Thanh Kiếm Và Lá Chắn - Vadim Kozhevnikov full mobi pdf epub azw3 [Tình Báo]

" Thanh Kiếm Và Lá Chắn - Vadim Kozhevnikov full mobi pdf epub azw3 [Tình Báo] 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Thanh Kiếm Và Lá Chắn - Vadim Kozhevnikov full mobi pdf epub azw3 [Tình Báo] Ebooks Nhóm Zalo Lời Giới Thiệu rước ngày nổ ra cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, chiến sĩ tình T báo Xô Viết Alexander Belov không những chỉ vượt qua biên giới địa lý giữa hai nước mà còn vượt qua cả giới tuyến vô hình ngăn cách thế giới của chủ nghĩa xã hội với bọn đế quốc phát xít đế chế thứ ba. Người chiến sĩ Xô Viết sẽ phải trở thành một người Đức tên là Johann Weiss: Và không phải là một người Đức bình thường. Nhiệm vụ của Belov là phải đeo cái mặt nạ của kẻ thù đối với Tổ quốc mình. Lối sống và cách suy nghĩ của anh về bề ngoài không được khác với lối sống và đạo đức của bọn kẻ cướp lớn hoặc nhỏ của nước Đức Hitler. Đây là một thử thách nặng nề đối với Belov, nhưng anh đã biết khắc phục và vượt qua được những thử thách đó. Những tin tức của anh đã có nhiều ý nghĩa trọng đại đối với Tổ quốc. Weiss Belov đã lần lượt sống qua những cuộc sống của các tầng lớp xã hội quốc xã. “Thanh kiếm và lá chắn” là một tác phẩm đặc sắc. Đây là bộ tiểu thuyết tâm lý xã hội có chủ đề sắc bén, có xung đột kịch tính cao độ, khắc họa nên những mâu thuẫn sâu sắc giữa hai thế giới đối kháng. “Thanh kiếm và lá chắn” đã được dựng thành phim cùng tên và đã được khán giả Việt Nam nhiệt liệt hoan nghênh. Xin trân trọng giới thiệu với toàn thể bạn đọc. Một ùa hè năm 1940 một công dân Xô Viết quốc tịch Đức bị giết hại M ở Riga. Các cán bộ công an điều tra của Latvia xác định rằng: kẻ giết người đã dùng một loại súng đặc biệt có lắp các ống đựng chất kali xyanua, khi các ống bị vỡ sẽ xuất hiện một loại hơi tập trung làm chết người ngay tức khắc và không gây tiếng nổ. Mặc dù nhiều đồ vật quý giá của nạn nhân như nhẫn cưới, đồng hồ, tiền bạc bị cướp mất, nhưng sau đó người ta tìm thấy một số các đồ vật đó gói lại quẳng xuống đáy cống. Điều này gạt bỏ giả thuyết cho rằng đây là một vụ giết người cướp của. Thế là chỉ ít lâu sau có thể đoán được ngay là một thủ đoạn khủng bố có tổ chức. Nạn nhân là kỹ sư Rudolf Schwarzkopf, một chuyên gia nổi tiếng trong ngành vô tuyến điện. Con trai nạn nhân là Heinrich Schwarzkopf, sinh viên trường Đại học Bách khoa Riga, bàng hoàng trước cái chết của cha, không cung cấp một dẫn chứng nào cả. Johann Weiss, thợ nguội kiêm thợ máy xưởng sửa chữa ô tô của Friedrich Kunz, bị gọi đến cơ quan công an điều tra. Theo các tài liệu điều tra vào ngày xảy ra vụ án mạng, Weiss đã có mặt rất lâu trong nhà Schwarzkopf để chữa những dụng cụ gì đó của kỹ sư đặt làm. Ngoài ra Weiss còn có quan hệ bạn bè với con trai Schwarzkopf đang rất ham mê môn đua mô tô. Weiss là một thợ máy có tài, đã giúp Heinrich hoàn thiện chiếc mô tô nhãn hiệu Zundap, nên mới đây Heinrich đã đoạt giải. Người ta còn biết rằng Weiss đã nghiêm chỉnh tham dự các cuộc họp của “Hội liên hiệp kiều dân Đức vùng Baltic” đã sửa chữa không công một chiếc xe hơi của luật sư Sebastian Funk, liên khu trưởng Hội này, thời giờ nhàn rỗi Weiss còn làm lái xe cho viên luật sự này nữa. Trong thời gian bị hỏi cung, Weiss tỏ ra biết kiềm chế mình, và trả lời hơi lung tung. Khi anh cán bộ công an Latvia bực tức trách Weiss là không muốn giúp đỡ việc điều tra, mặc dù nạn nhân là người cùng dân tộc với anh, Weiss đáp là không có gì đáng ngạc nhiên cả vì nạn nhân lại là người Đức như anh. Bởi vì bây giờ người Latvia đối xử với người Đức không có gì là thân thiện cả. Điều này làm người thẩm phán tức giận. Anh trách Weiss là một công nhân trẻ mà lại không thấy xấu hổ khi nói năng như vậy. Lẽ nào Weiss lại không hiểu rằng lúc này hơn lúc nào hết tình đoàn kết vô sản phải liên hiệp tất cả mọi công nhân lại không kể dân tộc nào hay sao? Weiss nghiêm chỉnh, chăm chú ngồi nghe, nhưng qua nét mặt lạnh lùng và bình thản của anh, khó mà hiểu nổi anh tiếp thu những lời người thẩm phán vừa nói như thế nào. Thẩm phán cũng là một công nhân trẻ, mới trở thành nhân viên cơ quan công an. Tổ chức Đảng nhà máy thủy tinh đã cử anh đến đây, mặc dù đối với nghề nghiệp mới mẻ này anh không có một bằng cấp nào cả, mà cũng không có khả năng gì! Về vấn đề này anh cũng nóng nảy nói với Weiss, nhưng vẫn không làm cho Weiss thông cảm. Ở cơ quan công an ra, Weiss đi đến hiệu cà phê. Anh mua bia, xúc xích rồi từ tốn ngồi ăn sáng. Cũng với dáng điệu bình tĩnh đó anh đi ra bến xe, bỏ lỡ một chuyến tàu điện và lên chuyến sau, dọc đường anh chỉ lãnh đạm nhìn qua cửa kính tàu điện. Tàu còn chưa chạy tới bến đỗ ở phía nhà luật sư Funk, trưởng khu “Hội liên hiệp kiều dân Đức vùng Baltic”. Weiss đã xuống và vội vã chạy về phía trước. Sebastian Funk là một người mập mạp, vai rộng, thân hình gần như vuông, bụng nở căng, đôi má nặng trễ xuống, sốt ruột dậm chân ở bên cửa ra vào nhà mình. Khi Weiss đánh chiếc xe “Adler” kiểu cổ đến cổng chính, Funk khó nhọc ngồi vào ghế sau và tức giận hỏi: - Tại sao tôi phải chờ xe mà xe không chờ tôi? Weiss trả lời ngắn gọn: - Xin lỗi ngài Funk, vì tôi có những chuyện không may. - Anh mà còn có những chuyện không may nữa kia à? - Funk lầu bầu khinh bỉ rồi bảo: - Hay là hôm nay tôi làm anh không may mắn? - Sau đó hắn động lòng thương hại hỏi Weiss: - Thế có chuyện gì xảy ra với anh? Nghe Weiss kể lại tỉ mỉ việc anh bị hỏi cung ở cơ quan điều tra, nét mặt Funk dần dần khoan dung hơn. Lão vỗ vai Weiss bảo: - Cũng không sao đâu nếu như họ có bỏ tù anh. Vì họ cần một thủ phạm người Đức. Mà anh là người Đức. - Nhưng, thưa ngài Funk, chắc ngài đã hiểu tôi. Tôi rất muốn nhờ ngài một việc, nếu cần xin ngài làm luật sư cho tôi. - Cũng chẳng cần đâu. - Funk chẳng cần suy nghĩ nói luôn - Anh là công nhân, mà họ thì không nghi ngờ công nhân đâu. - Công nhân cái gì ở tôi cơ chứ? - Weiss nóng nảy phản đối. - Ngài đã biết, tôi đang tính toán để trở thành một chủ trại. Tôi còn chưa rõ là trang trại có thuộc về cô tôi nữa hay không? - Phải, vì chính anh không biết điều đó nên suốt mấy tháng anh lo lắng chăm sóc bà cô ốm đau của mình khiến cả xã người ta khen ngợi anh là một thanh niên vô cùng đứng đắn. Đừng có ngạc nhiên, Weiss ạ. Tôi là khu trưởng, tôi có trách nhiệm phải biết tất cả về anh, thậm chí cả những điều bản thân anh cũng không biết về mình. - Nhưng tôi cũng yêu quý cô tôi, mặc dù tất nhiên thôi, chỉ rất giận một điều là chẳng nhận được của thừa tự gì cả. Funk lắc đầu. - Tôi cho rằng ở nghĩa địa anh đã khóc vì thương bà cô ngang với tiếc của thừa kế… - Rồi lão xẵng giọng. - Anh vẫn còn dao động chứ? Anh định về nước hay ở lại với bọn Bolshevik? - Thưa ngài, Weiss nói tiếp: - Bây giờ tôi đã quyết định trở về Đức càng sớm càng tốt. - Tại sao bây giờ mà không phải trước đây? - Hôm nay ở cơ quan điều tra tôi đã hiểu rằng, ở đây người ta đối xử với người Đức không tốt. Ngài Kunz hứa để lại cho tôi xưởng của mình để tôi trở thành chủ nhân hờ của xưởng. Tôi đã nghĩ là ở đây tôi có triển vọng lớn hơn ở bên nước. Nhưng bây giờ thì tôi đã rõ rồi, xưởng sẽ bị tịch thu. Và tôi buộc sẽ phải vào nhà máy như một công nhân bình thường. Tôi cho rằng làm một người lính ở bên nước mình còn hơn làm công nhân ở đây. - Cho tới bây giờ tôi mới nghe thấy giọng nói mang dòng máu Đức của anh: - Funk tán thưởng gật đầu. Chiều hôm đó, rửa xe xong, Weiss đang lau cửa kính xe bằng miếng da hươu, bỗng nhiên Funk đến gara (trước kia không bao giờ lão đến đây) và hỏi: - Hôm nay anh sẽ đến chia buồn với con trai ông Schwarzkopf chứ? - Vâng, ông Schwarzkopf đối xử với tôi rất tốt. - Điều đó tôi biết, - Funk tức giận nói tiếp, - nhưng tôi không thể hiểu nổi tại sao lại như vậy? - Bao giờ tôi cũng nghiêm chỉnh hoàn thành những việc làm theo yêu cầu của ông ấy. - Còn gì nữa? - Trong những lúc rỗi rãi tôi có giúp ông ta đôi chút, vì ông ấy là nhà phát minh. - Rất tiếc là tôi không đủ trình độ để hiểu nổi ông ấy nghiên cứu gì. - Phải, đầu óc anh thật ngốc nghếch, - Funk hạ thấp giọng nói với vẻ cương quyết và chắc chắn - Còn bây giờ thì thế này Weiss ạ, mặc dù anh đã quyết định về nước, song hoàn toàn chưa có nghĩa là anh sẽ được về, vì rằng chúng tôi còn chưa quyết định. Chúng tôi quyết định anh sẽ được về Đức nếu Heinrich về theo. Và muốn cho Heinrich về nước thì phải cho cậu ta biết rằng cha cậu ta cũng đã dự định như vậy. - Chẳng lẽ Heinrich lại không biết điều đó? - Cho đến nay cậu ta vẫn chưa biết. Cậu ta cũng chưa biết là mới đây ông Rudolf có gửi cho tôi một bức thư… Anh hãy bảo với Heinrich rằng tôi có bức thư đó. - Như vậy cho Heinrich xem bức thư đó thì tốt hơn, vì cậu ta vẫn thường làm những điều bố mình muốn. Funk nhăn trán, nhưng rồi dịu giọng ngay: - Weiss, tôi tin anh như tin đứa con trai tôi. Bức thư này tôi đánh mất rồi và tôi nghĩ là các tình báo Bộ nội vụ Liên Xô đã lấy cắp mất. Chúng cần Schwarzkopf vì ông ta là một kỹ sư có tài, hiểu biết rất sâu về kỹ thuật thông tin quân sự. Khi chúng biết Schwarzkopf chuẩn bị về nước, chúng bèn giết kỹ sư. - Funk cất giọng huênh hoang - Bây giờ nghĩa vụ của chúng ta phải đưa con trai Schwarzkopf trở về Tổ quốc. Chú của Heinrich hiện giờ mà một nhân vật quan trọng ở Đức. Ông ta muốn giang tay ôm chặt anh trai và cháu mình vào ngực, và tôi đã hứa với ông ta rằng sau khi về Đức gia đình Schwarzkopf sẽ có địa vị đặc quyền hơn chúng ta nhiều. Anh hiểu tất cả chứ? - Vâng, tôi sẽ nói với Heinrich rằng tôi sẽ là người trung thành nhất với anh ta nếu như anh ta đồng ý về nước trong một ngày gần đây. - Vấn đề là như thế, nhưng anh còn có nhiệm vụ đối với tôi, - Funk nhắc lại - Không được sự đồng ý của tôi anh không được bỏ nơi này. •º• Ngay cả chuyên gia có tài cũng không thể tạo cho nét mặt của Rudolf Schwarzkopf bị biến đổi vì sợ hãi một nét bình tĩnh trở lại. Người ta phủ lên quan tài tấm nhiễu đỏ. Những người Đức sống ở Riga hồi đó không mến phục Schwarzkopf vì tính tự cao đối với đồng bào bởi uy thế của mình, và vì sự thể hiện quá kính trọng giáo sư Goldblatt. Kết bạn với một người Do Thái, dù cho người này có tài đi nữa, cũng là một sự khiêu khích đối với xã hội. Có tin đồn rằng, hình như Schwarzkopf bắt con trai phải cầu hôn với con gái giáo sư Goldblatt. Thực ra người ta còn bàn tán với nhau nếu kết hợp công việc của giáo sư Goldblatt - nhà bác học lý thuyết với hoạt động có năng lực của Schwarzkopf trong lĩnh vực kỹ thuật sẽ hứa hẹn những bản đồ án, những phát minh làm cho nhiều cường quốc phải quan tâm. Rudolf Schwarzkopf là một người cao, cân đối, nét mặt nghiêm khắc, và đầy vẻ kiêu hãnh. Ông biết tạo cho mình danh tiếng về bản lĩnh có nghị lực, và cương quyết, song thực chất thì ông lại là một người hoàn toàn không công bình, đa nghi và hay tự ái. Schwarzkopf không muốn quay trở về Đức chủ yếu vì ở đó ông có một người em trai, về mặt nào đó ông cho là một gã Phổ1 bất tài, ngốc nghếch. Phụ thân của kỹ sư ngay khi vợ còn sống đã ngủ với người hầu gái. Chị hầu gái đã đẻ ra Willie, và sau này nhận Willie làm con. Bây giờ Willie trở thành một nhân vật quan trọng trong bộ máy của Hitler. Và rõ ràng là hắn đang lợi dụng địa vị của mình để trả thù người anh trai, vì Rudolf đã đối xử với Willie một cách tự cao và khinh miệt. Y sẽ khoan dung, bảo hộ cho Rudolf nhưng đòi Rudolf phải kính trọng mẹ Willie nguyên là người hầu gái Annie, còn ngày nay là phu nhân quả phụ von Schwarzkopf. Rudolf Schwarzkopf biết toàn bộ những gì có liên quan đến kỹ thuật vô tuyến điện, song hầu như lại chẳng hiểu biết gì về tâm lý con người. Ông tỏ thái độ biết chịu đựng đối với chủ nghĩa phát xít. Vì ông cho rằng chủ nghĩa phát xít đang tỏ rõ khát vọng mù quáng của một dân tộc bị nhục nhã ê chề trước những thất bại quân sự. Còn những chiến thắng hiện nay nước Đức giành được ở châu Âu thì Rudolf lại nghĩ rằng nhân dân các nước bị chủ nghĩa đế quốc đô hộ có một sự suy nghĩ bình thường của con người, khác hẳn với những tư tưởng hy sinh mù quáng cho sự bá chủ thế giới hay lòng yêu nước. Em trai Rudolf, thiếu tá Willie Schwarzkopf nhiều lần viết thư cho khu trưởng Funk nói rằng Latvia bây giờ đã trở thành nước xã hội chủ nghĩa, vì thế việc Rudolf tiếp tục ở lại Latvia sẽ làm hại bước đường công danh trong Đảng Quốc xã của hắn, và đòi Funk phải áp dụng các biện pháp kiên quyết. Ngay trước khi vụ án mạng xảy ra, chủ tịch Ủy ban Xô Viết nhân của Latvia có đến thăm kỹ sư và hỏi kỹ sư có ý kiến gì đối với việc đề cử ông làm Giám đốc viện nghiên cứu khoa học. Rudolf trả lời rằng để ông suy nghĩ đã. Ngay hôm đó, không báo trước, khu trưởng Funk cũng đến nhà Rudolf và giận dữ tuyên bố rằng, các giới người Đức ở Riga coi hành động đó là sự phản bội đối với lợi ích của Quốc xã. Heinrich không chú ý lắm đến sự lo lắng đặc biệt của cha sau khi Funk đến thăm. Lòng tự ái bị kích động làm kỹ sư thật sự đau khổ khi Funk nhắc đến người em trai - thiếu tá - đang tỏ ra sự quan tâm rất nhiều đến những việc làm và thái độ của kỹ sư. Rudolf chỉ bình tĩnh lại khi Weiss mang đến cho ông những dụng cụ ông đặt làm. Weiss hoàn thành không những rất cẩn thận mà còn hoàn thiện thêm về kỹ thuật mà những cái đó không có trong bản vẽ. Đối với kỹ sư, Weiss tỏ ra không có gì là khách khí, nhưng lại rất lịch thiệp, kính trọng khiến Rudolf không cảm thấy gì suồng sã cả. Weiss có đặc tính là biết chịu đựng và luôn sẵn sàng giúp đỡ người, nhưng không bao giờ anh có chút biểu hiện cầu lợi nào. Weiss tỏ ra rất phục các kiến thức của kỹ sư Schwarzkopf. Tuy nhiên tính ham hiểu biết của Weiss trong lĩnh vực kỹ thuật vẫn không vượt quá những đơn đặt hàng mà anh nhận làm. Và khi Rudolf bắt đầu say sưa kể về những công trình ông đã nghĩ ra thì Weiss nhã nhặn tỏ ra rằng anh không đủ học vấn để nghe. Anh rất tiếc là không hiểu nổi những khái niệm kỹ thuật mà kỹ sư trình bày cho anh. Weiss có quan hệ bạn bè rất thân thiết đối với Heinrich Schwarzkopf. Nhưng đối với cả hai cha con kỹ sư bao giờ Weiss cũng tỏ ra khiêm tốn nhận thức rất rõ sự chênh lệch nhau về địa vị xã hội của anh với nhà Schwarzkopf. Heinrich đã nhiều lần cam kết rằng Weiss là người bạn chân chính, thậm chí còn dẫn Weiss đến nhà giáo sư Goldblatt. Chủ nhật hàng tuần Bertha con gái giáo sư thường mời những thanh niên giỏi âm nhạc đến nhà. Cô ta đang học ở nhạc viện, nhưng đã tham gia các buổi hòa nhạc không phải chỉ ở Latvia, hai năm trước cô đã biểu diễn ở Stockholm và Copenhagen. Trong các buổi hòa nhạc ở nhà Bertha, Weiss khiêm tốn ngồi ở một góc nhà. Trước bữa ăn tối anh đi xuống bếp giúp người nấu bếp cắt dăm bông thành những miếng mỏng để bầy đĩa, mang rượu ra hoặc đập nước đá để đánh cocktail2. Khi Heinrich hỏi Weiss về Bertha, anh nói: - Đẹp đấy cậu ạ! - Thế còn gì nữa? - Có tài… - Sao, sao nữa? - Heinrich sốt ruột hỏi. - Và cô ta sẽ thành người nổi tiếng. Heinrich trở nên ủ rũ không trấn tĩnh, nhún vai: - Đúng như thế, Weiss ạ. Bertha cần có một người chồng luôn luôn đi theo cô ta để xách chiếc vali có dán đủ nhãn hiệu các khách sạn trên thế giới. Còn cha tôi thì bắt tôi phải lấy cô gái kiêu căng này vì các mục đích của ông cụ. Cha tôi muốn giáo sư trở thành người cộng tác với mình để mở xưởng Rudolf Schwarzkopf. - Nhưng tại sao cậu lại cho Bertha là cô gái kiêu căng! - Là vì cô ta, với chiếc đàn dương cầm của mình đang mơ ước được mọi người ngưỡng mộ, cũng giống như người Đức chúng ta mơ ước thống trị thế giới! - Nhưng hai chuyện đó không giống nhau… Heinrich cất giọng đầy xúc động. - Có lẽ cha mình không có cảm tình với chủ nghĩa phát xít… Chính ông cụ muốn bắt tay với Goldblatt, biến những ý đồ của giáo sư thành các bản đồ án và trở thành một chủ hãng buôn bán các tác phẩm kỹ thuật. Và bằng cách đó bắt các consortium lớn nhất thế giới phải theo ý cha mình. - Cha cậu vừa là nhà kỹ thuật vừa là nhà mơ ước. - Nhưng cha mình rất có tài. Còn mình… Weiss do dự. - Cậu quá bừa bãi, và theo tôi, quá ham mê thể thao. - Điều đó giúp con người không nghĩ ngợi gì cả Weiss ạ. - Theo tôi không thể không nghĩ được! - Thế mà minh lại đang muốn như vậy đó. - Heinrich đột ngột chấm dứt câu chuyện. Mấy tháng gần đây Weiss thường xuyên đi kèm Heinrich ra sân đua mô tô hoặc đi biển để Heinrich tập lái xuồng máy. Khoảng ba tháng trước, một hôm trời xấu, khi hai người ra biển thì có cơn giông. Những đợt sóng lớn lật nhào xuồng, Weiss cứu được Heinrich. Nhưng khi Heinrich trịnh trọng tuyên bố là cả Riga sẽ biết chiến công của Weiss thì anh lại đề nghị Heinrich đừng nói chuyện này với ai. Vì nếu báo đăng bài về chuyện này thì chủ xưởng sửa chữa xe hơi, Friedrich Kunz sẽ đuổi anh ngay, vì các chủ xưởng cho thuê xuồng máy sẽ buộc tội Kunz vi phạm nguyên tắc thương mại cho thợ của mình đi phục vụ thuyền thể thao. Heinrich chấp nhận đề nghị của Weiss. Anh chàng coi sự nhẫn nhục của Weiss là một biểu hiện hạn chế của bản tính, xa lạ với mọi ham thích mơ ước cao xa, còn lý trí của Weiss thì Heinrich coi đúng là chủ nghĩa thực tiễn dân tộc không hơn không kém đã được tiêm nhiễm tính ngăn nắp kiểu Đức cổ xưa. Weiss kể lại thời thơ ấu của mình một cách miễn cưỡng, lấy cớ là bị mồ côi rất sớm. Anh từng làm việc trong một xưởng của các kiều dân Nga. Còn sự chiều chuộng của gia đình anh chỉ nhận được khi về ở với người cô. Cô anh nhận anh về ở vì cảnh đơn độc và sự sợ hãi cái chết. Người cô đã giúp Weiss trở lại với các tình cảm của một người Đức. Cô anh có một thư viện khá phong phú. Và chỉ nhờ có sách vở mà Weiss hiểu biết về tổ quốc mình đôi chút. Anh yêu Tổ quốc, nhưng tiếc rằng hiểu biết về nó quá ít. Những buổi nói chuyện ở câu lạc bộ Hội đã giúp Weiss hiểu ra mình mới chỉ biết qua loa về Tổ quốc mà thôi. Còn ở câu lạc bộ mô tô, Weiss chỉ có mặt với tư cách thợ máy riêng của Heinrich, và không bao giờ vượt quá giới hạn ngăn cách của một công nhân kỹ thuật với một nhà thể thao thực sự. Weiss không từ chối việc chuẩn bị xe máy cho các cuộc đua, sẵn sàng sửa chữa tại chỗ. Nhưng khi kết thúc công việc, bao giờ anh cũng giở sổ tay tính tiền công, rồi xé tờ giấy thanh toán trao cho chủ xe, và nhăn mặt lại không bằng lòng nếu tiền công bị khất. Còn nếu nhận được tiền công quá hậu, anh từ tốn cảm ơn nhưng không bao giờ mỉm cười vào những lúc đó. Weiss luôn luôn tỏ ra rất lịch thiệp đối với các nhà thể thao. Và mặc dù anh rất có cảm tình với những cô gái mặc những bộ quần áo da chẽn lấy người, nhưng anh cũng không bao giờ chịu đồng ý đưa một cô nào đi chơi xa thành phố. Khi Heinrich cười hỏi Weiss rằng có phải anh sợ mang tiếng hay không thì Weiss nghiêm chỉnh trả lời rằng anh sợ nhất là mất khách hàng của xưởng, anh tuân theo các quy tắc đối xử mà ông Friedrich Kunz đã dặn dò anh. Heinrich gọi hiện tượng này là sự xuất hiện tâm lý nô lệ. Weiss trả lời là anh quý công ăn việc làm của mình tới mức vì nó mà có thể sẵn sàng từ chối nhiều thích thú riêng. Heinrich nhếch mép cười: - Ở địa vị của cậu, với tình cảm đấu tranh giai cấp như vậy là đã chiến thắng giai cấp tư sản rồi! Hơn nữa, mọi khả năng bên ngoài của cậu đều hoàn toàn phù hợp. Weiss co vai lại và bảo rằng: mặc dù thực tế hiện này anh là một công nhân, nhưng điều đó hoàn toàn không có nghĩa mãi mãi anh vẫn cứ chỉ là công nhân. - Ừ thì như thế, - Heinrich mỉm cười, - cậu tính toán rằng nếu trở về Tổ quốc thì trước mắt cậu sẽ mở ra tương lai huy hoàng chứ gì! - Không, - Weiss nói, - tôi không nghĩ đến những triển vọng cực kỳ chói lọi. Tôi biết rằng về tới Đức ngay lập tức tôi phải vào lính. - Ấy thế mà cậu vẫn muốn về! - Tôi vẫn không hết dao động, - Weiss buồn rầu thổ lộ, - Nhưng tôi là người Đức, mà đối với tôi nghĩa vụ là thiêng liêng hơn cả, mặc dù tôi hiểu làm một người lính không phải là số phận huy hoàng nhất! - Đừng buồn, anh bạn thân mến ạ, - Heinrich cởi mở vỗ vai bạn. - Chú Willie có một tình cảm ruột thịt sâu sắc đối với tôi. Chú ấy là người có quyền thế, và nếu như cha con tôi không trở về Đức đi nữa, gia đình tôi, nói rõ hơn là tôi sẽ viết thư giới thiệu cậu với chú ấy, và chú ấy sẽ lo cho cậu vào một nơi nào đó có thể ấm thân hơn. Cậu có thể tin như vậy. - Tôi sẽ vô cùng biết ơn cậu, bố cậu, và ông Willie Schwarzkopf, - Weiss lễ độ nói. - Nhưng cha tôi không thích chú ấy. Cha tôi coi chú ấy là một người hạ đẳng. Ông cụ rất đề cao danh dự dòng họ nhà tôi. Còn chú ấy thì cứ gọi tôi về, bảo rằng đã đặt mua riêng cho tôi một xe đua ở Praha vì chú ấy là bạn thân của tỉnh trưởng Quốc xã3. Bây giờ chú ấy đang ở Berlin, hứa rằng sẽ đón cha con tôi ở biên giới mới của Đức, và cha con tôi cũng chẳng nghi ngờ gì nữa vì biên giới này cách chúng ta không là bao. - Thế chiếc xe loại gì? - Weiss thích thú hỏi. - Trong thư chú ấy kể về những mặt trội kỹ thuật của xe. - Giá được biết thì thích thú biết bao! - Xin mời! Heinrich nói và đưa cho Weiss bức thư. - Nhưng cậu không phản đối chứ? - Cậu nói gì lạ thế? Weiss đảo mắt qua bức thư rồi khâm phục thốt lên: - Xin chúc mừng cậu! Đây là chiếc xe loại chúa! - Nhưng anh bỗng vội vàng bỏ về vì sực nhớ ra là đã hứa với chủ xưởng sẽ hoàn thành một công việc khẩn. 1. Phổ (Prussia) - dân tộc chính ở Đức. - N. D. 2. Cocktail: loại nước uống trộn lẫn rượu, bột hoa quả, đường với nhau - ND. 3. Tỉnh trưởng quốc xã: sau khi Hitler chiếm được các nước châu Âu, các nước này được coi là một tỉnh quốc xã hay Khu thống sứ. - ND. Hai eiss thắt cà vạt đen và đi đến nhà Heinrich. Bà quản gia tiếp W khách ở phòng khách. Chiếc đèn chùm có thắt băng nhiễu đen. Heinrich không ra khỏi phòng cha, nhưng bà quản gia nói với anh rằng, Heinrich đang chờ anh. Weiss tưởng rằng anh sẽ gặp Heinrich trong tâm trạng tuyệt vọng, vì thế anh hơi ngạc nhiên khi nhìn thấy Heinrich đang thành thạo xem xét các giấy tờ của cha, xếp chúng vào hai vali da lớn. Không bắt tay Weiss, Heinrich nói: - Tôi thu xếp về nước đây! Chú tôi đánh điện sang bảo rằng sẽ ra đón tôi. - Mặt Heinrich xanh xao nhưng không đau khổ mà có vẻ như dữ tợn. Heinrich hỏi phớt qua: - Cậu chuẩn bị đi với tôi rồi chứ? Weiss gật đầu rồi nói thêm: - Nếu ngài khu trưởng Funk làm thủ tục giấy tờ cho tôi. - Funk sẽ làm tất cả những gì tôi hạ lệnh cho ông ta, - Heinrich hống hách tuyên bố và tức giận nói thêm. - Chú tôi viết rằng Gestapo sẽ giải quyết việc này. Vì Funk phải biết trước rằng tình báo Bộ nội vụ Liên Xô đã chuẩn bị vụ mưu sát này để ngăn cản cha tôi bỏ Latvia về Đức. Thế mà hắn ta không áp dụng biện pháp gì để cứu cha tôi. Tôi biết rõ rằng Funk là tình báo Liên Xô. Hắn đã thú nhận rằng, hắn cảm thấy gián tiếp có lỗi trong cái chết của cha tôi. Bọn đỏ cần phải uy hiếp những người Đức muốn rời bỏ đất nước Xô Viết. Funk xác nhận rằng hắn không biết trước họ sẽ dự định ai là vật hy sinh. - Từ lâu Funk đã nghi ngờ như vậy! - Đối với tôi từ lâu hay mới đây có nghĩa lý gì? Vấn đề quan trọng là ở chỗ hắn đã thú nhận với tôi trong vấn đề này. Và sẽ phải thanh toán món nợ đó. Bertha bước vào phòng. Heinrich đảo mắt nhìn, nhận xét: - Ồ, màu đen rất hợp với cô ấy. Bertha làm ra vẻ không chú ý đến lời nói bóng gió này, hoặc thực sự khinh thường nó. Cô nhẹ nhàng và âu yếm đặt những ngón tay dài, mảnh khảnh của mình lên vai Heinrich, nói: - Cha em lại lên cơn đau tim. Ông cụ chuyển lời xin lỗi là không thể đến thăm viếng anh được. - Bertha tháo găng tay đen ra, tiếp lời. - Người ta đề nghị em biểu diễn hòa nhạc ở Moskva, nhưng em đã từ chối. - Cô đưa mắt nhìn xuống đất như để giải thích vì sao từ chối - Heinrich, em biết anh đang rất đau khổ. Heinrich nhún vai nói: - Người Do Thái thì đi Moskva! Còn người Đức thì về Berlin! - Anh quay nhìn Weiss rồi đưa mắt nhìn Bertha - Weiss, cậu ngắm đi, rõ chưa. Màu đen rất hợp với Bertha! Nhưng ở Berlin cậu sẽ không trông thấy một người phụ nữ Do Thái nào để tang một người đàn ông Đức đâu. Bertha kiêu hãnh ngẩng đầu lên. - Ở Berlin anh cũng sẽ không nhìn thấy một người đàn bà Đức nào để tang những người Do Thái đang bị giết hại bởi tay… - Bọn phát xít, - Weiss bổ sung thêm. - Chúng ta uống chút rượu thì tốt hơn, - Heinrich tỏ vẻ làm lành rồi rót rượu vào cốc, nói với vẻ quan tâm - Anh rất lo lắng cho bệnh tật của cha em, Bertha ạ. Nhưng anh có một đề nghị rất gần với cha em. Anh tin rằng cha em là người chân thực nên sẽ chấp nhận thôi. Cũng vì thế mà anh nói thẳng với em, Bertha ạ. Bên nhà em có một số giấy tờ liên quan đến các công trình của cha anh. Anh đề nghị trao trả cho anh những giấy tờ đó ngay trong ngày hôm nay thì tốt nhất. - Nhưng cha em cũng làm việc với ông cụ nhà anh. Nếu cha em không giúp em tìm thì làm sao em có thế phân biệt được những giấy tờ nào là của cha anh? - Funk… khuyên cậu như thế à? - Weiss hỏi Heinrich. Heinrich lúng túng. Anh không bao giờ nói dối nên lần này anh nói quanh co: - Lẽ nào tôi không có quyền đứng ra đòi hỏi? Tất cả những gì thuộc về cha tôi phải trả lại cho tôi như một người thừa kế! - Nhưng tôi cảm thấy trong chuyện này Funk đang đứng ra đòi hỏi. - Weiss nói. Heinrich ném sang Weiss một cái nhìn giận dữ, nhưng Weiss chẳng hề bối rối, giải thích: - Với mức độ nào đó, ngài khu trưởng phải lo lắng các công việc của người Đức ở đây, đó là chuyện tự nhiên thôi. - Weiss đề nghị - Nếu cậu cho phép tôi sẽ giúp Bertha tìm các giấy tờ này. Tôi biết rất rõ nét chữ của cha cậu, ngoài ra ông cụ vẫn thường trao cho tôi một số bản vẽ quan trọng lắm. - Được, xin mời! - Heinrich đồng ý. Bertha thở dài nhẹ nhõm. - Nếu Weiss giúp tôi thì tốt nhất còn gì. Chuông điện thoại réo vang. Weiss cầm ống nghe, rồi trao cho Heinrich, nói: - Giáo sư Goldblatt gọi cậu. - Vâng, - Heinrich nói, - cháu nghe bác đây ạ… Vâng, cháu cho phép khu trưởng tham gia vào việc giải quyết chuyện thừa kế. Nhưng bác hãy nghe hết… Xin bác hãy nghe cháu… - Anh thất vọng quay nhìn hai người khách… Bertha tái mặt, đứng lên, còn Weiss chăm chú ngắm đôi giày cao cổ mới mua của mình, lẩm bẩm: - Tôi có cảm tưởng là trước kia ông Schwarzkopf không bao giờ có thiện cảm và có sự tin cậy đặc biệt nào đối với Funk, và chắc ông cụ sẽ rất ngạc nhiên nếu thấy bỗng dưng Funk tỏ ra quan tâm đặc biệt đến các công trình của mình. Bertha giọng run run, nói ngắt từng tiếng: - Rất tiếc, anh Heinrich ạ. Tôi phải đi đây. - Bertha lạnh nhạt gật đầu chào, rồi đi ra. - Cậu tiễn cô ta một chút, - Heinrich đề nghị với Weiss. Weiss ra theo Bertha. Cô đi nhanh và im lặng. - Có chuyện gì xảy ra với anh ấy đấy? - Bertha hỏi, không quay lại phía Weiss. Weiss nhún vai: - Bây giờ chỉ có những người trước kia không được ông Schwarzkopf kính trọng cho lắm vây quanh Heinrich. - Nhưng anh Weiss ạ, không thể nào trở nên hoàn toàn khác ngay được. - Chị yêu Heinrich không? - Đúng, tôi rất thích Heinrich. Nhưng chưa bao giờ yêu anh ấy. - Còn Heinrich? - Chắc anh biết về Heinrich hơn tôi. Anh thứ lỗi cho tôi phải gọi taxi. Tôi chắc rằng người ta đang khám xét nhà tôi. Ở đó có cả những người Đức trong Hiệp hội. Chuyện này có thể làm cha tôi chết mất. - Nhưng tại sao chị không đề nghị ngay với chính quyền? Dù sao đi nữa thì cũng phải có nhân chứng. - Thì chính anh sẽ là nhân chứng. - Tôi thì không thể được. - Weiss vội nói tiếp. - Ngài khu trưởng có thể gây khó khăn cho chuyến về nước của tôi, và… - Anh cũng trở nên nâu4rồi đấy, Weiss ạ. Tôi thấy không thích anh đâu. Mong anh để mặc tôi. - Nói rồi Bertha bỏ sang phía bên kia đường phố. 4. Nâu: Màu quần áo của bọn phát xít Đức. - ND. Weiss quay lại nhà Heinrich. Heinrich hỏi: - Thế nào? - Cô ta không chờ đợi ở cậu điều đó. - Tôi hỏi không phải về Bertha, mà là cậu nghĩ gì về tôi? Weiss ngồi gọn trong ghế bành, châm thuốc hút. - Cậu tỏ ra không thực tế. Vì nếu như các giấy tờ của cha cậu thực sự quý giá thì cậu phải tự đến gặp giáo sư lấy lại. Rồi đem theo về Đức, đem bán cho một hãng nào đó. - Ờ, tôi thấy cậu bắt đầu suy nghĩ hợp lý rồi đấy. Và cậu không muốn nhận xét rằng tôi đã cư xử như một thằng đểu! - Tôi chẳng nói rằng cậu đã làm theo lời Funk, mà cha cậu lại không thích ông ta là gì. Có thế thôi. Ngoài ra tôi còn chưa nhận thấy rõ sự hơn hẳn của dân tộc Aryan5 của tôi để có khả năng nói như cậu với Bertha. 5. Aryan: Một dân tộc chính ở Đức. cũng như Phổ. - ND. - Cậu yêu người Do Thái à? - Chính cậu yêu Bertha chứ không phải tôi. - Tôi đã chán ngấy vì phải nghe nào là cô ta có tài, nào là cô ta tiếng tăm lừng lẫy. Còn tôi… - Cậu thì sao? - Một kẻ tầm thường bất tài. - Hừ, thật vớ vẩn. Nếu cậu đi theo bước chân của cha cậu, cậu sẽ có chỗ đứng xứng đáng trong cuộc sống. Và giáo sư Goldblatt có thể giúp cậu trong chuyện này được. - Bằng cách nào? - Thế chú Willie không khuyên nhủ gì cậu trong chuyện này à? - Có, chú ấy có viết… là nếu Goldblatt đồng ý về Đức, người ta sẽ tặng cho giáo sư danh hiệu “Người Do Thái giá trị” và giáo sư có thể hoàn toàn an tâm tiếp tục công việc của mình. Nhưng dưới sự hướng dẫn của cha tôi. - Có nghĩa là, chú cậu sẽ rất buồn phiền khi biết rằng cậu đã cãi cọ với con gái giáo sư? - Chuyện này có liên can gì đến chú ấy? - Sao lại không liên can nhỉ? Cậu quyến rũ được con gái giáo sư, sao cậu lại không thể gây ảnh hưởng tốt đến chuyện về Đức của giáo sư, một con người quý giá hay sao! Và chú Willie của cậu lại không vô cùng sung sướng vì cháu trai mình hay sao? - Cậu nói gì thế? Cậu thực sự coi tôi là một thằng khốn nạn đấy à? - Không, sao lại thế? Nếu như quốc xã cần một người quý giá, thì phải làm cái mà quốc xã cần. - Cậu thay đổi một cách kỳ lạ, Weiss ạ. Vì sao thế? - Cậu cũng thế. Và, có thể là vì cả hai ta bắt đầu suy nghĩ như người quốc xã cần nghĩ. - Nhưng điều đó - những điều cậu vừa nói với tôi ấy - thật đáng kinh tởm! Weiss nhún vai. Heinrich đăm chiêu suy nghĩ, sau đó hỏi: - Có nghĩa là cậu khuyên tôi không nên về Đức, vì nếu không làm rể thì ít ra cũng làm học trò Goldblatt? - Thế ngài Funk nói gì với cậu? - Hắn đề nghị tôi trở về Đức ngay. - Nếu thế thì tôi đề nghị với cậu một điều: hãy nói với ngài Funk là cậu mang tôi đi theo. - Tôi không nghĩ gì khác thế. Liệu có gì ngăn cản? - Nhưng cậu nói với ông ta như vậy chứ? Heinrich kiên quyết bảo Weiss: - Không có cậu tôi sẽ không đi đâu cả. Bây giờ cậu là người gần gũi duy nhất của tôi. - Mỉm cười, Heinrich nói tiếp - Tôi thậm chí không thể hiểu nổi là bọn mình mới quen nhau có mấy tháng trời, nhưng tôi có cảm tưởng cậu là người thân nhất của tôi. - Cảm ơn cậu, Heinrich ạ, - Weiss nói. Heinrich cầm tay Weiss một lúc rồi ôm lấy bạn… •º• Sáng sớm hôm sau, đúng giờ quy định Weiss cho xe đến cổng chính, Funk ra lệnh đi ra cảng. Những người di cư cuối cùng phải đi tàu hỏa. Mặc dù vậy, Funk vẫn có giấy ra vào cảng từ trước, nên ngày nào y cũng ra thăm cảng Riga, đi vòng quanh khắp bờ vịnh, rồi đề nghị Weiss chụp ảnh hắn bên các công trình của cảng. Ngồi phịch xuống đệm xe, Funk tán thưởng nhận xét. - Nghiêm túc và chính xác - đó là nét đặc biệt của người Đức. Chiều qua anh có đến chỗ Heinrich chứ? - Vâng, thưa ngài khu trưởng. - Ở đấy còn ai nữa không? - Còn cô con gái giáo sư ạ. - Thế ở đó ra sao? - Bertha và Heinrich cãi nhau. - Nguyên nhân? - Heinrich làm cho cô ta cảm thấy tính hơn hẳn của dân tộc Đức. - Anh chàng đã có vẻ người lớn rồi đấy. Anh có mặt ở đó lúc giáo sư gọi điện? - Vâng, thưa ngài Hội trưởng. - Heinrich có bị mất hứng sau khi nói chuyện với giáo sư không? - Không, thưa ngài Hội trưởng, tôi không nhận thấy điều đó. Nhưng Heinrich rất xúc động. - Vì sao? - Ngài cho phép tôi trình bày sự suy nghĩ của tôi? Funk gật đầu. - Ông Rudolf Schwarzkopf trước đây làm việc dưới sự lãnh đạo của giáo sư, và có thể con trai ông mong muốn rằng một số các công trình đặc biệt quan trọng của người cha hoàn thành cùng với giáo sư không bị mất đi đối với quốc xã. - Heinrich trưởng thành trông thấy, - Funk tán thành. - Điều đó không những chỉ làm Heinrich mà cả chúng tôi đều quan tâm. Nhưng con gái Goldblatt đã dẫn bọn Latvia về nhà, bọn này tự nhận là đại diện chính quyền Xô Viết và không cho phép ai lấy giấy tờ cả. Chúng còn sao chép và in lại. Chúng tôi đã trao thư phản kháng lên lãnh sự Đức. - Chắc rằng lãnh sự sẽ đòi tất cả các giấy tờ của ông Schwarzkopf phải trao lại cho người thừa kế. - Phải, sẽ phải như thế. Nhưng chúng tôi dự định trao trả Heinrich cả những gì không hoàn toàn là của ông Schwarzkopf. - Còn bây giờ không nên làm gì cả hay sao? Funk thở dài nói: - Chúng tôi nghĩ là đã bỏ mất khả năng này rồi. - Hắn nhìn người lái xe của mình. - Anh hãy kể hết về Heinrich cho tôi nghe bây - giờ được chứ? - Thưa ngài Hội trưởng, tôi xin tự nguyện làm ngay việc đó. - Và sau này anh vẫn tiếp tục làm như thế, mặc dù anh không muốn, Weiss ạ. - Im lặng một lát. - Anh sẽ về Đức cùng với Heinrich. Chúng tôi đã quyết định như vậy. Anh đồng ý chứ? - Vâng, thưa ngài Hội trưởng. Tôi đang bàn với Heinrich là chú anh ta có thể giúp tôi vào làm ở một bộ phận hậu phương nào đó. Tôi không muốn ra trận ngay. Funk mỉm cười: - Anh thật cởi mở với tôi. Điều đó tốt. Thế mà trước tôi không thể hiểu nổi, tại sao ạnh lại kết bạn với Heinrich một cách vô tư như vậy. Thật đáng nghi ngờ! Ở cảng, Funk chào hỏi các nhân viên cảng, giơ nắm đấm lên nói: - Chào mặt trận cửa ngõ! Nhưng không ai đáp lại hắn. Công nhân cảng Riga đã biết rất rõ Funk là người thế mào rồi. Mấy vạn người Đức lúc đó đang ở Latvia có cơ quan tự quản của mình là “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic” gồm các Ban: thống kê, trường học, thể thao, nông nghiệp vân vân… Ban thống kê chịu trách nhiệm đăng ký toàn bộ người Đức theo chỗ ở của họ. Ở Latvia chia ra mấy khu “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic” để làm việc đó. Ở tỉnh nào tương đối ít người Đức, chủ yếu là nông dân cá thể thì một khu tương ứng với một tỉnh, còn ở các thành phố Riga, Libava và các thành phố khác thì tương đương với khu. Đứng đầu khu là chi hội trưởng. Năm sáu khu hợp thành Liên khu, đứng đầu là phân hội trưởng. Mỗi người có trong tổ chức này đều phải đóng hội phí. Vào tháng 9-1939, lúc bắt đầu chuyển những người Đức muốn về nước, “Hiệp hội” này đã đảm nhiệm mọi công việc cho những người di chuyển. Kế hoạch đã được lập xong và quy định ngày giờ lên đường của mỗi liên khu. Mấy ngày trước khi khởi hành những người di cư này được nhận vải bạt và vật liệu để đóng gói. Toàn bộ tài sản, trừ đồ gỗ, đều được đóng thành hòm và có xe chở ra cảng. Tàu thủy của Đức. Những tàu khách này của hãng du lịch Đức mang tên “Sức mạnh vượt qua sung sướng”. Theo giờ đà định, mọi người đi ô tô buýt ra cảng, lên tàu. Những tàu này đi theo đường Danzig, Stettin, Hamburg. Tới mùa hè năm 1940 việc di dân về cơ bản đã kết thúc. Ở Latvia chỉ còn lại một nhóm người Đức không đáng kể. Đấy là những người không muốn về Đức vì đã lấy người Latvia, và những người không muốn sống ở Đức vì các khuynh hướng chính trị. Ngược lại có những người Latvia, cũng do các nguyên nhân chính trị lại muốn sang Đức, và bằng một món tiền lớn, họ cũng được gia nhập “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic”. Nghiên cứu hoạt động của “Hiệp hội”, các cán bộ cơ quan điều tra của Liên Xô xác định rằng: một số người hoạt động tích cực của Hiệp hội là đảng viên bí mật Đảng xã hội dân tộc6. Vì sao họ lại không hồi hương theo các chuyến đầu tiên? Và để cho việc lưu lại ở Latvia của mình không đập vào mắt mọi người, bọn này trì hoãn giả tạo việc hồi hương của những người Đức trung thực. Nhưng khi bọn này buộc phải thú nhận làm gián điệp thì các Chi hội trưởng nhận được chỉ thị từ Berlin cho hồi hương ngay. Rõ ràng Berlin cho rằng rút hoạt động gián điệp công khai của mình có lợi hơn là tiếp tục làm mất uy tín của Chính phủ Latvia mà không có hoạt động gián điệp này người ta cũng đủ cơ sở để không tin rồi. 6. Đảng phát xít của Hitler. - ND. Nhưng trong thời gian đó, một nhóm người Đức trung thực, trong đó có kỹ sư Rudolf Schwarzkopf, đã quyết định ở lại Latvia. Những kẻ lãnh đạo Hiệp hội hiểu rõ ở nước Đức quốc xã chúng sẽ không được khen ngợi về chuyện các tình báo bị thất bại, hơn nữa ở đây lại có một số người Đức không muốn trở về Tổ quốc. Hành động khủng bố là sự trừng phạt đối với những ai chống lại và là sự báo động đối với những ai còn dao động. Các cán bộ cơ quan điều tra biết rất rõ điều này. Nhưng bắt các thủ phạm gây tội ác bị tình nghi lúc này là chưa có khả năng. Theo hiệp ước giữa hai nước thì mọi người dân Đức phải được rời khỏi Latvia không bị ngăn cản gì, vi phạm hiệp ước sẽ làm căng thẳng về mặt ngoại giao. Vả lại các tang chứng cụ thể để bắt Funk và bọn giúp việc đắc lực nhất của y thì tạm thời chưa có. Ba hi Weiss về tới xưởng ô tô, ở đây anh sống trong một căn buồng K nhỏ, tường là những tấm gỗ mỏng ghép lại - anh gặp chi hội trưởng Papke trong phòng mình. Hắn cùng đến với một công nhân đóng gói để giúp anh thu xếp đồ đạc. Weiss mỉm cười chào hỏi lễ phép cám ơn. Ngay trên nền nhà là một chồng sách dày, trong đó có cuốn “Cuộc đời tôi” của Hitler, có nhiều tờ kẹp dấu nhô ra ngoài rìa sách. Papke đưa bàn tay mập mạp, ngón tay ngắn ngủn cầm lấy cuốn sách này. - Đây là một dẫn chứng thú vị nói rằng anh có cái đầu không đến nỗi tồi. Nhưng có một quyển sách cũng cần mang theo đối với mọi người Đức trong cả cuộc đời mình. Tôi còn chưa trông thấy. Weiss lật đệm giường lấy quyển kinh thánh và lặng lẽ đưa cho Papke. Hắn lật mấy trang nhận xét: - Tôi còn chưa thấy anh thật chăm chú đọc cuốn sách thiêng liêng này. Weiss nhún vai: - Ngài thứ lỗi cho ngài chi hội trưởng đối với thanh niên Đức chúng tôi thì học thuyết kết quả Quốc trưởng cũng thiêng liêng như những thánh kinh quý báu hình như ngài không tán thành điều đó? Papke nhíu lông mày: - Tôi có cảm giác anh đã chuẩn bị báo cáo ngay điều đó đối với viên sĩ quan SS đầu tiên khi vừa vượt biên giới thì phải? Và mặc dù tất cả những người Đức sống ở Riga gồm cả Weiss nữa đều biết rằng chi hội trưởng Papke trước kia là nhân viên SS, về điều này hắn cũng không giấu giếm. Weiss phật ý phản đối: - Thưa ngài Papke ngài thật uổng công định gây cho tôi ấn tượng kỳ lạ về hoạt động của SS. Nhưng nếu tôi có vinh dự được làm việc gì đó ích lợi cho Quốc xã, tôi sẽ dốc hết mọi khả năng tôi có thể đáp lại lòng tin cao cả đó. Papke nghe một cách hờ hững. Sau đó hình như không làm hắn thích thú, hắn bàng quang hỏi: - À Heinrich chuẩn bị đến đâu rồi Anh ta đã kịp nhận đủ giấy tờ của cha mình chưa? - Ngài muốn nói đến những giấy tờ riêng của ông Schwarzkopf hay là nói chung tất cả? - Weiss rành mạch nhắc lại, - Những giấy tờ gì có thể lấy được ở nhà giáo sư Goldblatt? - Cứ cho là như thế! - Papke nói. - Weiss thở dài, giang hai tay ra: - Tiếc rằng ở đây có những khó khăn đơn thuần về mặt pháp lý. Tôi thấy Heinrich nói thế. - Thế Heinrich dự định sau đây sẽ làm thế nào? - Tôi cảm thấy hiện giờ Heinrich chỉ chú ý có một điều là được gặp chú mình. Ngài Willie Schwarzkopf. Còn những vấn đề khác anh ta không hề quan tâm đến. - Thật là tiếc, Papke không hài lòng lắc đầu, nhưng hắn vội nói thêm ngay. - Rất tiếc, thật đáng buồn là chúng ta không thể gây được ảnh hưởng tích cực cho Heinrich. Có lẽ phải thanh toán với chú ta vậy. Weiss nói lấp lửng: - Tôi có ý nghĩ, lúc đầu, thiếu ta mong muốn Heinrich ở lại đây. - Để làm gì? Weiss mỉm cười. - Tôi cho rằng để làm gì đó có lợi cho quốc xã! Papke tức giận nói: - Ở Heinrich hoàn toàn không thích hợp với vai trò đó. Tôi biết rõ để nhằm mục đích đó đã, có những người được chọn phù hợp. Và rồi bực mình Papke thốt lên - Lẽ nào ngài thiếu tá lại không hài lòng về những người mà chúng tôi dự định. - Tôi không thể biết được điều đó. - Weiss nói, rồi hỏi lại bằng một giọng tinh quái - Ngài nghĩ sao nếu như thử bảo Heinrich hỏi ngài Willie Schwarzkopf xem ý kiến của ngài đối với những người được lựa chọn như thế nào? - Rồi anh vội vã giải thích - Tôi nói điều này là vì tôi biết ngài Funk, như ngài đã biết, lại không có cảm tình lắm với ngài. Nếu có điều gì không hay xảy ra với ngài, vị tất ông Funk có những biểu hiện tỏ ra buồn phiền thực sự. Papke cau có công nhận: - Điều đó tôi biết. - Bỗng nhiên hắn mỉm cười và nói một cách cởi mở đầy cảm tình. - Này anh bạn trẻ, anh cũng thấy đấy, chúng ta chưa về tới nước Đức quốc xã, còn chưa thực hiện nghĩa vụ của mình trước quốc trưởng, thế mà đã cản trở nhau hoàn thành nghĩa vụ đó. Mà tại sao lại như vậy? Mỗi người đều muốn cắn một miếng to hơn, mặc dù chỉ có số răng nhất định. - Papke mỉm cười với vẻ tin cậy. - Nói thực ra lúc đầu tôi đối xử với anh cũng không tốt lắm, vì có một số căn cứ. Nhưng bây giờ a đã làm tôi thấy rõ, những điều tôi lo ngại chỉ là vô ích. - Thưa ngài chi hội trưởng, tôi cũng rất tiếc. - Tiếc gì? - Vì rằng mãi bây giờ ngài mới thấy rõ việc trước kia ngài không tin tôi thật không có căn cứ gì cả. - Chuyện đó chính anh có lỗi. - Nhưng thưa ngài Papke, tôi có lỗi ở điểm nào? - Anh rất dao động trước khi quyết định hồi hương! - Thưa ngài Papke, lúc đó tôi không muốn mất việc ở chỗ ngài Rudolf Schwarzkopf, vì tôi luôn luôn được trả rất hậu. - Phải, chúng tôi đã kiểm tra các khoản thanh toán của anh với Schwarzkopf. Anh đã kiếm được kha khá ở chỗ kỹ sư. Và chúng tôi hiểu tại sao anh lại đặt chuyện về nước của mình phụ thuộc vào chuyện về nước của nhà Schwarzkopf. - Đúng thế. Tôi định kiếm thêm đôi chút. Tội gì tôi phải đi ăn xin ở bên nước nhà? Papke cau mặt. - Chúng tôi đã kiểm tra sổ tiết kiệm của anh. Anh đã nhận toàn bộ số tiền của mình trước ngày anh trao giấy đề nghị hồi hương. Và anh đã sử dụng số tiền tiết kiệm của mình một cách đúng đắn. Anh là người biết lo toan. Tôi cũng biết việc đó. Tôi sung sướng là chúng ta nói chuyện có ích với nhau. Nhưng có điều là cho đến ngày anh khởi hành tôi còn muốn nói chuyện thêm với anh đôi phút. - Tôi sẵn sàng hầu ngài, thưa chi hội trưởng. - Weiss dập gót giày nói. Papke ngồi vào thùng mô tô ba bánh của người công nhân đóng gói. Anh ta là một người có vẻ kín đáo và có tư thế quân sự rõ ràng. Weiss mệt mỏi ngồi xuống giường, lấy tay xoa mặt, như muốn làm mất cái vẻ khúm núm, mà anh vừa tiễn chi hội trưởng ra tận cổng xưởng. Khi anh bỏ tay xuống nét mặt anh trông mệt mỏi, buồn rầu và lo lắng thiểu não. Cẩu thả đạp chân lên chồng sách trong đó có cuốn “Cuộc đời tôi” và Kinh thánh, anh ngồi lên chiếc bàn con làm bằng gỗ ghép. Weiss bật chiếc lò sưởi điện đặt trên bàn mặc dù trời vẫn ấm. Từ ngoài xưởng có tiếng chân người. Weiss vội đứng lên và đi vào nơi làm việc. Một người đàn ông đứng tuổi mặc áo mưa đen đang đợi anh. Đó là chủ nhân chiếc xe đạp máy mới trao cho anh sửa chữa. Weiss nói với người khách hàng ngày mai có thể nhận được xe. Nhưng người khách không bỏ đi. Anh ta chăm chú nhìn Weiss từ đầu đến chân, rồi bảo: - Tôi được biết ông cụ thân sinh của anh là thầy thuốc phải không? - Vâng, y sĩ. - Ông cụ hiện giờ ở đâu? - Cha tôi chết rồi. - Cụ mất lâu chưa? - Năm 1920. - Thế chôn cụ nhà ta ở đâu? - Cha tôi chết vì bệnh sốt thương hàn. Ban phụ trách bệnh viện đã thiêu xác cha tôi để đề phòng bệnh dịch. - Nhưng tôi tin rằng anh cũng còn nhớ được chút gì về cha anh? - Vâng tất nhiên rồi. Người khách đăm chiêu kể: - Tôi còn nhớ khá rõ ông cụ hút thuốc kinh khủng. Nhưng tôi không nhớ hút bằng tẩu hay xì gà? - Người khách hỏi lại. - Anh hãy nhớ xem cha anh có hút thuốc không? Weiss bối rối khi nhớ lại toàn bộ các ảnh chụp y sĩ Mác Weiss mà anh đã được xem. Nhưng không có chiếc nào chụp y sĩ đang ngậm tẩu hay hút xì gà. Người khách hỏi vẻ chắc chắn: - Nhưng tôi nhớ rất rõ, cha anh hút bằng chiếc tẩu rất to. Trong nhà anh có treo bức ảnh gia đình trên đó cha anh đang hút bằng tẩu. - Ông nhầm rồi. Cha tôi là thầy thuốc và người luôn dạy tôi rằng thuốc lá có hại đối với sức khỏe. - Weiss cương quyết ngắt lời. - Chắc là anh đúng, - người khách tỏ vẻ đồng ý. - xin lỗi anh nhá! Weiss tiễn người khách ra cổng, khóa cổng rồi vào phố. Trời tối, mưa lăn tăn không nhận rõ trong màn đêm. Anh đi về phía cảng, nhưng gần tới cảng thì rẽ vào một phố cụt, rồi theo bậc thang bẩn thỉu anh xuống hầm quán rượu “Marina” Ngồi xuống chiếc bàn con, Weiss bảo người phục vụ dọn cho anh bia đen, khoai tây trộn rau, chân giò nấu bắp cải. Ba người Latvia là công nhân cảng trông thấy chỗ trống bèn ngồi xuống bên cạnh Weiss. Họ đã ngà ngà say nhưng vẫn còn đề nghị thêm rượu vodka theo tiêu chuẩn7 và mỗi người một cốc vại bia hơi nữa. Họ không để ý đến Weiss, tiếp tục tranh cãi nhau, rõ ràng là họ rất quan tâm đến vấn đề này. 7. Tiêu chuẩn bán cho mỗi người chỉ có 150 gam rượu trắng - ND. Câu chuyện xoay quanh Hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau giữa Liên Xô và Đức. Họ nói rằng mặc dầu hiện giờ quân đội Liên Xô đang tỏa ra dọc biên giới mới. nhưng cũng cần phải thành lập lực lượng tự vệ công nhân Latvia để có thể giúp đỡ Hồng quân nếu Hitler lừa dối Stalin. Họ nói rằng hoàn toàn có khả năng xảy ra việc Hitler tấn công vào Latvia, và mặc dù không phải toàn bộ người Latvia sẽ đứng về phía chính quyền Xô Viết, nhưng đa số sẽ chiến đấu chống Đức vì ở đây bọn tư sản Đức đã coi Latvia là thuộc địa của chúng. Và chỉ với một lý do đó cũng đủ thấy cần thiết phải phát súng cho nhân dân, vì bọn giặc cướp nước không chịu từ bỏ mộng xâm lăng. Anh công nhân người gầy gò, bé nhỏ, khoác chiếc áo da hải ly cãi lại các bạn mình, anh nhấn mạnh rằng trước tiên phải tiến hành kiểm tra trong hàng ngũ Đảng, phát hiện xem ai đã dao động, trong thời gian sống dưới chế độ phát xít Ulmanis, khai trừ bọn này ra khỏi Đảng. Qua kiểm tra phải tóm cổ tất cả, kể cả công nhân, và chỉ khi đó mới có thể quyết định được ai đáng tin cậy. Anh công nhân khoác áo da hải ly đảo mắt sang Weiss như để tìm bạn đồng minh, hỏi: - Thế nào, anh nghĩ có đúng không, anh bạn? Weiss không trả lời ngay, sau đó với vẻ can đảm đầy khiêu khích anh nhìn thẳng vào mắt những công nhân đang chờ trả lời, cất giọng nói gằn từng tiếng: - Anh nói đúng, - Weiss gật đầu về phía anh thanh niên Latvia khoác áo da hải ly. - Tại sao lại đi nhẹ dạ tin vào giai cấp công nhân? Đầu tiên phải kiểm tra họ đã. Nhưng, thưa các bạn Latvia, trong khi các anh còn đang kiểm tra nhau thì người Đức chúng tôi đã đến đây và thiết lập một trật tự mới của chúng tôi ở đây rồi! Weiss để tiền ở bàn, đứng dậy rồi đi ra. Người khoác áo da hải ly muốn lao vào Weiss đấm cho mấy quả nhưng các bạn ngăn anh lại. Một người hỏi: - Tên này hiểu đúng về cậu. Có nghĩa là điều cậu vừa nói bây giờ rất hợp ý bọn Đức chứ không phải hợp ý người Latvia chúng ta. Cậu thấy chưa, tên Đức này, rõ ràng là quân của Hitler, mặc dù hoàn toàn đứng về phía cậu, nhưng không phải ủng hộ cậu, mà là ủng hộ chúng tôi chống lại cậu. Ra khỏi tiệm rượu, Weiss đi về phía cảng. Mưa to hơn. Hình như có ai đó đang đi chân đất trên đường nhựa. Những đợt sóng đen ngòm nặng nề đập vào bờ vịnh đổ bê tông. Đám dân chài đội những chiếc mũ rộng vành thấm đầy dầu ô liu dưới ánh đèn dầu đang chất cá vào trong những chiếc dành to phẳng. Ngay trên bờ là một đám đông những người làm nghề buôn bán, họ đến đây bằng những chiếc xe hai ngựa kéo. Weiss trú mưa trong một nhà kho chứa đủ các loại hàng. Một người tầm thước đội mũ phớt đã cũ tiến lại gần Weiss. Người này khẽ nhấc mũ lịch thiệp chào Weiss để lộ chiếc đầu hói của mình và hỏi giờ. Weiss không nhìn đồng hồ đáp: - Kém bảy phút. Người này cũng không nhìn đồng hồ, ngạc nhiên nói: - Anh có thể tưởng tượng được không, đồng hồ của tôi cũng đúng thế. Chính xác thật? - Rồi khoác tay Weiss đi ra khỏi phía vịnh, phàn nàn: - Thời tiết tiêu biểu cho bệnh cúm! Vào những ngày như thế này tôi thường phải uống mấy viên Calcex8. Anh cứ gọi tôi là Bruno. - Liếc nhìn Weiss, người này nói tiếp: - Tôi luôn luôn sẵn sàng giúp anh. - Giọng nói trở nên nghiêm nghị. 8. Calcex: Thuốc cúm. - ND. - Có lẽ tôi không cần phải nhắc lại rằng anh đã từng yêu con gái tôi - nó chết rồi - và tôi đã chuẩn bị nhận anh làm con rể, nhưng sau khi tôi bị thải ra khỏi tòa thị chính vì… - Ông chuẩn bị hỏi thi tôi ở đây đấy à? - Weiss hỏi đầy ác ý. - Hình như có một mình tôi cần phải đỗ! - Hoàn toàn, không phải! - Bruno phủ nhận. Nhưng ngay lập tức lại phủ nhận điều mình vừa nói. - Mà sao lại không? Chuyện đó làm anh giận tôi à? Tôi thì hoàn toàn không! Bruno hỏi tiếp - Anh thích kẹo không? Chất ngọt có tác động rất tốt đối với hệ thần kinh đấy! Weiss cau có hỏi: - Vấn đề tài liệu của Rudolf Schwarzkopf ra sao? Bruno đưa mắt nhìn xuống, không trả lời Weiss mà lại hỏi: - Anh không cho rằng những hoạt động tích cực của anh mâu thuẫn với chỉ thị à? - Bruno ngước nhìn đám mây đen sà xuống rất thấp bằng con mắt chán ghét, giọng buồn buồn: - Ở địa vị anh, tôi sẽ không biểu lộ lòng mong muốn tìm hiểu các tài liệu của Schwarzkopf một cách vội vã như thế. Ngài Funk không thích thú điều đó. Anh đã phạm sai lầm và anh phải nghiêm túc nhận rõ điều đó. - Tôi muốn…. - Weiss định thanh minh. - Thôi, rõ cả rồi, anh bạn trẻ, anh muốn cái gì? - Bruno vui vẻ ngắt lời. - Anh đã được tin cậy đấy, vì anh đã đề nghị Papke thông qua Heinrich tìm hiểu danh sách các điệp viên quan trọng của Willie Schwarzkopf. Weiss, anh nghĩ đúng vì Papke chỉ là một tên lính ăn hại. Song những nhược điểm về trí lực của hắn lại thay thế bằng một sự ngờ vực rất mạnh. Đây chính là mặt mạnh của hắn mà anh không tính tới, cũng như anh không tính tới việc Papke chỉ là một tên Gestapo tầm thường, mà bản danh sách quan trọng như vậy thì chỉ những tên tai to mặt lớn ở Gestapo mới dám hỏi thôi. Có cả những nhân vật khác, hoàn toàn khác… - Bruno trìu mến mỉm cười với Weiss. Nhưng anh đừng giận! Vì tôi không những hơn anh về cấp bậc, về kinh nghiệm mà còn lớn hơn về tuổi nữa. - Im lặng một lát Bruno nói tiếp - Weiss ạ, điều phức tạp nhất trong môi trường hoạt động của anh là đi đúng đích một cách có kỷ luật. Và, đừng quên rằng những người phái anh đi đã thông thạo nhiều hoàn cảnh mà anh chưa quen biết. Phải luôn luôn tránh mọi trở ngại trên đường đi tới đích, dù phải đổi những gì quý giá đi nữa cũng phải đạt tới đích cuối cùng. Anh hiểu tôi chứ. - Vâng, Weiss công nhận, - Đồng chí nói đúng, tôi đã quá say mê nên phạm nguyên tắc, xin nhận lời quở trách của đồng chí. - Đồng chí nói quá! - Bruno mỉm cười. - Một khi sự việc dẫn đến chỗ bị quở trách thì phải rút người đó về và thay ngay người khác. Đây là tôi muốn trao đổi kinh nghiệm, chân thành khuyên đồng chí mấy câu thôi. - Bruno ngáp rồi ca cẩm - Còn tôi, anh biết không, thường xuyên phải ăn kiêng, thế mà ở đây họ cho ăn toàn những món có mỡ. Tôi thấy rất khó chịu. Tôi rất ghét thịt lợn! - Có thể đồng chí lại chỗ tôi nghỉ một lát và uống thuốc đã? - Ồ, Weiss, - Bruno chê trách - Chúng ta chỉ được vui mừng gặp lại nhau sau mấy tháng xa cách ở nhà ga thôi. - Rồi với vẻ hài lòng, Bruno báo tin - Chắc rằng tôi sẽ bị loại khỏi công việc chiến đấu ở Đức: Ít nhất các bác sĩ của ta ở phòng khám bệnh đều khẳng định rằng tình trạng sức khỏe của tôi hoàn toàn không phù hợp với công việc này. Đó là hoàn cảnh thuận lợi cho tôi. Trong trường hợp xấu hơn thì phải phục vụ ở hậu cần. Tôi cũng hoàn toàn chẳng muốn chống lại làm gì. Nếu anh có kể lại với Heinrich, bạn anh về lão già Bruno, thì điều đó cũng tốt thôi. - Bruno mỉm cười. - Bởi vì tôi không hề ngăn cản anh đeo đuổi đứa con gái đã quá cố của tôi cơ mà - Bruno nhắc lại một cách đầy ý nghĩa. - Elsa. - Vâng, Elsa, - Weiss buồn rầu nhắc lại - Tóc cô ấy màu vàng hung, mắt xanh da trời, hơi tập tễnh chân trái, chân thọt, vì thủa nhỏ nhẩy từ trên cây táo xuống không đúng trọng tâm. Bruno nhún vai. - Bức chân dung tiêu chuẩn. - Nhưng biết làm gì khác nếu như chính nguyên bản đã thế rồi? Sau đó ông nói rành rọt - Thôi, chắc rằng anh đã đoán ra: cuộc gặp gỡ của người lạ mặt và câu chuyện về cha anh hoàn toàn chỉ có đặc điểm tập dượt lại, cũng như cuộc gặp mặt của chúng ta hôm nay - Bruno đưa tay ra, khẽ nhấc chiếc mũ bện nhung chung quanh, ông chia tay theo đúng nghi thức: - Một lần nữa tôi tỏ lòng tôn trọng anh. - Bruno lẩn vào đêm tối, tiếng chân nặng nề dẫm lên vũng nước. Vào lúc hai giờ đêm, khi Weiss đi qua ngôi nhà giáo sư Goldblatt, cả thành phố đang chìm trong đêm tối, chỉ có một cửa sổ của ngôi nhà này còn sáng ánh đèn. Và, từ đó vọng ra tiếng đàn dương cầm. Weiss dừng lại bên những chấn song sắt rào quanh ngôi nhà giáo sư và châm thuốc hút. Trong màn đêm sương mù ẩm ướt của phố vắng, tiếng đàn dương cầm mới đau thương và giận dữ làm sao, nhất là vọng lên trong đêm yên tĩnh. Weiss nhớ lại một lần Bertha nói với Heinrich: - Âm nhạc chính là tiếng nói của tình cảm con người. Chỉ có loài vật mới không tiếp thu âm nhạc. Heinrich mỉm cười bảo: - Wagner là một nhạc sĩ vĩ đại. Nhưng với tiếng nhạc hành khúc của ông ta những đoàn máy bay oanh tạc lại cất cánh đi tàn phá các phố phường châu Âu… Bertha giận tái mặt nói rít qua kẽ răng: - Những con thú dữ cũng biết làm xiếc theo tiếng nhạc đệm. - Cô coi những người quốc xã là những người đáng ghê tởm và ngạc nhiên vì sao họ …. Bertha ngắt lời: - Tôi cho rằng bọn chúng đã làm nhục những người thuộc dân tộc Đức. - Dĩ nhiên. - Heinrich vẫn giữ ý kiến của mình, - không phải ai xa lạ mà chính Hitler đang nói lên những ý nguyện của mình cho cả châu Âu. - Châu Âu là cả Liên Xô chứ? - Vì Liên Xô đã ký hòa ước với Đức. - Và để khẳng định thiện chí hòa bình của mình Hồng quân đang tràn quân ra dọc biên giới mới? - Đó là một thủ đoạn láu cá. - Vì nhân dân Liên Xô căm ghét bọn phát xít. Heinrich nhún vai vẻ khinh bỉ. Bertha kiêu hãnh nói: - Tôi là một công dân Xô Viết - Xin chúc mừng! - Heinrich giễu cợt cúi đầu chào. - Vâng - Bertha tiếp lời - Tôi tiếp nhận lời chúc mừng của anh: Nước Đức bây giờ là nỗi kinh sợ và ghê tởm đối với những người lương thiện. Và bây giờ tôi có Tổ quốc, mà Tổ quốc của tôi là niềm tự hào và hy vọng của tất cả những người lương thiện, trên thế giới. Tôi thấy thương cho anh, Heinrich ạ. Tôi còn phải vươn lên rất cao để trở thành một người Xô Viết chân chính. Còn anh, anh phải tụt xuống rất thấp để trở thành một tên quốc xã thực thụ. Heinrich ạ, việc anh đang làm không phải không có kết quả đâu. Lúc đó Weiss đành phải bỏ đi cùng với Heinrich. Anh không thể ở lại khi mà bạn anh đã bực mình đứng lên, đi ra cửa bảo rằng rất tiếc là hôm nay Bertha ở trong tâm trạng hay nổi nóng. Nhưng khi ra tới ngoài đường, Heinrich kêu lên vẻ thất vọng: - Tôi đối xử với cô ấy như một tên mất dạy như thế để làm gì cơ chứ? - Không, cậu đã tỏ ra đúng mực thái độ của bản thân. - Nhưng tôi rất thích Bertha! - Thế thì tại sao cậu lại đi chọn cái phương pháp kỳ lạ đó để thổ lộ cảm tình của mình cơ chứ? Heinrich mất bình tĩnh giật giật vai. - Tôi nghĩ, thà nhục nhã che giấu những quan điểm của mình trước cô ta còn hơn. - Ồ, cậu nói sao? - Đấy là những quan điểm thực sự của cậu à? - Không, hoàn toàn không - Heinrich thở dài, sự nghi ngờ cứ luôn luôn giày vò tôi. Nhưng nếu bỏ qua chuyện hôm nay tôi đối xử như thế nào thì liệu Bertha sẽ có chịu đồng ý với các quan điểm của tôi vì yêu tôi không? Weiss nói với một niềm sung sướng thầm kín: - Không, không thể được. Cậu không nên trông chờ vào chuyện đó. Tôi nghĩ rằng hôm nay cậu đã thiêu hủy những gì cậu cần phải thiêu hủy trước lúc lên đường rồi. Heinrich ngoan ngoãn đồng ý: - Có lẽ cậu đúng. - Tôi cũng đang đốt cháy một cái gì đó trong tâm hồn mình, và làm nó mất đi vĩnh viễn! Suốt dọc đường hai người im lặng. Mãi khi đến bên nhà mình Heinrich mới hỏi: - Còn cậu, Weiss, cậu chẳng có gì để thiêu hủy phải không? Weiss không trả lời ngay, suy nghĩ rồi đáp một cách thận trọng: - Cậu biết không, tôi thấy rằng, cũng nên bắt chước cậu. Con người cậu hiện giờ tốt hơn là anh chàng Heinrich tôi biết trước kia. Những tôi sẽ không làm thế. - Tại sao? - Vì sợ rằng tôi sẽ làm cậu không thích và sẽ mất bạn. - Cậu thật là người tốt, Weiss ạ - Heinrich nói tiếp - Tôi rất sung sướng là đã tìm thấy ở cậu, một người bạn chân thành như vậy! - Heinrich giữ tay Weiss hồi lâu trong tay mình. Bốn ột buổi sáng trời khô ráo, sạch sẽ. M Các công viên, vườn hoa, đường phố, đại lộ ở Riga hình như bừng lên một màu sáng lộng lẫy của lá cây. Hình dáng các ngôi nhà in rõ trên nền trời xanh bao la và những đám mây trắng mỏng đang trôi về phía vịnh. Trong phòng đợi của nhà ga, nhóm cuối cùng những người Đức hồi hương đã tập trung đầy đủ cùng với đồ đạc của mình. Và trên nét mặt của họ đều có chung một vẻ lo lắng, vâng lời, sẵn sàng thực hiện bất cứ nhiệm vụ gì của bất kỳ người nào. Trên môi họ luôn luôn điểm những nụ cười nhã nhặn với những người có trách nhiệm. Trẻ con thì đứng một chỗ, nắm tay nhau, chốc chốc đưa con mắt chờ đợi nhìn bố mẹ. Cha mẹ chúng không biết đã lần thứ bao nhiêu đưa mắt đếm lại những vali, gói, túi xách của mình. Họ liếc trộm tứ phía chờ đợi người lãnh đạo, chờ đợi mệnh lệnh và kiểm tra. Phụ nữ không dám bỏ túi xách tay ra nửa bước vì trong đó có giấy tờ và những đồ rất quý giá. Những viên chi hội trưởng và hội trưởng - những người mà dân hồi hương đang trông chờ bằng con mắt nghi vấn và sợ sệt, bởi quyền hành và sự sai khiến của chúng, bây giờ ở đây lại tỏ ra khiêm tốn như những người hồi hương bình thường khác. Khi có người nào đó trong đám dân hồi hương đánh bạo đến gần kẻ nào đó trong ban lãnh đạo “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic” hỏi vấn đề gì, thì viên này nhã nhặn đứng nghe, bỏ mũ ra, rụt vai lại làm ra vẻ không phải là lãnh đạo hoặc đang quan tâm cái gì đó. Và cũng như những dân hồi hương bình thường, bọn chi hội trưởng và hội trưởng sẵn sàng nở nụ cười tìm kiếm một người Latvia nào đó xuất hiện trong bộ trang phục nhân viên nhà nước. Nhưng trong phòng đợi, ngoài hai hay ba nhân viên đường sắt ra chẳng còn ai đáng để cho đám dân hồi hương này bày tỏ sự sẵn sàng phục tùng một cách giả tạo và tỏ ra lịch thiệp cả. Đoàn tàu tiến vào sân ga. Những nhân viên phụ trách toa đứng ở cửa, mở những chiếc cặp bằng vải sơn có nhiều ngăn để các loại vé khác nhau. Nhưng không một ai trong đám người hồi hương này dám tự tiện leo lên một trong số ba toa tàu dành riêng cho họ. Tất cả đều chờ đợi một mệnh lệnh gì đó, còn ai sẽ ra lệnh thì họ không biết. Đoàn tàu đỗ trong sân ga, nhưng hành khách vẫn đứng yên một chỗ. Và chỉ có chiếc kim phút dài như cây giáo của chiếc đồng hồ nhà ga to như thùng phuy đựng dầu là vẫn vô tư nhích từng bước, nhịp nhàng, đều đặn trên mặt số trong khung cảnh bất động một cách kỳ lạ. Bỗng một công nhân đường sắt đi qua khu vực vừa ngạc nhiên hỏi: “Các người còn đứng đấy làm gì? Mười lăm phút nữa tàu chạy rồi!” thì lập tức tất cả hành khách, như nghe thấy một mệnh lệnh khủng khiếp, xô đẩy nhau lao vào các toa. Tiếng quát tháo đầy tức giận, tiếng vali va chạm nhau trong lúc di chuyển. Cả Ban lãnh đạo hiệp hội lẫn các hội viên đều bình đẳng như nhau, tranh giành chen lấn nhau vào trong toa đầu. Và ở đấy, kẻ chiến thắng là kẻ có sức khỏe hơn những người khác, khéo léo hơn và quyết tâm một cách tàn bạo. Nếu cần hiểu biết hành động tương tự của những người muốn chiếm được chỗ đầu tiên trong toa vé không số, thì sự tàn bạo của những hành khách hạng nhất thật không thể hình dung nổi… Vì rằng ở toa này không ai có thể chiếm chỗ của họ. Ấy thế mà cuộc tranh chỗ của những hành khách hạng nhất lại khốc liệt hơn cả. Nhưng sau khi ầm ĩ, quyết liệt xô đẩy nhau vào toa chiếm một chỗ thích hợp, hay nói cách khác là chiếm được một chỗ sống cho mình thì gần như ngay lập tức toa tàu trở nên im lặng như thường. Mọi hoạt động ồn ào đều lắng xuống, trên nét mặt mọi người lại hiện lên vẻ sẵn sàng ngoan ngoãn tuân theo bất kỳ một mệnh lệnh nào đó. Khi thấy thái độ chỉ huy trên nét mặt những người phụ trách toa, hành khách liền mỉm cười nhã nhặn với họ. Họ mỉm cười một cách rụt rè, lo lắng chờ đợi những mệnh lệnh gì đó. Cũng như trước, bây giờ qua cửa sổ toa tàu họ đưa mắt liếc nhìn vào sân ga chờ đợi sự xuất hiện của một người phụ trách chính nào đó có thể thay đổi tất cả mọi thứ theo quyền lực cá nhân mình. Lúc đó trên sân ga xuất hiện một người Latvia mặc quân phục, hàng trăm con mắt đổ dồn vào người này, vẻ lo lắng và sợ hãi. Khi người này đi dọc theo đoàn tàu, hành khách lại nhổm người khỏi chỗ ngồi đưa mắt tò mò nhìn theo. Người quân nhân tiến lại bên quầy bán báo. Cô gái xinh đẹp bán báo tỳ khuỷu tay lên thành quầy giữ cho mình tư thế đứng vững vàng, cẩn thận khiến mọi người cảm thấy người quân nhân đó đến đây có việc khá lâu. Khi chiếc đồng hồ treo dưới giá đỡ bằng gang có những chiếc kim dài bằng sắt rèn một cách tinh xảo, viền bên ngoài chỉ vào đúng giờ khởi hành, thì lập tức con tàu chuyển bánh. Thế là dân hồi hương bắt đầu sinh hoạt bình thường trong toa, chẳng khác gì sinh hoạt của tất cả các hành khách của một con tàu đi xa. Chỉ có một điều lạ là những người này không chia tay với ai cả. Trước ba toa tàu này không có sự ồn ào bình thường của nhà ga, không có tiếng người gọi nhau, không có những lời chúc tụng và sự ôm ấp! Khi đoàn tàu rời khỏi ga, hành khách không ngoái cổ ra ngoài cửa sổ, không vẫy khăn, không gửi cho nhau những chiếc hôn gió. Không có ai tiễn những người ra đi này. Vì những người này vĩnh viễn xa Latvia. Đối với nhiều người, Latvia là Tổ quốc của họ. Ở đây, trên mảnh đất này, các thế hệ kế tiếp nhau đã trải qua một cuộc sống và mỗi người trong họ đều đã tìm thấy trong cuộc sống đó một chỗ đứng, một địa vị, một niềm tin vào tương lai tốt đẹp của mình. Ở Latvia những thiếu thốn mà cả dân tộc Đức phải chịu đựng sau đại chiến thế giới lần thứ nhất không mảy may đụng chạm đến họ. Mối liên hệ với Tổ quốc của họ chỉ là tình yêu lãng mạn, lòng đa cảm và sự sùng bái những truyền thống lâu đời của Đức mà họ kính cẩn bảo vệ. Bao nhiêu năm qua họ đã quen sống với những điều kiện dễ chịu, vì rằng ở đất nước Latvia này họ được sống sung sướng, tốt đẹp hơn nhiều so với đồng bào của họ trên đất Đức. Họ cảm thấy sung sướng vì số phận của họ không bị phụ thuộc vào những cơn bão táp chính trị nổi lên ầm ầm ở nước Đức. Trong một thời gian dài đối với những người lao động Đức - hội viên “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic”, hiệp hội chỉ là một tổ chức có tính chất văn hóa. Ở đó, họ vui lòng cống hiến tài năng cho sự thu hút tâm hồn mình vào tất cả những gì thực sự của Đức. Nhưng mấy năm gần đây, tinh thần Đức Hitler cũng đã bén rễ cả vào “Hiệp hội”. Bọn lãnh đạo hiệp hội trở thành những tên cầm đầu quốc xã thực hiện ở Latvia quyền chuyên chính của mình một cách dã man tàn bạo cũng không kém gì đồng bọn của chúng ở Đức. Trừ một số ít - ý nói đến những người công khai và dũng cảm chống bọn phát xít và trong thời kỳ khủng bố hàng loạt đã bị kết án tử hình hoặc bị giam trong nhà tù hay đã lui vào hoạt động bí mật, còn phần lớn những người Đức sống ở Latvia đều nhượng bộ trước áp lực chính trị và tinh thần của bọn cầm đầu quốc xã của họ. Với sự chuẩn bị cuồng loạn những người này mong muốn thể hiện lòng trung thành với nước Đức quốc xã bằng đủ mọi biện pháp công khai và bí mật, dù cho những biện pháp này có trái nghịch với bản chất tự nhiên của con người đi nữa. Tư tưởng đạo đức giả, sự sợ hãi, phục tùng một cách nô lệ, lòng khao khát cuồng loạn giành quyền thống trị đối với những người khác không những chỉ ở đây mà còn ở cả những nơi nước Đức phát xít đang mở rộng quyền thống trị của mình đối với nhân dân các nước châu Âu bị chiếm đóng. Tư tưởng này đã thấm vào xương, vào máu hội viên “Hiệp hội” và tất cả những gì đê tiện, lén lút đều phơi bày ra ngoài. Những cái xấu xa thoạt nhìn tưởng là quen thuộc lắm rồi, nhất là đối với những kẻ thiên về bản chất lương thiện của mình thì ngay ở đây, ở nước Latvia này - họ vẫn giữ gìn nghiêm ngặt khuôn khổ của nền đạo đức tiểu tư sản nhỏ nhen. Mặc dù hành khách trên ba toa tàu này đã lấy lại vẻ bình tĩnh bên ngoài, song những nét lo lắng căng thẳng vẫn còn đọng lại trên những khuôn mặt có nụ cười hiền hậu của họ. Một số người khổ sở lo lắng không hiểu Tổ quốc liệu có hứa hẹn cho họ được sống sung sướng như ở Latvia hay không, liệu họ có bị vết nhọ nào cản trở họ trở thành những công dân mới đáng tin cậy của quốc xã hay không? Còn số khác, những kẻ tin ở công lao đặc biệt của chúng đối với quốc xã sẽ được đánh giá cao thì lại lo lắng rằng liệu chúng có thể qua biên giới mà không bị cản trở gì hay không. Số thứ ba - số này không nhiều thì thầm lặng đau khổ vì phải xa đất nước Latvia cũng là Tổ quốc của họ. Cả cuộc đời của họ cùng với tất cả những gì gắn bó nay cắt đứt đi, không sao tránh khỏi đau đớn trong tâm hồn. Nhưng rồi sự sợ hãi của người này đối với người khác, sự lo sợ kẻ khác nhận ra những tình cảm chân thực của mình sẽ làm hại cuộc đời họ hiện nay và mai sau… Tất cả đều được che giấu dưới một chiếc màng đạo đức giả đã quen thuộc với họ từ lâu. Vì thế dân hồi hương trên chuyến tàu này cố gắng tỏ ra có một vẻ tự chủ, vô tư thường thấy, nhưng lại có màu sắc riêng biệt đối với mỗi hành khách của mỗi toa. … Weiss không vội vã giành chỗ cho mình trong toa không đánh số vé. Anh đứng ở sân ga, đặt chiếc túi xách bằng vải bạt của mình xuống nền đường nhựa, yên lặng chờ đợi lúc nào có thể lên tàu mà không gây hoang mang cho các bạn đồng hành của mình. Bỗng nhiên Papke tiến lại và hắn đặt chiếc vali bằng phíp xuống bên cạnh chiếc túi xách bằng vải bạt của anh, còn chiếc vali bằng da hắn vẫn cầm trên tay. Hắn không chào hỏi Weiss và cố làm bộ không nhận ra anh, hắn chú ý theo dõi mọi người lên tàu. Rồi bỗng chốc chọn đúng lúc, hắn cầm lấy chiếc túi xách bằng vải bạt của Weiss và chạy lao về phía toa ghế mềm. Weiss cho rằng Papke xách nhầm chiếc túi của anh nên anh xách vali chạy theo hắn. Nhưng Papke tức giận ngoái lại quát anh: - Tại sao anh định giúi cho tôi chiếc vali của anh? Hãy tìm công nhân họ xách cho có được không? Thế là Weiss đành phải đi về toa mình. Anh chiếm một chỗ ở tầng trên và đặt chiếc vali phíp vào ngăn trên nóc. Sự việc đó đặt Weiss vào tình trạng tương đối khó giải quyết. Đầu tiên anh giả định rằng, Papke chơi trò hài hước này để xem xét đồ đạc có trong túi của anh rồi sẽ mang lại trả anh thôi. Và có thể còn xin lỗi anh vì “nhầm” nữa! Nhưng sau đó những suy nghĩ nặng nề hơn bắt đầu làm Weiss lo lắng. Ở biên giới, nhân viên Hải quan sẽ lục soát vali và có thể khám thấy trong đó có những thứ không cho phép chủ nhân chiếc vali vượt qua biên giới, mà chủ nhân chiếc vali lúc này lại là Weiss. Quẳng vali này đi hay là chờ thời cơ giấu nó xuống dưới ghế một hành khách nào đó - nghĩa là vứt bỏ vali của Papke! Nhưng sau khi Funk về nước, mất liên lạc với hắn, bây giờ Weiss phải coi trọng mọi quyền hành của Papke, và anh không có quyền liều lĩnh không tôn trọng những quyền hành đó. Đầu óc Weiss căng thẳng, cố tìm cách gỡ mối mà Papke gây ra. Weiss bỏ thõng chân xuống giường, lắc đầu và lấy kèn harmonica ra thổi, bài hát vui vui. Nội dung bài hát này thì người đàn ông nào cũng biết, nhưng khi có mặt phụ nữ mà hát lời thì không được! Ấy thế mà phụ nữ khi nghe điệu nhạc này thể nào cũng mỉm cười tình tứ với chàng trai nghịch ngợm đang rất cởi mở bộc lộ niềm vui được trở về Tổ quốc. Một anh chàng người gầy nhom, rót rượu vodka vào cốc nhựa đưa cho Weiss và nói: - Chúc sức khỏe Quốc trưởng của chúng ta! - Hắn trợn mắt lên như cầu nguyện. - Người rất cần những thanh niên ưu tú như chúng ta bạn ạ. - Heil! - Weiss duỗi tay phải ra hô. Tên Đức này nghiêm nghị nói: - Chúng ta còn đang ở nước Nga! - Hắn mỉm cười hài lòng nói tiếp - Nhưng tôi không có họ hàng gì với anh cả. Và sau đây nếu anh không quên rót cho tôi số rượu như vậy trong phần dự trữ của anh thì phần bất lịch sự sẽ thuộc về phía anh. Một tên Đức lớn tuổi có chiếc cổ béo núc ních, mặt vừa cạo nhẵn chêm vào: - Cậu nói phải đấy, ở Latvia chúng ta có thể ăn tiêu phung phí, nhưng về đến bên nhà thì không được tỏ ra nhẹ dạ? Tên gầy hỏi vẻ khiêu khích: - Ông định nói rằng ở Latvia thì có thừa cái để ăn, còn bên Quốc xã thì không có phải không? Ông định ám chỉ gì thế? Người đứng tuổi, nom đĩnh đạc và đường hoàng như vậy, bỗng nhiên nháy mắt liên tiếp trông rất thương hại, mặt hắn đầm đìa mồ hôi, vội vã biện bạch với tên gầy không hiểu đúng về hắn. Hắn chỉ muốn nói rằng cần phải ăn nhiều hơn để cho bọn Latvia bị ít lương thực đi, còn ở Đức hắn sẽ ăn ít hơn để các dũng sĩ của quốc xã trưởng có nhiều lương thực hơn! - Thôi được, - tên gầy nói tiếp - cứ coi như ông được tha nhưng chỉ sau khi thết ta và anh chàng này, - hắn hất đầu về phía Weiss, - ta và anh chàng này cần được thết một bữa thịnh soạn. Những kẻ phưỡn bụng như mày thì phải coi việc thết đãi những người lính tương lai của quốc trưởng là một vinh dự lớn. Khi Bruno ngó vào toa tàu có Weiss thì thấy ở đó đang diễn ra một tiệc rượu linh đình. Chỉ có chủ nhân của chiếc lẵng đựng lương thực là buồn rầu ngồi tránh sang mép bên ngoài ghế, nhường chỗ bên chiếc bàn con cho đôi thanh niên. Bruno khẽ nhấc chiếc mũ bện nhung xung quanh của mình, chúc mọi người ăn ngon miệng. Nhận ra Weiss trong toán hành khách này, Bruno lao vào ôm lấy anh, vô cùng sung sướng vì cuộc gặp gỡ bất ngờ và may mắn này. Và thế là Bruno với một vẻ rất sốt ruột bắt đầu hỏi Weiss về những người bạn mới này và vội vã muốn báo ngay cho Weiss những tin tức tương tự, khiến cho Weiss, một người có học, đành phải đề nghị Bruno đi với anh ra ngoài, vì rằng không phải tất cả hành khách đều hài lòng nghe cái giọng oang oang và thét rít lên của Bruno. Bruno xin lỗi, lại khẽ nhấc chiếc mũ có cắm chiếc lông gà khỏi chiếc đầu hói bạc trắng của mình ngật ngưỡng ra các phía rồi đưa hai tay lên bịt tai, giải thích rằng phải nói to như vậy vì mới đây bị viêm màng nhĩ, nên không nghe thấy cả tiếng mình nói. Bây giờ tuy đã khỏi nhưng không thể nào quen với cách nói bình thường nữa. Khi thì nói oang oang như viên chuẩn úy ngoài bãi tập, khi thì thầm nhỏ bé đến nỗi những người thân nhất cũng phải giận dỗi. Cúi đầu và dập gót giày, Bruno xin lỗi mãi vì sự có mặt đột ngột của mình rồi bỏ ra ngoài cùng với Weiss. Ông thân mật đỡ khuỷu tay người bạn trẻ của mình. Hai người đi về phía đầu toa, đứng giữa chỗ nối hai toa lát bằng những tấm thép có vạch chéo nhau và gió thổi rít lên qua thành vải bạt xếp như chiếc đàn phong cầm. Weiss ghé sát tận tai Bruno kể lại chuyện chiếc vali của Papke, Bruno gật đầu và ngay tức khắc bỏ sang toa bên cạnh, tỏ vẻ như là sau khi nghe chuyện này không muốn chịu chung sự hoạn nạn với Weiss. Nhưng một lúc sau Bruno lại xuất hiện trong toa của Weiss. Ông đặt chiếc lẵng nhỏ bện dây của mình lên giá của Weiss bên cạnh chiếc vali vải phíp của Papke. Bruno nói rằng ông bỏ chỗ cũ của mình, nhưng xin đừng ai lo ngại vì ông hoàn toàn không muốn làm ai bị chật chỗ cả. Ông là một người vui tính và muốn các đồng bào kính yêu của mình tham dự vài trò chơi ảo thuật, và mặc dầu những trò này đơn giản, biểu diễn lại không được khéo léo lắm, Bruno vẫn đề nghị những người có mặt nhắm mắt lại trước khi đoán ra con bài. Rồi với vẻ thất vọng thực sự bị mắc cỡ khi không gọi đúng được tên con bài đó, Bruno đã chiếm được cảm tình của tất cả mọi người. Nhưng sau đó, cẩu thả với lấy chiếc vali vải phíp, Bruno bỏ đi, bảo rằng sẽ tìm cho mình một chỗ dễ chịu. Sau khi Bruno đi rồi, Weiss leo lên giường trên nằm; hai tay gối đầu, mắt nhắm như ngủ thiếp đi. Khi Bruno lại xách vali hiện ra thì đã gần bữa ăn trưa. Lại xin lỗi không hết lời, quẳng chiếc vali lên giường Weiss rút túi lấy miếng bánh mì kẹp giò được gói cẩn thận bằng giấy dầu và nói rằng bây giờ thấy rất muốn ăn. Nhưng khi tên Đức đứng tuổi đưa cho Bruno chiếc đùi gà thì Bruno lại lịch sự từ chối, viện cớ rằng không muốn béo ra. Ông tin rằng nước Đức sẽ không khước từ nhận Bruno như một người lính. Hành động này làm cho Bruno càng gây thêm được cảm tình. Và, để không làm phiền bữa ăn trưa của các bạn đồng hành, Bruno leo lên tầng trên, ngồi bên cạnh chiếc lẵng của mình, rồi ôm lấy nó. Nhưng với tính vui nhộn bẩm sinh của mình, Bruno lại tụt ngay xuống và xách lẵng bỏ đi, nói rằng sẽ cố gắng tìm một chỗ nào đó cạnh một bà không quá trăm tuổi, cũng không dưới mười ba. Bruno đưa tay xoa chiếc đầu hói của mình rồi tự khen mình: - Tôi bị mất bộ tóc đẹp đẽ này cũng chỉ vì là một người đàn ông thực sự và luôn luôn sùng bái sắc đẹp của đàn bà. Hành khách trong toa tiễn con người hay bông đùa bằng con mắt khoan dung. Weiss mỉm cười, nhưng khi trèo lên giường mình anh bị va đầu gối rất đau vào chiếc vali của Papke để lại ở đầu giường. Weiss ngả đầu vào cạnh cứng của vali vẻ khoan khoái, tưởng như đấy là chiếc gối bằng lông chứ không phải chiếc vali. Sau những phút lo lắng trôi qua, Weiss lấy lại được bình tĩnh - chắc rằng trong vali của Papke chẳng có gì nguy hiểm đối với Weiss cả. Mãi bây giờ Weiss mới hiểu: mang chiếc mặt nạ vào mình như anh hiện giờ thật khó khăn không biết ngần nào. Mấy phút thoát khỏi chiếc mặt nạ này lại mang cho anh cảm xúc giống như người ta cảm thấy khi mò mẫm bò trong đêm tối theo đường núi chưa có vết chân người ngay bên bờ vực thẳm. Con đường này bị vực thẳm chắn ngang, hình như phía trước là thần chết, nhưng rồi bỗng nhiên có chỗ đặt chân, bước qua vực rồi lại tiếp tục đi. Mấy tháng gần đây Weiss hầu như đã rèn được cho mình khả năng lạnh nhạt, quan sát chính xác mọi cái. Anh đã có thói quen tự khen mình hoặc tự phê phán, khinh bỉ mình, hoặc tự khâm phục mình. Anh tháo chiếc mặt nạ mới của mình ra, rồi với vẻ rất tò mò chăm chú, gây gổ nghiên cứu khả năng sinh tồn của nó. Anh cảm thấy một sự khoan khoái giống như khi anh hoàn toàn làm chủ nó. Anh hiểu rằng, trong phút nguy hiểm, chiếc mặt nạ anh đeo có thể bị giật ra vì anh phạm sai lầm. Anh bị phụ thuộc hoàn toàn vào chiếc mặt nạ, vì chỉ có chiếc mặt nạ mới cứu được con người anh trong thực tế hiện nay thôi. Sự phụ thuộc này - một sự phụ thuộc vào con người mà anh chưa thể từ bỏ được những tình cảm thù địch, khinh bỉ, đôi khi làm hoàn toàn mệt mỏi trí lực của anh, những trí lực cần thiết để phục hồi lại những tình cảm đó, dù chỉ trong một thời gian ngắn nhất cũng đủ để làm anh đỡ thấy đơn độc. Nhưng cuối cùng, khi anh được yên tĩnh một mình thì một nỗi buồn khủng khiếp lại đến với anh. Một nỗi buồn vì mất đi cái thế giới gồm có cả thực chất cái “tôi” của anh. Và cái thế giới đó thật sinh động tươi đẹp, hiện thực, còn thế giới mà anh đang sống thì thật là giả tạo, rối loạn, nặng nề như một cơn mê sảng. Anh còn chưa bao giờ đặt giả thiết rằng những khó khăn vất vả nhất trong công tác của anh sẽ là sự phân đôi nhận thức một cách nguy hiểm như thế nào. Lúc đầu thậm chí anh còn bị lôi cuốn vào một trò chơi: tham dự vào đời tư người khác, tự bịa ra những suy nghĩ của người này và phấn khởi vì những suy nghĩ này trùng với ấn tượng phải xuất hiện ở những người khác. Nhưng anh hiểu rằng anh càng đeo chiếc mặt nạ mới của mình có kết quả bao nhiêu thì sau đó, trong những giây phút đơn độc ngắn ngủi nỗi buồn vì mất cái thế giới cũ của anh càng thiêu đốt tâm hồn mình. Anh buồn vì cái thế giới đó cứ càng ngày càng xa cách anh, vì bị mất cả con người thực của anh trước kia và không có quyền làm con người đó! Trong những giây phút mệt mỏi anh bị cảm giác đau đớn xâm chiếm tâm hồn, hình như cả con người anh gồm toàn những bộ phận giả tạo chưa bao giờ tháo rời ra, và chưa bao giờ cảm thấy mình là con người thực, con người sống. Không bao giờ anh còn có thể lĩnh hội hoàn toàn cuộc sống và con người thật đúng với con người của anh trước kia. Một trong các thầy dạy nói với anh rằng, giờ phút khủng hoảng trầm trọng nhất sẽ đến với anh, phải khắc phục nó một cách gian khổ, khó khăn. Đúng, bây giờ anh đã hiểu nó khó khăn như thế nào. Anh hiểu rằng vượt qua biên giới Xô Viết không phải chỉ ở chỗ hoàn thành một phần nhiệm vụ. Vượt qua biên giới còn có ý nghĩa vĩnh viễn xa cách cuộc sống, mà ngoài giới hạn của nó, chiếc mặt nạ của anh phải chiếm được địa vị lớn hơn đối với thực chất của anh. Và anh càng ngoan ngoãn phục tùng chiếc mặt nạ bao nhiêu thì anh sẽ càng hoàn thành nghĩa vụ của mình trọn vẹn và có kết quả bấy nhiêu. Anh miễn cưỡng chấm dứt cảm xúc nghỉ ngơi ngắn ngủi sau sự việc nguy hiểm vừa qua mà Bruno đã cứu thoát anh. Ở Bialystok, Weiss không xuống tàu vào ga, mặc dù tất cả hành khách đều xô vào đó mua thịt gà, trứng, bánh mì, bơ và các loại giò. Trong toa tàu không người anh tiếp tục đánh nốt ván cờ với Bruno. Trầm ngâm xoa chiếc trán hói của mình, Bruno nói: - Con vịt đực Papke này của anh khá đấy: một nửa vali đựng các hộp trứng cá đen, đồ lông thú và các hàng lậu thuế vớ vẩn. Một gã đàn ông biết tính toán đấy! Khi nào qua biên giới, anh trao trả vali cho hắn, người ta sẽ không khám anh đâu. Còn tôi, đành phải bị giữ lại ở biên giới. Tất cả những vấn đề khác thì sẽ làm như là chúng ta đã thỏa thuận với nhau. Điều chủ yếu - đừng tỏ ra có sáng kiến tinh khôn. Chúng ta cần Johann Weiss chứ không cần và sẽ còn chưa cần Alexander Belov trong một thời gian dài. Hiểu chứ? Một hành khách đi vào toa, hắn khó nhọc lắm mới lấy chiếc cằm của mình giữ được một lô các gói. Bruno long trọng tuyên bố, sau khi đẩy quân cờ trên bàn lên một nước: - Xin tặng anh bạn nước chiếu muôn thuở9 - và xoa tay nhận xét một cách sâu xa, bóng gió - tôi có nhã ý là không chiếu tướng hết anh chỉ vì lý do lịch sự. - Bruno độ lượng nhìn Weiss, khuyên - Hãy học đi, anh bạn trẻ, hãy học cách thắng mà không xúc phạm lòng tự ái của đối thủ, khi đó anh sẽ không bị mất cảm tình của người cùng đấu. - Liếc sang tên Đức mang các gói, ông nói - Thưa ngài, ngài quan tâm đến cái bụng của mình thật quá nhiệt tình, đến mức ngài quên mất cả uy tín quốc xã đấy! Lẽ nào ngài lại không hiểu rằng mình đã làm việc cho bọn đỏ, đã tiêm nhiễm tư tưởng cho rằng hình như ở Đức nhân dân đang phải chịu đựng khó khăn hay sao? Thật không tốt! - Rồi đứng lên và khinh bỉ nhún vai đi về toa mình. Tên này vội vã biện bạch với Weiss rằng y là một người Đức rất tốt, một người Đức chân chính, và là đảng viên xã hội dân tộc, rằng y sẵn sàng tiếp thu tất cả các ý kiến nhận xét và chuộc lại lỗi lầm của mình bằng cái gì cũng được, kể cả quăng những thứ vừa mua đi. Đấy chỉ là một lỗi lầm, hoàn toàn không có gì hơn… Hắn băn khoăn và rất lo lắng vì lời buộc tội của Bruno đối với hắn, khiến cho Weiss thấy thương hại, khuyên hắn không nên quá chú ý đến nhận xét này, vì hắn không phải người duy nhất - mà tất cả hành khách đều làm như hắn. Nhưng nếu sau này hắn làm cho những nhà lãnh đạo Đức chú ý đến hạnh kiểm không xứng đáng của dân hồi hương thì điều đó sẽ khiến cho lời buộc tội của hắn không có giá trị gì nữa. Tên béo cám ơn rối rít vì Weiss đã cho hắn những lời khuyên quý giá. Và sau đó, suốt dọc đường hắn lại nhìn Weiss với vẻ trung thành và biết ơn. Ở ga biên giới mọi hành khách đều phải vào phòng hải quan để làm các thủ tục cần thiết. Các nhân viên hải quan chỉ xem xét qua loa hành lý, đôi lúc chỉ hỏi qua xem trong vali có gì thôi. Mặc dù thế hành khách vẫn không yên tâm. Điều đó thể hiện ở thái độ đặc biệt niềm nở của họ, ở sự sẵn sàng một cách không cần thiết cho xem tất cả những gì họ có, và thậm chí ở cả những dự định biện bạch chẳng để làm gì, rằng họ về Đức không phải do xu hướng chính trị, mà chỉ vì muốn gặp lại họ hàng đã từ lâu không trông thấy nhau thôi. Papke không đếm xỉa đến sự phản đối của nhân viên hải quan, đổ hết đồ đạc có trong chiếc túi xách của Weiss ra chiếc bàn con lót vải nhựa và giải thích rằng hắn chỉ mang theo những thứ tối cần thiết, vì hắn không tin rằng nước Đức sẽ là Tổ quốc của hắn, mà Tổ quốc hiện nay của hắn là Latvia. Ở đấy hắn có nhiều bạn bè người Latvia và người Do Thái - những con người quý giá đối với trái tim hắn. Nhưng nhân viên hải quan, không động tay đến đống hành lý này. Họ nhìn lên trên đầu Papke, đề nghị xếp tất cả các thứ vào túi xách. Papke cắn môi, làm bộ như hắn bị xúc phạm, nhưng mặt hắn bỗng xị xuống khi nhân viên hải quan đề nghị hắn mở chiếc vali bằng da. Bruno đứng bên cạnh Papke. Chiếc giành của Bruno bị để ra bàn và nhân viên hải quan cẩn thận xem xét từng thứ một, đặt giấy tờ và phim ảnh sang một bên, - phim ảnh trong các hộp bằng sứ trước đựng thuốc. Bruno thấy đồng chí chiến sĩ biên phòng hai tay cầm quyển sách “Giáo khoa lịch sử”, mặc dù thực ra giữa hai tờ bìa này lại là một nội dung hoàn toàn khác, bèn nói to đầy khiêu khích: - Giá như tôi có ý định mang theo cuốn sách của Quốc trưởng - nhưng tôi đã mang nó, - tôi sẽ mang đến chỗ mà tiếng nói của quốc trưởng thấm vào con tim mỗi người. - Rồi quay sang phía Papke, hỏi hắn với hy vọng được hắn ủng hộ: - Thật là vô lý nếu cho rằng loại sách như vậy lại bị cấm! Papke bước tránh xa Bruno rồi nói giọng ác cảm: - Hãy để cho tôi được yên, mặc xác quốc trưởng nhà ông! - Và khuyên nhân viên hải quan - Hãy khám xem trong túi lão ta có gì. Loại này rất thích vũ khí. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu như ở thắt lưng lão ta có giắt dao găm lưỡi khắc “Máu và danh dự”. Các đồng chí không nên cho những hảo hán loại này về Đức! - À, ra thế! - Bruno giận dữ quát. - Có nhà ngươi không đáng được về Đức thì có! Và nếu có cho về thì cũng chỉ là để tống vào sau song sắt. - Thưa bà con! - Nhân viên hải quan nghiêm giọng nói: - Tôi đề nghị im lặng và đừng cản trở công việc! Weiss đặt chiếc vali lên bàn, rút thuốc ra, tiến lại bên Papke nói: - Cho phép… Papke đưa điếu thuốc lá của mình ra. Cúi người châm thuốc lá, Weiss nói nhỏ: - Chìa khóa vali của ngài đâu? Papke đứng tránh vội ra, trong giây lát mặt hắn xám xanh lại. Nhưng ngay lúc đó, lấy lại được vẻ bình tĩnh, nồng nhiệt, hắn nói vang lên: - Này anh bạn trẻ, tôi xin tặng anh món quà nhỏ mọn, người nghiện thuốc đi đường mà không diêm thì không xong. - Hắn đưa tay đút túi rồi đặt vào tay Weiss một chùm chìa khóa để trong chiếc túi con làm bằng da hươu. - Xin cám ơn ngài, - Weiss nói. - Ngài thật là lịch thiệp. Mở vali xong. Weiss đưa mắt nhìn người hải quan hai tay lật tung các đồ vật trong vali. Nhân viên hải quan hỏi xem Weiss có mang đồ vật gì bị cấm không. Weiss lắc đầu. Nhân viên hải quan quay sang phía hành khách khác, nói với Weiss: - Anh có thể lấy vali đi được rồi đấy. Sau khi khám xét xong, các kiều dân đi sang một sân ga khác, ở đó đã có một đoàn tàu gồm các toa của Đức đang đợi họ. Các chiến sĩ biên phòng trao trả lại giấy tờ cho hành khách mà họ đã thu để kiểm tra. Khi trao giấy tờ, người sĩ quan biên phòng niềm nở nói như một cái máy với từng người bằng tiếng Đức: “Chúc lên đường bình an” rồi đưa tay lên chào. Người sĩ quan biên phòng trạc cùng tuổi với Weiss và có nét gì đó giống Weiss: mắt xám, mũi thẳng, trán cao nhẵn, cái miệng có vẻ nghiêm khắc, người cân đối, ăn mặc chỉnh tề, bàn tay xinh xắn. Đưa mắt bàng quan nhìn Weiss và bằng cách đó kiểm tra lại tấm ảnh chụp Weiss trong chiếc hộ chiếu về Đức, người sĩ quan biên phòng cẩn thận gấp lại, đưa hộ chiếu cho Weiss, chào và chúc anh đi đường mạnh khỏe, cũng như những người khác, rồi đi sang hành khách khác. Trên nét mặt người sĩ quan biên phòng còn lộ rõ vẻ nhã nhặn phục vụ. Weiss cảm thấy rằng mặc dù tất cả những người này - những thanh niên Xô Viết mặc quân phục thật xa lạ với anh, nhưng đồng thời anh lại biết những điều về họ mà chỉ một mình anh biết rõ. Ở toa ghế mềm, người sĩ quan biên phòng này tiến lại chỗ Papke, anh nói tiếng Đức thận trọng và rõ ràng với Papke rằng xin lỗi vì phải làm phiền, nhưng anh buộc phải mời ông ta đến nhà ga để làm sáng tỏ một số vấn đề về thủ tục, có lẽ do lầm lẫn của hành chính nên giấy tờ của Papke không đúng hoàn toàn. Papke đứng dậy, ngoan ngoãn đi lên phía trước người sĩ quan biên phòng xuống sân ga. Cũng như Papke, Bruno phải xuống tàu. Ông đi giữa các chiến sĩ biên phòng. Bruno tranh cãi ầm ĩ và định giằng lấy chiếc lẵng của mình trong tay người chiến sĩ biên phòng. Khi vượt lên ngang với Papke, Bruno khiêm tốn cúi đầu chào, khẽ nhấc chiếc mũ bện nhung có chiếc lông chim ngất ngưởng của mình, và thốt lên giọng đầy khích động: - Thật là một hành vi thô bạo đối với cá nhân! Tôi sẽ phản đối!… - Rồi nói với người sĩ quan biên phòng, đưa tay về phía Papke: - Một nhà hoạt động xã hội đáng kính, một nhân vật nổi tiếng! Thế mà bỗng nhiên… - Bruno thất vọng dang hai tay ra. - Không nên làm ầm, - người sĩ quan biên phòng nghiêm nghị nhắc. - Nhưng tôi cứ, tôi cứ làm ầm! - Bruno không chịu yên. Mỉm cười nhìn Papke đề nghị: - Tôi mong rằng ngài sẽ không từ chối chứng thực giúp với nhà cầm quyền địa phương tôi là một người trung thực và nếu như họ có tìm thấy trong số hành lý của tôi những thứ không được phép mang ra khỏi biên giới thì chỉ là vì tôi thực chưa được biết. Tôi không biết cái gì có thể mang đi được, còn cái gì không. Một lúc sau, tay xách chiếc vali da, Papke mặt ủ rũ trở về toa của mình. Đoàn tàu chở dân hồi hương đi vào vùng biên giới thì dừng lại. Dải đất đen mới cày chạy dài theo hai bên đường sắt, kéo tít đến chân trời. Vệt sẫm đen vô tận, hình như chia cắt thế giới bên này với bên kia. Các chiến sĩ biên phòng đeo đèn pin ngang hông áo khoác ngoài bằng dây da nhỏ, cẩn thận kiểm tra phía ngoài đoàn tàu, thậm chí xuống cả rãnh bên đường để xem xét gầm các toa. Có lẽ tự nhiên thôi nếu như vào những giây phút cuối cùng trước khi qua biên giới, mỗi hành khách đều cảm thấy xúc động. Song chẳng thấy có gì giống nhau cả, hầu như không ai thể hiện tình cảm của mình ra và sự việc đó bảo cho Weiss hay rằng đa số trở về Đức không phải do mệnh lệnh hay vì áp lực của hoàn cảnh, mà đi theo những mục đích xa rộng đặc biệt của mình. Chắc rằng, nhiều người có những lý do quan trọng để giấu giếm những dự định và hy vọng thực sự của mình cho tới lúc cần thiết. Vì thế những hành khách nào khi từ giã đất nước Latvia càng vô tư bao nhiêu thì càng làm cho Weiss cảm thấy lo lắng nguy hiểm bấy nhiêu. Đó là sự nguy hiểm đang lẩn tránh Weiss ở trong những con người này - những người có khả năng kiềm chế tình cảm, che đậy tình cảm mình. Trong chuyến hồi hương cuối cùng này chỉ có một số ít gia đình phải miễn cưỡng từ bỏ Latvia vì phục tùng ý muốn độc ác của “Hiệp hội kiều dân Đức vùng Baltic”. Chẳng mấy người thấy đau khổ vì phải từ bỏ tổ ấm của mình, từ bỏ những con người mà nhiều năm dài lao động đã chung sống gắn bó với họ. Ở đấy, kẻ có ưu thế là kẻ cho đến ngày cuối cùng ở Latvia vẫn sống một cuộc sống giả tạo, gom góp tất cả những gì mà đối với họ ở Đức có thể đánh giá như là công lao đặc biệt đối với quốc xã… Và chỉ có sự thờ ơ hết sức giả tạo, vẻ buồn rầu đầy gượng gạo trên nét mặt bộc lộ ra những ai không muốn tỏ thái độ của mình trong giờ phút quyết định vượt biên giới. Weiss chuẩn bị sẵn trong đầu óc một lối ngụy trang để đáp ứng ngay tức khắc như theo lệnh truyền ngầm của một người nào đó chỉ huy vắng mặt tất cả những người ở đây. Và cả anh nữa cũng phải thực hiện mệnh lệnh thầm lặng này. Weiss cũng tạo thái độ ủ rũ, thỉnh thoảng đưa mắt nhìn qua cửa sổ toa tàu với vẻ chờ đợi như nét mặt các hành khách khác. Con tàu từ từ chuyển bánh… Bánh xe lửa lại bắt đầu đập trên đường ray thành những tiếng xình xịch theo nhịp đều đều. Nhưng mặc dù Weiss chuẩn bị tự chủ thế nào đi nữa, tiếng đập nhịp nhàng của sắt thép vào những lúc khủng khiếp này, vào lúc khắc nghiệt của thời gian trôi đi không bao giờ trở lại vẫn làm cho Weiss ngổn ngang đầy những suy nghĩ như đang rơi vào vực sâu bí ẩn nào đó. Muốn thoát ra khỏi tình trạng đau đớn nặng nề vì mất đi tất cả những gì quý giá đối với Weiss và để nhanh chóng lao vào bí ẩn đã đè nặng lên con người anh với nỗi niềm đau đớn không chịu nổi, Weiss ngẩng đầu lên, nheo mắt lại và sảng khoái nói với hành khách. - Thưa các ngài, tôi xin mạnh dạn chào mừng các ngài vì có lẽ, đã ở trên đất quốc xã! - Rồi anh đứng dậy, vươn người ra. Nét mặt anh chứa đựng vẻ sung sướng nghiêm trang. Giữa cảnh trang nghiêm Weiss rút túi lấy chiếc huy hiệu chữ thập gói trong giấy và cài vào vạt cổ áo vest. Hành động này được coi như một hiệu lệnh: tất cả mọi người đều mở vali, thay quần áo, ăn mặc đẹp hơn. Nửa giờ sau nom tất cả hành khách đều như là chuẩn bị đi chơi nhà ai hoặc đang đón khách đến. Mỗi người đã cẩn thận tính toán trước xem mình mặc bộ quần áo nào để cho bề ngoài có vẻ đường hoàng, trang trọng. Còn mốt quần áo kiểu hơi cổ cần thiết để nói lên lòng trung thành với chủ nghĩa bảo thủ Đức cổ và sự không thay đổi quan niệm thẩm mỹ cũng như niềm tin. Trên bàn còn xuất hiện các quyển kinh thánh, những chiếc mũ có vành đỉnh cứng màu đen đã cũ, găng tay. Mùi nước hoa xông lên. Bỗng nhiên đoàn tàu hãm phanh đến rầm một cái như bị vấp và dừng lại. Dọc đường tàu những tên lính Đức đội mũ sắt chân bước đi rầm rập, ngang ngực mỗi tên đều đeo súng tiểu liên đen. Bộ mặt của bọn lính này trông lỗ mãng, không động đậy, chúng làm các động tác rất nhanh và đều như máy. Một tên sĩ quan vào toa - người xám, khô khan, đứng đắn, mắt nhíu lại vẻ khinh bỉ. Tất cả hành khách đều đứng bật dậy như theo lệnh. Tên sĩ quan đưa một ngón tay lên, cất giọng nói khẽ, hầu như chỉ mấp máy đôi môi mỏng: - Yên lặng, trật tự, hộ chiếu! Hắn đưa tay đeo găng ra khinh bỉ cầm lấy hộ chiếu và không thèm quay người, đưa qua vai cho tên binh nhất. Còn tên binh nhất thì lại chuyển cho một tên mặc thường phục, và tên này với con mắt chính xác, cái nhìn sắc sảo, chiếu đèn pin lên tấm hộ chiếu dán ảnh cá nhân của hành khách vừa trao. Không một hành khách nào có cảm giác là cái nhìn đó lại xuyên qua họ và trên thành toa - giống như trên màn ảnh, trong khoảnh khắc này lại xuất hiện nếu không phải bóng người mình thì cũng là những đường nét rung rinh của những ý nghĩ của họ. Cầm lấy tấm hộ chiếu của người cuối cùng, tên sĩ quan vẫn những lời nặng như chì: - Trật tự, bình tĩnh, ngồi yên một chỗ, - nói rồi hắn bỏ đi. Bọn lính đứng lại ở cửa toa. Chúng nhìn những người trên tàu với vẻ coi thường. Chúng đứng ở tư thế hai chân dạng ra, quai hàm hóp lại, mũ sắt sụp xuống tận lông mày. Một tình cảm xâm chiếm tâm hồn Weiss. Anh cảm thấy như đã trông thấy tên sĩ quan và bọn lính này ở một nơi nào đó, trông chúng cũng như bây giờ và cũng như lúc chúng muốn tự bộc lộ con người mình ra. Và do ấn tượng say sưa này trùng hợp với những điều mà mắt anh trông thấy, Weiss cảm thấy nhẹ nhõm trong người. Vẻ thân mật và kính trọng, phần nào như có vẻ thèm muốn, chốc chốc anh lại liếc nhìn bọn lính với dáng điệu một thanh niên thường dân Đức nhìn binh lính. Khi tên sĩ quan quay lại toa có tên mặc thường phục đi kèm và bắt đầu phát trả hộ chiếu cho hành khách, Weiss đứng lên, vươn thẳng người, hai tay thẳng theo móp túi quần, vẻ phấn khởi và vui vẻ nhìn vào mắt tên sĩ quan. Tên này mỉm cười nhã nhặn đáp lại. - Ngồi xuống! Nhưng Weiss làm bộ không nghe thấy, vẫn tiếp tục đứng ở tư thế như vậy. - Anh còn chưa phải là lính. Ngồi xuống! - Tên sĩ quan nhắc lại. Weiss hất hàm, dõng dạc nói: - Tổ quốc sẽ không từ chối tiếp nhận tôi vào đội ngũ quang vinh của quân đội quốc xã! Tên sĩ quan thân ái vỗ găng tay vào vai anh. Tên mặc thường phục ghi điều gì đó vào sổ tay của mình. Và khi tên sĩ quan tiếp tục đi sang toa khác, các bạn đồng hành của Weiss rối rít chúc mừng anh. Rõ ràng là ngay bước đầu tiên đặt chân lên đất Đức anh đã gây được ấn tượng tốt đẹp nhất đối với tên đại diện Bộ chỉ huy chiếm đóng Đức. Con tàu lăn bánh trên đất nước Ba Lan - lúc này là lãnh thổ của phát xít Đức - nguồn khai thác quân sự của Đức. Hành khách chăm chú nhìn qua cửa sổ toa, đường hoàng như những người chủ trao đổi với nhau những ý nghĩ của mình về vùng đất đai mới của Đức, khoe khoang với nhau về tài ba của mình và thái độ khinh bỉ dân Slav. Những làng mạc bị tàn phá thành tro bụi vì các vụ ném bom trôi vun vút bên ngoài cửa toa tàu. Tù nhân Ba Lan đang sửa chữa những chiếc cầu hỏng có lính Đức kèm bên cạnh. Ở các nhà ga chỗ nào cũng hiện rõ những bảng mới làm rất cẩn thận viết bằng tiếng Đức. Trên dọc đường càng gặp nhiều dấu vết của các trận đánh nhau vừa xảy ra, hành khách càng tỏ ra tự nhiên hơn và kiêu ngạo hơn. Weiss cũng như tất cả bọn họ, dán mắt nhìn qua cửa sổ toa, và cũng như tất cả bọn họ, anh khâm phục nghe kể về sức mạnh tấn công chớp nhoáng của Đức, đôi mắt anh lóe sáng lên vẻ kích động. Sự cảm xúc trong anh mỗi lúc một mạnh mẽ, nhưng nguyên nhân của nó lại rất đặc biệt, từ lâu anh đã nhớ lại một cách rõ ràng và chính xác trong trí mình những cảnh vút loáng qua ở những nơi xây dựng các kho chất đốt khổng lồ, các loại kho khác, những con đường được mở rộng, những chiếc cầu được tu bổ chắc chắn, ở những nơi trên các bãi rừng thưa xe lăn đường đang hoạt động, nén chắc nền đất để xây dựng các sân bay tương lai. Và tất cả những cái quan sát thấy, ghi nhớ lại rồi sắp xếp chúng một cách tự động, trên một tấm bản đồ vô hình nhưng lại thấy rất rõ bằng con mắt tưởng tượng. Thường thường những người chơi cờ nổi tiếng vẫn chơi những ván cờ phức tạp theo lối không có bàn cờ như vậy. Việc luyện tập đạt tới mức phản xạ máy móc đã ảnh hưởng tới công việc căng thẳng của trí nhớ này, nhưng đáng buồn là trong toàn bộ vấn đề này lại không có sự cần thiết của công việc… Vì Weiss biết rất rõ rằng thời gian cần thiết để anh có thể truyền về cho người của mình những tài liệu này thật không phải dễ, trong khi đó những tài liệu này đã kịp trở nên lạc hậu rồi, mặc dù chúng sẽ bất khả xâm phạm nằm chắc trong trí nhớ của anh. Hành khách ồn ào, thích thú nhìn đống sắt vụn nằm dưới một gốc cây lớn gẫy ngọn - đó là tất cả những gì còn lại của chiếc máy bay Ba Lan bị rơi. Họ vui đùa góp ý cho Weiss, khuyên anh hãy cố gia nhập không quân quốc xã để trở thành một phi công nổi tiếng. Weiss ngượng nghịu mỉm cười, nói rằng anh coi vinh dự lớn nhất đối với mình là củng cố trên mặt đất những chiến thắng của không quân anh hùng, còn không dám mơ ước bay cao, vì điều đó chỉ xứng đáng với những người con xuất sắc của quốc xã. Weiss vừa nói chuyện với hành khách, vừa tích cực suy tính xem phải hành động ra sao. Đúng, tất cả những gì anh đã nhìn thấy và nhớ như in trong óc lại đang nằm trong khu vực cấm đối với anh. Nhưng anh đã hoàn thành bước mở đầu. Sự mở đầu làm anh xúc động, và giờ đây trở nên quan trọng hơn tất cả mọi thứ trên đời. Sắp xếp lên tấm bản đồ tưởng tượng các công trình đặc biệt mà bọn lính Đức xây ở Ba Lan trên dọc đường anh đi qua. Weiss bỗng hiểu một cách chính xác tính chất tập trung đe dọa của chúng vào đất nước anh, đất nước càng ngày anh càng xa cách. Tất cả trong con người anh sục sôi ý nghĩ về mối đe dọa khủng khiếp, đối với Tổ quốc anh. Anh thấy người rối bời lên. Và nếu như tất cả mọi hoàn cảnh có khả năng, kể cả lúc con người có thể mất tự chủ, kể cả tra tấn và sự đe dọa của cái chết, đã được bàn luận với các thầy học và việc tự quan sát cẩn thận đã cho anh niềm tin chắc chắn rằng, anh sẽ đón bất kỳ nguy hiểm nào với phẩm chất của mình, không nhụt chí, không mất khả năng tự kiểm tra mình. Mặc dù vậy, Weiss vẫn thấy thử thách này đúng là quá sức anh. Con tàu vẫn lao đi, lao đi, và bánh xe vẫn cứ đều đều theo nhịp đập xình xịch ở các đầu mối đường ray. Thế rồi nó chậm lại và dừng hẳn. Một ga nhỏ. Một chiếc xe tải chở lính chạy vào sân ga. Từ trên xe quăng xuống hai bọc gì đó nặng và ướt, nhưng ngay lập tức Weiss khủng khiếp thấy đó không phải là bọc gì mà là người. Hai người toàn thân đẫm máu, tay bị trói ngoặt ra sau lưng từ từ nhổm dậy, và thế là họ đã đứng lên, dựa vào nhau để không ngã, và nhìn bằng những cặp mắt sưng vù vào đám hành khách đang dán mắt vào họ. Trên cổ họ, lủng lẳng dưới các sợi dây trắng là hai tấm biển như nhau: “Gián điệp Ba Lan”. Chữ viết rất nghệ thuật: viết kiểu chữ in, nắn nót kiểu chữ tròn theo lối cổ của chữ Đức bằng tiếng Đức và bằng các chữ cái Ba Lan, viết rõ ràng từng chữ một. - Sao? Sao? - Tên thượng úy quát. - Đi! - Tên áp tải lấy báng súng thúc vào một trong hai người bị bắt. Người này lảo đảo tấm thân đẫm máu đã bị khô cứng, từ từ nhích từng bước dọc theo đường tàu, người bạn tù lết theo sau. - Nhanh lên! - Tên thượng úy lại quát. - Nhanh lên! Và quay lại phía hành khách với những nét mặt sợ hãi quan sát sự việc xảy ra, hắn tức giận ra lệnh: - Lên tàu, về chỗ, nhanh! Và tất cả hành khách lao về các toa, xô đẩy nhau ở các cửa toa tàu dường như chậm chạp có thể dẫn đến cái chết. Dòng người xô đẩy Weiss chen nhau vào toa, và anh hiểu những bạn đồng hành này tức giận với anh như thế nào vì sự chậm chạp của anh trong việc thi hành lệnh của tên sĩ quan. Cửa toa tàu đóng sập lại. Con tàu không kéo còi, chuyển bánh, lăn bánh về phía tây. Rồi lại thấy bánh xe đập xình xịch. Bỗng nhiên Weiss sực nhớ rằng, anh có đọc một cuốn tiểu thuyết nào đó, trong đó có một nhân vật trong truyện như thấy có cái gì rất thần bí trong tiếng đập của bánh xe. Lúc đó Weiss tưởng đó chỉ là chuyện bịa đặt, vớ vẩn. Thế mà bây giờ anh lại vô tình tự nhận ra rằng tiếng đập đều đều, nhịp nhàng, luôn luôn như ru ngủ lại đang gây ra sự lo lắng. Và nhìn những người cùng đi đang thận trọng cố giữ vẻ mặt bình tĩnh và tin tưởng như thường, anh vẫn nhận ra có nhiều bộ mặt của họ có vẻ lo lắng. Rõ ràng là dân hồi hương từ nơi xa xôi thanh bình trở về, một phần nào đã cảm thấy trong cái thế giới khác này một “trật tự mới” do đồng bào của mình thiết lập và tính toán rằng việc trở về Tổ quốc sẽ được tổ chức như ngày hội. Và dù Weiss bị xúc động trước những sự việc nhìn thấy như thế nào đi nữa, dù đau xót cho những anh hùng Ba Lan thế nào đi nữa, anh cũng thấy sung sướng và yên tâm hiểu rằng: việc tập trung lực lượng của Đức ở vùng biên giới Tổ quốc của anh không thể giữ bí mật được nữa, và những người yêu nước Ba Lan bằng bất kỳ giá nào - kể cả hy sinh cuộc sống của mình - cũng sẽ báo tin này cho Bộ chỉ huy quân đội Xô Viết. Ý nghĩ này trả lại cho Weiss vẻ lạnh nhạt mà đáng lẽ anh đã mất. Sau khi đã tương đối bình tĩnh, Weiss quyết định đến thăm Heinrich ở toa ghế mềm để nhắc Heinrich về chuyện của anh, vì trước lúc lên đường hai người còn chưa hòa giải với nhau. Có những việc Weiss còn chưa rõ. Khi Heinrich và Papke đến nhà ga thì giáo sư Goldblatt đã đợi Heinrich ở đấy. Giáo sư khó chịu trong người. Mặt ông xị ra vì bị phù, ông khó nhọc đứng tựa vào chiếc ba-toong đầu bịt cao su đen. Heinrich lúng túng khi nhìn thấy Goldblatt. Nhưng giáo sư lại giải thích sự bối rối của Heinrich theo ý mình, có lợi cho Heinrich: - Heinrich ạ, tôi hiểu anh. Nhưng Bertha đang nổi nóng. Tôi tin rằng trong những giờ phút này Bertha đang cảm thấy đau khổ vì phải xa anh - Giáo sư nói đúng: Bertha đúng là cảm thấy đau khổ, nhưng không phải vì Heinrich bỏ đi, vì với Heinrich, cô cho rằng tất cả đã kết thúc. Cô cảm thấy đau đớn cho cha mình, vì giáo sư không xét đến những sự việc đã xảy ra, vẫn quyết định đi làm một việc không mang lại kết quả gì để tưởng nhớ tình bạn với Schwarzkopf. Giáo sư đến nhà ga mang theo một tập giấy dày. Trong kẹp giấy này có các công trình nghiên của của giáo sư mà mới đây Funk định vào nhà giáo sư cướp đoạt (công việc đen tối này không tiến hành được đến cùng vì cùng lúc đó có sự can thiệp của cơ quan công an). Và thế là giáo sư quyết định tặng con trai người bạn quá cố một số tác phẩm đặc biệt quý giá của mình. Giáo sư đưa cho Heinrich chiếc kẹp đựng các bản vẽ buộc dây vải, nói: - Heinrich, anh cầm lấy đi! Nếu ở đó anh gặp khó khăn và muốn quay về nhà, anh có thể bán các bản vẽ này của tôi cho một hãng nào đó. Heinrich mặt tái đi, trả lời: - Tôi không lấy gì của ông hết. - Thật vô ích, - giáo sư chằm chằm nhìn vào mắt Heinrich nói tiếp. - Anh muốn lấy tài liệu này. Nhưng vì lẽ gì đó anh lại không nói với tôi. Papke đi lại chỗ Goldblatt. - Thưa giáo sư, xin ngài cho phép. - Hắn gật đầu nhìn Heinrich cất giọng như định xin lỗi thay anh - Cậu ấy thật không hiểu rằng giáo sư lại tặng cậu ấy một thứ quý giá nhất như vậy. - Không, - giáo sư nói và ép chiếc kẹp vào ngực. - Ông thì tôi không cho. - Đi thôi! - Heinrich ra lệnh và đẩy Papke mạnh đến nỗi tí nữa hắn ngã. - Heinrich đáng thương thật, - Giáo sư lại nhắc lại. - Thằng bé đáng thương thật! Bertha chỉ bắt gặp phần cuối cảnh tượng này. Cô không yên tâm nên lên xe ra ga theo gót cha. Không thèm nhìn Heinrich, cô đỡ lấy kẹp giấy và đỡ tay cha dẫn ra ngoài quảng trường ga. Ngồi trên taxi, giáo sư thấy người rất khó chịu. Ông không nên đi ra ngoài nhà sau cơn đau tim mới phải. Nhưng ông cố lấy lại sức, an ủi con gái: - Bertha, con hãy tin cha, nếu như Heinrich lấy chiếc cặp này của cha thì cha có thể nhẹ nhàng mà gạt bỏ con người này ra khỏi trí nhớ của mình, và cố gắng làm tất cả để con cũng hành động như vậy. Nhưng hắn lại không nhận. Có nghĩa là trong con người Heinrich vẫn còn lại một chút danh dự. Và bây giờ cha thấy thương thằng bé! - Cha, - Bertha đau đớn nói. - Ở Berlin hắn sẽ đeo tấm bảng chữ thập vào ống tay áo mình và sẽ tự hào về người chú của hắn là thiếu tá Willie Schwarzkopf hơn cha hắn nhiều. Giáo sư cương quyết nói: - Không, con ạ, không đâu. Dù sao thì Heinrich cũng đã quyết định không lấy cái cặp giấy này của cha. Tất cả những điều này Weiss không được biết. Đi dọc hết đoàn tàu, Weiss thận trọng gõ cửa phòng riêng toa ghế mềm. Heinrich cười gượng với Weiss. Anh giới thiệu qua loa một phụ nữ đứng tuổi có bộ mặt vàng béo sệ những mỡ, rồi mời Weiss cà phê pha trong phích: - Sao, cậu đi đường nào thế? - Và không đợi trả lời, Heinrich lễ phép nói với người phụ nữ - Thưa tử tước phu nhân, nếu phu nhân sau này cần đến một lái xe có tài… - đưa mắt sang Weiss, - Cha tôi rất vừa ý với anh ta. Mặc dù trước đây nhà Schwarzkopf không có ô tô nên Weiss không làm lái xe cho họ, nhưng anh vẫn đứng lên, cúi đầu trước người phụ nữ thể hiện sự sẵn sàng phục vụ của mình. Người đàn bà thở dài quay lại phía Heinrich nói: - Chỉ tiếc là anh ta còn trẻ, và anh ta sẽ phải vào lính. Mà tôi thì không đủ quan hệ trong quốc xã để giữ người cần thiết khỏi vào quân đội. - Thế còn thống soái ạ? - Heinrich nhắc. Với giọng tôn trọng, tử tước phu nhân trả lời: - Tôi có nhiều bà con họ hàng thuộc các gia đình dòng dõi lâu đời của nước Đức. Nhưng tôi chưa rõ, họ có quan hệ thế nào với quốc trưởng của chúng ta. - Nói đoạn mỉm cười: - Kaiser10 có bộ óc không to lắm, nhưng dù sao Người cũng có đủ đầu óc đánh giá cao dòng dõi quý tộc. - Tôi tin ở phu nhân, - Heinrich vui vẻ nói, - quốc trưởng bao giờ cũng dựa vào sự ủng hộ của các gia đình thuộc dòng dõi lâu đời ở nước Đức. Tử tước phu nhân tỏ vẻ đồng ý nói: - Đúng, về vấn đề này tôi đã thấy. Nhưng quốc trưởng lại đặc biệt coi trọng các nhà công nghiệp. - Cũng vì là họ đã đối xử như thế với quốc trưởng. - Heinrich nói. - Nhưng thế thì tại sao quốc trưởng lại gọi Đảng của mình là Đảng xã hội dân tộc? Hạn chế trong khuôn khổ thống nhất dân tộc lại không có lý hơn hay sao? “Xã hội” - Cái tên nghe đáng lo ngại đấy. Weiss cho phép mình tham gia vào một cách tế nhị: - Thưa tử tước phu nhân, tôi dám bảo đảm với phu nhân rằng quốc trưởng của chúng ta đối xử với bọn cộng sản cương quyết hơn Kaiser nhiều. Tử tước phu nhân nhìn Weiss vẻ không tin rồi nghiêm giọng nói: - Nếu như tôi có nhận anh làm lái xe cho tôi thì phải với điều kiện anh không được bàn luận đến chính trị. Ngay cả với những hầu gái. - Đôi lông mày đen của phu nhân dựng đứng lên. - Thưa phu nhân, tôi xin phu nhân thứ lỗi cho anh ta, - Heinrich vội đỡ lời cho Weiss. - Anh ta chỉ muốn nói với phu nhân những điều đáng chú ý. - Và để cho Weiss hiểu rằng sự có mặt của anh ở đây không cần thiết nữa, Heinrich hứa với Weiss - Chúng ta còn gặp nhau nữa! Cúi người chào tử tước phu nhân, Weiss bỏ ra ngoài hành lang toa xe và tìm đến phòng Papke. Anh không gõ cửa, mở cửa bước vào. Papke đang nằm trên divan, và chỉ có một mình trong phòng. Weiss nói: - Đem vali của ngài đến chứ ạ? - Phải, tất nhiên thôi. - Hắn chống khuỷu tay nhổm dậy, hỏi lại - Không có gì bị thu hồi chứ? - Tất cả còn nguyên vẹn. - Còn ta thì họ moi móc gần chết - Papke phàn nàn. - Có gì quý giá không ạ? - Mà anh nghĩ đến hay - Bỗng nhiên Papke nổi khùng rồi cất giọng rên rỉ - Ta cho rằng bọn chúng có thính giác đặc biệt đánh hơi tìm ra những cái bí mật. - Hắn dõng dạc tuyên bố. - Nhưng dù sao ta cũng đã dắt mũi được bọn chúng. Anh chàng đội mũ bện vành nhưng đúng là người bạn chân chính. Trước khi bọn đỏ bắt đầu khám ta tỉ mỉ, ta đề nghị hắn giữ hộ ta quyển kinh bỏ túi. Ta bảo hắn là ta không muốn bàn tay bọn vô thần động vào cuốn sách thiêng liêng đó. - Thật là quá thận trọng! Papke tinh quái nháy mắt nói: - Cuốn sách này đối với ta quý giá hơn bất kỳ quyển sách thiêng liêng nào. - Hắn lấy cuốn sách nhỏ ra khỏi chiếc cặp da đen, trìu mến xoa tay lên cuốn sách. - Trong trường hợp như vậy, - Weiss nói với vẻ phán đoán, - Ngài đã hành động không được thận trọng vì để cuốn sách này rơi vào tay một tên lạ mặt. - Đúng, - Papke công nhận, - làm thế nào được, khi mà không còn lối thoát nào khác… Nhưng sự tính toán của ta cũng tinh vi lắm đấy chứ. Còn lão ta, cái anh chàng đội mũ bện vành nhung ấy, thông cảm ngay với ta. “Lại còn thế nữa” - Weiss thoáng nghĩ. - Bruno từ lâu đã hiểu mày rồi. Và mày có thể an tâm, quyển kinh này của mày Bruno đã không thể trả lại mày mà không xem xét. - Ta cám ơn anh đã giúp ta, - Papke nói. - Tôi mang vali đến ngay bây giờ đây. - Hãy cầm lấy chiếc túi xách của anh. - Tôi tin là tất cả còn nguyên chứ? - Weiss hỏi. - Thế anh có cái gì trong đó vậy? - Có thể, - Weiss nói và mỉm cười giải thích - một số tặng phẩm cho các bạn bè tương lai. Rõ ràng câu hỏi này làm Papke lo lắng, và Weiss hiểu rằng hắn không lục soát túi xách của anh, có nghĩa là anh không gây nghi ngờ gì cho hắn cả. Điều đó, có lẽ, đối với Weiss lúc này là khoan khoái hơn cả. Về đến toa mình, Weiss trèo lên tầng trên, nằm gọn gàng hơn và nhắm mắt giả vờ ngủ. Anh nghĩ đến Bruno. Bruno như thế đấy! Thật đáng tiếc biết bao vì đồng chí ấy chỉ tiễn anh được tới biên giới! Có con người như thế bên cạnh thì bao giờ cũng cảm thấy tin tưởng, bình tĩnh, kể cả ngay ở nước Đức phát xít. Weiss không thể biết được Bruno đã sống một thời gian dài ở cái đất nước này vào lúc nào. Và một số nhà hoạt động nổi tiếng của Đế chế đệ tam đã từng biết rất rõ huấn luyện viên nổi tiếng Bruno Motze, thầy dạy của nhiều nhân vật xuất sắc về nghệ thuật đua ngựa. Họ chỉ không biết rõ là nghệ thuật này Bruno đã đạt tới mức hoàn chỉnh ngay từ những năm nội chiến ở sư đoàn kỵ binh thứ nhất. Bruno còn là người mối lái trong việc buôn bán ngựa đua và nhờ đó mà có khả năng đi lại với các sĩ quan Bộ tổng tham mưu Đức, nghe ngóng các câu chuyện giữa chúng với nhau. Bruno rời Đức ngay đầu năm 1935 hoàn toàn không phải vì sợ lộ, mà chỉ vì các tin tức của đồng chí khác rất xa với những nhận định của người lãnh đạo trực tiếp của đồng chí về lực lượng vũ trang của Đức. Là một người rất ham mê ngựa Bruno Motze - như các đồng chí lãnh đạo giải thích cho Bruno biết - đã đánh giá rất cao vai trò của xe tăng trong chiến tranh sắp tới. Và trong phạm vi kỷ luật ngành nghề, không làm thế nào chứng minh cho Bruno được, dù chỉ một phần nào, chức vụ của đồng chí vẫn như trong những năm nội chiến - chỉ huy đại đội kỵ binh. Tất cả những điều này - tất nhiên, Weiss không được biết. Bruno đã làm tất cả những gì đồng chí biết và có thể làm được để đảm bảo cho người bạn chiến đấu trẻ của mình có được cái gọi là “sự vững vàng” trong những bước đi đầu tiên trên con đường đến nơi bí ẩn. Và Weiss lại cảm thấy rằng ở đây anh không bị cô độc. Điều tự nhận thức rõ ràng này giải thích rõ bản thân anh chỉ là một phần của khối hùng mạnh, thông minh, sáng suốt - làm cho anh yên tâm, kéo anh ra khỏi sự căng thẳng vô tận của mỗi tế bào thần kinh truyền các dấu hiệu nguy hiểm mà phải dập tắt ngay nó đi bằng sức mạnh ý chí mới lớn hơn để cho không một ai nhận thấy phản ứng của anh đối với những dấu hiệu này. Vào những giây phút đầu óc được nghỉ ngơi này thật là thú vị. Anh tự khen mình là đã bắt đầu quen với sự chịu đựng, quen với con người Weiss và dần dần thấy cần thiết phải nghĩ xem trong trường hợp này hay trường hợp khác anh phải xử sự ra sao. Anh, Weiss - con người mới tạo ra - đang chỉ huy từng hành động của mình, từng suy tính của mình, và anh tin ở vai mình diễn như tin một người thầy đã được thử thách về tinh thần. Nhưng ngay lúc này, Weiss nhớ lại người thầy - huấn luyện viên thực sự của anh, nhớ lại câu châm ngôn đồng chí ấy rất thích mà trước kia anh cho là chuyện giáo điều buồn tẻ: “Cái nguy hiểm nhất - đó là quen với nguy hiểm”. Trong các bản tin, đồng chí huấn luyện viên thường dùng bút chì xanh gạch dưới rất đậm những phần mô tả các trường hợp khi người tình báo giàu kinh nghiệm bị lộ vì trong khoảnh khắc nào đó được thực sự an toàn. Có lẽ thế, vì mệt mỏi sau những lúc căng thẳng thường xuyên đã cho mình được phép nghỉ ngơi đôi chút. Đồng chí rất nhẫn nại và tỉ mỉ dừng lại giải thích từng sai lầm, còn những chiến dịch có kết quả và có tài năng thì dù chúng có xuất sắc đến đâu đi nữa, đồng chí cũng bình luận một cách kỳ lạ: - Đó chỉ là thứ hơi đã dùng rồi, - đồng chí phàn nàn tiếp - lối đó đã đi vào biên niên sử rồi… Chỉ có cái gì không lặp lại mới có hiệu quả. Trong công tác của chúng ta, sự sáng suốt không những nhất thiết phải có mà cần thiết phải có. Trẻ sinh đôi - đó là sai lầm của tự nhiên. Lặp lại cái đã vượt qua - tức là phạm sai lầm. Hãy học làm việc bằng sự hình dung, nhưng không được lạm dụng cách này. Sự thật - chỉ có thực tế mà thôi, hãy kiểm tra bằng thực tế mỗi suy nghĩ mỗi hành động của mình. Người bạn đồng minh đáng tin cậy nhất của đồng chí, đó là sự thật tự nhiên. Đó là một trường đại học. Một trường học cao nhất. Nó sẽ cho ta những chỉ dẫn lãnh đạo chủ yếu. Không tuân theo những chỉ dẫn đó - tức là đi chệch con đường đúng đắn, tiến gần đến thất bại. Nhớ lại những bài học của đồng chí huấn luyện viên, Weiss thầm biết ơn con người đứng tuổi đó. Con người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho một nghề nghiệp mà không ai ghi vào bản lý lịch của mình. Những người như đồng chí ấy không ai cấp cho danh hiệu giáo sư. Còn những tác phẩm của họ thì được in nhiều nhất là mười bản và được giữ gìn cẩn thận không phải ở các giá sách trong thư viện, mà là trong các tủ sắt kiên cố. Những người huấn luyện viên còn ghi nhớ tên tuổi các học trò của mình. Không gọi tên họ, người huấn luyện viên đã dạy dỗ những học trò của mình bằng gương sáng của những người không hề suy tính đến đài kỷ niệm hay thành tích cá nhân. Vì Tổ quốc là những đỉnh cao của tinh thần con người. Sự nhẫn nại và chịu đựng, tính tổ chức và kỷ luật, tính nhất quán và liên tục trong khi thực hiện mục đích là tất cả những phương châm nhắc đi nhắc lại không phải một lần mà trước đây Weiss tưởng như đó là những vấn đề giáo điều có tính chất sư phạm. Ấy thế mà thấm nhuần được những phương châm này thật không dễ, khi mà trước mắt anh bỗng nhiên xuất hiện một tình trạng éo le đòi hỏi phải quyết định xem có thực đúng nằm trên con đường anh đi hay không. Và đó là điều cơ bản nhất hay chỉ là điều thứ yếu, hoặc một điều phụ thôi có thể phải vượt qua nó mà không cần dừng bước. Papke là loại gì trên đường anh đi - loại phụ hay chính? Nếu như cố gắng trong tương lai vẫn là người có ích cho Papke, xứng đáng với cảm tình của hắn, có thể sẽ mở ra con đường lọt vào Gestapo chăng? Và trở thành nhân viên Gestapo - chẳng lẽ thế còn ít hay sao? Áp dụng sáng kiến sẽ phải mạo hiểm. Nhưng mạo hiểm thế nào? Liều mạng hay sao? Nhưng cũng chính vì thế anh sẽ gây nguy hiểm cho nhiệm vụ mà mục đích cuối cùng của nó anh còn chưa rõ. Hỏi Trung tâm hay sao? Nhưng anh không được phép làm như vậy và còn lâu nữa vẫn chưa được phép. Có nghĩa là phải đợi, phải nhập vào cuộc sống xã hội sẽ trở thành cuộc sống của anh, chỉ có trở thành Weiss, vừa thực tiễn vừa thận trọng, con người coi công việc nào được trả nhiều lương và bình thường thôi, theo nghề nghiệp của mình là tốt hơn cả, trở thành người giống như ngài Friedrich Funk, chủ cũ ở Riga của mình, trở thành chủ nhân một xưởng sửa chữa ô tô tư nhân. Trời u ám, giá lạnh, mờ đục. Trời mưa xám, đôi lúc lại có tuyết rơi. Những cánh đồng chưa được cấy trông giống như những đồng lầy vô tận. Hình như đoàn tàu đang đi trong sa mạc. Sau này Weiss được biết là dân bị cấm xuất hiện ở khu vực đường sắt. Bọn tuần tra ngồi trên những xe goòng trên đường đi bắn thẳng vào tất cả những ai phạm nội quy chiếm đóng. Tàu đến Warsaw vào ban đêm. Thành phố chìm trong đêm tối. Không một bóng người. Hành khách bị cấm ra khỏi toa. Khắp sân ga và dọc các tuyến đường sắt loang loáng ánh đèn pin. Nghe thấy rõ từng lệnh chỉ huy rời rạc và tiếng giày lính đi lại. Bỗng nhiên vang lên tiếng nổ của một trái lựu đạn, rồi một loạt đạn tiểu liên. Tiếp đó lại chìm vào im lặng. Một lúc sau trên sân ga xuất hiện đội quân hộ tống giày đinh nện ầm ĩ. Giữa đội quân này có một tên lính khom người xuống lết từng bước, tay nắm lấy bụng chân một người mà hắn kéo lê theo mình trên nền nhựa đường. Người này đã chết. Đôi tay xõa rộng ra quét lê về hai phía. Sau đó bọn cảnh sát mang băng ca đến. Chúng phủ một tờ giấy lên tử thi và khiêng đi. Hành khách ngồi lặng lẽ trong toa cố giữ một nét mặt có vẻ yên tâm chịu đựng. Hình như, tất cả những cái đã trông thấy không gây cho họ một cảm xúc gì cả. Nhưng đằng sau vẻ thờ ơ lạnh nhạt mà họ nói chuyện với nhau về những vấn đề khác lại hé ra một sự sợ hãi ghê gớm. Nhỡ vô ý cất tiếng nói một lời gì đó sau này có thể sẽ làm hại họ. Thật đã rõ: những người này hiện nay sợ lẫn nhau hơn là có thể xảy ra cuộc tấn công của du kích Ba Lan vào đoàn tàu. Weiss chăm chú quan sát các bạn đồng hành của mình, rút ra một kết luận quan trọng cho bản thân: sự kín đáo, thận trọng đạo đức giả một cách kín đáo, khả năng trá hình và cảm giác thường xuyên về tính chất nguy hiểm không nhận thấy là tư tưởng chung của quốc xã. Và những người bạn đồng hành của anh, những kẻ ngấm ngầm thấm nhuần tư tưởng này, hình như đã cho Weiss một bài học trực diện coi tính cảnh giác và đạo đức giả như là cơ sở chủ yếu tiêu biểu dành cho những công dân đáng tin cậy của đế chế đệ tam. Weiss cũng đã tìm ra một phát minh khác quý giá về tâm lý con người. Khi bọn cảnh sát khênh xác những tên lính Đức bị du kích Ba Lan giết, tên thanh niên gầy gò ngồi bên cạnh Weiss chồm dậy, duỗi tay ra và điên rồ gào lên: - Quang vinh thuộc về những anh hùng dũng cảm của chúng ta, những người không tiếc thân mình vì quốc trưởng! Mặc dù lời hô này thật là lố bịch: một du kích Ba Lan hy sinh vì lựu đạn nổ để đổi lấy ba tên lính Đức tan xác đâu có phải lý do để hân hoan vui mừng - ấy thế mà hành khách lại phấn khởi hô theo tên gầy và trở nên ầm ĩ, đầy kích động ca ngợi quân đội quốc xã. Hình như trong trái tim đám dân hồi hương bỗng bùng lên ngọn lửa yêu nước một cách mù quáng, và sau đó hồi lâu không ai dám đầu tiên dập tắt trong mình cơn bão táp của những xúc động sung sướng này, mặc dù chúng đã khô cạn rồi, mọi lời nói thích hợp trong trường hợp này đều đã nhả ra rồi, và những bắp cơ trên mặt họ đã bị tra tấn đến khổ sở vì phải điên cuồng thể hiện lòng phấn khởi và kính cẩn khâm phục. Tên tội phạm gây sự xúc động lớn này đã quên ngay cơn yêu nước của mình. Hắn nằm trên giường, mồm ngậm harmonica thổi bài hát tinh nghịch. Nhưng khi một bàn tay giận dữ giật chiếc kèn ra khỏi miệng hắn và một hành khách trung niên nóng nảy quát: “thằng khốn nạn, đứng dậy! mày dám thả ra những âm điệu đùa nghịch như vậy vào giờ phút long trọng này à?” - thì tên thanh niên mặt tái xanh, chồm đứng dậy, môi run run lắp bắp vẻ phạm tội bắt đầu xin lỗi tất cả mọi người và thề rằng quả thực hắn không chủ tâm. Còn tất cả hành khách, quên khuấy mất rằng chính tên thanh niên gầy gò này đã khêu gợi lòng yêu nước, đưa mắt nhìn hắn với vẻ ngờ vực và giận dữ. Và khi người hành khách đứng tuổi bảo rằng tên thanh niên phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về tội lăng mạ những tình cảm yêu nước đó, cũng như sẽ báo cáo tất cả cho Hội trưởng rõ thì hành khách đều ủng hộ quyết định này. Lặng lẽ theo dõi những bạn đồng hành của mình,Weiss lại phát hiện ra rằng, hiện đang có một thứ chất nổ tâm lý, nếu quẳng vào đúng lúc thì có thể thoát khỏi hoàn cảnh vô cùng phức tạp khi mà sức mạnh của đầu óc trở nên bất lực. Việc kết hợp sự lịch thiệp một cách có kỷ luật với những tình cảm được thể hiện một cách điên cuồng, là phong cách tư tưởng hiện tại của những tên nhỏ nhen thuộc gốc Đức, và đó cũng được coi như là vũ khí. Còn “mốt” tư tưởng thì cần thiết phải theo dõi cẩn thận như theo dõi kiểu may quần áo sao cho nó thể hiện không phải theo ý thích người mặc mà là chỉ cho biết địa vị người mặc quần áo trong xã hội. Weiss còn để ý thấy rằng, những đặc trưng của chủ nghĩa quốc xã - những khát vọng bằng bất kỳ phương pháp nào khẳng định được sự """