Đi Trong Thành Phố Có Nắng

Cuối năm 2019 bộ phim Mắt Biếc dựa trên truyện dài cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ra mắt khán giả Việt Nam đã tạo nên cơn sốt ở phòng vé. Trước đó là cơn sốt hiệu ứng phát hành sách khi dự án phim được công bố, rồi sau ngày phim ra rạp là cơn sốt tranh luận về phim/ sách tưng bừng trên mạng xã hội, giữa khen và chê, giữa ca ngợi và dè bỉu, giữa “nghệ thuật đỉnh cao” hay “giải trí bình dân”…

Thật thú vị mỗi khi được chứng kiến cơn sốt phim/ sách như thế. Với tôi, cơn sốt Mắt Biếc lại khiến tôi liên tưởng đến những “cơn sốt” trong các tác phẩm của nhà văn Kiệt Tấn – dù Kiệt Tấn chưa phải là một cái tên tác giả gây sốt ở xứ này. Tôi nghĩ ngay: nếu có một bộ phim dựa trên một (trong những) tự truyện về tình yêu tuổi học trò của Kiệt Tấn ra mắt thì sẽ gây tranh cãi nảy lửa nhiều hơn nữa. Chẳng hạn, nếu nam chính của Mắt Biếc từng bị chê là “hèn”, là nhu nhược trong một mối tình đơn phương câm lặng, thì nam chính Kiệt Tấn lên phim ắt sẽ có người phê là “bạo” vì yêu đương dữ dội, quá cỡ thợ mộc, nát miễu xiêu đình.

Cho dù rất khác nhau ở cách thể hiện, nhưng cả Nguyễn Nhật Ánh lẫn Kiệt Tấn đều là những tác giả chân thành ngợi ca tình yêu trong vọng tưởng của thanh xuân, mà cái tình non trẻ ấy cũng chính là tình xứ sở, người tình nào cũng là một xẻo đất thân thương. Thế nên văn chương viết về sự dở dang của ái tình xưa như trái đất này vẫn tiếp tục gây nóng sốt và tranh cãi giữa bao lớp người đọc, khi tim người còn có thể run lên vì chữ nghĩa. Và Kiệt Tấn đã làm được điều đó với những người đọc ông, chẳng hạn tôi đây, từ lúc bắt đầu gặp gỡ Em điên xõa tóc hai năm về trước. Rồi từ sự rung động về ngôn ngữ đó, mới nghiệm ra rằng văn chương Kiệt Tấn đã thực thi được sứ mệnh của nó: tạo ra sự giác ngộ về nhân sinh. Mà giác ngộ thì đâu cần gì đến sự phân biệt cái vỏ “đỉnh cao” hay “bình dân”, “trí tuệ” hay “sến vãi”…

Đọc đến đây chắc ông Kiệt Tấn sẽ cười khì vì ông là người “chủ trương viết không có chủ trương” hay chủ thuyết gì cả. Ông viết là cứ rút ruột rút gan, mút mùa tới bến, y hệt như một gã con trai Nam bộ đem trải lòng mình giữa bàn nhậu với kẻ tri âm một chiều bên dòng Hậu Giang vỗ về thân thuộc. Đọc Kiệt Tấn để biết chỉ có nhà văn không cố ý “làm văn” mới có thể rút ruột rút gan ra mà nhậu, mà say, mà điên, mà tri kỷ với bạn đọc. Đọc để biết một Kiệt Tấn dầm dề quê hương từ chân lông đạt cỏ, cho dù sống ở Paris hơn nửa đời người mà vẫn nói giọng quê không thua bất cứ anh Tư chị Bảy miệt vườn. Đọc Kiệt Tấn để cảm nhận con tim mình chợt xúc động bàng hoàng qua những trang tác giả mở toang lòng mình ra để mà yêu ngất ngư một con người, mà tha thiết luyến thương một vùng đất, hay để ngậm ngùi tưởng nhớ con vịt vàng nhỏ em mình. Bàng hoàng giây phút, rồi từ từ thấm thía cái xúc động đó nó dễ sợ đến chừng nào, nó đã đời ra sao, nhưng đồng thời cũng không rõ bởi đâu mà nó ” rứt mình đến vậy. Đọc Kiệt Tấn để thấm ý mà tủm tỉm ray với cái bỡn cợt (humor) trong văn ông – vốn lấy “cà rỡn để vượt lên trên những bi kịch cuộc đời, giễu cợt chính mình như một cách hòa giải với số mệnh. Thú vị mà tủm tỉm, tủm tỉm mà thú vị.

Sáng tác của Kiệt Tấn, đều là sự duyệt lại những lần yêu thương trong cuộc đời yêu đương quay quắt của tác giả. Yêu thương không trong chỉ giới hạn trong tình yêu trai gái miên man, mà còn lan tràn qua hàng hàng lớp lớp tình quê, tình mẹ, tình cha, tình bà già, tình con vịt, tình vọng cổ, tình ca dao, tình hò ru, tình sông nước. Bấy nhiêu thương yêu đó cứ quấn quyện nhau không rời. Từ thời mới lớn, Kiệt Tấn đã nhận ra chứng si tình thâm nhập vào thân thể mình tự hồi nào: “Khổ sở điêu đứng ngất ngư vì con tim quá sức nhạy cảm của mình. Nghĩ cho cùng, có lẽ tôi si tình kinh niên, và người đẹp chỉ là một cái cớ.” (Lệ Dung sang Tề – Kiệt Tấn).

Một kẻ tình si như thế, lại ê hề chữ nghĩa trong tay, Kiệt Tấn đã biến ra những dòng gây sốt, những trang phát run, mà với tôi, đó chính là những dòng chữ, những trang văn Việt đẹp đẽ nhất viết về mẹ mình, về tuổi thơ, về tình đầu. Kiệt Tấn khiến ta tin rằng sự gắn kết một con người với quê hương mình chính là ở ngôn ngữ chứ không phải là địa lý. Nói như nhà văn Phan Việt “bất hạnh là một tài sản”, thì ly hương cũng là lợi thế của những nhà văn như Kiệt Tấn: “Người ta không sống trong một đất nước, người ta sống trong một ngôn ngữ. Tổ quốc chính là ngôn ngữ, chứ không phải bất cứ cái gì khác.” (Emil Cioran).

Kiệt Tấn vẫy vùng trong tiếng Việt như đang sống ngay trong lòng quê hương mình, xúc cảm với tiếng Việt như xúc cảm với chính thân thể mình, từng nhịp chữ cũng là từng nhịp thở, từng dấu phẩy cũng nhịp nhàng như động tác yêu đương, một cách vô cùng tự nhiên, hết mình và duyên dáng. Điều đó khiến cho người đọc như nhà văn Khuất Đẩu đã phải buột miệng thốt lên: “Có ngứa ngáy cầm bút một đôi khi, tôi mới thấy viết được một truyện như ông viết, nếu có phải lăn ra chết thì cũng thực là sướng. Sướng vì ít ra cũng làm được một việc nhỏ có ích cho mình và cho đời”.

Nguyễn Nhật Ánh vẫn tiếp tục là nhà văn best-seller của Việt Nam, bởi lẽ vẫn còn lớp người đọc có nhu cầu tìm tới sự tử tế, tới những điều không cay nghiệt trong những trang văn của ông, giữa cuộc đời nặng nhọc này. Thì tương tự như thế, truyện của Kiệt Tấn, từ khi xuất hiện trên văn đàn cho đến nay, vẫn luôn luôn thể hiện cho ta thấy “cách nhìn đời trong trẻo, dịu dàng, và nhất là, tha thiết vô hạn. Không biết thù hận, chưa bao giờ Kiệt Tấn cho phép ngòi bút của mình dừng lại tỉ mỉ ở những sự xấu xa” như một nhà phê bình đã nhận định.

Việc xuất bản và giới thiệu những tác phẩm của Kiệt Tấn về Việt Nam trong thời gian qua đã giúp người đọc có thêm nhiều tác phẩm cần biết, cần đọc để có dịp tìm hiểu toàn diện hơn về dòng văn chương tiếng Việt âm thầm, từ bên ngoài nước Việt, mà lại vô cùng hương sắc Việt.
Giờ đây, xin mời bạn bước vào thế giới của Kiệt Tấn trong tuyển tập Đi trong thành phố có nắng. Biết đâu chừng bạn sẽ có cơ hội cảm nhận lại con tim mình rúng động bàng hoàng, với những cơn sốt run người vì thương yêu quá đỗi.

Thúy Hà