🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Vô Cùng Tàn Nhẫn, Vô Cùng Yêu Thương - Tập 2 Ebooks Nhóm Zalo Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Table of Contents Table of Contents ..........................................................................................................2 LỜI GIỚI THIỆU.......................................................................................................... 5 TÌNH YÊU THƯƠNG, BẢN THÂN NÓ ĐÃ CHÍNH LÀ GIÁO DỤC.................................... 7 CHƯƠNG 1. CHA MẸ TỐT MỚI NUÔI DẠY CON CÁI TỐT........................................... 12 Thắng thua thực sự được quyết định ở những khúc cua ....................................... 16 Ý thức công cộng của con phản chiếu ý thức công cộng của cha mẹ ......................20 Trẻ sẽ rất vui nếu thấy cha mẹ mình cũng không ngừng học tập...........................23 Dẫn con đi làm tình nguyện...................................................................................28 Mỗi người chọn một quả lê có vấn đề....................................................................33 Cho con không gian riêng ..................................................................................36 Ý nghĩa của công việc rửa xe..............................................................................39 CHƯƠNG 2. NHỮNG ĐỨA TRẺ NGOAN ĐƯỢC NUÔI DƯỠNG TRONG NHỮNG GIA ĐÌNH CÓ QUY TẮC ..........................................................................................................43 Người Do Thái đã lập ra quy tắc trong gia đình như thế........................................43 Nhưng nhắc nhở cũng cần phải có mẹo .............................................................46 Ăn bánh gato không phải chuyện dễ..................................................................46 Làm thế nào để giúp con vượt qua cám dỗ? ..........................................................50 Dùng tính mạng để uy hiếp con không được đụng đến ma túy.............................. 53 Uy tín của người Do Thái....................................................................................... 56 Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Sáu tiếng sau mới được ăn kem ............................................................................59 Khí chất là món đồ trang sức đẹp nhất..................................................................62 Sự kính sợ không được mất, lòng tri ân không được thiếu....................................65 Bao dung là sức mạnh...........................................................................................68 Lòng hiếu thuận ....................................................................................................70 CHƯƠNG 3. NGHỊCH CẢNH TẠO RA NỀN NẾP ĐỂ CON NẾM TRẢI KHỔ CỰC ........... 74 Nuôi dưỡng khả năng đối diện với thử thách cho con ........................................... 77 Chế độ có làm có hưởng khác với việc dùng tiền để khuyến khích con..................80 Hãy coi trẻ là một cá thể riêng biệt........................................................................82 Kịp thời “cai sữa” cho con .....................................................................................85 Có nên giao con cái cho ông bà nuôi? ....................................................................90 Tôn trọng nhưng không buông thả........................................................................93 Tàn nhẫn cũng cần đưa tay giúp đỡ đúng lúc ........................................................96 CHƯƠNG 4. MƯỜI KỸ NĂNG ĐỂ TẠO RA GIA PHONG TỐT ..................................... 103 Dạy con cũng giống như nấu nướng.................................................................... 103 Dùng điểm sáng của trẻ để đối phó lại sự ngỗ nghịch của chúng ......................... 106 Để con hiểu và hòa nhập với gia đình...................................................................110 Phụ huynh Israel “phú dưỡng” con gái như thế nào? ...........................................114 Cha mẹ là người thầy về giao tiếp của con............................................................118 Bí quyết hạnh phúc của gia đình đơn thân .......................................................... 122 Sai lầm 1: Đừng tiêm nhiễm suy nghĩ lệch lạc vào đầu con .............................. 123 Sai lầm 2: Bài trừ đối phương một cách tuyệt đối............................................ 124 Tình thân quan trọng hơn giáo dục ..................................................................... 126 Phát hiện ra hứng thú của con............................................................................. 128 Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Những lời vàng ngọc của cha mẹ mới là món quà ý nghĩa nhất dành cho con ..... 133 PHỤ LỤC. CHA MẸ CẦN CÓ HAI TRÁI TIM................................................................137 CHA MẸ CẦN CÓ HAI TRÁI TIM............................................................................137 CÙNG VƯỢT QUA GIÔNG BÃO ............................................................................ 138 Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn LỜI GIỚI THIỆU Vì trái tim có hình ngọn lửa, nên dù yêu con đến mấy, cha mẹ cũng cần phải biết “tàn nhẫn”, cần phải đẩy con ra khỏi vòng tay ấm áp của mình, dằn lòng tập cho con quen với nghịch cảnh và cố giữ một ánh nhìn lạnh nhạt để con tự chống chọi với khó khăn. Cha mẹ chỉ nên đứng từ xa, dùng tình yêu thương của mình để thắp lên ngọn lửa nghị lực, giúp con trưởng thành với một trái tim quả cảm, nhiệt thành và mạnh mẽ. Và như vậy, “tàn nhẫn” cũng là “yêu thương”, một dạng thức yêu thương có trách nhiệm để đem lại cho gia đình một đứa con ngoan, và trao cho xã hội một công dân tốt. Sara Imas là một bà mẹ Trung Quốc mang trong mình dòng máu Do Thái. Sau khi quan hệ Trung Quốc – Israel được thiết lập, trước tiếng gọi trở về cố hương, Sara đã từ bỏ cuộc sống an yên ở Thượng Hải, mang theo ba đứa con thơ để trở về Israel, nơi đồng bào của bà đang phải ngày ngày chịu đựng khói lửa chiến tranh, bắt đầu một trải nghiệm giáo dục đặc biệt của mình. Khác với tập 1, Vô cùng tàn nhẫn vô cùng yêu thương 2 đã đối chiếu một cách biệt lập giữa phương thức nuôi dạy con của người Trung Quốc và người Israel. Tác giả không ngần ngại phơi bày những bất cập vốn tồn tại đã lâu trong cách nuôi dạy con của người Trung Quốc, đồng thời nêu bật những quan điểm về tình mẫu tử, những giá trị thiết thực trong nền giáo dục gia đình của người Do Thái. Với những trải nghiệm trong môi trường sống mới này, Sara đã quyết tâm rũ bỏ hình tượng của một “bà mẹ trực thăng” luôn nuông chiều, quán xuyến mọi việc cho con để trở thành một bà mẹ lý trí, biết gửi gắm tình yêu con cái của mình dưới một vỏ bọc sắt đá, kiên trì và đầy tính cương quyết. Hình ảnh của “bà mẹ Do Thái” này khiến không ít người cho rằng đó là một phương thức quá lạnh lùng, thế nhưng những gì mà bà mang lại cho ba đứa con của mình đã thực sự khiến chúng ta vỡ ra nhiều điều về tình mẫu tử, như chính lời Sara đã đúc kết: “Giấu đi một nửa tình yêu không có nghĩa là mất đi tình yêu đó, mà chỉ là yêu một cách sâu sắc hơn, khoa học hơn và nghệ thuật hơn; giữ khoảng cách 20% không có nghĩa là bỏ mặc con, mà ngược lại, dù cách chúng trăm núi vạn đèo tôi vẫn luôn chia sẻ tâm sự cùng chúng… Tôi không bao giờ tạo ra những thử thách khi các con chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Khả năng chịu áp lực của con phải được nuôi dưỡng ngay từ nhỏ. Nếu thường ngày tôi không tạo ra một chút ‘mưa’, thì sau này làm sao chúng có thể vượt qua được bão tố phong ba?” Làm mẹ chưa bao giờ là điều dễ dàng, đôi khi chúng ta phải mất cả đời để tìm ra con đường trở thành một người mẹ tốt. Mẹ không chỉ là một thiên chức, mà đó còn là một tấm gương về cách ứng xử. Hy vọng rằng cuốn sách này sẽ đem đến những phút giây trải nghiệm thú vị, những bài học quý giá và một góc nhìn khác về tình yêu thương cho các bậc cha mẹ Việt Nam trong quá trình nuôi dưỡng những mầm xanh của mình. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Sài Gòn 4/9/2015 Nhà văn Trần Thị Hồng Hạnh Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn TÌNH YÊU THƯƠNG, BẢN THÂN NÓ ĐÃ CHÍNH LÀ GIÁO DỤC Tôi đã từng là một bà mẹ Trung Quốc điển hình, chăm lo cho con cái đến từng chân tơ kẽ tóc, cặm cụi vất vả chỉ vì muốn trở thành một “người mẹ điểm 10”. Bọn trẻ lúc đó chỉ cần làm một việc duy nhất, đó là học. Tất cả mọi việc, từ rửa bát, giặt giũ, nấu cơm, hay thậm chí là gấp chăn, chúng đều không phải nhúng tay vào, bởi tôi chính là “máy rửa bát”, “máy giặt”, “nồi cơm điện” và “cần cẩu” dọn dẹp chướng ngại vật của chúng. Tôi đã từng rất tự hào về khả năng của mình, một mình nuôi nấng ba đứa con, không để chúng thua thiệt so với các bạn khác và cũng không để chúng phải lo lắng gì về gia đình, mãi cho đến khi di cư đến Israel, một câu nói của chị hàng xóm đã làm tôi thức tỉnh. Thấy tôi việc gì cũng làm thay con, chị ấy đã thẳng thừng nói với tôi rằng: “Đừng mang phương pháp giáo dục lạc hậu của em đến Israel, đừng cho rằng em đẻ ra con thì biết cách nuôi con, gà mái còn biết đẻ con nữa là, nuôi con lại là việc khác!” Câu nói có vẻ rất vô tình này của chị hàng xóm đã làm tôi thức tỉnh, thôi thúc tôi suy nghĩ về sự khác biệt trong tình yêu thương đối với con cái giữa những người mẹ Trung Quốc và những người mẹ Israel, thôi thúc tôi tìm kiếm bí mật của tình mẫu tử và phương pháp giáo dục con cái một cách đúng đắn và khoa học nhất. Trong cuốn Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương 1, tôi đã tập trung nhấn mạnh đến sự “tàn nhẫn” trong việc giáo dục con cái: thực hiện cơ chế giáo dục “có làm có hưởng” trong gia đình, “trì hoãn thỏa mãn” những đòi hỏi của con, “lùi về sau một bước” và “không làm quản gia mà làm quân sư của con”, để con tự mình xông pha bươn trải. Phải chăng tôi đã quá tàn nhẫn với các con của mình? Không! Trên đời này làm gì có bà mẹ nào không yêu thương con cái. Chỉ là tình yêu của tôi lý trí hơn, khoa học hơn mà thôi. Ở đây, tôi muốn nói với tất cả các bậc làm cha làm mẹ rằng: Thực ra, bản thân tình yêu thương đã là giáo dục, vấn đề là chúng ta yêu thương như thế nào mà thôi. Đối với người Trung Quốc, yêu là yêu, giáo dục là giáo dục, hai thứ đó tách rời nhau và thường rất dễ dẫn đến những hệ quả tiêu cực. Khi yêu thì chỉ muốn đem cả thế giới bày trước mắt con, răm rắp chiều theo ý muốn của chúng, thậm chí thỏa mãn con ngay cả khi chúng chưa đòi hỏi và thỏa mãn vượt quá những gì mà chúng đòi hỏi chỉ để thể hiện tình yêu của mình với con cái. Nhưng đến khi cần giáo dục, dạy bảo chúng thì họ lại thường tự ý đánh mắng với lý lẽ rất tốt đẹp rằng: vì muốn tốt cho con nên mới nghiêm khắc như vậy. Trên thực tế, đó là vì các bậc phụ huynh không chịu học hỏi nâng cao, không tìm ra được phương pháp giáo dục đúng đắn nên mới đành phải dạy bảo chúng bằng hành động đánh mắng thô bạo. Sự “nghiêm khắc” này không những không thể tạo ra những đứa trẻ xuất sắc, mà ngược lại còn gây ra những tổn thương rất lớn đến tâm hồn con trẻ. Rất nhiều phụ huynh hỏi tôi: “Tôi luôn hết mực yêu thương con cái, dạy bảo chúng cũng rất nghiêm khắc, Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn nhưng tại sao chúng vẫn không chịu nghe lời?” Lúc đó, tôi đã nghiêm túc nói với họ rằng: “Vấn đề chính là ở chỗ phương pháp giáo dục của bạn không đúng. Yêu thương và dạy dỗ, hai thứ đó không nên tách rời nhau. Chúng ta nên dạy dỗ con cái trong tình yêu thương, đồng thời dạy chúng cần phải yêu thương như thế nào. Hơn nữa, mục đích của những bậc làm cha làm mẹ như chúng ta không phải là biến chúng thành những con rối biết nghe lời, mà là giúp chúng trở thành những đứa trẻ có tính độc lập, có khả năng tự chủ trong cuộc sống và có tình yêu thương.” Cha mẹ nào cũng yêu thương con, nhưng yêu con không phải là điều đơn giản. Nếu chỉ dựa vào tình yêu đơn thuần và bản năng thôi thì chưa đủ, chúng ta còn cần nắm bắt những quan niệm khoa học. Nếu như quan niệm giáo dục và phương pháp giáo dục không thống nhất sẽ đem lại hiệu quả ngược lại với những gì ta mong muốn. Yêu mà dạy, đó có thể coi là một thử thách trí tuệ. Vượt qua được thử thách này, ta mới có tư cách để nói rằng: “Tôi yêu con, và yêu một cách không hề nông cạn.” Tình yêu thương con cái chính là tiền đề và nền tảng trong giáo dục gia đình. Những đứa trẻ không nhận được tình yêu thương ấy sẽ có những lỗ hổng rất lớn về mặt nhân cách. Nhưng, những đứa trẻ được nuông chiều thái quá trong tình yêu thương ấy cũng sẽ mất khả năng tự lập trong cuộc sống. Chính vì thế, yêu thương con cái là một môn nghệ thuật, các bậc cha mẹ cần phải học cách làm sao để dạy dỗ con cái trong tình yêu thương, và làm thế nào để tình yêu với con trở lên lý trí, khoa học và đúng đắn hơn. Để từ đó trao cho con một tình yêu thương thực sự chất lượng, tưới mát tâm hồn con như những cơn mưa xuân, cảm hóa và dạy dỗ chúng trong tình thương yêu của cha mẹ. Trong vấn đề giáo dục con cái, người Do Thái luôn quan niệm rằng: “Tình yêu thương, bản thân nó đã chính là giáo dục”, họ nghiêm khắc với con cái nhưng đồng thời cũng khiến chúng cảm nhận được tình yêu thương của mình một cách sâu sắc. Yêu thương và giáo dục là hai hành động hết sức tự nhiên và bình thường trong cuộc sống, nhưng rất nhiều vị phụ huynh lại thường tách biệt hai thứ đó ra. Có thể đối với họ, tình yêu là một thứ gì đó kinh thiên động địa và phải rất nghiêm túc, họ không coi tình yêu là một điều bình dị và là một sự tồn tại tự nhiên trong cuộc sống thường ngày. Và thế là họ lại càng nuông chiều con cái, ôm trên tay thì sợ rơi, ngậm trong miệng thì sợ tan, họ luôn đặt con cái ở vị trí quan trọng nhất trong gia đình. Cách làm này chỉ có thể tạo ra những đứa trẻ ích kỷ, vô tích sự, và đến khi nhận thức được điều này thì các bậc phụ huynh mới bắt đầu cuống cuồng tổng động viên cả gia đình để dạy bảo con, không khí trong nhà lúc nào cũng căng như dây đàn, giáo dục con như kiểu xét hỏi tội phạm chứ không phải là dạy bảo nữa. Hai thái cực đó chỉ có thể khiến cho con trẻ cảm thấy mông lung, mơ hồ không biết đâu mới là diện mạo thực sự của cha mẹ mình. Để trở thành những bậc cha mẹ thông thái, chúng ta cần phải học cách nắm bắt thứ vũ khí lợi hại nhất trên thế gian này – đó chính là tình yêu thương. Hãy dạy bảo con trẻ một cách dịu dàng và từ tốn, để chúng được khôn lớn trong tình yêu thương. Tình yêu được phân thành hai tầng, một tầng được nói ra bằng miệng và một tầng được thể hiện qua hành động. Nếu coi bản thân tình yêu thương cũng chính là giáo dục thì khi đặt vào trong thực tế xã hội, hôm nay chúng ta nói: “Con à, bố/mẹ rất yêu con”, thì nhất định các bạn phải hành động ngay hôm nay, đừng để tình yêu chỉ dừng lại trên đầu môi. Nếu như Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn bạn là một người lắm tiền nhiều của thì hãy giúp đỡ những người muốn tiếp tục học hành nhưng không có đủ điều kiện tài chính, làm như vậy bạn vừa thể hiện được tình yêu thương của mình, vừa dạy được con cái biết cách yêu thương người khác. Đây chính là nguyên nhân quan trọng giải thích cho việc vì sao tôi lại nói đến việc “tình yêu thương, bản thân nó đã chính là giáo dục” ở đây. Trẻ con bây giờ được yêu thương quá nhiều, nên hầu như đã không còn biết cách yêu thương người khác nữa. Nhưng khi chúng ta coi tình yêu thương cũng chính là giáo dục thì chủ đề giáo dục đã rõ: Làm thế nào để dạy bảo con cái biết yêu thương người khác? Trong xã hội ngày nay có rất nhiều người đi làm từ thiện, có những bậc phụ huynh còn dẫn cả con mình đi theo, nhưng hành động đó đã thực sự tác động đến trái tim con trẻ chưa, hay nó mới chỉ dừng lại ở bề ngoài? Nếu chúng ta quyên góp một trăm đồng, đồng thời cũng để con quyên góp một trăm đồng thì đây có phải tình yêu không? Theo tôi thì đây mới chỉ thể hiện sự đồng cảm, và sự đồng cảm chỉ là khởi đầu của tình yêu thương. Nhưng ở Israel, nếu muốn giáo dục tình yêu thương một cách sâu sắc, người ta thường bắt đầu từ việc đọc sách. Hãy để lũ trẻ tự thảo luận và truyền cho nhau nguồn năng lượng tích cực từ những câu chuyện về tình yêu thương chúng đọc được trong sách. Người Trung Quốc có câu chuyện Khổng Dung nhường lê, kể về chuyện cậu bé Khổng Dung mới lên bốn tuổi đã biết thể hiện tình yêu thương của mình bằng cách nhường những trái lê to cho các anh, còn mình chọn trái nhỏ nhất. Đó chính là một bài học về tình yêu thương. Bản thân tình yêu chính là giáo dục và tình yêu có thể được lan tỏa rộng rãi. “Yêu” không phải một từ đơn thuần, nó là hành vi, là hành động. Tình yêu là một bông hoa, trồng ở đâu, nó sẽ đơm hoa kết trái ở đó. Sau khi kết trái, nếu tiếp tục gieo trồng thì ta sẽ lại có những bông hoa khác. Cứ như vậy, thế giới này sẽ luôn ngập tràn những bông hoa của tình yêu. Chúng ta hãy dạy con cái biết yêu thương, có thể bằng sách, cũng có thể bằng chính những hành động ý nghĩa của chúng ta. Ví dụ, nếu một bạn cùng lớp của con bị ốm, con muốn đi thăm bạn ấy mà cha mẹ lại nói: “Bạn ấy chỉ ốm vặt thôi, bài tập của con lại nhiều như thế, không cần đến thăm cũng được. Ai mà chẳng có lúc bị ốm cơ chứ”, vậy thì bài giảng này đã đi ngược lại bài giảng về tình yêu thương. Nếu một người bạn nào của các con tôi bị ốm, tôi thường khuyên chúng nên viết một tấm thiệp, gọi điện thoại hoặc đến tận nhà thăm bạn ấy để thể hiện sự quan tâm của mình. Đây chính là hành động lan tỏa tình yêu thương. Tôi cho rằng, giáo dục là những bông hoa và giáo dục tình yêu thương chính là những bông hoa tươi đẹp nhất, nó giúp lan tỏa tình người, lan tỏa những điều đẹp đẽ nhất trong cuộc sống. Để nuôi dưỡng trẻ trở thành một con người có phẩm chất tốt đẹp, luôn tràn ngập tình yêu thương, chúng ta hãy bắt đầu ngay bằng việc giáo dục trẻ. Chính vì thế, các vị phụ huynh đừng nên coi việc giáo dục chỉ dừng lại ở điểm số. Nhà hàng xóm sống ở tầng dưới có một cậu con trai khoảng 10 tuổi. Mỗi lần thấy tôi dắt theo xe đạp trong thang máy, cậu bé đều đi ra trước, sau đó giữ cửa thang máy để cho tôi ra. Đợi tôi ra khỏi thang máy rồi, cậu bé lại nhanh chân chạy ra cửa khu chung cư để mở cửa Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn cho tôi, sau đó lại lễ phép nói: “Tạm biệt cô”. Đương nhiên, chỉ cần như vậy là có thể biết được cha mẹ cậu bé là những người rất biết dạy con. Trong thang máy, tôi có dán một tờ giấy nhắc nhở mọi người không nên hút thuốc ở đây và chẳng có ai xé nó đi cả (nếu như ở thang máy của những tòa nhà khác, chắc nó đã bị xé từ lâu). Trong tòa nhà nơi tôi ở có tất cả ba gia đình có trẻ nhỏ và chúng đều là những đứa trẻ ngoan, chúng không bao giờ nghịch ngợm hay xé các tờ thông báo tại những nơi công cộng. Một hôm, khi gặp mẹ của cậu bé vẫn hay giúp tôi mở cửa, tôi đã kể lại câu chuyện và khen cậu bé rất tốt bụng và hiểu chuyện. Mẹ cậu bé trả lời rằng: “Vâng, chẳng phải có lần chị đã kể với tôi đấy thôi, khi con trai chị lên cầu thang, nếu thấy có người đang đứng đó nói chuyện, nó sẽ không bao giờ bước qua. Đó là một cách ứng xử rất văn hóa. Tôi cũng đã dạy bảo con mình như thế nên chúng rất tôn trọng chị.” Câu chuyện này đã giúp tôi rút ra kết luận: Thực ra tình yêu thương luôn ẩn chứa trong chính sự giáo dục. Nếu xuất phát từ tình yêu thương, chắc chắn bạn sẽ biết cách bảo ban con trẻ nên giúp đỡ và quan tâm đến người khác như thế nào. Tình yêu thương luôn có mặt ở khắp mọi nơi, nó không cần một môi trường đặc biệt để một ngày nào đó bỗng dưng từ trên trời rơi xuống, cứu vớt bạn khỏi tay tử thần. Như cậu bé thường giúp tôi mở cửa, nó đã thể hiện tình yêu của mình bằng một hành động rất thực tế. Tình yêu không cần thiết phải gióng trống khua chiêng, cũng chẳng cần phải kinh thiên động địa. Bạn hoàn toàn có thể lan tỏa tình yêu bằng phương pháp giáo dục của mình, rất đơn giản và nhanh chóng. Không phải cứ quyên góp một trăm đồng mới là yêu, cũng chẳng cần phải làm điều gì đó lớn lao để thể hiện tình yêu. Tình yêu tồn tại ở chính những điều nhỏ bé nhất. Chỉ tiếc là bây giờ, chúng ta đã chẳng còn thiết tha gì với những điều nhỏ nhặt. Nếu như trước đây nhìn thấy một chiếc xe đạp bị đổ, chúng ta thường sẽ tiện tay dựng nó lên, thì bây giờ hầu như chẳng còn ai muốn làm điều đó nữa. Và chúng ta thậm chí còn thờ ơ đến mức chẳng buồn cúi xuống nhặt một tờ năm hào rơi trên đường. Còn tôi, dù có nhìn thấy tờ một hào trên đường, tôi cũng quyết cúi xuống nhặt. Có lần, một chị đi cùng thấy vậy liền nói: “Tờ tiền đó bẩn lắm.” Nhưng tôi vẫn sẵn sàng lôi ra một tờ giấy ăn rồi nhặt tờ tiền đó lên. Tôi cho rằng đây là một hành động đẹp đẽ. Trong xã hội ngày nay, chúng ta chẳng thể mua được gì với một hào, nhưng nếu cứ để tờ tiền đó nằm trên đường, để ai đi qua cũng giẫm chân lên thì đó là sự không tôn trọng với tờ tiền đó. Người xưa có câu: “Đừng cho rằng việc ác nhỏ mà cứ làm, đừng cho rằng việc thiện nhỏ mà không làm.” Những hành động đẹp dù nhỏ nhặt cũng chính là một phẩm chất quý báu. Tôi thường xuyên bắt gặp những người ăn mày trên đường. Đối với những người đầu bù tóc rối, đầu óc có vẻ không được bình thường lắm như vậy, tôi thường không ngần ngại lấy vài tờ mười đồng đưa cho họ. Còn đối với những người xin ăn, tôi thường đến quán cơm xung quanh đó nói với ông chủ rằng: “Ông chủ, tôi trả ông tiền của mười bữa, ông hãy cho anh ta ăn đủ mười bữa nhé! Chỉ cần anh ta còn ở đây, cứ đến bữa trưa ông hãy cho anh ta Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn ăn.” Sau đó, tôi lại nói với người xin ăn: “Tôi đã trả trước tiền của mười bữa ăn. Trong mười ngày tới, cứ đến giờ cơm trưa anh hãy đến đây ăn. Bây giờ anh có đói không?” Anh ta trả lời là có. Tôi bèn dẫn anh ta đến quán cơm khi nãy, anh ta không vào trong mà đợi ông chủ mang cơm ra ngoài cho. Những hành động nhỏ nhặt như thế cũng rất có ý nghĩa trong việc giáo dục tình yêu thương cho con cái. Tình yêu thương không những để chỉ tình yêu với một người nào đó, tình yêu thương là một khái niệm rất rộng lớn. Yêu thiên nhiên là yêu, dang tay giúp đỡ người khác là yêu, tôn trọng một đồng tiền lẻ bị rơi trên đường cũng là yêu. Mỗi hành động nhỏ nhặt trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta đều có thể dùng để giáo dục tình yêu thương cho con. hy vọng các vị phụ huynh sẽ luôn chú ý đến hành vi của mình, nắm bắt tất cả cơ hội để gieo trồng những hạt giống yêu thương vào tâm hồn con trẻ. Ở đây tôi muốn nói rằng, những đứa trẻ lớn lên trong tình yêu thương, biết cách yêu thương sẽ trở thành những con người hạnh phúc và có ích cho xã hội trong tương lai. Và tình yêu thương đó đòi hỏi phải được gia đình và các bậc phụ huynh tưới tắm, vun trồng. Giáo dục gia đình đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình trưởng thành của trẻ. Sở dĩ ba đứa con tôi có được thành công như ngày hôm nay, cũng là vì tôi đã mang đến cho chúng một sự giáo dục gia đình rất tốt. Tôi không yêu cầu chúng phải học tập thật chăm chỉ, cũng không bắt chúng phải có điểm số thật cao, tôi chỉ dạy chúng kỹ năng sinh tồn, và quan trọng hơn, tôi chú trọng nuôi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp của chúng, vì tôi luôn tin rằng chỉ có những người có đạo đức mới có thể đứng vững trong xã hội. Tôi cũng muốn khuyên các vị phụ huynh rằng đừng nên lúc nào cũng chăm chăm nhìn vào cái lợi trước mắt, kì kèo tính toán thiệt hơn. Người Israel có một câu nói rất hay: “Cha mẹ yêu thương con thì phải nghĩ đến tương lai lâu dài của con.” Nền giáo dục gia đình của người Do Thái cũng chú trọng đến sự phát triển lâu dài, tập trung nuôi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp cho con mà không nhìn vào những thứ trước mắt. Vì vậy khi lớn lên, những đứa trẻ Do Thái thường có khả năng thích ứng cao, và rất ít khi xuất hiện “thế hệ ăn bám”. Ở đây, tôi muốn kêu gọi các bậc phụ huynh rằng, đừng bao giờ phó thác hoàn toàn việc giáo dục con cái cho nhà trường chỉ vì lý do bận rộn, vì nếu không có sự giáo dục gia đình thì dù con bạn có được học ở ngôi trường nổi tiếng đến đâu, giáo viên có nhiệt huyết đến mấy cũng không thể nuôi dạy chúng tốt được. Giáo dục gia đình chính là nền tảng, nếu nền tảng không vững chắc, làm sao có được một cuộc đời vững chãi? Ngoài ra, đừng bao giờ dùng tiền bạc để bù đắp lại khoảng thời gian bạn không thể ở bên con. Khi con còn nhỏ, hãy cố gắng dành nhiều thời gian bên con, giáo dục con, có như vậy sau này khi con khôn lớn, bạn mới có thể an nhàn được. “Giáo dục” mà tôi nói ở đây không đơn thuần là để chỉ thành tích học tập, mà cần hiểu nó với ý nghĩa rộng lớn hơn, đó là dạy con về cuộc sống, dạy con cách làm người, dạy con những phẩm chất tốt đẹp. Tất cả những điều đó đều hướng đến một mục đích: để sau này con thích nghi được với xã hội, nhận được sự tôn trọng và tin tưởng của mọi người, và quan trọng hơn là để con được sống một cuộc sống thật hạnh phúc. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn CHƯƠNG 1. CHA MẸ TỐT MỚI NUÔI DẠY CON CÁI TỐT Mỗi lần đi diễn thuyết ở đâu đó, có rất nhiều người thường hỏi tôi rằng: “Sara, sao cô có thể nuôi dạy được cả ba người con đều giỏi giang như vậy?” Thực ra, điều khiến tôi tự hào không phải là việc ba đứa con tôi đều giỏi giang, giàu có, mà là chúng đều hiếu thuận, lương thiện và có giáo dục, không bao giờ ỷ vào chút tiền bạc mà ngang ngược, tùy tiện, muốn làm gì thì làm. Tôi vẫn thường chia sẻ với mọi người rằng, tôi cho ba đứa con tôi ba chiếc chìa khóa. Đó là chìa khóa của sự kiên cường, tự tin và khoan dung. Đến bây giờ, mỗi đứa đã báo đáp lại tôi một chiếc chìa khóa: con trai lớn tặng tôi chìa khóa một chiếc xe ô tô, con trai thứ hai tặng tôi chìa khóa một căn hộ, còn con gái út hứa tặng tôi chìa khóa một két sắt với đầy trang sức đắt tiền. Không chỉ với tôi, đối với những ai cần sự giúp đỡ, các con tôi cũng cố gắng hết sức để giúp họ. Công việc của chúng rất bận rộn, không có nhiều thời gian rảnh nhưng cứ mỗi tháng chúng lại trích ra một chút tiền đưa cho tôi đi làm từ thiện. Ngay ở đây, tôi có thể quả quyết rằng: những cống hiến của các con tôi đối với xã hội chủ yếu là nhờ vào giáo dục gia đình. Ngay từ khi các con còn nhỏ, tôi đã chú trọng việc giáo dục nhân cách cho chúng, dạy chúng về chân, thiện, mỹ. Vì thế, bây giờ dù có thành công đến đâu, chúng vẫn luôn giữ được một trái tim hướng thiện và luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác. Dĩ Hoa, con trai cả của tôi làm việc tại Bộ Lao động Israel, là công chức người Hoa đầu tiên tại Israel, luôn vô cùng quan tâm và hết lòng giúp đỡ những người lao động Trung Quốc tại Israel. Bộ Lao động bắt giữ rất nhiều công nhân lao động phi pháp không chịu về nước khi hết hạn, trong số đó có không ít người Trung Quốc. Để tiếp tục mưu sinh tại đây, những người này thường có những hành động vô cùng tiêu cực. Ví dụ, khi người của Bộ Lao động đến kiểm tra đột xuất, có những người làm việc tại nhà hàng chạy thẳng vào bếp tự lấy dao cắt tay mình; có những người tự nhảy lầu để làm gãy chân gãy tay mình; còn những lao động làm việc trên công trường, không có chỗ nào để trốn chạy liền nhặt ngay một thanh thép đập vào đầu mình. Vì khi bị thương như vậy họ sẽ được đưa vào viện và không bị trục xuất về nước ngay lập tức, do đó sẽ có thời gian tìm cách trốn thoát trên đường đến bệnh viện. Những người lao động này thường phải chịu gánh nặng tâm lý và áp lực kinh tế vô cùng nặng nề, luôn luôn phải chống chọi trên ranh giới giữa sống và chết. Để đến được đây làm Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn việc, họ đã mất một khoản tiền lớn cho bên trung gian, nên nếu bị bắt, số tiền vay mượn bỏ ra trước đó sẽ không thể kiếm lại được, vậy thì lấy tiền đâu ra để trả nợ? Chứng kiến những cảnh tượng này, Dĩ Hoa cảm thấy vô cùng đau lòng, nhưng không thể làm gì để thay đổi mà chỉ biết cố gắng hết sức trong khả năng của mình để giúp đỡ những người đó, trong điều kiện không vi phạm luật pháp hay quy tắc nghề nghiệp. Mỗi lần đi kiểm tra, Dĩ Hoa thường nhận đi đầu vì hầu hết người Hoa tại Israel đều biết mặt Dĩ Hoa, chỉ cần nhìn thấy nó là họ sẽ biết để chạy. Làm như vậy sẽ giảm thiểu số lượng người lao động bị bắt, giúp cho những người lao động không có visa làm việc này có đường thoát thân. Đương nhiên cũng vẫn có người bị bắt, và họ sẽ bị trục xuất về nước ngay sau đó. Thông thường, những người lao động sẽ bị ông chủ giữ lại một tháng tiền công và nếu thấy người lao động bị bắt, những ông chủ này sẽ lập tức giở trò, không chịu thanh toán tiền công cho họ. Có những người thậm chí đến hai tháng liền không được trả lương, phải đợi công trình hoàn tất xong xuôi mới được thanh toán. Nếu như tháng sau đến hẹn trả tiền công mà tháng này người lao động bị bắt thì ông chủ sẽ không thanh toán cho họ. Chính vì thế con trai Dĩ Hoa của tôi thường xuyên làm cầu nối giữa Đại sứ quán, Bộ Lao động và những ông chủ này để hy vọng có thể giúp người lao động đòi lại số tiền công mà họ đáng được hưởng. Những việc này không nằm trong phạm vi chức trách nhiệm vụ của Dĩ Hoa, nhưng vì mang trong mình một phần dòng máu của người Hoa, cộng thêm ảnh hưởng từ giáo dục gia đình nên cháu thường không ngần ngại ra tay giúp đỡ những người lao động Trung Quốc và đã nhận được không biết bao nhiêu lời cảm ơn từ họ. Có một cái vòng luẩn quẩn là hộ chiếu của người lao động cũng thường bị ông chủ giữ lại, khi người lao động bị bắt, những ông chủ này không chịu trả lại hộ chiếu cho họ vì với mỗi cuốn hộ chiếu được đưa ra, họ sẽ bị phạt một mức cố định. Nhưng Dĩ Hoa kiên quyết thiết lập một cơ chế bắt buộc những ông chủ này phải trả tiền công cho người lao động Trung Quốc không thiếu một xu. Và lần nào Dĩ Hoa cũng đòi lại được toàn bộ số tiền công cho người lao động Trung Quốc để họ yên tâm về nước. Sau khi bị bắt một thời gian, những người lao động phi pháp sẽ bị trục xuất về nước. Nếu như đến lúc đó họ vẫn chưa nhận được tiền công của mình thì Dĩ Hoa sẽ tìm cách giúp họ trì hoãn thời gian bị trục xuất, đồng thời quyết liệt yêu cầu ông chủ của họ thanh toán tiền, để qua đó phần nào an ủi tâm lý và giúp họ giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về kinh tế. Những nỗ lực và cố gắng của Dĩ Hoa đã khiến những người lao động Trung Quốc vô cùng cảm kích. Đại sứ quán Trung Quốc và những người đã từng nhận được sự giúp đỡ của Dĩ Hoa cũng thường xuyên gửi thiệp cảm ơn và thiệp chúc mừng cho thằng bé. Thực ra, những việc làm trên của Dĩ Hoa không nằm trong phạm vi chức trách nhiệm vụ công việc, Dĩ Hoa làm vậy cũng không phải để được nhận bằng khen của Đại sứ quán, thằng bé chỉ nói với tôi rằng: “Nhìn thấy những người lao động đó phải bất chấp cả tính mạng của mình để kiếm tiền mà vẫn bị ông chủ lừa gạt, con cảm thấy vô cùng đau lòng. Mẹ vẫn thường nói với chúng con rằng phải luôn biết giúp đỡ người khác. Trước đây, gia đình mình Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn tuy nghèo khó nhưng mẹ vẫn dang tay giúp đỡ những người còn khó khăn, thiếu thốn hơn chúng ta. Con rất muốn giúp đỡ những người lao động đó, họ thực sự rất tội nghiệp.” Nghe những lời đó của Dĩ Hoa, tôi cảm thấy vô cùng ấm áp. Thì ra những gì tôi nói, những điều tôi làm, các con tôi đều ghi nhớ và khắc sâu trong tim. Tôi rất thích bài thơ Có một đứa trẻ ngày ngày đều tiến về phía trước của nhà thơ Mỹ Whitman. Khi con trai tôi có con, tôi cũng đọc bài thơ này cho cháu nghe: Có một đứa trẻ ngày ngày đều tiến về phía trước Cậu bé sẽ biến thành thứ đầu tiên mà cậu nhìn thấy Thứ đầu tiên cậu bé nhìn thấy sẽ trở thành một phần con người cậu Nếu đó là đóa tử đinh hương buổi sớm, nó sẽ trở thành một phần của cậu Nếu đó là đồng cỏ hoang hỗn tạp, nó cũng sẽ trở thành một phần của cậu. Điều đầu tiên con trẻ nhìn thấy và tiếp xúc chính là gia đình, là cha mẹ. Mỗi hành động của bạn, không khí gia đình mà bạn gây dựng, những điều nhỏ nhặt nhất mà bạn dạy dỗ sẽ quyết định xem con bạn sẽ trở thành một người như thế nào trong tương lai. Dạy dỗ con thành người là một quá trình gian khổ mà các bậc phụ huynh phải kiên trì từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống, chứ không thể chỉ trong một sớm một chiều. Đương nhiên, trong xã hội hiện nay, những kỳ thi và kiểu giáo dục đối phó vẫn tồn tại, không thể thay đổi trong thời gian ngắn, do đó con cái chúng ta bắt buộc phải cố gắng hết sức để qua được chiếc cầu độc mộc này. Đây là sự thật mà chúng ta không thể thay đổi. Nhưng cùng với việc chấp nhận thực tế đó, chúng ta cũng không thể coi nhẹ một vài điều quan trọng khác. Tôi luôn tin rằng trong quá trình trưởng thành của con cái, “thành người” còn quan trọng hơn nhiều so với “thành tài”. Những vụ phạm tội của thanh thiếu niên đang gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho những người làm cha làm mẹ như chúng ta. Trong quá trình dạy dỗ con cái, nhất định phải dạy con thành người trước rồi mới dạy con thành tài, bằng không, đứa con mà chúng ta nuôi dưỡng ra sẽ không phải là nhân tài mà chỉ có thể là mối nguy hại cho xã hội. Thành người trước, thành tài sau, và yếu tố cốt lõi để thành người chính là ở chữ “đức”. Chúng ta thường nhấn mạnh đến “đạo đức”, nhưng lại hay bỏ qua “mỹ đức”(1). Đạo đức là thứ gì đó rất chuẩn mực và quy phạm, quy định cái này phải thế này, cái kia phải thế kia; còn “mỹ đức” là tiếng gọi của tâm hồn, là một dạng đạo đức đã được cá nhân hóa. Rất nhiều biểu hiện của mỹ đức ở người khác sẽ khiến bạn cảm thấy thật thu hút và lôi cuốn, cho dù đó là nữ giới hay nam giới. Ngay từ khi các con còn nhỏ, tôi đã chú trọng đến việc dạy dỗ Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn chúng thành người với hy vọng trong tương lai chúng sẽ trở thành những con người có trách nhiệm, có mỹ đức. Trong giáo dục gia đình, chúng ta cũng phải lưu ý đến tầm quan trọng của văn hóa. Khi con bắt đầu cất tiếng khóc chào đời, điều đầu tiên các vị phụ huynh nên nghĩ đến trong đầu là: một sinh mệnh bé nhỏ đã đến với thế giới, bản thân mình phải có trách nhiệm như thế nào, chứ không thể coi con là một thứ đồ chơi. Rất nhiều ông bố bà mẹ có chung quan niệm rằng con cái chính là sự tiếp nối của cuộc đời mình, điều này là không phải nghi ngờ gì nữa, thế nhưng làm thế nào để bông hoa sẽ tiếp nối cuộc đời mình này nở rực rỡ hơn thì chúng ta không những phải chăm chỉ tưới tắm, mà còn phải cung cấp chất dinh dưỡng từ nền tảng văn hóa cho chúng. Để nuôi dưỡng một cái cây, bạn phải chăm chỉ tưới nước hằng ngày. Để nuôi dưỡng một đứa trẻ, bạn cũng cần phải cho chúng ăn uống. Nhưng chỉ như vậy là chưa đủ, bạn còn phải cho chúng cả một nền tảng văn hóa, đây chính là sự khác biệt đặc thù của con người. Có người nói rằng, vì rất coi trọng giáo dục văn hóa nên ngay từ nhỏ họ đã cho con tham gia hết lớp học thêm này đến lớp giáo dục sớm nọ. Nhưng đó không phải là ý nghĩa thực sự của văn hóa. Ý nghĩa thực sự của nó nằm ở cái cây được nuôi dưỡng trong tâm những người làm cha mẹ, chứ không phải cứ sinh con ra rồi vứt ra ngoài xã hội, cho nó đi học hết lớp này đến lớp nọ. Lớp học thêm có nuôi dưỡng được đạo đức cho con không? Không thể. Lớp học thêm cũng chẳng thể nuôi dưỡng con cái bạn trở thành một đứa trẻ có “mỹ đức”. Sự cao thấp của học lực và bằng cấp chẳng hề liên quan gì đến việc một đứa trẻ có thành người được hay không. Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng đến việc liệu con cái bạn có thành người được hay không, trong đó giáo dục gia đình là nhân tố trực tiếp và quan trọng nhất. Gia đình là trường học đầu tiên của con, cha mẹ là những người thầy đầu tiên của con. Con trẻ giống như cây non mới mọc, rất cần sự chăm sóc, uốn nắn. Chăm sóc để chúng lớn lên khỏe mạnh, uốn nắn để tránh sinh ra những cành thừa hoặc những cành sâu đục, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển tốt hơn về sau. Những người làm cha mẹ không nên chỉ chú trọng phần “chăm sóc” mà quên đi mất phần “uốn nắn”, đừng chỉ chú trọng vào “vật chất” mà bỏ qua “phẩm chất”, đừng chỉ chăm chăm đến “thành tích” mà coi nhẹ “văn hóa”. Trong suốt quá trình giáo dục con cái, các bậc cha mẹ nhất định phải nhớ đến điều này: Thành người trước rồi mới thành tài sau, và đừng bao giờ đảo ngược vị trí của chúng. Ngày nay cùng với sự phát triển của xã hội, có rất nhiều vị phụ huynh thường cố gắng hết sức mình để đem đến cho con điều kiện vật chất tốt nhất, ví dụ như cho con nhiều tiền tiêu vặt hơn, cho con học ở những trường tốt hơn… Thế nhưng, một sự thật phũ phàng là dù cho điều kiện vật chất có ưu việt đến đâu thì chưa chắc trẻ đã có thể “thành người”. Và trong thực tế cuộc sống, có vô vàn ví dụ có thể chứng minh được điều này. Một người đã “thành người” ắt sẽ tìm được lĩnh vực phù hợp với năng lực bản thân mình để “thành tài”, nhưng một người chưa “thành người” đã “thành tài” thì chỉ có thể mang đến nguy hại cho xã hội, cho người khác và thậm chí là cho chính bản thân họ. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Do Thái là một dân tộc rất coi trọng sự tiếp nối về tinh thần, sự coi trọng tri thức của người Do Thái cũng là điều không cần phải bàn cãi. Thậm chí khi con cái còn nhỏ, họ còn đưa cho con một cuốn sách có phủ mật ong, để con được nếm hương vị ngọt ngào của tri thức. Thế nhưng trên thực tế, người Do Thái còn coi trọng giáo dục đạo đức hơn, họ cho rằng đạo đức mới là thứ quyết định mức độ thành công của một người. Ngoài việc dạy con phải biết yêu học tập, nắm bắt tri thức và có trí tuệ ra, những vị phụ huynh Do Thái còn thường xuyên giảng giải cho con về tầm quan trọng của đạo đức, khích lệ con phấn đấu để trở thành một người có phẩm chất cao quý ngay từ khi còn nhỏ. Đối với người Do Thái, đây là những tài sản quý giá hơn nhiều so với tiền bạc và cần phải được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tác giả Do Thái Estun từng nói: “Gia đình nhất định phải là nơi nuôi dưỡng phẩm chất đạo đức tốt đẹp của người Do Thái.” Người Do Thái bắt đầu sự nghiệp giáo dục phẩm chất đạo đức và nuôi dưỡng thói quen lành mạnh cho con cái ngay từ khi con còn nhỏ. Đối với người Do Thái, đạo đức là tiền đề để con cái làm giàu sau này, là nền tảng để có được một cuộc đời huy hoàng rực rỡ. Họ đem những tiêu chuẩn đạo đức gửi gắm vào những mẩu chuyện nhỏ, để con cái có thể tiếp thu một cách nhẹ nhàng và ghi nhớ sâu sắc. Ngoài ra, họ còn kết hợp giữa thuyết giáo và thực hành, lấy bản thân ra làm gương cho con. Con người sẽ trưởng thành trong những nguồn năng lượng khác nhau. Là cha mẹ, khi quyết định sinh ra một đứa con, chúng ta cần xác định rằng bản thân sẽ phải hy sinh và bỏ ra rất nhiều tâm huyết, không chỉ tiền bạc mà còn là thời gian, công sức và rất nhiều thứ thuộc về phạm trù văn hóa. Tất cả mọi nỗ lực của chúng ta đều có chung một mục đích, đó là để nuôi dạy con thành người. Không những phải nuôi dưỡng tố chất văn hóa cho con mà quan trọng hơn là phải nuôi dưỡng cả “mỹ đức” cho con. Một đứa trẻ có “mỹ đức” sẽ có lòng hiếu thuận và tình yêu thương. Những đứa trẻ như vậy sẽ chỉ nhìn thấy những điều tốt đẹp. Nếu như trẻ lớn lên trong một thế giới đầy oán hờn thì những thứ chúng nhìn thấy sẽ chỉ toàn là điều xấu xa, tăm tối: cuộc sống này thật chẳng như ý muốn, đám bạn cùng lớp thật vớ vẩn, thầy cô thật khó chịu… Nếu bạn mang đến cho con một đôi mắt đẹp thì thế giới trong mắt chúng cũng thật tốt đẹp. Muốn con trở thành một người như thế nào trong tương lai, hoàn toàn phụ thuộc vào sự giáo dục của bạn dành cho con ngay từ khi còn nhỏ. Thắng thua thực sự được quyết định ở những khúc cua Khi tham gia các hoạt động hay diễn đàn thảo luận, tôi thường nhận được những câu hỏi kiểu như: “Cô Sara, con nhà tôi năm nay đã hai tuổi rồi mà vẫn chỉ nói được những câu ngắn hai âm tiết, những đứa trẻ cùng tuổi nó trong khu nhà tôi, có đứa đã đọc được cả thơ rồi. Tôi sốt ruột lắm, hay là mời giáo viên về dạy nó nói nhỉ?”; “Sara, con tôi học hành lúc nào cũng đứng cuối lớp, tôi phải làm thế nào bây giờ?”; “Con gái tôi đã ba tuổi rồi, theo cô tôi nên cho nó đi học đàn hay học múa ba lê nhỉ?” Có quá nhiều phụ huynh lo lắng rằng xã hội ngày nay cạnh tranh quá khốc liệt, để vào được một trường mẫu giáo, một trường tiểu học tốt cũng phải vượt qua bao nhiêu vòng thi cử. Nhưng nếu như không thể học trong một trường mẫu giáo tốt thì lại lo con bị “thua ngay ở vạch xuất phát”, nên vẫn phải dắt con đi học hết lớp năng khiếu này đến lớp bồi dưỡng nọ. Rất nhiều phụ huynh cũng cảm thấy bất lực, nhưng xã hội bây giờ là như vậy, chỉ có thể thuận theo xu hướng. Thế nhưng, các vị phụ Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn huynh có bao giờ nghĩ đến cảm nhận của con mình không? Một đứa trẻ bị cướp mất thời thơ ấu của mình thì thật đáng thương biết bao! Thực ra, mỗi đứa trẻ đều có sở trường và hướng phát triển riêng, những người làm cha làm mẹ như chúng ta không thể đốt cháy giai đoạn được. Dĩ Hoa không phải là một đứa học hành giỏi giang. Cùng là đi học, nhưng Huy Huy – con trai thứ hai của tôi thường tiếp thu bài rất nhanh, riêng Dĩ Hoa thì không được như vậy mặc dù đã rất cố gắng và chăm chỉ. Nhưng tôi không giống như những vị phụ huynh bây giờ, lúc nào cũng thúc ép con cái học thêm hay kè kè bắt chúng làm bài tập. Điều duy nhất tôi làm chỉ là chờ đợi. Và cuối cùng, sự chờ đợi của tôi cũng không uổng công vô ích, Dĩ Hoa đã thành công theo cách riêng của mình, hơn 20 tuổi đã mua được ô tô cho tôi bằng chính khả năng của mình. Nếu như ngày đó tôi ép nó học hành, bắt nó tham gia các lớp học thêm thì có lẽ nó đã chán nản và ương bướng mà bỏ học giữa chừng rồi cũng nên. Ngày nay, câu nói bị một số cơ sở giáo dục truyền bá vô tội vạ: “Đừng để con cái thua ngay từ vạch xuất phát” đã trở thành câu cửa miệng của rất nhiều bậc phụ huynh Trung Quốc. Và thế là họ bắt đầu tiến hành giáo dục con cái ngay từ khi chúng còn chưa chào đời, mới 1-2 tuổi đã bắt đầu dạy học chữ; 3-4 tuổi cho đi học đàn, học vẽ, học tiếng Anh; rồi lại nghĩ trăm phương ngàn kế để con được vào học trong những trường mầm non tốt nhất, trường tiểu học tốt nhất; không tiếc tiền bạc cho con tham gia vào các lớp bồi dưỡng tài năng. Họ cho rằng nếu con thua thiệt ngay từ vạch xuất phát thì cả cuộc đời này chắc chắn sẽ thua cuộc. Nếu coi cuộc đời là một cuộc đua thì vạch xuất phát đúng là có tồn tại. Nhưng cuộc đời là một hành trình chứ không phải một cuộc đua. Hơn nữa, nếu tranh thủ từng giây từng phút ngay ở vạch xuất phát chỉ có ý nghĩa đối với chạy cự ly 100 mét, còn đối với chạy cự ly dài hay chạy marathon thì thắng thua quyết định ở sự dẻo dai chứ không phải ở việc xuất phát nhanh hay chậm. Và cuộc đời, nếu coi nó như một cuộc đua thì đó cũng phải là cuộc đua đường dài hoặc cuộc đua marathon, chứ không thể là cuộc đua chạy ngắn được phân định thắng thua ngay từ việc hơn kém nhau một vài giây ở vạch xuất phát. Đối với cuộc đua marathon, việc cạnh tranh ngay từ vạch xuất phát thực sự không quan trọng, thậm chí thành tích của nửa đầu chặng đua cũng không quá quan trọng. Vì marathon đòi hỏi vận động viên phải có thể lực dẻo dai, tính kiên nhẫn, phối hợp toàn diện và khả năng ứng phó linh hoạt trong suốt chặng đua. Những người sốt sắng mong đạt được thành tích tốt, cố chạy thục mạng để dẫn đầu ngay từ đầu chắc chắn sẽ mất dần thể lực giữa đường và không thể trở thành người chiến thắng chung cuộc. Chỉ những vận động viên có sức khỏe dẻo dai, tố chất tâm lý ổn định, chiến thuật toàn diện, luôn bình tĩnh vững vàng mới có thể giành được chiến thắng. Và nụ cười sau cùng mới là nụ cười đẹp nhất. Xuất phát chậm ở vạch xuất phát không có nghĩa bạn sẽ thua cả chặng đua. Ai đó từng nói thế này: “Dù bạn có là ốc sên đi chăng nữa, nếu có thể bò lên được đỉnh núi thì phong cảnh bạn nhìn thấy cũng giống như phong cảnh mà một con chim ưng nhìn thấy.” Nếu người dẫn trước chạy một bước nhỏ thì bạn hãy chạy một bước thật lớn, như vậy khoảng cách giữa hai người sẽ dần được thu hẹp, và sớm muộn gì bạn cũng sẽ đuổi kịp, thậm chí Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn còn vượt qua họ. Như vậy, bạn hoàn toàn vẫn có khả năng trở thành người chiến thắng chung cuộc. Yếu tố cốt lõi của chạy đường dài nằm ở khả năng duy trì sự dẻo dai về thể lực. Điều này cũng giống như việc học kiến thức của trẻ. Khi khả năng đọc của trẻ vẫn chưa phát triển tương xứng, các vị phụ huynh đã vội nhồi nhét những kiến thức không phù hợp với lứa tuổi thì chẳng những trẻ sẽ khó tiếp thu mà thậm chí còn cảm thấy chán ghét. Thước đo sự thành công của giáo dục không nằm ở điểm số, mà nằm ở việc đánh giá xem trẻ có hứng thú với việc học tập hay không. Nếu trẻ ngày càng hứng thú với những kiến thức được học thì tức là việc giáo dục đã thành công, ngược lại nghĩa là thất bại. Và mức độ hứng thú của trẻ với kiến thức được học không chỉ được quyết định bởi phương pháp truyền thụ của thầy cô giáo, mà còn ở khả năng tiếp thu của trẻ, vì vậy bắt trẻ học quá nhiều thứ khi còn quá sớm rõ ràng là lợi bất cập hại. Mỗi một đứa trẻ có quy luật trưởng thành riêng của mình. Các chuyên gia cho rằng, 3 tuổi là thời kỳ trẻ tư duy bằng trực giác, 5 tuổi bắt đầu tư duy hình tượng, và 8-12 tuổi là thời kỳ trẻ có trí nhớ tốt nhất. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những bé được học chữ trước khi vào lớp một sẽ có thành tích nổi trội hơn các bé khác về môn ngữ văn, nhưng đến năm lớp hai, trình độ giữa những chúng và những bé chưa được học chữ trước là ngang nhau, và thậm chí những bé chưa được học trước còn có xu hướng vượt trội hơn. Chính vì vậy, hiện nay có rất nhiều người đang kêu gọi không nên dạy trẻ học kiến thức khi vẫn đang trong giai đoạn mẫu giáo. Một ví dụ khác về việc vẽ tranh, phải lên 8 tuổi trẻ mới bắt đầu có thể quan sát và biểu đạt sự vật nhìn thấy theo góc nhìn của người lớn, trước đó, trẻ chỉ vẽ và biểu đạt bằng tư duy trực giác cá nhân của mình. Do đó, nếu để trẻ học kỹ thuật hội họa quá sớm, nói với trẻ rằng mặt trời phải hình tròn, mây phải màu xanh thì đó không những là hành động giết chết trí tưởng tượng của trẻ, mà còn lãng phí thời gian. Vì vậy, thay vì việc đưa con đến những lớp học vẽ, các bậc phụ huynh hãy chuẩn bị sẵn bút màu và cho chúng ngồi ở nhà để tự do phát huy trí tưởng tượng của mình. Tại sao các vị phụ huynh cứ phải đảo ngược đặc tính lứa tuổi của trẻ, bắt chúng làm những việc vượt quá khả năng của mình? Khi nhìn những đứa bé bị cha mẹ lôi đi học hết thứ này đến thứ khác, trong đầu tôi bỗng hiện lên hình ảnh của những con vật trong rạp xiếc. Đáng lẽ chúng có thể tự do tự tại, vô lo vô nghĩ đùa vui trong thế giới hoang dã, thế nhưng lại bị bắt đi trên dây, nhảy vòng lửa chỉ để thỏa mãn nhu cầu giải trí của một số người. Từ xưa tới nay, trong xã hội chúng ta đã xuất hiện không ít những thần đồng, nhưng khi trưởng thành phần lớn họ lại không thể thành tài. Nhân vật Khổng Dung trong câu chuyện “Khổng Dung nhường lê”, lên 10 tuổi đã biết đàm thư luận đạo, lớn lên cũng làm quan chủ chính, nhưng lại khiến cho dân chúng lầm than, cuối cùng phải bỏ vợ từ con để một mình trốn chạy. Nhân vật Giang Yêm trong câu thành ngữ “Giang Lang tài tận”(2) nổi tiếng văn phong lưu loát ngay từ thuở niên thiếu, nhưng đến khi trưởng thành văn của ông lại trở nên khô khan, tẻ nhạt, bị người đời cười chê cho đến bây giờ. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Suy cho cùng, câu khẩu hiệu “Đừng để trẻ thua ngay ở vạch xuất phát” có lẽ chỉ là câu quảng cáo của một thương gia tinh quái nào đó, không có bất cứ một cơ sở lý luận khoa học nào. Đến giờ đã có rất nhiều chuyên gia phản đối câu nói đó. Chỉ cần chú ý quan sát một chút, chúng ta sẽ dễ dàng nhận thấy câu khẩu hiệu này chủ yếu được dùng bởi các trung tâm bồi dưỡng, các lớp phụ đạo hoặc những cuốn sách có liên quan đến trẻ em. Mục đích mà họ trăm phương nghìn kế nhấn mạnh câu nói này, chính là để nhắm vào túi tiền của các bậc phụ huynh mà thôi. Hy vọng rằng các vị phụ huynh sẽ thông thái hơn, đừng bị đánh lừa bởi những lời quảng cáo như vậy, để rồi cướp đi tuổi thơ ấu đáng lẽ phải rất vô tư, vui vẻ của con, khiến chúng luôn cảm thấy mệt mỏi, khổ sở. Ở đây, một lần nữa tôi muốn nhấn mạnh rằng: Thắng thua thực sự không được phân định ở vạch xuất phát, mà được quyết định ở những khúc cua, ngã rẽ. Bạn sẽ không thể nào thua ở vạch xuất phát vì nó rất công bằng, mà chỉ có thể thua ở những khúc cua vì nơi đó ẩn chứa những nguy cơ. Ví dụ, khi theo dõi các cuộc đua xe môtô, chúng ta có thể nhận thấy vạch xuất phát chẳng có gì là công bằng với không công bằng cả, chuyện thắng thua thường được quyết định ở những khúc cua, vì ở đó khả năng kỹ thuật và lòng can đảm của những tay đua mới được thể hiện rõ ràng. Các bậc phụ huynh luôn miệng nói rằng không muốn con mình thua thiệt ngay từ đầu, nên ngày nào cũng bắt chúng phải dậy sớm đến trường, tan học lại vội vã tham gia hết lớp học thêm này đến lớp năng khiếu khác. Làm như vậy, họ đã vô tình vắt kiệt sức lực của con khi còn chưa đứng trên vạch xuất phát. Mỗi khúc cua, ngã rẽ chính là một cơ hội để vượt lên, nếu nắm bắt được nó, trẻ sẽ vượt qua mọi người, và quan trọng hơn là vượt qua chính bản thân mình. Tuy nhiên, cơ hội sẽ chỉ dành cho những đứa trẻ can đảm và có sự chuẩn bị chu đáo. Vậy trẻ sẽ chuẩn bị như thế nào? Đó là điều mà những người làm cha làm mẹ cần phải hướng đến. Những đứa trẻ được chuẩn bị tốt sẽ vượt qua các khúc cua một cách thuận lợi. Có thể chịu đựng được gian khổ, nghĩa là chúng cũng biết tận hưởng hạnh phúc. Mỗi khúc cua chính là một trạm đổ xăng trên suốt chặng đường tiến về phía trước. Nếu con đường của trẻ quá bằng phẳng, không gặp bất cứ trở ngại hay thách thức gì, điều đó đồng nghĩa với việc bạn đã tước đi quyền được trưởng thành của trẻ. Xin đừng dọn dẹp tất cả những trở ngại trên đường con đi, vì trẻ không phải chỉ lớn lên trong nhà mà chúng còn phải lớn lên ở trường học và bên ngoài xã hội. Quá trình trưởng thành sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn rắc rối, và điều các vị phụ huynh cần làm là dạy con biết dũng cảm đối mặt và bình tĩnh ứng phó, chứ không phải là làm thay tất cả và lớn lên thay chúng. Ai cũng có 24 tiếng mỗi ngày, đó là một điều rất công bằng, đúng không? Tôi thì lại cho rằng nó chẳng công bằng chút nào. Trước khi phân chia thì đúng là nó rất công bằng, mỗi người đều có 24 tiếng mỗi ngày, nhưng khi chia 24 tiếng đó vào tay bạn và 24 tiếng vào tay tôi, nó lại không còn bằng nhau nữa. Ví dụ, khi tôi thuê một người đến giúp tôi làm việc nhà, có những người một tiếng của họ chỉ đáng giá vài chục tệ, nhưng có những người một tiếng của họ đáng giá đến vài chục ngàn tệ. Thế mới nói, thế giới này chẳng có cái gì công bằng tuyệt đối cả. Vì nếu tất cả cùng bình đẳng thì chúng ta đã chẳng phải cạnh tranh lẫn nhau, và cạnh tranh chính là vì không công bằng. Nhưng chúng ta phải đối diện với sự thực đó bằng thái độ như thế nào, làm sao để đối mặt với những khúc cua trên đường đời, đó là một môn Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn nghệ thuật mà chúng ta bắt buộc phải tự đào sâu suy nghĩ. Tôi vẫn thường nói với các con rằng, ở các khúc rẽ, nếu con vừa có thể không va vào người khác, vừa có thể đảm bảo rằng mình sẽ vượt lên, vậy thì đó mới được coi là chiến thắng thực sự. Còn cụ thể phải làm thế nào thì bản thân con phải tự đúc kết qua mỗi lần trải nghiệm. Nếu vì đố kỵ mà con cố tình đâm vào người đang dẫn đầu thì đó là một hành động tồi tệ. Tại những khúc cua, con có thể nhìn thấy rất nhiều những loại người khác nhau, hay nói cách khác, khúc cua chính là một viên đá thử vàng. Xin đừng bao giờ nói những câu kiểu như “thua ngay ở vạch xuất phát”. Tôi có thể dõng dạc tuyên bố rằng, chẳng ai thua ngay từ vạch xuất phát, nếu có thì chỉ có thể thua ở những khúc cua mà thôi. Vượt qua những khúc cua đó, trí tuệ, lòng dũng cảm và cơ hội sẽ cộng hưởng với nhau, giúp cho trẻ vượt qua các đối thủ khác, khi đó trẻ mới có được chiến thắng thực sự. Ý thức công cộng của con phản chiếu ý thức công cộng của cha mẹ Một lần ngồi máy bay, phía sau tôi là một gia đình dắt theo trẻ nhỏ, đứa bé liên tục đá vào lưng ghế của tôi. Tôi bèn nhẹ nhàng nói với phụ huynh cháu bé rằng: “Tại sao anh chị lại để mặc thằng bé đá vào ghế như vậy?” Ông nội đứa bé ngồi cạnh bèn cự lại ngay: “Một đứa trẻ ba tuổi nghịch ngợm một chút thì đã sao? Nếu cô không thích thì cứ việc mua máy bay riêng mà ngồi một mình có phải tốt hơn không!” Sau đó thì cả bốn người nhà họ gồm bố, mẹ, ông, bà lời qua tiếng lại với một mình tôi. Đây chính là hiện trạng của xã hội, chúng ta chẳng thèm quan tâm đến nhu cầu của người khác mà chỉ biết chăm chăm lo lắng cho con cái mình, coi chúng là trời, là vua. Đây chính là biểu hiện cho thấy một dân tộc đang ở trong thời kỳ nguy hiểm. Thằng bé trong câu chuyện trên được ngồi máy bay, chứng tỏ điều kiện kinh tế gia đình cũng thuộc dạng khá. Nhưng suốt quãng đường, thằng bé không ngừng quậy phá, đạp hết chỗ này đến chỗ kia khiến tôi không thể nào chịu đựng thêm được nữa. Bản thân thằng bé còn nhỏ, chưa có ý thức công cộng, vậy thì trách nhiệm giáo dục phải thuộc về những người làm cha làm mẹ. Thế nhưng, thay vì dạy bảo đứa con của mình thì họ lại hùa vào đôi co với tôi. Lẽ nào một đứa trẻ ba tuổi thì chưa cần phải giáo dục sao? Sau đó, tôi đã giảng một bài cho hai vị phụ huynh đó ngay trên máy bay: “Nếu anh chị chỉ biết quan tâm, lo lắng cho con cái mình mà bỏ qua mọi sự nghịch ngợm của nó thì đó là một hành động thiếu trách nhiệm, là sự thiếu tôn trọng với môi trường nhân văn trong xã hội, cũng là sự thiếu sót trong việc dạy dỗ ý thức nơi công cộng cho con cái.” Tôi cũng từng dẫn theo con lên máy bay, trở lại Israel rồi lại về Trung Quốc. Các con tôi phải tự kéo một chiếc vali nhỏ chứa đầy đồ chơi, đồ ăn vặt và những cuốn sách mà chúng thích. Đây chính là những công cụ giúp chúng quên đi sự buồn tẻ và cô đơn trong suốt chuyến đi. Ngoài những thứ đó ra, các bậc phụ huynh cũng nên chơi cùng con, ví dụ, nếu con mang theo xe đồ chơi, chúng ta có thể hỏi con xem đây là xe gì, của hãng nào, là xe bus, xe con hay xe máy… hoặc cũng có thể chơi đố chữ cùng chúng. Tôi hy vọng các vị phụ huynh khi dẫn theo con nhỏ hãy suy nghĩ chu đáo về những điều có thể xảy ra trong suốt cuộc hành trình. Chúng ta phải nghĩ đến việc có thể trẻ sẽ thấy buồn Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn chán, cô đơn, có thể sẽ gây sự, nghịch ngợm; bạn nên chuẩn bị sẵn đồ ăn nước uống, một cuốn truyện để đọc cho con nghe hoặc thậm chí là nghĩ ngay ra một câu chuyện để kể khi chúng cảm thấy tẻ nhạt và bắt đầu quậy phá. Nếu bạn để tâm, con trẻ sẽ thôi nghịch ngợm và bắt đầu chú ý đến những câu chuyện và những điều bạn làm cùng chúng. Thực ra, vì chưa hiểu chuyện nên trẻ thiếu đi ý thức công cộng là một điều dễ hiểu. Nhưng vấn đề là các bậc phụ huynh phải đưa ra những hướng dẫn đúng đắn cho con, thông qua những lời nói và hành động chuẩn mực của mình để giúp trẻ nhận biết được thế nào là đúng, thế nào là sai. Vì vậy, xét cho cùng thì vấn đề ý thức công cộng của con trẻ thực chất cũng chính là ý thức công cộng của phụ huynh. Vậy ý thức công cộng là gì? Đó là không làm phiền, không gây trở ngại và làm tổn hại đến lợi ích của người khác nơi công cộng. Đây được coi là sự tu dưỡng đạo đức cơ bản nhất của một con người. Chỉ tiếc là hiện nay, những người thiếu ý thức công cộng giống như gia đình trong câu chuyện trên lại quá nhiều. Trên phương tiện truyền thông của rất nhiều quốc gia trên thế giới, không khó để bắt gặp tin tức về việc du khách Trung Quốc thiếu ý thức công cộng, không tuân thủ quy định, hay thậm chí là phá hoại cảnh quan di tích lịch sử của đất nước họ. Bản thân tôi cũng từng bắt gặp nhiều hình ảnh không đẹp của người Trung Quốc ở nước ngoài. Một lần nọ khi đi du thuyền, bữa tối trên thuyền là đồ ăn tự chọn, mà bữa ăn đó có một quy tắc, đó là chỉ xếp hàng bên tay phải, mọi người sẽ xếp hàng và lần lượt lấy thức ăn. Thế nhưng, tôi vẫn có thể bắt gặp một vài người Trung Quốc hoàn toàn không tuân thủ quy tắc, thấy chỗ nào còn trống là chen vào lấy cái này một tý, cái kia một tý, hơn nữa họ không cần biết mình có ăn hết không, chỉ cố gắng lấp thật đầy đĩa thức ăn của mình. Đây là thói quen rất xấu của một bộ phận người Trung Quốc. Còn có một lần, tôi ra sân bay khi vừa mới trải qua một cuộc phẫu thuật. Ở đó có rất nhiều ghế trống không có người ngồi mà chỉ đặt một chiếc túi xách, nhưng khi tôi tiến lại ngồi thì người bên cạnh liền nói rằng: “Chỗ này có người rồi”, đến cả những ghế dành riêng cho người già cũng trong tình trạng như vậy. Tôi nói: “Thế người đâu? Người đó đi đâu rồi? Thứ nhất, đây là nơi công cộng, anh không thể làm như thể mình đã mua chỗ ngồi này được. Còn nữa, tôi vừa làm phẫu thuật xong và đã hơn 60 tuổi rồi.” Đương nhiên, điều này nếu tôi không nói thì anh ta cũng chẳng biết, nhưng trên ghế chỉ đặt một cái túi, tại sao không thể để cho người khác ngồi? Gia đình chúng tôi cũng từng đi rất nhiều nơi, nhưng khi ngồi đợi ở sân bay, chúng tôi không bao giờ đặt túi của mình sang ghế trống bên cạnh. Tại sao chúng tôi làm điều đó? Đơn giản là vì hai chữ – tự giác. Điều đầu tiên tôi dạy bảo các con khi ứng xử tại nơi công cộng, đó chính là tự giác. Khi đi ăn ở nhà hàng, cố gắng để không làm bẩn khăn trải bàn là một hành động văn minh. Không dùng túi chiếm ghế trống bên cạnh cũng là một hành động văn minh. Tôi cho rằng, bước đầu tiên trong quá trình giáo dục con cái chính là dạy cho chúng về ý thức và cách ứng xử nơi công cộng. Để làm được điều đó, các vị phụ huynh cần giáo dục con tính tự giác từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống hằng ngày. Tôi tin Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn rằng, nếu công sức chúng ta bỏ ra có thể đơm hoa ở thế hệ kế tiếp, vậy thì xã hội tương lai chắc chắn sẽ luôn tràn đầy hương sắc. Đây chính là sự “giáo dục chuẩn mực” cho con cái mà chúng ta vẫn thường hay nhắc đến. Thực ra, sự giáo dục chuẩn mực này có nguồn gốc từ thời xa xưa, nhưng đến giờ chúng ta đã dần lãng quên nó. Khi dân đã giàu, nước đã mạnh, người dân Trung Quốc đã bước ra khỏi ngưỡng cửa để hòa nhập vào thế giới rộng lớn thì thật xót xa là bạn bè năm châu lại nhìn chúng ta với ánh mắt coi thường. Thế hệ người Trung Quốc trước kia vẫn là những người vô cùng coi trọng lễ nghi. Mỗi lần đi du lịch đâu đó, những cụ ông cụ bà đã có tuổi luôn là những người có cử chỉ nho nhã, phong thái lịch lãm. Một lần, tại một buổi tiệc trên du thuyền, tôi có gặp một đôi vợ chồng già người Hồng Kông, họ nhảy rất đẹp nhưng không bao giờ là đôi đầu tiên lên nhảy, vì họ sợ nếu mình lên nhảy đầu tiên sẽ chẳng còn ai dám lên nữa. Họ nhất định phải đợi đến khi đã có 7-8 đôi lên nhảy thì mới tham gia. Tại sao cùng là người Trung Quốc mà rất nhiều người lại không có thái độ khiêm nhường và biết suy nghĩ cho người khác như vậy? Đây chính là lỗ hổng của giáo dục. Có rất nhiều bậc phụ huynh chỉ chăm chăm đến việc làm thế nào để con thi được vào trường đại học tốt, nên từ tấm bé đã bắt con chạy hết từ lớp học thêm này đến lớp bồi dưỡng khác. Họ chỉ nghĩ đến điểm số, đến các kỳ thi mà hoàn toàn bỏ qua việc nuôi dưỡng phẩm chất đạo đức cho con. Có một hiện tượng rất nực cười đó là, hết lần này đến lần khác chúng ta kêu ca rằng nền giáo dục đang bước vào một vòng tròn kỳ quái, nhưng chúng ta lại vẫn cam tâm tình nguyện vật lộn trong vòng tròn đó. Mỗi người trong số chúng ta đều hò hét rằng nền giáo dục đang có vấn đề, hứa hẹn đến hàng trăm hàng nghìn lần rằng sẽ cho con niềm vui, cho con một tuổi thơ thật đẹp, thế nhưng con cái chúng ta vẫn không thể nào vui lên được, vì bản thân những người làm cha làm mẹ như chúng ta đã bước vào cái vòng tròn ích kỷ đó rồi. Nó cho thấy quan niệm giáo dục của chúng ta có vấn đề. Sự giáo dục của chúng ta không thể tạo ra những đứa trẻ có sự phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ và sức khỏe nữa, mà chỉ có thể tạo ra những đứa trẻ kỳ cục, chỉ biết đến thi, thi và thi. Nếu như bạn đặt tất cả trọng tâm của mình vào việc thi cử thì vô hình trung sẽ gây ra áp lực rất lớn cho con. Vì làm như vậy đồng nghĩa với việc tất cả tình yêu của bạn đã được chuyển vào việc học hành, và thậm chí là tất cả những việc ăn, mặc, ở, đi mà chúng ta làm cho con đều với mục đích để chúng có nhiều thời gian học tập hơn. Chúng ta đã tự đơn giản hóa tình yêu của mình thành một đường thẳng, tất cả tình yêu, tất cả những gì chúng ta làm đều vì mục đích duy nhất, đó là phục vụ cho việc thi cử của con. Chính vì thế, nhiều khi việc thi cử của con đã chi phối cuộc sống của chúng ta. Tôi lấy ví dụ, một đôi vợ chồng suốt ngày cãi cọ nhưng vẫn kiên quyết không ly hôn, họ cố đợi đến khi con hoàn thành kỳ thi đại học một cách suôn sẻ mới giải quyết vấn đề của mình. Quả thực, tôi không tài nào hiểu nổi. Mỗi người trong số chúng ta đều sống vì bản thân, nếu coi con cái là thế hệ nối tiếp của cuộc đời mình, vậy thì chúng ta phải làm thế nào để xứng đáng với xã hội này, xứng đáng với đất nước này, dân tộc này, tôi nghĩ đó mới là điều chúng ta cần phải nghiêm túc suy nghĩ. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Mỗi lần đến khách sạn, nếu như đúng lúc đó có người bên trong mở cửa bước ra, tôi đều yêu cầu con phải đợi cho người ta ra ngoài rồi mình mới đi vào, tuyệt đối không cho phép con thấy cửa mở là liền tập tức chen vào, vì cánh cửa đó vốn dĩ là do người khác mở chứ không phải do mình mở. Đợi thang máy cũng vậy, tôi dạy con phải chờ cho người ở trong ra hết rồi mình mới được bước vào. Nếu có hai người đang nói chuyện, tôi không cho phép con đi qua trước mặt người ta. Khi đưa con đi ăn nhà hàng, chúng tôi không nói chuyện ầm ĩ, chỉ nói đủ để đối phương có thể nghe thấy và cố gắng để không dây bẩn lên khăn trải bàn. Khi nhận được sự giúp đỡ của người khác, dù chỉ là một hành động nhỏ, chúng tôi cũng đều nói “Cảm ơn”. Đó đều là những hành động rất nhỏ nhặt, nhưng chính trong những chi tiết nhỏ ấy, lỗ hổng được tạo nên khi các bậc phụ huynh phớt lờ việc dạy bảo con cái về ý thức ý thức công cộng lại càng bộc lộ rõ ràng: để con đi vệ sinh bừa bãi, tự tiện giẫm đạp lên ghế ngồi trên xe bus, hò hét nơi công cộng, cố ý chen ngang hàng, vượt đèn đỏ… Tôi vẫn luôn nhấn mạnh rằng, thành người quan trọng hơn nhiều so với thành tài. Vì vậy, tôi hy vọng các vị phụ huynh trước khi dạy con thành tài thì hãy dạy con trở thành một con người đủ tư cách. Nhiều khi ý thức công cộng của người lớn chúng ta còn không bằng một đứa trẻ con. Tôi đã từng chứng kiến một cảnh tượng như sau: Một đôi vợ chồng trẻ dắt theo con nhỏ đi ăn nhà hàng, sau khi ăn xong và chuẩn bị ra về, người cha lén cầm theo cuốn tạp chí trong nhà hàng. Thấy vậy, đứa trẻ hét lên “Bố! Cuốn tạp chí này là của nhà hàng mà!” Câu nói của đứa trẻ khiến người cha có chút ngượng ngùng, bèn đặt cuốn tạp chí lên chiếc bàn bên cạnh. Lúc đó, người mẹ cầm cuốn tạp chí lên, chỉ vào dòng chữ viết trên bìa và nói với con: “Con xem, trên này có viết ‘Tài sản công cộng, xin quý khách giữ gìn, dùng xong hãy đặt lại vào chỗ cũ’, con hãy đem cuốn tạp chí này ra cất ở giá sách báo đằng kia nhé!” Nghe lời mẹ, đứa bé nhanh nhảu chạy đến giá sách rồi cẩn thận đặt cuốn tạp chí lên đó. Cùng với sự tiến bộ của xã hội và sự phát triển của thời đại, trẻ em ngày nay còn văn minh hơn nhiều so với thế hệ chúng ta, vì ngay từ nhỏ chúng đã được tiếp nhận sự giáo dục như vậy. Còn chúng ta, có những thứ đã trở thành thói quen và rất khó sửa. Tư duy mới, quan niệm mới và văn minh mới toát ra những đôi tay nhỏ bé của trẻ, đã và đang không ngừng thôi thúc chúng ta phải thay đổi. Tôi tin tưởng rằng, xã hội của chúng ta sẽ ngày càng phồn vinh, tương lai sẽ còn phát triển mạnh mẽ và tốt đẹp hơn nữa. Trẻ sẽ rất vui nếu thấy cha mẹ mình cũng không ngừng học tập Lúc mới trở về Israel, do bất đồng ngôn ngữ nên một bà mẹ hơn 40 tuổi như tôi đã phải rất vất vả để học lại tiếng Do Thái. Tôi chủ động tìm đến các bậc lão niên và trò chuyện cùng họ. Người già nhàn rỗi, lại rất sợ cô đơn nên tôi có thể nói chuyện với họ cả ngày. Chưa đầy nửa năm sau, tôi đã có thể giao tiếp một cách đơn giản trong cuộc sống hằng ngày. Không biết có phải tôi có năng khiếu về ngôn ngữ không, nhưng tôi không những có thể nói được tiếng Trung, tiếng Anh mà còn nói được tiếng Do Thái chỉ trong một thời gian ngắn, đồng thời còn nói được khá nhiều tiếng địa phương của Trung Quốc như tiếng Tứ Xuyên, Quảng Đông, Tô Châu, Ninh Ba. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Cách học ngôn ngữ của tôi không giống với những người đã có nền tảng ngôn ngữ – Tôi tự ép buộc mình phải học. Khi muốn đi mua muối, tôi sẽ hỏi hàng xóm xem “muối” nói như thế nào trong tiếng Do Thái, sau đó, suốt đường đi tôi sẽ chỉ lẩm bẩm từ đó. Vì tuổi đã cao nên nếu không học như thế thì e rằng tôi sẽ chẳng bao giờ nhớ được. Mặc dù ngữ pháp của tôi không bằng lũ trẻ nhà tôi, nhưng tôi lại biết nhiều từ vựng hơn chúng. Người xưa có câu: “Sống đến già, học đến già”. Tạo ra hứng thú với việc học hành và nuôi dưỡng thói quen học tập không ngừng sẽ rất có lợi cho việc thích ứng và hòa nhập với xã hội này. Lúc mới trở về Israel, chúng tôi phải mưu sinh bằng việc bán nem. Thực ra hồi ở Thượng Hải, tôi chưa từng làm nem, chỉ là đã từng quan sát chị bán nem làm vỏ nem mà thôi. Nếu như tôi không luôn tràn ngập sự tò mò với thế giới này, nếu như ngày đó tôi không đứng chôn chân nhìn chị bán hàng làm vỏ nem thì tôi đã chẳng thể bán được nem. Lúc đó tôi chỉ đứng xem vì thích thú, hoàn toàn không nghĩ rằng sau này nó sẽ hữu ích với mình. Nếu như chúng ta thiếu đi sự tò mò đó, cảm thấy thứ gì không có ích sẽ không học thì đến lúc cần đến mới cảm thấy hối tiếc. Khi muốn học một thứ gì đó, chúng ta nhất định sẽ có động lực. Động lực đó có thể chia làm hai mặt: mặt chủ động và mặt bị động. Chủ động nghĩa là bạn cảm thấy rất hứng thú với thứ mình đang muốn học. Đó là một loại hứng thú và sở thích mà tự bản thân bạn có thể tạo ra. Nhưng chúng ta không thể làm như vậy với trẻ. Khi trẻ còn thơ dại, chưa biết hứng thú với một thứ gì đó, vậy thì điều chúng ta cần làm là cho con một không gian tự do, vì khi đó trẻ vẫn chưa hình thành được thế giới quan của riêng mình. Hãy cho con thời gian và không gian để tự đưa ra lựa chọn, để chúng có thể chủ động học tập chứ không phải chỉ học vì cha mẹ ép buộc. Còn nữa, trẻ nhỏ luôn luôn bắt chước người lớn. Vì phải nuôi dạy ba đứa con nên tôi đã không tìm được cho mình một công việc yêu thích, khi con đi học, bản thân tôi cũng ngồi học, tôi học rất nhiều thứ và mãi đến sau này chúng mới nói với tôi rằng: “Con rất vui vì mẹ luôn không ngừng cố gắng học tập.” Con gái tôi bảo nó biết một vài người mới hơn 50 tuổi nhưng đã không chịu học hỏi nữa, chỉ ở nhà và để người khác chăm sóc, nhìn cứ như một phế nhân vậy. Nó nói: “Ông ấy mới hơn 50 tuổi mà đã như vậy, còn mẹ đã hơn 60 tuổi rồi mà vẫn chăm chỉ học tiếp. Thấy mẹ luôn cầu tiến, con thấy rất vui và cũng muốn học theo mẹ.” Nếu bạn là một bậc phụ huynh luôn hứng thú với việc học tập, con cái bạn sẽ ngưỡng mộ bạn, từ đó cũng học theo bạn. Do đó, bạn không những chỉ học cho mình mà còn học cho cả con mình nữa. Chúng ta vẫn thường nói rằng, cha mẹ là tấm gương đầu tiên của con. Vì vậy, việc cha mẹ có chăm chỉ học hỏi, tìm tòi hay không ảnh hưởng rất lớn đến việc trẻ có yêu thích học hành hay không. Nếu cha mẹ chỉ biết xem ti vi, bài bạc rượu chè rồi luôn miệng yêu cầu con phải học hành chăm chỉ thì sẽ rất thiếu tính thuyết phục. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Học tập phải ở trên nhiều phương diện, chứ không phải chỉ học văn hóa, học kiến thức. Hiện nay rất nhiều bậc phụ huynh có nhận thức sai lầm rằng, “học tập” là chỉ học những thứ trên sách, để sau này thi được vào một trường đại học tốt. Và thế là, họ cố gắng tạo cho con một môi trường học tập thật tốt, cho con ăn ngon, trang trí phòng thật đẹp nhưng lại không cho chúng một thứ còn quan trọng hơn gấp nhiều lần, đó là bồi dưỡng cho chúng năng lực để làm chủ cuộc sống, năng lực để làm chủ việc học tập. Thế mới nói cách nhìn của những bậc phụ huynh này thật quá phiến diện, bởi cuộc sống này còn cần phải học rất nhiều thứ khác nữa. Người Trung Quốc vẫn thường nói rằng: “Ba người đi cùng, ắt có thầy ta”, chúng ta sẽ luôn học được thứ gì đó từ người khác, quan trọng là phải biết cách học tập, đúc kết những thứ chúng ta cần từ trong cuộc sống, từ những điều nhỏ nhặt, từ các sự vật sự việc và từ biết bao con người xung quanh. Sự coi trọng tri thức của người Do Thái là điều được toàn thế giới biết đến. Sau khi trẻ được sinh ra, các bậc cha mẹ sẽ phết mật ong lên cuốn Kinh Talmud rồi để trẻ liếm lên, để chúng cảm nhận được sự ngọt ngào của sách vở ngay từ thuở nhỏ. Người Do Thái có một chân lý bất biến từ bao đời nay, đó là: “Tài sản có thể bị lấy đi, nhưng kiến thức và trí tuệ thì không bao giờ mất.” Thực ra, bản thân kiến thức cũng là một loại tài sản, nhưng người Do Thái cho rằng điều quan trọng là làm thế nào để biến những kiến thức đó trở thành tài sản thực, đó mới chính là cái chúng ta vẫn thường gọi là “trí tuệ”. Trí tuệ chính là chiếc chìa khóa vàng để mở cánh cửa hạnh phúc và giàu có. Chỉ cần vẫn còn sống, người Do Thái sẽ không ngừng học hỏi, đối với họ, học tập là một sứ mệnh thần thánh. Và so với những người có kiến thức phong phú thì họ coi trọng những người dám học và không ngừng học tập hơn. Từ kinh nghiệm dạy dỗ con cái của chính bản thân tôi, tôi thấy rằng nuôi dưỡng thói quen học tập và phẩm chất đạo đức tốt đẹp cho con là việc làm vô cùng quan trọng. Sự đồng tâm đồng lòng giữa tôi và các con chủ yếu xuất phát từ sự chăm chỉ, hiếu học và chủ động học tập của bọn trẻ. Chúng có những phương pháp học tập rất hay và những phương pháp đó lại bắt nguồn từ việc tôi đã tìm ra “điểm hứng thú” của chúng. Điểm hứng thú này lại có nguồn gốc từ không khí vui vẻ, thoải mái mà tôi đã tạo ra. Ví dụ, sau khi ăn cơm xong, cả nhà chúng tôi sẽ cùng ngồi xem ti vi với nhau, âm thanh trong ti vi được điều chỉnh vừa đủ nghe, chúng tôi ngồi chờ nghe những tin tức mới nhất. Nhưng trong quá trình chờ đợi đó, chúng tôi không ngồi không, cũng không ai làm việc người ấy mà cùng nhau thảo luận về một phương pháp học tập nào đó. Ví dụ, tôi sẽ đưa ra một từ để các con tưởng tượng, sau đó miêu tả chúng đến mức tối đa. Đây thực ra cũng chính là thái độ với cuộc sống, bởi khi bạn miêu tả một thứ gì đó đến mức tối đa thì khi làm bạn cũng sẽ làm nó đến mức cực điểm, cao nhất và tốt nhất; tình yêu thương, sự quan tâm của bạn với gia đình cũng sẽ không hời hợt, qua quýt mà luôn rất nồng nhiệt, chân thành. Bạn sẽ đạt được tất cả những thứ đó nếu biết cách tạo ra một nền giáo dục gia đình tốt từ những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống. Ví dụ, tôi đưa ra từ “sáng”. Thế nào gọi là “sáng”, mỗi đứa đều đưa ra ý kiến của riêng mình. “Con cần một căn phòng sáng sủa”, “Ngôi nhà của con sẽ phải được lau chùi sáng loáng”, “Xán lạn cũng là sáng, con sẽ có một cuộc đời thật tươi sáng”, “Ăn mặc đẹp đẽ cũng là sáng”, “Con muốn đeo thật nhiều, thật nhiều huân chương danh dự, và khi đó mặt trời Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn chiếu vào chúng sẽ phát sáng lung linh”… Sau đó tôi nói “gần được rồi, gần được rồi, nhưng vẫn phải tiếp tục, vẫn chưa đến mức tối đa của từ đó đâu.” Mặc dù việc miêu tả về từ “sáng” vẫn chưa đạt đến hiệu quả như tôi mong muốn, nhưng quá trình đó đã thôi thúc các con tôi nói ra những mong ước tương lai của mình, và từ đó tôi biết được rằng, chúng luôn hướng về phía cái đẹp, cái tốt. Thực ra, rất nhiều thứ thầy cô giáo giảng trên lớp còn không bằng những thứ mà phụ huynh nói những lúc ngồi thảnh thơi uống trà hay sau bữa ăn. Những thứ chúng ta nói cho con nhiều khi không có trong giáo trình hay giáo án của các thầy cô giáo trên lớp. Lại nói về từ “sáng”, chỉ một từ đó thôi mà chúng tôi đã thảo luận rất lâu, phát hiện ra rất nhiều điều mới mẻ, và mỗi phát hiện đó đều thể hiện sự tưởng tượng của lũ trẻ với cuộc sống. Khi tôi nói: “Sắp được rồi, gần đến rồi!”, bỗng cô con gái bé bỏng của tôi cuối cùng cũng reo lên: “Mẹ, mẹ, con biết rồi! Nếu mặt trời chiếu vào mắt chúng ta, có phải chúng ta sẽ không mở mắt ra được không. Mức tối đa của ‘sáng’ là khiến chúng ta không mở được mắt ra!” Tôi mỉm cười, nói: “Đúng rồi. Vì khi một người bị che mắt, họ sẽ không còn nhìn thấy gì nữa, cho nên chúng ta đừng quá coi trọng vinh hoa phú quý và những thứ hư vô. Chúng ta hãy nhìn chúng bằng ánh mắt tôn trọng nhưng vẫn sợ hãi, đừng bao giờ lệ thuộc vào chúng, ví dụ như nói rằng chiếc huân chương này quan trọng thế nọ thế kia, và tôi phải làm thế này thế nọ. Mẹ cho rằng, đôi mắt là quan trọng nhất. Dưới ánh sáng mặt trời, khi đôi mắt chúng ta không thể mở ra thì cũng là cơ hội để chúng ta tưởng tượng về những điều tốt đẹp. Hãy biết ơn ánh mặt trời đã cho chúng ta cơ hội để nhắm mắt lại, để suy nghĩ bằng trí óc. Bởi vì trên đời này, có nhiều thứ ngoài việc phải nhìn bằng mắt, còn phải suy nghĩ bằng đầu óc, thế nên khi ánh mặt trời khiến đôi mắt chúng ta nhắm nghiền và phải dùng đầu óc để suy nghĩ thì đó chính là mức tối đa của ‘sáng’.” Và như vậy, từ “sáng” này tạo ra cơ hội rất tốt để tôi nói với các con rằng cuộc đời này biến hóa vô thường như thế nào. Ánh sáng mặt trời khi chiếu vào những nơi khác nhau sẽ xuất hiện những hiện tượng khác nhau: chiếu lên cửa sổ sẽ bị phản chiếu, chiếu vào trong phòng sẽ khiến căn phòng sáng lên và nếu chiếu vào ai đó sẽ khiến họ cảm thấy ấm áp. Mỗi phương diện, mỗi điều nhỏ nhặt trong cuộc sống đều là cơ hội để chúng ta giáo dục và dạy bảo con. Là những người cha người mẹ, chúng ta cần nắm bắt được những cơ hội đó để nuôi dưỡng con trở thành một người phát triển toàn diện về cả trí, đức, thể, mỹ, chứ không phải đem giao con hoàn toàn cho trường học hay cho những lớp bồi dưỡng, lớp năng khiếu. Hãy nhớ rằng, cuộc sống chính là giáo án hay nhất và cha mẹ là những người thầy tốt nhất. Cách chúng ta giáo dục con cái là vô cùng quan trọng, chúng ta phải trở thành tấm gương cho con, phải đưa ra những gợi ý và hướng dẫn phù hợp cho con, bên cạnh đó, chúng ta phải khích lệ và tạo ra những cơ hội cho con. Tôi xin được kể một câu chuyện xảy ra cách đây chưa lâu liên quan đến cháu gái nội tôi – Bối Bối. Cô giáo Bối Bối đưa ra một bài thi gồm năm câu nghe viết và nói: “Chỉ cần viết sai một cái dấu câu thôi thì cả câu đó cũng không được tính điểm.” Sau khi nộp bài thì có đến hơn mười đứa trẻ bị điểm 0 vì không đúng câu nào, còn Bối Bối nhà tôi thì chẳng viết chữ Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn nào và nộp giấy trắng. Cô giáo rất ngạc nhiên, bèn gọi điện cho con dâu tôi và nói rằng cô ấy đi dạy bao nhiêu năm nay nhưng chưa thấy một đứa học sinh nào như Bối Bối, không viết chữ nào mà cũng dám nộp bài. Tối hôm đó, con trai tôi mới sang và hỏi tôi rằng: “Mẹ, chuyện này con phải giải quyết thế nào?” Tôi nói: “Mẹ không cần hỏi Bối Bối, nếu là mẹ, mẹ cũng sẽ chọn giữa việc viết hay không viết, vì cô giáo nó đã phạm một lỗi rất lớn. Những đứa trẻ còn nhỏ như vậy vẫn chưa có thế giới quan riêng, chưa có tinh thần phấn đấu tích cực và sự nỗ lực. Nên khi ra một đề thi như thế, cô ấy đã gián tiếp nói kết quả cho chúng, và trao quyền lựa chọn cho những đứa trẻ đó. Cô giáo đưa ra cho chúng một cơ hội: hoặc sẽ được điểm tuyệt đối, hoặc sẽ bị điểm 0, như vậy chúng sẽ tự động tính toán những thứ chúng có thể có được và những thứ chúng sẽ phải bỏ ra. Nếu viết mà nộp bài vẫn sai hết và bị điểm 0 thì thật là mất mặt. Nếu như sai một chút cũng 0 điểm và sai toàn bộ cũng 0 điểm thì mẹ sẽ chọn không làm. Bởi vì nếu không làm thì chẳng có gì là đúng với sai ở đây cả. Mẹ cho rằng Bối Bối không sai, lỗi sai là ở cô giáo.” Thấy tôi nói vậy, con dâu tôi nhảy dựng lên: “Chính vì mẹ có suy nghĩ như vậy nên bây giờ Bối Bối mới như thế đấy!” Tôi nói: “Rất tiếc, mẹ không phải là người sống cùng Bối Bối, nếu có thì chỉ có thể là do nó đã được hưởng một vài gene di truyền mà thôi. Mẹ cho rằng như thế rất tốt, Bối Bối sau này nhất định sẽ trở thành một thương gia. Bạn đã nói cho tôi biết kết quả rồi, vậy tại sao tôi vẫn phải liều mình chỉ vì một kết quả đã biết trước? Tôi không nắm bắt được, và khi tôi không nắm bắt được thì tôi sẽ không liều mình với bạn, tôi chọn bỏ cuộc. Đó là một thái độ sống, một thái độ học tập.” Nền giáo dục của người Do Thái chú trọng vào quá trình tư duy hơn là đáp án. Đối với người Do Thái, học tập không đơn giản là học, mà là quá trình sáng tạo ra những cái mới dựa trên nền tảng là những gì đã học được. Mục đích của việc học là để trở thành một người có tư duy chứ không phải là một người chỉ biết mô phỏng, họ cho rằng học phải là một quá trình từ nghi ngờ đến tư duy và đến nâng cao khả năng thực hành. Từ ý nghĩa trên, tôi có thể khẳng định rằng đề thi mà cô giáo Bối Bối đưa ra rất có vấn đề, nó đã hạn chế khả năng tưởng tượng và sáng tạo của trẻ. Nhưng người Trung Quốc lại quan niệm rằng thầy cô lúc nào cũng đúng, khi học sinh học không tốt, họ không bao giờ tự hỏi xem liệu có phải cách dạy của mình có vấn đề hay không, và làm thế nào để giúp trẻ hiểu bài… Họ luôn cho rằng mình là thầy, mình luôn luôn đúng, còn lũ trẻ là học sinh, nếu học sinh học không tốt thì chỉ có thể là do chúng ngốc mà thôi. Họ không bao giờ nghĩ sẽ có học sinh nào đó lại dám phản ứng như Bối Bối. Chỉ cần viết sai một chữ, một dấu câu cũng bị điểm 0? Đây đâu phải là cuộc thi hoa hậu, cũng đâu phải là cuộc thi trên sóng truyền hình? Tôi hy vọng rằng trong quá trình giảng dạy, các thầy cô giáo hãy biết cách khích lệ trẻ, biết kích thích tư duy và năng lực sáng tạo của trẻ chứ không phải chỉ biết đánh giá chúng bằng những đáp án chuẩn. Gặp phải vấn đề như thế này, tôi nghĩ các vị phụ huynh nên trao đổi thẳng thắn với thầy cô giáo. Tôi bảo với Dĩ Hoa rằng: “Theo mẹ, Bối Bối không hề sai. Cô giáo đưa ra đề thi như vậy là đã làm hạn chế khả năng sáng tạo của trẻ. Con hãy nói chuyện nghiêm túc với cô ấy, đừng để chuyện này làm ảnh hưởng đến sự tự tin của con bé.” Tôi cho rằng những người làm cha mẹ không nên chỉ chăm chăm nhìn vào điểm số của con, chúng ta phải để con biết rằng: nếu chúng có lý, chúng ta có thể đi nói chuyện thẳng thắn với thầy cô giáo. Đừng vì Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn một chuyện như vậy mà làm ảnh hưởng đến sự tự tin và hạn chế tư duy sáng tạo của con trẻ. Dẫn con đi làm tình nguyện Một lần nọ, tôi làm tình nguyện viên cho một hoạt động đấu giá để quyên góp tiền cho các bệnh nhân ung thư, tôi nói với Huy Huy rằng: “Hôm nay con nhất định phải đến đấy, vì mẹ làm tình nguyện ở đây.” Và nó thực sự đã đến, đấu giá thành công một vài bức tranh của người tàn tật, tổng trị giá cũng lên đến 25 ngàn tệ. Nhưng có một điều khiến tôi bất ngờ, đó là sau khi đấu giá xong, ký tên và trả tiền, nó đã ôm lấy tôi và trịnh trọng nói rằng: “Con phải đi đây, vẫn còn vài việc phải xử lý. Những gì làm được con đã làm rồi, những thứ con đã mua, mẹ cứ giữ lại để lần sau đấu giá tiếp nhé!” Việc Huy Huy không mang theo thứ gì khiến các nhân viên làm việc tại đó hết sức cảm động. Đồ được đem ra đấu giá là những bức tranh do người tàn tật vẽ, tôi cứ tưởng trong số đó có một vài bức nó thích, nhưng không ngờ nó lại muốn chúng tôi giữ hết lại để phục vụ cho hoạt động từ thiện lần sau. Thế nên, lúc đó tôi đã rất cảm động và nói rằng: “Cảm ơn con trai! Mẹ phải học tập con đấy!” Khi làm tình nguyện ở bệnh viện mắt, tôi gặp một cậu bé cần phải thay võng mạc. Để có võng mạc thay thế thì phải chờ có người qua đời và tình nguyện hiến võng mạc của mình, hơn nữa sau khi thay võng mạc xong, cậu bé còn phải trải qua một quá trình uống thuốc lâu dài để ngăn ngừa việc võng mạc bị cơ thể đào thải. Một hôm, tôi nói với Huy Huy rằng: “Con à, có thể mẹ sẽ phải nhờ đến sự giúp đỡ của con đấy.” Thằng bé nghe xong câu chuyện của tôi liền lập tức gọi điện cho giáo sư Jolie của bệnh viện, nói: “Cô Jolie, cháu nghe mẹ cháu nói rằng lại có một vài trường hợp cần giúp đỡ về tài chính. Thế này cô nhé, nếu như là 100 hay 200 ngàn tệ, cô cứ viết hóa đơn là được, cháu sẽ thanh toán.” Sau khi nghe xong, giáo sư Jolie đã vô cùng cảm động. Lũ trẻ nhà tôi không có thời gian để cùng tôi đến bệnh viện làm tình nguyện, nhưng làm tình nguyện không phải chỉ là đứng ở cửa thang máy rồi nói: “Mời đi bên này”, làm tình nguyện có rất nhiều hình thức, bạn cũng có thể trở thành một tình nguyện viên gián tiếp. Ví dụ, ở Mỹ có rất nhiều quỹ từ thiện, những người có năng lực tài chính nhất định có thể bỏ tiền ra quyên góp, như vậy cũng là làm từ thiện. Huy Huy cũng thế, nó không có thời gian để đến trò chuyện cùng những bệnh nhân cần giúp đỡ, nên tôi sẽ là người làm công việc này. Tôi sẽ không giúp đỡ những bệnh nhân mình không được tận mắt nhìn thấy. Và sau khi giúp họ thanh toán hết các chi phí, tôi thường đem xóa bỏ hết hóa đơn, không để lại dấu vết gì. Có một câu châm ngôn rằng: “Làm việc thiện mà muốn người khác biết thì không phải là làm việc thiện; sợ người khác biết việc mình làm thì đó chắc chắn là việc xấu xa.” Những việc chúng ta đã làm, hãy cứ để nó trôi qua, chỉ cần có được sự bình yên trong tâm hồn, vậy là đủ. Ở bệnh viện, khi bắt gặp trường hợp nào đó cần được giúp đỡ, tôi sẽ cố gắng tìm mọi cách để giúp đỡ họ, và những sự giúp đỡ đó đều được tiến hành một cách âm thầm lặng lẽ, vì nếu ồn ào, khoa trương thì sẽ thu hút sự chú ý của người khác. Khi bạn giúp đỡ ai đó, hãy cứ lặng lẽ tiến hành, như vậy sẽ không khiến họ trở nên trì trệ, ỷ lại. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Lấy ví dụ, trong bệnh viện có một cậu bé tên Bằng Bằng cần phải làm phẫu thuật. Tôi đã đi thăm và nói với mẹ cậu bé rằng: “Chị cứ yên tâm, tiền gắn mắt giả, tôi sẽ thanh toán giúp.” Trong phòng lúc đó có ba giường bệnh, nhưng chúng tôi không thể không nói chuyện được. Lúc đi xuống cầu thang, lập tức có người chạy theo tôi và khẩn khoản nói: “Hoàn cảnh của chúng tôi cũng rất khó khăn, liệu cô có thể giúp chúng tôi chi trả tiền thuốc men được không?” Thực ra, trước khi người đó mở lời tôi đã biết chắc chắn sẽ có tình huống này xảy ra. Khi giúp đỡ người khác, người Do Thái sẽ không bao giờ để lại tên tuổi, đồng nghĩa với việc người nhận được sự giúp đỡ sẽ không bao giờ biết người giúp mình là ai. Làm như vậy có tác dụng gì? Thứ nhất, giữ lại chút tự trọng cho người đó; thứ hai, giúp cho họ không vướng bận cảm giác mang ơn; thứ ba, không làm họ trở nên trì trệ, ỷ lại mà chỉ còn lại lòng biết ơn. Ví như trường hợp của Bằng Bằng, tôi nói với mẹ cháu rằng tôi sẽ thanh toán chi phí thay mắt giả, bởi tôi biết gia đình cháu rất nghèo, hoàn toàn không có khả năng chi trả. Nhưng chi phí ăn uống thì gia đình cháu vẫn phải tự lo. Về mặt chữa trị tôi có thể giúp đỡ họ, nếu tôi không giúp, họ chắc chắn sẽ cần đến sự giúp đỡ của xã hội. Là những tình nguyện viên, điều chúng tôi có thể làm là ra tay giúp đỡ, giúp giải quyết một phần vấn đề và không đẩy quá nhiều trách nhiệm cho xã hội. Lúc nói chuyện với mẹ Bằng Bằng, dù đã nói rất nhỏ nhưng người ở giường bên cạnh vẫn nghe thấy, thế nên mới chạy theo tôi ra cầu thang và cầu xin sự giúp đỡ. Điều này làm tôi khá khó xử, nhưng đó là vì tôi tự chuốc lấy, thế nên suốt quá trình làm tình nguyện, tôi luôn tiến hành một cách rất lặng lẽ. Tôi thường sẽ quan sát lời nói và sắc mặt để đoán biết xem ai là người thực sự cần giúp đỡ, bên cạnh đó giáo sư Jolie cũng cung cấp thêm thông tin cho tôi. Jolie đúng là một bác sỹ rất tận tâm và trách nhiệm, chúng tôi thường nói chuyện, trao đổi với nhau xem trường hợp này, trường hợp kia nếu không được kịp thời chữa trị sẽ có hậu quả như thế nào… Một cậu bé bị ung thư mắt. Ban đầu chỉ bị một mắt, sau đó lan sang mắt còn lại, nhất định phải khoét bỏ vì nếu không các tế bào ung thư sẽ di căn lên não và cậu bé sẽ chết. Cậu bé đó mới chỉ khoảng 6-7 tuổi. Jolie nói với tôi: “Sara này, thằng bé chắc chắn phải bỏ cả hai mắt đi. Nhưng trước khi làm việc đó, chúng ta hãy để cháu được nhìn ngắm thế giới này một lần nữa nhé!” Sau đó, Jolie và tôi cùng góp tiền để bố cậu bé đưa cậu bé đến Thiên An Môn xem lễ kéo cờ, đi tham quan Trường Thành, đi ngắm cảnh sơn thủy hữu tình, và còn đi xem cả trò xe đụng mà bọn trẻ vẫn hay chơi. Tóm lại là trong khoảng thời gian một tuần, cố gắng đưa cậu bé đi xem hết những gì có thể, tôi và cô Jolie sẽ chu cấp về tài chính. Có một phóng viên từng hỏi tôi rằng, trong mười năm qua, điều gì từng khiến chị cảm động nhất? Tôi đã nói rằng điều làm tôi cảm động nhất là những việc làm của cô Jolie. Cô ấy luôn suy nghĩ cho những bệnh nhân của mình và đã thực hiện đúng như lời thề của ông tổ ngành y – Hippocrates, đó là phát huy hết khả năng để làm những điều có lợi cho bệnh nhân. Tôi đã học được từ cô ấy rất nhiều, rất nhiều điều. Với sự giúp đỡ của chúng tôi, sau khi phẫu thuật bỏ hai mắt cậu bé vẫn có thể nhớ được núi cao, vẫn nhớ được biển rộng, nhớ cả quảng trường Thiên An Môn… Thứ gì cậu bé cũng đã nhớ được, chỉ có điều sẽ không còn nhìn thấy được cô Jolie và bà Sara nữa mà thôi. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Tôi vẫn thường kể với các con về câu chuyện đám mây của cuộc đời: Mỗi người trong số chúng ta đều có những đám mây của riêng mình, đám mây cuộc đời của những người khác nhau sẽ có những biểu hiện khác nhau. Ví dụ, đám mây của một người bác sỹ sẽ thăng hoa khi cứu giúp được người khác, mỗi lần cứu sống một sinh mạng, họ sẽ có cảm giác mãn nguyện. Đối với những người làm công tác giáo dục, trách nhiệm của họ là phải đem những điều mình đã giác ngộ, đã nhận thức được truyền đạt lại cho người khác, và cuộc đời của họ sẽ được thăng hoa từ trong sự cống hiến. Là một tình nguyện viên, một người đi làm từ thiện, đám mây cuộc đời của tôi được thăng hoa từ lòng biết ơn. Chúng ta làm tình nguyện, làm từ thiện là vì chúng ta biết ơn. Chúng ta biết ơn cha mẹ đã ban tặng chúng ta sinh mệnh; biết ơn mẹ tự nhiên đem đến cho chúng ta lương thực; biết ơn thầy cô, bạn bè đem đến cho chúng ta trí tuệ. Làm tình nguyện, trước tiên bạn cần có lòng biết ơn, chứ không đơn thuần chỉ vì một cái dấu chứng nhận rằng bạn đã từng làm tình nguyện. Người làm tình nguyện phải có tấm lòng biết ơn và dùng lòng biết ơn đó đi giúp đỡ người khác, đây là điều vô cùng quan trọng. Chúng ta biết ơn xã hội này đã mang đến cho ta sự ấm áp, khi tôi giúp đỡ người khác, tôi tin rằng khi bản thân gặp khó khăn, ai đó cũng sẽ giang tay giúp đỡ tôi. Sau mỗi lần làm tình nguyện, tôi đều cảm thấy quá trình đó đã làm trong mát tâm hồn tôi. Trong xã hội chúng ta, hầu hết tình nguyện viên đều là những người khỏe mạnh. Nhưng ở Mexico, tôi thấy có rất nhiều người tàn tật cũng đi làm tình nguyện, họ ngồi trên xe lăn, làm tình nguyện ở sân bay – một nơi luôn đòi hỏi phải xử lý một cách nhanh nhạy. Nhân phẩm của họ không vì tàn tật mà mất đi, ngược lại, nó còn được thăng hoa trong quá trình giúp đỡ người khác, đó quả là một điều tốt đẹp! Khi nói chuyện với những tình nguyện viên tàn tật đó, tôi bày tỏ sự cảm phục của mình: “Tôi vô cùng vô cùng tôn trọng những tình nguyện viên như anh chị, tôi phải học tập anh chị rất nhiều.” Họ chỉ mỉm cười nói với tôi rằng: “Công việc này giúp chúng tôi tìm thấy được chính mình, cảm thấy rằng: ‘Ồ! Thì ra mình cũng vĩ đại như vậy!’” Tôi cũng thường dẫn Bối Bối đi làm tình nguyện, sau mỗi lần nó đều nói rằng: “Bà ơi! Sau này cháu sẽ chăm chỉ, cố gắng học thật giỏi để có thể giúp đỡ được nhiều người hơn.” Tôi không hề thuyết giáo gì, nhưng Bối Bối đã tự cảm nhận và nhìn thấy rất nhiều điều mà bình thường không bao giờ được nhìn thấy. Nó cảm thấy cuộc sống hiện tại của mình thật hạnh phúc và mong muốn sẽ dùng sức lực của mình để giúp đỡ mọi người. Con gái tôi lớn lên ở Israel, lúc đó điều kiện kinh tế gia đình đã khá giả nên nó không phải chịu vất vả gì. Để dạy con gái biết yêu thương người khác và có lòng hướng thiện, tôi thường dẫn nó đến viện dưỡng lão thăm hỏi những người già neo đơn và những bệnh nhân phải nằm trên giường bệnh một thời gian dài. Nhân cơ hội đó, tôi cũng nói cho con biết về giá trị nhân sinh quan theo chủ nghĩa thực chứng. Khi rót trà cho người già và hỏi han quan tâm đến họ, con gái tôi cũng học được cách thể hiện lòng kính trọng và yêu thương những người lớn tuổi; khi hát những bài hát xưa cũ và nhận được tiếng vỗ tay tán thưởng của mọi người, con gái tôi hiểu rằng điều mà những người già cần nhất, đó là sự an ủi trong tâm Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn hồn; và khi nắn bóp những cánh tay đã nhăn nheo của họ, tôi muốn nhắn nhủ với con rằng: con người ai cũng sẽ phải già đi, ai rồi cũng sẽ phải bước đến giai đoạn này. Tôi không có ý nói rằng ai ai cũng phải đi làm tình nguyện, nhưng chúng ta có thể giúp đỡ người khác bằng cách riêng và bằng năng lực của chính bản thân mình, chỉ cần mỗi người trong số chúng ta luôn có một trái tim tràn đầy yêu thương thì hình thức là không quan trọng. Những lúc giúp đỡ người khác, chính bản thân chúng ta cũng sẽ cảm thấy hạnh phúc, vì khi tặng người khác hoa hồng, trên tay chúng ta vẫn còn lưu lại hương thơm. Kinh Talmud có viết rằng: “Nếu chúng ta đối xử tốt với người khác, tiếng tăm sẽ được lưu truyền mãi mãi.” Các thương nhân Do Thái rất coi trọng việc làm từ thiện và làm công ích. Họ cho rằng, giúp đỡ những người cần được giúp đỡ là “trách nhiệm của người giàu”. Thực ra, không phải chỉ những người có tiền mới đi làm từ thiện được, mỗi người chúng ta đều có thể làm việc đó sao cho phù hợp với năng lực của mình. Tiếp tế người nghèo đã trở thành một thói quen của người Do Thái. Đến một gia đình nghèo khó không lo nổi ba bữa mỗi ngày cũng vẫn có một hộp nhỏ đựng tiền tiết kiệm, để sẵn sàng giúp đỡ những người nghèo khổ hơn mình. Có thể bạn không có thời gian để dẫn con đi làm từ thiện, nhưng trong cuộc sống thường ngày vẫn có rất nhiều cơ hội để bạn giúp đỡ người khác. Khi bắt gặp một người cần giúp đỡ, chúng ta hãy cống hiến một chút sức lực của mình. Làm được điều đó, bản thân bạn cũng sẽ cảm thấy hạnh phúc, và con cái bạn sẽ học được lòng tốt đó từ bạn. Một đứa trẻ luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác sẽ là một đứa trẻ không ích kỷ. Còn nhớ một lần tôi ngủ quên trên máy bay. Khi máy bay đã hạ cánh, cô tiếp viên hàng không không gọi tôi dậy mà kéo cửa sổ bên cạnh ghế ngồi của tôi lên. Khoảnh khắc khi tôi mở mắt ra, những tia nắng chiếu vào ngập tràn trong mắt, tôi lại nhớ đến cậu bé bị cắt bỏ hai mắt mà tôi đã giúp đỡ trước kia, cảm thấy vô cùng xúc động, bèn lôi bút ra viết một bài thơ: HỪNG ĐÔNG Hừng đông sáng rồi Ánh mặt trời chiếu rọi lên dòng sông Y Mẫn Xuyên vào phòng bệnh, rơi trên khuôn mặt nhợt nhạt của con. Vuốt ve bàn tay con để cho con sức mạnh Lau khô nước mắt và hát cho con nghe. Qua ngày hôm nay, ngày mai sẽ tốt đẹp hơn. Sức khỏe của con là hy vọng của ta. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Những tia nắng chạy vào trong phòng, Hỏi thăm đôi mắt nhắm nghiền của con. Khát vọng của con bay ra ngoài phòng bệnh, Biết bao chuyện cũ khiến con cảm động, Đáy mắt khô cạn lại làm ta đau xót. Con bất lực, mông lung. Nói với những tia nắng, ta ở bên cạnh con. Con có nguyện vọng gì, ta sẽ giúp. Cho con dũng khí, luôn cổ vũ cho con. Qua ngày hôm nay, ngày mai sẽ tốt đẹp hơn. Đôi mắt trong sáng của con, là khát vọng của ta. Những tia nắng tràn vào phòng, Kéo theo chuyến xe chở đầy kỷ niệm. Những bông hoa tươi thắm nở đầy triền núi đang múa hát vì con. Con là niềm vui, là tia nắng của ta. Hãy đứng lên, cùng ta mở cửa sổ Những ngôi sao lấp lánh trên bầu trời là ánh mắt của những tâm hồn biết ơn. Con là niềm vui, là hy vọng của ta. Nếu có thể đem chút ấm áp hóa thành sức mạnh trong tim con, Thì đó là mong ước thành kính nhất của ta. Con là niềm vui, là hy vọng của ta. Ánh mặt trời tràn vào phòng bệnh, mang đến chút ấm áp cho những người cần sự giúp đỡ, và cũng đem đến cho tôi niềm vinh dự được trở thành một tình nguyện viên. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Mỗi người chọn một quả lê có vấn đề Khi ở Israel, tôi thường dẫn theo các con đi chợ mua rau. Hồi đó mỗi tuần chợ chỉ họp một lần, những người nông dân đem nông sản mình trồng được đến đây bán. Vì tất cả rau tươi và hoa quả đều do người nông dân tự làm ra nên chúng tôi coi trọng về vị hơn là về hình dáng bên ngoài. Đến mùa thu hoạch lê, rất nhiều nông dân đem lê đến đây bán. Nông dân Israel có thói quen hái cả một chút cành lá khi thu hoạch quả để hạn chế việc mất nước, ảnh hưởng đến vị ngon của sản phẩm. Chính vì vậy, trên mỗi quả lê thường có những vết xước nhỏ do các cành này gây ra. Mỗi lần dẫn các con đi mua hoa quả, tôi lại yêu cầu mỗi đứa chọn một quả lê có chút vấn đề nhỏ nào đó nhưng vẫn có thể ăn được trong ngày. Có phải những quả lê như vậy sẽ rẻ hơn không? Không phải, tất cả lê đều có giá như nhau. Tôi yêu cầu mỗi đứa hãy chọn lấy một quả lê không được lành lặn cho lắm, sau đó đưa cho tôi xem rồi mới đem đi cân. Lũ trẻ cảm thấy rất khó hiểu, nhưng tôi không giải thích quá nhiều ngay lúc đó. Đến tối, khi gọt hoa quả ăn, tôi mới giảng giải cho chúng. Trước tiên, chúng ta phải biết nghĩ cho người khác, tôi dùng tư tưởng thực chứng để dạy bảo các con mình, nếu như ai cũng chọn quả ngon, quả đẹp thì những quả còn lại sẽ để ai ăn? Chúng ta giúp đỡ người khác một chút có phải tốt hơn không? Chúng ta mua giúp người bán hàng ba quả lê không đẹp mắt, người khác cũng giúp họ mua vài quả, như vậy chẳng phải những quả lê xấu xí sẽ ít đi sao? Tiếp theo, tôi dạy chúng rằng nhất định phải quý trọng hoa tươi trái ngọt, vì đó là những thứ mà nước và ánh nắng mặt trời đã ban tặng cho chúng ta. Người Israel luôn tôn kính mặt trời, tiết kiệm khi sử dụng nước, nên đây là món quà tuyệt vời mà nước và mặt trời ban tặng. “Những quả lê này không phải là không ăn được nữa, chỉ là có chút vấn đề nhỏ mà thôi, ăn vào cũng không ảnh hưởng gì đến sức khỏe, mẹ mong rằng từ chuyện quả lê nhỏ bé này, các con có thể học được cách chia sẻ và giúp đỡ người khác.” Con gái tôi từng cảm thấy rất khó hiểu và hỏi tôi rằng: “Tại sao vậy? Tại sao con lại phải ăn những quả xấu xí này? Tại sao không cho con ăn những quả ngon đằng kia?” Tôi nói: “Hôm nay phải như vậy, vì con ăn cơm nhà mẹ nên con phải nghe mẹ, mẹ dạy bảo con thế nào thì con phải nghe như vậy. Nếu không muốn nghe, con có thể sang gõ cửa nhà bên cạnh, thử xem họ có giữ con lại ăn cơm không?” Sau khi lũ trẻ hiểu được những gì tôi nói thì lại tiếp tục có câu chuyện nhường cam ngọt cho mẹ. Trong nhà mua một ít cam, có quả ngọt quả chua. Sau khi gọt vỏ lũ trẻ liền nếm một miếng, nếu thấy ngọt, chúng sẽ để dành cho tôi. Các phụ huynh Do Thái rất giỏi trong việc sử dụng những câu chuyện để giáo dục con cái, phương thức này hiệu quả hơn nhiều so với việc chỉ thuyết giáo đơn thuần. Vẫn câu chuyện về quả lê, tôi còn mở rộng ra rất nhiều vấn đề để giáo dục con. Tôi nói với chúng rằng: “Một quả lê khi còn ở trên cây thì chẳng vấn đề gì cả, nhưng khi người nông dân hái xuống và cho vào giỏ, quả này va vào quả kia nên mới có những vết xước sẹo. Cuộc Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn đời chúng ta cũng vậy, sau này khi bước vào xã hội, các con sẽ phải va chạm với rất nhiều vấn đề, khi đó các con cũng sẽ hy vọng có người thấu hiểu và đồng cảm với mình, giống như hôm nay các con đồng cảm với những quả lê này vậy.” Chỉ với một quả lê nhỏ bé, tôi đã nuôi dưỡng cho con một thói quen tốt, đó là biết cách thấu hiểu người khác. Tôi vẫn luôn nhấn mạnh rằng, một người dù thông minh đến đâu nhưng nếu không có những thói quen tốt thì cũng rất đáng lo ngại. Để trẻ có được một thói quen tốt không phải là điều dễ dàng. Nó còn phụ thuộc vào đôi bàn tay đưa nôi của những người cha người mẹ: “Con có thể chấp nhận những quả lê, quả táo có chút vấn đề; mẹ cũng có thể chấp nhận được rất nhiều những khuyết điểm nhỏ bé của con, vậy sau này khi bước chân vào xã hội, thấy một người nào đó có chút khuyết điểm, mong rằng con cũng sẽ có thể thấu hiểu và chấp nhận họ.” Cũng có thể chúng ta sẽ chẳng may ăn phải những quả mà nhìn bề ngoài chỉ hơi xước sát, nhưng khi bổ ra thì bên trong đã hỏng hết. Tôi lại mượn câu chuyện này để nói với các con một khía cạnh khác của cuộc sống: “Các con xem, khi chúng ta đã chấp nhận và tha thứ cho những khuyết điểm của người khác, nhưng sau đó mới phát hiện ra họ thực chất là một kẻ độc ác, vậy chúng ta phải cương quyết từ bỏ, không tiếp tục dung thứ cho họ nữa. Sau này các con kết bạn, chơi với bạn cũng vậy, biết người biết mặt nhưng không biết lòng. Rất nhiều người bình thường tỏ ra tốt đẹp nhưng khi gặp phải chuyện gì đó mới phát hiện ra bản chất thực sự của họ.” Có đôi khi hoa quả mua về bổ ra đã bị hỏng hoàn toàn, bọn trẻ lại bảo rằng, mẹ xem, mẹ hiểu cho người khác, mẹ thông cảm cho họ nhưng lại bị nhận tổn thất về phía mình. Tôi thì cho rằng điều đó chẳng sao cả, chẳng phải người xưa đã có câu: “Thất bại cũng là điều may mắn, vì khi thất bại, ta học được nhiều thứ, mà học được thì có nghĩa là ta đã lãi rồi.” Đó chính là điều tôi muốn, là mục đích tôi hướng đến khi dạy dỗ các con mình. Một lần nọ, tôi đi siêu thị mua rau và thấy một bà mẹ dẫn theo con trai mình cũng đang chọn rau. Cậu con trai trông rất cao lớn, chắc đang học cấp hai. Người mẹ cầm một túi nilon trên tay, tay kia cầm nắm rau rồi bắt đầu chọn. Ngọn nào ngon thì giữ lại, ngọn nào không ngon thì vứt xuống. Những ngọn rau ban đầu còn gọn gàng, đẹp mắt thì bây giờ đã bị chị ta đảo đi đảo lại thành một đống lộn xộn, còn chỗ rau trong túi chị ta thì vẫn rất gọn gàng và đẹp mắt. Khi đi ngang qua, tôi chỉ nhìn chị ta một cái rồi đi tiếp mà không nói gì. Khoảng vài phút sau khi tôi quay lai, túi đựng rau chị ta đã đầy thêm một chút. Cậu con trai vẫn đứng bên cạnh nói chuyện với mẹ như không có chuyện gì xảy ra. Tôi đành phải bảo với chị ta rằng: “Chị này, chị muốn sau này con trai mình sẽ trở thành một quý ông hay chỉ là một người đàn ông nhỏ mọn? Với hành động ngày hôm nay của chị, chị nghĩ rằng chị sẽ nuôi dưỡng con trai mình trở thành một quý ông được sao? Tôi thì nghĩ rằng, hành động đó không những làm tổn hại đến người khác mà cũng chẳng có lợi gì cho chị cả. Chị đã hại con trai chị rồi! Nếu chị cứ thế này, con trai chị sẽ chẳng bao giờ trở thành một người khoáng đạt được đâu. Cái gì chị cần thì chị cho vào túi của chị, vậy những thứ chị vứt xuống là để cho ai, ai sẽ là người ăn những thứ chị đã vứt xuống?” Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Nghe xong, người phụ nữ đó liền mở miệng mắng tôi. Tôi chỉ nhẹ nhàng nói với cậu con trai rằng: “Cháu suy nghĩ gì về hành động này của mẹ cháu? Mẹ cháu bới tung đống rau để chọn những ngọn ngon nhất, đẹp nhất. Có thể làm vậy chỉ giúp mẹ cháu tiết kiệm vài đồng bạc nhưng đó lại là bài học rất không hay về phẩm chất đạo đức. Cô hy vọng cháu sẽ tránh xa những thói quen xấu của mẹ ra, có một vài hành động không đáng để cháu học tập đâu.” Cậu con trai cúi đầu xuống, người mẹ lại tiếp tục nhiếc móc tôi. Tôi đi đến chỗ nhân viên phụ trách cân thực phẩm và nói rằng: “Cậu không được phép cân chỗ rau đó cho chị ta.” Và quả thực người nhân viên đó đã không đồng ý cân rau cho chị ta. Từ xưa đến nay, chúng ta vẫn luôn coi “mẹ” là một danh từ, nhưng phải chăng đó cũng có thuộc tính của một động từ? Bởi vì trong suốt chặng đường đời, từ “mẹ” ngoài việc dùng để xưng hô ra thì quan trọng hơn, đó còn là một tấm gương về cách ứng xử. Làm mẹ, nhất định phải là một người lương thiện, một người mẹ lương thiện mới có thể nuôi dưỡng những đứa trẻ tốt được. So sánh một bà mẹ dẫn con đi mua hoa quả và một bà mẹ dẫn con đi mua rau, tôi có thể tự tin nói rằng hành động của tôi cao thượng hơn người mẹ kia gấp trăm lần. Và nếu như chị ta không chịu thay đổi, vẫn dẫn con đi siêu thị và chọn lên chọn xuống như vậy thì tôi khẳng định rằng, những đứa con của tôi sau này cũng sẽ cao thượng hơn con của chị ta gấp trăm lần. Ngày nay, có nhiều người thường cho là mình thông minh khi giành được chút lợi nhỏ trước mắt, nhưng thực ra, họ lại đang đánh mất những cái lợi lớn hơn. Nói như vậy có thể nhiều người sẽ không hiểu, tôi lấy câu chuyện trên làm ví dụ. Trong câu chuyện đó, cái gì là cái lợi lớn, cái gì là cái lợi nhỏ? Tương lai của con là cái lợi lớn. Bạn luôn mong muốn nuôi con thành tài, tốn biết bao nhiêu công sức và tiền bạc để nuôi dạy chúng, nhưng lại không suy nghĩ một cách sâu sắc, chỉ chăm chăm nhìn vào cái lợi trước mắt, mặc dù nó chỉ đáng giá mấy đồng bạc. Và thế là để giành được cái lợi nhỏ đó, bạn đã đánh mất cả cái lợi lớn. Là những bậc cha mẹ, chúng ta cần nghiêm túc suy nghĩ về những hành động của mình. Khi nghĩ rằng mình có lợi hơn người khác, điều đó có thực sự là có lợi cho mình không? Và nếu như một chút lợi lộc nhỏ nhoi ấy lại làm ảnh hưởng đến đạo đức và phẩm chất của cả một thế hệ thì liệu nó có xứng đáng không? Lâu dần, những điều bạn làm để có được những cái lợi nhỏ nhặt kia sẽ biến con cái bạn trở thành những con người thiếu đạo đức, thiếu văn hóa, và những con người như vậy sẽ rất dễ phạm phải lỗi lầm. Đợi đến khi con cái sa ngã thì bạn dù có hối hận cũng không còn kịp nữa rồi. Chúng ta lúc nào cũng khổ sở suy tính xem làm thế nào để con được học ở những ngôi trường tốt nhất và nhận được sự giáo dục tốt nhất. Thế nhưng theo tôi, sự giáo dục tốt nhất đối với trẻ chính là từ thực tế cuộc sống và từ những người làm cha làm mẹ. Môi trường sống và thói quen của cha mẹ sẽ ảnh hưởng đến cả cuộc đời con. Cha mẹ Do Thái luôn rất coi trọng vai trò “làm gương” của mình, trước mặt con cái, họ lúc nào cũng chú ý đến lời nói và hành động. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Một nhà giáo Do Thái nổi tiếng từng nói rằng: “Là những người cha người mẹ, trước tiên chúng ta cần phải nhận thức được một điều, cha mẹ chính là tấm gương cho con cái, mỗi lời nói, mỗi hành động của chúng ta đều có thể ảnh hưởng đến cả cuộc đời của con.” Một trong những nguyên tắc quan trọng trong giáo dục gia đình chính là tính thị phạm. Khi yêu cầu con cái làm gì đó, trước tiên bản thân cha mẹ cũng phải làm được điều đó. Từ xa xưa, người Trung Quốc đã có một câu châm ngôn: “Thân giáo trọng vu ngôn giáo(3)” để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc làm gương. Muốn con cái trở thành một người như thế nào, trước tiên bản thân bạn phải là một người như vậy, ngoài ra cũng cần phải tạo cho con một môi trường sống như thế. Một tiến sỹ nhi khoa nổi tiếng người Mỹ từng nói: “Một đứa trẻ sẽ học về sự tôn trọng và những ứng xử chuẩn mực thông qua việc quan sát cha mẹ mình.” Thế nên tôi mới nói, cha mẹ là những người thầy tốt nhất của trẻ, vai trò làm gương của cha mẹ là vô cùng quan trọng đối với con cái. Muốn dạy con, trước tiên phải tự chỉnh đốn bản thân, nếu bạn muốn con cái sau này sẽ có tương lai thật xán lạn và hạnh phúc thì ngay từ bây giờ, bạn hãy bắt đầu chú ý đến những lời nói và hành động của mình, tự tu dưỡng bản thân. Chúng ta phải ghi nhớ từng giây từng phút rằng, con trẻ đang nhìn vào chúng ta và sẽ làm theo chúng ta. Cho con không gian riêng Phụ huynh Do Thái rất chú trọng việc tạo không gian riêng cho con, còn các ông bố bà mẹ mà tôi biết thì chỉ muốn lấp đầy mọi không gian có thể. Sau khi mua một căn nhà mới, chúng ta sẽ bắt đầu dọn đồ đạc vào, và thói quen của chúng ta là lấp đầy mọi không gian trong mỗi phòng. Tôi từng ghé thăm nhà một người hàng xóm, đồ đạc rất gọn gàng nhưng không gian thì chật chội đến mức không thể nhét thêm được bất cứ thứ gì nữa. Truyền thống và thói quen của người Do Thái thì lại khác hẳn. Đầu tiên, họ sẽ ưu tiên cho những nhu cầu cấp thiết nhất như giường, tủ, bàn ghế, sau đó sẽ mở rộng tiếp sang những đồ đạc khác. Và lần lượt như vậy, con cái cũng có không gian riêng của mình. Thực ra, trong truyền thống của người Á Đông cũng có quan niệm coi trọng không gian, hay nói cách khác là để lại những khoảng trống. Để lại khoảng trống vốn là một kỹ thuật trong vẽ tranh sơn thủy, nghĩa là để lại những khoảng trống trong tác phẩm, để người xem có thể phát huy trí tưởng tượng của mình. Sau này, thuật pháp này còn được ứng dụng trong tâm lý học, để chỉ rằng trong quá trình giao tiếp hay trao đổi với người khác, nếu chúng ta có thể bớt lại một khoảng trống, một không gian vừa đủ cho đối phương, đồng thời duy trì khoảng cách phù hợp thì hiệu quả đạt được là ngoài sức tưởng tượng. Khi làm việc gì cũng vậy, cần có một khoảng thời gian gián đoạn để đối phương có thể suy ngẫm một cách kỹ lưỡng. Không gian cũng là một sự vật, “không gian” mà chúng ta thường nói có hai tầng ý nghĩa: một là không gian sinh sống, hai là không gian trong nội tâm chúng ta. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Trong cuộc sống, người Do Thái luôn có không gian riêng tư của mình. Ví dụ, thứ sáu, thứ bảy là thời gian được pháp luật bảo đảm của người Do Thái. Đó là thời gian để bạn có thể nghỉ ngơi, suy ngẫm, tưởng tượng và tự đối thoại với bản thân. Có lẽ do chịu ảnh hưởng từ cha nên ngay từ nhỏ tôi đã học được cách tự đối thoại với chính mình. Khi con gái tôi còn nhỏ, nó thường xuyên phải ở nhà một mình nên tôi đã mua rất nhiều búp bê để nó có thể nói chuyện với chúng. Quá trình nói chuyện với búp bê sẽ giúp cho tư duy của nó hoạt bát hơn, và sau đó dần dần sẽ có thể tự đối thoại với chính mình. Khác biệt giữa nói chuyện với búp bê và nói chuyện với chính mình là tuổi tác. Độ tuổi như tôi bây giờ đã có thể tự đối thoại được với chính mình. Còn con trẻ, ban đầu sẽ chỉ có thể nói chuyện với đồ chơi, ví dụ như búp bê, ô tô, máy bay… Tôi cho rằng, người nói chuyện với đồ vật cũng là không gian, vì nếu không có không gian thì việc đối thoại sẽ không thể nào tiến hành được. Thế nhưng ngày nay, tầm quan trọng của không gian lại bị các ông bố bà mẹ coi nhẹ. Trong mắt họ, không gian lúc nào cũng nhỏ hẹp và chỉ cần còn một chút không gian là họ tìm đủ cách để lấp đầy. Lấp đầy không gian trong nhà, chiếm dụng không gian chung phía trước cửa, và ngay đến thời gian rảnh của con cũng bị chiếm dụng nốt. Tư tưởng muốn lấp đầy mọi không gian có thể, xét cho cùng cũng là vì tư tưởng tiểu nông của chúng ta còn quá sâu đậm. Do phải trải qua một quãng thời gian dài tách biệt về văn hóa nên cho đến tận bây giờ, rất nhiều người vẫn chưa thực sự bước được vào thế giới văn minh. Không gian trong mắt chúng ta lúc nào cũng nhỏ hẹp, chúng ta chiếm dụng mọi khoảng trống, chỉ cần điều đó có lợi cho bản thân. Thậm chí có những lúc còn không phải để tranh giành lợi ích gì, chúng ta làm vậy chỉ vì tâm lý đám đông, tâm lý so bì. Ví dụ, thấy con nhà người khác đi học thêm, nếu con mình không đi sẽ bị thua thiệt nên tìm mọi cách để chiếm dụng quỹ thời gian của con để bắt con đi học thêm hết lớp này đến lớp khác. Thời gian trước, khi tham gia vào một hoạt động, tôi có nói chuyện với một giảng viên âm nhạc. Cô ấy bảo rằng: “Chị Sara này, trẻ con bây giờ suy nghĩ phức tạp và xấu xa quá!” Một giảng viên âm nhạc, đồng thời cũng là một người mẹ mà lại nói rằng suy nghĩ của bọn trẻ xấu xa, thế nên tôi cảm thấy rất ngạc nhiên. Sau đó, cô ấy mới kể cho tôi nghe một câu chuyện: Lần nọ, cô ấy đi đón đứa con gái đang học cấp hai của mình thì gặp bạn học của con, cô ấy bèn hỏi: “Lam Lam này, dạo này cháu có đi học lớp học thêm nào không?” Cô bé kia dõng dạc trả lời: “Cháu chẳng bao giờ đi học thêm cả, thời gian rảnh mẹ toàn cho cháu chơi. Đi học thêm thì chán chết đi được!” Hôm đó cô ấy cũng không suy nghĩ gì nhiều, nhưng chỉ một tuần sau, khi đưa con gái đến lớp học thêm môn Hóa thì đã thấy cô bé lần trước đang ngồi ngay ngắn trong lớp từ lúc nào. Cô ấy chép miệng thở dài, một đứa trẻ như vậy mà đã biết nói dối, thật là quá nguy hiểm. Tôi nghĩ mục đích cô bé đó nói dối là muốn lừa các bạn khác cũng không đi học thêm. Và nếu có ai đó tin lời cô bé thì cô bé đã bớt đi được một đối thủ cạnh tranh. Lời nói dối của đứa trẻ đó không đơn giản như việc bạn ăn vụng một quả táo rồi nói là không ăn, mà đó là một lời nói dối có chủ đích, có ý đồ. Trong đầu cô bé đã hình thành nên một suy nghĩ ích kỷ, chỉ biết lợi cho bản thân, đây là một tư tưởng rất không nên có. Tôi cho rằng, điều này chủ yếu là do bọn trẻ chịu ảnh hưởng của cha mẹ chúng. Bây giờ, sự cạnh Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn tranh ngay trong trường học cũng vô cùng khốc liệt, bạn cùng lớp đố kỵ nhau, nói dối hay khoe khoang cũng chỉ vì muốn vượt lên người khác. Vậy vấn đề chúng ta đang gặp phải trong giáo dục là gì? Đó chính là quá coi trọng điểm số. Hôm qua tôi tình cờ gặp cô bé hàng xóm. Đó là một cô bé khoảng 15-16 tuổi rất giỏi giang, hiện đang du học bên Mỹ. Trước đây khi chưa sang Mỹ học, mỗi lần gặp tôi trong thang máy, cô bé đều cúi gằm mặt ngại ngùng, nhưng hôm qua vừa nhìn thấy tôi cô bé đã tươi cười chào hỏi. Có thể thấy sau khi sang Mỹ, cô bé đã biết cách giao tiếp hơn rất nhiều. Tôi hỏi cô bé có thấy cuộc sống ở Mỹ và Trung Quốc khác nhau không, cô bé trả lời là khác biệt quá lớn. Tôi hỏi khác biệt lớn như thế nào thì cô bé bảo rằng: “Ở Mỹ, cái gì cháu cũng thấy mới mẻ, hơn nữa cuộc sống bên đó rất đơn giản, các bạn chơi với nhau vô tư, không tính toán và rất vui vẻ. Thời tiết cũng ôn hòa nữa, khi ánh mặt trời chiếu rọi lên người, cháu cảm thấy rất ấm áp.” Ở Trung Quốc, làm gì có đứa trẻ nào có thời gian mà cảm nhận sự ấm áp của những tia nắng, cảm nhận sự tốt đẹp của thiên nhiên? Từ “đơn giản” mà cô bé nói ở đây thực ra được đổi lấy từ việc có không gian riêng, vì bạn để lại một chút không gian nên cuộc sống mới trở nên đơn giản. Không phải cứ lấp đầy mọi không gian là cuộc sống của bạn trở nên phong phú hơn. Không gian là một thứ vô hạn, có thể chứa được tất cả mọi thứ. Nhưng khi bạn lấp đầy không gian của con thì hoặc là chúng sẽ trở thành những cỗ máy, hoặc là chúng sẽ bằng mọi cách tìm kiếm chút không gian riêng cho mình. Và khi đó, internet sẽ trở thành không gian riêng của chúng. Mà như chúng ta đã biết, cuộc sống trên mạng là cuộc sống ảo, dễ khiến cho trẻ trở nên tiêu cực và thậm chí là sa ngã, phạm tội. Người Israel quan niệm rằng, nếu như nói trời đất là “cha mẹ” thì không gian còn được coi là “tổ tiên” của loài người. Hy vọng các vị phụ huynh có thể cảm nhận được tầm quan trọng của không gian bằng ý nghĩa thực sự của nó. Tác phong trong xã hội hiện đại ngày nay là làm cái gì cũng phải đạt đến mức tuyệt đối. Tiền phải kiếm thật nhiều, không gian phải tận dụng tối đa. Chỉ cần còn một khoảng trống là lập tức có một chiếc xe đỗ vào, chỉ cần còn một khoảng đất trống là lập tức một tòa nhà mọc lên, chỉ cần thừa ra một khoảng không là lập tức các công trình vi phạm lấn chiếm. Tất cả các khoảng không đang bị chúng ta chiếm dụng. Có thể nói, đa phần người Trung Quốc đều không coi trọng không gian, hay nói cách khác, họ chưa hoàn toàn nhận thức được tầm quan trọng của không gian. Chúng ta mua nhà rồi dọn vào trong đó không phải theo phương thức đơn giản nhất, mà bằng phương thức phức tạp nhất, như để nói to với mọi người rằng “Tôi đã mua căn nhà này đấy!” Đây thực chất là một quan niệm sai lầm. Nhưng nếu như dọn dẹp nhà cửa sạch bóng, trên bàn không bày thứ gì, tất cả sách và tài liệu đều nhét vào trong tủ thì đó cũng là một hành động tiêu cực. Tôi có thói quen đặt những thứ hay dùng đến ở nơi mà tôi có thể dễ dàng lấy được. Thói quen này chẳng mâu thuẫn chút nào với việc có ngăn nắp, gọn gàng hay không. Vì vậy, chúng ta cũng không nên đóng khung không gian một cách cứng nhắc và tiêu cực. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Khi làm việc gì hay cư xử với ai đó, mong bạn hãy bớt lại một chút không gian cho họ và cho chính bản thân mình, mặc dù điều này nghe có vẻ đi ngược lại với xu thế “làm gì cũng phải làm triệt để” của xã hội kinh tế ngày nay. Thật nực cười khi chúng ta đã lấp đầy không gian của mình, rồi lại chiếm hữu cả cuộc sống của con cái. Cuộc sống của con cái là thuộc về bản thân chúng, liệu có cần người khác phải nhúng tay vào không? Nếu chúng ta đã vẽ kín trang giấy của trẻ rồi thì chúng làm sao còn chỗ để tự mình vẽ ra những thứ mình muốn nữa? Về vấn đề này, cách làm của người Do Thái rất đáng để chúng ta học tập. Ví dụ, khi dạy con về sự thành thật, điều các bậc phụ huynh Do Thái chú trọng là bồi dưỡng khả năng tự hối lỗi của con, hơn là việc chỉ biết suốt ngày trách móc, phê bình chúng. Bởi quá trình trưởng thành của con người là một quá trình liên tục phạm sai lầm và không ngừng cải thiện bản thân. Ai cũng từng mắc phải lỗi lầm này hay lỗi lầm khác, nhưng nếu biết tổng kết và đúc rút kinh nghiệm thì bạn sẽ học được những điều không thể học được ở bất kỳ đâu. Những nhà sư phạm Do Thái thường khuyến cáo mọi người rằng: “Đừng bao giờ đem sự tức giận hay trách móc đổ lên đầu con cái. Cũng đừng nên dạy bảo con khi bản thân đang mất bình tĩnh, vì như vậy sẽ rất dễ mất kiểm soát, dẫn đến việc đánh mắng chúng, và như vậy sẽ tạo thành một vòng tuần hoàn tiêu cực, việc giáo dục sẽ đem đến kết quả không như mong đợi.” Ai cũng đã từng nói dối, nhiều khi trẻ nói dối cũng chỉ là một hành động trốn tránh bản năng, trong đầu chúng nghĩ rằng nếu nói như vậy sẽ không bị cha mẹ trách mắng, chứ không hề nói dối có chủ định. Do đó, các bậc phụ huynh không nên trách mắng con, nhưng phải thể hiện rõ thái độ của mình để từ đó trẻ có không gian tự sửa chữa và điều chỉnh hành vi của mình. Người Do Thái tin rằng, để lại cho trẻ một chút không gian và quan tâm giúp đỡ một cách đúng mực, chúng sẽ trở thành những đứa trẻ như ta mong muốn. Ý nghĩa của công việc rửa xe Sau ba năm phục vụ trong quân ngũ, tôi cứ tưởng Dĩ Hoa đã trưởng thành lên nhiều, sẽ nỗ lực gửi hồ sơ đi khắp nơi tìm việc làm. Nhưng không ngờ sau khi về nhà, Dĩ Hoa vẫn cứ giam mình trong phòng, xem đi xem lại những đĩa phim kiếm hiệp, thi thoảng đến tối nó mới xuống nhà xem tivi. Theo tôi nghĩ, có lẽ thằng bé đang cảm thấy mông lung, không biết là nó đang nghĩ gì. Lúc mở cửa phòng Dĩ Hoa, tôi thấy nó đang nằm dài trên giường xem phim. Đến bữa ăn gọi nó xuống, nó cũng không xuống, đến khi mọi người đã ăn xong rồi mới thấy nó lọ mọ xuống bếp. Tại sao sau khi xuất ngũ trở về, một thanh niên đang khỏe mạnh yêu đời bỗng trở thành một đứa trốn tránh cuộc sống thực tại, không chịu bước chân ra khỏi nhà như vậy? Một thanh niên 21 tuổi tại sao lại có thể như thế này được chứ? Dùng ngôn ngữ hiện nay thì đó chính là một “kẻ ăn bám”. Dĩ Hoa không ra ngoài, cũng không muốn nói chuyện với người khác, hỏi nó cái gì nó cũng chỉ trả lời qua quýt cho xong. Những biểu hiện này khiến tôi rất buồn phiền, nhưng là một người mẹ, tôi không thể dùng lời nói để mỉa mai hay trách mắng nó. Bản thân tôi cũng trầm tư vài tuần liền, chỉ hy vọng tìm được cách để giúp Dĩ Hoa bước ra khỏi sự mông lung này. Một hôm, tôi ra ngoài và đi qua một điểm tập kết xe, thấy có rất nhiều thanh niên trẻ tuổi đang rửa xe, cười nói rôm rả. Trong số đó có những đứa là người bản địa, cũng có những thanh niên đến từ Ả rập, nhưng nói chung là chúng đều rất vui vẻ, phấn chấn. Lúc đó, Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn trong đầu tôi bỗng nảy ra một ý tưởng, hay là bảo Dĩ Hoa đi rửa xe nhỉ? Tôi nghĩ rằng, việc rửa xe sẽ giúp Dĩ Hoa hiểu về xã hội này hơn. Trước kia nó đã từng làm nem, chỉ có điều rất ít khi nó đem nem đi bán, nó không có khả năng giao tiếp tốt với người lạ giống như đứa con trai thứ hai của tôi. Về nhà, tôi bắt đầu làm công tác tư tưởng cho Dĩ Hoa, động viên nó ra ngoài rửa xe. Vừa nghe tôi nói xong, nó đã đáp lại: “Cái gì cơ ạ? Con không đi đâu. Con vừa xuất ngũ, sao có thể đi rửa xe được cơ chứ?” Giữa chúng tôi nảy ra cuộc tranh luận khá lớn, Dĩ Hoa kiên quyết không chịu nghe lời, cuối cùng tôi nói: “Con đã 21 tuổi rồi, không thể cứ ở nhà ăn không ngồi rồi như thế. Ít nhất thì con cũng phải trả tiền ăn cho mẹ chứ? Thời gian là vàng bạc, mỗi giây mỗi phút không làm việc là con đang lãng phí thời gian, lãng phí tiền bạc. Con không chịu đi nộp hồ sơ, không chịu đi tìm việc, cũng chẳng làm được việc gì trong khả năng của mình để hôm nay cái nhà này có cơm ăn. Cuộc sống này luôn cần đến tiền, con có thể ngày nào cũng xem phim kiếm hiệp của con, nhưng điều đó thật vô nghĩa. Nếu như con đang học tập để nâng cao trình độ thì mẹ còn chấp nhận được, chứ đằng này con đang tiêu khiển và giết thời gian một cách vô ích.” Chúng tôi cứ tranh luận như thế trong 2-3 ngày liền, tôi đem những đĩa phim của nó vứt vào thùng rác, nó lại đi xuống nhặt lên. Tôi phát hiện ra rằng những cuộc tranh luận như vậy cũng đã có chút tác động đến Dĩ Hoa. Vậy là đến ngày thứ ba, tôi lên mở cửa phòng Dĩ Hoa và nói với nó rằng: “Dĩ Hoa, con đi đi, đi rửa xe đi! Đây cũng là một yêu cầu của mẹ với con. Con nhất định phải tiếp xúc với xã hội này. Rửa xe mặc dù là việc nhỏ, nhưng trong quá trình đó, con cũng có thể để ý xem có đồ gì còn sót lại trên xe không, có linh kiện nào hỏng hóc không, mỗi công việc đều có ý nghĩa đặc biệt của nó.” Cuối cùng Dĩ Hoa cũng đồng ý. Ngày nào nó cũng ra khỏi nhà từ sáng sớm để đi rửa xe, lúc về nhà mặc dù không tỏ rõ thái độ nhưng tôi vẫn cảm nhận được một chút không vui từ nó. Thấy con buồn bã không vui, tôi tranh thủ thời gian nói chuyện với con: “Con trai, bây giờ chúng ta ở Israel không phải chỉ là tạm bợ nữa, mà là trở về với quê hương đích thực của mình. Các con phải tự khiến mình trở nên kiên cường, mạnh mẽ bằng sức lao động của chính mình. Bất kể việc gì, miễn là lao động thì đều là vinh quang. Chỉ cần con đủ mạnh mẽ thì dù có làm việc gì chăng nữa, con cũng không bao giờ cảm thấy mất mặt, mà ngược lại sẽ học được rất nhiều điều. Dù con làm việc ở đâu thì cũng đều phải trải qua một quá trình, đó là quá trình tự đối thoại với bản thân, tự gột rửa tâm hồn mình. Nếu con có thể chiến thắng chính mình thì chẳng còn điều gì đáng sợ nữa cả.” Sự giáo dục của người Israel và người Trung Quốc khác nhau ở chỗ, các bậc cha mẹ Israel tuyệt đối không bao giờ gây áp lực cho con trong việc học hành, nhưng họ lại gây áp lực cho con về mặt phẩm chất đạo đức. Họ thường không có quá nhiều ý kiến về việc học hành của con, không như các vị phụ huynh Trung Quốc, lúc nào cũng nói những câu đại loại như: “Con mà không học hành cẩn thận, thi trượt đại học thì chỉ có nước về làm ruộng thôi”, “không chịu khó học thì sau này chỉ có đi quét rác thôi”… Tôi cho rằng những ví dụ đó không tốt chút nào, làm ruộng thì sao, quét rác thì sao? Chẳng phải người xưa đã từng nói: “Tam bách lục thập hành, hành hành xuất trạng nguyên”(4) hay sao? Với tư tưởng như vậy, tôi kiên quyết bắt con phải đi rửa xe. Trong quãng thời gian đó, có mấy lần tôi cũng bí mật Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn đến ngó qua. Mấy ngày đầu, Dĩ Hoa lúc nào cũng ủ rũ, về đến nhà cũng chẳng nói lời nào. Nhưng vài ngày sau, tâm trạng nó tốt hơn lên một chút, vài ngày sau lại tốt lên một chút nữa. Một tháng sau, tôi nhận được thư mời phỏng vấn của Bộ Lao động Israel gửi cho Dĩ Hoa. Tôi giấu nó đi, đợi Dĩ Hoa về rồi hỏi xem nó cảm thấy công việc rửa xe thế nào thì nó trả lời rằng thấy rất tốt và rất vui vẻ. Tôi cảm thấy thật hạnh phúc vì trong quá trình làm việc đó, nó đã biết lao động là vinh quang, đã biết công việc không phân sang hèn, và biết mỗi đồng tiền kiếm được nhờ lao động đều đáng trân trọng. Chính bản thân Dĩ Hoa cũng đã nói rằng, công việc rửa xe đã gột rửa tâm hồn nó. Một đứa trẻ cần phải được xây dựng quan niệm đúng đắn về lao động, vì chỉ khi yêu lao động, chúng mới biết nâng niu và trân trọng những thứ mình có được. Một người yêu lao động chắc chắn sẽ là người có trách nhiệm với xã hội, chỉ khi hiểu được rằng lao động sẽ mang lại của cải thì chúng ta mới có thể tạo ra càng nhiều của cải vật chất. Cảm ơn ánh sáng của lao động đã sưởi ấm tâm hồn Dĩ Hoa, cảm ơn công việc rửa xe đã rửa sạch hư vinh của Dĩ Hoa, giúp nó hình thành nên quan niệm đúng đắn về lao động. Tôi tin rằng, sau này dù làm việc ở đâu, Dĩ Hoa đều có thể hào hứng và nghiêm túc thực hiện. Khi chúng ta dạy bảo con, mỗi một điều dù là nhỏ nhặt đến mấy cũng cần dụng tâm, chứ không thể tự dưng mà có. Đương nhiên, trẻ vẫn có thể trưởng thành theo cách tự nhiên, nhưng với thân phận là những người cha người mẹ, trách nhiệm của chúng ta là phải định hướng để con có những quan niệm đúng đắn về lao động, về giá trị của cuộc sống… Lúc trẻ còn nhỏ, chúng ta chỉ cần cho chúng ăn, cho chúng mặc, nhưng khi con bắt đầu lớn lên, chúng ta còn phải cung cấp cả những tư tưởng đúng đắn cho chúng. Có một thực tế là hiện nay, rất nhiều phụ huynh thường thích so sánh con mình với “con nhà người ta”. Sau khi tốt nghiệp đại học, con bắt đầu đi phỏng vấn xin việc thì có những bậc cha mẹ lại giãy nảy lên: “Hai ngàn tệ? Ít thế thôi sao? Không đi!”, “Ba ngàn tệ? Không đi. Thà ở nhà chơi còn hơn.” Và như vậy, vô hình trung chúng ta đã đem tiền bạc ra để cân đo giá trị của lao động. Đương nhiên khi con tốt nghiệp ra trường, cha mẹ muốn con sẽ có mức lương tốt là điều dễ hiểu, vì dù sao chúng ta cũng đã bỏ ra không ít tiền của và sức lực để nuôi nấng con được như ngày hôm nay, nhưng chúng ta có từng nghĩ rằng nuôi con học đại học không những chỉ vì bản thân mình, bản thân con mà còn để nuôi dưỡng nhân tài cho đất nước? Hai ngàn hay ba ngàn tệ thì cũng chỉ là sự khởi đầu, tại sao không thể chấp nhận được? Về điểm này, suy nghĩ của người Do Thái có sự khác biệt rất lớn. Họ quan niệm rằng tiền kiếm được nhờ sự lao động đều là trong sạch và rất đáng trân trọng, số tiền kiếm được nhiều hay ít chẳng liên quan gì đến học vấn cả. Rất nhiều người sau khi tốt nghiệp đại học vẫn có thể đi lái xe tải thuê. Trường đại học chỉ là một cấp độ của giáo dục, còn cấp độ của tư tưởng và nhân cách thì chẳng liên quan gì đến tiền lương cả. Chúng ta lại mắc phải một sai lầm nữa, đó là cho rằng mình đã tốt nghiệp đại học thì mức lương phải đạt đến mức độ nào đó thì mới chấp nhận làm. Chính vì thế hiện tượng sinh viên tốt nghiệp đại học nhưng thất nghiệp ngày càng nhiều. Nếu chúng ta coi sinh viên đại học cũng là một người lao động bình thường thì đã không nảy sinh nhiều rắc rối đến thế. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Một người yêu lao động là một người có tinh thần trách nhiệm. Một người chỉ biết nói ngoài miệng rằng mình rất tài giỏi, rất có tinh thần trách nhiệm nhưng lại không chịu lao động thì đó chỉ là giả tạo mà thôi. Ngay khi trẻ còn nhỏ, chúng ta cần giúp trẻ hình thành quan niệm về lao động, đừng chỉ bắt trẻ phải học quá nhiều, hãy để trẻ làm những công việc đơn giản như rửa bát, quét nhà, giặt quần áo… Ví dụ như nhà tôi, đến việc lau tường cũng là bọn trẻ tự làm, không phải vì chúng tôi không có tiền thuê người mà vì tôi muốn tạo không khí lao động trong gia đình. Tôi gọi Bối Bối, cháu nội mình đến rồi dành chút thời gian để làm cho Bối Bối một chiếc thang nhỏ, còn chuẩn bị cả mũ và quần áo để Bối Bối giúp tôi lau tường. Sau khi hoàn thành, tôi cho Bối Bối một chút tiền, vì nếu thuê người làm thì tôi cũng phải trả công, nó đã bỏ sức lao động của mình ra thì cũng xứng đáng nhận được phần thưởng tương xứng. Trong cuộc sống thường ngày, tôi thường xuyên tạo ra không khí lao động trong gia đình, tạo cơ hội để con cháu lao động, để chúng sớm hình thành quan niệm đúng đắn về lao động. Bây giờ dù chúng tôi không còn ở Israel, cũng không phải làm nem bán kiếm tiền nữa, nhưng phẩm chất coi trọng lao động vẫn không hề mất đi. Cội rễ của hạnh phúc là gì? Đó chính là lao động. Lao động, ngoài việc tạo ra giá trị cho xã hội, nó còn giúp bồi đắp và tưới mát tâm hồn chúng ta. Tổng thống Mỹ Lincoln từng nói: “Khi chúng ta đau khổ, lao động chính là liều thuốc tốt nhất.” Không lao động thì sẽ không nhận được niềm vui do nó mang lại, và cũng chẳng thể có được một cuộc đời hạnh phúc. Nếu chúng ta mong muốn con cái sau này sẽ có một cuộc sống thật vui vẻ, hạnh phúc thì hãy giúp con hình thành quan niệm đúng đắn về lao động, hãy để trẻ biết rằng, lao động là vinh quang, mọi công việc đều không phân sang hèn. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn CHƯƠNG 2. NHỮNG ĐỨA TRẺ NGOAN ĐƯỢC NUÔI DƯỠNG TRONG NHỮNG GIA ĐÌNH CÓ QUY TẮC Người Do Thái đã lập ra quy tắc trong gia đình như thế Khi sống trong xã hội, con người chắc chắn phải chịu sự ràng buộc của rất nhiều quy tắc khác nhau. Những người vô nguyên tắc chính là những kẻ đáng sợ nhất. Trong suốt quá trình tiếp xúc với người Do Thái, tôi đã dần dần hiểu được lý do vì sao người Do Thái lại thông minh, giỏi kiếm tiền và đạt được nhiều thành tích nổi bật trên nhiều lĩnh vực như vậy. Họ có được những điều đó không phải nhờ vào chỉ số IQ cao, mà vì ngay từ nhỏ họ đã được nuôi dưỡng ý thức về các quy tắc. Gia đình Do Thái rất chú trọng đến việc thiết lập hệ thống quy phạm, quy tắc trong nhà ngay từ những sự việc nhỏ nhặt nhất, ví dụ như trước khi ra ngoài phải chào người lớn, gặp hàng xóm phải chủ động chào hỏi, phòng của mình phải tự mình dọn dẹp, đồ dùng chung sau khi dùng xong phải đặt về đúng vị trí cũ, ai đó cần giúp đỡ thì phải ra tay giúp đỡ họ… Khi những hành động nhỏ nhặt đó được lặp đi lặp lại nhiều lần, chúng sẽ dần tích tụ và biến thành các thói quen tốt của bản thân trẻ. Khi đó, cha mẹ sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian và công sức, còn con cái cũng được hưởng lợi suốt đời. Biết phép tắc là biểu hiện của một người có tố chất tốt, và đó cũng là tố chất căn bản để một người có thể đứng vững được trong xã hội sau này. Đối với con cái, cha mẹ Israel thường lập ra hai giao ước: một là trước khi làm việc phải nói rõ nguyên tắc; hai là sau khi làm việc hoàn toàn không thỏa thuận thêm. Mỗi ngày lễ của người Do Thái đều có những quy tắc hết sức nhỏ nhặt mà mọi người bắt buộc phải tuân thủ. Trong môi trường đó, con trẻ được mắt thấy tai nghe nên trong chúng đã dần hình thành nên một khung quy phạm, đó là một dạng kết quả của sự phát triển tự nhiên. Quy tắc không đồng nghĩa với việc không có chủ kiến, quan trọng là phải nắm bắt được giới hạn. Người Do Thái có một phép ẩn dụ được lưu truyền rộng rãi: Trên đồng cỏ, nếu những con dê chạy nhảy trong phạm vi hàng rào, ăn cỏ, vui đùa thì đó gọi là nhanh nhẹn, người chăn dê không cần can thiệp. Nhưng nếu có con dê nào đó nhảy ra khỏi hàng rào, thì đó gọi là vô lối, người chăn dê nhất định phải thực hiện chức trách của mình để bắt con dê đó quay trở về bên trong hàng rào. Hàng rào đó chính là nguyên tắc, bạn chỉ có thể tự do hoạt động bên trong. Duy trì các nguyên tắc có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong giáo dục gia đình, nó không chỉ quyết định đến việc hình thành những thói quen tốt của trẻ, mà còn giúp chúng biết kính sợ, chứ không phải lúc nào cũng chỉ biết lấy mình làm trung tâm. Nếu muốn con tuân thủ nguyên tắc thì trước tiên, cha mẹ phải tuân thủ nghiêm ngặt những nguyên tắc đó trước. Nếu không, bạn sẽ mất đi uy tín trong mắt con cái và hệ quả là việc dạy Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn bảo chúng sẽ ngày một khó hơn. Làm tròn bổn phận, kiên trì nguyên tắc, đòi hỏi nghiêm khắc, tất cả những điều đó đều xuất phát từ tình yêu thương sâu đậm của cha mẹ dành cho con cái. Tình yêu đó là vô biên vô hạn, nhưng chỉ có những “tình yêu chất lượng cao” mới giúp ích cho con trên suốt chặng đường đời. Ở Trung Quốc, ban đầu người ta thường để con tự do phát triển, rồi đến một độ tuổi nào đó các vị phụ huynh mới chợt nhận ra rằng con mình đã quá tự do, vô kỷ luật, đến lúc đó mới bắt đầu đặt ra các quy tắc thì chúng sẽ rất khó tuân thủ. Nhiều đứa trẻ khi đến 18 tuổi thì tự cho rằng, đã đến lúc mình được tự do. Nhưng trên đời này chẳng có sự tự do nào là tuyệt đối cả. Pháp luật là sự cụ thể hóa của đạo đức và đạo đức chính là một dạng pháp luật, nên khi con đòi hỏi quá nhiều tự do, bạn có thể hỏi con một câu rằng: “Thế chim có tự do không? Có vẻ như tự do đấy nhưng nó sẽ chẳng bao giờ bay được ra khỏi bầu trời.” Thế nên, dù không gian của bạn có to lớn cỡ nào thì vẫn phải có giới hạn, và trong giới hạn đó, bạn vẫn phải tuân thủ theo những quy phạm và quy tắc nhất định. Chúng ta hãy nói với con rằng, những quy tắc mà cha mẹ đặt ra bây giờ cũng chính là những chướng ngại vật mà sau này con sẽ gặp phải trên đường đời. Vậy làm thế nào để lập nên những quy tắc cho con? Tôi cho rằng những quy tắc thực sự cần được hình thành từ quy phạm. Ví dụ từ mấy giờ đến mấy giờ là thời gian ăn của con. Khi trẻ còn nhỏ, chúng ta có thể cho chúng ăn theo thực đơn của chúng ta, nhưng khi chúng biết nói, chúng sẽ đưa ra những đòi hỏi và chúng ta rất dễ bị cuốn vào những đòi hỏi của chúng, lúc nào cũng chạy theo sau để thỏa mãn, làm chúng vui. Nếu vị trí bị đảo ngược như vậy thì hậu quả là con bạn sẽ trở thành những đứa trẻ vô nguyên tắc, cứng đầu, bướng bỉnh. Muốn con thực sự hình thành được những thói quen tốt thì trước tiên phải bắt đầu bằng sự tự giác. Và sự tự giác là thứ mà cha mẹ phải truyền lại cho con từng chút từng chút một, để cuối cùng nó trở thành một phần trong con. Nếu như bạn suốt ngày chỉ làm “cần cẩu” cho con thì sự tự giác của chúng sẽ không có không gian để phát triển. Việc nuôi dưỡng những thói quen tốt cho con phải bắt đầu từ đâu? Theo tôi thì nên bắt đầu từ chính những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống. Những sự việc có vẻ rất bình thường trên thực tế lại là những hành vi quy phạm của trẻ. Ví dụ, buổi sáng khi thức dậy, phải ngắm nhìn những tia nắng đầu tiên và vui vẻ bắt đầu ngày mới; khi mở mắt ra, phải nói lời chào với bố mẹ, với một ngày mới tốt đẹp đang đợi ở phía trước chứ không phải khi cha mẹ gọi trẻ dậy thì chúng khóc lóc và vẫn nằm ỳ trên giường không chịu dậy. Tôi luôn cho rằng, tâm hồn của trẻ rất nhạy cảm với cái đẹp, khi những tia nắng đầu tiên chiếu rọi vào phòng, cảm giác đầu tiên của trẻ nên là: Hôm nay thật đẹp, mặt trời thật đẹp, thật hạnh phúc khi có bố mẹ ở bên! Nhiều bậc phụ huynh nói với tôi rằng, buổi sáng gọi con dậy cứ như đánh trận vậy, làm sao có tâm trạng tốt được? Thực ra vấn đề nằm ở chính các bạn, là do phương pháp của các bạn không đúng. Nếu hôm nào Bối Bối nhà tôi ngủ muộn mà hôm đó tôi đang ở nhà con trai thì sáng sớm, tôi sẽ đến ngồi cạnh giường nó, mở nhạc nhỏ, ví dụ như bài “Ánh mặt trời vàng óng, chú gà trống gáy ò ó o…”, sau đó tôi lại nhẹ nhàng nói: “Bối Bối, cháu xem này, Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn mặt trời chiếu đến mông cháu rồi đây này, buổi sáng sớm thật đẹp!” Đối với con trẻ, chúng ta cần có những định hướng đúng đắn. Tôi thường thích dùng những ngôn từ đẹp đẽ để nói chuyện với con, kể cả khi muốn giục chúng dậy, tôi cũng cố gắng biểu đạt bằng những từ ngữ tốt đẹp nhất, để các con có thể cảm nhận được thế giới tốt đẹp này từ những lời nói của tôi. Tôi học hỏi được rất nhiều điều từ cách người Do Thái lập ra những quy tắc, cũng như cách họ dạy con tuân thủ theo những quy tắc đó. Tôi xin kể lại câu chuyện dạy con của một người bạn Israel của tôi, câu chuyện này đã từng được tôi đề cập trong tập trước, nay xin nhắc lại một lần nữa vì tôi thấy rằng nó đã đem lại rất nhiều gợi ý tích cực cho tôi: Một hôm, con của người bạn tôi xin phép cô ấy: “Mẹ, con muốn đến nhà bạn chơi có được không ạ?” Cô bạn tôi nói: “Được, nhưng con nhất định phải về trước 12 giờ trưa”. Ngày hôm đó, con bé về nhà muộn một tiếng. Thấy con về, cô bạn tôi không nói gì cả. Con bé ung dung thay quần áo rồi ăn cơm. Ăn xong nó nói: “Mẹ, bây giờ chúng ta đi xem phim được chưa ạ?”, vì thứ ba tuần nào cả gia đình cô ấy cũng đi xem phim với nhau. Lúc đó, cô bạn tôi chỉ lên đồng hồ treo trên tường và nói: “Hôm nay không kịp rồi, không đi xem phim được đâu.” Nhìn vẻ mặt ủ rũ của con, cô ấy lại nói một câu tỏ vẻ tiếc nuối nhưng cũng khiến con phải suy nghĩ: “Mẹ rất tiếc!” Đối với hành động thể hiện sự thiếu khả năng kiểm soát bản thân của con như vậy, cô bạn tôi không hề trách mắng, cũng không có biện pháp trừng phạt nào, chỉ nói vài câu đơn giản nhưng đủ khiến đứa trẻ hiểu rằng: Không tuân theo quy tắc, không biết đúng giờ thì sẽ phải trả giá. Ngày nay, chúng ta đang ủng hộ giáo dục theo phương thức gợi ý, tôi cho rằng hình thức này rất tốt, nhưng tôi tin con trẻ vẫn cần phải được quản lý bởi các quy tắc. Trẻ càng nhỏ thì càng cần đến những nguyên tắc mà chúng ta vẫn nói, nhưng khi trẻ dần lớn lên thì phụ huynh cũng nên học cách tin tưởng trẻ. Vi phạm quy tắc sẽ bị trừng phạt, nhưng quy tắc thì nên hạn chế càng ít càng tốt, hơn nữa trẻ càng lớn thì các quy tắc cũng nên giảm dần đi. Có lẽ sẽ nhiều độc giả thắc mắc rằng, gia đình chúng tôi có bao nhiêu quy tắc? Thực ra cũng không quá nhiều, tôi chỉ đưa ra 4-5 quy tắc cơ bản. Ví dụ, trước khi ra ngoài phải chào người lớn trong nhà, và trước khi lũ trẻ ra ngoài, tôi thường quy định thời gian phải về nhà của chúng; phải lễ phép, gặp hàng xóm phải chủ động chào hỏi; phòng của mình phải tự mình dọn dẹp, ăn xong phải mang bát vào bếp; đồ dùng chung trong nhà đều có vị trí cố định, dùng xong phải đặt vào chỗ cũ; lúc xem tivi, mỗi người có những sở thích khác nhau, phải phân chia hợp lý. Khả năng tự kiểm soát bản thân của con trai thường khá yếu, có những thói quen xấu sau khi đã sửa chữa được một thời gian thì lại tái phạm. Còn về những vấn đề nghiêm trọng như uống rượu, sử dụng ma túy, đánh bạc hay đánh nhau thì tôi nghĩ đó không thuộc phạm trù của quy tắc nữa, mà đó là những hành vi phải cấm tuyệt đối. Ngoài ra, tôi sẽ không vì chúng vi phạm quy tắc mà trừng phạt ngay lập tức, nếu chỉ thỉnh thoảng quên một lần mà đã phạt chúng ngay thì có phần hơi nghiêm khắc. Cho nên chúng ta cần nói rõ với nhau rằng, khi trẻ vi phạm quy tắc, trước tiên hãy nhắc nhở khuyên răn, cho trẻ có không gian và thời gian để tự kiểm điểm mình, sau khi đã nhắc nhở nhiều lần mà trẻ vẫn không thay đổi thì mới nghĩ đến việc trừng phạt. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Nhưng nhắc nhở cũng cần phải có mẹo Người Do Thái thường đặt ra những quy tắc cho con trong khi chơi để giúp chúng thấm nhuần những quy tắc trong gia đình, như vậy vừa giúp thắt chặt tình cảm gia đình, vừa đảm bảo lòng tự trọng của con. Được gợi mở từ cách làm trên, tôi cũng thử áp dụng và quả nhiên thấy rằng phương pháp này hiệu quả hơn hẳn so với việc chỉ suốt ngày nhắc đi nhắc lại cho chúng. Câu chuyện ăn cơm của Huy Huy khiến tôi lúc nào cũng phải bật cười khi kể lại. Qua đó tôi cũng nhận ra rằng, việc đưa ra các quy tắc không phải lúc nào cũng cần đao to búa lớn, mà nhiều lúc nó được hình thành một cách khéo léo trong không khí vui tươi của gia đình: Thời tiết ở Israel vô cùng nóng nực nên hầu như nhà nào cũng lát sàn bằng đá hoa. Huy Huy rất thích nằm dài trên sàn phòng khách để ăn cơm, như vậy vừa mát mẻ lại vừa tiện xem tivi, vì ti vi nhà tôi được đặt rất thấp. Cũng có khi nó vừa nằm dài vừa ăn cơm vừa đọc sách. Tôi đã nhắc nhở Huy Huy vài lần về chuyện này nhưng chẳng có tác dụng gì, nhắc nhở mãi không được, tôi nghĩ ra một cách để “trị” nó. Tôi nói với Dĩ Hoa: “Con xem, Huy Huy lại nằm bò trên sàn ăn cơm kìa, con hãy vẽ bộ dạng của nó lúc này cho nó xem đi.” Dĩ Hoa vẽ hoạt họa rất đẹp và thành thục, nó đã phác họa lại cảnh Huy Huy nằm bò trên sàn ăn cơm. “Huy Huy, con tự ra đây mà xem!”, “Hả, sao lại giống con chó thế này? Không thể nào, nhất định là anh đã cố tình vẽ con xấu thế này”, nó vẫn nhất quyết không chịu tin. Thấy vậy, lần sau tôi bèn lôi máy ảnh ra, nhân lúc Huy Huy đang chăm chú vừa đọc sách vừa ăn cơm trên sàn, tôi bèn bấm máy liên tục rồi đưa cho nó xem. Nhìn thấy hình ảnh chân thực này của mình, nó cúi gằm mặt lẩm bẩm: “Sao vẫn giống con chó thế này?” Huy Huy có chút xấu hổ, mặc dù rất quý chú chó cưng trong nhà, nhưng nó chẳng hề thích biến thành chó chút nào. Từ đó về sau, nó không bao giờ còn nằm dài trên sàn nhà ăn cơm nữa. Khi xây dựng những quy tắc, nếu quá nghiêm khắc, luôn trách mắng hoặc thậm chí đem cả đòn roi ra để trừng phạt thì nhìn qua sẽ cảm thấy rất có hiệu quả, con cái rất biết nghe lời, tuy nhiên, những lời nói và hành động tiêu cực của phụ huynh có thể sẽ để lại những tổn thương không thể nào xóa bỏ trong tâm trí con, thậm chí sẽ ảnh hưởng đến cả cuộc đời của chúng, tình cảm giữa phụ huynh và con cái cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Hãy lập ra những quy tắc trong không khí vui vẻ, thoải mái chứ đừng quá gượng ép, cứng nhắc, đừng để quan hệ giữa bạn và con cái bị ảnh hưởng xấu, đừng để con nảy sinh tâm lý đối đầu với những yêu cầu và quy tắc bạn đặt ra. Ăn bánh gato không phải chuyện dễ Con gái bạn muốn ăn bánh gato vì hôm nay nó không được khỏe. Bạn thấy nó không ăn được cơm nên gật đầu đồng ý, ra ngoài mua cho con một miếng bánh gato nhỏ, con gái ăn rất ngon. Một tuần sau, con gái lại không ăn cơm. Lúc đó bạn nghĩ, tuần trước nó cũng không ăn cơm và muốn ăn bánh gato, vậy thì lần này cũng mua bánh cho nó ăn vậy. Hãy nhớ rằng, miếng bánh đó không phải do con gái bạn chủ động đòi mà là bạn tự quyết định mua cho nó. Mua về, con bạn lại vô tư ăn. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Vài ngày sau, bạn đưa con đi mua sắm, nhìn thấy sạp hoa quả ven đường bán sầu riêng, nó đòi: “Mẹ, con muốn ăn sầu riêng”, vậy là bạn mua cho nó sầu riêng. Một lúc sau nhìn thấy táo, nó lại đòi và bạn lại đồng ý. Bất cứ thứ gì nó nhìn thấy, nó muốn ăn, bạn đều mua cho nó cả. Vậy xin hỏi, có thứ gì mà bạn không đáp ứng cho con mình không? Câu trả lời là không, vì nó chẳng còn muốn gì nữa. Tất cả những thứ nó muốn, bạn đã cho nó rồi. Hành vi này sẽ gây ra hậu quả như thế nào? Theo tôi là rất nghiêm trọng. Khi con đã quen với cuộc sống như vậy, suy nghĩ của nó sẽ thay đổi. Một hôm, con gái tôi chủ động nói với tôi rằng: “Mẹ, hôm nay con không muốn ăn cơm, con muốn ăn bánh gato.” Đó là một đứa trẻ đã quen được chiều chuộng, muốn gì được nấy. Và vì trước đây bạn vẫn luôn đáp ứng nó một cách vô nguyên tắc nên bây giờ bạn cũng không tìm được lý do nào thỏa đáng để từ chối nó cả. Lúc đó, tôi nói với con gái: “Được thôi”, rồi đi đến cửa hàng bán bánh ngọt, nhưng khi đến nơi tôi bỗng sờ vào túi và nói: “Thôi chết rồi, mẹ quên mang tiền!” Con bé nghe xong vô cùng chán nản. Nhưng vì những lần trước bạn đã rất vô tư đáp ứng nguyện vọng của nó, nên lần này nó hoàn toàn tin là bạn không mang tiền thật. Trẻ con thường có một tâm lý rất kỳ lạ: Những thứ bạn cho nó quá dễ dàng, nó sẽ không cảm thấy có gì đặc biệt lắm; nhưng một khi bạn không cho nó, thì nó lại càng thèm muốn thứ đó. Chỉ vài hôm sau, con gái lại đến lèo nhèo với tôi về chuyện bánh gato. Chẳng còn cách nào khác, tôi lại đành dẫn nó đến cửa hàng bánh, nhưng khi đi gần đến nơi thì tôi giả vờ đau bụng, chóng mặt. Tôi nói với con rằng: “Mẹ rất muốn mua bánh cho con. Con muốn ăn, mẹ cũng muốn ăn. Nhưng bây giờ chắc mẹ không ăn được rồi. Con có thể đợi đến khi mẹ hết đau bụng không?” Bạn đừng coi thường một phút ít ỏi này. Trong một phút đó, bạn đã dạy cho con biết “chờ đợi”, biết “quan tâm” và “thông cảm”. Có thể con bạn đã đọc được những khái niệm phức tạp này trên sách vở, nhưng chính trong một phút đó, chúng mới thực sự thấu hiểu hết ý nghĩa của chúng. Trẻ sẽ học được cách trưởng thành trong sự chờ đợi. Trẻ sẽ học được cách làm những việc thích hợp, nói những lời thích hợp trong mỗi khoảng thời gian khác nhau. Trẻ sẽ dần học được cách chờ đợi và nhẫn nại. Chờ đợi và nhẫn nại là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, nhưng chỉ khi nào biết chờ đợi thì bạn mới biết nhẫn nại, và chỉ khi biết nhẫn nại, bạn mới có thể bình tĩnh. Trong xã hội ngày nay, dường như người ta lúc nào cũng xốc nổi, sốt sắng vì những cái lợi trước mắt. Không lâu sau, con gái thấy rằng vấn đề về bánh gato vẫn chưa được giải quyết, sao mãi mà nó vẫn chưa được ăn bánh? Vậy là nó lại chạy đến và nói với tôi: “Mẹ, tại sao món bánh gato lại ‘khó đẻ’ đến vậy ạ?” Ở Israel, bọn trẻ thường xuyên được chứng kiến cảnh chó, mèo sinh con ngoài đường nên từ “khó đẻ” trở thành một từ ngữ thông dụng. Con gái tôi đã học được cách ví von dí dỏm này. Tôi nói với nó: “Con yêu, hôm nay trong nhà có nhiều người như vậy, mẹ con mình có thể ra ngoài nói chuyện không?” Vậy là chúng tôi xuống cầu thang, ra ngoài đi dạo quanh vườn hoa nhỏ ngay phía trước nhà. Tôi bắt đầu giảng giải những điều sâu xa: “Cuộc đời mỗi con người là một cuộc hành trình dài, cuộc hành trình đó có những điều tốt đẹp, nhưng cũng có không ít khó khăn. Mỗi bước chúng ta đi qua đều sẽ để lại cho Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn chúng ta những ký ức tốt đẹp. Con có biết tại sao mẹ không mua bánh cho con không? Vì tuần sau là đến sinh nhật con rồi. Mẹ muốn sau khi phải trải qua một quá trình chờ đợi, con sẽ thu về niềm vui lớn hơn. Mẹ hoàn toàn có thể mua cho con một cái bánh nhưng sau này, sớm muộn gì con cũng phải đối mặt với xã hội. Xã hội giống như một chiếc bánh khổng lồ vậy, và mẹ thì không thể nào dùng tiền để mua được cho con chiếc bánh ấy. Đối với mẹ, con là duy nhất, nhưng đối với xã hội thì không phải vậy. Chiếc bánh khổng lồ của xã hội không thể nào và không bao giờ có thể được phân chia theo ý của con. Con cần phải học cách biết chờ đợi, trong quá trình chờ đợi con sẽ nhận ra một điều, muốn có được một miếng bánh, con cần không ngừng cố gắng và nỗ lực, ngày này qua ngày khác, tháng này qua tháng khác, năm này sang năm khác. Nếu mỗi ngày chúng ta làm được một điều gì đó, thì ngày hôm đó sẽ không uổng phí. Vì mỗi ngày đều sẽ có những điều mới mẻ xảy đến, nên con sẽ trưởng thành từ những điều mới mẻ đó, sẽ học được cách ứng phó với những tình huống bất ngờ và khác biệt. Những điều đó cũng giống như việc con sẽ dần dần được chia cho những miếng bánh nhỏ, và từ những miếng bánh nhỏ đó, dần dần xếp được thành một chiếc bánh tròn trịa hoàn chỉnh. Sang tuần sau, mẹ sẽ dẫn con đi mua chiếc bánh con thích nhất. Lúc đó, con muốn chia sẻ cùng ai cũng được.” Trong quá trình dạy dỗ con cái, tôi cho rằng có một từ khóa rất quan trọng, đó là “cách cư xử”. Trong tiếng Anh, “cách cư xử” được gọi là “manner”, đây là một từ có ý nghĩa rất phong phú, nhưng theo tôi, ý nghĩa căn bản nhất của nó chính là tinh thần biết nghĩ cho người khác. Ở Israel, tinh thần này được thể hiện dưới nhiều hình thức đa dạng, được giữ gìn và truyền lại từ đời này sang đời khác. Vậy phải làm thế nào để trẻ có ý thức chủ động để ý đến “cách ứng xử” của mình? Chúng ta cần mang đến cho trẻ “tư tưởng giao ước”. Thông thường chúng ta vẫn mặc định rằng, “giao ước” chỉ diễn ra giữa các các doanh nghiệp với nhau và được thể hiện dưới hình thức hợp đồng, hay chí ít là nó chỉ tồn tại giữa hai người đã trưởng thành về cả tâm và trí. Nhưng thực ra, nghĩa của từ “giao ước” không chỉ có vậy. Khi con cất tiếng khóc chào đời, giao ước giữa bạn và con cũng sẽ được bắt đầu: suốt cuộc đời này, nó sẽ mãi là con bạn, và bạn sẽ mãi là mẹ nó. Có những ý kiến cho rằng “giao ước cũng có thể thay đổi”, nhưng theo tôi, tư tưởng giao ước của chúng ta không thể bị thay đổi vì trào lưu. Giao ước với con là thứ không thể nào thay đổi, trừ phi thế giới này đổi thay. Khi sinh con ra, là một người cha người mẹ, bạn cần phải giúp cho con nhận thức được giá trị nội hàm của tư tưởng giao ước, phải làm thế nào để duy trì được tư tưởng đó tốt hơn. Tôi đã từng nhiều lần nhấn mạnh rằng, việc chúng ta thỏa mãn con cái quá mức đã khiến chúng mất đi lý tưởng và tham vọng, khiến chúng chẳng còn mong muốn hay khao khát một thứ gì nữa. Đây quả thực là một việc hết sức đáng buồn. Khi người ta chẳng cần gì, chẳng hứng thú với điều gì nữa thì cuộc sống này còn gì là thú vị? Đương nhiên, ở đây tôi không nói đến người trưởng thành. Người trưởng thành đã có những nhận thức nhất định về cuộc sống và về chính bản thân mình, nên họ hiểu rằng nếu mong muốn quá nhiều thì chưa hẳn đã tốt. Đối tượng tôi nói đến ở đây là bọn trẻ, chúng nhất định phải luôn tò mò về Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn thế giới lạ lẫm ngoài kia, phải luôn mong mỏi có được điều gì đó và phải có thế giới quan riêng của mình. Thế nhưng, rất nhiều bậc cha mẹ đã không giúp chúng làm được điều đó, họ đã đáp ứng những nhu cầu, nguyện vọng của chúng quá sớm, thậm chí là quá liều lượng. Sự dễ dãi này đã đến lúc không còn cứu vãn được nữa. Rất nhiều phụ huynh đặt ra câu hỏi: “Sara, cô nói rằng mình thực hiện chế độ ‘có làm có hưởng’ và chủ trương chỉ nên đáp ứng ở mức hợp lý các nhu cầu của con, có phải cô làm vậy để thích nghi với điều kiện sống không? Chắc vì ở Israel chiến tranh liên miên, cuộc sống gặp nhiều khó khăn nên cô mới đưa ra những biện pháp đó đúng không?” Sở dĩ tôi lấy một ví dụ rất đời thường về chiếc bánh gato là vì tôi muốn nói rằng, đây là điều mà mỗi chúng ta đều có thể làm được và nên làm được. Chỉ khi nào bạn dập tắt sự sốt sắng của con, loại bỏ ý nghĩ “lúc này con muốn ăn, con nhất định phải được ăn” của con thông qua quá trình chờ đợi, thì sau này chúng mới có thể trưởng thành một cách thuận lợi được. Qua câu chuyện về bánh gato, tôi đã dạy cho con gái một bài học sâu sắc: Không phải con muốn thứ gì là cũng được thứ đó. Bởi vì cuộc sống này không giống như mẹ, ông chủ của con cũng không giống mẹ. Hôm nay con muốn gì mẹ đều cho con, ngày mai con muốn gì, cuộc đời này có dễ dàng cho con không? Con nói với ông chủ mình rằng con chỉ thích làm cái này, không thích làm cái kia, liệu ông ấy có đồng ý không? Xã hội ngoài kia rất khắc nghiệt, và con phải làm quen dần với điều đó. Thế nên, để con dần dần trưởng thành trong môi trường mà chúng ta hạn chế đáp ứng đòi hỏi của chúng một cách hợp lý là trách nhiệm mà mỗi bậc phụ huynh cần làm. Ngày nay, rất nhiều người than thở rằng môi trường giáo dục có vấn đề, nhà trường có vấn đề, tôi muốn nói rằng chúng ta cũng nên tự vấn bản thân mình, lẽ nào chúng ta không có vấn đề sao? Chúng ta mới là những người có lỗi trước tiên. Con cái chúng ta bây giờ đang phải chịu ba tầng áp lực: phải đối mặt với nền giáo dục chính quy ở trường, và cụ thể là nền giáo dục chú trọng thi cử; đối mặt với nền giáo dục truyền thống trong gia đình bao gồm giáo dục tình thân, giáo dục lễ nghĩa và giáo dục dân tộc; ngoài xã hội, chúng lại phải đối mặt với nền giáo dục của văn hóa truyền thống và của cả văn hóa hiện đại. Khi tầm ảnh hưởng của cả ba nền giáo dục này va chạm với nhau, các vị phụ huynh khó lòng kiểm soát được nên đã đem những áp lực đó chuyển sang con cái, hoặc là cũng chỉ cố gắng theo kiểu “châu chấu đá xe”, hoặc là sẽ đi theo bảo vệ con suốt chặng đường. Và trong môi trường như vậy, con đã sớm mất đi niềm vui. Làm thế nào để con cái chúng ta tìm được niềm vui? Chúng ta chẳng thể nào thay đổi được chế độ, cũng chẳng thể nào thay đổi được nền giáo dục hiện nay. Hơn nữa, trong cái hiện thực mà người người phải chen chúc qua một chiếc cầu độc mộc như bây giờ thì chế độ thi đại học vẫn là một chế độ khá công bằng, bất kể con nhà giàu hay con nhà nghèo đều có cơ hội như nhau. Nhưng chúng ta đã quá đề cao nền giáo dục thi cử mà quên mất câu nói của người xưa: “Tam bách lục thập hành, hành hành xuất trạng nguyên”. Chúng ta đem tất cả hy vọng tương lai đặt vào việc học hành và thi cử, như vậy là có chút mù quáng. Các vị phụ huynh luôn nghĩ rằng, con tôi đã học xong đại học rồi, tại sao lại không tìm được việc làm? Con tôi đã học đến thạc sỹ tiến sỹ, tại sao vẫn ngày ngày ăn bám tôi. Chúng ta đã tự đặt quá nhiều lý tưởng và hy vọng vào một tấm bằng mà quên mất một điều rằng, một đứa trẻ tốt phải được chính đôi bàn tay đưa nôi của cha mẹ, được chính sự giáo dục truyền thống Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn của gia đình nuôi dưỡng nên, chứ không phải là thứ mà nền giáo dục sớm hay nền giáo dục thông thường có thể sản sinh ra hàng loạt. Tôi kể câu chuyện con gái tôi và chiếc bánh gato ở đây là muốn nhắc nhở các vị phụ huynh rằng, làm bất cứ việc gì dù to hay nhỏ cũng cần phải động não, lúc nào cần cứng rắn thì nhất định phải cứng rắn, đừng để một phút yếu lòng hay nuông chiều hủy hoại cả cuộc đời con. Bạn cần biết rằng, không phải cứ cho bất kỳ thứ gì con muốn là chúng sẽ cảm thấy hạnh phúc. Nhiều khi những thứ nhận được quá dễ dàng, chúng lại không biết trân trọng, chỉ khi nào phải mong ngóng, chờ đợi thì chúng mới hiểu được giá trị của thứ đó. Mỗi lần dẫn trẻ ra ngoài, bạn hãy thử làm một giao ước nho nhỏ với chúng, nói rõ những quy tắc bạn muốn chúng tuân thủ. Nếu con có thể tuân thủ theo những giao ước nhỏ thì sau này với những giao ước lớn và quan trọng hơn, chúng nhất định cũng sẽ dễ dàng thực hiện. Làm thế nào để giúp con vượt qua cám dỗ? Cuộc sống này luôn đầy rẫy những cám dỗ. Đối với con trai, cờ bạc và tình dục là những cám dỗ lớn nhất. Còn với con gái, đó lại là trang sức, quần áo đẹp và tình yêu. Khi phát hiện con tiếp xúc với những thông tin tình dục quá sớm, chỉ cần nhắc đến là được, không nên hỏi quá nhiều để tránh làm tổn thương lòng tự trọng của con. Hãy để cho con có một đường lui, để tự nó hiểu ra mà không cảm thấy xấu hổ. Sau đó hãy lựa thời gian và phương thức thích hợp để giảng giải và dạy dỗ con nhiều hơn. Các con tôi mỗi lần nghe thấy chuyện vị phụ huynh nào đó đọc trộm nhật ký của con hay suốt ngày theo dõi con là lại nhắc đến chuyện trước kia chúng xem trộm phim người lớn bị tôi phát hiện, và lúc đó tôi đã không trách mắng gì. Chúng còn nói, chính vì tôi đã tin tưởng và cho chúng không gian riêng để tự kiểm điểm bản thân, nên chúng mới có thể tránh xa được loại phim đồi trụy đó. Chuyện là thế này: Vào mỗi cuối tuần, cả nhà tôi lại cùng ngồi lại với nhau xem phim. Ở Israel, phim trên ti vi được chiếu miễn phí, nhưng sau 12 giờ tối thứ sáu, họ sẽ chiếu những bộ phim người lớn, cấm trẻ em xem. Một buổi tối thứ sáu, tôi đang mơ màng nằm trên giường ngủ thì bỗng nghe thấy âm thanh không được bình thường cho lắm phát ra từ phòng khách. Cửa phòng trong nhà tôi đều là loại đẩy ra ngoài. Tôi bước xuống giường, vừa chớm đẩy cửa thì thấy ti vi phụt tắt. Tôi đoán bọn trẻ đang nghe ngóng xem tôi có bước ra phòng khách hay không, thế là tôi lại trở về giường, để cho lũ trẻ một không gian riêng, vì dù sao chúng cũng đã bước vào tuổi dậy thì. Sau hôm đó, cứ đến tối thứ sáu, trước 12 giờ tôi đã đánh răng rửa mặt xong xuôi và vào phòng đi ngủ nhưng không còn nghe thấy bất cứ âm thanh hay tia sáng nào le lói từ bên ngoài phòng khách nữa. Qua câu chuyện này tôi nhận ra một điều, đối với những vấn đề nhạy cảm không nên làm bẽ mặt con ngay lúc đó. Trong trường hợp này chiến thuật “đánh vu hồi” có lẽ sẽ mang lại hiệu quả cao hơn. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Dĩ Hoa thường đến giúp việc tại nhà hàng Trung Hoa của tôi. Chiều hôm đó, các nhân viên trong nhà hàng hỏi tôi xem có thể cùng Dĩ Hoa vào thành phố chơi không. Lúc đó tôi đã đồng ý và Dĩ Hoa dẫn hai người đầu bếp làm trong cửa hàng đi thăm thú Tel Aviv. Sau đó tôi phát hiện ra rằng, tuần nào họ cũng đi, và thậm chí là chẳng thèm hỏi ý kiến tôi nữa. Một hôm tôi vừa từ Trung Quốc về, Dĩ Hoa nhìn thấy tôi, không hỏi han gì mà chỉ nói là chuẩn bị đi Tel Aviv. Tôi nói, mẹ vừa về mà con đã đi à? Dĩ Hoa trả lời rằng nó có việc. Tôi bảo nếu có việc thì cứ đi đi. Đến tối khi thằng bé về nhà, tôi hỏi nó là đã xảy ra việc gì thì nó lại nói rằng không có việc gì cả. Tôi nói: “Trước khi đi con nói là con đi có việc, đến lúc về lại bảo không có chuyện gì cả, vậy thì chắc chắn là có vấn đề.” Chẳng tốn nhiều công sức, tôi lập tức tìm ra được thứ đã lôi kéo Dĩ Hoa ra ngoài, đó chính là một cám dỗ. Cám dỗ gì? Chính là cám dỗ tình dục. Tôi không ép Dĩ Hoa nói, chỉ hỏi nó rằng có phải đã đi cùng các nhân viên đến phố đèn đỏ không? Nó im lặng. Tôi tiếp tục nói: “Con biết mẹ là người như thế nào không? Thực ra, mẹ đã biết là con thích đi đến những nơi như thế rồi, mẹ cảm nhận được điều đó. Mẹ vừa về, con chẳng buồn hỏi han mẹ lấy một câu xem chuyến đi Thượng Hải của mẹ có xảy ra vấn đề gì không, có gì mới mẻ không mà vội vàng ra ngoài, mẹ đã không ngăn cản con. Con trai, con đã chuyển sự quan tâm của mình sang thứ khác rồi!” Khi sự quan tâm của con chuyển hướng sang một thứ khác, bạn có thể dễ dàng cảm nhận được rằng nó đã bị cám dỗ, cám dỗ về tình dục. Hơn nữa, bạn sẽ không thể dễ dàng thay đổi được loại cám dỗ này. Là một người mẹ, trước tiên chúng ta không nên làm tổn thương đến lòng tự trọng của con. Có những lời không nhất thiết phải nói ra ngay lúc đó, có những việc cũng không nhất thiết phải làm ngay lúc đó, hãy để lại cho con một không gian riêng. Bạn chỉ cần đề cập và nói cho con biết rằng, tất cả những điều nó làm, chúng ta đều biết rất rõ. Sau đó, tôi đi tìm những nhân viên kia, yêu cầu họ nói sự thật xem đã rủ con trai tôi ra ngoài làm những gì. Họ nói, họ đã đến khu đèn đỏ. Lần đầu tiên, Dĩ Hoa dẫn họ đến và chỉ ngồi bên ngoài chờ, nhưng những cô gái bán hoa ở đó cứ kéo thằng bé vào, lúc đó thằng bé mới 16 tuổi, còn rất nhỏ, làm sao có thể vượt qua được cám dỗ đó, vậy là nó cũng bước vào. Điều này chứng tỏ rằng, con trai rất khó vượt qua được cám dỗ, đứng trước cám dỗ, những giới hạn của chúng rất dễ bị phá bỏ. Tôi bảo với các nhân viên rằng: “Nếu các cậu còn rủ thằng bé đến chỗ đó nữa thì cũng đừng làm việc ở chỗ tôi nữa.” Thực ra đối với những nhân viên này, tôi hiểu rằng ngày nghỉ của họ quá vô vị, đời sống tinh thần của họ quá thiếu thốn nên việc mỗi tuần đến phố đèn đỏ một lần đã trở thành một thú vui không thể thiếu, Dĩ Hoa đã rất vô tư làm phiên dịch và dẫn đường cho họ. Nhưng đến những nơi như thế, các cô gái ở đó làm sao có thể bỏ qua thằng bé được, vì họ chỉ cần tiền mà thôi. Nghe tôi nói vậy, các nhân viên đồng ý rằng sau này sẽ không rủ Dĩ Hoa đi nữa. Tôi đã gián tiếp đưa ra một lời cảnh cáo đối với Dĩ Hoa, rằng mọi chuyện con làm mẹ đều biết cả, trong lòng con có lẽ cũng tự biết rằng đây chẳng phải chuyện gì tốt đẹp, và khi bị mẹ phát hiện ra thì lại càng xấu mặt. Vậy nên trong lòng thằng bé ít nhiều cũng có chút áp lực. Đồng thời, tôi cũng tự suy ngẫm rút kinh nghiệm, xem có phải vì mình đã không đủ quan tâm đến con không. Nhưng con giờ đã lớn, có những thứ mà không phải chỉ cần cha Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn mẹ quan tâm đầy đủ là khiến chúng thỏa mãn được. Tôi lại liên tưởng đến thực tế hiện nay, có rất nhiều người già mặc dù được con cái chăm sóc vô cùng chu đáo, chẳng có gì để chê trách nhưng cuối cùng vẫn đòi kết hôn với người giúp việc. Dù đa phần ý kiến đều chê cười lên án, nhưng bản thân tôi thì rất đồng cảm. Bởi vì những thứ mà con cái làm cho cha mẹ, xét về mặt đạo đức thì đó là sự hiếu thuận, là sự quan tâm về tình cảm dành cho cha mẹ, nhưng chúng không thể đem lại sự quan tâm về thể xác cho cha mẹ được. Và khi người giúp việc làm được điều đó thì dù họ có âm mưu hay có mục đích gì khác thì đối với người già mà nói, hành động đó đã đem lại sự ve vuốt về tinh thần cho họ. Con người là một loài động vật có tình cảm, tình cảm về xác thịt cũng là một loại tình cảm. Đó là loại tình cảm không lý trí nhưng lại rất hợp lý. Dù không phải là một chuyên gia tâm lý, nhưng tôi đã đi qua hơn 48 quốc gia trên thế giới, với những điều mắt thấy tai nghe ở khắp mọi nơi, tôi có thể tổng kết một điều rằng: cha mẹ nuôi dưỡng con cái là một thiên chức, con cái quan tâm chăm sóc cha mẹ là một trách nhiệm, nhưng đến cuối cùng chúng ta vẫn phải quay trở về với con người thực của mình, tự sống cuộc sống của mình. Con người ai cũng có nhu cầu và ham muốn, và có những nhu cầu, ham muốn mà con cái không thể đem đến cho cha mẹ mình được. Thế nên mới xảy ra tình trạng rất nhiều ông lão cưới người giúp việc như hiện nay. Đương nhiên, đây cũng là một hệ quả do sự phát triển của xã hội đem lại, nếu là vài chục năm trước thì hiện tượng này rất khó có thể xảy ra. Sự văn minh, tiến bộ của xã hội đã khiến người già nảy sinh ra những suy nghĩ mà thậm chí khi còn trẻ họ chưa bao giờ nghĩ đến. Chính vì thế, tôi không đem chuyện này ra để chỉ trích con cái. Tôi cho rằng, sự quan tâm về thể xác là thứ mà cha mẹ không thể đem đến cho con được, chúng ta chỉ có thể hy vọng chúng sẽ dần trưởng thành một cách lành mạnh. Con người ai cũng phải trải qua quá trình trưởng thành, đừng nghĩ rằng con đi đến phố đèn đỏ một lần là chuyện gì đó long trời lở đất. Đây là một quá trình bình thường, chỉ có điều chúng ta phải giúp con nhận ra đó là một hành động không nên tiếp diễn. Bạn không nên lúc nào cũng càu nhàu rằng: “Con đừng đến phố đèn đỏ nữa, dễ mang bệnh vào người lắm đấy!”, mà chỉ nên bóng gió: “Nghe nói rất nhiều người nhiễm HIV đều là do hay lui đến phố đèn đỏ, thật là nguy hiểm! Bảo sao người Do Thái chúng ta lúc nào cũng mang theo bao cao su khi đến những nơi đó.” Phụ huynh Do Thái thường có thói quen để bao cao su vào ví của con. Đối với những vấn đề nhạy cảm, bạn nên tránh nói thẳng trước mặt con, cũng không nên suốt ngày làu bàu nhắc đi nhắc lại mà tốt nhất chỉ nên tỏ rõ thái độ một cách khéo léo. Những gì nói một lần là con đã nghe thì cùng lắm chỉ nên nhắc lại đến lần thứ hai, tuyệt đối không nên có lần thứ ba. Vì nếu nói lần một, lần hai mà chúng không nghe thì dù nói đến lần thứ ba chúng cũng sẽ không nghe. Còn nếu nói một lần mà con đã tiếp thu được nhưng bạn cứ nhắc đi nhắc lại mãi thì chúng sẽ nảy sinh tâm lý phản kháng. Cho nên, tuyệt đối đừng nhắc đi nhắc lại mãi một vấn đề. Ở Israel, việc đàn ông lui tới phố đèn đỏ là một chuyện hết sức bình thường. Suy nghĩ của tôi khá thoáng nên tôi cũng chẳng mấy bận tâm, nhưng trong sâu thẳm tâm hồn, tôi lại Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn cảm thấy chuyện đó không bình thường đến thế. Khi phát hiện Dĩ Hoa lui tới khu đèn đỏ, cách xử lý của tôi là loại bỏ những lời rủ rê từ bên ngoài và hướng thằng bé đi tìm một thú vui khác. Ví dụ như Dĩ Hoa, nó rất thích vẽ và thường vẽ những con vật giống y như thật. Vậy là tôi bèn làm thơ và viết bên cạnh những bức tranh của thằng bé, để cuộc sống của nó tràn ngập ý thơ, để một lần nữa nó cảm nhận được cuộc sống qua những lời hay ý đẹp. Không lâu trước, bạn học của một nhân viên trong công ty Huy Huy đã lấy cắp một viên kim cương. Nhân viên đó đã mang một viên kim cương nặng 3 cara, trị giá 700 ngàn tệ ra cho người bạn đó xem rồi cất vào túi, nhưng khi quay trở lại công ty thì phát hiện ra viên kim cương đã không cánh mà bay. Có thể thấy rằng đứng trước sự cám dỗ của kim cương, người bạn kia đã tự vượt qua giới hạn cho phép của mình. Vượt qua cám dỗ là một điều vô cùng khó khăn. Nếu hôm nay có 100 ngàn tệ đặt trước mặt tôi, tôi có thể không chút động lòng; nếu là 500 ngàn tệ, có thể tôi sẽ do dự một chút nhưng cuối cùng vẫn từ bỏ; nhưng nếu là một triệu tệ, là một viên kim cương trị giá một triệu tệ và vô chủ thì tôi rất khó có thể bảo đảm được rằng mình không lấy nó đi. Bởi vì giá trị của nó quá lớn, lớn đến nỗi nó có thể phá vỡ giới hạn của tôi, đây cũng là điều dễ hiểu. Thế mới nói để trở thành một người có giáo dục hoàn hảo, có văn hóa hoàn hảo, hoàn toàn không tư lợi là một điều vô cùng, vô cùng khó. Chúng ta cần tin tưởng người khác, nhưng đồng thời chúng ta cũng cần bảo vệ bản thân mình, tôi vẫn thường nói với các con tôi như vậy. Con gái tôi cũng đã từng gặp một chuyện tương tự. Một lần về nước, con bé đi bar với bạn, nó đeo chiếc nhẫn kim cương một cara, vì bị rượu đổ ra tay nên con bé đi vào nhà vệ sinh, tháo nhẫn cất vào túi rồi mới rửa tay, xong thì quên đeo lại. Đến lúc về nhà thì phát hiện ra chiếc nhẫn đã không cánh mà bay. Đi cùng con bé ngày hôm đó đều là bạn nó, nhưng tôi tin chắc rằng một trong số những người bạn đó đã lấy trộm chiếc nhẫn. Vâng, đứng trước cám dỗ về vật chất, tình bạn đôi khi trở nên rất nhỏ bé. Dù có là bạn tốt đến đâu, dù tình bạn có lâu bền đến mấy nhưng đứng trước lợi ích vật chất, nó cũng rất dễ bị lung lay. Chúng ta hãy dạy con biết cách vượt qua cám dỗ. Bên cạnh đó cũng nên để chúng biết rằng, cần phải học cách tự bảo vệ mình, bởi thế giới ngoài kia có rất nhiều người dễ bị đổ gục trước cám dỗ. Dùng tính mạng để uy hiếp con không được đụng đến ma túy Tôi đã từng yêu cầu các con rằng, suốt cuộc đời này không bao giờ được đụng đến ma túy. Hàng xóm quanh nhà tôi có rất nhiều người nghiện, nghề nghiệp chủ yếu của họ là lái xe đường dài nên ma túy đã trở thành thứ để họ giải tỏa bớt áp lực. Đó là một buổi tối trong ngày lễ Sabbath(5), tôi nhẹ nhàng nói với các con: “Hôm nay là ngày lễ Sabbath, mẹ có một chuyện nhất định phải nói rõ với các con. Suốt cuộc đời này, các con có thể lỡ một vài lần đi đến phố đèn đỏ hoặc đến sòng bạc đánh bài, những điều đó mẹ có thể chấp nhận được. Nhưng có một điều mẹ tuyệt đối không bao giờ chấp nhận, đó là ma Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn túy. Nếu các con dùng ma túy mà bị mẹ phát hiện ra thì mẹ sẽ tự kết liễu cuộc đời mình.” Qua vẻ mặt của các con, tôi biết câu nói đó đã khiến chúng ngỡ ngàng. Ở Israel, tình trạng nghiện ma túy xảy ra rất nghiêm trọng, người ta thường xuyên rao bán ma túy công khai ngay ở các bến xe. Gần đây, con trai của một nhà lãnh đạo địa phương cũng đã chết vì dùng ma túy, nhưng mẹ cậu bé không vì thể diện hay sỹ diện mà giấu nhẹm đi chuyện này, ngược lại, bà ấy còn chạy đôn chạy đáo hết sở cảnh sát, sở giáo dục đến ban quản lý các bến xe và các đoàn thể xã hội để thuyết giảng. Bà ấy nói rằng, vì công việc của hai vợ chồng quá bận rộn nên không không quan tâm đầy đủ đến con, rồi lại vì uy tín và sĩ diện nên giấu nhẹm đi việc con hút chích, để đến cuối cùng con trai của bà ấy đã lao vào vòng tay của thần chết. Sau bi kịch của gia đình mình, bà ấy không muốn nhìn thấy những đứa trẻ khác cũng bước vào con đường chết chóc đó, nên thường xuyên xuất hiện trên các phương tiện truyền thông và nơi công cộng để kêu gọi mọi người hãy chú ý đến căn bệnh này của xã hội. Câu chuyện trên đã làm thức tỉnh rất nhiều gia đình, rất nhiều bà mẹ, và thức tỉnh cả một người từng chẳng có hứng thú gì với những mặt trái của xã hội Israel như tôi. Người mẹ Do Thái này đã dũng cảm vén bức màn đen tối của xã hội Israel, dẫu biết rằng có làm vậy thì con trai mình cũng không thể sống lại được, nhưng bà vẫn quyết đứng lên kể lại tấn bi kịch của gia đình mình với mong muốn trong tương lai sẽ không phải chứng kiến cảnh tương tự xảy ra nữa. Bà đã biến những giọt nước mắt đau thương của mình thành một lời tuyên truyền để thức tỉnh các ông bố, bà mẹ hãy quan tâm nhiều hơn đến con cái, quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề xã hội. Đó chính là hiện thân của lòng bác ái. Sau câu chuyện này, tôi cũng đã suy nghĩ rất nhiều. Cuộc đời này có những thứ không bao giờ nên đụng vào, đạo lý này tôi rất hiểu, nhưng vấn đề là làm thế nào để các con tôi cũng hiểu được điều này? Sau khi phát hiện Dĩ Hoa bắt đầu thích đến phố đèn đỏ, tôi đã nghĩ ra một cách, đó là yêu cầu các nhân viên trong nhà hàng giúp đỡ tôi, làm việc liên tục không có ngày nghỉ trong vòng một tháng liền. Mục đích của tôi là để dập tắt hoàn toàn suy nghĩ đen tối kia của Dĩ Hoa. Nhưng trong khoảng thời gian đó, thằng bé có vẻ còn hăng hái hơn cả những nhân viên kia, mới sáng sớm đã trang phục chỉnh tề đứng đợi xem họ có được nghỉ không, nhưng kết quả là họ đều đã đi làm và không nghỉ ngơi gì cả. Nó rất thất vọng, đứng ngồi không yên, đi đi lại lại trong nhà hàng. Những nhân viên kia đều khoảng 30-40 tuổi, họ có khả năng tự kiềm chế, nhưng Dĩ Hoa mới 16 tuổi, nó chưa thể tự kiềm chế và nhận thức cũng chưa được đầy đủ. Ma túy và khu đèn đỏ đều là những thứ dễ khiến người ta nghiện và rất khó để kiềm chế bản thân. Đánh bạc thì 50 tệ có thể nhanh chóng biến thành 100 tệ, thế nên trẻ thường cho rằng đây là cách làm giàu nhanh nhất, nhưng thực ra, đó lại là tư tưởng muốn “ngồi mát ăn bát vàng”. Khi sinh ra hầu hết mọi người đều có tư tưởng này, đặc biệt, bài bạc dường như là “bản năng” của đàn ông. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Dĩ Hoa đã từng vứt tờ 50 tệ vào một sòng bài nhỏ, từ lúc đó, tôi đã chủ động quan sát kỹ hơn những chuyện sẽ xảy ra với thằng bé, và thực tế đã chứng minh rằng tôi không hề lo lắng vô cớ, thằng bé còn dám đến cả khu phố đèn đỏ. Và thế là một buổi tối trong ngày lễ Sabbath, tôi quyết định sẽ tỏ rõ thái độ của mình với ma túy cho các con biết. Đối với ma túy, tôi cho rằng những ông bố bà mẹ cần phải tỏ rõ thái độ của mình. Lòng bác ái của người mẹ tôi kể ở trên đã gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh, khiến tôi lập tức chú ý đến vấn đề mà trước đây từng rất thờ ơ. Theo tôi, đây là vấn đề không thể khoan nhượng được. Từ trước đến nay, tôi chưa từng dùng đến những lời lẽ quyết liệt bao giờ, tôi luôn cho rằng trong suốt quá trình chung sống với con cái, điều quan trọng nhất không phải là chúng ta thuyết phục được chúng, yêu cầu chúng phải nghe lời mà là có thể đối thoại được với chúng. Nếu có thể đối thoại bình đẳng với con, chúng mới bị thuyết phục và nghe lời chúng ta. Nhưng, đối với vấn đề ma túy, lần đầu tiên tôi phải dùng đến những lời lẽ không khoan nhượng, lập ra một lời thề ngay trước mặt chúng. Người Do Thái có 10 điều cấm kỵ, đều liên quan tới những giới hạn trong cuộc sống. Nếu bạn tuân thủ những điều cấm kỵ đó thì dù chưa chắc cuộc sống của bạn sẽ xán lạn rực rỡ, nhưng chắc chắn là sẽ rất yên bình. Nhưng nếu vượt qua những giới hạn đó dù chỉ một lần, bạn sẽ gặp rất nhiều phiền phức. Khi phát hiện con đến phố đèn đỏ, tôi đã không làm lớn chuyện vì tôi muốn tập trung sức mạnh cho điều quan trọng nhất. Chắc mọi người đều biết đến câu chuyện cậu bé chăn cừu, hay thích trêu đùa người khác, nói rằng ‘sói đến rồi’ nhưng khi mọi người chạy đến thì chẳng có con sói nào cả; đến khi sói thực sự đến, cậu có kêu cứu thế nào thì cũng chẳng có ai tin mà chạy đến giúp đỡ cả. Đến nay, mặc dù các con tôi đều đã rất giàu có và thành công, nhưng tôi hoàn toàn không cần lo rằng chúng sẽ đụng đến ma túy nữa, vì ngay khi chúng còn nhỏ tôi đã tỏ rõ thái độ và lập trường của mình rồi. Tôi không cần thuyết giáo rằng ma túy sẽ hủy hoại một gia đình như thế nào, sẽ gây hại cho sức khỏe con người ra sao, mà tôi chỉ nói rằng nếu các con đụng đến ma túy, mẹ sẽ chết. Khi đặt ma túy và mẹ trên bàn cân, lũ trẻ sẽ đánh giá được đâu mới là điều quan trọng nhất, tôi đã dùng cách làm đơn giản này để uy hiếp chúng. Vậy nên qua cuốn sách này, tôi muốn nói với các vị phụ huynh rằng, muốn để con tránh xa ma túy không phải chuyện khó, quan trọng là chúng ta phải biết đả thông tư tưởng, dạy bảo và định hướng cho con một cách đúng đắn. Trẻ không thể nào tự dưng nghiện ma túy được, chúng còn rất nhiều điều quan tâm và hứng thú khác, quan trọng là phụ huynh phải phát hiện được ra những điều đó. Thế nên, hãy cố gắng phát hiện ra những điều khơi dậy sự hứng thú và quan tâm của con, đó cũng là một cách để giúp con tránh xa ma túy. Khi làm tình nguyện ở bệnh viện Đông Phương, tôi đã tận mắt chứng kiến rất nhiều cô gái tuổi đời còn rất trẻ đã phải đi nạo phá thai. Trong số đó có rất nhiều người đi một mình, chẳng ai ngó ngàng đến. Hỏi ra thì mới biết, rất nhiều trường hợp trong số đó là hậu quả của “tình một đêm”. Thấy vậy, tôi quả thực rất đau lòng, xã hội của chúng ta lúc nào cũng kêu gọi mọi người hãy biết tự bảo vệ bản thân, ấy vậy mà những cô bé này vẫn coi việc hoan lạc trai gái là chuyện đơn giản. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Việc gì được làm, việc gì không được làm, tôi tin chắc rằng ở trường đều có dạy, vậy tại sao kết quả vẫn không như mong muốn? Những vấn đề này chúng ta nói đến không phải ít, tại sao không có kết quả? Tôi cho rằng, nguyên nhân là do phương pháp của chúng ta không đúng. Nền giáo dục của chúng ta quá nhân tính hóa, chúng ta thường dùng một khuynh hướng này để che giấu đi một khuynh hướng khác, khi chúng ta dùng tự do, bác ái và bình đẳng để che giấu sự thật rằng bọn trẻ vẫn chưa thể hiểu ý nghĩa thực sự của những từ đó, thì chúng ta đã buông tay quá sớm. Khi trẻ vẫn chưa xác định rõ quan niệm về đúng sai, khi chúng khó lòng tự kiềm chế bản thân trước cám dỗ, chúng ta nhất định phải giúp con xác định giới hạn của mình, phải nói với chúng bằng thái độ kiên quyết rằng đâu là những thứ cha mẹ không thể chấp nhận, không thể khoan nhượng được, và con nhất định không được bước qua nó dù chỉ nửa bước. Uy tín của người Do Thái Một người được giáo dục tử tế không nhất thiết phải được thể hiện bằng thành tích học tập. Nhưng một người biết tôn trọng lời hứa, tuân thủ giao ước luôn là những người được giáo dục tốt. Mùa hè đến, tôi cho cháu gái 500 tệ và nói với nó rằng: “Bối Bối, bà cho cháu tiền mua kem, mua bánh gato nhé, tất cả tiền cho cháu tiêu vặt đều ở đây.” Không ngờ con bé không hề kể chuyện này với mẹ mà chỉ nói với cô của nó. Khi biết được, con dâu tôi đến hỏi: “Tại sao mẹ lại cho Bối Bối 500 tệ ạ?” Các bạn có biết tôi đã trả lời thế nào không? Tôi nói rằng: “Mẹ cho con bé tiền, nếu nó muốn nó sẽ tự nói với con, còn nếu nó không muốn thì đó là trách nhiệm của con. Mẹ không có nghĩa vụ phải thông báo chuyện đó cho con. Mẹ cho cháu mình tiền là vì nó đã 12 tuổi, sắp là một thiếu nữ rồi, nó hoàn toàn có quyền được chi tiêu số tiền tiêu vặt của mình trong suốt kỳ nghỉ hè. Còn về chuyện nó có kể với cha mẹ hay không và nó tiêu số tiền đó như thế nào thì đó là quyền tự do của nó.” Mức độ tin cậy của con cái với cha mẹ là vô cùng quan trọng. Nếu là con trai tôi, dù bác hàng xóm có cho nó một cái kẹo, nó cũng nhất định sẽ khoe với tôi: “Mẹ, bác hàng xóm cho con một cái kẹo”. Đây cũng là kết quả của sự giáo dục. Tối hôm đó, tôi kể chuyện mình cho Bối Bối tiền với Dĩ Hoa và yêu cầu thằng bé không được can thiệp vào quyền tiêu số tiền đó của con nó. Tôi nói với thằng bé: “Con phải làm sao để Bối Bối hiểu được rằng, sau này nếu bà có cho tiền hay cái gì đó thì nhất định phải nói với người lớn, nói với bố cũng được, với mẹ cũng được, tóm lại là phải nói ra, như vậy mọi người sẽ càng yêu thương nó hơn. Bà đã cho con số tiền bà dành dụm được, vậy có phải con cũng nên nói cho bố mẹ biết, để bố mẹ có thể dùng hành động hoặc lời nói để báo đáp lại bà không?” Sau khi tôi nói chuyện với Dĩ Hoa, nó cũng đã rất khéo léo trò chuyện với Bối Bối, không hề nhắc đến số tiền cụ thể. Bối Bối đã chủ động kể với bố rằng: “Bà cho con 300 tệ!” Câu trả lời của con bé rất thú vị, thì ra trẻ con cũng thích tiền và nó đã tự “ăn bớt” cho bản thân mình. Chúng tôi vờ như không biết chuyện đó, tôi còn nói với Dĩ Hoa rằng: “Mẹ con mình Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn giao ước nhé, nếu con tiết lộ chuyện này thì mẹ sẽ không bao giờ thèm nói chuyện với con nữa!” Và con trai tôi vẫn giữ kín đến tận bây giờ. Nhắc đến đây, tôi chợt nhớ đến một chuyện mà mình đã được tận mắt chứng kiến khi quay lại Israel cách đây không lâu. Lúc đó tôi ở nhà một người bạn tên là Hải Phi. Hải Phi có một cô cháu gái sắp sinh nhật 12 tuổi, nhưng vì hôm đó anh ấy có việc, sợ không thể tham gia sinh nhật cô bé được nên đã quay sẵn một đoạn video để chiếu vào buổi sinh nhật. Cô bé cũng biết cậu không thể đến tham dự sinh nhật mình. Không ngờ, việc của Hải Phi bị hủy đột xuất nên đã cùng chúng tôi đến Israel. Suốt thời gian đó, chúng tôi ở nhà mẹ đẻ Hải Phi, cách nhà cô cháu gái kia không xa. Em gái của cô bé đó đến nhà bà ngoại chơi, biết rằng tất cả chúng tôi đang ở đây, chỉ có mỗi cô bé kia là không biết. Chúng tôi ở nhà mẹ Hải Phi ba ngày, đến ngày thứ tư, cũng chính là sinh nhật của cô cháu gái kia. Em gái của cô bé đó mới bảy tuổi, tuy tuổi còn nhỏ như vậy nhưng đã biết giúp cậu giữ bí mật mà không cần ai phải dặn. Đến hôm sinh nhật, đợi cho đoạn video đã được chiếu xong, Hải Phi mới bất ngờ xuất hiện, cô bé cảm động đến nỗi rơm rớm nước mắt, hỏi: “Cậu, sao cậu lại ở đây được vậy?”, Hải Phi nói với cô bé rằng mình đã ở đây ba ngày, hôm nay là ngày thứ tư. Cô bé lại quay sang hỏi em gái mình: “Tại sao em không nói với chị?”, lúc đó cô em gái mới nói: “Em xin lỗi, em đã hứa với cậu là không được nói rồi!” Tôi nhìn sang cô em gái, thấy ánh mắt cô bé vô cùng lém lỉnh, nháy mắt tỏ vẻ đắc ý. Sau sự việc đó, tôi đã làm một cuộc “phỏng vấn” nhỏ với cô bé, hỏi xem tại sao cô bé không nói với chị mình, điều gì đã khiến cô bé có thể giữ bí mật như vậy. Không ngờ cô bé hỏi lại tôi: “Cháu có quyền gì để cướp đi niềm vui của chị ấy chứ?”, một cô bé mới bảy tuổi nói rằng phải giữ bí mật vì không muốn cướp đi mất niềm vui của chị mình, “Đó là niềm vui bất ngờ của chị, cháu yêu chị như vậy, nhất định phải giữ bí mật rồi!” Khi được nói ra từ miệng của một đứa trẻ, một khái niệm có vẻ cao siêu bỗng trở nên thật mộc mạc, chân thành và tràn đầy tình yêu thương. Dân tộc Do Thái phải trải qua hết hoạn nạn này đến hoạn nạn khác, có lẽ chính vì vậy nên họ mới có tinh thần giữ chữ tín khó lòng lung lay. Người Do Thái cho rằng, giao ước là ước định giữa con người và thần linh, và việc giữ chữ tín là vô cùng quan trọng. Một con người thực sự, trước tiên là phải khỏe mạnh, thứ hai là lương thiện, thứ ba là có trí tuệ và sau đó là thành thật. Người Do Thái tôn trọng bản tính con người, tôn trọng tinh thần biết giữ chữ tín. Khi quân đội hai bên giao tranh với nhau, nếu bạn là lính và không may bị bắt, bạn có thể nói tất cả những gì bạn biết, không ai gọi bạn là kẻ phản bội, đó chính là sự tôn trọng bản tính con người. Nhưng người Do Thái không bao giờ chấp nhận những kẻ gian tế. Bởi khi đó, bạn hiểu rõ được việc mình làm, bạn cố ý đánh lừa và phản bội người khác. Giữa chủ động và bị động là một khoảng cách rất lớn, nếu bạn chủ động bán đứng người khác, bạn chính là kẻ gian tế đáng khinh bỉ nhất. Người Do Thái cũng rất tôn trọng chuyện riêng tư của người khác, một khi đã hứa rằng sẽ không tiết lộ bí mật thì họ sẽ giữ kín như bưng. Họ cho rằng, những người biết giữ kín chuyện riêng của người khác mới là những cao thủ trong ứng xử. Có thể giữ bí mật hay không chính là một phép thử để xem một người có đáng tin cậy hay không. Người Do Thái Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn cũng cho rằng, mức độ giữ bí mật có thể quyết định giá trị của một con người. Mặc dù giữ bí mật hay giữ lời hứa đôi khi là chuyện rất khó, nhưng nếu bạn không thể làm được điều bạn đã hứa với người khác thì bạn sẽ trở thành người thất tín, sẽ dần mất đi sự tin tưởng của người khác, sẽ dần mất đi bạn bè, thậm chí là hại cả bản thân. Nếu có thể giữ chữ tín, bạn sẽ có được sự tôn trọng của người khác và thậm chí còn được nhiều thứ hơn nữa. Trong Kinh Talmud có viết rằng: “Nếu biết tôn trọng và tuân thủ giao ước thì những thứ bạn nhận được không chỉ là sự tôn trọng.” Công ty xăng dầu Mobil đặt 30 ngàn dao ăn và dĩa từ một nhà phân phối người Do Thái – ông Joffre, thời gian giao hàng là ngày 1 tháng 9, địa điểm giao hàng tại Chicago. Ông Joffre không dám chậm trễ, lập tức yêu cầu nhà sản xuất chuẩn bị hàng cho mình. Nhưng không ngờ, phía nhà xưởng lại lề mề, chậm chạp và không thể giao hàng đúng hạn. Mặc dù vô cùng tức giận nhưng ông cũng chẳng thể làm gì khác được, chỉ mong họ có thể sớm được lúc nào hay lúc đó. Ông liên tục gọi điện xuống nhà xưởng thúc giục nhưng bên đó lại nói với giọng điệu rất thờ ơ: “Cho dù có muộn một chút thì ông cũng không đến nỗi phải tức giận như vậy chứ?” Joffre là một người Do Thái, chữ tín đối với ông là cực kỳ quan trọng, thế nên ông đành quyết định: thôi thì chuyển hàng bằng đường hàng không vậy. Hơn 30 ngàn dao và dĩa ăn được chất lên máy bay trong vòng 5 tiếng đồng hồ, và đến đúng ngày 1 tháng 9, chiếc máy bay hạ cánh ở Chicago. Để làm được điều đó, ông Joffre đã phải bỏ thêm 60 ngàn đô la. Khi biết được điều đó, bên phía công ty Mobil cũng chỉ nói một câu: “Giao hàng đúng hẹn, rất tốt!”, thậm chí họ còn không thèm hỏi thăm chi phí đắt đỏ khi phải vận chuyển hàng bằng máy bay. Những người cùng ngành thì hết sức ngạc nhiên, hỏi ông: “Ông điên rồi sao, Joffer? Chỉ vì 30 ngàn dao dĩa mà ông chịu thiệt 60 ngàn đô la?” Ông chỉ trả lời ngắn gọn: “Người Do Thái là vậy. Làm kinh doanh bất kể vì lý do gì, bạn cũng phải giao hàng đúng thời hạn. Dù cho đó là nguyên nhân của người khác và bạn phải chịu thiệt thòi thì vẫn phải làm sao để giao hàng đúng hẹn. Đó là nguyên tắc, và chúng ta phải tuân theo.” Sau sự việc đó, ngày càng có nhiều người trong giới kinh doanh biết đến Joffre, một doanh nhân Do Thái luôn coi trọng chữ tín. Ngày càng nhiều người muốn làm ăn với ông, những đơn hàng cứ tới tấp bay đến. Chúng ta có thể thấy mặc dù đã khiến ông thiệt hại chút ít nhưng sự việc đó cũng đã đem lại những lợi ích to lớn khác cho ông, đó chính là trái ngọt của việc giữ chữ tín. Danh ngôn có câu: “Một lần thất tín vạn lần bất tin”, hay: “Một lời hứa đáng giá ngàn vàng”. Nếu đã hứa thì phải giữ lời, đó là quy tắc làm người cơ bản. Tiếc là cùng với sự phát triển của xã hội, con người đang ngày càng trở nên sốt sắng, lúc nào cũng chỉ biết chăm chăm lợi ích của mình mà dần quên đi tầm quan trọng của việc giữ chữ tín, cũng vì thế mà chúng ta đã đánh mất rất nhiều thứ quý giá. Trong cuộc sống thường ngày, có nhiều vị phụ huynh vì muốn con làm một việc gì đó nên tùy tiện hứa hẹn nọ kia, đến khi xong việc thì cũng quên luôn lời mình đã hứa; thậm chí đáng trách hơn là khi nói ra những lời hứa đó, họ vốn không có ý định sẽ thực hiện chúng, đó chỉ là một kế để khiến trẻ nghe lời mà thôi. Bạn nghĩ rằng bạn đã thắng, nhưng bạn đã lầm, lầm to! Đầu tiên, bọn trẻ sẽ vô cùng thất vọng khi phát hiện ra bố mẹ đã lừa chúng, và sau này chúng sẽ không còn dễ dàng tin vào những lời bạn nói nữa, như vậy bạn đã tự tay đập nát niềm tin của con đối với mình. Còn một điều quan trọng nữa, đó là khi bạn thất hứa, Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn các con bạn cũng sẽ không thể học được cách giữ lời, đây là một điều vô cùng nguy hiểm trong quá trình hình thành và nuôi dưỡng nhân cách của con. Cô bé bảy tuổi trong câu chuyện kể trên đã biết giữ lời hứa khi tuổi còn rất nhỏ, điều này có quan hệ mật thiết đến sự giáo dục từ gia đình mà cô bé nhận được ngay khi còn nhỏ. Người Do Thái luôn dạy các con phải biết giữ lời hứa, biết giữ chữ tín, và bản thân họ trong cuộc sống thường ngày cũng làm được điều này, khi đó con trẻ được mắt thấy tai nghe và tự nhiên chúng cũng dần hình thành được phẩm chất tốt đẹp đó. Sáu tiếng sau mới được ăn kem Tại một trại hè nhi đồng quốc tế ở Mỹ từng xảy ra một việc như sau: Ngày cuối cùng trong thời gian diễn ra trại hè, tất cả các em được quay trở lại khách sạn. Buổi trưa sau khi ăn xong, lũ trẻ ùa ra ăn kem miễn phí vừa được nhân viên khách sạn mang ra. Chỉ có điều, một vài đứa trẻ vẫn hăng say chơi nhảy lò cò ở bên cạnh, đó đều là những đứa trẻ Do Thái. Những đứa trẻ Do Thái lúc nào cũng vậy, chúng có thể tìm được trò để chơi mà không cần phải mua bất cứ thứ gì. Trong mắt những đứa trẻ tham gia trại hè, những đứa trẻ Do Thái này có vẻ kỳ quặc, trong khi mọi người tranh nhau ăn kem thì chúng lại nhảy lò cò ở một bên. Một nhân viên làm việc ở đó hỏi tôi: “Những đứa trẻ khác đều đi ăn kem, tại sao những đứa trẻ này không đi?”, mặc dù bọn trẻ đều mặc đồng phục của trại hè, nhưng tôi vừa nhìn đã biết đó là những đứa trẻ Israel. Tôi nói với người nhân viên đó: “Đó là những đứa trẻ biết tự kiềm chế”. Cậu ta không hiểu, hỏi tôi là tự kiềm chế cái gì. Tôi nói, bản thân chúng có những quy tắc riêng, quy tắc của chúng là trong vòng sáu tiếng sau khi ăn thịt xong, không được phép ăn các sản phẩm từ sữa. Vì sợ bọn trẻ thấy có kem thì sẽ không chịu ăn cơm, nên khách sạn đã cố ý chờ cho chúng ăn xong mới mang kem ra. Trong bữa cơm, những đứa trẻ Do Thái kia đã ăn thịt, mà theo quy tắc thì trong sáu tiếng đồng hồ sau khi ăn thịt, chúng sẽ không được ăn kem. Bên cạnh không hề có bố mẹ hay thầy cô giáo nhắc nhở, nhưng những đứa trẻ này vẫn có tinh thần tự kiểm soát bản thân rất tốt. Điều này có được là nhờ sự giáo dục của cha mẹ, nhờ những thói quen trong cuộc sống thường ngày. Nếu những vị lãnh đạo của chúng ta có được tinh thần tự kiềm chế giống như của những đứa trẻ này thì có lẽ đã không có nhiều trường hợp tham quan ngã ngựa như hiện nay. Một đám trẻ con tuổi còn nhỏ, không chịu sự giám sát của bất kỳ ai mà có thể tự kiềm chế trước cám dỗ lớn như vậy quả là một điều không dễ dàng. Đối với những đứa trẻ này, việc kinh tế thế giới sẽ đi theo chiều hướng nào, giá xăng dầu tăng giảm ra sao, giá bất động sản cao cỡ nào cũng chẳng liên quan gì đến chúng, điều chúng quan tâm chỉ là cha mẹ có yêu thương chúng không, bạn bè có thích chúng không. Phạm vi mà chúng quan tâm rất nhỏ, trong khi kem lại là một cám dỗ rất lớn, vậy mà chúng vẫn có thể chiến thắng bản thân, đó là một ý chí bắt nguồn từ sự giáo dục của cha mẹ. Lúc đó, người nhân viên kia có vẻ vô cùng ngạc nhiên và hình như vẫn chưa tin vào những lời tôi nói, anh ta bảo rằng, có khi nào là do bọn trẻ đó không thích ăn kem không? Tôi nói đùa một câu, hỏi anh ta rằng có thấy đàn ông không thích phụ nữ không? Những Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn đứa trẻ đó là người Do Thái, chúng có những quy tắc riêng phải tuân thủ, tôi đảm bảo tối nay chúng sẽ là những đứa đầu tiên xông đến ăn kem. Quả nhiên, đến tối chúng vội vã ăn cơm, sau đó chờ khi kem được mang ra, chúng là những đứa đầu tiên xông đến ăn. Sỡ dĩ tôi có thể khẳng định chắc nịch được như vậy là vì tôi biết, những đứa trẻ Israel đã rèn được thói quen không ăn những thực phẩm làm từ sữa trong vòng sáu tiếng sau khi ăn thịt. Thói quen này đã dần biến thành một hành vi tự giác mà kể cả khi không có bố mẹ ở bên cạnh giám sát, chúng vẫn tuân thủ như thường. Thói quen là sự tự giác hóa hành vi, không cần bất kỳ một sự nỗ lực nào về ý chí, cũng không cần người khác phải giám sát. Một khi thói quen được hình thành, nó sẽ trở thành sức mạnh chi phối cả cuộc đời. Bacon từng nói: “Thói quen là sức mạnh khổng lồ và ngoan cường, nó có thể thống trị cả cuộc đời.” Hành động của con người, có đến quá nửa là được quyết định bởi thói quen. Có một câu chuyện được lưu truyền rộng rãi, những người đoạt giải Nobel cùng tụ họp tại Paris, có người được hỏi rằng: “Ngài học được những thứ mình cho là quan trọng nhất ở trường đại học nào, phòng thí nghiệm nào?” Điều bất ngờ là vị học giả râu tóc bạc phơ đó lại trả lời: “Ở trường mẫu giáo”. “Ngài học được những gì ở trường mẫu giáo?” Học giả đó trả lời: “Chia một nửa những thứ mình có cho các bạn, không được lấy những thứ không thuộc về mình, đồ đạc phải để gọn gàng ngăn nắp, rửa tay trước khi ăn, làm sai phải xin lỗi, ăn trưa xong phải nghỉ ngơi, học tập phải đào sâu suy nghĩ, phải quan sát thật kỹ tự nhiên. Về cơ bản thì tất cả những thứ tôi học được là những điều này.” Câu trả lời của vị học giả đó đại diện cho cách nhìn của hầu hết những người đến tham gia buổi tụ họp. Nói tóm lại, những thứ chủ yếu nhất và đi theo họ suốt cả cuộc đời chính là những thói quen tốt đã được cha mẹ và thầy cô nuôi dưỡng ngay từ khi còn nhỏ. Thói quen tốt bắt nguồn ngay từ thuở nhỏ, và những thói quen tốt đó thường được hình thành từ sự giáo dục của gia đình, chứ không phải từ những lớp bồi dưỡng hay lớp học thêm. Ngay từ khi trẻ còn là một trang giấy trắng, bạn nên bắt đầu giúp trẻ hình thành những thói quen tốt, ví dụ như rửa tay trước khi ăn. Có thể bạn cho rằng thói quen này bây giờ đã không còn quá quan trọng nữa, nhưng tôi thì lại nghĩ ngược lại, vì bệnh tật thường vào từ đường miệng, nếu không rửa tay, vi khuẩn sẽ theo thức ăn đi vào trong cơ thể. Từ những thói quen sinh hoạt nhỏ nhặt, đến thói quen học tập đều là những điều mà những người làm cha làm mẹ cần phải vun đắp cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ. Còn một điều nữa là chúng ta phải làm thế nào để biến tư tưởng luôn biết nghĩ cho người khác trở thành một thói quen, có nghĩa là dù có làm việc gì chăng nữa cũng không được làm tổn hại đến lợi ích của người khác. Ngày nay, rất nhiều người trong chúng ta lúc nào cũng chỉ nghĩ đến việc tối đa hóa lợi ích của bản thân, dù chỉ là một cái lợi nhỏ cũng nhất quyết phải vơ vào mình, không bao giờ chịu thiệt thòi. Những thói quen xấu này cũng sẽ kéo theo việc ý thức công cộng của chúng ta bị phá vỡ, bởi vì chúng ta không có thói quen tôn trọng người khác, biết nghĩ cho người khác. Rất nhiều quy định, quy tắc vô hình và hữu hình đều phải dựa vào sự tự giác của mỗi Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn người. Vậy tự giác đến từ đâu? Đến từ thói quen. Và xét ở một mặt ý nghĩa nào đó thì những người có nhiều thói quen tốt sẽ dễ dàng thành công hơn. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của con đối với thế giới? Đầu tiên, chúng ta nhất định phải để con hiểu rằng, thói quen là thứ có thể nuôi dưỡng được. Tôi luôn dạy các con phải học cách thích nghi trước mọi hoàn cảnh, xã hội luôn biến hóa khôn lường, do đó việc làm thế nào để các con có thể điều chỉnh thói quen của mình ở mức độ phù hợp để thích ứng với xã hội là một bài giảng rất quan trọng. Bạn có thói quen rất tốt, bạn cho rằng vệ sinh công cộng hết sức quan trọng, bạn cho rằng nhà vệ sinh nhất định phải sáng sủa, sạch sẽ và không được có mùi, những điều này đều đúng, nhưng đó là ở mức sống và điều kiện của bạn. Vậy khi điều kiện không được như bạn mong muốn thì có phải bạn cũng nên thích ứng với nó không? Bạn cần phải tôn trọng phong tục tập quán của địa phương, đó cũng là một cách hành xử có văn hóa. Nếu bạn du lịch đến một nơi vẫn còn heo hút, chưa được khai phá hoàn toàn, ở đó nhà vệ sinh không được sạch sẽ như bạn mong muốn, rất nhiều người đi vào nhưng chỉ mình bạn nhăn nhó cau có đi ra, đó là biểu hiện của hành xử thiếu văn hóa. Cần nhớ rằng, thế giới rộng lớn thế kia, bạn chẳng là gì cả, bạn chẳng có gì đặc biệt, bạn cũng chỉ giống những người khác mà thôi. Xã hội của chúng ta vẫn chưa phát triển đến trình độ mà đâu đâu cũng có nhà vệ sinh năm sao, chúng ta cần rèn luyện con cái để chúng có thể thích ứng được với mọi hoàn cảnh, đó mới là điều quan trọng. Rèn luyện thói quen tốt cho con ngay từ khi còn nhỏ sẽ hiệu quả hơn nhiều, vì khi đó tính cách chúng vẫn chưa định hình rõ ràng và rất dễ uốn nắn. Việc rèn luyện thói quen tốt cần phải được bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất, ví dụ như ăn cơm không được làm vương vãi thức ăn ra bàn, không được vứt rác bừa bãi… Còn nữa, trong quá trình nuôi dưỡng thói quen cho con, ngay từ đầu bạn đã phải xác định rõ quy tắc của mình. Ví dụ, khi dẫn theo con đi mua sắm, bạn cần chuẩn bị sẵn tinh thần để đối phó với những sự việc có thể xảy ra. Khi trẻ thích một thứ gì đó, chúng sẽ năn nỉ “Mẹ, con thích cái này” mà chẳng cần quan tâm đến giá cả hay sự tiện dụng của đồ vật đó. Dù bạn có nói không được, thứ đó không tốt hay gì đó thì bọn trẻ vẫn một mực: “Không, con cứ thích nó!” Bạn có dỗ dành thế nào nó cũng không đi, cứ níu lấy chân không cho bạn đi, thậm chí còn nằm lăn ra ăn vạ, khóc lóc. Lúc đó, rất nhiều người xung quanh nhìn bạn, có thể bạn sẽ cảm thấy xấu hổ, mất mặt nhưng tuyệt đối không được mềm lòng bởi vì đó mới là thời điểm mấu chốt. Nhiều vị phụ huynh không chịu được, đành đồng ý: “Được rồi, đứng lên, mẹ mua cho con.” Nếu bạn mua cho nó, phiền phức sẽ theo đó mà đến. Bọn trẻ thấy mình đã thành công, việc khóc lóc ăn vạ của chúng đã thành công, về sau chúng sẽ lại dùng “vũ khí” này ra để “trị” bạn, khi muốn thứ gì, chúng sẽ lại khóc lóc, lại ăn vạ để bạn phải mua cho chúng. Do đó, bạn phải kiên định với lập trường của mình ngay từ đầu để trẻ hiểu rằng có những thứ không thể được và cũng không thể thỏa hiệp. Thế nhưng, rất nhiều vị phụ huynh hiện nay lại dễ dàng thỏa hiệp với những đòi hỏi của con mà từ bỏ lập trường ban đầu của mình, sau đó lại than thở rằng bọn trẻ ngày càng khó bảo. Đây là vấn đề của bạn, vì bạn không đồng bộ với cảm giác của con, lúc nào cũng tự lùi Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn lại một bước. Người Do Thái luôn cho rằng trong quá trình hình thành thói quen cho con không có chỗ cho sự thỏa hiệp. Ngoài ra, sự kiên quyết là vô cùng quan trọng trong quá trình nuôi dưỡng thói quen cho con. Nếu quan điểm và thái độ của bạn đối với một vấn đề gì đó luôn trước sau như một, yêu cầu đối với con cũng trước sau như một, vậy thì dần dần thói quen sẽ tự hình thành trong chúng. Hiện nay trên thế giới đang phổ biến phương pháp “Hình thành thói quen trong 21 ngày.” Các nhà nghiên cứu tâm lý chỉ ra rằng, nếu một hành động đơn giản được lặp đi lặp lại liên tục trong 21 ngày, nó sẽ trở thành thói quen; nếu kiên trì trên 90 ngày, nó sẽ trở thành một thói quen ổn định; nếu là trên một năm, thì dù bạn muốn thay đổi thói quen đó cũng sẽ rất khó. Đương nhiên, con số 21 ngày chỉ là một khái niệm tương đối, với những người khác nhau và những hành vi khác nhau, thời gian để hình thành thói quen cũng sẽ khác nhau, nhưng nhìn chung thời gian càng dài thì thói quen đó càng vững chắc. Giúp trẻ hình thành thói quen nào đó không phải là việc trong một sớm một chiều, bạn nhất định phải kiên trì, đừng vì trẻ phản kháng, không vừa ý mà thỏa hiệp với chúng. Chỉ khi nào chúng ta kiên định lập trường của mình, con mới hình thành được những thói quen tốt. Khí chất là món đồ trang sức đẹp nhất Quan Phượng Chỉ, người bạn của tôi từng kể cho tôi nghe một câu chuyện: Một hôm, chồng cô ấy dẫn theo hai cô con gái đi dạo bộ, sau đó họ bỗng nảy ra ý định đi ăn. Vì ban đầu không có dự định đó nên họ chỉ mặc bộ đồ thể thao bình thường và đi đến một nhà hàng cao cấp, sang trọng. Ban đầu, nhân viên phục vụ nhìn thấy họ thì có chút lạnh nhạt nhưng khi gọi món, con gái lớn của họ chuyển sang dùng tiếng Anh để nói chuyện nên thái độ phục vụ của nhân viên cũng dần thay đổi. Mặc dù không mặc trang phục sang trọng nhưng cô bé đã dùng kiến thức và phong thái của mình để lấy lại sự nể trọng. Có lẽ rất nhiều người từng gặp phải tình huống này, làm thế nào để giống như cô bé trong câu chuyện trên, dù không mặc những bộ quần áo hay đeo những trang sức đắt tiền nhưng vẫn có thể khiến cho người khác tôn trọng? Để làm được điều đó, trước tiên đòi hỏi bạn phải tự làm phong phú bản thân, trở thành một người thực sự có văn hóa, có giáo dục, chứ không phải dựa vào sự tô điểm của váy áo hay trang sức. Quan Phượng Chỉ xuất thân thế gia, là cháu gái của một họa sỹ nổi tiếng, là một người được giáo dục tử tế, cô cũng luôn chú tâm nuôi dưỡng hai cô con gái của mình trở thành người có giáo dục, có khí chất. Tôi thường nói với các con rằng, cử chỉ hành động là thứ trang sức tốt nhất, chứ không phải quần áo hay vàng ngọc. Tôi từng chứng kiến một người phụ nữ phục sức đẹp đẽ chửi như tát nước vào mặt một nhân viên bán hàng trong trung tâm thương mại. Trong giây phút đó với hành động lỗ mãng của mình, những trang sức vàng ngọc đeo trên người cô ta đã chẳng còn chút ý nghĩa nào. Dù cho bạn có đeo một viên kim cương to như trứng bồ câu Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn lên người đi chăng nữa, nhưng nếu hành động của bạn xấu xí, thiếu đạo đức thì thứ trang sức đắt tiền đó cũng chẳng thể cứu vãn nổi hình tượng của bạn. Những thứ bên ngoài có thể thay đổi theo từng giai đoạn, từng thời điểm khác nhau, chỉ có phong thái và tố chất bên trong là mãi mãi thuộc về bạn. Khi bạn tham gia một buổi tiệc, nếu một ai đó có thể thu hút ánh mắt của bạn thì chắc chắn trên người người đó phải có một thứ gì đang tỏa sáng lấp lánh. Thứ đó không chỉ là dung mạo đẹp đẽ, phục sức nổi bật mà còn có thể là cử chỉ, hành động của người ấy. Những thứ đẹp đẽ bên ngoài chỉ có thể tạm thời thu hút bạn, chỉ có vẻ đẹp toát ra từ bên trong con người đó mới thu hút được bạn một cách lâu dài. Theo tôi thấy, hiện nay có rất nhiều người mù quáng chạy theo hàng hiệu mà quên đi việc thổi hồn vào nó. Người ta cứ đua nhau sính hàng hiệu, đề cao vẻ bề ngoài, chú trọng đến khuôn mặt và thân hình, nhưng những thứ đó không thể khiến một người trở nên đẹp đẽ thực sự. Sau khi họ tiêu tốn vô số tiền bạc, thời gian và công sức thì điều chúng ta nhìn thấy chỉ là một con người đẹp như hoa như ngọc bên ngoài, nhưng lại trống rỗng và xấu xí ở bên trong. Có những người khi đứng yên hay ngồi yên một chỗ, bạn sẽ cảm thấy họ thật xinh đẹp, nhưng khi họ vừa cử động hay nói chuyện, bạn lập tức nhận ra “nguyên hình”. Một người đẹp thực sự phải là người kết hợp được cả cái đẹp bên trong lẫn cái đẹp bên ngoài. Khi những thứ xa xỉ kia biến bạn thành một bình hoa, đáng tiếc thay, vì thiếu sự tưới tắm của tự nhiên, bạn không có dinh dưỡng và chỉ đơn thuần là một bình hoa đẹp mà thôi. Hoa chỉ thực sự ngát hương thơm khi được vun trồng dưới đất và chăm sóc đúng cách. Danh ngôn có câu: “Người chăm đọc sách, khí chất sẽ tự tỏa hương từ bên trong”, và chính thứ được toát ra từ bên trong ấy mới là thứ trang sức tốt nhất, đắt giá nhất, đẹp đẽ nhất. “Có giáo dục” là để chỉ một người có đầy đủ những tố chất tổng hợp, kết hợp giữa tri thức và cả tố chất làm người. Đó không phải là thứ vừa sinh ra đã có, mà nó chỉ xuất hiện sau một quá trình tích lũy, rèn luyện lâu dài, và nó sẽ có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời một con người. Là một người mẹ, ngoài việc lo cái ăn chỗ ở cho con, dạy bảo con học hành, bắt chúng thi vào trường thật tốt thì điều chúng ta cần làm hơn cả là dạy chúng hiểu lễ nghĩa, dạy chúng cách ứng xử đẹp. Tuy nhiên, hiện trạng ngày nay là các ông bố bà mẹ luôn mong con mình sau này thành rồng thành phượng, nhưng họ lại hiểu lầm ý nghĩa của “rồng” và “phượng”. Họ cho rằng chỉ cần học hành giỏi giang, thi đỗ vào những trường đại học danh tiếng là coi như con mình đã hóa rồng, hóa phượng. Tôi phải khẳng định rằng đó là một quan niệm hết sức sai lầm. Rồng và phượng trong văn hóa truyền thống là hiện thân cho sự cao quý, không những sở hữu một kiến thức uyên bác mà còn có đạo đức và khí chất ngút trời. Hiện nay xuất hiện ngày càng nhiều các thiếu gia con nhà giàu. Người giúp việc nhà tôi ngoài làm cho nhà tôi ra còn làm cho một một gia đình người Chiết Giang, hai vợ chồng trẻ chẳng phải làm gì vì có bố mẹ đầu cơ bất động sản, thu nhập mỗi tháng lên đến 300 ngàn tệ, đi xe hơi đắt tiền, vì vô công rồi nghề nên ngày nào cũng ra ngoài gây chuyện thị phi. Theo Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn tôi, đó là hành động tự rút ngắn sự sống của mình. Xã hội của chúng ta phát triển quá nhanh, khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, rất nhiều người giàu lên nhanh chóng chứ không phải được truyền từ đời này sang đời khác. Thực ra, những gia đình thực sự giàu có là những gia đình mà trong đó cha mẹ vừa truyền lại của cải, vừa truyền lại những đức tính tốt đẹp cho con cháu. Có rất nhiều thứ mà giới nhà giàu ở Israel để lại cho đời sau, đó là tài sản về vật chất, nhưng quan trọng hơn là tài sản về tinh thần, là nền tảng đạo đức và những phẩm chất tốt đẹp. Vậy còn chúng ta? Ngoài để lại tiền bạc cho con cái, chúng ta còn để lại được những gì? Thứ chúng ta để lại chỉ là một đàn con cháu suốt ngày chỉ biết ngồi mát ăn bát vàng, ăn ngon mặc đẹp, hàng hiệu khắp người, nhưng khi ra đường thì vứt rác bừa bãi, khạc nhổ tùy tiện. Chúng lái những chiếc xe sang trọng vào bãi đỗ xe rồi to tiếng cãi vã với người khác. Tôi từng chứng kiến cảnh một gã trai trẻ nhổ nước bọt vào mặt một công nhân làm việc trong bãi đỗ xe, sau đó vứt cho anh ta tờ 100 tệ rồi quay lưng bỏ đi. Khí chất của con cái cần phải được cha mẹ nuôi dưỡng ngay trong thực tế cuộc sống. Nếu điều kiện kinh tế cho phép, các vị phụ huynh có thể dẫn con đi ăn nhà hàng. Dao dĩa được bày gọn gàng trên chiếc khăn trải bàn trắng tinh, khi thức ăn chuẩn bị được mang lên, đó cũng là lúc mà khí chất và những hành động có văn hóa được bộc lộ. Những lễ nghi khi ăn đều được thể hiện khi thức ăn được mang lên. Lúc đó, bạn sẽ thấy những đứa trẻ khác nhau sẽ có những biểu hiện khác nhau, đó chính là kết quả của sự giáo dục của cha mẹ và cũng là viên đá thử vàng. Tôi cho rằng, bàn ăn là một môi trường nhân văn, là nơi thể hiện phong thái và sự “có giáo dục” của một người. Chúng ta có thể đoán được ai đó có biết suy nghĩ cho người khác hay không thông qua sự thể hiện của họ ngay trên bàn ăn. Làm thế nào để nuôi dưỡng con thành một người có khí chất, có văn hóa? Đầu tiên, quan niệm của chúng ta cần phải thay đổi, hãy nhớ rằng: “Thành người quan trọng hơn thành tài, văn hóa quan trọng hơn bằng cấp.” Khái niệm “tu dưỡng” bao gồm cả tu dưỡng về văn hóa và tu dưỡng về tư chất, hy vọng các bậc phụ huynh sẽ không quá chú trọng đến cái này mà quên mất cái kia, không vì “thành người quan trọng hơn thành tài, văn hóa quan trọng hơn bằng cấp” mà chỉ dạy con về lễ nghĩa và phép tắc, bỏ qua việc trau dồi về tri thức, điều đó là không đúng. Như tôi đã nói ở trên, khi đến một nơi công cộng, nếu một người có thể thu hút được ánh nhìn của bạn một cách lâu dài thì đó hẳn là người có cử chỉ nhã nhặn, ăn nói đúng mực, khí chất thanh tao, lịch lãm. Đó thường là người có tu dưỡng cao về cả tri thức lẫn tố chất bên trong. Phong thái toát ra từ cử chỉ, hành vi chính là loại trang sức tốt nhất chứ không phải là quần áo hàng hiệu hay trang sức đắt tiền. Nói như vậy không có nghĩa là chúng ta không nên ăn vận đẹp đẽ, vì nhiều khi nó cũng thể hiện sự tôn trọng đối với người khác. Ăn mặc phù hợp với hoàn cảnh cũng là một biểu hiện của sự có văn hóa, ví dụ như khi tham gia một sự kiện được yêu cầu mặc lễ phục, bạn lại ăn mặc quá tùy hứng thì điều đó sẽ bị coi là thiếu văn hóa. Không phải một đứa trẻ sinh ra là đã có tư chất văn hóa, điều này đòi hỏi sự bồi đắp và định hướng của các bậc phụ huynh. Trí thông minh, tài năng có thể di truyền được, tài sản có thể truyền lại, duy chỉ có tư chất là chúng ta không thể di truyền hay truyền lại cho con. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Nó đòi hỏi chúng ta phải kiên trì dạy bảo và con cái phải nghiêm túc tiếp thu. Nếu chúng ta chỉ nuôi mà không dạy, con cái chỉ học mà không hành thì dù chúng có kiến thức uyên bác đến mấy cũng không thể trở thành người có tố chất văn minh, phong thái cao quý được. Thế nên, sự giáo dục và môi trường tốt mới có thể biến một đứa trẻ trở thành người có văn hóa, và một đứa trẻ có văn hóa sẽ luôn biết cách đối xử tốt với bản thân, đối xử tốt với người khác, và đối xử tốt với môi trường xung quanh. Sự giáo dục mà tôi dành cho ba đứa con của mình luôn đòi hỏi phải đạt đến sự cân bằng, đó là vừa phải học tốt kiến thức, vừa phải tu dưỡng tố chất văn hóa, vừa phải học cách làm người (ví dụ như phải biết đối xử tốt, biết cảm ơn và biết yêu thương người khác, chú ý đến cách ứng xử và phép tắc nơi công cộng) và vừa phải nuôi dưỡng những thói quen tốt. Chúng ta hãy từng bước nâng cao tố chất, phong thái của con từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống hằng ngày. Tất cả những bậc cha mẹ trên thế giới này, dù địa vị cao thấp ra sao, gia cảnh thế nào cũng đều hy vọng rằng có thể nuôi dạy con cái nên người. Thực ra, việc chúng ta có nuôi dạy con thành công hay không hoàn toàn không phụ thuộc vào hoàn cảnh gia đình. Người xưa thường hay nói rằng: “Con cháu những nhà thế gia bước ra khỏi nhà đã thấy khí chất khác người, vừa nhìn đã biết là người được giáo dục tử tế.” Những thứ đó không phải do di truyền mà là kết quả của việc giáo dục từ nhỏ. Cô bạn Quan Phượng Chỉ mà tôi nhắc đến trong câu chuyện trên nói rằng, từ nhỏ các thành viên trong gia đình đã phải tuân thủ rất nhiều quy tắc, những quy tắc đó được truyền từ đời này qua đời khác. Chính vì kiên trì với sự giáo dục đó nên cô ấy mới có được khí chất hơn người như bây giờ. Thế nên, ưu thế của những gia đình thế gia chỉ là họ đã có sẵn một hệ thống quy tắc để nuôi dưỡng một con người trở nên có khí chất, có văn hóa; còn bạn, bạn phải tự mình lần mò tìm kiếm, nhưng điều đó không hề ngăn cản việc bạn nuôi dưỡng con mình trở thành một người có khí chất, có văn hóa như những gia đình thế gia kia. Sự kính sợ không được mất, lòng tri ân không được thiếu Ngày nay, ô tô đã trở nên rất phổ biến, nhiều vị phụ huynh chỉ lo sắm xe đẹp, đăng ký thi lấy bằng cho con để con đi lại được thuận tiện hơn. Đây hầu như đã trở thành tâm lý phổ biến của mỗi gia đình Trung Quốc, còn tôi thì lại không nghĩ như vậy. Ở Israel, thanh niên 18 tuổi phải đi nhập ngũ, 17 tuổi rưỡi có thể thi bằng lái xe. Đối với tôi, đây là một chuyện đại sự, tôi không quan tâm đến xe cộ, tôi chỉ quan tâm xem liệu con trai tôi đã biết “kính sợ” sinh mạng này chưa. Con trai tôi khá thông minh và hiếu học nên lái xe chỉ là một vấn đề kỹ thuật, thế nhưng sự trưởng thành trong tâm lý và suy nghĩ mới là điều cần được chú trọng. Tôi đã dùng những câu chuyện rất sinh động để nói cho thằng bé hiểu rằng mỗi người đi đường đều tin tưởng vào xã hội này, và mỗi gia đình đều luôn chờ đợi người thân của mình quay trở về. Thế nhưng, có những tài xế thiếu đi sự kính sợ với tính mạng của mình và của người khác, một ngày nào đó lái xe khi tâm trạng không tốt thì cũng chẳng khác gì việc họ cầm súng giết người, điều đó quả thực là nguy hiểm và đau buồn biết bao. Gần đây, các vụ tai nạn giao thông bỏ của chạy lấy người liên tiếp diễn ra chẳng lẽ vẫn chưa đủ để chúng ta phải suy ngẫm hay sao? Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Xã hội Trung Quốc từng trải qua một thời kỳ đề cao tinh thần “không biết sợ”: không sợ thần thánh, không sợ ma quỷ, không sợ chết, thắng trời, thắng đất, thắng người. Trong bối cảnh đất nước chìm trong nghèo nàn, lạc hậu và tư tưởng truyền thống phong kiến vẫn đè nặng lên suy nghĩ của con người thì việc khởi xướng tinh thần “không biết sợ” cũng có sự hợp lý của nó. Thế nhưng, một dân tộc “không biết sợ” thì cũng phải có cả tinh thần “kính sợ” mới được, hai yếu tố này chính là hai lưỡi của một chiếc gươm. Khi đối mặt với khó khăn, nguy hiểm, khi đối diện với kẻ thù và sự sinh tồn thì “không biết sợ” là rất cần thiết. Thế nhưng sự sinh tồn của nhân loại, sự tiến bộ của xã hội, sự nối truyền của văn hóa, sự phát triển của kinh tế và sự nối tiếp của mọi nền văn minh thì lại cần đến lòng “kính sợ”, kính sợ luật pháp, kính sợ khoa học, kính sợ các quy luật, kính sợ các nền văn hóa ưu tú, kính sợ “nhân, lễ, nghĩa, trí, tín”, và đặc biệt là kính sợ sinh mạng. Những kẻ tham lam, nhận hối lộ, tham nhũng đều là những kẻ thiếu đi lòng kính sợ. Vì thiếu đi lòng kính sợ với pháp luật, với văn minh loài người nên họ mới có những hành động trái với cương thường đạo lý như vậy. Con người nhất định phải có lòng kính sợ thì mới không vượt qua giới hạn, không làm những việc ngoài quỹ đạo. Người Do Thái cho rằng trí tuệ được thúc đẩy bởi lòng kính sợ, lòng kính sợ là tiền đề, là cội nguồn của tín ngưỡng. Mất đi lòng kính sợ cũng đồng nghĩa với việc mất đi sự sáng suốt. Những tin tức về việc thanh thiếu niên tự sát, giết người xuất hiện ngày một dày đặc trên các phương tiện truyền thông. Sự coi nhẹ sinh mạng này chính là hậu quả của việc thiếu giáo dục về lòng kính sợ. Chính vì trong lòng chúng không hề có thứ gọi là kính sợ nên mới không biết trân trọng bản thân, từ đó sinh ra tùy tiện, ngỗ ngược, luôn làm theo ý mình. Trường hợp tự sát ở những đứa trẻ Do Thái là vô cùng hiếm, vì ngay từ nhỏ chúng đã luôn được dạy rằng phải biết trân trọng sinh mệnh. Những đứa trẻ cá biệt cũng rất ít, bởi lòng kính sợ luôn nhắc nhở chúng không được làm những việc vượt quá giới hạn. Không chỉ nhờ lòng kính sợ, dân tộc Do Thái lại càng biết tri ân vì đã trải qua biết bao nhiêu hoạn nạn, hiểm nguy. Gia đình tôi cũng là một trong số những gia đình Do Thái đến tị nạn ở Thượng Hải khoảng thời gian đó. Tôi mãi mãi biết ơn thành phố Thượng Hải đã bao bọc và mang lại sự ấm áp cho chúng tôi. Khi có một nhà thiết kế tìm đến, nói rằng muốn lấy câu chuyện người Do Thái tị nạn tại Thượng Hải làm cảm hứng để thiết kế mẫu tiền xu kỷ niệm 70 năm kết thúc Chiến tranh thế giới lần thứ hai và hỏi tôi xem có ý tưởng gì không, tôi lập tức nghĩ đến một câu chuyện: Vào một buổi chiều tối mưa to gió lớn, tôi bị lạc đường, khi đó tôi dắt theo bên mình một chú chó nhỏ và ôm con gấu bông trong tay, đứng dầm mưa ngoài đường. Tôi lang thang hết những con phố nhỏ hẹp được lát đá để tìm nhà mình. Bỗng dưng, tôi cảm thấy hình như mưa đã tạnh hẳn, ngẩng đầu lên thì thấy một cô người Trung Quốc xinh đẹp, hiền hậu đang che ô cho tôi. Lúc đó, tôi cảm giác như đang nhìn thấy một ngọn nến tỏa ra những tia sáng ấm áp. Chính nhờ sự giúp đỡ của rất nhiều những người Trung Quốc tốt bụng nên chúng tôi mới may mắn thoát khỏi phong ba bão táp của cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai để sống sót đến bây giờ. Sau khi nghe xong, nhà thiết kế kia cảm thấy đây là một tư liệu rất hay và đã quyết định dùng câu chuyện này để thiết kế đồng xu. Đồng xu bằng vàng ấy hiện đang được lưu giữ tại bảo tàng Anh. Ngoài ra, họ còn làm một bức tượng điêu Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn khắc đặt ở ngay bến Thượng Hải nhằm thể hiện lòng tri ân sâu sắc của dân tộc Do Thái đối với đất nước Trung Quốc, đặc biệt là với thành phố Thượng Hải. Tôi vẫn thường nói với các con rằng: “Một giọt ân tình phải được báo đáp bằng cả dòng suối tuôn chảy”, các bậc phụ huynh xin đừng quên dạy dỗ trẻ về lòng tri ân và sự báo đáp. Ngày nay, rất nhiều đứa trẻ vì ở nhà luôn được ông bà, bố mẹ chiều chuộng, quan tâm hết mực, muốn gì được đấy nên dần dần chúng sẽ cho rằng những thứ nhận được từ người khác đều là lẽ đương nhiên, và như thế thì chúng chẳng bao giờ học được về lòng biết ơn. Thời gian trước tôi có đi giảng bài ở cô nhi viện. Ở đây, tôi nghe nói có rất nhiều người nước ngoài đến nhận con nuôi. Chúng ta thường hay đề cao huyết thống, còn người nước ngoài thì không như vậy, đây chính là sự khác biệt về văn hóa. Trong số những người nước ngoài đến đây nhận con nuôi, có nhiều người cũng đã có con, chỉ có điều con cái họ đều đã lớn, đã trưởng thành, và điều kiện kinh tế cho phép nên họ muốn nhận nuôi thêm một đứa con vì họ cho rằng bản thân mình còn đủ khả năng để tiếp tục cống hiến cho xã hội. Tôi cảm thấy vô cùng ngưỡng mộ những con người như thế. Đứa trẻ lớn nhất trong cô nhi viện là 18 tuổi, đã có thể bước ra xã hội và bắt đầu đi làm. Nhưng tôi cứ băn khoăn, liệu những đứa trẻ này khi lớn lên có thực sự yêu đất nước này, yêu gia đình này của mình hay không? Trong tâm hồn chúng, cuộc sống ở cô nhi viện có mang đến cảm giác như ở nhà? Tâm hồn chúng liệu có thực sự phát triển lành mạnh? Lúc đó, bỗng nhiên tôi lại nghĩ đến những gương mặt trẻ con Trung Quốc (mà phần lớn là những bé gái) nói thứ tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha lưu loát đi cùng cha mẹ nuôi người nước ngoài mà tôi gặp ở sân bay. Tôi nói chuyện với những người nước ngoài đó, hỏi xem liệu sau này họ có dẫn bọn trẻ về Trung Quốc không. Họ nói: “Đương nhiên, tôi sẽ thường xuyên dẫn chúng về Trung Quốc, nói với chúng rằng tôi đã nhận nuôi chúng ở đây.” Nhưng tôi có thể quả quyết rằng sau khi lớn lên, trong lòng chúng sẽ chẳng có Trung Quốc đâu. Chúng chỉ biết rằng mình được sinh ra ở Trung Quốc, bị cha mẹ đẻ bỏ rơi, là cha mẹ Mỹ đã nuôi nấng chúng, lòng biết ơn của chúng đối với nước Mỹ là thứ mà những đứa trẻ Trung Quốc không thể nào tưởng tượng được ra. Ở Trung Quốc, có những đứa trẻ đã bị bán đi từ khi còn nhỏ, đến năm 20 tuổi, chúng vẫn tìm mọi cách để tìm lại bố mẹ đẻ của mình, thậm chí có những người để tìm được bố mẹ đẻ mà nảy sinh mâu thuẫn với chính những người đã nuôi dưỡng mình, quên đi lòng biết ơn đối với họ. Hiện tượng này rất hiếm khi xảy ra đối với những đứa trẻ được người nước ngoài nhận nuôi. Mãi sau này tôi mới hiểu ra rằng, lòng biết ơn của một đứa trẻ phải được nuôi dưỡng và tưới tắm từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống. Nếu như suốt cuộc đời, đứa trẻ đó không bao giờ nghe thấy cha mẹ mình oán thán về đất nước, về xã hội này, nếu cha mẹ chúng là những người luôn biết tri ân thì như một lẽ tự nhiên, chúng cũng sẽ trở thành những người biết tri ân với đất nước, với xã hội, với cha mẹ, và với những người đã giúp đỡ chúng. Một người biết tri ân sẽ biến lòng tri ân đó thành những hành động tràn đầy tình yêu thương: luôn làm việc thiện, mỉm cười với những người xung quanh, mỉm cười với khó khăn, mỉm cười với thế giới và mỉm cười với cuộc đời. Tri ân là mức độ cao nhất của lòng tự Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn trọng, tự yêu thương; là triết lý trong đối nhân xử thế và là điểm tựa vững chắc để học làm người, để có một cuộc đời thật rực rỡ. Trong quá trình nuôi dạy con cái, chúng ta không được coi nhẹ việc dạy dỗ con về lòng kính sợ và lòng tri ân. Kính sợ là để con có thể tự kiểm soát bản thân, không làm những chuyện gây hại cho xã hội, gây hại cho người khác và gây hại cho chính bản thân mình; tri ân là để con biết báo đáp xã hội, báo đáp cha mẹ, báo đáp những người đã giúp đỡ mình khi có thể. Tôi tin rằng nếu bản thân chúng ta là những người có lòng kính sợ và lòng tri ân, đồng thời chúng ta biết giáo dục con cái trở thành những người như thế thì xã hội này sẽ ngày càng tốt đẹp. Bao dung là sức mạnh Cách đây không lâu, tôi gặp một tai nạn bất ngờ. Hôm đó, đang trên đường đi đến bệnh viện Hoa Sơn làm tình nguyện, tôi chuẩn bị sang đường thì một chiếc xe chở khách ra sân bay bỗng lao đến đâm sầm vào tôi, khiến tôi bị bắn ra hơn hai mét. Lúc đó, tôi sợ đến nỗi hồn bay phách lạc, tay phải bị thương nghiêm trọng. Người tài xế vì muốn vượt đèn vàng nên mới để xảy ra tai nạn. Anh ta đề nghị được đưa tôi đến bệnh viện nhưng tôi nói: “Những hành khách kia đang phải đến sân bay cho kịp giờ, tôi không làm khó anh đâu, anh cứ đưa họ đến đó trước đi.” Lúc đó, những hành khách trên xe và cảnh sát giao thông đều rất khâm phục tôi. Sau khi biết chuyện, Dĩ Hoa khuyên tôi nên làm đơn tố cáo và đòi bồi thường nhưng tôi đã từ chối: “Cảnh sát giao thông và nhân viên của sân bay đã mang hoa và trái cây đến thăm mẹ rồi.” Tôi đặc biệt cảm ơn anh chàng cảnh sát giao thông, cậu ấy đã nhiều lần gọi điện thoại đến hỏi thăm tôi. Nhưng thái độ trốn tránh trách nhiệm của người tài xế kia lại khiến tôi có chút chạnh lòng. Sau khi bị chiếc xe kia đâm vào, điều đầu tiên tôi nghĩ đến là sự khoan dung, vì khoan dung sẽ đem đến cho chúng ta nhiều điều ý nghĩa hơn. Khoan dung không phải là nhu nhược, lại càng không phải là biểu hiện của sự bất lực. Khoan dung đối với người khác, không những giúp chúng ta thêm nhiều niềm vui mà còn khiến cuộc sống có ý nghĩa hơn. Cũng vì có lòng khoan dung nên tấm lòng chúng ta mới bao la rộng lớn như trời bể, mới có thể bình thản chấp nhận những việc khó có thể bao dung trên đời. Tôi thường nói với các con rằng, nếu ai đó phạm lỗi và lỗi đó là do vô tình, có thể tha thứ được thì các con hãy tha thứ. Có nhiều phụ huynh sợ con thiệt thòi nên căn dặn rằng: “Con nhất định không được để bản thân bị thiệt thòi, nếu ai đó đánh con một cái, con phải đánh trả lại hai, thậm chí ba cái, để lần sau nó không còn dám đánh con nữa.” Điều này là hết sức sai lầm. Tôi biết các bậc phụ huynh nói như vậy vì sợ con mình bị người khác bắt nạt, nhưng làm vậy chẳng phải đã thúc đẩy tâm lý ganh đua đấu đá của con hay sao? Việc nghịch ngợm, đánh lộn giữa bọn trẻ là hết sức bình thường, thậm chí khi xong chuyện Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn chúng cũng chẳng để bụng, nhưng nếu chúng ta dạy con như vậy thì sẽ rất dễ biến sự vô tư đó thành một cuộc đấu đá thật sự. Hãy tin bọn trẻ có cách giải quyết riêng của mình. Nếu chỉ là những cuộc cãi vã, xô đẩy nhỏ thì tốt nhất là phụ huynh không nên can thiệp. Nhiều khi, bọn trẻ vừa đánh nhau xong được vài phút lại đã vui vẻ chơi đùa với nhau rồi. Còn nếu như đối phương là một đứa trẻ ngỗ ngược, hay đánh người khác thì bạn có thể dạy con nói rằng: “Đánh người khác là không đúng. Lần này tớ tha thứ cho cậu, nhưng nếu cậu còn đánh tớ thì tớ sẽ không chơi với cậu nữa!”, hoặc là khuyên con tránh xa người bạn đó ra. Một điều nữa rất không nên là đừng vì chuyện cãi vã, tranh giành của trẻ nhỏ mà dẫn đến sứt mẻ quan hệ giữa hai gia đình. Một lần, tôi đưa Bối Bối ra vườn hoa chơi. Bối Bối và một bạn nhỏ nữa đang chơi thì xảy ra xích mích, con bé đẩy nhẹ người bạn đó một cái. Lúc đó, ông bà và cả mẹ cô bé đều quây lại mắng mỏ Bối Bối, khiến con bé sợ đến nỗi khóc òa lên. Tôi cảm thấy vô cùng tức giận, cách làm của họ đã khiến Bối Bối sợ hãi, gây tổn thương cho con bé nên tôi đã nghiêm túc nói với họ rằng: “Xích mích giữa trẻ con với nhau cứ để chúng tự giải quyết, các ông các bà không nên và cũng không có tư cách gì mà mắng mỏ cháu tôi như vậy!” Sau đó, tôi ôm Bối Bối vào lòng an ủi: “Đừng sợ, có bà ở đây rồi! Bà biết từ trước đến nay con luôn là đứa trẻ ngoan. Bà tin tưởng con, nếu là lỗi của con, con sẽ biết sửa đúng không?” Cô bé chơi với Bối Bối lúc nãy còn chưa khóc, nhưng khi thấy ông bà và mẹ mắng mỏ Bối Bối thì cô bé cũng sợ hãi mà khóc òa lên. Lúc đó, tôi chỉ nghiêm túc thể hiện thái độ của mình với hành động của người nhà cô bé, nhưng nếu như cả hai gia đình đều là những người nuông chiều con quá mức và không biết điều thì rất dễ xảy ra tình huống hai bên lời qua tiếng lại, cuối cùng là không thèm nhìn mặt nhau và bọn trẻ thì đứng ngẩn ngơ không biết làm thế nào. Nếu thật sự là như vậy thì ai sẽ là người bị tổn thương nhiều nhất? Theo tôi, đó chính là hai đứa nhỏ. Sau đó, tôi hỏi Bối Bối xem đã xảy ra chuyện gì thì con bé kể rằng hai đứa đang tranh nhau đồ chơi, Bối Bối không cẩn thận nên đã xô ngã bạn kia. Tôi nói với con bé: “Bối Bối, làm bạn ngã là lỗi của con, dù đó là do vô tình thì con cũng vẫn nên xin lỗi bạn nhé!” Nghe lời tôi, con bé chủ động tiến lại xin lỗi bạn, cô bé cũng lập tức đáp lại: “Không sao đâu!”, sau đó hai đứa lại vui vẻ rủ nhau đi chơi, bỏ lại mấy người lớn xấu hổ đứng đó. Hiện tượng này rất dễ bắt gặp trong cuộc sống thường ngày. Phụ huynh nào cũng sợ con mình bị thiệt thòi, nhưng thực ra trẻ nhỏ có cách trò chuyện và giải quyết vấn đề riêng của chúng, hãy cho chúng thời gian và không gian để có thể tự giải quyết chuyện của mình. Hơn nữa, trẻ con thường không thù dai nhớ lâu, nghịch ngợm, tranh giành, đánh nhau xong là thôi, lại tiếp tục vui vẻ chơi đùa. Và chính nhờ sự khoan dung rất vô tư đó nên trẻ con thường rất dễ kết bạn. Sự can thiệp quá mức của phụ huynh vào chuyện của bọn trẻ sẽ khiến sự việc trở nên phức tạp hơn, và vô hình trung khiến cho chúng hình thành tâm lý so đo, tính toán. Thực ra ngay từ nhỏ trẻ đã có tấm lòng bao dung sẵn có, chỉ có điều trong quá trình trưởng thành, vì sự dạy bảo không đúng cách của cha mẹ nên sự bao dung đó mới dần mất đi. Rất nhiều vị phụ huynh cho rằng nếu con khoan dung, tha thứ cho người khác thì con sẽ Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn bị thiệt thòi. Thực ra, nếu bạn khoan dung với người khác, bạn cũng sẽ nhận lại được rất nhiều điều. Tôi vẫn thường nói với các con rằng, bao dung có sức mạnh rất lớn lao, nó có thể biến hại thành lợi, biến thù thành bạn. Khoan dung là dạy cho đối phương một bài học, khiến đối phương tự nhìn nhận lại bản thân mình. Trái tim của con người không phải cứ dùng sức mạnh lấn át là có thể chinh phục được, nhiều khi sức mạnh của sự dịu dàng, mềm mỏng mới có khả năng lay động trái tim, có thể làm tan chảy băng đá trong tâm hồn. Dù đã trải qua không biết bao nhiêu khó khăn hoạn nạn, nhưng người dân Do Thái không sống trong sự thù hận, họ chọn cách sống bao dung, thứ tha. Israel có câu danh ngôn: “Hãy yêu thương kẻ thù của bạn và đối xử tốt với những người hận bạn.” Họ cho rằng, chỉ khi bạn mở lòng rộng lượng thì bạn mới có thể chiến thắng được cuộc sống, hận thù chẳng đem lại điều gì tốt đẹp, nhiều khi nó sẽ khiến bạn phải trả cái giá rất lớn. Hãy học cách khoan dung, ngay cả với những người mà bạn không thích, đó mới là cách làm đúng đắn. Cũng có những vị phụ huynh phản biện rằng, nếu con bị đánh mà không đánh lại, lần sau lại bị đánh tiếp thì làm thế nào? Chúng ta phải dạy con biết khoan dung, chứ không phải dạy chúng khoanh tay chịu trận khi bị bắt nạt. Khi con bị bắt nạt, bạn có thể dạy con nói rằng: “Hành động của cậu là sai, nhưng lần này tớ có thể tha thứ cho cậu.” Còn nếu đối phương không chịu sửa chữa mà vẫn ngựa quen đường cũ thì lúc đó mới cần đến những biện pháp mạnh tay khác. Hãy nhớ rằng, khoan dung chứ không phải dung túng, bằng không đối phương vẫn sẽ phạm lỗi hết lần này đến lần khác, bởi vì khoan dung quá độ cũng đồng nghĩa với nhu nhược. Cho đối phương thêm cơ hội không có nghĩa là là miễn trừ hết trách nhiệm mà đối phương cần phải gánh. Ai cũng cần phải chịu trách nhiệm về hành động của mình, và ai cũng cần chấp nhận những hậu quả tương xứng. Lòng hiếu thuận Ba đứa con của tôi thường về thăm tôi định kỳ, khi mẹ có chuyện, chúng cũng lập tức thu xếp để về nhà ngay. Vậy lòng hiếu thuận này có được từ đâu? Đầu tiên là do sự giáo dục của tôi với chúng ngay từ khi còn nhỏ, và quan trọng hơn là chúng được mắt thấy tai nghe, vì bản thân tôi luôn hiếu thuận với người lớn trong nhà, bọn trẻ thấy vậy, tự khắc sẽ noi gương theo. Con riêng của bố dượng tôi đều ở Thượng Hải, điều kiện kinh tế rất tốt nhưng ông lại thích ở nhà tôi hơn. Tôi chăm sóc ông rất chu đáo vì tôi biết, sự hiếu thuận của tôi ngày hôm nay cũng chính là sự hiếu thuận của con cái đối với tôi sau này. Mỗi hành động, mỗi lời nói của tôi vô hình trung đều tác động đến các con. Tôi luôn cho rằng, “hiếu thuận” nên được hiểu theo nghĩa rộng lớn hơn, nghĩa là không chỉ hiếu thuận đối với cha mẹ mình mà còn phải biết quan tâm giúp đỡ cả những người già, người lớn tuổi khác nữa. Khi cha tôi còn sống, đất nước lúc đó vẫn chưa được giải phóng, bà Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn giúp việc nhà tôi đột nhiên mắc bệnh thương hàn và đã bị đưa đến nhà xác. Nhưng cha tôi vẫn không nguôi hy vọng, chạy đến nhà xác xem thế nào thì phát hiện ra bà ấy vẫn còn sống, hơi thở rất yếu ớt. Cha tôi liền bế bà ấy chạy đi tìm bác sỹ, đưa cho họ một thỏi vàng và năn nỉ họ ra tay cứu giúp. Một người đã sắp chết, lại là người giúp việc trong nhà, vậy mà cha tôi vẫn đối xử hết lòng và kéo bà ấy trở lại từ tay thần chết. Lúc đó, thứ mà cha tôi mang theo chính là lòng biết ơn, ông biết ơn bà giúp việc đã bỏ công bỏ sức vì gia đình mình và luôn coi bà ấy như người trong nhà. Chúng ta nói về hiếu thuận, vậy hiếu thuận là gì? Lương Huệ Vương hỏi Mạnh Tử làm thế nào để cai trị được một quốc gia, Mạnh Tử trả lời: “Lão ngô lão dĩ cập nhân chi lão, ấu ngô ấu dĩ cập nhân chi ấu.”(6) Thực ra, câu nói này đã đề cập đến vấn đề đạo đức xã hội và đáng lẽ ra chúng ta phải đề cao và noi theo, nhưng rất nhiều người lại không làm như vậy. Hiện nay trên nền tảng văn hóa của chúng ta đã xuất hiện những vết nứt, rất nhiều phẩm chất đạo đức truyền thống tốt đẹp đã bị mai một và không được chúng ta kế thừa, để đến nỗi bây giờ chúng ta phải nói về hiện tượng “con muốn báo hiếu mà cha mẹ đã không còn”. Bằng cách này hay cách khác, chúng ta phải không ngừng yêu cầu con cái phải hiếu thuận, nếu không đợi đến khi chúng ta thực sự cần đến sự hiếu thuận của chúng thì chúng đã chẳng còn ở bên cạnh chúng ta nữa. Phải chăng chúng ta chỉ cần nói đôi ba câu với con là đã có thể thay đổi được thái độ và hành động của chúng? Tôi có thể khẳng định rằng, không thể. Nhớ lại ngày xưa khi các con ốm, tôi cứ tất bật chăm lo, hết lau mồ hôi rồi lại bón cháo cho chúng. Thấy mẹ quan tâm săn sóc như vậy nên khi mẹ bị ốm, chúng cũng chủ động đặt báo thức rồi cứ cách vài tiếng đồng hồ lại nhắc tôi uống thuốc. Thực ra đây chính là một vòng tuần hoàn và cũng là sự hiếu đạo. Là người lớn, chúng ta hãy cứ làm như vậy trước rồi con trẻ sẽ tự động học theo. Rất nhiều người trong số chúng ta đối xử không tốt với người trên nhưng lại đòi hỏi con cái phải đối xử tốt với mình, đó là điều không thể. Bởi vì sức mạnh của “tấm gương” trong cuộc sống này là vô cùng to lớn. Mỗi người cần phải được trưởng thành dưới sức mạnh của những tấm gương tốt đẹp, phải trưởng thành trong mùi thơm của những trang sách, phải trưởng thành từ những câu chuyện về ý chí, phải trưởng thành trong sự tôi luyện của xã hội, phải lớn lên từ sự trải nghiệm, sự kiên trì của bản thân và sự động viên của những người xung quanh. Sự cổ vũ, động viên là vô cùng quan trọng và cần thiết đối với sự trưởng thành của trẻ. Những đứa trẻ được lớn lên trong sự động viên và cổ vũ của cha mẹ thường sẽ hiếu thuận một cách hết sức tự nhiên. Khi các con tôi về nhà, điều đầu tiên chúng làm là ôm tôi một cái và nói: “Con về rồi!”; trước khi đi, chúng cũng sẽ ôm tôi và nói: “Tạm biệt mẹ!” Đây đều là những thói quen được chúng hình thành từ khi còn nhỏ. Hy vọng các bậc phụ huynh sẽ chú ý đến từng cử chỉ và hành động của mình, có như vậy, chúng ta mới khiến cho các con luôn nhớ đến mình một cách sâu sắc. Mỗi lần các con về nhà, tôi lại lập tức vào bếp chuẩn bị đồ ăn. Chúng sẽ hỏi tôi có cần giúp không, và dù tôi đã nói là không cần nhưng chúng vẫn chen nhau vào bếp giúp tôi nấu nướng và trò chuyện với tôi. Trước khi đi, chúng cũng không bao giờ quên nói với tôi những lời quan tâm và dặn dò. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Thực ra, điều mà những người làm cha mẹ như chúng ta cần là rất ít, chỉ cần một câu hỏi han, một sự quan tâm là đã đủ để chúng ta mãn nguyện. Hiếu thuận quan trọng ở thực chất chứ không phải ở vẻ bề ngoài, lẽ nào chúng ta thực sự cần con phải tặng mình những món quà đắt tiền sao? Đôi khi tôi cho rằng, những câu nói dối thiện ý cũng có thể là sự khởi đầu cho việc dạy bảo con cái. Không nhất thiết cứ phải đợi đến khi ốm nặng mới nói với con, chỉ cần cảm thấy trong người có chút không khỏe là tôi liền nói cho các con biết. Nếu bạn muốn các con hiếu thuận với mình, hãy thường xuyên thông báo tình trạng sức khỏe cho các con biết, để chúng luôn phải lưu ý đến bạn. Hiếu thuận không phải cứ nói là được, hiếu thuận là phải thực sự quan tâm và chăm sóc đến cha mẹ, bằng những hành động cụ thể. Một hôm, khi các con về thăm nhà, tôi đề nghị chúng giúp đỡ tôi về mặt tài chính. Tôi nói rằng gần đây tôi khá nhiều việc, sức khỏe lại không được tốt lắm nên cần một chút tiền. Nghe xong không đứa nào thắc mắc: “Mẹ mà vẫn thiếu tiền sao?” Chúng không bao giờ hỏi tôi những câu phản vấn kiểu như vậy, đó cũng là thói quen đã được hình thành từ lâu. Khi đó chúng chỉ hỏi: “Mẹ cần dùng đến tiền sao? Bao nhiêu ạ?” Mục đích thực sự của tôi khi đưa ra yêu cầu này không phải vì thực sự cần tiền mà tôi chỉ muốn tạo ra một quy tắc cho chúng. Quy tắc của tôi là mỗi tháng chúng đều cần phải đến thăm tôi, nhưng tôi không nói thẳng ra là “Mỗi tháng hãy đến thăm mẹ”, mà dùng một cách khác với hiệu quả tương tự. Tôi nói hy vọng mỗi tháng các con sẽ đưa tôi số tiền đủ để tôi uống trà. “Uống trà”, đó là một khái niệm rất chung chung, không thể tính cụ thể được. Ba đứa suy nghĩ một lúc rồi nói, mỗi tháng mỗi đứa sẽ gửi cho tôi ba ngàn tệ. Thực ra chúng biết tôi dùng số tiền đó để đi làm từ thiện, nhưng vấn đề là chúng sẽ đưa tiền cho tôi bằng cách nào? Dĩ Hoa nói: “Mẹ cho con số tài khoản đi, con không thường xuyên ở Thượng Hải nhưng sẽ gửi tiền đều đặn hàng tháng cho mẹ.” Muội Muội nói: “Sao lại phải gửi hàng tháng, cứ ba tháng gửi 10 ngàn có phải tiện hơn không?” Huy Huy thì không nói gì, nó hiểu mục đích hành động của tôi. Tôi đang tạo ra quy tắc cho chúng, hơn nữa, tôi hy vọng chúng có thể “ngấm” quy tắc này để truyền lại cho cả đời sau nữa. Tôi nói: “Huy Huy, con hãy đi lấy cho mẹ một cái búa, một chiếc đinh, một sợi dây thừng và một cái chậu rửa mặt.” Khi thằng bé lấy đủ số đồ trên, tôi lại nói: “Dĩ Hoa, con hãy đóng chiếc đinh này lên tường đi!” Dĩ Hoa hỏi: “Mẹ định làm gì vậy ạ?” Tôi nói: “Con cứ đóng đi.” Thằng bé lập tức làm theo. Sau đó, tôi lại nói với Muội Muội: “Muội Muội, con hãy dùng sợi dây thừng này quấn chặt chiếc chậu, thắt nút vào rồi treo lên chiếc đinh đóng trên tường.” Con bé làm theo lời tôi. Xong xuôi đâu đấy, tôi nói: “Được rồi, ví dụ bây giờ mẹ là Tôn Ngộ Không, mẹ nhổ một sợi lông trên người ra, thổi một hơi và biến các con trở thành tí hon, rồi đặt các con vào trong chiếc chậu kia. Theo ý của các con, Dĩ Hoa mỗi tháng gửi tiền cho mẹ một lần, vậy thì mỗi tháng mẹ sẽ cho con xuống ăn một lần. Muội Muội ba tháng gửi tiền cho mẹ một lần, vậy thì ba tháng mẹ sẽ cho con xuống ăn một lần. Để xem các con có chết đói hết không. Sự quan tâm cần được diễn ra hằng ngày hằng giờ, đương nhiên không có nghĩa là ngày nào các con cũng phải mang tiền đến cho mẹ, nhưng có đúng là các con nên tự mình mang tới không?” Sau ví dụ đó, cả ba đứa đều bật cười và thói quen đó đã được duy trì đến tận bây giờ. Nếu chúng ở Thượng Hải, mỗi tháng cả ba đứa đều sẽ mang tiền đến tận nơi cho tôi, hơn nữa còn cho tiền vào trong một chiếc phong bì nghiêm chỉnh chứ không phải là Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn đem tiền ra đếm ngay trước mặt tôi. Tôi nghĩ đó cũng là một sự tôn trọng và là một thói quen tốt. Hơn nữa, chúng còn thường viết những lời chúc lên trên phong bì, ví dụ như “Chúc mẹ ngày nào cũng vui vẻ”… Còn nếu không có mặt ở Thượng Hải, chúng sẽ gửi tiền vào tài khoản cho tôi không chậm một ngày. Làm cha mẹ, chúng ta cũng cần hình thành cho mình thói quen “đòi hỏi” từ con cái chứ không phải chỉ biết cho đi một cách mù quáng. Vào những lúc thích hợp, hãy đòi hỏi được nhận lại, việc đòi hỏi từ con cái của mình chẳng phải là việc gì đáng xấu hổ, còn nếu như chúng ta cảm thấy đó là một việc làm đáng hổ thẹn thì vấn đề nằm ở chính chúng ta. Qua câu chuyện trên, tôi muốn nói với các con rằng, điều mà tôi cần từ chúng không hẳn là tiền mà là sự quan tâm chăm sóc. Cổ nhân có câu: “Trong trăm cái thiện, chữ hiếu là đầu.” Nhưng hiếu thuận là một môn nghệ thuật mà ai ai cũng cần phải học. Giúp đỡ người già, hiếu thuận với bề trên không phải là một việc có thể làm một cách tùy tiện, nó đòi hỏi một tấm lòng chân thành và đòi hỏi cả kỹ năng nữa. Tôi từng nghe một bà lão kể rằng: “Con gái đối xử với tôi rất tốt, nhưng nó chua ngoa lắm, có những thứ tôi không muốn ăn thì nó quát tôi: ‘Làm cho mẹ mà mẹ lại không ăn? Thế mẹ muốn gì? Những thứ này đều tốt cho mẹ cả đấy.’” Bà lão rơm rớm nước mắt: “Tôi thực sự chẳng muốn ăn chút nào. Nó to tiếng với tôi như vậy, tôi đành nuốt nước mắt mà ăn thôi. Mà như thế thì còn gọi gì là hưởng thụ nữa? Là đang bị giày vò thì đúng hơn.” Hiếu thuận không chỉ là cho bố mẹ ăn ngon mặc đẹp hay thật nhiều tiền bạc, điều quan trọng là phải thực sự bước được vào thế giới nội tâm của họ, tìm hiểu xem họ thực sự cần gì. Đa số các bậc cha mẹ không thực sự cần tiền của con, điều mà họ thực sự mong mỏi là con cái có thể bớt chút thời gian quan tâm đến họ nhiều hơn, về thăm và nói chuyện với họ nhiều hơn. Hy vọng tất cả những người làm con trên thế giới này có thể chủ động tìm hiểu xem cha mẹ mình thực sự mong muốn điều gì, khao khát một tình yêu thương như thế nào. Người già thực ra cũng giống như đứa trẻ vậy, chỉ cần nhẹ nhàng, dịu dàng với họ, họ sẽ dễ dàng nghe theo bạn. Có những bậc cha mẹ khi con còn nhỏ thì cái gì cũng thuận theo chúng, coi chúng là ông hoàng bà tướng, rồi đến khi chúng lớn lên và bản thân nay đã già thì mới than vãn rằng chúng không hiếu thuận, coi cha mẹ không ra gì. Tiếc thay, đó chính là trái đắng mà bản thân họ đã gieo trồng. Hiếu thuận là điều phải được chúng ta dạy dỗ từ nhỏ, chứ không phải cứ viết “Thường xuyên về nhà thăm cha mẹ” vào luật là có thể khiến con cái trở nên hiếu thuận được. Hiếu thuận là yếu tố thuộc phạm trù tình cảm chứ không phải thuộc phạm trù pháp luật, còn nếu phải cậy nhờ pháp luật mới có thể khiến cho con cái hiếu thuận thì đó không còn là hiếu thuận thực sự nữa. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất trong cuộc sống để dần dần hình thành quan niệm về đạo hiếu trong trẻ. Có thể dựa vào tuổi tác và khả năng của trẻ để đưa ra những yêu cầu, đòi hỏi thích hợp, ví dụ như khi trẻ mới học mẫu giáo và tiểu học, yêu cầu trẻ phải biết chào hỏi người lớn khi về nhà, khi trẻ lên cấp hai có thể đòi hỏi trẻ phải biết chăm sóc cha mẹ khi cha mẹ không được khỏe… Hãy để trẻ hình thành ý thức giúp cha mẹ gánh vác, chia sẻ với cha mẹ ngay từ khi còn nhỏ. Nhưng quan trọng nhất vẫn là việc cha mẹ phải trở thành tấm gương tốt cho con. Trẻ con thường rất giỏi trong việc mô phỏng, vì vậy chúng cũng chính là hình ảnh phản chiếu của con người bạn. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn CHƯƠNG 3. NGHỊCH CẢNH TẠO RA NỀN NẾP ĐỂ CON NẾM TRẢI KHỔ CỰC Người Israel có thói quen đem những bộ quần áo cũ không còn dùng nữa giặt giũ sạch sẽ, gập gọn gàng rồi đặt ngay ngắn trên nắp những thùng rác để cho những người cần dùng đem về nhà. Cũng có những người đem bánh mỳ thừa gói cẩn thận vào túi nilon rồi đặt lên nắp thùng rác cho những người nghèo khó đem về ăn. Khi mới trở về Israel, gia cảnh nhà tôi vẫn còn khá khó khăn, vì thế tôi cũng thường đem những gói bánh mỳ đó về nhà, chế biến theo cách riêng của mình, có thể là nướng hay rán gì đó để giải quyết bữa sáng cho bọn trẻ. Lẽ nào tôi không có đủ tiền để mua nổi một chiếc bánh mỳ hay sao? Chỉ 2-3 shekel(7) thôi mà. Không hề! Tôi chỉ nghĩ rằng, chúng tôi vừa phải thay đổi môi trường sống, bọn trẻ nên hiểu rằng: Đây là những thứ có thể giúp chúng ta giải quyết vấn đề, cần phải tận dụng một cách triệt để. Những chiếc bánh mỳ này có thể giúp chúng tôi tiết kiệm 2-3 shekel mỗi lần. Đồng thời, chúng cũng giúp tôi dạy bọn trẻ rằng: Tất cả thức ăn mà thiên nhiên ban tặng, chúng ta đều phải tôn trọng. Những người đó đem những chiếc bánh thừa gói cẩn thận rồi đặt lên nắp thùng rác cũng là một hành động thể hiện sự tôn trọng với thức ăn. Và những người đang cần thức ăn đem những chiếc bánh mỳ đó về cũng là một hành động tôn trọng chúng. Vì đã được tôi dạy dỗ và giải thích cặn kẽ nên khi ăn những đồ ăn thừa được mang về này, bọn trẻ đều cảm thấy vô cùng vui vẻ, dần dần một thói quen tốt đã được hình thành. Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh một lần nữa: Thói quen là hết sức quan trọng. Các con tôi đã rèn luyện được thói quen tiết kiệm, và chẳng có gì đáng xấu hổ ở đây cả. Có người nói rằng, tại sao chúng tôi lại có thể ăn những đồ ăn đã bị người khác vứt đi? Tôi thì nghĩ rằng chỉ cần những thứ đó chưa mốc chưa hỏng thì hoàn toàn vẫn có thể ăn được. Trong khoảng thời gian dài sống cuộc sống di dân ở Israel, tôi đã dạy được cho các con tính chăm chỉ, tiết kiệm và giản dị. Ở thời của tôi, những từ này được sử dụng thường xuyên nhưng ở thời đại hiện nay, khi chúng ta nói đến cuộc sống giản dị, tiết kiệm thì bọn trẻ khó lòng hiểu được vì cuộc sống vật chất bây giờ đã quá phong phú và thừa thãi. Vậy làm thế nào để dạy trẻ biết lên biết xuống, biết co biết duỗi, để dù chúng đã quen với sự dư dả về vật chất nhưng những lúc cần thiết vẫn có thể vui vẻ ăn đồ mà người khác đã vứt đi, đó là một câu hỏi lớn. Để trả lời được câu hỏi đó thì trước tiên phải đòi hỏi sự cố gắng của những người làm cha làm mẹ như chúng ta. Việc các bậc phụ huynh có “dám” dạy dỗ con cái mình theo hướng Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn này không là yếu tố rất quan trọng. Để con có thể chấp nhận sử dụng những thứ người khác đã bỏ lại thì điều đầu tiên các bậc phụ huynh cần làm là phải chiến thắng được chính trở ngại trong tâm lý mình. Hành động của cha mẹ chính là tấm gương tốt nhất để con cái noi theo. Mặc quần áo cũ được quyên tặng, ăn thức ăn được đem về từ nắp thùng rác… những trải nghiệm đó đã giúp bọn trẻ nhà tôi học được cách quý trọng mọi thứ. Bạn không cần phải nói với các con rằng: “Nhà mình nghèo lắm! Nhà mình không có tiền.” Trước tiên, hãy dạy con biết quý trọng vạn vật trong tự nhiên, đừng nên cảm thấy xấu hổ hay nhục nhã khi đi nhặt những thứ mà người khác không cần đến nữa. Điều này phụ thuộc phần lớn vào việc các bậc phụ huynh có tính “sỹ diện hão” hay không. Một phụ huynh không sỹ diện hão, dám thừa nhận hoàn cảnh khó khăn của gia đình với con, thừa nhận rằng chúng ta cần dùng những thứ người khác đã vứt đi thì đó là một hành động dũng cảm. Chỉ cần bước được qua trở ngại này, việc giúp con tôi luyện ý chí, hình thành thói quen tiết kiệm sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Có nhiều người hỏi rằng, lúc đó điều kiện kinh tế gia đình còn khó khăn nên tôi mới phải cho con ăn đồ ăn thừa hay mặc quần áo người ta không dùng nữa, còn bây giờ điều kiện kinh tế đã khấm khá hơn, liệu có cần thiết phải dạy con biết tiết kiệm nữa hay không? Theo tôi là cần thiết. Ở Israel, dù điều kiện gia đình có thế nào đi chăng nữa, các bậc phụ huynh vẫn luôn kiên trì quy tắc phải tiết kiệm, dạy con thói quen tiết kiệm ngay từ khi còn nhỏ. Xin kể một ví dụ như sau: Khi chúng tôi vừa dọn đến Tel Aviv, hàng xóm phía đối diện đến nhà tôi chơi, tôi đã chuẩn bị một chút hoa quả để tiếp đãi họ. Thằng bé con nhà họ cầm miếng dưa hấu lên, cắn được hai miếng thì bỏ xuống bàn rồi với tay lấy một quả dâu tây, ăn được một miếng thì cũng bỏ dở, đang định cầm thêm một miếng dưa nữa lên thì bị bố nó nhìn thấy và nghiêm giọng nói: “Ăn nốt dưa hấu và dâu tây rồi mới được ăn thứ khác.” Thấy vậy, tôi cười nói: “Thằng bé muốn ăn gì thì cứ để nó ăn, ở đây vẫn còn nhiều mà.” Bố thằng bé lại nói: “Không được lãng phí, tiết kiệm không có nghĩa là thiếu thốn, nghèo khổ. Đây là thói quen mà bọn trẻ phải học được từ khi còn nhỏ.” Tiếp đó, bố thằng bé kể cho nó nghe một câu chuyện: “Ngày xưa, có một người rất giàu có nhưng lại sống vô cùng tiết kiệm. Nhiều người nói với ông ta rằng: ‘Ông giàu như vậy, tiền của ông có tiêu đến mấy đời cũng chẳng hết, tại sao lại phải sống cuộc sống thanh đạm, giản dị? Làm như thế, người ta lại tưởng ông đang giả nghèo giả khổ.’ Người đàn ông đó trả lời rằng: ‘Đúng là bây giờ thu nhập của tôi rất cao, nhưng tôi không chắc là mình có được như thế này mãi mãi hay không. Nếu để vợ con quen với cuộc sống xa hoa rồi thì sau này nếu tôi không còn tiền nữa, họ sẽ rất khó thích ứng. Chi bằng để họ học được cách sống giản dị, tiết kiệm để sau này dù không còn tiền, họ vẫn có thể sống một cách thoải mái, thanh thản.’ Con này, nếu sau này nhà mình không có nhiều thứ để con có thể ăn như bây giờ, chẳng phải con sẽ rất khó chịu sao? Ngay từ bây giờ, chúng ta cần học cách trân trọng mọi thứ mà mình đang có. Trước khi ăn phải nghĩ kỹ xem mình có thể ăn bao nhiêu, ăn bao nhiêu thì lấy bấy nhiêu, mà đã lấy rồi thì phải ăn cho hết…” Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Ngày nay, không ít các bậc phụ huynh thường đáp ứng quá mức cho con, dù điều kiện không cho phép cũng cố để chiều chuộng chúng, dẫn đến hệ quả là bọn trẻ không biết quý trọng đồ ăn thức uống, chứ đừng nói đến chuyện tiết kiệm tiền bạc. Người Trung Quốc có một câu nói rất hay: “Do kiệm nhập xa dịch, do xa nhập kiệm nan.”(8) Nếu trẻ đã quen với sự xa hoa đủ đầy, quen với việc muốn gì được nấy thì đến khi gặp phải hoàn cảnh thiếu thốn, chúng sẽ rất khó chấp nhận và thích nghi. Tôi không có ý nói rằng tuyệt đối không được cho con ăn ngon mặc đẹp, chỉ là cho dù điều kiện của chúng ta có khá giả đi chăng nữa thì vẫn phải có ý thức rèn luyện khả năng chịu đựng cực khổ, dạy con biết thích ứng tùy theo ngoại cảnh, để sau này dù có gặp bất cứ hoàn cảnh nào con cũng có thể đối phó được. Về điểm này, tôi thấy các bậc phụ huynh Do Thái làm rất tốt. Ở Israel, dù nhà giàu hay nhà nghèo, dù điều kiện vật chất có thế nào chăng nữa thì họ vẫn có ý thức tự tạo ra môi trường gian khó cho con, để con biết thế nào là gian khổ, để tôi luyện ý chí cho chúng, để chúng không còn hay nũng nịu và hạnh họe nữa. Họ gọi phương pháp giáo dục này là “mô phỏng hoàn cảnh”. Nếu không có môi trường, hãy tạo ra môi trường để giúp con trải nghiệm sự khổ cực. Trong một viện bảo tàng nổi tiếng ở Carthage – Tunisia có một bức tranh vẽ một người đang đánh cờ với một con quỷ, và nguy hiểm hơn là con quỷ đang “chiếu tướng”. Ván cờ này tượng trưng cho vận mệnh của con người, gian khổ chính là con quỷ đang chiếu tướng kia. Vậy liệu con người có hy vọng lật ngược thế cờ và giành chiến thắng không? Ngay từ nhỏ, người Do Thái đã được tiếp thu sự giáo dục về khó khăn, đối với họ, gian khó hoàn toàn có khả năng chuyển hóa thành tài sản. Chúng ta sẽ được tôi luyện và trưởng thành sau mỗi cuộc chiến với quỷ dữ, với khó khăn. Người Do Thái đã phải trải qua các cuộc thảm sát tàn khốc, sống một cuộc sống lưu lạc, chui lủi khắp nơi. Thế nhưng, trong đau thương và khổ ải, người Do Thái vẫn không hề tuyệt vọng, họ âm thầm kiếm tìm sự sống trong gian khổ, tiếp tục vươn lên một cách ngoan cường, hơn nữa vẫn không từ bỏ mơ ước về một tương lai tốt đẹp ngay cả trong những thời khắc đen tối nhất. Họ đã phải nếm trải bao cay đắng, đã nghĩ ra đủ mọi cách để thích nghi với ngoại cảnh, vì vậy chỉ cần có một chút cơ hội, họ sẽ lập tức nhận ra và nắm bắt lấy nó, sau đó thì bùng cháy như một ngọn lửa và gây dựng nên những thành tựu khiến cả thế giới phải kinh ngạc. Khi mới trở về Israel, hoàn cảnh gia đình tôi còn rất khó khăn, nhưng tôi không hề tuyệt vọng hay chán nản mà đã cùng các con đối mặt với cuộc sống bằng tâm thái lạc quan, tận dụng mọi điều kiện để cải thiện cuộc sống. Điều quan trọng là chính trong cuộc sống đó, tôi đã dạy các con biết thích nghi và chống chọi với áp lực, để từ đó chúng có thể đối diện với mọi thử thách và thậm chí là cả thất bại trong cuộc sống một cách dễ dàng. Bây giờ nghĩ lại, tôi quả thực rất biết ơn quãng thời gian đó, nếu như không có nó, chắc gì ba đứa con tôi đã có được thành công như ngày hôm nay? Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Tôi tin rằng, nếu chúng ta mỉm cười với khó khăn thì đến một ngày nào đó, khó khăn cũng sẽ nở một nụ cười với chúng ta. Nuôi dưỡng khả năng đối diện với thử thách cho con Khi các con tôi chấp nhận mặc quần áo được quyên tặng, chấp nhận ăn đồ ăn được đem về nắp thùng rác thì có nghĩa là chúng đã sẵn sàng bước vào xã hội. Năm chúng 14-15 tuổi, tôi đưa cho mỗi đứa một tờ 100 agorot(9) và khuyến khích chúng đi đến một thành phố khác, có thể là Tel Aviv hoặc Heifa bởi vì từ khi chuyển đến đây, chúng mới chỉ quanh quẩn ở Kiryat Shmona, một thị trấn nhỏ phía bắc nơi chúng tôi sinh sống mà chưa từng đặt chân đến thành phố nào khác của Israel. Khi đưa tờ 100 agorot, tôi khuyên chúng hãy ghi nhớ số seri trên tờ tiền của nhau, sau đó đánh dấu vào tờ tiền của mình, ví dụ như gấp tiền thành hình tam giác rồi lại mở ra, tạo dấu hiệu nho nhỏ để nhận biết. Khi để những đứa con còn thơ dại của mình đến một vùng đất mới xa lạ, hơn nữa lại là lần đầu tiên chúng đi một mình, ngôn ngữ cũng không được thông thạo cho lắm, thì bạn cần cho chúng một vài gợi ý ngầm. Lúc đi, Dĩ Hoa và Huy Huy vẫn chưa hiểu cho lắm, mua vé xong ở bến là xuất phát đi luôn. Lúc về, chúng biết là nếu mua vé ở quầy sẽ rẻ hơn nên quyết định đến đó mua vé. Sau khi cầm vé xe và tiền thừa trong tay, chúng đếm lại và thấy hình như mình bị trả thiếu tiền. Lúc đi, chúng dùng tờ 100 agorot của đứa này mua vé, lúc về lại dùng tờ 100 agorot của đứa kia để mua nên ngay lập tức nhận ra là bị trả thiếu tiền. Khi chúng thông báo chuyện này với người bán vé thì người bán vé đã thu luôn cả vé xe lẫn tiền thừa của bọn trẻ. Bọn trẻ ra sức gõ vào cửa kính, yêu cầu người bán vé trả lại nhưng chị ta không thèm quan tâm, coi như chẳng có chuyện gì xảy ra. Vì còn nhỏ dại và chưa có kinh nghiệm xã hội, thế nên chúng hoàn toàn không biết nên đối phó ra sao với tình huống này. Lúc đó, Dĩ Hoa và Huy Huy cứ đứng bên cạnh chờ, khi vừa nhìn thấy có cảnh sát đi đến, Huy Huy liền chạy lại và kể toàn bộ sự việc cho cảnh sát nghe. Cảnh sát hỏi: “Cháu nói người bán vé đã lấy tiền và vé xe của cháu, điều này cần phải có chứng cứ.” Huy Huy nói: “Chúng cháu có chứng cứ. Anh trai cháu vẫn đứng trông tủ đựng tiền nãy giờ, tờ 100 agorot anh ấy trả lúc nãy vẫn còn trong đó, chưa bị lấy ra. Chúng cháu cần chú giúp!” Viên cảnh sát lại hỏi: “Trong đó có nhiều tiền như vậy, làm thế nào để chứng minh đâu là tiền của cháu?” “Chúng cháu nhớ số seri của tờ tiền, chúng cháu còn đánh cả dấu nhỏ trên đó.” Sau đó, Huy Huy đọc số seri tờ tiền cho cảnh sát nghe. Viên cảnh sát nghe xong liền đi đến chỗ bán vé, cô ta chua ngoa nói: “Tôi không lấy! Sao tôi lại có thể lấy tiền của trẻ con được chứ? Bọn trẻ này nói năng lung tung đấy!” Cảnh sát yêu cầu người bán vé mở tủ tiền ra, cô ta vừa mở vừa càu nhàu: “Mở thì mở, làm sao chúng biết được đâu là tiền của mình cơ chứ?” Sau khi cảnh sát đọc số seri của tờ tiền, cô ta chết lặng và đành phải trả lại tờ tiền. Lấy lại được vé và tiền, bọn trẻ vui vẻ trở về nhà. Đây là thử thách đầu tiên của bọn trẻ khi bước chân vào xã hội. Khi bị kẻ khác bắt nạt, Dĩ Hoa và Huy Huy không hề chán nản rồi buông xuôi, bởi vì chúng đã có sự chuẩn bị trước. Sau lần trải nghiệm đó, chúng đã không còn sợ hãi với xã hội, không còn sợ hãi trước những sự việc xấu xa và những hành vi không đẹp. Đầu tiên, chúng sẽ nghĩ cách đối phó với những Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn tình huống có thể xảy ra, đến khi gặp phải tình huống đó trong thực tế, chúng sẽ tiếp tục căn cứ vào tình hình để đưa ra các biện pháp giải quyết. Rất nhiều đứa trẻ khi gặp tình huống tương tự sẽ lúng túng không biết giải quyết ra sao, liền gọi điện về cho mẹ: “Mẹ, con bị lừa rồi!” Lúc đó, cha mẹ thường sẽ sốt sắng vỗ về: “Thôi, chỉ là 100 agorot thôi mà. Về đi con. Về nhà an toàn là tốt rồi!” Tôi thì không làm như vậy, vì làm vậy chỉ có thể biến con mình thành mồi ngon của đám nhân viên bán hàng đa cấp mà thôi. Đối tượng mà những nhân viên bán hàng đa cấp thường nhắm tới chính là những đứa trẻ ngây thơ như vậy. Hy vọng các vị phụ huynh sẽ hiểu được rằng, trước khi để con bước ra ngoài xã hội, hãy dành cho con những lời khuyên và gợi ý thiết thực. Kinh nghiệm sống của người lớn phong phú hơn trẻ nhỏ rất nhiều, nên trước khi để con bước ra khỏi nhà, hãy truyền thụ lại những kinh nghiệm thiết thực nhất cho chúng. Ngoài ra nhất định phải chú ý đến phương pháp, hãy nói sao cho trẻ có thể dễ dàng tiếp thu chứ đừng nhồi nhét thuyết giáo một cách cứng nhắc. Về điểm này, tôi sẽ nói kỹ hơn ở phần sau. Khi đưa tiền cho Dĩ Hoa và Huy Huy, tôi đã dự liệu trước những tình huống có thể xảy ra, nên đã dặn chúng ghi nhớ số seri của nhau. Tôi không nói cho chúng biết nếu bị lừa gạt thì phải ứng phó như thế nào, nhưng chúng đã tự biết dùng số seri làm bằng chứng để chứng minh. Chúng đã chiến thắng, và chiến thắng đó giúp chúng cảm thấy tự tin hơn, không còn sợ hãi thế giới, cũng không còn ngần ngại khi giao tiếp với người lạ. Đây chính là mục đích của tôi khi quyết định để chúng ra ngoài. Và đó cũng được coi như một “trạm đổ xăng” trên con đường đời còn rất dài của chúng. Khi nghe câu chuyện này của tôi, rất nhiều phụ huynh lại nói rằng: “Chỉ là 100 agorot thôi mà, cần gì phải gọi điện hay đợi cảnh sát cho phiền phức, đưa thêm cho chúng 100 agorot là xong.” Tôi nghĩ vấn đề chính là nằm ở đây, nếu chúng ta không để con có cơ hội tự giải quyết vấn đề của mình mà sẵn sàng bù đắp bằng tiền bạc vật chất thì chẳng bao lâu sau, chúng sẽ mất đi chí tiến thủ. Một khi trẻ đã mất đi chí tiến thủ thì chúng sẽ không thể nào chiến thắng được những điều xấu xa trong xã hội. Mỗi khi thấy con gặp khó khăn, vất vả, trong lòng tôi cũng vô cùng đau xót, nhưng tôi hiểu một điều, xã hội này rất nghiệt ngã, nếu bây giờ tôi quá bao bọc, che chở thì chỉ làm cuộc sống sau này của chúng trở nên khó khăn hơn mà thôi. Những người làm cha mẹ như chúng ta cần phải giúp con nuôi dưỡng kỹ năng tự giải quyết vấn đề, khả năng đối mặt với khó khăn ngay từ khi còn nhỏ. Trong cuộc đời mỗi con người, khó khăn, thử thách là điều hết sức bình thường. Có những khó khăn hoàn toàn có thể tránh được nhờ vào sự nhắc nhở của phụ huynh, nhưng cũng có những khó khăn, thử thách mà trẻ nhất định phải tự mình trải qua. Những lúc đó, hãy dũng cảm đẩy con ra khỏi vòng tay, đừng quá sợ hãi hay lo lắng. Cuộc đời của con nhất định phải để con tự đi, trước sau gì rồi cũng có ngày chúng phải tự đối diện với xã hội. Những điều mà phụ huynh chúng ta có thể làm, ngoài đưa ra những lời khuyến cáo nhắc nhở, còn là sự động viên khi con gặp thất bại và giúp chúng đứng lên khi vấp ngã. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Cần phải hiểu rằng, mặc dù khó khăn có thể khiến chúng ta vất vả hơn, nhưng đồng thời nó cũng có thể hun đúc nên những phẩm chất kiên cường và đặt nền móng cho một tương lai xán lạn. Balzac, nhà văn nổi tiếng người Pháp từng nói rằng: “Khó khăn thử thách giống như một tảng đá, đối với những kẻ yếu đuối, đó là tảng đá ngáng đường khiến bạn khó lòng tiến về phía trước; nhưng đối với những người mạnh mẽ, đó lại là tảng đá lót chân khiến bạn đứng lên cao hơn.” Có một câu chuyện như sau: Một đứa trẻ nhặt được một cái kén trên đồng cỏ. Vài hôm sau, trên kén xuất hiện vết nứt, bướm non bên trong giãy giụa một thời gian dài, hình như đã bị mắc kẹt trong kén, không thể nào ra được. Đứa trẻ ngây thơ nhìn thấy con bưỡm giãy giụa đau đớn trong kén thì vô cùng xót xa, bèn lấy kéo cắt vỏ kén để giúp bướm bay ra. Tuy nhiên, vì không tự mình trải qua quá trình phá tổ kén để ra ngoài nên sau khi được đứa trẻ đưa ra, thân hình bướm trở nên nặng nề, đôi cánh khô héo và không thể nào bay được, chẳng bao lâu sau thì bướm chết. Và như vậy, những niềm vui đáng lẽ đang chờ đón nó ở phía trước cũng tan biến theo. Sau khi kể xong câu chuyện, thấy bọn trẻ có vẻ buồn bã, tôi bèn giải thích với chúng: “Câu chuyện nhỏ này nói với chúng ta một đạo lý trong cuộc đời rằng, muốn có được niềm vui thì nhất định phải chịu đựng được khổ đau và thử thách. Đây chính là để mài giũa một con người, cũng là quá trình mà một người muốn trưởng thành được nhất định phải trải qua. Đại dương nếu không có đá ngầm thì cũng chẳng có hoa sóng, trong cuộc sống nếu không vượt qua được thử thách thì chẳng thể trở thành người mạnh mẽ. Trên chặng đường đời sau này, các con chắc chắn sẽ gặp phải những khó khăn thử thách và phải tự mình đối diện với nó. Nếu như khi các con gặp khó khăn, mẹ lại giúp các con giống như cậu bé trong câu chuyện trên thì các con mãi mãi chẳng bao giờ trưởng thành được, lần sau khi gặp khó khăn, các con vẫn sẽ chẳng biết nên giải quyết ra sao. Nhưng các con phải nhớ rằng dù gặp bất cứ chuyện gì, mẹ vẫn yêu các con, vẫn là hậu phương vững chắc của các con. Khi gặp khó khăn, các con có thể tìm đến mẹ để bàn bạc, hỏi ý kiến.” Khi trẻ gặp khó khăn thử thách, chúng ta không nên thay con giải quyết vấn đề, nhưng cũng không nên tiêu cực đến nỗi bỏ mặc chúng đơn độc một mình. Hãy để con biết rằng, dù thế nào chăng nữa cha mẹ vẫn ở đây, những lúc con cần cha mẹ vẫn có thể đưa ra lời khuyên hay sự giúp đỡ ở mức thích hợp. Chúng ta phải giúp trẻ trở nên dũng cảm, dám đối mặt với khó khăn thử thách, hãy nhớ rằng khó khăn thử thách không đáng sợ, điều đáng sợ là chúng ta mất đi sự can đảm để đối diện với nó. Trên thực tế, nhiều khi sự nuông chiều và che chở quá mức của cha mẹ đã vô tình làm thui chột lòng dũng cảm của trẻ. Nếu bạn muốn con mình trở thành một người mạnh mẽ, biết đứng dậy sau khi vấp ngã thì trước tiên hãy để con đối diện với thử thách, để con lớn khôn trong chính khó khăn. Và điều mà những người làm cha mẹ như chúng ra nên làm là trở thành quân sư và chỗ dựa tinh thần cho con mà thôi. Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn Chế độ có làm có hưởng khác với việc dùng tiền để khuyến khích con Những lúc đi diễn thuyết, nhiều phụ huynh có nói với tôi rằng: “Cô Sara này, tôi đã đọc cuốn Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương 1 của cô và thấy rất hữu ích. Hiện nay tôi cũng đang thực hiện chế độ có làm có hưởng, mọi công việc trong nhà đều đã được các con tôi giành làm hết, chỉ có điều thằng bé liên tục đòi tăng giá, tôi phải làm thế nào đây?” Ý nghĩa của chế độ có làm có hưởng thực ra không hoàn toàn là như vậy, tôi xin nhấn mạnh rằng: Phần thưởng không nên là động cơ chính cho một hành động nào đó. Chính vì thế, tôi thường hạn chế tối đa việc dùng phần thưởng để trao đổi khi yêu cầu con làm một việc gì đó. Mọi người rất hay nhầm lẫn các khái niệm này. Chế độ có làm có hưởng không có nghĩa là nếu con rửa một cái bát, cha mẹ sẽ trả cho con một đồng, không phải vì con đã giúp làm một việc vặt nào đó mà cha mẹ phải có nghĩa vụ trả công cho con. Mà trước tiên chúng ta cần phải để trẻ hiểu rằng chúng cũng là một thành viên trong gia đình này và chúng phải có trách nhiệm với gia đình. Ý thức đó phải được xuất phát từ sự tôn trọng con cái của cha mẹ và sự công khai tài chính trong gia đình. Có những gia đình kiếm được rất nhiều tiền nhưng lại sợ con biết, thậm chí ngay cả những gia đình kiếm được ít tiền cũng ngại kể cho con. Gọi là công khai tài chính gia đình nhưng không có nghĩa là phải nói con số thực cho con, vì trẻ vẫn đang trong giai đoạn mà thế giới quan, nhân sinh quan và giá trị quan vẫn chưa phát triển hoàn chỉnh, nên lúc này chúng ta nên dùng những lời nói dối thiện chí để trẻ biết rằng số tiền chúng ta kiếm được chỉ vừa đủ để chi tiêu, đây là một kỹ năng và cũng là một nghệ thuật. Khi trò chuyện với con, nếu chỉ đơn thuần giao tiếp với tư cách là cha mẹ thì bạn đã thiếu đi vai trò của một người thầy. Chỉ dùng tư cách của cha mẹ thôi là chưa đủ, vì trên đời này, tình yêu thương cha mẹ dành cho con cái là tình yêu thương “vô tư” nhất, nếu bạn đem tất cả những gì “vô tư” nhất cho một đứa trẻ vốn có bản tính “ích kỷ” thì sẽ chỉ khiến chúng trở nên ích kỷ hơn mà thôi. Bởi vì con cái chúng ta không chỉ sống và trưởng thành trong gia đình, chúng còn phải tiếp xúc với xã hội bên ngoài. Sự “vô tư” một cách tuyệt đối của bạn vô hình trung sẽ tạo ra lòng tham cho chúng, và như vậy sự dạy dỗ đã mang đến tác dụng ngược hết sức nguy hiểm. Trong cuốn Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương 1 tôi đã nhắc đến chế độ có làm có hưởng, đó là thời kỳ mà điều kiện kinh tế gia đình còn khó khăn, tôi muốn các con sát cánh cùng tôi đối diện với khó khăn và xây dựng tương lai. Chỉ khi nào khắc phục được khó khăn ở hiện tại, chúng ta mới có thể tạo dựng được tương lai, nhưng nếu chỉ có những người làm cha mẹ cố gắng thì sức mạnh vẫn là rất nhỏ, vậy nên chúng ta phải huy động cả sự cố gắng của các con, và khi đó, chế độ có làm có hưởng là vô cùng hợp lý. Nhưng đối với chế độ có làm có hưởng này, chúng ta sẽ áp dụng những cách thức khác nhau tùy theo từng thời điểm khác nhau. Trẻ rửa một cái bát thì đòi một đồng, vậy chúng ta có thể hỏi chúng ăn cơm của cha mẹ liệu có phải cũng nên trả tiền không? Xin nhấn mạnh rằng với những thời kỳ khác nhau, chúng ta cần có những đòi hỏi khác nhau, xã hội không ngừng tiến bộ, loài người cũng không ngừng phát triển, phương pháp cụ thể để giáo dục Vô cùng tàn nhẫn, vô cùng yêu thương (tập 2) https://thuviensach.vn