kha nang tao ra con ngUdi hoan thien, dong thdi tao ra nhiing ky tich cho xa hoi va bien xa hoi lac hau thanh xa hoi van minh, nghia la co mot siic manh dUdc goi la stic manh van hod. Trong thUc te each mang nu6c ta, Ho Chi Minh da sU dung siic manh truyen thong van hoa dan toe nhu mot loai vu khi dieu ky tao ra siic manh vat chat va tinh thin cho nhan 1. Xem: Bao Ctiu quoc, ngay 24-11-1946. 14 dan ta chien thang cac loai ke thu xam lUdc. Do do, co the xem siic manh van hoa nha mot bi quyet thanh cong cua cach mang Viet Nam ma chinh ke thu cung phai den luc that bai mdi nhan ra dieu do nhu nguyen Bo trUdng Quoc phong My Macnamara noi trong hoi ky cua minh. Khong chi trong chien dau ma ca trong xay dUng xa hoi mdi, van hoa cung co siic manh nhu vay. Xa hoi chu nghia co thUc sU la chu nghia xa hoi hien thUc hay khong trUdc het cung phai ke den yeu to' van hoa. Cho nen, khong phai ngau nhien co ngUdi noi dac trUng chu nghia xa hoi chinh la d van hoa. Neu thieu van hoa, chu nghia xa hoi khong nhiing khong chien thang dUdc chu nghia tu ban ma cung khong con la chu nghia xa hoi dich thUc nufa. Qua nhu Juquin. mot nha khoa hoc ngUdi Phap da noi trong tac pham Nhiing dieu til phe binh: Nhin mot cach sd lUdc trong xa hoi Hy Lap cd dai, tinh noi bat la chinh tri, trong xa hoi trung cd, tinh noi bat la ton giao, trong xa hoi tu ban, tinh noi bat la kinh te. Phai chang co the khai niem chu nghia xa hoi la sU keo dai cua tinh noi bat do? Hay dung hdn la no phai dap ling mot tinh hdp ly khac. Tinh noi bat cua xa hoi xa hoi chu nghia khong chi la kinh te, ma con la van hoa1. Chinh vi co chiic nang 16n nhu vay, cho nen van hoa cung nhu con ngUdi khong chi la doi tUdng phuc vu hay doi tUdng cua cach mang ma con la dong liic cua phat trien xa hoi. Tuy nhien, dieu nay cho den nhiing nam cuol the ky XX ngUdi ta mdi y thilc ro diidc. Van de dat ra la ai phuc vu, ai dem lai hanh phuc hay ddi song van hoa cung nhu tinh than cho con 1. Xem: P.Juquin: Nhitng dieu til phe binh, Nxb. Grosset, Pari, tr. 105. ngudi? Cau tra ldi that ddn gian, do chinh la con ngUdi va cung chinh la van hoa do con ngUdi tao ra. Vay ma trUdc day ngUdi ta cho r&ng thUdng de, chua trdi. dang toi cao. hoac mot ong vua thong minh co quyen luc nao do tao ra. That ra thi ch&ng phai ai khac ma chinh la moi con ngUdi gop siic lai tao ra dong hie phat trien van hoa cung dong thdi la dong liic phat trien xa hoi. Cai chan ly co ve ddn gian do da bi biet bao hoc thuyet triet hoc, biet bao thijf ton giao va ca cac giai cap thong tri da vo tinh hoac co y giai thlch sai lech di, khien cho nhiing con ngUdi binh thUdng nhieu khi cii tUdng minh nhd trdi, nhd thUdng de hoac nhd vao dang toi cao hoac mot sieu nhan nao do co quyen liic mang lai hanh phuc cho minh, cho song thi dUdc song, cho sung sUdng thi dUdc sung sUdng, hoac ngUdc lai bat chet thi phai chet, bat no le thi cii phai chiu so” kiep no le... Tat ca nhiing luan dieu gia doi do da dan d in dUdc lam sang to nhd chinh con ngUdi ngay cang co y thiic ro hdn ve ban than, trd nen thong minh hdn, dong thdi nhd nhiing don bay khac nhu nhiing hoc thuyet chan chinh mang lai cho con ngUdi anh sang de hieu chinh minh va kham pha ra the gicli xung quanh vo cung phong phu, da dang nhUng cung vo cung phiic tap. Do la chu nghia Mac - Lenin va doi vdi chung ta la ca tu tUdng Ho Chi Minh. Ban than Ho Chi Minh, de kham pha ra cai chan ly co ve ddn gian do cung phai trai qua mot qua trinh tim toi lau dai, gian kho, tu minh hoan thien ban than va tu minh kham pha ra cai the gidi day ray bat cong, cai the gidi bien con ngiidi thanh no le, thanh ke di ap biic va ngUdi bi ap biic, ke boc lot va ngUdi bi boc lot, ke thong tri va ngUdi bi tri, ke sang ngUdi hen, ke giau ngUdi ngheo... 16 Ngay nay. mac du nhieu bi mat cua cai the gidi da dang va phCrc tap do da dUdc kham pha, nhUng con ngUdi van chua thoat ra khoi vong no le, chang phai vi so phan ma chu yeu vi con ngUdi chua thUc sU thay het ban than minh, nhat la chUa tu giai phong minh hoac muon giai phong ma khong sao giai phong dUdc. Tom lai, ban than con ngUdi chUa tao ra siic manh de lien ket thanh mot lUc liidng de co the tu giai phong. Do la sU nghiep cua van hoa va cung la sU nghiep “trong ngUdi” hay xay dUng con ngUdi mdi nhu Ho Chi Minh doi hoi. Cho nen, khong phai ngau nhien ngay sau Cach mang Thang Tam vvfa thanh cong, Ho Chi Minh dat van de chong giac dot ngang hang vdi chong giac ddi va giac ngoai xam. NgUdi xem giac dot la dong minh cua giac ngoai xam. Giac ngoai xam dUa vao sU dot nat de ap biic, boc lot, bien con ngUdi thanh no le, bien dan toe ta thanh yeu kem. Dung nhu Ho Chi Minh noi: “Mot dan toe dot la mot dan toe yeu” va ke thu xam lUdc du d phUdng Bac hay phUdng Tay luon y thiic r5 dieu do, do do chung ra siic thUc hien nhiing chinh sach no dich, ngu dan lam cho dan toe ta cang it van hoa bao nhieu cang co ldi cho chung bay nhieu. Suot ddi minh, Ho Chi Minh khong chi dau tranh gianh doc lap cho dan toe, tu do cho nhan dan. NgUdi con kien tri phan dau khong met mdi cho muc tieu xay diing van hoa nham nang cao khong ngting trinh do dan tri cho nhan dan ta dong thdi ddi hoi Dang ta phai “la dao diic, la van minh”, cd nghia la phai cd siic manh van hoa de lanh dao nhan dan, bien mot xa hoi dot nat thanh mot xa hoi van minh nhu Ho Chi Minh noi. Ho Chi Minh con de ra muc tieu xay dUng “Ddi song mdi”, nhat la cham lo den sU nghiep “trong ngUdi” va xay dUng con ngUdi mdi, xem viec “boi dUdng the he cach mang cho ddi sau la mot viec rat quan trong va rat cin thiet”1. Noi ve moi quan he giQa van hoa vdi xay diing con ngUdi mdi. NgUdi noi: “Xuc tien cong tac van hod de dao tao con ngUdi mdi va can bo mdi cho cong cuoc khang chien kien quoc. Phai triet de tay trijf moi di tich thuoc dia va anh hUdng no dich cua van hoa de quoc. Dong thdi, phat trien nhiing truyen thong tot dep cua van hoa dan toe va hap thu nhiing cai mdi cua van hoa tien bo the gidi, de xay dung mot nen van hoa Viet Nam co tinh chat dan toe, khoa hoc va dai chung”2. Khi noi den muc tieu xay diing van hoa trong giai doan qua do len chu nghia xa hoi d nUdc ta, Ho Chi Minh noi: “Chung ta dang d trong giai doan qua do len chu nghia xa hoi. Cuoc cach mang xa hoi chu nghia la mot cuoc bien doi kho khan nhat va sau sac nhat. Chung ta phai xay diing mot xa hoi hoan toan mdi xUa nay chUa tifng cd trong lich sii dan toe ta. Chung ta phai thay doi triet de nhiing nep song, thdi quen, y nghi va thanh kien cd goc re sau xa hang ngan nam. Chung ta phai thay doi quan he san xuat cu, xoa bo giai cap boc lot, xay diing quan he san xuat mdi khong cd boc lot ap btfc. Muon the chung ta phai d in dan bien nUdc ta tvf mot nUdc nong nghiep lac hau thanh mot nUdc cong nghiep. Chung ta phai dan dan tap the hoa nong nghiep... Chung ta phai bien mot nUdc dot nat, ciic kho thanh mot nude van hoa cao va ddi song tUdi vui hanh phuc”3. Nhiing y kien tren cua Ho Chi Minh ve muc tieu xay dUng chu nghia xa hoi d nUdc 1. Ho Chi Minh: Sdd, 1.12, tr.498. 2. Ho Chi' Minh: Sdd, t.6, tr.173. 3. Ho Chi Minh: Sdd, t.8, tr.493-494. 18 ta da the hien ro quan diem xem van hoa vua la muc tieu. viia la dong luc cua phat trien xa hoi. Xay dUng con ngudi phat trien toan dien. ttic con ngudi cd tai va cd ddc la mot dac diem noi dung thuoc ban chat cua phat trien van hoa. Cho nen. that kho tach bach van de phat trien van hoa vdi van de xav dung con ngudi. Song, de quan triet mot cach sau sic hdn tu tUdng Ho Chi' Minh ve van de xay dUng con ngUdi mdi. ttic con ngudi phat trien toan dien hay con ngUdi xa hoi chu nghia nhu Ho Chi' Minh ddi hoi. chung ta tam tach hai van de nav thanh nhung linh vUc doc lap tUdng doi nham tim hieu chieu sau tU tudng Ho Chi' Minh ve van de phat trien van hoa cung nhu van de xay dUng con ngUdi. Tuy nhien, d day chung toi chi trinh bay rieng ve van de xay dUng con ngUdi phat trien toan dien, tam gac van de van hoa vdi y nghia la mot linh vUc khoa hoc doc lap sang mot ben. Dieu do hoan toan khong cd nghia la xem nhe van de van hoa trong xay dung con ngUdi phat trien toan dien, ma ngUdc lai chinh la vi thay van de van hoa qua rong, qua ldn. lai chua cd dieu kien nghien ciiu sau, cho nen chung toi chUa de cap d day. De thay ro quan diem cua Ho Chi Minh ve van de xay dUng con ngUdi phat trien toan dien, trUdc het can tim hieu tu tudng cua NgUdi ve ban chat con ngUdi noi chung. Ban chat con ngudi la mot van de philc tap, da dUdc de cap den tit rat lau, trong suot chieu dai lich sU phat trien cua triet hoc. cung la lich sU phat trien cua khoa hoc ve con ngudi. gan lien vdi cac hoc thuyet, cac ton giao. cac chu nghia, cac trUdng phai... 19 Day cung la mot van de da dUdc hoc thuyet Mac soi sang tren nhieu cong trinh khoa hoc trong qua trinh dau tranh, phe phan nhOng quan diem cua chu nghia duv tam va chu nghia duy vat may moc ve ban chat con ngUdi, nham thiet lap chu nghia duy vat bien chiing va chu nghia duy vat lich svi, la hat nhan cd ban cua hoc thuyet triet hoc macxit. Ci day, dUdng nhien. chung toi khong co y dinh va cung khong co dieu kien ban sau ve van de ban chat con ngUdi ma chi can cii vao nhiing quan diem ve con ngUdi da dUdc hoc thuyet Mac khing dinh tren cd sd phu dinh nhiing quan diem co trUdc, de trinh bay van de xay diing con ngUdi mdi, tiic con ngUdi phat trien toan dien hay con goi la con ngUdi xa hoi chu nghia theo tu tUdng Ho Chi Minh. Tom lai, giCfa van hoa va con ngUdi co quan he rat hCfu cd den sU nghiep “trong ngUdi” va xay diing con ngUdi phat trien toan dien. Dung ra phai nghien ciiu dong thdi ca hai van de do nhu mot chinh the hCfu cd cua con ngUdi mdi phat trien toan dien. nhung d day chi noi den van de con ngUdi. Dieu do khong co nghia la khong noi den van hoa, bdi le trong thUc te cung khong the tach bach mot cach tuyet doi hai van de do nhu hai ngan rieng biet. Co dieu la, neu xem van hoa nhu mot linh vUc khoa hoc doc lap thi viec nghien ciiu no phai de cap den chieu sau cua ly luan va nhieu mat cua thUc tiln. De nghien ciiu linh vUc van hoa, du la van hoa trong tu tUdng Ho Chi Minh cung doi hoi sU cong phu hdn, ma dieu do thi chung toi chua co dieu kien. Sau day chung ta se di sau tim hieu ban chat cua con ngUdi noi chung, con ngUdi mdi noi rieng de tren cd sd do nghien ciiu ve con ngUdi phat trien toan dien trong xa hoi hien dai cua the ky XXI. 20 Chvfotag II T l/Q U A N DIEM CUA CHU NGHIA MAC - LENIN DEN TUTUONG HO CHI MINH VE BAN CHAT CON NGUC)I Con ngUdi la mot sinh vat co tinh loai, la mot bo phan cua gidi tu nhien, co hoat dong sinh song co y thufc va chinh nhd hoat dong song co y thiic ay da phan biet triic tiep con ngUdi vdi hoat dong sinh song cua con vat. Cung chinh vi con ngUdi la mot sinh vat co y thiic. co tinh loai, cho nen ve ban chat hoat dong cua con ngUdi la hoat dong tu do. co kha nang tri thiic. Bang viec san xuat ra the gidi vat chat dong thdi co kha nang cai tao gidi tu nhien. cai tao xa hoi, con ngUdi to ra la mot sinh vat co tinh loai co y thCfc, nghia la coi nhiing ngUdi cung loai vdi minh nhu chinh ban than minh. Tif do, co the khang dinh, chi co d con ngUdi mdi co tinh nhan van, tinh dong loai, mdi co tinh cam, biet yeu thUdng, cam thong vdi dong loai. Do la mot dac tinh ban chat cua con ngUdi, xuat hien tu! khi hinh thanh con ngUdi. La mot sinh vat co tinh loai co y thtfc, con ngUdi khong chi san xuat vi nhu cau cua chinh minh ma ban than sU lao dong san xuat cung la mot nhu cau theo y nghia chan chinh cua no. Hdn the, con ngUdi co nhu cau sang tao theo quy luat cua cai dep. nghia la con ngUdi thlch nhin ngam ban than minh trong the gidi do minh sang tao ra. Cho nen, neu co ai do tudc di nhiing san pham do con ngUdi sang tao ra thi cung co nghia la xem ngUdi sang tao ra vat pham do khong con la 21 dong loai cua minh nua. Mac goi hien tUdng do la sii tha hoa cua hoat dong lao dong tu do cua con ngudi. con ngUdi bi lam cho trd thanh xa la vdi chinh con ngUdi. Cung ta do, co sU phan hoa giiia nhung con ngUdi, tao ra quan he giiia ngUdi nay vdi ngUdi khac thong qua lao dong va san pham lao dong cua minh. Va, khi con ngUdi cang phat trien, cang sang tao ra nhieu san pham lao dong, cang chinh phuc dUdc gidi tii nhien phuc vu cho con ngUdi. thi sii phan hoa giiia nhiing con ngUdi cang r5, trd thanh ngUdi thong tri va ke bi tri, nghia la xuat hien giai cap, dong thdi xuat hien dau tranh giai cap. Do la sii phan tich lich sU phat trien cua xa hoi loai ngUdi theo quan diem duy vat lich sU cua hoc thuyet Mac. Nhu vay la, con ngUdi von co ban chat tu do, co tinh loai va co y thiic, san xuat khong chi vi nhu cau ban than ma con vi muon tao ra mot the gidi cua loai ngUdi theo quy luat cua cai dep, nay bong nhien bi phan hoa ma nguyen nhan cua sii phan hoa ay la do chinh san pham do lao dong cua minh tao ra thanh lao dong bi lam cho trd thanh xa la, bi tha hoa. Vay san pham cua lao dong xa la do thuoc ve ai va ai la liic lUdng xa la thong tri con ngUdi. Mac viet: “Chi den giai doan phat trien cuoi cung, cao nhat cua sd hiiu tu nhan thi dieu bi an ay cua no mdi lai boc lo: mot mat, sd hutu tU nhan la san pham cua lao dong bi tha hoa, va mat khac, no la phUdng tien lam cho lao dong bi tha hoa, la sit thiic hien sit tha hod ay” 1. 1. C.Mac va Ph.Angghen: Toan tap, Nxb. Chinh tri quoc gia. Ha Noi, 2000, t.42, tr.142. 22 Dieu bi an ma Mac noi 0 day chinh la quy luat cua lao dong bi tha hoa tao ra sd hiiu tu nhan dong thdi cung tao ra sU phan hoa giai cap, tao ra hien tudng con ngUdi bi xa la vdi chinh minh, tao ra sU thong tri va bi tri... Tom lai, ban chat con ngUdi von la tu do, nhUng khi hoa nhap vao xa hoi nhu mot tat yeu cua qua trinh phat trien cua nhan loai, con ngUdi d in dan bi le thuoc vao hoan canh xa hoi, bi chi phoi bdi cac quan he xa hoi, ma cai cot loi tao ra cac quan he xa hoi khong binh thUdng ay, chinh la lao dong bi tha hoa, lao dong bi lam cho trd thanh xa la. Dieu bi in ay da dUdc ly giai bdi nhieu quan niem khac nhau trong suot ca chieu dai lich sii, nhung den Mac, no da dUdc phat hien, va nhd phat hien cua Mac, con ngUdi dUdc tra lai ban chat dich thUc cua minh. Tif nay, van de ban chat con ngUdi da dUdc giai thich tren cd sd khoa hoc va thUc tien, chii khong phai do than thanh hay thUdng de tao ra, ma theo Mac thi “trong tinh hien thUc cua no, ban chat con ngUdi la tong hoa cac quan he xa hoi” 1. Vay dieu phat hien tren ve ban chat con ngUdi co y nghia gi va quan he nhu the nao den viec nghien ciiu van de xay dUng con ngUdi mdi theo tu tudng Ho Chi Minh, tiic con ngUdi phat trien toan dien, mot yeu clu dat ra trong qua trinh cong nghiep hoa, hien dai hoa dat nUdc. Cd hai van de dat ra d day quan he den viec hinh thanh nhan cach con ngUdi noi chung, con ngUdi mdi hay con ngUdi phat trien toan dien noi rieng: Mot mat, con ngUdi vdi tu cach ca nhan von cd ban chat tu do, cd y thiic ve ban than va dong loai, luon luon cd nhu 1. C.Mac va Ph.Angghen: Sdd, t.3, tr.ll. 23 ciu vUdn len khong ngvfng, muon co tii do. hanh phuc va nhat la co nhieu ham muon chinh dang. Dieu do co nghia la con ngUdi co nhiing quyen dUdc tao hoa ban cho khong ai co the xam pham dUdc. Cho nen, khong phai n g iu nhien, khi viet Tuyen ngdn Doc lap cua nUdc ta, Chu tich Ho Chi Minh da n h ic den nhiing quyen toi thUdng cua con ngUdi dUdc de cap trong Tuyen ngdn Doc lap nam 1776 cua nu6c My va Tuyen ngdn Nhan quyen va Ddn quyin cua Cach mang Phap nam 1791. Tif do, Ngiidi k h in g dinh nguyen tac can ban cua nhan quyen la: “Tat cd moi ngiidi deu sinh ra co quyin binh dang. Tao hod cho ho nhiing quyin khong ai cd the xam pham diidc; trong nhiing quyin ay, cd quyin diidc song, quyin tii do va quyin miiu cau hanh phuc” 1. Mat khac, con ngUdi lai khong the song tach biet vdi dong loai, vdi xa hoi, cho nen, bat cii ngUdi nao muon co cuoc song binh thUdng cung deu la con ngUdi xa hoi, moi quyen do tao hoa ban cho chi co the co diidc trong quan he vdi cong dong, vdi xa hoi. Noi con ngUdi von co ban chat tu do la sii khing dinh nguyen tac binh ding xet den cung; nhUng cung song trong mot xa hoi, moi ngUdi chi co tii do thiic sii, binh ding thiic sii, khi ngUdi nay biet ton trong quyen tii do, binh ding cua ngiidi khac, ma dieu do thi khong de co diidc trong xa hoi con giai cap, con bi ap biic, boc lot. Nhii vay, phai chang, ban chat con ngiidi tii do lai co mau thuan vdi ban chat con ngUdi xa hoi. Neu do chi la quyen tii do cua con ngUdi nguyen thuy hoac mot yeu cau tii do tuyet doi, nghia la tii do xam pham den tii do cua ngudi khac thi dung la co mau thuan. Dieu do co nghia la con ngUdi se 1. Ho Chi Minh: Sdd, t.4, tr.l. 24 khong bao gid cd tii do that sii. neu ban than khong vUdn len de nam dUdc cai tat yeu trong quy luat phat trien cua tu nhien va xa hoi: mat khac, con ngUdi cung se khong co tu do that sii. neu doi hoi tii do tuyet doi va xam pham den quyen tu do cua ngUdi khac. Cho nen. neu noi nhu Angghen “tii do la d sU chi phoi dUdc chinh ban than va tii nhien ben ngoai, mot sii chi phoi diia tren sii nhan thiic dUdc nhiing tat yeu cua tu nhien; do do, tii do la san pham tat yeu cua sii phat trien lich sii”1, thi co the noi ngUdc lai, san pham cua sii phat trien lich sii xa hoi da tiing ton tai trong qua khii deu la ket qua phan anh moi quan he giiia tii do va tat yeu trong dieu kien lich sii nhat dinh, nghia la sii tii do con han che trong gidi han con ngUdi chi mdi nhan thiic chUa d iy du nhiing tat yeu cua chinh ban than va tii nhien ben ngoai. Song, cung chinh Angghen da noi: “Moi budc tien len tren con dUdng van hoa lai la mot budc tien tdi tii do”2, ma tu do noi d day la sii nhan thiic dUdc cai tat yeu, tiic la nhiing quy luat ma kha nang con ngUdi nhan thiic dUdc de chi phoi va tac dong den no nham nhiing muc dich nhat dinh. Do la mdi noi ve phia con ngUdi vdi tu cach mot ca nhan hay mot nhan cach trong dieu kien ho muon hUdng tdi phat trien thanh con ngUdi phat trien toan dien, con ngUdi dap iing yeu cau cua xa hoi cong nghiep va hien dai cua thdi dai hien nay. Xuat phat tii quan diem xem ban chat con ngUdi g&n lien vdi ban chat xa hoi, la “tong hoa cac quan he xa hoi”, Ho Chi Minh bao gid cung nhin nhan sii hinh thanh nhan cach con ngUdi noi chung, tai nang va dao diic moi ngUdi noi rieng, tren cd sd cua qua trinh hoat dong thiic tien trong dieu kien 1, 2. C.Mac va Ph.Angghen: Sdd, t.20, tr.164. 25 xa hoi nhat dinh. Khi tim nguon goc hinh thanh ta tUdng Ho Chi Minh. chung ta thay NgUdi khong nhin nhan mot cach ddn gian mat tot hay mat xau cua con ngUdi. Doi vdi NgUdi, mat tot hay mat xau cua con ngUdi khong phai hoc lo mot cach tu nhien. vo cd, ma thUdng co nguyen nhan sau xa cua no. xuat phat tti nguon goc xa hoi. Khi noi den nhQng van de co lien quan den ban chat con ngUdi. chung ta thUdng thav Ho Chi Minh co cach giai thich theo cach rieng cua minh, vtia doc dao vtia phu hdp vdi tu duy bien chting ve ban chat con ngUdi. Trong dan gian nUdc ta thUdng lUu hanh cau noi “nhan chi sd, tinh ban thien”, cd nghia la con ngUdi sinh ra von la tot. Do la mot thuyet ban ve ban chat con ngUdi. Chinh thuyet nay bien ho cho chu nghia tU do. NhUng ben canh thuyet nay cung co mot thuyet khac ngUdc lai, noi con ngUdi ban chat la xau, mdi sinh ra da mang toi vi khong nghe ldi Chua, cho nen viec xUng toi, rUa toi da trd thanh mot quan tinh cua nhiing ngUdi theo dao Cd doc. Chinh thuyet nay bien ho cho chu nghia doc tai. Phat giao thi cho rang, con ngUdi tiem an ca cai tot va cai xau, cho nen dao Phat khuven ngUdi ta phan biet, lua chon va hanh dong theo cai tot, hUcing thien va chi hUdng thien la ban chat cua dao Phat. Ho Chi Minh cung noi: “NgUdi ta ai cung co tinh tot va tinh xau”. Mudn cau chuyen ve Tam tit kinh, Ho Chi Minh giai thich cau “nhan chi sd, tinh ban thien” nhu sau: “Nhan nghia la nhan dan. Trong bau trdi khong co gi quy bang nhan dan. Trong the gidi khong co gi manh bin g hlc lUdng doan ket cua nhan dan. Thien nghia la tot dep, ve vang. Trong xa hoi khong co gi tot dep, ve vang bang phuc vu cho ldi ich cua nhan dan. 26 Trong xa hoi co THIEN va cung co AC. Theo nghia rong thi ca the gidi va trong mot nU6c co THIEN va co AC. Theo nghia hep thi trong ban than va tU tUo'ng cua moi mot ngUdi cung co THIEN va co AC”1. Nhu vav la. ve mat nao do. Ho Chi Minh cung co quan niem ve ban chat con ngudi tudng tu' nhu' quan niem cua dao Phat. Nhung khac vdi dao Phat, Ho Chi Minh khong quan niem ban chat con ngUdi mot cach thu dong, bat bien va nhat la khong chi hUdng theo cai Thien mot cach ddn thuan va may moc. ma phai biet chong ca cai Ac trong moi con ngUdi va trong toan xa hoi. NgUdi noi: “Trong dau oc moi ngUdi deu cd sU dau tranh giiia cai “thien” va cai “ac”, hoac noi theo cach mdi la sU dau tranh giiia tu' tudng cong san va tu tUdng ca nhan”2. Trong cau noi tren da phan anh mot quan niem mdi ve cai Thien v.i cai Ac. Ho Chi Minh phan biet cai Thien va cai Ac trong ban chat con ngUdi, nhung khong cho rang cai Thien va cai Ac la bat bien khong bao gid thay doi. ma trai lai. no luon luon chuyen hoa tuy thuoc vao su dau tranh va tu dUdng cua ban than moi ngUdi va nhat la tuy thuoc vao boi canh xa hoi ma d do con ngUdi song va hoat dong. Dieu do cd nghia la ban chat con ngUdi cd the thay doi va noi rong ra thi ban chat xa hoi cung cd the thay doi, tuy thuoc vao pham chat tinh than cua moi ngUdi va pham chat van hoa cua moi xa hoi. Noi nhu vay. hau nhii cd mau thuan, bdi le. da noi den ban chat ma co the thay ddi thi con gi la ban chat. Song, do lai chinh la bi quyet cua hat nhan bien chiing trong tu duy ve 1. Ho Chi' Minh: Sdd. t.S. tr.276. 2. Ho Chi' Minh: Sdd. t.9. tr.448. 27 ban chat con ngifdi. phan anh quan diem dung dan cua nhan thtic luan theo chu nghia duy vat bien chiing macxi't. Tren cd sd phUdng phap luan cua chu nghia duy vat bien chiing. Mac mdi dinh nghia: “Trong tinh hien thUc cua no, ban chat con ngUdi la tong hoa cac quan he xa hoi”. Chinh dinh nghia noi tieng ay cua Mac da tao cd sd khoa hoc va thUc ti6n cho sU nghiep cach mang con ngUdi va cach mang xa hoi. NhUng. cung tii dinh nghia ay da gay ra nhiing cuoc tranh luan khong ngifng ve ban chat con ngUdi. Ngay nay, tren cd sd phat trien cua khoa hoc - ky thuat va nhat la trong qua trinh con ngUdi y thiic dUdc vi tri cua minh trong moi quan he vdi thien nhien va moi trUdng, ngUdi ta muon bo sung vao dinh nghia ve ban chat con ngUdi cua Mac khong chi phu thuoc vao xa hoi vdi nhiing quan niem nhieu mat ma trong do con ngUdi song va hoat dong, con ngUdi con cd quan he rat gan bo vdi tu nhien va moi trUdng, do do, trong ban chat con ngUdi khong chi co quan he xa hoi ma phai tinh den con ngUdi tu nhien, con ngUdi trong moi trUdng, con ngUdi sinh vat hoc. Tii do, van de ban chat con ngUdi lai nay sinh them quan niem ve con ngUdi sinh vat hoc va moi quan he giiia con ngUdi sinh vat hoc vdi con ngUdi xa hoi theo dinh nghia ve ban chat con ngUdi cua Mac. Ve van de nay, trong tac pham Van de con ngiidi va chu nghia "Ly luan khong co con ngifdi", Giao sU Trim Diic Thao da co nhiing y kien dang chu y. Theo Giao sU Tran Diic Thao, trong ban chat con ngUdi gom hai phan, mot phan dUdc goi la nen tang chung, neu khong thi no khong the nao la ban chat. Ong khang dinh: “Cai nen tang chung ay da dUdc tao nen trong qua trinh hinh thanh con ngUdi, tii NgUdi kheo (Homo 28 habilis) den Ngiidi khon (Homo sapiens), va sau day thi no dUdc tai lap trong moi ngudi d tuoi nhi dong...”1. Giao sU con phan tich: “Trong cai cd ban chung cua con ngUdi bao gom siic lao dong gian ddn. tieng noi va y thUc (huu thiic va vo thiic) thi cai hien thUc tam than ve can ban sinh ra tii toan dien nhvfng quan he xa hoi cong san nguyen thuy. ma sau nay la cong dong gia dinh (gom hang xom. lang gieng). bao trum cac kha nang sinh vat, tiic la bao trum cac quy luat sinh vat hoc. Nhiing quy luat sinh vat hoc la tat yeu, nhUng phai thong qua quan he xa hoi. Theo nghia nhu the, thi quan he xa hoi la ban chat. Quy luat sinh vat hoc la nen tang cua cai ban chat xa hoi cua con ngUdi”2. N him chiing minh tinh dung dan cua dinh nghia ve ban chat con ngUdi cua Mac, Giao sU T rin Diic Thao viet: “Khi nhan dinh “ban chat con ngUdi la toan dien nhiing quan he xa hoi”, thi chinh la xac nhan sii ton tai cua con ngUdi vdi tu cach con ngUdi, theo nghia cd ban chung cua loai ngUdi. Cai nghia cd ban chung nay la cai ban tinh cong san nguyen thuy, no diing d chieu sau, dudi cai ban tinh giai cap, vi no da hinh thanh vao tuoi len 5, 6. Roi trong tuoi nhi dong, thieu nien, mdi hinh thanh tinh giai cap gia dinh. Den tuoi thanh nien thi hinh thanh tinh giai cap ban than. Co the noi, cai ban tinh giai cap la ban chat hang mot cua con ngUdi, va cai ban tinh cong san nguyen thuy la cai ban chat hang hai, no la cai cd ban chung cua con ngudi, lam nen tang cho cai ban chat giai cap. Cai cd ban chung nhu the cd the bi che lap do cai ban chat giai cap boc lot. Hoac no co the dUdc phat trien 1. Tran Diic Thao: Van de con ngiidi va chu nghia "Ly luan khong co con ngiidi", Nxb. Thanh pho Ho Chi Minh. 1989, tr.35. 2. Tran Diic Thao: Sdd, tr.38-39. 41-42. 29 trong cai ban chat giai cap lao dong'” . Phan tich nhu Giao sii Tran Diic Thao thiet tUdng da kha ro rang noi ham ban chat con ngUdi noi chung va con ngUdi xa hoi noi neng, dong thdi cung lam ro them dinh nghia ve ban chat con ngUdi cua Mac. Trong thiic te nhiing nam gan day. do sU phat trien manh me cua khoa hoc va cong nghe, trong do co ca khoa hoc xa hoi va nhan van, da xuat hien nhieu y kien khac nhau ve ban chat con ngUdi noi chung vdi tU cach con ngUdi sinh vat hoc va con ngUdi ca the noi rieng vdi tu cach con ngUdi xa hoi. That ra thi khong co hai loai con ngUdi tiic con ngUdi sinh vat hoc va con ngUdi xa hoi cung song trong xa hoi loai ngUdi, ma chi co nhiing con ngUdi cu the, viia mang ban chat chung, ban chat sinh vat hoc viia mang ban chat xa hoi co tinh giai cap. NhUng, do quan niem khong dung ve ban chat con ngUdi, co ngiidi da tuyet doi hoa hay ciic doan hoa ban chat chung cua con ngUdi de chi thay mat sinh vat hoc, mat ban nang, mat vo thiic cua con ngUdi ma quen mat mat ban chat con ngUdi xa hoi, con ngUdi trong thiic te dang song hang ngay, hang gid vdi day ray nhiing mau thuan, nhiing cuoc dau tranh, nhiing cuoc vat Ion tren nhieu mat de ton tai hoac de co cuoc song moi ngay mot tot dep hdn, van minh hdn, mang ban chat ngUdi nhieu hdn. NgUdc lai, chung ta cung thay co hien tiidng tuyet doi hoa hoac ciic doan hoa ban chat con ngUdi xa hoi de chi thay con ngUdi giai cap, con ngUdi hang mot. Do la hai thai ciic trong quan niem ve ban chat con ngUdi thUdng dan den nhiing cach ling xii khong dung ve cac van de xa hoi, nhat la nhiing van de thuoc linh vUc chinh tri, dao diic, loi song, van hoc. nghe thuat va noi chung la tren linh vUc van hoa. 1. Tran Diic Thao: Sdd, tr.38-39. 41-42. 30 Ngiidi co quan diem tuvet doi hoa ban chat con ngUdi sinh vat hoc thUdng bien ho cho chu nghia tu do. loi song thUc dung, de cao tiem nang vo thufc va trang thai ban nang von thUdng trUc d moi con ngUdi noi chung. Chinh nhiing ngUdi co quan diem cUc doan nav thUdng phe phan viec de cao dao diic, loi song co ky cUdng va nhat la nhiing cuoc dau tranh tu tUdng, dau tranh giai cap von khong tranh khoi trong xa hoi con giai cap boc lot va giai cap bi boc lot. Trai lai, ngudi co quan diem cUc doan hoa ban chat con ngUdi xa hoi thUdng tuyet doi hoa nhiing cuoc dau tranh giai cap, “len gan” nhiing cuoc dau tranh tu tUdng mot cach gia tao ma khong thay tinh da dang va chieu sau ve tam hon trong the gidi noi tam cua con ngUdi. Chinh nhiing ngUdi co quan diem cUc doan nay thUdng nhan danh “cach mang” de tien hanh nhiing cuoc dau da qua khich, lam mat tinh ngUdi trong sU nghiep cach mang, dan den nhiing hau qua phan tac dung trong viec giao due tu tUdng hoac cai tao xa hoi. Quan diem dung dkn nhat ve ban chat con ngUdi phai dong thdi thay dUdc ca hai mat d con ngUdi: mat con ngUdi sinh vat hoc, tiic la nhiing nhu cau chinh dang ma bat cU ngUdi nao cung can va mat con ngUdi xa hoi. Ho Chi Minh noi: “Tuc ngii co cau: “Dan di thUc vi thien” nghia la dan lay an lam trdi, neu khong co an la khong co trdi. Lai co cau: “Co thUc mdi vUc dUdc dao” nghia la khong co an thi chang lam dUdc viec gi ca” 1... “Dan chi biet ro gia tri cua tu do, cua doc lap khi ma dan dUdc an no. mac du”2... “Vi vay chinh sach cua Dang va Chinh phu la phai het siCc cham lo den ddi song cua nhan dan"3. Dieu do cung co nghia la NgUdi quan tam den 1. 3. Ho Chi Minh: Sdd, t.7, tr.572. 2. Ho Chi Minh: Sdd, t.4. tr.152. 31 nhiing nhu cau toi thieu cua con ngUdi sinh vat hoc, nha ngUdi ta ai cung cin co an. co mac. co noi d va dUdc chQa benh khi dau dm... Do chi la nhiing doi hoi tdi thieu cua con ngUdi sinh vat hoc de con ngUdi co the ton tai nhu mot con ngUdi, nhung dong thdi no cung co tim quan trong nhu the nao ddi vdi con ngUdi xa hoi. ma khong phai xa hoi nao cung dap utng dUdc. Cho nen. chi mot hom sau ngay tuyen bo doc lap, Ho Chi Minh da de ra chinh sach chong giac doi va giac dot. NgUdi chi r5: “Chung ta phai thUc hien ngay: 1. Lam cho dan co an, 2. Lam cho dan co mac. 3. Lam cho dan co cho d, 4. Lam cho dan co hoc hanh. Cai muc dich chung ta di den la 4 dieu do. Di den de dan nUdc ta xiing dang vdi tu do doc lap va giup siic dUdc tU do doc lap”1. R5 rang, d day da co sU gan bo hutu cd giiia nhu cau cua con ngUdi sinh vat hoc vdi nhu cau con ngUdi xa hoi. Do do, khong phai cii noi den nhu cau cua con ngUdi sinh vat hoc deu la tam thUdng ma phai thay sU thong nhat giiia hai nhu cau do d moi con ngUdi. Do la nhu cau co an de dUdc song, co song mdi noi den viec lam dao ly cung nhu nhiing viec cao xa khac. Hdn the nufa, ngUdi ta con co quyen dUdc sung sUdng, dUdc mUu cau hanh phuc. Bdi le, “long mong muon hanh phuc la bam sinh d con ngUdi, do do no phai la cd sd cua moi dao diic” (Angghen). Do la nhiing doi hoi chinh dang cua bat cii ngUdi nao ma khong ai co quyen ngan can hoac phe phan. 1. Ho Chi Minh: Sdd. t.4. tr.152. 32 Nhung mat khac, trong cuoc song xa hoi. con ngifdi khong the chi lo cho sii ton tai cua ban than. Cuoc song von rat da dang, phong phu va cung rat phiic tap, co nhieu moi quan he doi vdi moi con ngUOi. Cho nen, khi nghien ciiu ve ban chat con ngudi, khong phai la de di tim mot dinh nghia vo bo. Neu nhu vay thi khoa hoc se khong co cho dUng trong ddi song xa hoi. Noi den ban chat con ngUdi la de thay cho dUdc cac quan he tudng nhu mau thuan, nhUng thUc te la mau thuan bien chiing, mau thuan trong phat trien, hudng con ngUdi ngay cang hoan thien, ngay cang mang ban chat ngUdi, ngay cang phat trien theo hudng con ngudi mdi, con ngudi phat trien toan dien. Ho Chi Minh khong noi ly luan nhieu ve ban chat con ngudi, nhung NgUOi da song va hanh dong nhu sU hien dien cua mot con ngudi mang ban chat ngudi nhat, phan anh mot triet ly song ve ban chat con ngudi phat trien toan dien, con ngudi co nhan cach van hoa tieu bieu khong chi cho xa hoi dUOng thdi ma con hudng tdi con ngUdi dai dien cho nen van hoa cua xa hoi tUOng lai nhu the gidi da suy ton Ngudi. Dieu can chu y trong tu tudng Ho Chi Minh ve ban chat con ngudi la d cho, mot mat, NgUdi kh&ng dinh ban chat xa hoi trong cac mdi quan he xa hoi cua con ngUdi; mat khac, NgUdi cung thay diidc mat sinh vat hoc cua con ngudi tiic nhiing nhu cau toi thieu cho con ngifdi ton tai nhu mot thUc the xa hoi. Do la hai mat co sU thong nhat hiiu cd vdi nhau, khonj nhiing khong the tach ra dUdc ma cung khong dUdc tuyet doi hoa de doi lap mat nay vdi mat kia. Ddi vdi Ho Chi Minh, viec de cao ban chat con ngudi ro rang khong the theo quan diem ciic doan, nghia la hoac qua nhan manh ban chat sinh vat hoc, hoac qua nhan manh ban 33 chat xa hoi, ban chat giai cap cua con ngUdi. Ho Chi Minh dac biet chu y den nhiing quyen cd ban cua con ngUdi, nhung NgUdi lai khong diing d cho chi de cao quyen ca nhan theo cach de cao nhan quyen cua quan diem tu san. NgUdi thay rat ro quyen ca nhan chi co the thiic hien diidc tren cd sd quyen cua dan toe. Cho nen, khi nhic den nhiing quyen cd ban cua con ngUdi dUdc dat ra trong ban Tuyen ngdn Doc lap cua My va ban Tuyen ngdn Nhan quyen va Ddn quyen cua Cach mang Phap, Ho Chi Minh mot mat khSng dinh nhiing quyen cd ban cua con ngUdi, nhung mat khac Ngiidi nang quyen con ngiidi thanh quyen dan toe, coi do nhil nhiing nguyen tac phap ly cho sii dau tranh gianh doc lap dan toe, triidc het cho cac dan toe bi ap biic nhu dan toe ta. Cho nen, trong Tuyen ngdn Doc lap cua nUdc ta, sau khi nhac den nhiing ldi bat hu trong Tuyen ngdn Doc lap nam 1776 cua nUdc My va Tuyen ngdn Nhan quyen va Dan quyen cua Cach mang Phap, Ho Chi Minh noi: “Suy rong ra, cau ay co y nghia la: tat ca cac dan toe tren the gidi deu sinh ra binh dang, dan toe nao cung co quyen song, quyen sung sUdng va quyen tu do”1. R5 rang, quan diem ve nhan quyen cua Ho Chi Minh co khac vdi quan diem nhan quyen tu san. Quan diem nhan quyen tii san chu yeu de cao quyen ca nhan cua con ngiidi dl d in den chu nghia ca nhan ciic doan von la ban chat cua quan diem dao diic tut san. Trong khi do, Ho Chi Minh gin quyen ca nhan vdi quyen dan toe hay noi cach khac, moi ca nhan song trong xa hoi chi co quyen that sii khi dan toe co doc lap va tii do that sii. Hdn the nQa, Ho Chi Minh khong 1. Ho Chi' Minh: Sdd, t.4, tr.l. 34 chi gan van de nhan quyen vdi quyen dan toe tu quvet. NgUdi con chu y den nhiing dieu kien cd ban dam bao cho quven con ngUdi chi co the co dUdc trong xa hoi khong co sii ap bile, boc lot, dung nhu quan diem cua chu nghia Mac - Lenin. Nhu vay la, ve mat nao do co the noi, Ho Chi Minh khong chi van dung sang tao quan diem chu nghia Mac - Lenin ve ban chat con ngUdi ma con phat trien. bo sung vao hoc thuyet Mac nhiing khia canh mdi ve ban chat con ngUdi cho phu hdp vdi thdi dai hien nay va nhat la phu hdp vdi dieu kien con ngUdi phat trien trong xa hoi nong nghiep con nhieu mat kho khan ve ddi song kinh te xa hoi va han che ve khoa hoc ky thuat nhu Viet Nam chung ta. Dieu do hoan toan khong lam han che tac dung va gia tri cua chu nghia Mac - Lenin ma con lam tang them vi tri cua hoc thuyet Mac - Lenin d mot xa hoi chu yeu la nong nghiep va nong dan. Chinh la nhd biet tiep thu va van dung sang tao chu nghia Mac - Lenin vao hoan canh cu the cua Viet Nam, Ho Chi Minh khong chi lam cho chu nghia Mac - Lenin the hien siic song cua minh tren manh dat mot dan toe lac hau chua qua giai doan phat trien tu ban chu nghia ma dieu quan trong la d cho NgUdi da doan ket hai giai cap cd ban cua cach mang la cong nhan va nong dan tao nen khoi lien minh cong nong dong luc chu yeu cua cach mang vo san d mot nUctc thuoc dia, mia phong kien nhii nUdc ta. Tu: cho nhan thiic ro ban chat con ngUdi theo quan diem macxit, Ho Chi Minh da dat ca niem tin cua minh vao nhan dan va dan toe minh, thay chi co the tim siic manh cua vu khi cach mang tti chinh dong bao minh. Con ngUdi mdi, con ngUdi xung kich tao nen nhiing chien thang cho cach mang cung chi co the hinh thanh trong thUc tien chien dau va xay dung cua sU nghiep cach mang. Ho Chi Minh da lam het siic minh de 35 cham lo, boi dUdng. ren luven ca mot the he nhiing con ngUcJi mdi do, con ngiidi mang ban chat giai cap cong nhan nhung lai xuat than khong phai tii giai cap cong nhan ma chu yeu tii luc lufdng cua giai cap nong dan hung hau, cua tri thiic cach mang, tat nhien co ca tii giai cap cong nhan nhiing khong nhieu. Do la dieu ky dieu ma co the noi chung ta chi thay d Ho Chi' Minh. Do cung chinh la bi quyet cua moi th&ng ldi cua cach mang nUdc ta tii triidc den nay. Ngay nay, cung tren cd sd nhan thiic ro tu tUdng Ho Chi' Minh ve ban chat con ngUdi, Dang va Nha niidc ta rat coi trong cac van de chinh sach xa hoi, nhat la tii ngay dat nUdc tien hanh cong cuoc doi mdi den nay. 36 C htfdn g III Tl/Tl/CJNG HO CHI MINH VA QUA TRINH HINH THANH CON NGl/ClI VIET NAM PHAT TRIEN TOAN DIEN Tu: tUdng Ho Chi Minh ve con ngiidi m<5i, tiic con ngiidi xa hoi chu nghia hay con goi la con ngUdi phat trien toan dien chi co the hinh thanh tren cd sd nhan thiic nhiing quan diem chung ve ban chat con ngUdi dUdc trinh bay d tren. Ho Chi Minh luon luon xem xet con ngUdi trong moi quan he v6i xa hoi, mac du khi nhan thiic ve ban chat con ngUdi, Ngiidi van thay ro ca mat sinh vat hoc cua con ngiidi. Xuat phat tii quan niem con ngUdi von gan vdi xa hoi, Ho Chi Minh neu len mot dinh nghia ve con ngiidi that doc dao: “Chi3 ngUdi, nghia hep la gia dinh, anh em, ho hang, bau ban. Nghia rong la dong bao ca nUdc. Rong nuta la ca loai ngUdi”1. V6i y nghia do, khai niem con ngittii da mang trong no ban chat xa hoi, phan anh cac quan he xa hoi, quan he gan la gia dinh, anh em, ho hang, bau ban; quan he xa la lang xom, que hudng, dong bao ca nUdc, va xa hdn nUa la nhan loai. Noi den ban chat con ngUdi sinh vat hoc chang qua la de thay nhu cau ton tai cua con ngUdi, do do khong dUdc quen cai nen tang chung giiia nhiing con ngiidi. Song, ban than nhu cau ton tai cua con ngUdi cung khong the co dUdc khi tach con ngUdi khoi xa hoi. Cho nen, ban chat xa hoi cua con ngiidi van la cd ban nhat. Noi den con ngUdi 1. Ho Chi' Minh: Sdd, t.5, tr.644. 37 phai noi den con ngiidi xa hoi. mat tinh xa hoi con ngiidi se khong con la con ngudi vdi tu cach thanh vien cua xa hoi. Ro rang, con ngUdi la san pham cua chinh con ngUdi. cua van hoa va cua lich sii do chinh con ngUdi tao nen. Trong tu tUdng Ho Chi Minh khong co con ngUdi trilu tudng ma chi co con ngUdi cu the, con ngUdi vdi y nghia day du nhat, do la moi mot ngUdi co cuoc song rieng cua ho, co nhiing moi quan he cua rieng ho gkn vdi gia dinh, ngUdi than, vdi que hUdng, lang xom, vdi tap the, dong bao trong cong dong dan toe, va cao hdn la vdi nhan loai. Do la ngUdi ban xxi, ngUdi cung kho hay ngUdi no le...; la ngUdi da vang, ngUdi da trang hay ngUdi da den...; la ngiidi Viet Nam, ngUdi Phap hay ngUdi My, v.v... Doi vdi Ho Chi Minh, khai niem con ngUdi luon luon diidc nhac den nhu mot muc tieu thieng lieng, cao ca cua sU nghiep cach mang ma NgUdi theo duoi. Tu tUdng ve con ngUdi, ve viec giai phong va phat trien con ngUdi, coi con ngUdi la nhan to" quyet dinh thanh cong cua each mang, luon quan xuyen gan nhu toan bo sU nghiep each mang cua NgUdi va cua dan toe ta. Tu tUdng ay da dUdc NgUdi van dung va phat trien trong suot ca cuoc ddi. Ngiidi rat It dung khai niem con ngiidi mang noi ham con ngUdi noi chung, ngoai hai trildng hdp dac biet d vao hai thdi diem rat co y nghia. TrUdng hdp diu tien, do la trong Tuyen ngdn cua Hoi lien hiep thuoc dia, dang tren trang nhat so dau tien bao Ngi/di cung kho (Le Paria), va trUdng hdp thii hai, trong ban Di chuc cua NgUdi. Trong Tuyen ngdn cua Hoi lien hiep thuoc dia co cau chi ra rang ngUdi ban xii thieu h^n cac quyen ldi gan lien vdi “pham gia con ngUdi”. Ldi keu goi cua bao NgiCcti cung kho viet rang, sd menh cua bao la “giai phong 38 con ngiidi”. Con ban bo sung cho Di chuc thi NgUdi viet: “Dau tien la cong viec doi vdi con ngiicti". Nhu vay, khai niem con ngiCcfi trong tu tUdng Ho Chi Minh ma cu the la van de giai phong dan toe. giai phong xa hoi. giai phong con ngUdi, mong dem lai tu do va hanh phuc cho con ngUdi, luon luon la trung tam va la dieu tran trd suot ddi cua NgUdi. NgUdi noi: “Toi chi co mot ham muon, ham muon tot bac. la lam sao cho nUdc ta dUdc hoan toan doc lap, dan ta dUdc hoan toan tu do, dong bao ai cung co cdm an ao mac, ai cung dUdc hoc hanh...”1. Vi dieu ham muon tot bac do, Ho Chi Minh da phai bon ba khap the gidi, dat chan len khap cac chau luc, co 30 nam hoat dong d nUdc ngoai (1911-1941), phai song va lam viec trong dieu kien vo cung kho khan, chiu dUng biet bao gian truan, kho ai mdi tim dUdc chan ly cach mang. NgUdi khong chi mong giai thoat cho con ngUdi khoi canh no le ma con hudng tdi muc tieu giai phong con ngUdi khoi ngheo nan, lac hau. Noi ve muc tieu ly tUdng la xay dUng chu nghia xa hoi d nUdc ta, NgUdi cung khong nghi nhiing dieu cao xa khien cho ngUdi ta kho vUdn tdi ma chu yeu nhan manh den viec cham lo cho con ngUdi, sao cho ngUdi lao dong co cong an viec lam, sao cho ai cung diiOc am no va hanh phuc. NgUdi noi: “Noi mot cach tom tat, moc mac, chu nghia xa hoi trudc het nh&m lam cho nhan dan lao dong thoat nan ban cung, lam cho moi ngUdi co cong an viec lam. dUdc am no va song mot ddi hanh phuc”2. “Chu nghia xa hoi la lam cho moi ngUdi dan dUdc am no, hanh phuc va hoc hanh tien bo”. “Chu nghia xa hoi la lam 1. Ho Chi' Minh: Sdd. t.4, tr.161. 2. Ho Chi' Minh: Sdd. t.10. tr. 17. 39 sao cho dan giau. nUdc manh” . NhU vay la, khong chi mot lan ma nhieu lan Ngiidi noi den muc tieu chu nghia xa hoi nhiing tat ca deu co sU nhat quan la quan tam den viec giai phong con ngUdi. Hau nhu bat cii luc nao khi noi den cach mang, den muc tieu chu nghia xa hoi, NgUdi cung nhan manh viec cham lo cho con ngUdi, trUdc het la ngiidi lao dong. Noi ro hdn y tUdng cua minh ve muc tieu cach mang doi vdi con ngUdi, Ho Chi Minh da tCfng noi: “Neu nUdc doc lap ma dan khong hudng hanh phuc tu do, thi doc lap cung ch&ng co nghia ly gi”1 hoac: Chung ta tranh dUdc tu do doc lap roi ma dan cii chet doi, chet ret, thi tu do, doc lap cung khong lam gi. Dan chi biet ro gia tri cua tU do, cua doc lap khi ma dan diidc an no, mac du. Dieu do chiing to, Ho Chi Minh co sU nhat quan va rat triet de ve muc tieu cach mang vi sU nghiep giai phong con ngUdi, tat ca vi con ngUdi, cho con ngUdi va do con ngUdi. Tu tUdng ve con ngUdi cua Ho Chi Minh la tu tUdng “co dan thi co tat ca”; biet dua vao dan, tin d dan, doan ket toan dan, boi dUdng, dao tao ho, phat huy moi nang liic cua con ngUdi, cua tCfng ca nhan va cua ca cong dong, se tao ra siic manh, tao ra dong luc cach mang. T£f do, NgUdi de ra luan diem noi tieng: “Doan ket la siic manh, doan ket la thang ldi va khau hieu: “Doan ket, doan ket, dai doan ket; Thanh cong, thanh cong, dai thanh cong". Tu tUdng dai doan ket do cua Ho Chi Minh da trd thanh tu tUdng chi dao chien lUdc xuyen suot ca qua trinh cach mang 1. Ho Chi' Minh: Sdd. t.4, tr.56. 40 nUdc ta til trUdc den nay. Tu tudng doan ket dan toe la ke thila va nang cao tu duy chinh trj truyen thong “nUdc lay dan lam goc”, “chd thuyen la dan. lat thuyen cung la dan”. Cung nhd tu tUdng doan ket do. NgUdi tap hdp dUdc rong rai moi lUc liidng co the doan ket dUdc, dua cach mang nUdc ta den thang ldi hoan toan, dong thdi NgUdi thUc hien dUdc nhiing van de co y nghia quyet dinh cho muc tieu ly tUdng cua minh. Tu tUdng doan ket cua Ho Chi Minh chinh la nen tang cua viec hinh thanh con ngUdi mdi, tao cd sd cho viec hinh thanh chien liidc con ngUdi ma NgUdi da tifng ap u trong suot cuoc ddi va hien nay chung ta dang ra siic thUc hien trong sU nghiep doi mcri dat nUdc. Quan niem ve con ngUdi noi chung, con ngUdi mdi noi rieng trong tu tUOng Ho Chi Minh dUdc hinh thanh va phat trien dan din. Luc dau, khi mdi ra di tim dUdng ciiu nUdc, Ngiidi chi mdi cam nhan dUdc mot cach cu the than phan con ngUdi mat nUdc va toi ac cua bon thUc dan Phap d Viet Nam. Dan dan, trong qua trinh tiep xuc vdi nhiing ngUdi cung kho d cac nUdc ma NgUdi da trai qua, nhat la sau khi hoat dong trong phong trao cong nhan, tiep thu chu nghia Mac - Lenin, Ho Chi Minh mdi thay r5 hdn tinh cam nhiing ngUdi lao dong cung kho tren khap the gicii. Ngiidi thay dong bao bi ap biic, boc lot d que hildng minh khong khac vdi nhiing ngUdi cung kho tren k h ip the gidi. Va giiia ho cung co chung mot ke thii la chu nghia thUc dan va chu nghia de quoc chuyen nghe di ap biic, boc lot nhiing ngUdi lao dong, gay ra biet bao tai hoa cho loai ngUdi. Tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi mdi dan dan hinh thanh va phat trien, dau tien ho la nhiing con ngUdi ban xii, ngUdi dan mat nUdc, ngUdi no le d que hudng minh, sau niia. 41 ho la ngudi lao dong bi ap bdc. boc lot d chinh quoc, ngudi no le va ngUOi cung kho tren khap luc dia. Dan dan, Ho Chi' Minh khong chi tin d con ngudi va thav dong luc cach mango con ngudi noi chung, ma hdn the, NgUdi thay trong quang dai quan chung nhan dan cung nhu trong nhiing ngUdi cung kho, nhiing ngudi dan no le, da hinh thanh mot lvic liidng nong cot tao thanh hat nhan cho phong trao cach mang. Ho chinh la nhung con ngUdi mdi co mat d moi ndi, co y thiic cach mang cao va sin sang chien dau vi muc tieu chung cua sU nghiep cach mang giai phong dan toe, giai phong xa hoi va giai phong con ngUdi. C) Ho Chi Minh, hai binh dien con ngUdi mat nUdc va con ngudi cung kho khong tach rdi nhau. Ho co chung mot than phan la con ngudi no le, con ngUdi khong co tu do va chiu sii ap bdc, boc lot cua bon thiic dan, quan lai phong kien va bon tu ban d moi ndi. Do chinh la cd sd tu tudng de NgUdi thay ro mdi lien he gan bo giiia ngUdi dan mat nUdc, chiu canh no le 6 que hUdng minh vdi ngudi dan cung kho d khip cac chau luc, ke ca d cac nUdc tu ban chu nghia phat trien. Cung tii do, Ho Chi Minh tim thay con dUdng cach mang giai phong dan toe d Viet Nam. Do la con dudng cach mang giai phong dan toe tien len cach mang xa hoi chu nghia, giai phong dan toe gan lien vdi giai phong xa hoi, giai phong con ngudi. Giai phong con ngUdi khoi ap bdc, boc lot, khoi ngheo nan, lac hau nham dem den cho con ngUdi mot ddi song tii do, hanh phuc, co viec lam va cong bang xa hoi la nhiing muc tieu cao nhat doi vdi con ngUdi ma Ho Chi Minh hang mong muon va phan dau khong ngiing vi muc tieu cao ca do. Do cung chinh la nhiing muc tieu ma Ho Chi Minh ddi hoi ddi vdi con ngudi mdi, con ngudi cung chien dau vi sii nghiep cach mang cao ca dudi ngon cd cua NgUdi. 42 VT dai hdn. Ho Chi' Minh da phat hien rat sdm siic manh cua con ngUdi d ngay cac dan toe bi ap biic den cung ciic. bi dau doc ca ve the xac va tinh than, trudc het la dong bao d que hUdng minh. Ngay tii nhiing nam 20 cua the ky XX. Ngudi da phan tich: “NgUdi Dong Dudng khong dUdc hoc. dung the. bang sach vd va bang dien van. NhUng ngudi Dong Dudng nhan su giao due bang each khac. Dau kho. ngheo doi va su dan ap tan bao la nhiing ngUdi thay duy nhat cua ho”; va “D^ng sau sU phuc tung tieu cUc, ngUdi Dong Dudng giau mot cai gi dang soi sue. dang gao thet va se bung no mot each ghe gdm. khi thdi cd den” 1. Ho Chi Minh hieu rat r5 dong bao minh dang phai chiu canh song qu^n quai dudi got giay cua chu nghia thUc dan thi lay gi de tien hanh each mang. Luc dau, khi chUa tim dUdc chan ly cach mang, NgUdi con keu goi giai cap cong nhan va nhan loai tien bo tren the gidi ciiu giup dong bao minh. Chdng han, tai Dai hoi toan quoc lan thil XVIII Dang Xa hoi Phap, NgUdi keu goi: “Nhan danh toan the loai ngUdi, nhan danh tat ca cac dang vien xa hoi, ca phai hiiu lan phai ta, chung toi keu goi: Cac dong chi, hay ciiu chung toi!”2. Nhung sau nay, khi da thUc sii tim dUdc chan ly cach mang. Ho Chi Minh kh^ng dinh: “Chi co chu nghia cong san mdi ciiu nhan loai, dem lai cho moi ngUdi khong phan biet chung toe va nguon goc sii tu do, binh dang, bac ai, doan ket, am no tren qua dat, viec lam cho moi ngiidi va vi moi ngUdi, niem vui, 1, 2. Ho Chi' Minh: Sdd, t.l, tr.28, 23-24. 43 hoa binh, hanh phuc...”1. Tii do, NgUdi de ra khau hieu: “Lao dong tat ca cac nu6c, doan ket lai!”2. Ro rang, day la mot back: ngoat ldn trong tu tUcfng Ho Chi Minh ve long tin d con ngUdi, tao ra sU chuyen bien diit khoat tii lap trUdng cua chu nghia yeu nUdc truyen thong den chu nghia xa hoi khoa hoc. hinh thanh tu tUdng cua NgUdi ve cach mang giai phong dan toe ket hdp vdi giai phong xa hoi, giai phong con ngUdi. Ta do, Ngiidi kh&ng dinh: Con ngUdi la von quy nhat. Con ngUOi dUdc giac ngo, dUdc to chifc, dUdc lanh dao dung d&n se tao ra tat ca. Cho nen, trong thu tii biet cac ban cung hoat dong, triidc luc bi mat rdi Pari sang nU6c Nga Xo viet, thang 6 nam 1923, NgUdi viet: “Chung ta phai lam gi?... Doi vdi toi cau tra ldi da ro rang: Trd ve nUdc, di vao quan chung, thiic tinh ho, to chiic ho, doan ket ho, huan luyen ho, dua ho ra tranh dau gianh ttf do, doc lap”3. Long tin cua Ho Chi Minh doi vdi nhan dan ta con dua tren sU hieu biet sau sac truyen thong lich sU cua dan toe va con ngiidi Viet Nam: “Dan ta co mot long nong nan yeu nU6c. Do la truyen thong quy bau cua ta. Tu: xUa den nay, moi khi To quoc bi xam lang, thi tinh than ay lai soi noi, no ket thanh mot lan song vo cung manh me, to ldn, no ludt qua moi sii nguy hiem, kho khan, no nhan chim tat ca lu ban nUdc va lu cudp nUdc”4. Nhii vay, Ho Chf Minh khong chi tin d con ngUdi noi chung ma triidc het la tin d con ngUdi Viet Nam, d dong bao 1,2. Ho Chi Minh: Sdd, t.l, tr.461. 3. Tran Dan Tien: Nhiing mau chuyen ve ddi hoat dong cua Ho Chu tich, In lln tha chin, Nxb. Van hoc, 1989, tr.49. 4. Ho Chi' Minh: Sdd, t.6, tr.171. 44 dau kho cua minh va long tin ay co co sd khoa hoc va thUc tien viJng chac. NhUng con vi dai hon d cho, Ngudi da sdm khang dinh rang: Trong thdi dai hien nay. giai cap cong nhan la giai cap doc nhat va duy nhat co sii menh lich sii la lanh dao cach mang den thang loi cuoi cung bang cach lien minh vdi giai cap nong dan. Su khang dinh sang suot tren la mot sang tao trong viec van dung hoc thuyet Mac - Lenin vao thUc tien Viet Nam. Va, nhd sii khang dinh do, NgUOi kien tri gan bo va thong nhat giai cap cong nhan vdi dan toe, gan bo sU nghiep cach mang giai phong dan toe vdi cach mang xa hoi chu nghia do Dang la doi tien phong cua giai cap cong nhan Viet Nam, dai bieu trung thanh ldi l'ch cua giai cap cong nhan. nhan dan leo dong va cua ca dan toe, lanh dao. Y nghia triet ly d day la d cho, quan diem ve con ngudi cua Ho Chi Minh khong chi diing lai d the gidi quan vo san ma da cd sU ket hop nhuan nhuyen va thong nhat giiia chu nghia nhan van truyen thong vdi chu nghia nhan van cong san, tao cho NgUdi mot tu tudng nhan van mang sac thai mdi, cung cd the goi la chu nghia nhan van Ho Chi Minh. Dac diem noi bat cua chu nghia nhan van Ho Chi Minh la d cho, NgUOi khong chi tin yeu con ngudi cung giai cap da giac ngo con dudng cach mang vo san, mang the gidi quan cua chu nghia Mac - Lenin, ma hdn the, NgUdi thong cam vdi tat ca nhiing ngiidi cung kho tren khap the gidi. NgUdi muon giai phong cho tat ca moi ngudi khoi ap biic, bdc lot, khoi ngheo nan, lac hau. Tinh cam yeu thUdng con ngUdi cua Ho Chi Minh that bao la, rong md va nhd tinh cam yeu thUdng con ngUdi ay, NgUdi da tim dUdc con dudng ciiu nUdc cho dan toe minh, dong thdi gop phan md ra mot trien vong mdi cho 45 sU nghiep cach mang vo san the gidi. Cung nhd tinh cam veu thUdng con ngUdi vo bien ay. Ho Chi Minh da tao cho minh mot chu nghia nhan van mdi. phat trien chu nghia nhan van macxit len mot tam cao mdi trong thdi dai cach mang vo san da lan rong tren toan the gidi, den ca nhiing dan toe chua he biet den giai doan phat trien chu nghia tu ban. Do la mot quan niem mdi ve chu nghia nhan van. viia rat dam da ban sac dan toe, vUa phu hdp vdi thdi dai cach mang vo san tren pham vi toan the gidi, viia rat phUdng Dong, vita tiep thu dUdc nhiing tinh hoa cua cac chu nghia nhan van da tiing ton tai d phUdng Tay cung nhu trong lich sU nhan loai. Qua trinh hinh thanh tU tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi mdi xa hoi chu nghia gan lien vdi qua trinh NgUdi nhan thiic ve con dudng cach mang giai phong dan toe d Viet Nam. Do cung la qua trinh NgUdi nhan thiic ro ban chat con ngUdi theo quan diem cua chu nghia Mac - Lenin dong thdi van dung sang tao quan diem ve con ngUdi theo lap trUdng macxit vao viec xay dUng con ngUdi mdi xa hoi chu nghia d Viet Nam. Nhu vay, cd the khang dinh, con ngiidi mdi ndi d day la con ngUdi mang the gidi quan va nhan sinh quan cua chu nghia Mac - Lenin, con ngUdi tham nhuln tu tudng xa hoi chu nghia va chu nghia nhan van Ho Chi Minh. Ho Chi Minh dung khai niem con ngUdi mdi hay con ngUdi xa hoi chu nghia la de phan biet vdi con ngUdi song trong xa hoi cu, con ngiidi chua giac ngo con dudng cach mang theo lap trUdng cua giai cap cong nhan, chii tuyet nhien NgUdi khong cd y phan biet con ngUdi theo ding cap, theo tren dudi hoac sang hen. Con ngUdi mdi hay con ngUdi cu chi la nhiing khai 46 niem tUOng doi chii khong co nghia la doi lap con ngiidi mdi vdi con ngiidi song trong xa hoi cu. Ngay ca ban than con ngudi mdi theo tu tudng Ho Chi' Minh cung khong phai la con ngudi bat bien khong bao gid thay doi. Con ngudi mdi hay con ngudi song trong xa hoi cu deu cd chung mot nguon goc dan toe la To quoc Viet Nam va deu cd xuat phat diem ve xa hoi va van hoa cua mot dat nUdc con nhieu kho khan, chUa qua giai doan phat trien tU ban chu nghia va nhat la phai chiu sii ap biic, bdc lot tan bao cua chu nghia thUc dan trong nhieu thap ky. NhU vay, con ngUdi mdi khong phai tu nhien ma cd, cung khong phai tU nhien no den. Qua trinh hinh thanh con ngUdi mdi xa hoi chu nghia gan lien vdi sii nghiep dau tranh cach mang tren nhieu linh vUc, til chinh tri, kinh te den tU tudng, van hoa, xa hoi, nhat la tren linh vUc dao diic va loi song. Dong thdi, qua trinh do cung dien ra d mdi con ngUdi, ddi hoi sii tu dudng khong ngtfng theo tieu chi' dao diic cach mang nhu Ho Chi' Minh de ra cho can bo, dang vien. Tom lai, qua trinh hinh thanh con ngUdi mdi xa hoi chu nghia cung la qua trinh con ngUdi hoan thien ban than theo yeu cau cua sii nghiep cach mang xa hoi chu nghia. De trd thanh con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, phai chu y ca hai binh dien: Mot mat, do la sii phan dau vUdn len khong ngilng cua mdi ngiidi theo hudng tu giac dau tranh vdi nhiing mat lac hau, mat xau von ton tai nhu ban nang tu nhien cua con ngiidi, dong thdi hoc tap, tu dudng dao diic cach mang, tiep nhan nhiing ph&m chat van hoa dao diic dUdc xem nhu tinh hoa van hoa cua nhan loai. NhUng, mat khac quan trong hdn, do la sii tham gia tich ciic cua con ngudi vao viec cai tao xa hoi theo hiidng xay dung chu nghia xa hoi ma doi vdi nUdc ta 47 la thUc hien sU nghiep cach mang giai phong dan toe ket hdp vdi cach mang xa hoi chu nghia. Do la hai mat gan lien vdi nhau, phu thuoc vao nhau, tao dieu kien cho nhau. Cho nen, khi noi: Muon cd chu nghia xa hoi triidc het phai co nhiing con ngUdi xa hoi chu nghia, Ho Chi Minh khong chi khang dinh mot dieu kien cd tinh quyet dinh ddi vdi sii nghiep cach mang d nUdc ta la, nhat thiet phai cd nhiing con ngUdi tham nhuan tu tudng xa hoi chu nghia, dong thdi Ngiidi cung ndi len vi tri, vai trd quan trong cua con ngUdi mdi xa hoi chu nghia trong qua trinh phat trien dat nUdc theo dinh hudng xa hoi chu nghia. Vay, dieu Ho Chi Minh ddi hoi ve sii cd mat con ngUdi mdi ca khi chUa cd chu nghia xa hoi lieu cd mau thuan gi vdi ly luan ve dieu kien hinh thanh con ngudi mdi xa hoi chu nghia nhu ndi tren hay khong? Neu theo cach nghi cua tu duy sieu hinh thi dung la cd mau thuan, vi theo cach tu duy sieu hinh thi con ngUdi mdi xa hoi chu nghia chi cd the ra ddi trong dieu kien da cd chu nghia xa hoi, va dUdng nhien khong the cd con ngUdi mdi xa hoi chu nghia khi chua cd chu nghia xa hoi. Ve phia logich hinh thiic thi dung nhu vay. Nhiing, cii theo logich hinh thiic hoac chu nghia duy vat may moc coi moi sii thay doi tren ddi deu do hoan canh va giao due gay ra thi se khong bao gid cd sii nghiep cach mang chii diing ndi den cach mang xa hoi chu nghia. Ve van de nay, trong Luan ciidng v i Phoidbac, Mac da phe phan: “Cai hoc thuyet duy vat chu nghia cho r&ng con ngudi la san pham cua nhiing hoan canh va cua giao due rang do do con ngUdi da bien doi la san pham cua nhiing hoan canh khac va cua mot nen giao due da thay ddi - cai hoc thuyet ay quen 48 rang chinh nhutng con ngiidi lam thay doi hoan canh va ban than nha giao due cung c&n phai dUdc giao due”1. Van de dat ra d day la phai diing tren quan diem cua chu nghia duy vat bien chiing macxit de nhin nhan sU vat noi chung. sU hinh thanh va phat trien con ngUdi mdi xa hoi chu nghia ndi rieng. Con ngudi la san pham cua lich sU xa hoi, nhUng mat khac lich sU xa hoi cung do chinh con ngUdi tao ra trong qua trinh dau tranh, cai tao xa hoi. Danh rang, con ngUdi mdi xa hoi chu nghia la san pham cua chu nghia xa hoi, nhUng chu nghia xa hoi khong phai tu nhien no den, do cung chinh la san pham do con ngUdi tao ra. Cho nen, ndi rang “muon cd chu nghia xa hoi trtfdc het phai cd con ngUdi xa hoi chu nghia” la hoan toan chinh xac. Dieu do chi khing dinh vai trd cua con ngudi doi vdi tien trinh phat trien cua lich sii nhan loai cung nhu cua mdi dan toe. Til do, chung ta cd the khang dinh, con ngUdi mdi xa hoi chu nghia hoan toan cd the hinh thanh trong dieu kien nen kinh te con ngheo nan, dat nUdc lai chUa qua con dudng phat trien tu ban chu nghia nhu nUdc ta. Y nghia ly luan cua van de nay hau nhu da dUdc Ho Chi Minh ndi den khi NgUdi ndi ve chu nghia cong san cd the thUc hien dUdc d Viet Nam trUdc ca khi cac nildc tu ban phUdng Tay hoan thanh sii menh cach mang vo san d nildc ho. Do la dieu du bao cua Ho Chi Minh til khi NgUdi con d Pari tren cdn dudng tim dudng ciiu nUdc. Song, dieu du bao do ngay nay da trd thanh hien thUc. Su nghiep cach mang giai phong dan toe d Viet Nam khong chi thanh cong ma cdn phat trien theo dinh hudng xa hoi chu nghia. 1. C. Mac va Ph. Angghen: Sdd, t.3, tr.10. 49 Nhan to quyet dinh cua dinh hudng ay chinh la sU lanh dao cua dang cong san lay chu nghia Mac - Lenin va tu tUOng Ho Chi Minh lam nen tang tu tudng, kim chi nam cua hanh dong. Dieu do cung co nghia la con ngudi mdi xa hoi chu nghia thUc sU da hinh thanh d Viet Nam va chinh ho dang gni vai trd quyet dinh triidc het sU nghiep cach mang theo dinh hudng xa hoi chu nghia d nUdc ta. Do khong phai la mot so" it ngudi hiem hoi ma bao gom nhieu the he con ngUOi Viet Nam da tiing chien dau vi doc lap, tu do va chu nghia xa hoi dudi ngon cd lanh dao cua Dang Cong san Viet Nam. Trong svi nghiep doi mdi toan dien hien nay, cung chinh nhiing con ngudi mdi do dang giCf vi tri chu nhan dat nUdc, cd mat tren tat ca cac linh vUc cuoc song xa hoi. Vdi nhiing muc tieu cach mang de ra trong thdi ky doi mdi hien nay la dan giau, nUdc manh, xa hoi cong bang, dan chu, van minh, cd the cd ngudi nghi rang ndi den viec hinh thanh con ngudi mdi xa hoi chu nghia trong luc nay la khong thich hdp, vi chu nghia xa hoi cdn la dinh hudng. Cach nghi do hoan toan sai lam va cung cd the do cach nghi sai lam do, ho da bo rdi ngon cd cach mang theo muc tieu xa hoi chu nghia do Ho Chi Minh va Dang ta lua chon doi vdi dat nUdc ta. Hau qua cua cach tu duy sai lam do dUdng nhien se dan den cho thu tieu mdi trUdng hinh thanh con ngUdi mdi xa hoi chu nghia va sdm muon cung se dan den cho thu tieu sU nghiep cach mang xa hoi chu nghia d nUdc ta. Do la con dudng tat yeu se den, neu nghi rang trong bdi canh doi mdi hien nay d ta khong can den con ngUdi mdi xa hoi chu nghia. Nhu vay la, ve mat chu the va khach the, con ngudi trong xa hoi ta chang nhiing cd the trd thanh con ngUdi mdi xa hoi chu nghia, ma hdn the, do cdn la mot ddi hoi cap bach cua sU nghiep cach mang d nUdc ta, cua viec thUc hien tu tudng 50 “muon co chu nghia xa hoi tritdc het phai co con ngudi xa hoi chu nghia” cua Ho Chi Minh. Song, trong boi canh dat nUdc dang dat ra nhiing veu cau mdi nhu hien nay, viec hinh thanh con ngUdi mdi cung dat ra nhiing thach thiic mdi ma trUdc day khong dat ra. Diing trUdc nhiing thach thiic mdi. nhieu ngudi trUdc day von la con ngudi mdi thiic sii. da tiing giu vai trd quyet dinh trong sii nghiep cach mang giai phong dan toe, nay rat cd the khong cdn la con ngUOi mdi mia, neu ho khong giii dUdc ban linh cua ngUOi cach mang. neu ho sa vao chu nghia ca nhan nhu Ho Chi Minh da canh tinh. Hien tUdng do da cd trong xa hoi ta nhiing nam gan day. Hdn the co the ndi, hien tUdng nhiing con ngudi mdi bien chat, thoai hoa vi khong giii dUdc ph&m chat cach mang cung khong phai la hiem. Dieu do cang chiing minh cho sii sang suot cua Ho Chi Minh khi NgUdi phe phan quyet liet chu nghia ca nhan va canh bao trUdc nhiing can bo, dang vien xem nhe viec tu dudng va ren luyen ban than. Cung nhu trUdc day. con ngudi mdi chi cd the trd thanh hien thiic vdi hai dieu kien: Mot la, ca nhan ngUdi do phai cd y thiic vUdn len, tu minh hoan thien ban than, tu minh chiem linh nhiing dinh cao cua khoa hoc ma con ngUdi dat dUdc trong thdi dai cua minh, nghia la tii minh va chi co ban than minh mdi cd kha nang trd thanh con ngUdi mdi, con ngUdi phat trien toan dien chii khong cd ai khac, du do la sieu nhan, cung khong cd du tu cach xay dung cho ngudi khac thanh cdn ngUdi mdi, con ngudi phat trien toan dien. Do la mat chu the. Hai la, dieu kien xa hoi thuan ldi, va day cung la mot veu to" vo cung quan trong, tham chi cd y nghia quyet dinh de con ngudi cd the trd thanh con ngudi mdi, con ngUdi phat trien toan dien. Tuy la dieu kien khach quan, nhung neu thieu dieu kien khach quan av 51 con ngudi se rat kho phat huy mot cach toan dien nang luc san co cua minh vdi y nghia tich cUc nhat. Su tac dong cua moi trUdng khach quan cung co vai trd quyet dinh den viec hinh thanh nhan cach, phat trien con ngudi toan dien de trd thanh con ngudi mdi that sU. Trong boi canh d xa hoi ta cung nhu tren the gidi dang cd nhCifng doi thay nhanh chong nhu hien nay thi viec hinh thanh con ngudi mdi xa hoi chu nghia qua la khong ddn gian chut nao. Thuan ldi tuy cd nhieu nhUng thach thiic cung khong It. Va, trong thUc te nhiing nam gan day, tii khi dat nUdc ta tien hanh sU nghiep doi mdi cung la thdi ky dat ra rat nhieu van de biic xuc cd lien quan den con ngudi va viec hinh thanh con ngudi mdi. Hinh nhu dang cd hien tUdng mau thuan giiia viec phat trien nen kinh te cua dat nUdc vdi viec xay dUng con ngudi mdi d ta. Nhd cd doi mdi, ro rang dat nUdc ta da cd nhiing budc phat trien nhanh chong, ddi song kinh te cung nhu nhieu mat khac cua ddi song van hoa xa hoi cd dUdc cai thien mot cach ro ret, nhUng mat khac lai phat sinh hien tudng xuong cap ve dao diic va loi song, khien cho nhieu ngudi khong nhiing khong phat trien theo hudng con ngUdi mdi xa hoi chu nghia ma cdn cd nguy cd suy thoai ve nhan cach, lech lac ve tu tudng. Tii hien tUdng tren, chung ta thay ro dieu kien khach quan cd tam quan trong nhu the nao den viec hinh thanh con ngudi mdi xa hoi chu nghia. Van de cd xay dung dUdc con ngUdi mdi xa hoi chu nghia hay khong cdn tuy thuoc phan ldn vao dieu kien xa hoi cho phep, ma dieu do thi khong phai xa hoi nao cung cd dUdc. C) day lai dat ra hai van de phai khac phuc: Mot la, ddi hdi mdi ca nhan phai biet tu kiem che ban than, phai hieu ring: 52 “Neu nhu con ngudi chi cham lo den ban than minh thi long mong muon hanh phuc cua ho chi duoc thoa man trong nhiing trUdng hdp rat han hu(u va hoan toan khong co ldi cho ho hay cho ngudi khac. Con ngUOi can giao lUu vdi the gidi ben ngoai, phai cd nhiing phUdng tien de’ thoa man yeu cau cua minh: nghia la can phai cd thiic an, mot ngudi thuoc gidi tinh khac minh, sach vd, giai tri, tranh luan, hoat dong, vat dung va doi tUdng lao dong”1. Ma tat ca nhufng phUdng tien thoa man ddi song vat chat va tinh than cua mdi ngUdi cung la nhiing phUdng tien thoa man cho tuyet dai da so" ngUdi cd quyen binh dang trong xa hoi. Hai la, con ngUdi cdn phai cd trach nhiem cai tao xa hoi, xay dUng mot xa hoi dam bao sU tu do va cong bang that sU, dam bao cho moi ngUdi cd the phat huy va phat trien moi tiem nang san cd cua minh. 1. C. Mac va Ph. Angghen: Sdd, t.21, tr.423. 53 Chtfofng IV TlTTlTONG HO CHI MINH \£ BAN CHAT CON NGlTCU VIET NAM PHAT TRIEN TOAN DIEN 6 tren, khi noi ve qua trinh hinh thanh con ngudi mdi, chung ta da bUo'c dau de cap den tu' tudng Ho Chi Minh ve ban chat con ngudi mdi xa hoi chu nghia. Ndi ban chat d day la ndi den nhiing dac trUng cd ban nhat cua con ngudi mdi so vdi ban chat con ngUdi noi chung hinh thanh trong tien trinh phat trien cua lich sU xa hdi. Theo quan diem cua chu nghia Mac - Lenin va tu tudng Ho Chi Minh nhu da phan tich d tren thi viec hinh thanh ban chat con ngudi noi chung gan lien vdi qua trinh phat trien cua xa hoi, cho nen khi ndi den ban chat con ngudi mdi khong the khong ndi den ban chat xa hoi ma d do con ngUdi mdi hinh thanh va phat trien. Qua trinh hinh thanh va phat trien con ngudi mdi xa hoi chu nghia theo tu tudng Ho Chi Minh cung la qua trinh con ngudi cai tao xa hoi dong thdi hoan thien ban than theo hudng xa hoi chu nghia. Cho nen, cd the ndi, hai qua trinh ay dUdc tien hanh song song va gin nhu cd ty le thuan vdi nhau. Khi Ho Chi Minh ndi “muon cd chu nghia xa hoi trufdc het phai cd con ngudi xa hoi chu nghia”, cung cd nghia la chi cd con ngudi mdi xa hoi chu nghia mdi dam bao cho sU thanh cong cua viec xay diing chu nghia xa hoi. Chiing nao chua cd con ngUdi mdi xa hoi chu nghia, nhat la dang cong san dai dien cho the he nhiing con ngUdi mdi xa hoi chu nghia, khong giii vifng lap trUdng kien dinh dudng ldi xay diing chu nghia xa hoi, khong giii viing nhiing tieu chi ve con ngudi mdi xa 54 hoi chu nghia, thi chiing do that kho noi den viec xay dUng chu nghia xa hoi trong thUc te. NgUdc lai. cung co the noi. con ngUdi mdi chi co the phat trien that sU d moi trUdng xay diing chu nghia xa hoi. Hai cach noi do tUdng nhu co mau thuan, nhung la mau thuln cua thong nhat. mau thuan trong tu duy bien chiing, do do thong nhat trong thUc te cua sU phat trien chu nghia xa hoi. Do la hai mat cua mot van de, phu thuoc vao nhau, tac dong lan nhau. Mot mat, do la con ngUdi mdi xa hoi chu nghia. con mat khac, do la chu nghia xa hoi. Neu khong co nhiing con ngUdi mdi xa hoi chu nghia nhu chu the cua chu nghia xa hoi thi lam sao co dUdc chu nghia xa hoi hien thUc. Trai lai, neu khong co moi trUdng xav diing chu nghia xa hoi hien thUc thi lieu con ngUdi mdi xa hoi chu nghia co the hinh thanh va phat trien thuan ldi dUdc khong. Noi nhu vay, hinh nhu viec hinh thanh con ngUdi mdi chi co the co d nhiing nUdc dang phat trien theo dinh hudng xa hoi chu nghia, con d nhiing nUdc tu ban phat trien vdi sii co mat cua phong trao dau tranh cua giai cap cong nhan ma dai dien Uu tu cua no la dang cong san hoac dang cua giai cap cong nhan, thi khong co con ngUdi mdi theo quan niem nhii chung ta hay sao. Ro rang, con ngUdi mdi co mat d tat ca nhiing ndi co phong trao dau tranh cua giai cap cong nhan va nhan dan lao dong vi muc tieu ly tUdng cua chu nghia xa hoi. Co dieu la, d nhiing ndi chua phat trien theo con dudng xay diing chu nghia xa hoi nghia la chUa co moi triidng xa hoi cho con ngUdi mdi hoat dong, thi viec noi den con ngiidi mdi theo noi ham nhu chung ta hieu la dieu khong the co. Co the d nhiing ndi do cung co con ngUdi mdi cua ho theo mot nghia khac, co nhiing mat giong con ngUdi mdi d ta, nhUng cung co mat khac vdi con ngUdi mdi d ta. Chinh vi vay, can phai xac dinh ro nhiing tieu chi 55 ve con ngifdi mdi xa hoi chu nghia ma d day chu yeu la noi con ngUdi mdi d ta theo tu tudng Ho Chi Minh. Vay, theo tu tudng Ho Chi Minh. van de tieu chi ve con ngUdi mdi xa hoi chu nghia dUdc dat ra nhu the nao. Tuy da co nhieu ngUdi ban den van de nay, nhung hau nhu den nay v&n con y kien khac nhau. Tif khi Dang ta khdi xUdng cong cuoc doi mdi, de ra muc tieu dan giau, nUdc manh, xa hoi cong bing, dan chu, van minh, can quan triet tu tUdng Ho Chi Minh ve noi ham ban chat con ngUdi mdi xa hoi chu nghia d ta, dong thdi phan biet ranh gidi giiia cen ngUdi mdi xa hoi chu nghia vdi con ngUOi truyen thong hinh thanh trong xa hoi cu. Cung nhu khi noi ve dao diic, Ho Chi Minh thUdng dung khai niem dao diic cach mang de phan biet vdi dao diic truyen thong hinh thanh trong xa hoi cu ma doi khi NgUdi *> A i dung ca khai niem dao diic cu. 0 day, khi dung khai niem con ngudi mdi xa hoi chu nghia, Ho Chi Minh cung muon phan biet con ngUdi mdi vdi con ngUdi truyen thong hinh thanh trong xa hoi cu. Quan diem noi bat co tinh bao quat trong tu tudng Ho Chi Minh ve van de ban chat con ngUdi mdi xa hoi chu nghia la quan diem ve diic va tai. Khi ndi nhiing van de khac nhii “trung vdi nUdc, hieu vdi dan”, nhii viec tu dildng dao diic cach mang, chong chu nghia ca nhan... Ho Chi Minh deu nham muc dich de cao con ngUdi cd pham chat va tai nang, tUu trung van xoay quanh van de diic va tai. NgUdi ndi “diic la goc, nhung tai la quan trong”. GiGa diic va tai, Ho Chi Minh deu coi trong va luon luon can dan moi ngudi khong dUdc xem nhe mat nao. Bdi vi, theo NgUdi, co diic ma khong cd tai thi cung khong khac ong But trong chua, nhung co tai ma khong co diic thi hong... “diic phai co trUdc tai”. 56 Nhu vay la, trong quan he giufa diic va tai, Ho Chi Minh dat dufc trUdc tai, mac du NgUOi van coi trong ca hai. Vi sao vay? TrUdc het. dieu do xuat phat tu: quan niem cua NgUOi ve ban chat con ngudi ndi chung. Tai va diic la hai mat cO ban cua con ngudi ndi chung va con ngudi mdi ndi rieng. Hai mat tai va diic von co moi quan he gan bo hilu cO vdi nhau va khong phai bay gid mdi dat ra. T i rat lau d ta cung nhu d nhieu nUdc khac, ngUdi ta deu ndi den tai va diic nhu ndi ve hai mat cd ban cua mot con ngUdi. Co dieu la, d moi thdi dai phat trien cua lich sii xa hoi, ngudi ta co cach ndi khac nhau, nhan manh mat nay hay mat khac theo quan diem rieng cua xa hoi dUdng thdi. NhUng, nhin chung trong xa hoi phong kien, ngUdi ta thUdng nhan manh mat dao diic cua con ngudi theo quan diem giai cap phong kien. ma d phUdng Dong chu yeu theo quan diem Nho giao. Cdn trong xa hoi tu ban chu nghia thi thUdng nhan manh mat tai nang cua con ngudi, nhung cung theo quan diem giai cap tu san nh&m phuc vu cho xa hoi tU san. Tii do, chung ta thay van de tai va diic tuy xa hoi nao cung ndi den, nhUng do la nhiing pham tru cd tinh lich sU cu the, mdi thdi dai va mdi giai cap cd quan niem rieng cua minh. Chung ta se khong ban sau ve van de nay ma chi de cap den nhiing quan diem khac nhau khi ndi den van de tai va diic dUdc xem nhu mot noi ham cua khai niem con ngiidi mdi xa hoi chu nghia trong tU tudng Ho Chi Minh. Ho Chi Minh ndi “diic cd trUdc tai” chii khong ndi diic quan trong hdn tai. Sd di NgUdi yeu cau diic phai cd trUdc tai, bdi vi, theo NgUdi, tai va diic khong phai la cai gi bat bien, khong bao gid thay doi. Khong phai ngudi ta sinh ra da cd tai ngay cung nhu khong phai ngUdi ta sinh ra la cd diic ngay. NgUdi da tifng ndi: 57 "Ngu thi ai cung nhii liidng thien, Tinh day phan ra ke dii, hien; Hien, diiphai dau la tinh san, Phan nhieu do giao due md nen ". (N h a t ky tr o n g tu ) Tai cung vay. Muon trd thanh ngUdi co tai phai trai qua qua trinh hoc tap. ren luyen suot ddi, va ban than viec kho cong hoc tap, ren luyen suot ddi ay de trd thanh ngUdi co tai cung da la mot hanh vi dao diic. Co dieu la. Ho Chi Minh khong bao gid tach viec hoc tap, ren luven suot ddi vdi viec tu dudng hoan thien ban than. Dieu do cd nghia la du la diic hay la tai cung chi cd y nghia doi vdi ngUdi cd l'ch cho xa hoi, cho cong dong dan toe. Cho nen, theo Ho Chi Minh thi viec hoc tap, ren luyen hay tu dudng deu nham muc dich nhat dinh chii khong phai hoc de ma hoc, hay hoc de thanh tai cho thien ha biet minh. Cung vay, khi ndi den viec ren luven. tu dudng dao diic khong phai de ma tu hanh, mac du NgUdi rat ton trong nha tu hanh. Neu cd tai khong phai la viec de, ddi hdi kho cong hoc tap, ren luyen suot ddi thi cd diic cung khong phai la viec ddn gian de dang, cung ddi hdi kho cong ren luyen suot ddi. Do la mot quan diem rat cach mang ve dao diic, gan lien vdi quan niem ve con ngiidi mdi va viec xay diing con ngUdi mdi xa hoi chu nghia. Quan diem tren khong nhiing hoan toan khac vdi quan diem tu nhan tich diic cua dao Phat ma cung rat khac vdi quan diem “tu than, te gia, tri quoc, binh thien ha” cua Kho’ng giao, mac du nhutng dieu ran day cua Khong giao da cd y nghia tich cUc nhat dinh trong xa hoi phong kien. 58 Doi vdi Ho Chi Minh. tai nang cung nhii dao du'c deu la san pham cua qua trinh lao dong sang tao. qua trinh hoat dong thUc tien, nghia la no phai gan vdi hanh dong va chi co hanh dong, trong hanh dong con ngiidi mdi thiic su phat trien tai nang, dong thdi hoan thien ban than de trd thanh con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. con ngudi phat trien toan dien. Do gan tai va diic vdi ban chat con ngiidi hanh dong trong xa hoi, xem tai cung nhii diic chi cd the hinh thanh va phat trien trong mdi triidng xa hoi cu the. Ho Chi' Minh da quan triet sau sac quan diem triet hoc hanh dong cua chu nghia Mac - Lenin. Do la diic, tai cua hanh dong va chi cd hanh dong cach mang thi ca diic lan tai mdi the hien ra nhu nhung gia tri di'ch thiic. Theo quan diem Ho Chi Minh. ngiidi cd diic la ngiidi biet ren luyen tai nang va nhat la cd v thiic ro ve viec lam cua minh ddi vdi dan toe. vdi xa hoi. Cho nen, Ho Chi' Minh ndi: “Dao diic cach mang khong phai tren trdi sa xuong. No do dau tranh, ren luyen ben bi hang ngay ma phat trien va cung co". Cung nhu ngoc cang mai cang sang, vang cang luyen cang trong. Cd gi sung siidng ve vang hdn la trau doi dao diic cach mang de gop phan xiing dang vao sii nghiep xay diing chu nghia xa hoi va giai phong loai ngiidi”1. Vdi quan diem tren, hau nhii giiia diic va tai khong cdn ranh gidi nufa ma no gan ket vdi nhau d mot con ngiidi cu the, con ngiidi phat trien toan dien cung dong thdi la con ngiidi cua hanh dong vi sii nghiep con ngiidi, vi sii tien bo xa hoi. Do chinh la con ngiidi mang ly tiidng, hoai bao va khat vong cua thdi dai mdi, con ngiidi da viidn tdi cai chan, cai thien, cai my 1. Ho Chi Minh: Sdd, t.9, tr.293. 59 ma hang chuc the ky nay. con ngiidi muon vifdn tdi nhifng chua co dieu kien. Con ngudi nhii the chi co the xuat hien d thdi dai hien nay, khi con ngifdi da lam chu diidc ban than va dang vifdn tdi chinh phuc thien nhien bin g chinh tri tue cua minh nhd cuoc cach mang khoa hoc va cong nghe bung no nhu hien nay. Vdi quan di§m tren cua Ho Chi Minh, ngay ca con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, con ngifdi phat trien toan dien cung khong phai la cai gi vinh viln, bat bien. Ngay hom nay, do phan dau, ren luyen, con ngifdi cd the difdc xem nhif con ngifdi mdi xa hoi chu nghia, con ngifdi phat trien toan dien. nhifng ngay mai, neu ho khong kien tri hoc tap, tu difdng suot ddi thi chinh con ngifdi mdi xa hoi chu nghia do van co the trd thanh ngifdi vo dao diic, tai cang cao ma khong cd dCfc thi cang trd thanh hiem hoa ddi vdi con ngifdi, vdi xa hoi. Ho Chi Minh coi hien tifdng do la do chu nghia ca nhan mot phan nam trong ban chat con ngifdi xa hoi. Ndi ban chat d day khong cd nghia la thtfa nhan tinh hop phap cua no ma chi khang dinh mot thtfc te khong ai cd the choi cai diidc la d mdi ngifdi thifdng cd ca mat tot va mat xau, mat thien va mat ac nhii tren da phan tich. Do chinh la chu nghia ca nhan ma Ho Chi Minh thifdng nhac den nhif mot ke thu tiem kn trong mdi con ngifdi. Cho nen, Ngifdi coi viec chong chu nghia ca nhan nhif mot nhiem vu thiidng triic cua mdi ngifdi cung nhif mdi doan the cach mang. Tuy nhien, viec chong chu nghia ca nhan von thifdng triic trong mdi con ngifdi nham vifdn tdi con ngifdi hoan thien la dieu kho khan nhat. Thay difdc nhiing mau thuan doi khang quyet liet giiia mot ben la chu nghia ca nhan va mot ben la tii tifdng xa hoi chu nghia, ro rang Ho Chi Minh da hieu mot cach sau sac tif tifdng dao 60 diic cua chu nghia Mac - Lenin va dii bao trifdc nhiing trd ngai ldn khi nifdc ta biidc vao con difdng xay diing chu nghia xa hoi. Ngudi noi: “Muon tien len chu nghia xa hoi thi phai co con ngudi xa hoi chu nghia. muon co con ngifdi xa hoi chu nghia phai co tii tiidng xa hoi chu nghia, muon co tuf tifdng xa hoi chu nghia phai got riia tii tiidng ca nhan chu nghia” 1, bdi chu nghia ca nhan la mot ke dich hung ac cua chu nghia xa hoi. Ngifdi cach mang phai tieu diet no”2. Cho nen, khong phai ngau nhien. Ho Chi' Minh da danh nhieu bai viet va bai noi cua minh vao viec chong chu nghia ca nhan. Song, cln phai phan biet chu nghia ca nhan vdi nhiing quyen cd ban cua ca nhan ma chung ta thiidng goi la nhan quyen. Van de phat trien y thiic ca nhan de dau tranh gianh lay nhiing quyen cd ban cua con ngifdi cung la mot van de nam trong ban chat con ngiidi ndi chung, phat trien theo sii phat trien cua xa hoi loai ngiidi. Den chu nghia tii ban, mot mat, quyen tii do ca nhan con ngiidi diidc khang dinh nhii mot bieu hien cua sii tien bo xa hoi. De cd quyen tii do ca nhan ay, giai cap tii san da phai tien hanh dau tranh quyet liet vdi che do phong kien va giao hoi. Ro rang, viec khang dinh va bao ve nhiing quyen cd ban cua ca nhan con ngiidi la mot biidc phat trien cua qua trinh con ngiidi tiep can vdi nen van minh mdi. Nhifng, mat khac, khi y thiic tii do ca nhan phat trien den miic ciic doan thi cai goi la nhan quyen d day khong cdn tien bo nifa; ma ngiidc lai, no tao ra chu nghia ca nhan ciic doan; tuyet doi hoa quyen ca nhan cung cd nghia la vi pham den quyen ca nhan cua ngifdi khac. Neu nhii “long mong muon hanh phuc la bam sinh d con ngiidi, do do no phai la cd sd cua 1,2. Ho Chi' Minh: Sdd, t.9, tr.303, 292. 61 moi dao diic” nhif Angghen noi, thi moi ngifdi deu co quyen miiu cau hanh phuc, co quyen binh dang trong viec mong muon hanh phuc. Nhiing, khi xuat hien mot tang ldp ngifdi muon gianh cho minh cai quyen thoa man mot cach tuvet doi hanh phuc ca nhan thi khong tranh khoi viec vi pham den quyen cua ngiidi khac. Hanh vi tuyet doi hoa quyen ca nhan ay chi dan den hau qua vo dao diic, phan lai tien bo xa hoi. Do la chu nghia ca nhan ciic doan, mot bien dang cua dao diic phat trien kha pho bien trong xa hoi tii ban chu nghia. - Ho Chi Minh kien quyet chong chu nghia ca nhan, coi chu nghia ca nhan la ke thu nguy hiem cua chu nghia xa hoi, nhiing Ngiidi luon luon ton trong nhiing quyen chinh dang cua ca nhan. Ngiidi noi: “Dau tranh chong chu nghia ca nhan khong phai la “giay xeo len ldi l'ch ca nhan” . Moi ngiidi deu co tinh cach rieng, sd triidng rieng, ddi song rieng cua ban than va cua gia dinh minh. Neu nhiing ldi ich ca nhan do khong trai vdi ldi ich cua tap the thi khong phai la xau”1. Trong loi ich ca nhan ay, chung ta thay phan anh moi quan he giiia ca nhan va xa hoi, giiia cai tdi va tap the, va cao hdn la giiia dan toe va quoc te... Do cung la dieu da diidc Mac, Angghen va Lenin ndi nhieu, nhiing chu yeu diidi goc do triet hoc cua van de. Ch&ng han, trong khi phe phan quan niem dao diic cua Phoidb&c, Angghen da neu len mot quan diem tien bo cua Heghen ve dao diic nhii sau: “Ngiidi ta tiidng neu ra diidc mot dieu vi dai khi ndi: con ngiidi ban chat la thien, song ngiidi ta quen rang ngiidi ta cdn neu ra diidc mot dieu cdn vi dai hdn khi ndi: “con ngiidi ban chat la ac”. Nhan cau ndi do, Angghen da phan tich: “Theo Heghen, 1. Ho Chi Minh: Sdd, t.9, tr.291. 62 ac la hinh thiic. diidi do dong liic cua sii phat trien lich sii tu bieu hien ra. Cau do co hai nghia: mot mat. moi budc tien mdi se tat yeu bieu hien ra nhii la mot sii xuc pham tdi cai thieng lieng. la mot sii noi loan chong lai trang thai cu. dang suy doi nhiing diidc tap quan thin thanh hoa, va mat khac. tii khi sii doi lap giuta cac giai cap xa hoi xuat hien thi chinh nhiing due vong xau xa cua con ngiidi, - long tham lam va sii them muon quyen the - da trd thanh cai ddn bay cho sii phat trien lich sii. Dieu do, lich sii cua che do phong kien va cua giai cap tii san, chang han, la bang chiing lien tuc” 1. Trong sii phan tich cua Angghen doi vdi quan diem dao diic cua Heghen, chung ta thay noi ro ba dieu ma ca ba dieu deu cd quan he den quan niem dao diic giiia ca nhan va xa hoi. Do la: 1. Dao diic la mot pham tru lich sii. quan niem ve thien va ac chi la tiidng doi tuy thuoc vao quan diem giai cap, quan diem dan toe d mdi thdi dai; 2. Dao diic du quan trong nhii the nao thi no van khong ton tai va phat trien tii than ma la sii phan anh cua ton tai xa hoi cung nhii due vong con ngiidi chi xuat hien cung vdi sii xuat hien giai cap va sii ddi lap giiia cac giai cap xa hoi; 3. Quan trong hdn, chinh Angghen da thay mdi biidc tien cua xa hoi tat yeu se xuat hien nhiing hinh thai dao diic mdi va chinh gia tri dao diic mdi se hoac chong lai trang thai dao diic cu dang suy doi hoac chuyen doi nhiing gia tri dao diic cu cho phu hdp vdi yeu cau cua xa hoi mdi. Dieu thii ba nay la dieu chung ta quan tam nhat khi tii tiidng dao diic Mac, Angghen, Lenin diidc Ho Chi Minh van dung va phat trien d xa hoi ta trong viec xay diing con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. 1. C. Mac va Ph. Angghen: Sdd, t.21, tr.421-422. 63 Tii nhiing dieu phan tich tren cua Angghen ve quan diem dao diic cua Heghen, cung nhii nhieu quan diem khac cua Mac, Angghen. Lenin, chung ta thay chu nghia Mac - Lenin tuy khong noi nhieu den chu nghia ca nhan. nhiing rat quan tam den moi quan he giiia ca nhan va xa hoi. Lan dau tien moi quan he mau thuin giQa ca nhan va xa hoi tiidng nhif khong the giai quyet diidc da diidc cac nha kinh dien cua chu nghia Mac - Lenin vach tran ban chat cua no va de ra mot quan diem mdi rat cach mang ve dao diic. Mac, Angghen, Lenin khong goi la chu nghia ca nhan nhiing da kich liet phe phan chu nghia vi ky cua giai cap tii san. Chinh no da ddi lap giuta ca nhan nay vdi ca nhan khac, doi lap ca nhan vdi xa hoi trong quan he giiia thong tri vdi bi tri. Angghen viet: Moi ngiidi deu chi coi nhau nhii nhiing doi tiidng cd the ldi dung diidc; mdi ngiidi deu bdc lot ngiidi ben canh, va ket qua la ke manh hdn cha dap ke yeu hdn va mot nhum ke manh, tiic la nhiing nha tii ban, chiem lay tat ca ve phan minh, cdn so" dong ke yeu, tiic la nhiing ngiidi ngheo, thi chi cdn cd cuoc song mien ciidng ma thoi1. Phan tich thiic trang dao diic tii san, Lenin cung viet: Xa hoi cu xay diing tren nguyen tic sau day: anh an cip cua ngiidi khac hoac ngiidi khac an cip cua anh, anh lam cho ngiidi khac hiidng hoac ngiidi khac lam cho anh hiidng, anh lam chu hoac anh lam no le. Ai nay deu hieu rin g nhiing ngiidi diidc dao tao trong xa hoi do da nhilm phai, cd the ndi la vdi sQa me, mot tam ly, nhiing tap quan va nhiing quan diem sau day: hoac la chu, hoac la no le. hoac la tieu chu, la vien chiic nhd, la ngiidi tri thiic, tom lai la mot ngiidi chi lo nghi ve cua rieng cua minh chii khong quan tam den ngiidi khac. 1. Xem: C.Mac va Ph.Angghen: Sdd, t.21, tr.360. 64 Nhiing dieu Angghen va Lenin da noi d tren, chung ta thay kha ro trong xa hoi tii ban, bdi trong xa hoi do ph&n ldn hanh phuc cua ngiidi nay chi cd the thiic hien bang dau kho cua ngiidi khac, bdi trong xa hoi do, con ngiidi quen vdi loi song “mdi ngiidi lo cho ban than minh cdn thiidng de lo cho tat ca”, hoac loi song “ngiidi vdi ngiidi la cho soi”. Tren day, chi mdi trinh bay nhiing van de cd tinh nguyen tac phiidng phap luan de xem xet ban chat con ngiidi mdi. Sau khi ban den nhiing van de cd tinh ly luan rdi, tat nhien can neu ra nhiing tieu chi cu the hdn ve con ngiidi mdi xa hoi chu nghia theo tii tiidng Ho Chi Minh, doi tiidng ma chung ta nghien ciiu. Do la nhiing van de cd tinh thiic tien ve con ngiidi mdi xa hoi chii nghia. Vay doi vdi xa hoi ta, con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cd nhiing tieu chi nao? Hay, con ngiidi nhii the nao thi diidc xem la con ngiidi mdi xa hoi chu nghia? Diidng nhien, muon xem xet con ngiidi do cd phai la con ngiidi mdi hay khong la mot viec khong gian ddn, phai can cii vao hoat dong thiic tien va hieu qua viec lam cua ho. Song, do la viec khac, viec nhin nhan danh gia tham dinh mot con ngiidi cu the. Cdn d day, chung ta chi ban den nhiing tieu chi ve tii tiidng, dao diic nhSm dinh hiidng viec danh gia con ngiidi chii khong phai viec binh xet, thlm dinh mot con ngiidi cu the. Do con ngiidi cd quan he rat nhieu mat den ddi song xa hoi, cho nen trong linh viic tii tiidng, dao diic cung nhii loi song, tac phong diidc the hien thanh nhan cach con ngiidi cung rat da dang, that kho ma nam bat diidc, neu khong cd sii quan sat tren thiic te. Cd ngiidi trong cong viec diidc giao thi to ra rat giidng mau, hoan thanh xuat sac nhiem vu, nhiing trong ddi tii lai to ra be boi khong tiidng xiing vdi tii 65 cach con ngiidi mdi. Trai lai, co ngiidi trong ddi til thi to ra mot con ngiidi hien lanh, phuc hau, song gian di, de gin, d! men... nhiing trong cong viec lai to ra khong co nang liic, khong hoan thanh trach nhiem mot cach xuat sic. Co the noi, di sau vao linh viic con ngiidi, chung ta thay that muon mau muon ve, that kho xac dinh nhan cach mot con ngiidi khi chila co dieu kien tiep xuc. Do do, d day, noi ve tieu chi con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, chung toi chi neu len mot so tieu chi cd ban nhat thuoc ban chat con ngiidi mdi, co nghia la ngiidi nao thieu nhiing tieu chi do thi dCft khoat khong the xem ho la con ngiidi mdi. 1. C) ta, mot xa hoi chiia trai qua giai doan phat trien chu nghia til ban, mot xa hoi con ngheo, vi da phai song diidi ach xam lildc cua thiic dan de quoc, diidng nhien quan he giiia con ngiidi vdi nhau cung nhii giiia con ngiidi vdi xa hoi khong giong nhii trong xa hoi til ban chu nghia. Moi ngiidi phai song cho minh dong thdi co trach nhiem vdi ca cong dong dan toe vi sii mat con cua dat nildc triidc sii xam liidc cua ngoai bang. Cho nen, 0 ta triidc day, trong xa hoi phong kien, nhat la trong nhiing thdi ky dat nildc bi xam liidc, tuy v ln co mau thuan giQa ca nhan va xa hoi, nhiing trong nen dao diic truyen thong van noi ro mot y thiic cong dong, the hien chu nghia yeu nildc von diidc xem la mot trong nhiing gia tri van hoa dao diic truyen thong da ton tai va phat trien rat lau ddi tU khi diing nildc den nay. Til y thiic cong dong den chu nghia yeu nildc la mot biidc phat trien cua gia tri dao diic truyen thong. Nhiing du sao triidc day khi chu nghia Mac - Lenin chiia tham nhap vao ta, chu nghia yeu nildc truyen thong van con han che d gidi han pham tru dao dUc cu, nghia la chi co gia tri trong pham vi dan toe. Chu nghia yeu nildc truyen thong chiia mang trong 66 no y thiic cua giai cap cong nhan, cho nen pham tru yeu niidc trong truyen thong van hoa dao diic cu tuy rat dan toe nhiing chiia hien dai. Phai den khi tiep can vdi tii tiidng dao diic cua chu nghia Mac - Lenin, chu nghia yeu nvidc truyen thong mdi co dieu kien phat trien, mdi mang trong no khong chi y thiic dan toe ma ca y thiic quoc te, the gidi quan va nhan sinh quan cua giai cap cong nhan. Day la mot biidc ngoat rat quan trong trong viec chuyen doi mot gia tri cot loi cua dao diic truyen thong la chu nghia yeu midc sang mot gia tri cot loi cua dao diic hien dai la chu nghia yeu niidc ket hdp nhuan nhuyen vdi chu nghia quoc te cua giai cap vo san. Cong lao cua viec chuyen doi mot gia tri dao diic cu sang mot gia tri dao diic mdi ay khong co ai khac la Nguyen Ai Quoc - Ho Chi Minh. Quan trong hdn, khong chi gidi han d viec chuyen doi gia tri mot pham tru dao diic cu thanh pham tru dao diic mdi. Van de la d cho, nhd sii chuyen doi mot gia tri dao diic cot loi la chu nghia yeu niidc truyen thong, Ho Chi Minh da gop phan rat quan trong vao viec xac dinh ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. Tii nay, ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia da diidc phan biet r5 rang so vdi ban chat con ngiidi truyen thong khong chi bang y thiic dan toe ma con blng chu nghia quoc te vo san. Nhd do, chu nghia dan toe von la mot dong liic 16n cua dat niidc da mang theo noi ham mdi, ket hdp giiia dan toe vdi hien dai, dan toe vdi quoc te. Cung tii nay, con ngiidi mdi xa hoi chu nghia da mang theo ban chat cua y thiic cach mang triet de, tiic la thiic hien sii nghiep cach mang giai phong dan toe de sau do giai phong xa hoi, giai phong giai cap, giai phong con ngiidi. Do do, con diidng each mang d Viet Nam nhat thiet phai tien tdi cach mang xa hoi chu nghia. 67 Sii menh con ngifdi m6i trong cach mang dan toe dan chu diiOng nhien phai dan den trach nhiem con ngifdi mdi trong cach mang xa hoi chu nghia. Con ngifdi mdi xa hoi chu nghia chi co the hinh thanh va phat trien tren cO sd tien hanh sii nghiep each mang xa hoi chu nghia. Co the xem do la mot trong nhiing tieu chi vo cung quan trong cua con ngifdi mdi xa hoi chu nghia, do la tieu chi' cach mang khong ngifng. Y nghia cua tieu chi nay la d cho, con ngifdi mdi hinh thanh trong cach mang dan toe dan chu nhat thiet phai co sii chuyen hoa theo hifdng cach mang xa hoi chu nghia, neu khong ho sdm hay muon cung se khong giii difOc ban chat con ngifdi mdi nCfa. Ho chi cdn la nhung nha cach mang nvfa vdi nhuf Ho Chi Minh da tifng phe phan. Mat khac, ban than con ngifdi mdi von hinh thanh trong cach mang dan toe dan chu, can phai vifOn len theo hifdng con ngifdi mdi xa hoi chu nghia khong chi trong linh viic y thiic he ma ca trong viec ren luyen ve pham chat dao diic, co y thiic phan dau suot ddi vi muc tieu cao ca cua ly tifdng xa hoi chu nghia. 2. Mot tieu chi nifa cung rat quan trong trong ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, do la y thiic phuc vu nhan dan, phuc vu con ngufdi. TCf sii chuyen doi mot pham tru dao diic cO ban la chu nghia yeu niidc truyen thong sang mot pham tru dao diic mdi theo tif tifdng dao diic cua chu nghia Mac - Lenin, chung ta co the thay van de ca nhan va xa hoi da difOc giai quyet theo phifOng cham mdi “minh vi moi ngifdi, moi ngifdi vi minh”. Y thiic cong dong trong quan he van hoa dao diic truyen thong da diiOc nang len thanh y thiic tap the. Quan niem ve hanh phuc da co sii thay ddi ve chat, tif cho triidc day mdi ngiidi song theo phifOng cham lo cho minh la chinh, nay ngifdi ta coi viec phuc vu nhan dan la niem hanh phuc nhat cua ddi ngifdi. Cd the ndi, tif tifdng dao 68 diic vi dan, coi dan la goc cua niidc. lay viec phuc vu nhan dan la nghia vu thieng lieng nhat cua moi thanh vien trong cong dong la mot tieu chi' cao nhat cua con ngiidi mdi ma chung ta chi thay trong chu&n miic dao diic cua chu nghia Mac - Lenin va tii tiidng dao diic Ho Chi Minh. Khong phai ng&u nhien Ho Chi Minh lai coi trong vai trd cua dao diic va van hoa nhii chung ta da thay. Ngiidi y thiic rat ro rang, de cd diiOc pham chat dao diic vi dan, coi dan la doi tiiOng phuc vu cao nhat cua mdi ngiidi khong phai la viec de. Trung vdi niidc, hieu vdi dan diiOc Ho Chi' Minh xem la chuan miic cao quy nhat cua dao diic mdi, dao diic cach mang dong thdi cung la tieu chi cao nhat cua con ngiidi mdi. Ban than Ngiidi la hien than cua tam giiOng dao diic mau miic do. Ngiidi da chuyen doi quan diem dao diic truyen thong coi dan la goc cua niidc thanh y thiic phuc vu nhan dan, thanh quan diem “hieu vdi dan”. Tu! do, Ngiidi da dat nen mong cho mot cuoc cach mang ve dao diic, tao dieu kien cho con ngiidi mdi hinh thanh va phat trien d ta. Quan he giiia ca nhan va xa hoi da diiOc Ho Chi Minh chuyen hoa thanh nghia vu cua dan doi vdi niidc, cua ca nhan doi vdi tap the, ma tap the ldn nhat la toan xa hoi, trong do mdi ca nhan la mot thanh vien. La con ngiidi mdi, diiOng nhien tieu chi phuc vu nhan dan, xem hanh phuc cua minh gin vdi hanh phuc cua nhan dan la vo cung quan trong. Day cung la dieu thu thach ldn nhat ddi vdi con ngiidi mdi cung nhii doi vdi mdi can bo, dang vien, nhat la trong giai doan hien nay, khi nen kinh te thi triidng phat trien, khi trong xa hoi, nhieu ngiidi dua nhau lam giau, ke ca lam giau bat chinh. 3. Hai tieu chi neu tren ve con ngiidi mdi tuy rat quan trong nhiing chi mdi phan anh quan he giiia ca nhan va xa 69 hoi. Con ngiidi mdi diiOng nhien phai la ngiidi giidng mau doi vdi nhiing van de chung cua xa hoi, cd tinh than vi niidc, vi dan, nhiing trong quan he giiia con ngiidi vdi con ngiidi cung can the hien ro y thiic nhan dao, tinh cam yeu thiiOng con ngiidi, nhat la ddi vdi nhiing ngiidi gap canh ngo khong may. Day cung la mot van de cd y nghia ly luan va thiic tien sau s ic trong nhan thUc ve ban sac van hoa dao diic cua dan toe ta va chu nghia nhan van cua nen van hoa ay. Qua nhii Ho Chi Minh da tiing ndi: Nghi cho cung, moi van de trong luc nay la van de d ddi va lam ngiidi. O ddi va lam ngiidi la phai thiiOng niidc, thiiOng dan, thiiOng nhan loai dau kho, bi ap biic. Do chiu anh hiidng sau sic nen van hoa phiiOng Dong, trong do cd van hoa Nho giao, Phat giao va phan nao ca Lao giao, con ngiidi trong xa hoi ta triidc day cdn chiu nhieu sii chi phoi cua le giao, than quyen va ca nhiing tap quan phat sinh tii trong nen van hoa ban dia. Nhiing tii tiidng dao diic chiu anh hiidng nhiing thii van hoa do, cd phan thuoc he tii tiidng phong kien, cd phin thuoc di san van hoa cua nhan dan. No tao lap nen mot quan he van hoa dao diic truyen thong, trong do quan he giiia ngiidi vdi ngiidi thiidng cd mot khoang cach vo hinh. Ndi rin g nhiing quan he do la do nen tang kinh te quy dinh hoac chi phoi cung cd p h in dung, nhiing doi vdi xa hoi ta triidc day, cd le cdn do ca di san cua tap quan hinh thanh tii rat lau ddi, trd thanh loi song cua mot dan toe. Neu di sau vao ddi song tam linh cua dan toe ta, trong do khong chi cd cac ton giao ma cdn the hien ra muon mau, muon ve d nhiing phong tuc, tap quan, d nhiing le nghi giiia nhiing con ngiidi song trong thdi hien tai va ca con ngiidi hien tai vdi qua khii, chung ta thay d do chiia diing nhiing chat lieu cua van hoa truyen thong la mot liic 70 liidng it thay doi hoac thay doi rat cham. C) day, phai thiia nhan rin g tii tiidng dao diic cua chu nghia Mac - Lenin tac dong it hdn hoac cham hdn so vdi nhiing linh viic dao diic cd quan he chat che vdi tii tiidng chinh tri trong quan he giiia ca nhan va xa hoi. Diidng nhien, chiing tdi khong ndi rin g trong linh viic dao diic hoc cung nhii trong cac van de quan he den con ngiidi, cd mot bo phan khong gan vdi chinh tri, ma chi muon ndi trong nhieu linh viic cuoc song khong phai bao gid dao diic cung diidc boc lo ra mot cach ro rang nhii trong linh viic tii tiidng chinh tri. O day, dao diic gan vdi chinh tri thong qua nhieu khau trung gian cua di san van hoa truyen thong. Do do, sii chuyen doi cac gia tri cua no phai di cung vdi sii chuyen doi cac quan he van hoa truyen thong, ma cac quan he van hoa truyen thong lai gan lien vdi ban s ic van hoa dan toe, cho nen sii chuyen doi do thiidng diin ra cham hdn. Bdi le, ve mot khia canh nao do, nhii Angghen ndi: Truyen thong la mot liic liidng bao thu ldn. Ndi den nhiing van de van hoa dao diic truyen thong d tren la de ndi den quan he giiia con ngiidi vdi con ngiidi trong hien tai cung nhii trong qua khii. Day la mot linh viic te nhi thiidng rat kho xac dinh gia tri cua no khi xem xet tieu chi ve con ngiidi mdi. Cd the cd nhiing con ngiidi mdi thiic sii cd day du nhiing tieu chi ve tii tiidng, chinh tri nhiing van cdn cd nhiing mat lac hau ve van hoa. Do do, khi ndi ve tieu chi con ngiidi mdi the hien trong quan he giiia ngiidi vdi ngiidi, cd le chung ta phai chap nhan nhiing khia canh thuoc linh viic tap quan, phong tuc, tham chi ca nhiing han che trong quan niem ve loi song, cach song. Tuy nhien, trong quan he giiia con ngiidi vdi con ngiidi, lai can chu y den mat tot the hien quan diem nhan dao von rat giau trong truyen thong van hoa dao diic d ta. Mot ngiidi 71 diidc xem la con ngiidi mdi ma lai thieu y thUc nhan dao the hien tinh thiidng yeu dong bao, dong chi' cua minh thi dau cdn la con ngiidi mdi. Ho Chi' Minh cung noi: “Nhan dan ta tii lau da song vdi nhau cd tinh cd nghia... TU khi cd Dang ta lanh dao va giao due, tinh cam ay cang cao dep hdn, trd thanh tinh nghia dong bao, dong chi, tinh nghia nam chau boh bien mot nha. Hieu chu nghia Mac - Lenin la phai song vdi nhau cd tinh cd nghia. Neu thuoc bao nhieu sach ma song khong cd tinh cd nghia, thi sao goi la hieu chu nghia Mac - Lenin diidc” 1. La con ngiidi mdi, lai cang can cd tinh cam yeu thiidng do, cang phai quan triet sau sac ldi song cd tinh co nghia, thuy chung trong quan he giiia ngiidi vdi ngiidi. 4. Khi xem xet tieu chi ve con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, chung ta khong chi diing d tieu chi ve tii tiidng chinh tri ddn thuan, cung khong nen chi ndi den long nhan ai, chu nghia nhan dao ndi chung. Ngoai moi quan he giUa con ngiidi vdi xa hoi, con ngiidi vdi con ngiidi ma cu the la vdi dat niidc, con ngiidi, chung ta c&n cd cai nhin rong hdn trong quan he giiia con ngiidi vdi lao dong, con ngiidi vdi thien nhien va mdi triidng, con ngiidi vdi cac nghe nghiep... Neu triidc kia trong xa hoi cu, lao dong khong diidc xem la vinh quang ma la dieu si nhuc ddi vdi ngiidi lao dong thi nay vi tri ngiidi lao dong diidc xep d thU bac cao nhat trong cac gia tri dao dGc. Mot quan niem mdi, mot thai do mdi ve lao dong da hinh thanh. Lao dong khong chi la nghia vu ma dan dan da trd thanh nhu cau tu nhien cua con ngudi. Song, d day cdn cd van de lao dong nao dUdc coi trong, lao dong nao bi coi thudng, tham chi bi khinh re. 1. Ho Chi Minh: Sdd, 1.12, tr.554. 72 Trong quan he van hoa dao dUc truyen thong, ong cha ta van thudng noi “nhat si. nhi nong...” hoac xep thU bac cac loai lao dong thanh si, nong, cong. thUdng. Mac du nha bac hoc Le Quy Don da khai quat rat dung rang "... phi nong bat on, phi thUdng bat phu”, nhung trong thUc te, nhin chung lao dong nong nghiep va nhat la thudng nghiep trUdc day van bi coi thudng. Thdi gian gan day, dac biet tU khi co chu trUdng doi mdi den nay, chung ta da cd quan niem dung va phu hdp ve nhUng nghe lao dong. De cap den van de truyen thong van hoa dao dUc khi da tham sau vao mau thit cac the he thi khong de chuyen doi no theo quan niem mdi, theo tu tudng dao dUc mdi nhu Lenin ndi: Chung ta hieu rang trong phong tuc, tap quan, nhUng tan dU cua qutr khU, trong mot thdi gian nao do sau cach mang, tat nhien van cdn thang nhUng mam non cua cai mdi hoac: sUc manh cua tap quan d hang trieu ngudi va hang chuc trieu ngUdi la mot sUc manh ghe gdm1. Cac quan he dao dUc mdi trong lao dong va giao tiep cung khong vUdt ra ngoai thong le cd tinh quy luat do. Chinh vi cd hien tudng do, Ho Chi Minh da phai dUa ra nhiing quan diem mdi trong viec chon nghe trong lao dong. Khi de cap den thai do ddi vdi lao dong, Ho Chi Minh kh ing dinh rang: Lao dong la nghia vu thieng lieng, la nguon song, nguon hanh phuc cua chung ta. Trong xa hoi ta khong cd nghe nao thap kern, chi cd nhiing ke ludi bieng, y lai mdi dang xau ho. NgUdi nau bep, ngudi quet rac cung nhu thay giao, ky sU, neu lam tron trach nhiem thi deu ve vang nhu 1. Xem: V.I.Lenin: Toan tap, Nxb. Tien bo, Matxcdva, 1977, t.41. tr.34. 2. Ho Chi' Minh: Sdd, t.7, tr.568. 73 nhau. Ai sd kho, sd kho, muon “ngoi mat an bat vang”. ngifdi do mdi la kern vi khong phai la ngiidi xa hoi chu nghia. Mdi ngifdi phai tii giac giii viing ky luat lao dong. Ngifdi quan niem du lam chu tich nifdc hay nau an, quet rac. deu chi la sii phan cong cua xa hoi. “Tuy nang liic va cong viec cua mdi ngiidi khac nhau. ngifdi lam viec to, ngiidi lam nhd; nhifng ai giii difOc dao diic deu la ngiidi cao thiiOng”2. Do la quan niem cua ngiidi chu trong lao dong. Thai do lao dong vdi tii cach ngiidi chu xa hoi khong the thieu d con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. 5. Ndi den con ngiidi mdi khong the khong ndi den mot tieu chi quan trong khac la tinh than sang tao trong moi cong viec. Ban chat khai niem “mdi” da bao ham nang liic sang tao. Khong cd kha nang sang tao thi lam gi cd cai mdi. Y thiic sang tao la ban chat cua con ngifdi mdi. Difdng nhien, sang tao phai gan vdi hieu qua cong viec, trong san xuat, chien dau va nhat la sang tao phai dung hiidng, dung muc tieu, nghia la khong phai cho rieng ca nhan minh ma phai vi sii nghiep chung cua dan toe, cua nhan dan. Vdi y nghia do, ban than tinh th&n sang tao da gan vdi tien bo xa hoi, gin vdi chu nghia xa hoi. Yeu to' sang tao luon diidc xem la he qua cua nhan thiic va dinh hiidng gia tri cua nhan cach van hoa dao diic hiidng tdi cai Chan, cai Thien, cai My la ba chiic nang cd ban cua van hoa dao dUc. Con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cang ddi hdi y thiic sang tao theo tieu chi cai Chan, cai Thien, cai My. Vdi y nghia neu tren, sang tao cung dong thdi gin vdi khoa hoc. Con ngiidi mdi cung la ngiidi yeu khoa hoc nhat. bdi le khong cd khoa hoc moi y chi cua con ngiidi se di vao ngo cut. Chinh khoa hoc da md ra cho con ngifdi thay ro the gidi bao la, thay xa hoi phat trien theo quy luat, thay con ngiidi cd 74 nhiing tiem nang vo tan ma chung ta chiia biet het. Cho nen. Ho Chi Minh cung noi: “Chu nghia xa hoi cong vdi khoa hoc. chac chan se diia loai ngiidi den hanh phuc vo tan...” 1. Nam tieu chi' neu tren chiia the phan anh het diidc ban chat con ngudi mdi, nhiing cd the ndi, do la nhiing tieu chi cd ban nhat thuoc ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. La con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, diidng nhien phai la con ngiidi yeu niidc va xa hoi chu nghia, biet ki'nh trong dan va het long vi nhan dan, cd tinh thiidng yeu con ngiidi cung canh ngo va tam long nhan ai, biet quy lao dong va cd thai do lao dong dung d in va sau cung la tinh than sang tao vi cai mdi, cai Chan, cai Thien, cai My, biet ton trong khoa hoc va biet song va lam viec tren tinh than khoa hoc. Do la nhiing yeu cau ve ly luan cung nhii ve thiic tien ddi vdi con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. Qua trinh nhan thiic ve ban chat con ngiidi ndi chung cung nhii qua trinh nhan thiic ve ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia von cd moi quan he hUu cd vdi nhau. Neu khong nhan thiic dung ban chat con ngiidi ndi chung se khong nhan thiic dung quan niem ve ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, tiic con ngiidi phat trien toan dien. Bdi le, con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cung nhii con ngiidi phat trien toan dien chi la mot con ngiidi nhii moi ngiidi binh thiidng. Ho cung cd nhiing nhu cau, nhiing ham muon va due vong nhii moi ngiidi. Ho cung cd tinh cam yeu. ghet nhii moi ngiidi. Va diidng nhien, d ho du da trd thanh con ngiidi mdi xa hoi chu nghia hay con ngiidi phat trien toan dien, van ton tai tinh chat hai mat cua con ngiidi binh thiidng: do la mat tot va mat xau, mat thien va mat ac. 1. Ho Chi Minh: Sdd, t.9. tr.131. 75 Neu cho rang con ngiidi mdi hay con ngiidi phat trien toan dien la nhiing con ngiidi toan bich khong cd sai sot gi. thi ro rang la khong dung. Khong nen thin thanh hoa con ngiidi kd ca con ngiidi mdi xa hoi chu nghia. Cd dieu la, khac vdi con ngiidi binh thiidng. ddi vdi con ngiidi mdi xa hoi chu nghia, con ngiidi phat trien toan dien ddi hdi phai cd y chi phan dau cao, luon luon tim cach chien thing cai tam thiidng, cai kem coi, chien thing nhiing due vong thap hen de lam chu ban than va lam chu xa hoi. Cho nen, ndi den viec xay diing con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cung nhii con ngiidi phat trien toan dien, chung quy lai, la ndi den con ngiidi cd y thiic chien dau va chien thang nham dap ting nhiing yeu cau mdi do xa hoi dat ra. Trong thdi dai cong nghiep hoa, hien dai hoa, xa hoi ddi hdi con ngiidi phai phat trien toan dien, nghia la phai cd y thiic nang cao khong ngiing kien thUc, cd du tim tri tue va tri liic de nam diidc nhiing kien thiic mdi, nhiing ky nang cong nghe thanh thao dong thdi phai dam bao ky luat chat che cua quy trinh cong nghe, cua liidng tam nghe nghiep. Tom lai, cung van la van de dUc, tai, nhiing khong phai diic, tai cua thdi dai phong kien vdi nen van minh nong nghiep, cung khong phai la diic tai cua thdi dai phat trien chu nghia tii ban vdi nen van minh cong nghiep cdn d trinh do thap ma d do con ngiidi bi xem nhii met bo phan cua may moc. Van de diic va tai dat ra trong xa hoi hien nay cao hdn nhieu, toan dien hdn nhieu, ddi hdi con ngiidi phai cd trinh do va y chi cao mdi viidt qua diidc, mdi trd thanh con ngiidi mdi, con ngiidi phat trien toan dien cua thdi dai cong nghiep hoa, hien dai hoa va toan cau hoa. Do la nhiing van de dat ra cua the ky XXI ma nhieu nha khoa hoc da dii bao. 76 Cung khong phai la ng&u nhien ma hien nay. mot mat. con ngiidi da va dang di vao nhiing ky nguyen ky dieu cua thdi ky phat trien khoa hoc - ky thuat va cong nghe, kham pha ra nhieu bi £in trong gidi tii nhien vo cd va hutu cd, ca trong vu tru bao la vo tan; nhiing mat khac, chung ta lai thay nay sinh nhiing te nan xa hoi nhieu vo ke, nhiing hien tiidng pha hoai moi triidng, moi sinh khien cho sii huy diet con ngiidi ngay cang gia tang. Diidng nhien, noi den ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cung nhii con ngiidi phat trien toan dien con nhieu van de cu the khac. O day, chi tap trung de cap den nhiing khia canh cO ban nhat ve ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia cung nhii con ngiidi phat trien toan dien de tren cd sd do chung ta hieu ve mat ly luan va phiidng phap luan chung quanh van de xay diing con ngiidi mdi, con ngiidi phat trien toan dien. 77 Chufafng V TU TUONG HO CHI MINH v £ QUAN NIEM V A GIAI PHAP XAY DUNG CON NGUCH VIET NAM PHAT TRI^N TOAN DI$N Nhan thiic ro ban chat con ngiidi noi chung cung nhii ban chat con ngiidi mdi xa hoi chu nghia noi rieng la tien de cho viec nhan thiic ve van de xay diing con ngiidi mdi xa hoi chu nghia theo tii tiidng Ho Chi Minh. Nhii tren da noi, van de hinh thanh va phat trien con ngiidi mdi xa hoi chu nghia co sii gan bo hiiu cd vdi sii nghiep cach mang xa hoi chu nghia theo quan diem cua chu nghia Mac - Lenin. Cho nen, khi noi den viec xay diing con ngiidi mdi xa hoi chu nghia theo tii tiidng Ho Chi' Minh diidng nhien phai quan triet ca hai binh dien: binh dien ca nhan con ngiidi va binh dien xa hoi, noi con ngiidi song va hoat dong. Ca hai mat do, Ho Chi' Minh deu co nhiing quan diem kha r5 rang. Khi noi den Dang, Nha niidc, dan toe va noi chung la nhiing van de xa hoi, Ho Chi Minh khong bao gid xem la bat bien khong bao gid thay doi. Ngiidi luon de cao vai trd lanh dao cua Dang, khang dinh Dang ta that la vi dai khi Dang hoan thanh sii menh each mang giai phong dan toe, khi nhiing dang vien cua Dang to ra giidng mau, san sang xa than vi niidc, dam quyet tii cho To quoc quyet sinh. Nhiing, dong thdi Ngiidi cung canh bao r&ng: “Mot dan toe, mot dang va moi ngiidi, ngay horn qua la vi dai, co siic hap dan ldn, khong nhat dinh hom nay va ngay mai van diidc moi ngiidi yeu men va ca ngdi, neu long da khong trong sang niia, neu sa vao chu nghia ca nhan” 1. 1. Ho Chi' Minh: Sdd, 1.12, tr.557. 78 Noi ve con ngifdi mdi. Ho Chi' Minh cang doi hoi y thUc viidn len khong ngifng. Ngiidi luon luon y thiic rang con ngiidi mdi khong phai tif nhien ma co, khong phai tii nhien no den. Do la ket qua cua ca qua trinh hoc tap, tu diidng suot ddi doi vdi moi ngifdi, dong thdi do cung la san pham cua xa hoi, cua tap the, ndi con ngiidi gin bo cuoc ddi cua minh vdi sii nghiep cach mang, vdi tii do va hanh phuc cua nhan dan. Con ngiidi mdi theo tii tiidng Ho Chi' Minh chi co the ra ddi trong dieu kien xa hoi doi hoi nhiing nhu cau ma con ngiidi co the dap ling diidc trong thdi dai cua minh. Do cung chinh la nhu cau cua con ngiidi phat trien toan dien, con ngiidi thay minh da du tam tri tue de chinh phuc diidc tii nhien va xa hoi, de xay diing mot xa hoi cong bang, van minh “trong do sii phat trien tii do cua moi ngiidi la dieu kien cho sii phat trien tii do cua tat ca moi ngiidi” nhii Mac, Angghen da tCfng dii bao. Van de la lam the nao de co mot xa hoi nhii the, mot xa hoi dam bao cho sii phat trien tii do cua moi ngiidi la dieu kien cho sii phat trien tii do cua moi ngiidi. Do la qua trinh phat trien cua lich sti xa hoi loai ngifdi trai qua cac phifdng thiic san xuat nhii quan diem cd ban cua chu nghia duy vat lich s\i macxit. Do cung la qua trinh con ngiidi phat trien tri tue, trai qua cac nen van minh cho tdi hien nay. Hai qua trinh do dien ra song song, tac dong lan nhau, h6 trd cho nhau, tao dieu kien cho con ngiidi ngay cang tiep can vdi nhiing bi an khong chi trong xa hoi nhii Mac da phat hien ra, ma con ca nhiing bi an trong gidi tii nhien hiiu cO va vo cd, khien cho khoa hoc, ky thuat va cong nghe ngay cang phat trien mot cach sau s ic va rong khap. Chinh la nhd khoa hoc - ky thuat va cong nghe phat trien manh me, nhat la tii khi phat trien manh cac nganh khoa hoc - ky thuat thong tin 79 dien tii. khoa hoc - ky thuat sinh hoc. khoa hoc - ky thuat vat lieu va nhieu linh viic khoa hoc - ky thuat quan trong khac, da khien cho con ngiidi day nhanh to'c do phat trien kinh te va tien bo xa hoi. Sii tien bo cua khoa hoc ky thuat. sii gia tang cac gia tri cua kien thiic cung nhii sii toan cau hoa nhieu mat cua ddi song xa hoi dang dat ra cho con ngiidi rat nhieu van de phai giai quyet trong thdi dai chung ta. Do la mot thiic te qua r5 rang khong ai khong thay. Nhiing lam the nao de khac phuc diidc nhiing van de nan giai co tinh toan cau ay lai khong phai de dang, ma nguyen nhan thiidng do chinh con ngiidi gay nen. Cho nen, hdn bao gid het, van de xay diing con ngudi mdi phu hdp vdi yeu cau cua thdi dai hien nay cang ckn phai dat ra. Vay lam the nao de xay diing diidc nhiing con ngiidi mdi do? 1. Q u an n ie m ve v ie c “tr o n g n g iid i” h a y c h ie n ltfofc co n n g iid i cu a H o C hi M inh Tii cho y thiic diidc vi tri, vai tro quyet dinh cua con ngiidi doi vdi sii nghiep cach mang d niidc ta, Ho Chi Minh coi van de xay diing con ngiidi mdi nhii mot nhiem vu quan trong bac nhat, co y nghia quyet dinh trong cong tac can bo va trong xay diing Dang ta. Ngiidi nghi rat sdm ve chien liidc con ngiidi ma theo cach noi cua Ngiidi la viec “trong ngiidi”. The hien mot cach sue tich y tiidng mang tinh chien liidc do, nam 1958, noi chuyen tai 16p hoc chinh tri cua cac giao vien cap II va III toan mien Bac, Ngiidi noi: “Vi ldi l'ch miidi nam thi phai trong cay, vi ldi Ich tram nam thi phai trong ngiidi”. Ngiidi da dat van de “trong ngiidi” cho toan Dang, toan dan ta nhii mot nhiem vu mang tinh quy luat cua cach mang. Nhan thay tam quan trong cua van de “trong ngiidi”, Ho Chi Minh da noi nhieu, noi ky, ndi di noi lai, noi vdi nhieu doi 80 tiidng khac nhau tii trung lidng den dia phiidng, tif trong Dang ra ngoai Dang, tir cac cu gia den cac chau thieu nien va nhi dong hau nhii d dau va luc nao Ngiidi cung nghi va noi den viec xay diing con ngiidi, dac biet chu trong den viec xay diing con ngudi mdi xa hoi chu nghia. Cho den khi viet ban Di chuc, Ho Chi Minh van khong quen nhac toan Dang, toan dan ta ve viec boi diidng the he cach mang cho ddi sau. Sau khi nh ic Dang ta cjin phai cham lo giao due dao diic cach mang cho thanh nien, dao tao ho thanh nhiing ngiidi thiia ke xay diing chu nghia xa hoi viia “hong” vifa “chuyen”, Ho Chi Minh noi: “Boi diidng the he cach mang cho ddi sau la mot viec rat quan trong va rat can thiet”. Co the noi, do la ldi can dan tam huyet nhat doi vdi Dang ta trong viec gin giii va phat huy thanh qua cach mang da dat diiOc. Van de xay diing con ngiidi mdi cung nhii viec boi diidng cac the he cach mang cho ddi sau la nhiing van de dac biet quan trong va co quan he gan bo vdi nhau. Neu khong xay diing diidc con ngiidi mdi tile nhiing con ngiidi dang co mat va giut vai trd quyet dinh tren cac linh viic cuoc song va cong tac, thi kho ma boi diidng diidc cac the he cach mang cho ddi sau. Nhiing tam giidng cua con ngiidi mdi la nhiing bai hoc cd siic thuyet phuc nhat doi vdi viec bdi diidng cac the he cach mang cho ddi sau. Ngiidc lai, viec cham lo bdi diidng cac the he cach mang cho ddi sau se tao ra nhiing con ngiidi mdi ke tuc sii nghiep cach mang theo dinh hiidng dung dan. Day la nhiing van de cd y nghia chien liidc cua cach mang, no giii vai trd quyet dinh sii thanh cong cua cach mang. The he nhiing ngiidi sinh ra cung thdi vdi Ho Chi Minh, diiOc Ngiidi dao tao, bdi diidng thanh nhiing con ngiidi mdi, da hoan thanh sii menh cach mang cua minh mot cach ve 81