" 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Xây Dựng Nếp Sống Văn Minh Tại Điểm Di Tích Và Lễ Hội Ebooks Nhóm Zalo X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o Bïi hoµi s¬n, ph¹m lan oanh lª hång phóc, MINH ANH X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa d©n téc Hµ Néi - 2014 Lêi nhµ xuÊt b¶n HiÖn nay, vÊn ®Ò x©y dùng nÕp sèng v¨n minh ®ang nhËn ®−îc sù quan t©m cña toµn x· héi. Trong bèi c¶nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ, khi c¸c gi¸ trÞ míi ®ang ®−îc h×nh thµnh trªn nÒn hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng, th× viÖc x©y dùng nÕp sèng v¨n minh võa phï hîp víi cuéc sèng hèi h¶ cña thêi kú hiÖn ®¹i, võa kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp tõ truyÒn thèng cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt. Víi mét ®Êt n−íc cã hµng ngµn n¨m v¨n hiÕn, 54 téc ng−êi, hµng chôc ngh×n lÔ héi vµ di tÝch th× vÊn ®Ò x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn ®−îc quan t©m ®Çy ®ñ vµ cô thÓ. Th¸i ®é øng xö v¨n minh ®èi víi di s¶n râ rµng lµ nhu cÇu tÊt yÕu, võa ph¶i t«n träng truyÒn thèng võa cÇn cã nh÷ng thay ®æi cho phï hîp víi hoµn c¶nh míi. §Êt n−íc ta ®ang chøng kiÕn nhiÒu sù thay ®æi cã tÝnh chÊt b−íc ngoÆt. Nh÷ng thay ®æi nµy võa t¹o ra c¬ héi, võa ®em ®Õn nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc x©y dùng 5 mét x· héi míi giµu m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh. Di tÝch vµ lÔ héi lµ nh÷ng di s¶n v¨n hãa. øng xö víi v¨n hãa, víi truyÒn thèng cÇn ph¶i cã nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh v× ®ã lµ n¬i g¾n víi t©m linh, lµ n¬i cÇn cã nh÷ng hµnh vi chuÈn mùc vÒ v¨n hãa tõ c¸ nh©n tíi céng ®ång. Nguyªn t¾c nµy ®−îc thùc hiÖn dùa trªn sù hiÓu biÕt vµ t«n träng ®èi víi truyÒn thèng nãi riªng vµ di s¶n v¨n hãa nãi chung. §©y kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ nh÷ng øng xö víi qu¸ khø mµ thùc sù còng lµ nh÷ng øng xö víi hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Víi nh÷ng quan ®iÓm trªn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa d©n téc xuÊt b¶n cuèn s¸ch X©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2014 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt6 NHËN THøC CHUNG VÒ X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI I. DI TÝCH Vµ LÔ HéI Lµ DI S¶N V¡N HãA QUý GI¸ CñA D¢N TéC 1. Di tÝch Di tÝch lµ dÊu vÕt cña qu¸ khø cßn l−u l¹i trong lßng ®Êt hoÆc trªn mÆt ®Êt cã ý nghÜa vÒ mÆt lÞch sö, v¨n hãa1. LuËt Di s¶n v¨n hãa sè 28/2001/QH10 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 bëi LuËt sè 32/2009/QH12), sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt Di s¶n v¨n hãa, gäi chung di tÝch lÞch sö - v¨n hãa vµ danh lam th¾ng c¶nh lµ di tÝch2. a) Di tÝch lÞch sö - v¨n hãa LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh: Di tÝch lÞch sö - v¨n hãa ph¶i cã mét trong c¸c tiªu chÝ sau ®©y: _____________ 1. ViÖn Ng«n ng÷ häc: Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. §µ N½ng - Trung t©m Tõ ®iÓn häc, Hµ Néi, 2000, tr.254. 2. Tõ ®©y gäi chung di tÝch lÞch sö- v¨n hãa vµ danh lam th¾ng c¶nh lµ di tÝch. 7 - C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng. - C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö. - §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu. - C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt. V¨n b¶n hîp nhÊt sè 3202/VBHN-BVHTTDL, ban hµnh ngµy 3-9-2013 ®· c¨n cø vµo tiªu chÝ nµy ®Ó ph©n lo¹i di tÝch lÞch sö - v¨n hãa thµnh: - Di tÝch lÞch sö (di tÝch l−u niÖm sù kiÖn, di tÝch l−u niÖm danh nh©n). - Di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt. - Di tÝch kh¶o cæ. Qua c¸c quy ®Þnh trªn, cã thÓ hiÓu: Di tÝch lÞch sö (di tÝch l−u niÖm sù kiÖn, di tÝch l−u niÖm danh nh©n) lµ c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng; c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã 8 ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö. Mét sè di tÝch lÞch sö tiªu biÓu ë n−íc ta cã thÓ kÓ ë ®©y lµ: §Òn Hïng, Cæ Loa, cè ®« Hoa L−, chïa Thiªn Mô, Cét Cê, khu di tÝch lÞch sö Kim Liªn, ®Òn KiÕp B¹c, khu di tÝch chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, ®Þa ®¹o Cñ Chi, khu di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng P¸c Bã, lµng cæ §−êng L©m (Hµ Néi), l¨ng ®¸ hä Ngä (B¾c Giang), chïa §ång Quan (H¶i Phßng), lµng kh¸ng chiÕn Stor (Gia Lai), Phñ Qu¶ng Cung (Nam §Þnh), ®Òn thê B¸c Hå ë Long §øc (Trµ Vinh),... P¸c Bã (Cao B»ng), ATK §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), Nhµ tï S¬n La (S¬n La), ®×nh Thíi S¬n (An Giang), Ngôc Kon Tum, Ngôc §¾k Glei, di tÝch lÞch sö chiÕn th¾ng Plei KÇn (Kon Tum), Nhµ ®µy Bu«n Ma Thuét, ®×nh L¹c Giao, ®ån ®iÒn Cada (§¾k L¾k)... Theo thèng kª, ®Õn n¨m 2010, di tÝch lÞch sö chiÕm 51,2% sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. Di tÝch kiÕn tróc, nghÖ thuËt lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc nghÖ thuËt. Nh÷ng di tÝch kiÕn tróc, nghÖ thuËt tiªu biÓu cã thÓ kÓ ®Õn lµ: phè cæ Héi An, nhµ thê Ph¸t DiÖm, Chïa Keo, lµng cæ Ph−íc TÝch, chïa ¢ng, chïa Ph−íc Minh Cung, chïa Kom Pong 9 hay chïa ¤ng MÑt (thµnh phè Trµ Vinh),... TÝnh ®Õn n¨m 2010, di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt chiÕm 44,2% tæng sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. Di tÝch kh¶o cæ lµ ®Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu. VÝ dô, hoµng thµnh Th¨ng Long, hang Con Moong, di chØ §«ng S¬n, ®éng Ng−êi X−a, th¸nh ®Þa Mü S¬n, di tÝch NËm Tun (Lai Ch©u), di tÝch Ph«i Phèi - B·i Cäi (Hµ TÜnh). TÝnh ®Õn n¨m 2010, di tÝch kh¶o cæ chiÕm 1,3% c¸c di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. b) Danh lam th¾ng c¶nh LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh: Danh lam th¾ng c¶nh ph¶i cã mét trong c¸c tiªu chÝ sau ®©y: - C¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu. - Khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt. Cã thÓ liÖt kª nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh næi tiÕng cña n−íc ta nh−: th¸c Prenn (L©m §ång), lµng Ph−íc TÝch (Thõa Thiªn HuÕ), ao Bµ Om (Trµ Vinh); hå L¾k, th¸c Drai Dl«ng, th¸c Drai Kp¬r, Th¸c §ray Nur, ®åi C− H'L¨m, th¸c Gia Long (§¾k L¾k). 10 Lo¹i di tÝch th¾ng c¶nh, c¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu ®Æc biÖt ë n−íc ta cã: Trµng An - Tam Cèc - BÝch §éng, vÞnh H¹ Long, ®éng Phong Nha. Khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt, cã: vÞnh H¹ Long, cao nguyªn §ång V¨n, c¸c v−ên quèc gia vµ khu dù tr÷ sinh quyÓn thÕ giíi ë ViÖt Nam. Danh lam th¾ng c¶nh chiÕm kho¶ng 3,3% sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh tiªu chÝ ®Ó xÕp h¹ng di tÝch nh− sau: - Di tÝch cÊp tØnh lµ di tÝch cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cña ®Þa ph−¬ng, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm ghi dÊu sù kiÖn, mèc lÞch sö quan träng cña ®Þa ph−¬ng hoÆc g¾n víi nh©n vËt cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng; 11 + C¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng. - Di tÝch quèc gia lµ di tÝch cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cña quèc gia, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm ghi dÊu sù kiÖn, mèc lÞch sö quan träng cña d©n téc hoÆc g¾n víi anh hïng d©n téc, danh nh©n, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, v¨n hãa, nghÖ thuËt, khoa häc næi tiÕng cã ¶nh h−ëng quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö cña d©n téc; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt ViÖt Nam; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ næi bËt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n hãa kh¶o cæ; + C¶nh quan thiªn nhiªn ®Ñp hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt hoÆc khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï. - Di tÝch quèc gia ®Æc biÖt lµ di tÝch cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt tiªu biÓu cña quèc gia, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn biÕn ®Æc biÖt quan 12 träng cña lÞch sö d©n téc hoÆc g¾n víi anh hïng d©n téc, danh nh©n tiªu biÓu cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö cña d©n téc; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt ViÖt Nam; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ næi bËt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn v¨n hãa kh¶o cæ quan träng cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi; + C¶nh quan thiªn nhiªn næi tiÕng hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt cña quèc gia hoÆc khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc vµ hÖ sinh th¸i ®Æc thï næi tiÕng cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi. Trong tr−êng hîp di tÝch ®· ®−îc xÕp h¹ng mµ sau ®ã cã ®ñ c¨n cø x¸c ®Þnh lµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn hoÆc bÞ hñy ho¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi th× cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh xÕp h¹ng di tÝch ®ã cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh hñy bá xÕp h¹ng ®èi víi di tÝch ®ã. MËt ®é vµ sè l−îng di tÝch tËp trung nhiÒu nhÊt ë 11 tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång víi tû lÖ chiÕm kho¶ng 70% di tÝch cña ViÖt Nam. 13 2. LÔ héi LÔ héi lµ lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n hãa - tÝn ng−ìng d©n gian cña céng ®ång. ë ViÖt Nam, lÔ héi g¾n bã víi lµng x· nh− mét thµnh tè kh«ng thÓ thiÕu v¾ng trong ®êi sèng céng ®ång. Cho ®Õn nay, viÖc ph©n lo¹i lÔ héi còng cßn cã nhiÒu ý kiÕn, song t¹i Quy chÕ ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng (Ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ngµy 6-11-2009 cña ChÝnh phñ)1 ®· ghi nhËn c¸c lo¹i lÔ héi sau: lÔ héi d©n gian; lÔ héi lÞch sö, c¸ch m¹ng; lÔ héi t«n gi¸o; lÔ héi v¨n hãa, thÓ thao, du lÞch vµ lÔ héi cã nguån gèc tõ n−íc ngoµi tæ chøc t¹i ViÖt Nam. Mçi lÔ héi d©n gian còng nh− lÔ héi lÞch sö, c¸ch m¹ng ®Òu ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lÞch sö hµng ngµn n¨m ®Êu tranh dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc. Mçi lÔ héi ®Òu cã nÐt tiªu biÓu riªng vµ chøa ®ùng trong ®ã nhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa cao ®Ñp, ®Ëm ®µ b¶n s¾c ViÖt Nam. Mçi lÔ héi ®Òu h−íng tíi mét nh©n vËt (hoÆc mét tËp thÓ nh©n vËt) ®−îc coi lµ linh thiªng, cÇn ®−îc t«n kÝnh, ghi ¬n, vµ ph¶i ®−îc c¸c ®êi sau t−ëng nhí, cóng giç _____________ 1. NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ngµy 6-11-2009 cña ChÝnh phñ hiÖn ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung bëi NghÞ ®Þnh sè 01/2012/N§-CP ngµy 04-01-2012 cña ChÝnh phñ, sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ®· söa ®æi, bæ sung. 14 ch©n thµnh. §ã lµ c¸c anh hïng d©n téc trong chèng ngo¹i x©m; lµ c¸c danh nh©n v¨n hãa; lµ nh÷ng ng−êi cã c«ng lao to lín ®èi víi viÖc x©y dùng ®Êt n−íc, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë tõng ®Þa ph−¬ng còng nh− víi c¶ n−íc; lµ nh÷ng ng−êi cã c«ng truyÒn nghÒ, chèng thiªn tai, khai ph¸ ®Êt hoang më ®Êt, lËp lµng Êp míi; lµ nh÷ng ng−êi hy sinh v× nghÜa lín; lµ nh÷ng ng−êi giµu lßng nh©n ¸i trong ho¹t ®éng cøu trî ®ång bµo. LÔ héi chÝnh lµ th¸i ®é thÓ hiÖn lßng biÕt ¬n vµ sù ng−ìng väng, t«n vinh cña ng−êi ®êi sau ®èi víi c«ng lao vµ ®øc ®é cña c¸c ®èi t−îng ®¸ng kÝnh nãi trªn; ®ã lµ tÊm lßng biÕt ¬n ng−êi cã c«ng, truyÒn thèng "uèng n−íc nhí nguån" cña nh©n d©n ta. Do vËy lÔ héi ®−îc coi lµ nhÞp cÇu nèi qu¸ khø víi hiÖn t¹i; lµ mét trong nh÷ng m«i tr−êng gi¸o dôc truyÒn thèng vµ v¨n hãa d©n téc rÊt tèt cho líp trÎ; lµ mét nhu cÇu tinh thÇn chÝnh ®¸ng cña mäi ng−êi, cÇn ®−îc tr©n träng. LÔ héi truyÒn thèng lµ sù tæng hîp cña tÝn ng−ìng, t«n gi¸o, nghÖ thuËt biÓu diÔn. VÒ c¬ b¶n, lÔ héi bao gåm phÇn lÔ vµ phÇn héi. PhÇn lÔ bao gåm c¸c nghi thøc tÕ tù víi c¸c bµi v¨n tÕ, th−êng diÔn ra ë nh÷ng n¬i trang nghiªm nh−: trong hoÆc tr−íc cöa ®×nh, ®Òn, miÕu, chïa,... môc ®Ých lµ ®Ó giao tiÕp víi thÇn linh s«ng nói, c¸c vÞ thÇn tæ nghÒ, anh linh c¸c vÞ anh hïng d©n téc, mêi tæ tiªn c¸c dßng hä vÒ dù héi víi d©n lµng. LÔ héi lµng héi tô 15 søc m¹nh thiªng liªng cña c¶ trêi ®Êt, non s«ng, tæ tiªn vµ con ch¸u. Bëi thÕ, trong dÞp lÔ héi, th«ng qua c¸c nghi thøc tÝn ng−ìng t«n gi¸o ®Ó −íc mong nèi sîi d©y giao c¶m gi÷a thÇn - ng−êi - céng ®ång vµ thÓ hiÖn nguyÖn väng cña hä trong kh«ng gian vµ thêi gian thiªng liªng. PhÇn héi, vÒ c¬ b¶n diÔn ra nh»m tháa m·n nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ cña con ng−êi th«ng qua c¸c trß ch¬i d©n gian, ®Þa ®iÓm diÔn ra th−êng ë nh÷ng b·i ®Êt trèng, v¹t rõng, trªn mÆt ao, hå, s«ng,... Theo nhµ nghiªn cøu v¨n hãa d©n gian - TiÕn sÜ NguyÔn ChÝ BÒn th× "trong c¸c trß ch¬i d©n gian, kh¸ nhiÒu trß ch¬i vèn lµ c¸c trß diÔn nghi lÔ hoÆc mang tÝnh nghi lÔ, nh−ng hiÖn t¹i, nã ®· nh¹t dÇn hay mÊt ®i tÝnh nghi lÔ, khiÕn chóng ta lÇm t−ëng ®ã lµ trß ch¬i d©n gian ®¬n thuÇn. Ch¼ng h¹n, trß chäi gµ, ®Êu vËt"1. Thêi gian tæ chøc lÔ héi tËp trung nhiÒu vµo mïa xu©n vµ mïa thu - ®©y lµ nh÷ng thêi ®iÓm trong n¨m ®−îc coi lµ thuËn lîi cho con ng−êi tiÕp cËn ®−îc nhiÒu h¬n nguån n¨ng l−îng thiªng cña vò trô. Theo vßng quay mïa vô cæ truyÒn, ®©y còng lµ qu·ng thêi gian n«ng nhµn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ nghØ ng¬i cña bµ con n«ng d©n. _____________ 1. NhiÒu t¸c gi¶: Kho tµng lÔ héi cæ truyÒn ViÖt Nam, Nxb. V¨n hãa d©n téc, T¹p chÝ V¨n hãa nghÖ thuËt, Hµ Néi, 2000. 16 LÔ héi cã ý nghÜa rÊt lín trong cuéc sèng. Th«ng qua lÔ héi, c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña lµng quª nh− ý thøc vÒ céi nguån, tæ tiªn, d©n téc, anh hïng d©n téc; ý thøc vÒ ®ång lo¹i, cè kÕt con ng−êi víi céng ®ång; ý thøc gi÷ g×n nÐt ®Ñp thuÇn phong mü tôc cña céng ®ång ®−îc gia t¨ng, cñng cè. Con ng−êi trong thêi ®iÓm diÔn ra lÔ héi d−êng nh− hßa ®ång, xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, giao l−u cëi më ch©n thµnh h¬n. II. X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI Lµ MéT VIÖC CÇN THIÕT Di tÝch (di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh) vµ lÔ héi lµ di s¶n v¨n hãa cña d©n téc. LuËt Di s¶n v¨n hãa sè 28/2001/QH10 (®−îc bæ sung, söa ®æi n¨m 2009 bëi LuËt sè 32/2009/QH12 LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt Di s¶n v¨n hãa) kh¼ng ®Þnh: "Di s¶n v¨n hãa ViÖt Nam lµ tµi s¶n quý gi¸ cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam vµ lµ mét bé phËn cña di s¶n v¨n hãa nh©n lo¹i, cã vai trß to lín trong sù nghiÖp dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña nh©n d©n ta". NghÞ quyÕt Trung −¬ng 5 khãa VIII ®· chØ râ: "Di s¶n v¨n hãa lµ tµi s¶n v« gi¸, g¾n kÕt céng ®ång d©n téc, lµ cèt lâi cña b¶n s¾c d©n téc, c¬ së ®Ó s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ míi vµ giao l−u v¨n hãa"1. _____________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998, tr.63. 17 Di tÝch vµ lÔ héi lµ hån cèt cña d©n téc; lµ nÒn t¶ng tinh thÇn, ®éng lùc néi sinh cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi c¸ nh©n vµ toµn d©n téc, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi, héi nhËp vµ ph¸t triÓn hiÖn nay. Di tÝch, lÔ héi lµ n¬i h−íng mäi ng−êi t×m vÒ céi nguån, t×m vÒ víi qu¸ khø hµo hïng cña d©n téc, còng lµ n¬i gi¸o dôc truyÒn thèng cho thÕ hÖ trÎ, lµm cho v¨n hãa cña d©n téc kh«ng bÞ t¸ch rêi khái truyÒn thèng, gi÷ l¹i nh÷ng gi¸ trÞ tù th©n, ®ång thêi t¹o nªn cèt c¸ch, b¶n lÜnh, n¨ng lùc cña mçi d©n téc. Nh÷ng hÖ gi¸ trÞ nµy cã tÝnh æn ®Þnh rÊt lín vµ cã tÝnh bÒn v÷ng t−¬ng ®èi, cã søc m¹nh to lín ®èi víi céng ®ång... Trong x· héi ®−¬ng ®¹i, ngoµi nh÷ng ®ãng gãp ®Ó lµm nªn søc m¹nh tinh thÇn cña d©n téc, di tÝch vµ lÔ héi cßn ®ãng gãp kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi. §iÒu dÔ nhËn ra lµ di tÝch vµ lÔ héi g¾n bã mËt thiÕt víi ho¹t ®éng du lÞch - mét ho¹t ®éng trong t−¬ng lai sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña ®Êt n−íc ta, thËm chÝ nã cßn ®−îc xem lµ tµi nguyªn cña du lÞch. NÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ nh÷ng gi¸ trÞ tiÒm Èn cña di tÝch vµ lÔ héi ®Ó khai th¸c vèn "tµi nguyªn" ®ã hoÆc khai th¸c mét c¸ch bõa b·i th× nguån "tµi nguyªn" Êy hoÆc lµ sÏ bÞ l·ng quªn hoÆc lµ sÏ ®Õn lóc c¹n kiÖt. 18 §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®−îc trong c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña di s¶n v¨n hãa ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua, ChiÕn l−îc Ph¸t triÓn v¨n hãa ®Õn n¨m 2020 (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 581/Q§-TTg ngµy 6-5-2009 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ) ®· chØ râ: "NhËn thøc vÒ gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa vµ truyÒn thèng v¨n hãa ngµy cµng ®−îc n©ng cao, t¹o ®−îc sù ®ång thuËn vµ nguån lùc x· héi trong viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. Di s¶n v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ lµ nÒn t¶ng ®Ó hun ®óc nªn b¶n s¾c v¨n hãa vµ hÖ gi¸ trÞ cña v¨n hãa d©n téc, lµ mét nguån lùc cho ph¸t triÓn. §· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ nhËn thøc cña l·nh ®¹o c¸c cÊp, cña nh©n d©n ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa cña d©n téc. Hµng ngµn di tÝch ®−îc chèng xuèng cÊp, tu bæ, t«n t¹o. HÖ thèng b¶o tµng n−íc ta, n¬i l−u gi÷ vµ giíi thiÖu mét khèi l−îng lín di s¶n lÞch sö - v¨n hãa quý gi¸, b−íc ®Çu cã nh÷ng ®æi míi, thu hót ngµy mét nhiÒu kh¸ch tham quan, du lÞch, gãp phÇn gi¸o dôc truyÒn thèng d©n téc, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C«ng t¸c gi÷ g×n, b¶o tån vµ ph¸t huy tinh hoa v¨n hãa d©n téc, ®Æc biÖt lµ v¨n hãa cña c¸c d©n téc thiÓu sè, cã b−íc ph¸t triÓn míi vÒ quy m« còng nh− chiÒu s©u". 19 Tuy nhiªn, ChiÕn l−îc Ph¸t triÓn v¨n hãa ®Õn n¨m 2020 còng chØ ra nh÷ng yÕu kÐm trong c«ng viÖc nµy, ®ã lµ: "Di s¶n v¨n hãa ®ang ®øng tr−íc nhiÒu th¸ch thøc, ch−a gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a b¶o tån vµ ph¸t triÓn. ViÖc b¶o tån di s¶n v¨n hãa ch−a ®−îc triÓn khai theo mét quy ho¹ch, kÕ ho¹ch dµi h¹n nªn th−êng bÞ ®éng. Ch−a cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a quy ho¹ch b¶o tån di tÝch víi quy ho¹ch, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c ngµnh kh¸c trªn cïng ®Þa bµn, nªn ch−a t¹o ®−îc c¬ së vËt chÊt, m«i tr−êng v¨n hãa vµ sinh th¸i ®ång bé, cã chÊt l−îng ë di tÝch. ViÖc xö lý hµi hoµ gi÷a b¶o tån vµ ph¸t triÓn cßn lóng tóng. HiÖn t−îng lÊn chiÕm ®Êt ®ai di tÝch, th−¬ng m¹i hãa ho¹t ®éng vµ tæ chøc lÔ héi ë di tÝch, ®µo bíi, mua b¸n tr¸i phÐp cæ vËt,... diÔn ra ngµy cµng phæ biÕn, nh−ng ch−a cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. §éi ngò nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c b¶o tån trong c¶ n−íc cßn thiÕu vÒ sè l−îng, tÝnh chuyªn nghiÖp ch−a cao, lóng tóng trong viÖc xö lý nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p do thùc tiÔn ®Æt ra, lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng b¶o tån vµ t«n t¹o di tÝch, thËm chÝ lµm sai lÖch, biÕn d¹ng tÝnh nguyªn gèc cña di tÝch". "ViÖc phôc håi vµ ph¸t huy v¨n hãa truyÒn thèng, nhÊt lµ viÖc tæ chøc lÔ héi, cßn mang tÝnh tù ph¸t, mang tÝnh phong trµo, thiÕu chän läc; ch−a khai th¸c, ph¸t huy ®−îc ®Çy ®ñ nÐt ®éc ®¸o, 20 b¶n s¾c riªng vµ gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña v¨n hãa truyÒn thèng; ®ång thêi còng ch−a chó ý ph¸t huy tÝnh chñ ®éng cña quÇn chóng, vai trß chñ thÓ v¨n hãa cña céng ®ång ch−a thËt sù ®−îc coi träng, ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng viÖc b¶o tån vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa cña c¸c d©n téc". §ã lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ tæng qu¸t, cßn nh×n vµo cô thÓ h¬n th× thÊy r»ng, thêi gian gÇn ®©y, viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña di tÝch vµ lÔ héi ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc, ph¶n c¶m nh−: më réng quy m« lÔ héi mét c¸ch trµn lan; tr¸ch nhiÖm cña ng−êi qu¶n lý vµ ý thøc cña ng−êi tham gia lÔ héi vµ tham quan di tÝch cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp dÉn ®Õn cã th¸i ®é vµ hµnh vi øng xö ch−a v¨n hãa ®èi víi di s¶n v¨n hãa; c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc nh−: mª tÝn dÞ ®oan, x©m ph¹m c¶nh quan m«i tr−êng, an ninh trËt tù kh«ng b¶o ®¶m, th−¬ng m¹i hãa lÔ héi cã chiÒu h−íng ph¸t triÓn,... Thùc tr¹ng nµy ®ang lµm gi¶m ®i gi¸ trÞ ch©n thùc vèn cã vµ lµm sai lÖch gi¸ trÞ b¶n s¾c v¨n hãa cña di s¶n, g©y bøc xóc trong d− luËn x· héi. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· t¨ng c−êng sù quan t©m chØ ®¹o nh»m gi÷ g×n vµ ph¸t huy vèn di s¶n v¨n hãa quý gi¸ cña d©n téc. KÕt luËn sè 51/KL/TW ngµy 22-7-2009 cña Bé ChÝnh trÞ (khãa X) vÒ tiÕp tôc thùc hiÖn ChØ thÞ sè 27/CT TW ngµy 12-1-1998 cña Bé ChÝnh trÞ khãa VIII vÒ thùc 21 hiÖn nÕp sèng v¨n minh trong viÖc c−íi, viÖc tang, lÔ héi; NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ngµy 6-11-2009 ban hµnh Quy chÕ ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng (®· söa ®æi, bæ sung); NghÞ ®Þnh sè 158/2013/N§-CP ngµy 12-11- 2013 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc v¨n hãa, thÓ thao, du lÞch vµ qu¶ng c¸o; C«ng ®iÖn sè 162/C§-TTg ngµy 9-2-2011 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ C«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc lÔ héi; Th«ng t− sè 04/2011/TT BVHTTDL ngµy 21-1-2011 cña Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn nÕp sèng v¨n minh trong viÖc c−íi, viÖc tang vµ lÔ héi; ChØ thÞ sè 30/CT-TTg ngµy 26-11-2012 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng c−êng thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ; ChØ thÞ sè 265/CT BVHTTDL ngµy 18-12-2012 cña Bé tr−ëng Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch vÒ viÖc t¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý, tæ chøc vµ thùc hiÖn nÕp sèng v¨n minh trong ho¹t ®éng lÔ héi... lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy h−íng dÉn thùc hiÖn viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa d©n téc, trong ®ã cã di tÝch vµ lÔ héi. T¨ng c−êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n−íc, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña nh©n d©n trong viÖc tham gia b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di tÝch vµ lÔ héi mµ c«ng viÖc cô thÓ, thiÕt thùc tr−íc m¾t lµ x©y dùng 22 nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi lµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa, gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Trong ®êi sèng céng ®ång, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi lµ c¸ch chóng ta x©y dùng thãi quen tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ, g×n gi÷, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tÝch cùc cña di tÝch vµ lÔ héi; chñ ®éng tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng mang ý nghÜa tÝch cùc, tiÕn bé gãp phÇn b¶o vÖ vµ lµm gia t¨ng nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña di tÝch vµ lÔ héi; mçi ng−êi, mçi céng ®ång vµ toµn x· héi cÇn cã lèi øng xö v¨n minh víi di tÝch, lÔ héi vµ biÕn lèi øng xö nµy thµnh thãi quen, thµnh nÕp sèng. X©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi gãp phÇn quan träng trong viÖc: - Tháa m·n nhu cÇu chÝnh ®¸ng vÒ sinh ho¹t v¨n hãa - tÝn ng−ìng cña nh©n d©n, lµm cho ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n thªm ®a d¹ng, vui t−¬i; t¨ng c−êng t×nh c¶m ®oµn kÕt céng ®ång. - §¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ tÝn ng−ìng cña nh©n d©n; cñng cè niÒm tin cña nh©n d©n vµo ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. - Gi¸o dôc truyÒn thèng v¨n hãa vµ lßng yªu n−íc cho nh©n d©n. - T¹o m«i tr−êng v¨n hãa nh»m b¶o tån vµ 23 ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ cña di s¶n v¨n hãa d©n téc. - Lµm cho di tÝch vµ lÔ héi trë thµnh mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng, vïng vµ c¶ n−íc. - §−a c¸c ho¹t ®éng t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi ®i vµo nÒn nÕp, quy cñ; h¹n chÕ c¸c tËp tôc l¹c hËu, mª tÝn dÞ ®oan... - Ph¸t huy vai trß cña ng−êi d©n trong viÖc qu¶n lý vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña di tÝch vµ lÔ héi truyÒn thèng. ChÝnh v× vËy, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt hiÖn nay. X· héi cµng ph¸t triÓn ®ßi hái con ng−êi cµng ph¶i cã ý thøc, cã kû luËt, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi b¶n th©n, gia ®×nh vµ x· héi. ViÖc kh«ng t«n träng céng ®ång, kh«ng tu©n thñ nÕp sèng v¨n minh t¹i nh÷ng n¬i c«ng céng lµ rµo c¶n lín cho sù ph¸t triÓn, hßa nhËp cña b¶n th©n mçi ng−êi, gãp phÇn khiÕn x· héi bÞ tôt hËu so víi tèc ®é ph¸t triÓn chung cña quèc gia, d©n téc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®ang ngµy cµng më réng giao l−u. Thùc hiÖn nh÷ng néi dung x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi lµ c«ng viÖc cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn n¬i cã ®iÓm di tÝch, lÔ héi; cña céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng vµ cña kh¸ch du lÞch. 24 nh÷ng viÖc cÇn thùc hiÖn trong X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH, LÔ HéI Quy chÕ Ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ®· söa ®æi, bæ sung) quy ®Þnh: C¸c ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng ph¶i nh»m x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; gi¸o dôc nÕp sèng lµnh m¹nh vµ phong c¸ch øng xö cã v¨n hãa cho mäi ng−êi; kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng nh©n ¸i, nghÜa t×nh, thuÇn phong mü tôc; n©ng cao hiÓu biÕt vµ tr×nh ®é thÈm mü, lµm phong phó ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n; ng¨n chÆn sù x©m nhËp vµ bµi trõ nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa cã néi dung ®éc h¹i; gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Víi yªu cÇu ®ã, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch (di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh) vµ lÔ héi bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh: 25 - N©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm vÒ gi÷ g×n, b¶o vÖ nh÷ng gi¸ trÞ (vËt chÊt vµ tinh thÇn) cña di tÝch, lÔ héi. - Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa tèt ®Ñp cña ®Þa ph−¬ng, d©n téc. - Thùc hiÖn v¨n minh tÝn ng−ìng; bµi trõ c¸c hñ tôc, phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu; bµi trõ mª tÝn dÞ ®oan. - B¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi (phßng, chèng tÖ n¹n x· héi; b¶o ®¶m an toµn giao th«ng; vÖ sinh m«i tr−êng; b¶o ®¶m vÖ sinh an toµn thùc phÈm; phßng, chèng dÞch bÖnh; thùc hiÖn v¨n minh dÞch vô vµ th−¬ng m¹i). - Thùc hµnh tiÕt kiÖm. I. N¢NG CAO ý THøC, TR¸CH NHIÖM VÒ GI÷ G×N, B¶O VÖ NH÷NG GI¸ TRÞ CñA DI TÝCH Vµ LÔ HéI TÝnh ®Õn th¸ng 8-2010, ViÖt Nam cã h¬n 40.000 di tÝch, th¾ng c¶nh trong ®ã cã h¬n 3.000 di tÝch ®−îc xÕp h¹ng di tÝch quèc gia vµ h¬n 5.000 di tÝch ®−îc xÕp h¹ng cÊp tØnh vµ cã gÇn 8.000 lÔ héi, trong ®ã cã h¬n 7.000 lÔ héi d©n gian, h¬n 300 lÔ héi lÞch sö, h¬n 500 lÔ héi t«n gi¸o, cßn l¹i lµ lÔ héi kh¸c. §©y lµ vèn di s¶n v¨n hãa v« cïng quý gi¸ cña d©n téc cÇn ®−îc b¶o vÖ c¶ vÒ ph−¬ng diÖn gi¸ trÞ vËt chÊt lÉn tinh thÇn cña di s¶n. 26 1. B¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch H¬n ë ®©u hÕt, c¸c ®iÓm di tÝch lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, c«ng tr×nh kiÕn tróc héi tô c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao vÒ kiÕn tróc, héi häa, ®iªu kh¾c: nh÷ng bøc vÏ cã néi dung tÝn ng−ìng hoÆc trang trÝ; nh÷ng pho t−îng PhËt, t−îng Th¸nh, t−îng c¸c nh©n vËt ®−îc thê cóng; chu«ng, kh¸nh, nh÷ng ®å thê tù vµ hÖ thèng hoµnh phi, c©u ®èi, v¨n bia... chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt quý gi¸, lµ kÕt tinh cña søc lao ®éng, s¸ng t¹o, cña c¶i, må h«i, n−íc m¾t cña bao thÕ hÖ ng−êi ViÖt Nam. Di tÝch lµ nh÷ng chøng tÝch vËt chÊt ph¶n ¸nh s©u s¾c nhÊt vÒ ®Æc tr−ng v¨n hãa, vÒ céi nguån vµ truyÒn thèng ®Êu tranh dùng n−íc, gi÷ n−íc hµo hïng, vÜ ®¹i cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy ®−îc cha «ng ta trao truyÒn l¹i, bëi vËy, tr¸ch nhiÖm cña chóng ta lµ ph¶i gi÷ g×n, b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña nh÷ng b¸u vËt nµy, ®ã lµ mét c¸ch øng xö v¨n minh ®èi víi di tÝch, ®èi víi lÞch sö. D−íi t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn (thêi tiÕt, khÝ hËu); sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh; qu¸ tr×nh khai th¸c cña con ng−êi, sù qu¸ t¶i cña sè l−îng kh¸ch tham quan t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã vµ ®Æc biÖt lµ sù thiÕu ý thøc cña con ng−êi ®· t¹o nªn nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®èi víi di tÝch vµ di vËt. §iÒu nµy ®· khiÕn kh«ng Ýt di tÝch vµ di vËt xuèng cÊp, 27 thËm chÝ bÞ hñy ho¹i, biÕn mÊt. Cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè hµnh vi kÐm v¨n minh th−êng gÆp cña con ng−êi ®èi víi di tÝch: - T¹i nhiÒu khu di tÝch, du kh¸ch ®· cã nh÷ng hµnh ®éng x©m h¹i ®Õn di tÝch nh−: vi ph¹m quy ®Þnh "kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi hiÖn vËt"; viÕt tªn, kh¾c tªn lªn c¸c bé phËn di tÝch mét c¸ch bõa b·i. §Ó cÇu may trong thi cö, häc hµnh, nhiÒu kh¸ch tham quan ®· xoa ®Çu c¸c Cô Rïa t¹i v¨n bia V¨n MiÕu - Quèc Tö Gi¸m khiÕn ®Çu c¸c Cô Rïa trë nªn tr¬n nh½n kh«ng cßn nhËn biÕt ®−îc nÐt nghÖ thuËt trong ®iªu kh¾c, thËm chÝ cã ng−êi ®Ñp nä cßn ngåi lªn c¸c Cô Rïa ®Ó lÊy d¸ng chôp ¶nh. - Do h¸m lîi, mét sè kÎ xÊu ®· ¨n c¾p cæ vËt t¹i c¸c di tÝch; ®· ®µo bíi, khai quËt kh¶o cæ tr¸i phÐp. - RÊt nhiÒu di tÝch ®· bÞ "c¶i t¹o", chø kh«ng ph¶i "t«n t¹o" khiÕn di tÝch bÞ biÕn d¹ng, bÞ mÊt ®i tÝnh nguyªn gèc vµ gi¸ trÞ vèn cã, g©y ph¶n c¶m. - Mét sè di tÝch bÞ x©y dùng l¹i mét c¸ch tïy tiÖn, kh«ng ®−îc phÐp cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn do t©m lý thÝch míi, thÝch to lín, hoµnh tr¸ng mµ kh«ng hiÓu ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ vÒ mÆt lÞch sö, v¨n hãa, khoa häc, thÈm mü vµ kiÕn tróc. - C¶nh quan cña nhiÒu di tÝch ®· bÞ ph¸ vì do c¸c c«ng tr×nh x©y dùng xung quanh kh«ng phï hîp víi quy ho¹ch truyÒn thèng cña khu di tÝch vÒ quy m«, vÞ trÝ, mµu s¾c, h×nh d¸ng, kiÕn tróc. 28 Qua nh÷ng dÉn chøng trªn, cã thÓ thÊy, chÝnh con ng−êi ®ang hñy ho¹i nguån tµi s¶n v« gi¸ mµ cha «ng ®Ó l¹i. Di tÝch ®ang kªu cøu. V× vËy, g×n gi÷ vµ b¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch, ngoµi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn, ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña c¶ mét hÖ thèng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn di tÝch, bao gåm: chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch, c− d©n ®Þa ph−¬ng vµ kh¸ch du lÞch. VÒ phÝa chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch, cÇn thùc hiÖn tèt c¸c tr¸ch nhiÖm sau: - Tæ chøc bé m¸y vµ ph©n cÊp qu¶n lý; ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn, c¸ nh©n trong viÖc qu¶n lý vµ b¶o vÖ di tÝch. - Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc nh»m n©ng cao ý thøc b¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch. - Ban hµnh quy chÕ qu¶n lý, khai th¸c vµ b¶o vÖ di tÝch t¹i ®Þa ph−¬ng; ®−a néi dung nµy vµo quy −íc, h−¬ng −íc. - Niªm yÕt quy ®Þnh vÒ tham quan di tÝch t¹i ®iÓm di tÝch. - Ph¶i x¸c ®Þnh râ quan ®iÓm ph¸t triÓn du lÞch trªn c¬ së khai th¸c c¸c di tÝch lµ lu«n g¾n c«ng t¸c b¶o tån tÝnh ®a d¹ng, g×n gi÷ c¸c gi¸ trÞ di tÝch lÞch sö - v¨n hãa víi viÖc khai th¸c phôc vô du lÞch, hay nãi c¸ch kh¸c, ph¸t triÓn du lÞch v× môc tiªu v¨n hãa. 29 - ViÖc b¶o vÖ, t«n t¹o di tÝch ph¶i theo ®óng quy tr×nh, quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, h−íng tíi phôc vô ngµy cµng tèt h¬n c¸c ®èi t−îng ®Õn tham quan nghiªn cøu, trong ®ã cã kh¸ch du lÞch. - KhuyÕn khÝch sù tham gia réng r·i cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµo c¸c ho¹t ®éng b¶o tån di tÝch. - Xö lý kÞp thêi vµ triÖt ®Ó nh÷ng hµnh vi vi ph¹m di tÝch; gi¶i quyÕt døt ®iÓm viÖc di dêi c¸c hé d©n ®ang sinh sèng t¹i ®Êt di tÝch, ®Æc biÖt lµ c¸c hé lÊn chiÕm. - §¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh cô thÓ vÒ hiÖn tr¹ng c¶nh quan, néi thÊt vµ hiÖn vËt, cæ vËt, ®å thê vµ nguyªn nh©n g©y h− háng, xuèng cÊp cña di tÝch vµ di vËt, cæ vËt, hiÖn vËt cña ®Þa ph−¬ng, ®Ò ra biÖn ph¸p tu bæ. - Cã biÓn ghi xuÊt xø, gi¸ trÞ, m· khoa häc víi tõng di vËt, cæ vËt. Kh«ng tuyªn truyÒn, giíi thiÖu sai lÖch vÒ néi dung vµ gi¸ trÞ cña di vËt, cæ vËt. - Kh«ng tïy tiÖn lµm thay ®æi nguyªn gèc vèn cã cña di vËt, cæ vËt; kh«ng ®−a thªm hoÆc di dêi, thay ®æi hiÖn vËt trong di tÝch hoÆc tu bæ, phôc håi khi ch−a ®−îc phÐp cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. - Bè trÝ b¶o vÖ an toµn, phßng tr¸nh ®¸nh c¾p cæ vËt, hiÖn vËt. - C¸c cæ vËt, hiÖn vËt quý nh− s¾c phong, tranh, t−îng, ®å thê cóng, v.v. cÇn ®−îc b¶o qu¶n 30 vµ l−u gi÷ b»ng tñ kÝnh, kÐt s¾t,... vµ giao cho ng−êi trong Ban Qu¶n lý di tÝch cÊt gi÷. - Khi di tÝch cã dÊu hiÖu xuèng cÊp hoÆc bÞ x©m h¹i, ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn qu¶n lý trùc tiÕp ph¶i cã ph−¬ng ¸n b¶o vÖ kÞp thêi vµ b¸o c¸o c¬ quan chøc n¨ng cïng phèi hîp b¶o vÖ, tu bæ hoÆc cã biÖn ph¸p xö lý. - Thùc hiÖn tu bæ, phôc håi hiÖn vËt, cæ vËt theo h−íng dÉn t¹i Th«ng t− Quy ®Þnh chi tiÕt mét sè quy ®Þnh vÒ b¶o qu¶n, tu bæ, phôc håi di tÝch sè 18/2012/TT-BVHTTDL ngµy 28-12-2012 cña Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch. VÒ phÝa c− d©n ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch, cÇn thùc hiÖn c¸c tr¸ch nhiÖm sau: - CÇn nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c r»ng, b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch lµ b¶o vÖ c«ng søc, tiÒn cña cña cha «ng ®Ó l¹i cho chóng ta, còng ®ång thêi lµ b¶o vÖ nguån tµi nguyªn cña ®Êt n−íc. Nguån tµi nguyªn nµy mét khi ®−îc b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ sÏ ®em ®Õn nguån lîi to lín cho ®Êt n−íc, ®Þa ph−¬ng vµ gia ®×nh m×nh. - ChÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý, khai th¸c vµ b¶o vÖ di tÝch cña Nhµ n−íc vµ cña ®Þa ph−¬ng. - Kh«ng hñy ho¹i hoÆc g©y nguy c¬ hñy ho¹i di s¶n v¨n hãa: kh«ng viÕt, vÏ bËy; kh«ng ®Ëp ph¸, lµm h− h¹i di tÝch. 31 - Kh«ng ®µo bíi tr¸i phÐp ®Þa ®iÓm kh¶o cæ. - Kh«ng x©y dùng tr¸i phÐp, kh«ng lÊn chiÕm ®Êt ®ai thuéc di tÝch. - Kh«ng chiÕm ®o¹t, mua b¸n, trao ®æi, vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia cã nguån gèc bÊt hîp ph¸p. - §Êu tranh, ng¨n chÆn hoÆc ®Ò nghÞ c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ng¨n chÆn, xö lý kÞp thêi nh÷ng hµnh vi ph¸ ho¹i, chiÕm ®o¹t, sö dông tr¸i phÐp di tÝch. - Tham gia ®ãng gãp trÝ tuÖ, c«ng søc, tiÒn cña vµo viÖc b¶o vÖ, t«n t¹o, phôc håi di tÝch; gi÷ g×n c¶nh quan di tÝch. VÒ phÝa kh¸ch du lÞch, cÇn thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm sau: - T«n träng vµ thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh vÒ tham quan, b¶o vÖ di tÝch. - Kh«ng viÕt, vÏ bËy; kh«ng ®Ëp ph¸; kh«ng lµm h− h¹i di tÝch. - Kh«ng chiÕm ®o¹t, mua b¸n, trao ®æi, vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia cã nguån gèc bÊt hîp ph¸p. - Kh«ng tïy tiÖn tiÕp xóc víi di vËt, cæ vËt. 32 2. B¶o vÖ gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi Di tÝch lÞch sö lµ c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu; g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö; lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt; lµ ®Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu; lµ c¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu; lµ khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt. LÔ héi ë ViÖt Nam bao giê còng g¾n víi mét (hoÆc nhiÒu) ®èi t−îng ®−îc nh©n d©n t«n kÝnh, thê phông. §ã cã thÓ lµ nh©n thÇn, nhiªn thÇn hay nh©n vËt lÞch sö cã c«ng víi d©n, víi n−íc. Nh÷ng nh©n vËt nµy lµ h×nh ¶nh héi tô nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ng−êi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn mµ di tÝch vµ lÔ héi chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn lín lao. Gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi ®−îc tiÒm Èn trong hÖ thèng thÇn tÝch, thÇn ph¶; trong lÞch sö di tÝch, lÔ héi; trong lÞch sö, c«ng tr¹ng nh÷ng nh©n vËt 33 ®−îc thê phông; trong trÝ s¸ng t¹o vµ tinh thÇn lao ®éng cÇn cï mµ «ng cha ta ®· göi g¾m vµo tõng viªn g¹ch... NÕu biÕt kh¬i dËy vµ ph¸t huy th× nh÷ng gi¸ trÞ nµy cã t¸c dông gi¸o dôc truyÒn thèng lÞch sö; lßng tù hµo vÒ trÝ tuÖ, ãc s¸ng t¹o vµ tinh thÇn cÇn cï, dòng c¶m trong lao ®éng s¶n xuÊt, dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña cha «ng ta; gióp con ng−êi nhí vÒ nguån céi, h−íng thiÖn vµ nh»m t¹o dùng mét cuéc sèng tèt lµnh, yªn vui. Do vËy, di tÝch vµ lÔ héi ®−îc coi lµ nhÞp cÇu nèi qu¸ khø víi hiÖn t¹i, lµ mét trong nh÷ng m«i tr−êng gi¸o dôc truyÒn thèng vµ v¨n hãa d©n téc rÊt tèt cho líp trÎ. §©y lµ mét trong nh÷ng nguån néi lùc tinh thÇn to lín trong nh©n d©n trong viÖc b¶o vÖ, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc vµ héi nhËp quèc tÕ. V× vËy, di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ lÔ héi ph¶i ®−îc sö dông vµo viÖc gi¸o dôc truyÒn thèng vµ lßng tù hµo d©n téc; h−ëng thô v¨n hãa cña nh©n d©n; phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu, phæ biÕn khoa häc, nghÖ thuËt vµ khai th¸c, ph¸t triÓn du lÞch, dÞch vô cho ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Di tÝch vµ lÔ héi cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ bÒn v÷ng cña cuéc sèng ®−¬ng ®¹i. B¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña di tÝch lÞch sö - v¨n hãa vµ danh th¾ng lµ nÒn t¶ng, lµ nguån c¬ së v¨n hãa vËt thÓ t¹o ®éng lùc cho c¸c lÔ héi cã thÓ diÔn ra th−êng 34 xuyªn trong nh÷ng kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh mét c¸ch hiÖu qu¶. Tuy nhiªn cã mét thùc tÕ ®¸ng buån lµ cµng ngµy sè ng−êi hiÓu biÕt vÒ lÞch sö di tÝch, lÔ héi, hiÓu vÒ gi¸ trÞ v¨n hãa cña di tÝch vµ lÔ héi cã chiÒu h−íng cµng gi¶m ®i. Líp ng−êi trÎ ë ®Þa ph−¬ng cã di tÝch, lÔ héi kh«ng hiÓu biÕt; kh¸ch tham quan kh«ng hiÓu biÕt; mét sè ng−êi n¾m gi÷ c−¬ng vÞ qu¶n lý di tÝch, lÔ héi còng hiÓu rÊt l¬ m¬ hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ vÒ di tÝch lÞch sö vµ lÔ héi cña ®Þa ph−¬ng m×nh. TÖ h¹i h¬n n÷a, cã ng−êi cßn hiÓu sai lÞch sö di tÝch, lÔ héi vµ c¸c nh©n vËt ®−îc phông thê. T×nh tr¹ng nµy ®· khiÕn di tÝch vµ lÔ héi ngµy cµng mÊt ®i ý nghÜa nh©n v¨n, v¨n hãa còng nh− gi¸ trÞ gi¸o dôc. Khi gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi kh«ng cßn ®−îc nhí ®Õn th× nh÷ng tµi nguyªn v« gi¸ nµy cña ®Êt n−íc sÏ biÕn thµnh nh÷ng c«ng tr×nh, ®Þa ®iÓm, sinh ho¹t b×nh th−êng vµ lóc ®ã d©n téc ta sÏ cßn g× ®Ó tù hµo, sÏ cßn g× ®Ó nãi víi líp con ch¸u mai sau vÒ lÞch sö vµ truyÒn thèng cña d©n téc! Thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nh−: Mét bé phËn nh©n d©n kh«ng cã ý thøc t×m hiÓu vÒ lÞch sö, céi nguån d©n téc; coi nhÑ nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña di tÝch vµ lÔ héi; c«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ di tÝch vµ lÔ héi ë mét sè ®Þa ph−¬ng 35 ch−a ®−îc chó träng, th«ng tin vÒ di tÝch, danh th¾ng cßn h¹n chÕ; mét sè ®Þa ph−¬ng vµ doanh nghiÖp chØ coi di tÝch vµ lÔ héi lµ ®èi t−îng ®Ó khai th¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ mµ kh«ng coi träng gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n hãa, gi¸o dôc cña di tÝch vµ lÔ héi... §Ó b¶o vÖ gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch vµ lÔ héi cÇn: - T¨ng c−êng tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ gi¸ trÞ lÞch sö, gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ ®¹o ®øc, gi¸ trÞ thÈm mü cña di tÝch vµ lÔ héi ®èi víi céng ®ång, nhÊt lµ céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng vµ kh¸ch du lÞch b»ng nhiÒu h×nh thøc nh− kh¾c, viÕt vµo bia, biÓn niªm yÕt t¹i ®iÓm di tÝch; in thµnh nh÷ng Ên phÈm nh− tê r¬i, s¸ch máng, b¨ng, ®Üa, ®äc trªn ph−¬ng tiÖn truyÒn thanh...; cã b¶ng dÞch tÊt c¶ nh÷ng hoµnh phi, c©u ®èi viÕt b»ng ch÷ H¸n, ch÷ N«m t¹i c¸c di tÝch ®Ó h−íng dÉn viªn dÔ giíi thiÖu víi kh¸ch; tæ chøc c¸c cuéc thi t×m hiÓu vÒ danh nh©n ®−îc thê phông, vÒ lÞch sö di tÝch, lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng. - Tuyªn truyÒn nh÷ng nÐt ®Ñp v¨n hãa truyÒn thèng trong ho¹t ®éng lÔ héi, kh«ng qu¶ng b¸ c¸c ho¹t ®éng lÔ héi cã tÝnh th−¬ng m¹i, cã h×nh ¶nh ph¶n c¶m. - N©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng thuyÕt minh h−íng dÉn t¹i c¸c ®iÓm tham quan di tÝch, lÔ héi b»ng c¸ch t¨ng c−êng ®µo t¹o ®éi ngò h−íng dÉn 36 viªn du lÞch vµ c¸c thuyÕt minh viªn t¹i c¸c ®Þa danh ®Ó ®¹t yªu cÇu cao vÒ tr×nh ®é, ngo¹i ng÷, c¸ch giao tiÕp øng xö víi kh¸ch. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn còng nh− vËt chÊt cña di tÝch vµ lÔ héi chØ cã thÓ ®−îc ph¸t huy vµ khai th¸c hîp lý nÕu cã sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ nh©n d©n. Mçi ng−êi, mçi c¬ quan, tæ chøc ®Òu cã tr¸ch nhiÖm trong vÊn ®Ò nµy. Ngµnh du lÞch cã nhiÖm vô thu hót, ®−a kh¸ch ®Õn víi di tÝch, nh−ng liÖu kh¸ch cã thÝch ®èi t−îng ®ã kh«ng, cã muèn quay l¹i th¨m hay giíi thiÖu víi b¹n bÌ cña hä kh«ng l¹i phô thuéc vµo chÝnh nh÷ng c¬ quan/tæ chøc qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn vµ nh©n d©n së t¹i, n¬i cã tµi nguyªn ®ã. V× vËy, céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch vµ lÔ héi cÇn nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c r»ng, gi¸ trÞ quan träng cña di tÝch vµ lÔ héi chÝnh lµ gi¸ trÞ v¨n hãa vµ tinh thÇn, tõ ®ã cã ý thøc t×m hiÓu vµ tham gia tÝch cùc vµo viÖc tuyªn truyÒn vÒ gi¸ trÞ lÞch sö, gi¸ trÞ v¨n hãa cña di tÝch vµ lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng; kh«ng tuyªn truyÒn sai lÖch vÒ gi¸ trÞ cña di tÝch, lÔ héi v× bÊt kú lý do g×... II. GI÷ G×N B¶N S¾C V¡N HãA CñA §ÞA PH¦¥NG, D¢N TéC B¶n s¾c v¨n hãa cña mçi d©n téc, mçi ®Þa ph−¬ng lµ ®iÓm hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. Tham quan di tÝch, 37 tham gia c¸c ho¹t ®éng lÔ héi ë tõng ®Þa ph−¬ng, ®iÒu mµ bÊt cø mét du kh¸ch nµo còng mong muèn lµ ®−îc më réng tÇm hiÓu biÕt vÒ phong c¶nh thiªn nhiªn, c¶nh ®Ñp cña ®Êt n−íc, cuéc sèng, phong tôc, nÐt ®Ñp vµ truyÒn thèng v¨n hãa cña c¸c vïng miÒn, c¸c téc ng−êi kh¸c nhau. Bëi vËy, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa cña ®Þa ph−¬ng, cña d©n téc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¹o sù hÊp dÉn, thu hót kh¸ch du lÞch. Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc nãi chung vµ b¶n s¾c v¨n hãa mçi téc ng−êi, mçi vïng, miÒn nãi riªng ngµy cµng trë thµnh mét nhu cÇu, mét nhiÖm vô quan träng ®èi víi mçi c¸ nh©n vµ toµn thÓ x· héi. ChØ th«ng qua viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÐt v¨n hãa riªng cña tõng ®Þa ph−¬ng, d©n téc th× v¨n hãa ViÖt Nam míi trë nªn sèng ®éng, phong phó, ®a d¹ng. Khi ®ã, ch¾c ch¾n, v¨n hãa ViÖt Nam sÏ gãp chung cho bøc tranh v¨n hãa thÕ giíi nh÷ng s¾c mµu ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn. §¶ng ta ®· chØ râ viÖc x©y dùng nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong giao l−u quèc tÕ lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n, trong ®ã vai trß cña d©n - lùc l−îng g¾n bã mËt thiÕt vµ lµm nªn ®êi sèng v¨n hãa ë c¬ së, lµ rÊt quan träng. C©y ®a, bÕn n−íc, s©n ®×nh lµ biÓu t−îng cña n«ng th«n ng−êi ViÖt ë ch©u thæ B¾c Bé. Con ®ß, 38 dßng s«ng, c©u hß còng trë nªn th©n thiÕt biÕt bao ®èi víi c− d©n ng−êi ViÖt miÒn s«ng n−íc. C©u h¸t soäng c«, hµ lÒu, then, sö thi, tiÕng chiªng, cång, ngän nói, khu th¸p, v¹t rõng, dßng s«ng,... ®Òu trë thµnh niÒm tù hµo, nçi nhí th−¬ng quª h−¬ng ®Êt n−íc cña hµng triÖu con em c¸c d©n téc sèng trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam. BiÓu t−îng cña c¸c d©n téc ë n−íc ta cã rÊt nhiÒu vµ th−êng g¾n víi nh÷ng céng ®ång ng−êi nhÊt ®Þnh. Tïy theo ®Þa bµn c− tró mµ chóng ta cã nh÷ng s¾c th¸i ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau g¾n víi nh÷ng céng ®ång d©n c− kh¸c nhau. 54 d©n téc anh em ë ViÖt Nam víi nh÷ng s¾c th¸i v¨n hãa ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau ®· lµm nªn bøc tranh v¨n hãa téc ng−êi ViÖt Nam ®a d¹ng vµ phong phó. H−íng tíi gi¸ trÞ ®Ých thùc ch©n - thiÖn - mü, mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc ph¶i lu«n cñng cè vµ gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa mét c¸ch cã ý thøc cao. Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn, do lÞch sö vµ v¨n hãa cña mçi vïng, mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc cã sù kh¸c nhau nªn viÖc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa ë mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc còng cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau. Tuy vËy viÖc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi cÇn chó ý ë nh÷ng ®iÓm sau: - Giao tiÕp, øng xö lÞch sù, v¨n minh, ph¸t huy nÐt ®Ñp cña thuÇn phong mü tôc. - Trang phôc lÞch sù, thÓ hiÖn b¶n s¾c v¨n hãa ®Þa ph−¬ng, v¨n hãa téc ng−êi. 39 - Ph¸t huy gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng, nhÊt lµ nh÷ng ®Æc s¶n truyÒn thèng cña ®Þa ph−¬ng. - Ph¸t huy gi¸ trÞ cña v¨n nghÖ truyÒn thèng (c¸c lµn ®iÖu d©n ca, d©n vò, c¸c trß ch¬i d©n gian,...). 1. Giao tiÕp, øng xö Giao tiÕp, øng xö ®−îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ, lêi ¨n tiÕng nãi, qua th¸i ®é vµ hµnh ®éng ®èi víi ®èi t−îng giao tiÕp. V¨n hãa giao tiÕp dï ë khÝa c¹nh nµo còng cÇn b¶o ®¶m nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §ã lµ nh÷ng øng xö b¶o ®¶m hßa khÝ, th©n mËt, thÊm ®−îm t×nh ng−êi. TruyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam lµ coi träng t×nh lµng nghÜa xãm, "tèi löa t¾t ®Ìn cã nhau", cïng nhau chia ngät sÎ bïi khi ho¹n n¹n, giÆc d· còng nh− khi vui vÎ ®ãn mõng lÔ héi, c¸c dÞp lÔ träng cña gia ®×nh vµ céng ®ång. Giao tiÕp, øng xö cña ng−êi d©n t¹i ®Þa ph−¬ng cã di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi cÇn ®Æt trong t− thÕ chñ ®éng, thÓ hiÖn ë viÖc tËn t×nh giíi thiÖu vÒ con ng−êi vµ quª h−¬ng m×nh víi th¸i ®é cëi më, th©n thiÖn, lÞch sù vµ nång nhiÖt. Giao tiÕp tèt chÝnh lµ thÓ hiÖn nÐt ®Ñp trong v¨n hãa øng xö gi÷a ng−êi víi ng−êi, lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nh÷ng t×nh 40 c¶m n¶y sinh tiÕp theo trong qu¸ tr×nh gia t¨ng quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a ng−êi ®Þa ph−¬ng víi chÝnh céng ®ång cña hä vµ víi kh¸ch tham quan. Du kh¸ch ®Õn tham quan di tÝch, danh lam th¾ng c¶nh mäi miÒn ®Êt n−íc nh»m tháa m·n nhiÒu nhu cÇu, trong ®ã cã nhu cÇu n©ng cao tri thøc, nhu cÇu thÈm mü, nhu cÇu hiÓu biÕt vÒ v¨n hãa, du lÞch, t©m linh ë vïng ®Êt míi... Tuy nhiªn, trong viÖc giao tiÕp, øng xö, nhiÒu khi ®· n¶y sinh m©u thuÉn chØ v× lêi ¨n tiÕng nãi kh«ng ®óng mùc. Cã du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng tíi di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi víi t©m thÕ cña ng−êi ®−îc phôc vô nªn cã th¸i ®é trÞch th−îng cña ng−êi l¾m tiÒn. Nh÷ng ng−êi lµm dÞch vô t¹i ®iÓm di tÝch, lÔ héi th−êng lµ c− d©n ®Þa ph−¬ng nªn còng cã nhiÒu ng−êi cËy lµ chñ nhµ nªn "b¾t n¹t" kh¸ch. ChÝnh th¸i ®é c− xö kh«ng ®óng mùc, tïy tiÖn, kh¸ch kh«ng t«n träng chñ, chñ ®èi ®·i víi kh¸ch nh− ng−êi kÎ chî, chao ch¸t b¸n mua ®· lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng va ch¹m tõ x« x¸t, c·i cù ®Õn ®¸nh ®Êm, cã tr−êng hîp ®· g©y ¸n m¹ng. Tham quan di tÝch, tham dù lÔ héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh v¨n hãa, nh©n sinh, v× vËy c¶ ng−êi tham gia dÞch vô lÉn du kh¸ch ®Òu ph¶i lÊy cung c¸ch v¨n hãa ®Ó ®èi xö víi nhau. Trong truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc, cung c¸ch nµy ®· t¹o nªn v¨n hãa øng xö ViÖt Nam thuÇn hËu, khiªm tèn, ®óng mùc, khoan hßa mµ vÉn gi÷ ®−îc cèt c¸ch ®µng hoµng. 41 Kh¸ch du lÞch n−íc ngoµi h¼n sÏ rÊt thó vÞ víi cung c¸ch x−ng h«, nãi chuyÖn cña c¸c liÒn anh liÒn chÞ vµ cña du kh¸ch ®Õn dù héi h¸t quan hä ngµy x−a. §−îc biÕt, trªn ®−êng lÔ héi chïa H−¬ng, nhiÒu du kh¸ch th−êng khÏ cói ®Çu chµo nhau b»ng tiÕng "Nam m« A Di §µ PhËt" khiÕn ng−êi hµnh h−¬ng quªn ®i dèc ®øng ®−êng tr¬n, trë nªn th©n thiÕt víi nhau h¬n. ThiÕt t−ëng, nh÷ng tËp tôc nh− thÕ nµy rÊt cÇn ®−îc g×n gi÷ vµ ph¸t huy. §©y chÝnh lµ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. TiÕc thay, d¹o qua c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi ngµy nay, kh«ng Ýt lÇn ph¶i nghe nh÷ng ng«n tõ tôc tÜu, tr¸i víi kh«ng khÝ chèn linh thiªng, n¬i c«ng céng. X©y dùng nÕp sèng v¨n hãa lµ ph¶i kiªn quyÕt lo¹i trõ hµnh vi nµy. Ng−êi ViÖt Nam vèn cã truyÒn thèng hiÕu kh¸ch. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, ®Ó chuÈn bÞ cho lÔ héi lµng, nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tôc söa so¹n nhµ cöa, thøc ¨n ®Ó ®ãn kh¸ch xa gÇn. Ngµy nay, tËp tôc nµy ®· mai mét ®i nhiÒu, thay vµo ®ã lµ nh÷ng dÞch vô b¸n mua, thËm chÝ b¾t chÑt kh¸ch. Ng−êi ViÖt Nam cã c©u "nhËp gia tïy tôc", du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng cÇn lu«n lu«n t«n träng céng ®ång b¶n ®Þa víi nh÷ng nÐt v¨n hãa mang tÝnh ®Þa ph−¬ng, vïng miÒn. T«n träng céng ®ång 42 th«ng qua giao tiÕp øng xö lÞch sù, v¨n hãa sÏ gióp kÐo gÇn kho¶ng c¸ch xa l¹, kh¸c biÖt gi÷a kh¸ch tham quan, du lÞch vµ c− d©n ®Þa ph−¬ng. Th¸i ®é nghiªm tóc, chu ®¸o, nhiÖt t×nh trong hµnh ®éng vµ lêi ¨n tiÕng nãi cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng sÏ lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng g©y thiÖn c¶m vµ sù t«n träng ®èi víi ng−êi ph−¬ng xa khi ®−îc trùc tiÕp hµnh h−¬ng tíi di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng. 2. Trang phôc Trang phôc lµ mét trong nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt téc ng−êi vµ c¸c vïng v¨n hãa lín. ViÖt Nam cã 54 d©n téc, mçi d©n téc mang mét s¾c th¸i v¨n hãa riªng thÓ hiÖn râ nÐt qua trang phôc, ®Æc biÖt lµ bé n÷ phôc. HiÖn nay ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh giao thoa v¨n hãa trang phôc m¹nh mÏ theo xu h−íng hiÖn ®¹i hãa, quèc tÕ hãa. §èi víi 53 téc ng−êi thiÓu sè ë n−íc ta, ph¶i ch¨ng ®ã lµ xu h−íng Kinh hãa (ViÖt hãa) trang phôc! §èi víi ng−êi Kinh, ph¶i ch¨ng ®ã lµ xu h−íng ¢u - Mü hãa trang phôc! HiÖn tr¹ng nªu trªn lµ mét ®iÒu tÊt yÕu v× sù giao l−u trong cuéc sèng, sù phæ biÕn cña m¹ng l−íi truyÒn th«ng, v¨n hãa internet toµn cÇu hiÖn nay t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ kh¸ toµn diÖn lªn cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng−êi d©n, trong ®ã bao 43 gåm c¶ lÜnh vùc trang phôc. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy vÎ ®Ñp trang phôc truyÒn thèng cña c¸c téc ng−êi ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò cßn nhiÒu tranh c·i, nh−ng cã lÏ kh«ng mét ai cã thÓ phñ nhËn ®−îc gi¸ trÞ cña trang phôc truyÒn thèng cña mçi téc ng−êi. VÊn ®Ò ®ang ®Æt ra vµ cÇn c©u tr¶ lêi, cÇn ph−¬ng ¸n tháa ®¸ng tõ c¶ phÝa ng−êi d©n vµ c¬ quan qu¶n lý v¨n hãa. Trang phôc th−êng ngµy cña ng−êi d©n t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi ®iÒu cèt yÕu lµ cÇn s¹ch sÏ, gän gµng, thuËn tiÖn, phï hîp víi løa tuæi vµ thêi tiÕt mµ vÉn b¶o ®¶m nÐt riªng cña v¨n hãa téc ng−êi, v¨n hãa vïng miÒn. Trang phôc th−êng ngµy kh«ng nªn ch¹y ®ua theo mèt thêi trang mµ nªn h−íng tíi gi¸ trÞ sö dông ®Ých thùc. LÔ phôc hay trang phôc ®−îc sö dông trong c¸c dÞp lÔ héi còng nªn gän gµng, thuËn tiÖn, an toµn, thÓ hiÖn sù t«n träng c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau trong x· héi; nªn mÆc nh÷ng bé trang phôc truyÒn thèng cña d©n téc m×nh ®Ó th«ng qua lÔ phôc, trang phôc, ng−êi mÆc trang phôc t¨ng thªm niÒm tù hµo d©n téc. Trang phôc 54 d©n téc ë ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng di s¶n v¨n hãa quý b¸u mµ h»ng n¨m, th«ng qua nh÷ng dÞp lÔ héi quan träng cña céng ®ång, chóng kh«ng ngõng ®−îc gi÷ g×n, b¶o tån vµ n©ng cao gi¸ trÞ ®Ých thùc. T¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, ng−êi d©n ®Þa 44 ph−¬ng vµ kh¸ch du lÞch (nhÊt lµ tÇng líp thanh, thiÕu niªn) tr¸nh sö dông trang phôc l«i th«i, cÈu th¶, hoÆc hë hang xa l¹ víi trang phôc truyÒn thèng cña d©n téc; hÕt søc tr¸nh trang phôc lè l¨ng, kÖch cìm, kh«ng phï hîp víi thÈm mü vµ ®¹o ®øc v¨n hãa ng−êi ¸ §«ng. Kh¸ch du lÞch, ng−êi hµnh h−¬ng kh«ng thÓ mÆc quÇn céc, v¸y ng¾n, ¸o hai d©y hë n¸ch khi vµo chèn linh thiªng nh− chïa, ®×nh, ®Òn thê, miÕu thê,... ThiÕt nghÜ, Ban Qu¶n lý c¸c di tÝch cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m nh¾c nhë ®iÒu nµy, còng lµ ®Ó gi÷ phÇn t«n nghiªm cho n¬i thê tù. HiÖn nay, nh»m b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña trang phôc 54 téc ng−êi ë ViÖt Nam, Nhµ n−íc cã nhiÒu chÝnh s¸ch b¶o hé vµ khuyÕn khÝch ®ång bµo sö dông trang phôc d©n téc mét c¸ch tr©n träng vµ cã sù s¸ng t¹o thÝch øng phï hîp. C¸c nhµ thiÕt kÕ chuyªn nghiÖp còng ®−îc huy ®éng ®Ó cã thÓ ®−a ra nh÷ng s¶n phÈm trang phôc c¸ch t©n mµ vÉn g¾n bã h÷u c¬ víi hån cèt ®éc ®¸o trong trang phôc c¸c téc ng−êi. C¸c cuéc thi hoa hËu trong n−íc vµ quèc tÕ còng dµnh nhiÒu gi¶i cao cho c¸c trang phôc cæ truyÒn c¸ch t©n. ë tÇm quèc gia, vÊn ®Ò lùa chän lÔ phôc - quèc phôc ®Ó tÕ Tæ Hïng V−¬ng, ®Ó ngo¹i giao víi thÕ giíi, v.v. còng ®−îc ®Æt ra tõ h¬n 20 n¨m nay víi nhiÒu thö nghiÖm vµ b−íc ®Çu thµnh c«ng, 45 mang l¹i niÒm tù hµo cho ®Êt n−íc. H»ng n¨m, tõ miÒn nói cao, thung s©u xuèng ®ång b»ng, duyªn h¶i, tõ B¾c chÝ Nam cña d¶i ®Êt ViÖt Nam th©n yªu, kh«ng cã lÔ héi céng ®ång nµo thiÕu v¾ng bãng d¸ng trang phôc truyÒn thèng c¸c téc ng−êi. Nhµ n−íc, c¸c c¬ quan qu¶n lý v¨n hãa vµ b¶n th©n ®ång bµo cÇn cã ý thøc gi÷ g×n, b¶o tån trang phôc truyÒn thèng c¸c d©n téc v× ®ã chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn s¾c mµu lung linh, hÊp dÉn, huyÒn ¶o cña lÔ héi truyÒn thèng c¸c d©n téc ViÖt Nam. 3. Ph¸t huy gi¸ trÞ cña s¶n phÈm truyÒn thèng Lµng nghÒ truyÒn thèng víi c¸c bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp riªng lµ s¶n phÈm ®éc ®¸o cña nÒn v¨n hãa ViÖt Nam. C¸c lµng nghÒ truyÒn thèng ®· t¹o ra rÊt nhiÒu s¶n phÈm mang ®Æc tr−ng d©n téc, vïng miÒn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ trao ®æi th−¬ng m¹i mµ cßn cã mÆt gi¸ trÞ vÒ v¨n hãa vµ lÞch sö. §éi ngò nghÖ nh©n, hÖ thèng bÝ quyÕt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ ®· t¹o ra c¸c s¶n phÈm ®−îc l−u truyÒn cïng víi toµn bé c¶nh quan lµng nghÒ lµ mét trong nh÷ng ®iÓm du lÞch hÊp dÉn du kh¸ch trong vµ ngoµi n−íc. Du kh¸ch sÏ rÊt thó vÞ khi trong chuyÕn du lÞch cña m×nh võa ®−îc th¨m thó, th−ëng ngo¹n di tÝch hoÆc tham gia vµo mét lÔ héi ®Þa ph−¬ng võa ®−îc th−ëng thøc tµi nghÖ Èm thùc 46 víi nh÷ng mãn ¨n ®Æc s¶n hoÆc mua s¾m ®−îc nh÷ng s¶n phÈm riªng cã cña mét téc ng−êi, cña mét ®Þa ph−¬ng nµo ®ã. Ph¸t huy gi¸ trÞ cña s¶n phÈm truyÒn thèng (nh−: s¶n phÈm Èm thùc, s¶n phÈm thñ c«ng...) lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p, biÖn ph¸p hç trî ph¸t triÓn du lÞch kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ cßn ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Lµ nh÷ng s¶n phÈm ®¬n chiÕc ®−îc chÕ t¸c b»ng ph−¬ng ph¸p thñ c«ng víi chÊt liÖu, c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ nh÷ng bÝ quyÕt, kü n¨ng nghÒ nghiÖp ®Æc s¾c cña céng ®ång (cã thÓ tõng hé kinh tÕ gia ®×nh, tõng nghÖ nh©n), c¸c s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng hµm chøa nh÷ng tri thøc d©n gian hoÆc tri thøc ®Þa ph−¬ng vµ th−êng g¾n víi nh÷ng "th−¬ng hiÖu" riªng cã cña d©n téc, vïng miÒn ®· trë thµnh mãn quµ l−u niÖm cã gi¸ trÞ ®èi víi kh¸ch du lÞch. Tuy nhiªn, hiÖn nay nhiÒu s¶n phÈm cã gi¸ trÞ v¨n hãa cña lµng nghÒ truyÒn thèng dÇn bÞ mai mét, bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp bÞ thÊt truyÒn cïng víi sù ra ®i cña c¸c nghÖ nh©n lín tuæi. Nh÷ng ý nghÜa v¨n hãa truyÒn thèng cña mçi s¶n phÈm kh«ng ®−îc c¸c thÕ hÖ sau tiÕp thu vµ ph¸t huy mét c¸ch ®óng mùc dÉn ®Õn mÊt b¶n s¾c nghÒ. ThËm chÝ cßn cã xu h−íng th−¬ng m¹i hãa, chØ h−íng tíi môc tiªu lîi nhuËn lµm cho gi¸ trÞ v¨n hãa cña s¶n phÈm truyÒn thèng bÞ suy gi¶m, th−¬ng hiÖu cña 47 lµng nghÒ bÞ phai mê. ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy lµm nghÌo ®i sè l−îng, chñng lo¹i; lµm suy gi¶m hoÆc mÊt ®i nh÷ng gi¸ trÞ vÒ v¨n hãa vµ kinh tÕ cña s¶n phÈm truyÒn thèng ë n−íc ta. Ngµy nay, nhu cÇu x· héi ®· cã nhiÒu thay ®æi, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu xuÊt khÈu, nhu cÇu tiªu thô cña kh¸ch du lÞch tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc mÉu m·, chñng lo¹i cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng cÇn ®−îc thay ®æi vµ thÝch nghi míi mong cã chç ®øng trong thÞ tr−êng. S¶n phÈm lµm ra võa ph¶i chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè v¨n hãa truyÒn thèng vµ tiÕp thu nh÷ng tinh hoa cña cha «ng, võa ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi ®−¬ng ®¹i. Mét s¶n phÈm thñ c«ng kh«ng râ nguån gèc, xuÊt xø, kh«ng biÕt ý nghÜa, kh«ng biÕt bèi c¶nh lµm ra nã th× gi¸ trÞ cña nã sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu so víi nh÷ng s¶n phÈm héi ®ñ c¸c yÕu tè nµy. S¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm thñ c«ng ch¹y theo lîi nhuËn, chèi bá nh÷ng ®Æc tr−ng truyÒn thèng, lµm rëm, lµm hµng nh¸i kÐm chÊt l−îng lµ tù hñy ho¹i gi¸ trÞ ®Ých thùc cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng ViÖt Nam ®· ®−îc «ng cha ta dµy c«ng s¸ng t¹o vµ trao truyÒn, ®Õn mét lóc nµo ®ã kh¸ch hµng còng sÏ tù nhËn thÊy vµ tõ chèi. Ph¸t huy gi¸ trÞ cña c¸c s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng; nghiªn cøu c¶i tiÕn mÉu m·, chñng lo¹i cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng cho phï 48 hîp víi thÞ hiÕu ngµy nay song vÉn gi÷ ®−îc tÝnh "®Æc s¶n" cïng víi c¸ch thøc qu¶ng b¸, giíi thiÖu gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ nh÷ng viÖc cÇn thiÕt ®Ó s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng tham gia vµo viÖc x©y dùng ®iÓm di tÝch v¨n minh, hiÖn ®¹i. Thùc hiÖn ®ßi hái nµy, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi cÇn: - TËn dông vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña lµng nghÒ truyÒn thèng t¹i ®Þa ph−¬ng. - T¹o ®iÒu kiÖn vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt; khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh, nhÊt lµ c¸c nghÖ nh©n vµ hé gia ®×nh lµnh nghÒ tham gia vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm. - Tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng th«ng qua c¸c h×nh thøc: triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm, in tµi liÖu, tæ chøc nh÷ng ®Þa ®iÓm ®Ó du kh¸ch cã thÓ trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,... VÒ phÝa céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng, cÇn: - NhËn thøc ®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ kinh tÕ cña s¶n phÈm truyÒn thèng. - TÝch cùc tham gia c¶i tiÕn mÉu m·, chñng lo¹i vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. - Gi÷ g×n uy tÝn vµ th−¬ng hiÖu s¶n phÈm: s¶n xuÊt hµng hãa b¶o ®¶m chÊt l−îng; kh«ng qu¶ng c¸o sai sù thËt vÒ s¶n phÈm; th¸i ®é nhiÖt t×nh song kh«ng nµi Ðp, tranh c−íp kh¸ch khi b¸n s¶n phÈm,... 49 4. Ph¸t huy gi¸ trÞ cña v¨n nghÖ truyÒn thèng LÔ héi ë ViÖt Nam tõ x−a cho ®Õn nay ®Òu gåm hai phÇn chÝnh lµ phÇn lÔ vµ phÇn héi. LÔ tøc lµ phÇn thê cóng, r−íc vµ tÕ. §©y lµ phÇn ®−îc tiÕn hµnh hÕt søc long träng, linh thiªng cã pha mµu s¾c thÇn bÝ. PhÇn héi tøc lµ phÇn tæ chøc c¸c trß ch¬i, trß diÔn vµ ¨n uèng céng c¶m. PhÇn lÔ lµ bÊt biÕn, cßn phÇn héi lµ phÇn kh¶ biÕn (cã nghÜa lµ cã thÓ tïy ý thay ®æi). Du kh¸ch ®Õn víi di tÝch vµ lÔ héi lµ t×m ®Õn víi nh÷ng ho¹t ®éng t©m linh, v¨n hãa ®Ó mong cÇu ®−îc phï hé vÒ søc kháe, c«ng viÖc lµm ¨n, tµi léc,... vµ gi¶i táa nh÷ng c¨ng th¼ng trong cuéc sèng h»ng ngµy. C¸c trß ch¬i, trß diÔn trong lÔ héi truyÒn thèng mang b¶n s¾c cña tõng vïng miÒn, tõng d©n téc, v× vËy cã søc thu hót sù tham gia cña du kh¸ch. §Õn víi héi Lim lµ ®Ó ®−îc nghe h¸t vµ tham dù nh÷ng canh quan hä cña c¸c liÒn anh liÒn chÞ kÐo dµi th©u ®ªm suèt s¸ng kh«ng biÕt mÖt. §Õn víi héi Phñ Giµy, ngoµi viÖc cÇu PhËt, cÇu Th¸nh cßn ®Ó th−ëng thøc nh÷ng lµn ®iÖu chÇu v¨n cã søc thu hót con ng−êi. §Õn víi lÔ héi gÇu tµo cña d©n téc M«ng, du50 kh¸ch cã thÓ tham gia vµo c¸c trß ch¬i thi b¾n cung, ná, móa khÌn, nghe h¸t gÇu plÒnh... Héi xªn b¶n xªn m−êng truyÒn thèng cña ng−êi Th¸i ®−îc tæ chøc trong ba ngµy. Ngoµi nghi thøc r−íc vµ lÔ hiÕn sinh cóng thÇn ë phÇn lÔ, phÇn héi ®−îc tæ chøc víi nh÷ng sinh ho¹t v¨n hãa nh− thi b¾n sóng háa mai vµ cung ná, nÐm cßn, ca h¸t,... Nh− vËy, cã thÓ thÊy c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i, v¨n nghÖ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh lÔ héi. Ngµy nay vÉn thÕ. ChØ cã ®iÒu ®¸ng suy ngÉm lµ ngµy nay ë nhiÒu lÔ héi ®· th−a dÇn nh÷ng trß ch¬i d©n gian, nh÷ng ®iÖu d©n ca, d©n vò vèn lµ "®Æc s¶n" v¨n hãa téc ng−êi, v¨n hãa vïng miÒn. Trong xu thÕ giao l−u, héi nhËp gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa th× viÖc xuÊt hiÖn nh÷ng trß ch¬i cña thêi hiÖn ®¹i nh− trß ch¬i ®iÖn tö, còng nh− sù xuÊt hiÖn ngµy cµng phæ biÕn nh÷ng ch−¬ng tr×nh ca nh¹c víi nh÷ng thÓ lo¹i ©m nh¹c míi lµ ®iÒu kh«ng ®¸ng ng¹c nhiªn. ChØ cã ®iÒu, nh÷ng trß ch¬i, nh÷ng ch−¬ng tr×nh ca nh¹c, biÔu diÔn v¨n nghÖ ®ã d−êng nh− sai lÖch qu¸ xa víi b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, ch−a thùc sù phï hîp víi t©m lý vµ t×nh c¶m, ®¹o ®øc cña ®a sè nh©n d©n vµ qu¸ lÊn l−ít, x« bå kiÓu chiÒu theo thÞ hiÕu cña mét bé phËn líp trÎ ®ang muèn häc theo c¸i míi mµ ch−a cã sù chän läc. §ã lµ ®iÒu ®¸ng quan ng¹i. NhiÒu ng−êi nhÇm t−ëng v¨n minh, hiÖn ®¹i lµ ph¶i 51 theo c¸i míi, tõ bá c¸i cò, c¸i truyÒn thèng mµ kh«ng thÊy r»ng c¸i cò l¹c hËu th× cÇn lo¹i bá nh−ng truyÒn thèng tèt ®Ñp l¹i cÇn ®−îc l−u gi÷, ph¸t huy. KÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cña truyÒn thèng ®Ó x©y dùng vµ cñng cè c¸i míi sÏ lµm nªn sù bÒn v÷ng. Khi x©y dùng nÕp sèng v¨n hãa t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi còng vËy, cÇn ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ cña v¨n hãa truyÒn thèng trong ®ã cã c¸c trß ch¬i d©n gian, c¸c lo¹i h×nh d©n ca, d©n vò, ©m nh¹c,... Chèi bá nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng, ch¹y theo c¸i míi råi sÏ ®Õn lóc lÔ héi d©n téc sÏ mÊt ®i tÝnh hÊp dÉn vèn cã. Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa ®Þa ph−¬ng, d©n téc chÝnh lµ ®Ó mçi chóng ta thªm tù hµo vÒ quª h−¬ng, ®Êt n−íc, t¹o nªn nh÷ng s¾c th¸i v¨n hãa ®Æc s¾c riªng biÖt cña ®Þa ph−¬ng vµ nhÊt lµ t¹o thµnh nÕp sèng v¨n minh cña chÝnh céng ®ång, ®Þa ph−¬ng ®ã. III. THùC HIÖN V¡N MINH TÝN NG¦ìNG; BµI TRõ Hñ TôC, M£ TÝN DÞ §OAN V¨n hãa giao tiÕp víi thÇn th¸nh, lùc l−îng linh thiªng t¹i n¬i cã di tÝch vµ danh th¾ng, lÔ héi lµ lo¹i giao tiÕp ®Æc biÖt. ViÖc tæ chøc chu ®¸o sù thê phông, t«n vinh th¸nh thÇn ë c¸c di tÝch, dÞp lÔ héi trong n¨m lµ nh»m thÓ hiÖn sù tr©n träng, ng−ìng mé, t«n kÝnh cña ng−êi d©n ®èi víi c¸c bËc thÇn th¸nh linh thiªng mµ m×nh ®ang phông thê. H−íng 52 dÉn nh©n d©n sinh ho¹t tÝn ng−ìng lµnh m¹nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n sinh ho¹t tÝn ng−ìng, t«n gi¸o thuËn lîi, an toµn, hiÖu qu¶ lµ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng du kh¸ch. D©ng h−¬ng lÔ PhËt, lÔ thÇn lµ mét nÐt ®Ñp v¨n hãa, thÓ hiÖn tÝn ng−ìng, t«n gi¸o, ®¹o lý uèng n−íc nhí nguån. Trong quan niÖm d©n gian, khãi h−¬ng lµ cÇu nèi gi÷a ng−êi trÇn vµ c¸c ®Êng linh thiªng. Qua khãi h−¬ng, ng−êi trÇn göi g¾m nh÷ng cÇu mong b×nh an, may m¾n cho b¶n th©n vµ gia ®×nh, céng ®ång. CÇn t«n träng nhu cÇu nµy cña nh©n d©n v× d©ng h−¬ng ®· ®i vµo ®êi sèng v¨n hãa, tÝn ng−ìng cña ng−êi ViÖt Nam, rÊt gÇn gòi vµ thiªng liªng, vèn kh«ng ph¶i lµ hµnh ®éng mª tÝn dÞ ®oan. Nh−ng nÕu l¹m dông viÖc th¾p h−¬ng th× võa l·ng phÝ tiÒn cña võa lµm « nhiÔm m«i tr−êng, g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn søc kháe ng−êi kh¸c; g©y h− h¹i di tÝch, lµm mÊt mü quan chèn linh thiªng. Ng−êi d©ng lÔ mµ th¾p c¶ bã h−¬ng ch¸y nghi ngót lªn ban thê, dï ban thê ë gia ®×nh hay n¬i di tÝch, ngoµi l¨ng mé lµ biÓu hiÖn cña sù cÈu th¶, bÊt kÝnh. ChØ nªn th¾p mét nÐn h−¬ng nh»m thÓ hiÖn tÊm lßng thµnh kÝnh, thanh s¹ch tíi tÇng thiªng v× ®ã lµ nÐn t©m h−¬ng. Ngoµi ra, ng−êi ®i lÔ còng cã khi th¾p 3 nÐn h−¬ng ®Ó cÇu nguyÖn cho sù thay ®æi tèt lµnh, hoÆc th¾p h−¬ng theo sè 53 lÎ tïy theo nguyÖn väng vµ hoµn c¶nh th¾p h−¬ng ë nh÷ng ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. Víi c¸c c¬ së thê tù (chïa, ®×nh, ®Òn, miÕu...) ®· th¾p h−¬ng vßng th× ng−êi hµnh lÔ kh«ng cÇn th¾p thªm h−¬ng n÷a, dï cho ®ã lµ nguyÖn väng th¾p nÐn t©m h−¬ng. CÇn tu©n thñ quy ®Þnh kh«ng th¾p h−¬ng trong khu vùc néi tù ®Ó tr¸nh h− h¹i di tÝch, hiÖn vËt, cæ vËt vµ ®Ó tr¸nh « nhiÔm kh«ng khÝ. §Ó thùc hiÖn v¨n minh tÝn ng−ìng t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ Ban Qu¶n lý di tÝch cÇn: - Niªm yÕt s¬ ®å c¸c khu vùc néi tù, ®iÓm hµnh lÔ, thê tù, n¬i ®Æt lÔ, d©ng h−¬ng, hãa vµng. - Bè trÝ hîp lý n¬i s¾p lÔ, n¬i d©ng lÔ, ®èt h−¬ng, viÕt sí, hãa sí, hãa tiÒn vµng, ®å m·. - H−íng dÉn ®Æt lÔ, tiÒn lÔ, tiÒn giät dÇu, tiÒn c«ng ®øc ®óng n¬i, ®óng chç. - Kiªn quyÕt lo¹i trõ, xö lý nghiªm nh÷ng hµnh vi lîi dông tÝn ng−ìng ®Ó hµnh nghÒ mª tÝn dÞ ®oan nh− xem bãi, xãc thÎ, gäi hån, lªn ®ång,... - Kh«ng lîi dông danh nghÜa c¬ së tÝn ng−ìng t«n gi¸o ®Ó quyªn gãp phôc vô lîi Ých c¸ nh©n hoÆc nh÷ng môc ®Ých tr¸i ph¸p luËt. - CÇn tæ chøc lÔ d©ng h−¬ng trang träng, thµnh kÝnh do ®¹i diÖn chÝnh quyÒn lµm chñ lÔ ®Ó thÓ hiÖn vai trß qu¶n lý vµ sù quan t©m ®èi víi ®êi sèng v¨n hãa cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Du kh¸ch, kh¸ch hµnh h−¬ng cÇn thùc hiÖn: 54 - Néi quy cña Ban Qu¶n lý di tÝch. - Kh«ng ®èt h−¬ng trong khu vùc néi tù. - Kh«ng ®Æt tiÒn tïy tiÖn lªn khu vùc thê tù nh− t−îng thê, lä hoa, vøt xuèng giÕng n−íc, ao n−íc,... g©y ph¶n c¶m; nªn bá tiÒn c«ng ®øc vµo hßm tiÒn, ë ®óng n¬i quy ®Þnh. - Kh«ng ®èt ®å m· trong khu di tÝch vµ lÔ héi. - Kh«ng tæ chøc hoÆc tham gia nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt mª tÝn, dÞ ®oan nh−: xem bãi, xãc thÎ, gäi hån, lªn ®ång,... IV. GI÷ G×N AN NINH, TRËT Tù Gi÷ g×n an ninh, trËt tù trong lÔ héi, khu di tÝch, danh th¾ng lµ gi÷ g×n trËt tù c«ng céng; phßng chèng tÖ n¹n x· héi; b¶o ®¶m an toµn giao th«ng; vÖ sinh m«i tr−êng; thùc hiÖn v¨n minh trong dÞch vô, th−¬ng m¹i nh»m b¶o vÖ trËt tù x· héi; b¶o ®¶m an toµn vÒ tµi s¶n, søc kháe, tÝnh m¹ng cho nh©n d©n. 1. Gi÷ g×n trËt tù c«ng céng §iÓm di tÝch, danh th¾ng lµ n¬i c«ng céng th−êng tËp trung ®«ng ng−êi víi ®ñ mäi løa tuæi, tÇng líp, thµnh phÇn trong x· héi v× vËy rÊt phøc t¹p, th−êng dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng mÊt trËt tù. NÕu chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng qu¶n lý tèt, nÕu mçi c¸ nh©n kh«ng cã ý thøc gi÷ g×n trËt tù th× t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi dÔ dÉn ®Õn 55 t×nh tr¹ng hçn lo¹n, ¶nh h−ëng ®Õn rÊt nhiÒu ng−êi, cã khi l¹i t¹o c¬ héi cho nh÷ng kÎ xÊu lîi dông ho¹t ®éng trém c¾p, c−íp giËt hoÆc thùc hiÖn ý ®å ph¸ ho¹i an ninh quèc gia vµ trËt tù, an toµn x· héi. An ninh trËt tù ë n¬i c«ng céng nãi chung, ë n¬i cã di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi nãi riªng chØ cã thÓ ®−îc thiÕt lËp nÕu tÊt c¶ thµnh viªn trong x· héi ®Òu tham gia. Trong dÞp c¸c di tÝch vµ danh th¾ng cã tæ chøc lÔ héi, viÖc duy tr× æn ®Þnh an ninh trËt tù sÏ ®em l¹i bÇu kh«ng khÝ thùc sù an toµn, l−¬ng thiÖn vµ sù yªn t©m cho mäi ng−êi. NÕu nh− an ninh trËt tù kh«ng ®−îc gi÷ g×n, t×nh tr¹ng lén xén x¶y ra th−êng xuyªn th× sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt xÊu lªn toµn thÓ céng ®ång ®Þa ph−¬ng lÉn du kh¸ch, kh¸ch hµnh h−¬ng, nhÊt lµ ®èi víi kh¸ch n−íc ngoµi vµ kh¸ch ngo¹i tØnh. Trong dÞp lÔ héi, du kh¸ch cÇn tu©n thñ viÖc gi÷ g×n an ninh n¬i c«ng céng. Cô thÓ, viÖc ®i l¹i ph¶i theo ®óng hµng lèi, theo ®oµn, theo nhãm ®Ó dÔ dµng quan s¸t vµ qu¶n lý ng−êi vµ hµnh lý; kh«ng chen lÊn, x« ®Èy, trèn vÐ hoÆc mãc ngoÆc ®Ó qua cæng so¸t vÐ,... ViÖc tu©n thñ an ninh trËt tù khiÕn du kh¸ch ®−îc an toµn h¬n. An ninh trËt tù sÏ khiÕn du kh¸ch ®−îc kiÓm so¸t an ninh vµ ®Ò phßng kÎ gian lÊy c¾p ®å ®¹c, hµnh lý còng nh− tr¸nh bÞ l«i kÐo lõa g¹t bëi c¸c hµnh vi chÌo kÐo, 56 chÌn Ðp kh¸ch cña mét sè ng−êi v× môc tiªu thu lîi bÊt chÝnh. Khi thÊy mÊt an toµn hoÆc bÞ ®e däa, du kh¸ch cÇn nhanh chãng b¸o cho c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm biÕt sù viÖc ®Ó phèi hîp gi¶i quyÕt ®−îc hiÖu qu¶. §Ó gia t¨ng chÊt l−îng cuéc sèng, chóng ta cÇn chó träng an ninh trËt tù t¹i n¬i ®ang sinh sèng. §iÒu kiÖn an ninh tèt sÏ gãp phÇn t¹o m«i tr−êng sèng an æn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Gi÷ g×n an ninh trËt tù lµ tr¸ch nhiÖm chung mµ c¶ céng ®ång cã di s¶n v¨n hãa ®Òu ph¶i tham gia. ViÖc tham gia gi÷ g×n an ninh trËt tù cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®èi víi c¸c ®iÓm di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi lµ rÊt quan träng, bëi chÝnh hä lµ chñ nh©n cña nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa. Sù an toµn hay mÊt an toµn t¹i c¸c ®Þa ®iÓm v¨n hãa trªn ®Þa bµn ®Òu cã ¶nh h−ëng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®èi víi cuéc sèng cña chÝnh hä. Do vËy, tham gia gi÷ g×n an ninh trËt tù võa lµ tr¸ch nhiÖm võa lµ quyÒn lîi cña mçi ng−êi d©n së t¹i. Tãm l¹i, ®Ó gi÷ g×n trËt tù ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, mçi c¸ nh©n cÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng viÖc sau ®©y: - Kh«ng cã cö chØ, lêi nãi th« b¹o, khiªu khÝch, trªu ghÑo, xóc ph¹m danh dù, nh©n phÈm cña ng−êi kh¸c. - Kh«ng ®¸nh nhau hoÆc xói giôc ng−êi kh¸c ®¸nh nhau, kh«ng thuª hoÆc l«i kÐo ng−êi kh¸c ®¸nh nhau. 57 - Kh«ng say r−îu, bia g©y mÊt trËt tù c«ng céng. - Kh«ng x©m ph¹m ®å vËt, tµi s¶n cña ng−êi kh¸c. - ChÊp hµnh yªu cÇu cña ng−êi thi hµnh c«ng vô; kh«ng c¶n trë hoÆc cã lêi nãi, hµnh ®éng l¨ng m¹, xóc ph¹m danh dù hoÆc chèng l¹i ng−êi thi hµnh c«ng vô. - Kh«ng xói giôc ng−êi kh¸c kh«ng chÊp hµnh c¸c yªu cÇu cña ng−êi thi hµnh c«ng vô. - Kh«ng mang theo c¸c lo¹i vò khÝ th« s¬: dao, lª, m· tÊu, d©y xÝch, c«n, gËy,... hoÆc c«ng cô hç trî. - Kh«ng l«i kÐo hoÆc kÝch ®éng ng−êi kh¸c g©y rèi, lµm mÊt trËt tù c«ng céng. - Kh«ng lîi dông quyÒn tù do d©n chñ, tù do tÝn ng−ìng ®Ó l«i kÐo, kÝch ®éng ng−êi kh¸c x©m ph¹m lîi Ých cña Nhµ n−íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n. - Kh«ng trùc tiÕp x©m h¹i hoÆc thuª ng−êi x©m h¹i ®Õn søc kháe, tÝnh m¹ng cña ng−êi kh¸c. - Kh«ng tËp trung ®«ng ng−êi tr¸i ph¸p luËt t¹i c¸c ®Þa ®iÓm, khu vùc cÊm. - Kh«ng dïng loa phãng thanh, chiªng, trèng, cßi, kÌn hoÆc c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c ®Ó cæ ®éng n¬i c«ng céng mµ kh«ng ®−îc phÐp cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn. - Kh«ng tù ý ®èt chÊt th¶i, chÊt ®éc hoÆc c¸c chÊt nguy hiÓm kh¸c ë ®iÓm di tÝch, lÔ héi. 58 - Kh«ng ®−îc ®Ó c¸c lùc l−îng lîi dông lÔ héi tæ chøc c¸c ho¹t ®éng chèng l¹i nhµ n−íc, g©y chia rÏ ®oµn kÕt d©n téc, g©y mÊt trËt tù trÞ an... - C¸c ho¹t ®éng g¾n víi tÝn ng−ìng, t«n gi¸o ph¶i b¶o ®¶m tu©n thñ theo quy ®Þnh. - Kh«ng ®−îc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan, hñ tôc vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tr¸i phÐp, ®¸nh b¹c tr¸i phÐp, tô tËp lµm mÊt trËt tù trong khu di tÝch vµ lÔ héi. - §Ó b¶o ®¶m tÝnh t«n nghiªm cña lÔ héi vµ di tÝch, ng−êi d©n hÕt søc tr¸nh g©y huyªn n¸o, mÊt an toµn ë khu vùc hµnh lÔ, nhÊt lµ ë tiÒn tÕ vµ tßa hËu cung di tÝch. - Tham gia canh gi÷, b¶o vÖ nh÷ng n¬i thê tù t«n nghiªm; b¶o vÖ cæ vËt, hiÖn vËt cña di tÝch. Quan s¸t vµ ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi trém c¾p, c−íp giËt, b¶o ®¶m an toµn cho du kh¸ch vµ ng−êi tham gia lÔ héi. 2. Phßng, chèng tÖ n¹n x· héi TÖ n¹n x· héi bao gåm nh÷ng hµnh vi sai lÖch chuÈn mùc x· héi, vi ph¹m ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt, g©y hËu qu¶ xÊu ®èi víi ®êi sèng céng ®ång. HiÖn nay, x· héi ViÖt Nam ®ang ®øng tr−íc nh÷ng tÖ n¹n x· héi nh− ma tóy, m¹i d©m, cê b¹c, mª tÝn dÞ ®oan, bu«n b¸n ng−êi, tham nhòng, trém c¾p, c−íp giËt, lõa ®¶o.... T¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi phæ biÕn lµ c¸c tÖ n¹n trém c¾p, c−íp 59 giËt, mª tÝn dÞ ®oan, lõa ®¶o, cê b¹c bÞp. TÖ n¹n cê b¹c ë c¸c lÔ héi, ®Æc biÖt lµ trong c¸c lÔ héi truyÒn thèng tËp trung ®«ng ng−êi, tæ chøc dµi ngµy dÞp héi Xu©n sau TÕt Nguyªn §¸n th−êng gia t¨ng. ë nhiÒu n¬i, dÞp tæ chøc lÔ héi lµ thêi ®iÓm c¸c tÖ n¹n s¸t ph¹t cê b¹c d−íi nhiÒu h×nh thøc do chÝnh ng−êi d©n t¹i chç tæ chøc nh»m trôc lîi tõ céng ®ång, diÔn ra kh¸ ngang nhiªn. Nh÷ng ®èi t−îng cê b¹c th−êng lîi dông t©m lý tß mß, c¶ tin, cÇu may vµ h¸m lîi cña ng−êi d©n ®Ó dô dç cß måi ng−êi ®i lÔ héi, tham quan di tÝch ch¬i xãc ®Üa, ®¸nh bµi, ®¸nh cê thÕ hoÆc ®¸nh b¹c theo h×nh thøc "t«m, cua, c¸, bÇu", thß lß, tung vßng tróng th−ëng, v.v.. Mïa lÔ héi còng lµ mïa cê b¹c Èn h×nh b»ng nhiÒu trß vui ch¬i cã th−ëng, thu hót nhiÒu ng−êi, ®−îc coi nh− mét h×nh thøc tiªu khiÓn vui vÎ, ®−îc thua lµ "l× x×" ®Çu n¨m hay "t¸n léc", xua ®uæi vËn ®en ®Ó ®ãn n¨m míi. Trß ch¬i chäi gµ ë lÔ héi kh«ng cßn lµ mét trß ch¬i vui thuÇn tóy, ®· bÞ biÕn thµnh trß cê b¹c ®Ó ¨n thua s¸t ph¹t nhau. TÖ n¹n cê b¹c lµm n¶y sinh t©m lý cay có ¨n thua, lõa ®¶o dÉn ®Õn ®¸nh chöi nhau, g©y mÊt trËt tù an ninh vµ nÐt ®Ñp v¨n hãa ë c¸c lÔ héi, khu danh th¾ng, di tÝch. C¸c h×nh thøc cê b¹c tr¸ h×nh d−íi h×nh thøc vui ch¬i cã th−ëng vµ nh÷ng chiÕu b¹c cßn tån t¹i c«ng khai ë kh¸ nhiÒu ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi nh−ng d−êng nh− céng ®ång cßn 60 thê ¬, c¬ quan chøc n¨ng cßn bu«ng láng qu¶n lý. Theo c¸ch nh×n khoa häc hiÖn nay, c¸c hiÖn t−îng nh− ®ång cèt, bãi to¸n,... hoµn toµn kh«ng cã c¬ së khoa häc nµo chøng tá tÝnh ch©n thùc. Tuy nhiªn, sù thËt cho thÊy, t¹i c¸c di tÝch, lÔ héi ngµy cµng cã nhiÒu ho¹t ®éng hÇu ®ång, bãi to¸n, xãc thÎ hay nh÷ng ho¹t ®éng ®¸p øng nhu cÇu niÒm tin, t©m linh nµo ®ã ®ang ®−îc xem lµ "linh thiªng" thu hót kh¸ch hµnh h−¬ng. Thùc tÕ ®· diÔn ra nhiÒu t×nh huèng ®¸ng tiÕc kh«ng ®¸ng cã nh− mÊt c¾p ®iÖn tho¹i, vÝ tiÒn, bÞ r¹ch tói, bÞ lõa ®¶o mua hµng hoÆc Ðp gi¸, chÌo kÐo måi chµi tham gia c¸c trß ch¬i mang tÝnh chÊt c¸ c−îc... lµ do ®¸m ®«ng bao quanh lµm cho ng−êi dù héi, du kh¸ch mÊt tËp trung, mÊt c¶nh gi¸c vµ bÞ dÉn d¾t, chi phèi hµnh ®éng theo b¶n n¨ng khiÕn hä bÞ ®Èy vµo hoµn c¶nh rñi ro. NhiÒu vô tai n¹n, va ch¹m xÝch mÝch chØ tõ sù lén xén, chËt chéi cña ®Þa h×nh, ®Þa thÕ (nh− trong hËu cung chËt hÑp, n¬i hãa vµng m· kh«ng réng r·i, ®−êng ®i quanh co khóc khuûu, b·i ®ç xe l¾t lÐo hoÆc trªn m«i tr−êng s«ng n−íc, bÕn b·i...) mµ cã thÓ dÉn ®Õn th−¬ng tËt suèt ®êi hoÆc ¸n m¹ng t¹i chç... mµ mét phÇn nguyªn nh©n lµ do bÞ kÝch ®éng m¹nh, dÉn ®Õn kh«ng kiÓm so¸t ®−îc an ninh, trËt tù. TÖ n¹n x· héi t¹i di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi dï d−íi h×nh thøc c«ng khai hay tr¸ h×nh, lÐn lót, 61 giÊu giÕm bÝ mËt,... ®Òu lµ mÆt tr¸i cña tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa vµ t©m linh khiÕn chÊt l−îng vµ uy tÝn cña di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi bÞ ¶nh h−ëng, gi¶m sót, thËm chÝ t¹o nªn hiÖu øng t©m lý rÊt tåi tÖ cho nh÷ng ng−êi tham gia hµnh lÔ, du kh¸ch tham quan (nhÊt lµ trong tr−êng hîp chÝnh hä lµ n¹n nh©n). X· héi ph¸t triÓn khiÕn nhu cÇu ®i du lÞch, tham quan c¸c danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch næi tiÕng... cµng trë nªn phæ biÕn, nhÊt lµ ®èi víi thanh niªn míi lín, trung niªn vµ ng−êi lín tuæi. Tïy theo mçi ®èi t−îng mµ nhu cÇu tham gia vµ søc hÊp dÉn cña nh÷ng ®iÒu míi l¹ ¶nh h−ëng, t¸c ®éng ®Õn hä ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. VËy nªn, b¶o ®¶m an toµn, an ninh, trËt tù gãp phÇn quan träng vµo sù thu hót kh¸ch vµ thµnh c«ng cña c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi. T×nh tr¹ng mÊt trËt tù, thiÕu v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã sù bu«ng láng qu¶n lý cña c¬ quan qu¶n lý v¨n hãa vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ý thøc thùc hiÖn nÕp sèng v¨n minh t¹i ®iÓm di tÝch vµ ®Æc biÖt lµ khi tham gia lÔ héi cña mét bé phËn ng−êi d©n vÉn cßn h¹n chÕ. §Ó phßng, chèng c¸c tÖ n¹n x· héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: - Ph¸t trªn loa truyÒn thanh ®Ó nh©n d©n, ®Æc 62 biÖt lµ thanh, thiÕu niªn c¶nh gi¸c, n©ng cao ý thøc cña b¶n th©n trong viÖc bµi trõ tÖ n¹n cê b¹c tiÒm Èn t¹i lÔ héi. - Qu¶n lý tèt dÞch vô trß ch¬i cã th−ëng trong c¸c lÔ héi. - Tuyªn truyÒn nh÷ng hËu qu¶ do viÖc mï qu¸ng tin vµo nh÷ng ®iÒu mª tÝn dÞ ®oan. - Lùc l−îng chøc n¨ng kiÓm so¸t, ng¨n chÆn, gi¶i t¸n vµ xö lý nghiªm tÖ n¹n cê b¹c vµ mª tÝn dÞ ®oan trong lÔ héi. Niªm yÕt c«ng khai danh tÝnh, ch©n dung nh÷ng kÎ chuyªn cß måi, tæ chøc cê b¹c, hµnh nghÒ mª tÝn dÞ ®oan t¹i khu di tÝch, lÔ héi ®Ó nh©n d©n biÕt vµ c¶nh gi¸c. Víi nh÷ng tÖ n¹n phæ biÕn t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi hiÖn nay th× d−êng nh− mçi c¸ nh©n chñ ®éng phßng tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó ng¨n ngõa, lo¹i bá. C− d©n n¬i cã di s¶n v¨n hãa, cÇn: - N©ng cao ý thøc, quyÕt t©m ng¨n chÆn tÖ n¹n x· héi. - Kh«ng lîi dông t©m lý cña mét sè ng−êi hµnh h−¬ng muèn s¾m lÔ to, s¾m ®å m· lín, thuª khÊn, xem bãi, xãc thÎ, lªn ®ång, mua bïa, ®ãng Ên, gi¶i h¹n,... ®Ó tiÕn hµnh c¸c dÞch vô ®en vµ trùc tiÕp ®Êu tranh víi c¸c tÖ n¹n x· héi nh»m lµm trong s¹ch ®Þa bµn. - Kh«ng chøa chÊp, tæ chøc bÊt kú trß ch¬i nµo mang tÝnh cê b¹c. 63 - Kh«ng tæ chøc ho¹t ®éng lªn ®ång, xem bãi, gäi hån, xin x¨m, xãc thÎ, yÓm bïa, phï chó, truyÒn b¸ sÊm tr¹ng vµ c¸c h×nh thøc kh¸c cã tÝnh chÊt mª tÝn dÞ ®oan; kh«ng tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan ®Ó tiªu thô hµng m·. §èi víi du kh¸ch vµ ng−êi hµnh h−¬ng, cÇn: - N©ng cao kiÕn thøc vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm trong viÖc phßng, chèng tÖ n¹n x· héi th«ng qua c¸c kªnh tuyªn truyÒn, cæ ®éng nh− ti vi, ®µi, b¸o, internet vµ c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c. - Tù n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt, cã ý thøc vµ hÕt søc c¶nh gi¸c víi c¸c chiªu trß l«i kÐo, cß måi cña c¸c ®èi t−îng xÊu cïng víi c¸c tÖ n¹n x· héi nh− cê b¹c, mª tÝn, hót chÝch, m¹i d©m; chñ ®éng tr¸nh xa nh÷ng nhãm ng−êi cã lai lÞch kh«ng râ rµng tô tËp cè kÕt thµnh ®ång bän víi nh÷ng ý ®å lõa g¹t sù nhÑ d¹, c¶ tin cña du kh¸ch. - Chñ ®éng tr¸nh xa c¸c trß cê b¹c, tØnh t¸o tr−íc sù mª mô cña trß mª tÝn dÞ ®oan. - B¶n th©n cÇn nhËn thøc r»ng cê b¹c d−íi bÊt kú h×nh thøc nµo còng lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt; cê b¹c kh«ng ph¶i lµ trß ch¬i, kh«ng ph¶i lµ thó tiªu khiÓn lµnh m¹nh; cê b¹c kh«ng ph¶i lµ mét c¸ch kiÕm tiÒn; cê b¹c chØ mang tai häa vµ ®au khæ ®Õn cho b¶n th©n vµ gia ®×nh. - Mçi ng−êi cÇn døt kho¸t nãi "kh«ng" víi mäi h×nh thøc cê b¹c vµ mª tÝn dÞ ®oan; tr¸nh tham dù vµo nh÷ng trß ch¬i cã tÝnh ¨n thua, cê b¹c tr¸ h×nh. 64 - Kh«ng chÊp nhËn c¸c h×nh thøc d©ng ®å lÔ sèng, d©ng tiÒn, ®Æt lÔ tïy tiÖn; kh«ng th¾p h−¬ng khÊn v¸i kh«ng ®óng n¬i quy ®Þnh. - Khi gÆp tÖ n¹n x¶y ra, cÇn kÞp thêi tr×nh b¸o víi c¸c lùc l−îng an ninh, c«ng an, d©n phßng, tæ b¶o vÖ ®Ó kÞp thêi gi¶i quyÕt. - Tham gia vµo nh÷ng sinh ho¹t gi¶i trÝ lµnh m¹nh ®−îc tæ chøc t¹i ®iÓm di tÝch, lÔ héi (tham gia v¨n nghÖ, ch¬i c¸c trß ch¬i d©n gian,...). 3. Thùc hiÖn an toµn giao th«ng Tu©n thñ ph¸p luËt giao th«ng lµ quy ®Þnh b¾t buéc ®èi víi mäi c«ng d©n. Tu©n thñ ph¸p luËt giao th«ng sÏ mang l¹i sù b×nh yªn cho chÝnh ng−êi tham gia giao th«ng (®i ®Õn n¬i, vÒ ®Õn chèn) vµ sù an æn cho c¶ céng ®ång. V× tÝnh m¹ng cña ng−êi tham gia giao th«ng, v× sù b×nh yªn cña x· héi, v× bé mÆt v¨n minh ®« thÞ vµ v¨n hãa cña c¸c lµng quª mµ mçi ng−êi d©n ®Òu cÇn cã tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô tu©n thñ ph¸p luËt giao th«ng, c¶ trªn bé, ®−êng thñy, ®−êng s¾t, ®−êng hµng kh«ng. Ngµy nay, khi ®êi sèng x· héi ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, nhiÒu ng−êi, nhiÒu gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn mua s¾m ph−¬ng tiÖn nh− xe m¸y, «t« riªng th× viÖc di chuyÓn ®Õn c¸c ®Þa ®iÓm tham quan nh− di tÝch, danh th¾ng, lÔ héi ®èi víi hä kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò lín. ChÝnh v× thÕ mËt ®é ph−¬ng tiÖn ®i 65 l¹i ë n¬i cã ®iÓm di tÝch, danh th¾ng, lÔ héi t¨ng lªn rÊt cao, l−u l−îng ng−êi qua l¹i lín, hÖ thèng ®−êng giao th«ng ë nhiÒu khu danh th¾ng bÞ qu¸ t¶i. Mét l−îng lín du kh¸ch ph¶i bá dë hµnh tr×nh do ïn t¾c giao th«ng lµ hiÖn t−îng th−êng thÊy ë c¸c lÔ héi vµ khu danh th¾ng trong nh÷ng dÞp cao ®iÓm. §iÒu nµy ngoµi viÖc g©y nªn nh÷ng bùc däc vµ øc chÕ t©m lý cho ng−êi hµnh h−¬ng cßn t¹o c¬ héi tèt cho nh÷ng tÖ n¹n nh− mãc tói, trém c¾p, c−íp giËt x¶y ra lµm ¶nh h−ëng ®Õn trËt tù, an toµn x· héi t¹i ®iÓm di tÝch, lÔ héi; lµm mÊt an toµn cho nh÷ng ng−êi tham dù. Do vËy, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i nh÷ng ®iÓm di tÝch, danh th¾ng, lÔ héi rÊt cÇn ®Õn ý thøc tù gi¸c chÊp hµnh ph¸p luËt giao th«ng cña c− d©n ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch, lÔ héi vµ kh¸ch du lÞch. §Ó tr¸nh sù ïn t¾c côc bé, t¹i nh÷ng ®iÓm cã di tÝch vµ diÔn ra lÔ héi, ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cÇn gia t¨ng tr¸ch nhiÖm tr−íc céng ®ång, thùc hiÖn tèt nh÷ng viÖc sau: - Kh«ng lÊn chiÕm lßng, lÒ ®−êng ®Ó b¸n hµng, tr«ng gi÷ xe. - §ç ph−¬ng tiÖn giao th«ng ®óng n¬i quy ®Þnh. - H¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i th« s¬; d¾t, buéc vËt nu«i g©y c¶n trë giao th«ng. - Kh«ng bµy b¸n hµng rong, vËt liÖu x©y dùng, ®å ®¹c cång kÒnh,... 66 - Tu©n thñ sù s¾p xÕp t¹i c¸c bÕn b·i neo ®Ëu xe, thuyÒn, ghe vµ c¸c ph−¬ng tiÖn phôc vô giao th«ng kh¸c. - Khi l−u hµnh, c¸c ph−¬ng tiÖn ph¶i ®ñ ®iÒu kiÖn kü thuËt, liªn l¹c ®iÖn tö vµ trang thiÕt bÞ cøu sinh,... theo quy ®Þnh. - TuyÖt ®èi kh«ng chë hµnh kh¸ch v−ît qu¸ sè l−îng quy ®Þnh. Mçi lÔ héi ®−îc tæ chøc lµ mét dÞp céng ®ång ph« diÔn lùc l−îng, trong ®ã cã c¶ lùc l−îng tham gia giao th«ng trong mét thêi ®iÓm vµ th−êng kÐo dµi trong mét hoÆc nhiÒu ngµy, thËm chÝ nhiÒu th¸ng. §©y còng chÝnh lµ lóc ®ßi hái sù tù gi¸c, nghiªm chØnh chÊp hµnh ph¸p luËt giao th«ng cña mçi ng−êi d©n, nhÊt lµ c− d©n së t¹i. NÕu du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng chñ quan, cÈu th¶, kÐm ý thøc tu©n thñ ph¸p luËt giao th«ng, thËm chÝ coi th−êng ph¸p luËt, kh«ng t«n träng lùc l−îng lµm nhiÖm vô vµ c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng thùc thi nhiÖm vô, cè t×nh l¹ng l¸ch, tham gia giao th«ng víi tèc ®é v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp, chë qu¸ sè ng−êi, kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh an toµn giao th«ng,... th× hËu qu¶ ®Ó l¹i rÊt khã l−êng. HËu qu¶ ®ã cã thÓ lµm ¸ch t¾c giao th«ng; g©y thiÖt h¹i vÒ tiÒn cña, tÝnh m¹ng cña ng−êi tham gia lÔ héi, tham quan di tÝch, danh th¾ng; ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi trËt tù, an toµn x· héi. NÕu du kh¸ch vµ ng−êi 67 hµnh h−¬ng tù nguyÖn, tù gi¸c tu©n thñ quy ®Þnh cña ph¸p luËt giao th«ng, chÊp hµnh sù chØ dÉn cña c¬ quan qu¶n lý th× ch¾c ch¾n sÏ gãp phÇn mang l¹i v¨n minh cho ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi céng ®ång, sù an toµn cho nh÷ng ng−êi tham dù. §Ó b¶o ®¶m an toµn giao th«ng t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÇn: - Cã b¶ng chØ dÉn ®−êng ®Õn di tÝch, th¾ng c¶nh, lÔ héi; cã s¬ ®å h−íng dÉn vÒ giao th«ng. - Cã ph−¬ng ¸n chñ ®éng ®Ó ph©n luång giao th«ng hîp lý. - T¨ng c−êng lùc l−îng øng trùc, tuÇn tra l−u ®éng t¹i c¸c tuyÕn ®−êng träng ®iÓm, khu vùc vui ch¬i ®Ó b¶o ®¶m cho nh©n d©n ®i l¹i thuËn tiÖn, an toµn. - Trªn c¸c tuyÕn ®−êng hµnh h−¬ng cÇn ®Çu t− x©y dùng hÖ thèng lan can, xö lý chèng tr¬n tr−ît ®Ó b¶o ®¶m an toµn cho kh¸ch tham quan. - Xö lý nghiªm nh÷ng tr−êng hîp x©m lÊn lßng, hÌ ®−êng; nh÷ng tr−êng hîp vi ph¹m quy ®Þnh vÒ an toµn giao th«ng theo thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm. - Bè trÝ b·i göi xe t−¬ng xøng víi l−îng ph−¬ng tiÖn; bè trÝ dÞch vô tr«ng gi÷ xe chu ®¸o, kh«ng ®Ó dÞch vô tr«ng gi÷ xe tù ph¸t trong khu vùc di tÝch, danh th¾ng hoÆc tïy tiÖn t¨ng phÝ tr«ng gi÷ ph−¬ng tiÖn sai quy ®Þnh. 68 4. B¶o vÖ m«i tr−êng B¶o vÖ m«i tr−êng t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi lµ ho¹t ®éng gi÷ cho m«i tr−êng n¬i ®©y trong lµnh, s¹ch ®Ñp; phßng ngõa, h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu ®èi víi m«i tr−êng; kh¾c phôc « nhiÔm; khai th¸c, sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn. Theo b¸o c¸o cña c¸c Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch, vµ theo tæng kÕt cña Côc V¨n hãa th«ng tin c¬ së, vÒ c¬ b¶n, viÖc tuyªn truyÒn n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¸c di tÝch, danh th¾ng vµ t¹i c¸c lÔ héi trªn ®Þa bµn c¶ n−íc lu«n ®−îc chó träng quan t©m. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, « nhiÔm m«i tr−êng ®ang lµ vÊn ®Ò bÊt cËp t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, g©y ¶nh h−ëng lín ®Õn m«i tr−êng sèng, m«i tr−êng v¨n hãa - x· héi vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng vµ ®Êt n−íc. B¶o vÖ m«i tr−êng lµ yªu cÇu ®Æt ra cho mçi céng ®ång. XuÊt ph¸t tõ c¸c ho¹t ®éng m−u sinh, kiÕm sèng vµ h−ëng thô mµ chóng ta ®ang trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ì nÆng lªn m«i tr−êng vµ c¶nh quan m«i tr−êng xung quanh m×nh nh÷ng ¸p lùc ngµy cµng lín. Cã nh÷ng ®Þa ph−¬ng, v× phôc vô nhu cÇu më réng lÔ héi mµ s½n sµng lÊp s«ng, b¹t nói, chÆt rõng, triÖt h¹ c©y cèi trong di tÝch,... ®Ó më réng di tÝch hoÆc ph¹m vi côm di tÝch nh»m thu hót ®«ng h¬n l−îng kh¸ch du lÞch vµ kh¸ch hµnh h−¬ng. HÖ qu¶ lµ m«i tr−êng sinh th¸i bÞ 69 tæn th−¬ng nghiªm träng, mÊt ®i kh«ng gian t«n nghiªm, thiªng liªng cña di tÝch. Thùc tÕ diÔn ra ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng cho thÊy, m«i tr−êng tù nhiªn ë c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi bÞ « nhiÔm lµ do t¸c ®éng tiªu cùc tõ nh÷ng ho¹t ®éng thiÕu ý thøc cña con ng−êi. Sù thiÕu ý thøc cña du kh¸ch, nhÊt lµ du kh¸ch ®Õn vµ ®i víi sè l−îng lín ®· t¹o ra "nói r¸c" khæng lå tõ vá lon bia, vá chai ®ùng n−íc, c¸c lo¹i bao b× b»ng ni l«ng, giÊy gãi ®ñ lo¹i l−¬ng thùc vµ thùc phÈm mang theo trªn ®−êng ®Õn víi c¸c vïng miÒn trªn ®Êt n−íc. Bªn c¹nh c¸c chÊt th¶i v« c¬ ®· nªu, nh÷ng chÊt th¶i h÷u c¬ ®Ó l¹i nh− thøc ¨n thõa, c¸c chÊt th¶i tù nhiªn cña con ng−êi còng gãp phÇn t¹o ra bÇu kh«ng khÝ « nhiÔm vµ g©y mÊt vÖ sinh cho ®Þa ®iÓm hä võa t¹m thêi dõng ch©n trªn hµnh tr×nh cña m×nh. Chóng ta còng cßn thÊy c©y cèi, v−ên t−îc, ®ång ruéng, n−¬ng, rõng,... cã thÓ trë nªn x¸c x¬ v× bÞ du kh¸ch tham quan, ng−êi ®i hµnh lÔ, du xu©n,... vin c©y bÎ cµnh, ng¾t hoa, h¸i l¸, h¸i léc. S«ng suèi, ao hå cã thÓ bÞ « nhiÔm nghiªm träng v× c¸c lo¹i chÊt th¶i vøt v« téi v¹ xuèng dßng n−íc, mµ cã khi ®ã lµ hÖ qu¶ cña hµnh ®éng v« t− cña kh¸ch tham quan (vÝ dô th¶ måi cho c¸ ¨n, léi n−íc nghÞch vui, tham gia trß ch¬i d−íi n−íc hoÆc 70 tham gia c©u c¸ gi¶i trÝ, v.v.). Di tÝch cã thÓ bÞ chÆt, c¾t, c−a xÎ, vÏ bËy hoÆc tr¸o ®æi vÞ trÝ, hoÆc can thiÖp lµm cho t−¬i míi theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i,... khiÕn diÖn m¹o di tÝch cæ kÝnh quý gi¸ víi khung c¶nh c©y cèi, ao hå, s«ng suèi, ®−êng ®i, bÕn b·i,... bÞ biÕn d¹ng theo chiÒu h−íng ph¸ ho¹i di tÝch, danh th¾ng kh«ng ph¶i lµ hiÕm gÆp sau mçi kú tæ chøc lÔ héi hoÆc sau mçi ®ît du kh¸ch tham quan ghÐ qua trong c¸c dÞp cao ®iÓm trong n¨m. Sù bÒn v÷ng cña di s¶n v¨n hãa, cña kh«ng gian v¨n hãa, cña m«i tr−êng c¶nh quan g¾n víi di s¶n v¨n hãa lµ tµi s¶n mµ tÊt c¶ chóng ta, trong ®ã cã du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng... cÇn gi÷ g×n vµ b¶o vÖ ®Ó cuéc sèng - ng«i nhµ chung cña tÊt c¶ chóng ta lu«n ®−îc xanh - s¹ch - ®Ñp theo ®óng nghÜa tèt ®Ñp cña nã. B¶o vÖ m«i tr−êng lµ ho¹t ®éng th−êng xuyªn, liªn tôc vµ rÊt cÇn sù quan t©m gi¸m s¸t trùc tiÕp cña c¸c ban qu¶n lý, cña c¸c ®Þa ph−¬ng cã di tÝch, danh th¾ng, lÔ héi, ®Ó nh÷ng di s¶n nµy trë thµnh nh÷ng ®iÓm ®Õn v¨n minh, an toµn vµ s¹ch ®Ñp. Mçi ®Þa ph−¬ng, mçi ng−êi d©n së t¹i, mçi du kh¸ch ®Òu cã thÓ tham gia b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi, lµm cho bé mÆt n¬i ®©y trë nªn v¨n minh h¬n theo nh÷ng gîi ý sau ®©y: §èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng: 71 - Niªm yÕt h−íng dÉn thùc hiÖn b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i khu di tÝch, lÔ héi, ®iÓm du lÞch. - Tuyªn truyÒn ®Õn tõng ng−êi d©n së t¹i vÒ x©y dùng nÕp sèng v¨n minh, øng xö v¨n hãa t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi; tuyªn truyÒn xãa bá nh÷ng thãi quen xÊu g©y h¹i ®Õn m«i tr−êng vµ di tÝch, danh th¾ng. - Lµm sæ l−u niÖm ®Ó ghi nhí sù ®ãng gãp cña c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ vµ c¸ nh©n ®èi víi di tÝch thay v× lËp bia ®¸ hoÆc kh¾c lªn cét kÌo, lªn t−êng ®Ó ghi c«ng ®øc, g©y h− h¹i di tÝch vµ ph¶n c¶m cho du kh¸ch, ng−êi dù héi. - Trong ph¹m vi c¸c di tÝch vµ danh th¾ng cÇn ®Æt nhµ vÖ sinh c«ng céng nh»m ®¸p øng nhu cÇu vµ b¶o ®¶m vÖ sinh cña ng−êi d©n. Tuy nhiªn, kh«ng ®−îc l¾p ®Æt hÖ thèng èng x¶ vÖ sinh trùc tiÕp xuèng s«ng, suèi, ao, hå v× sÏ g©y « nhiÔm m«i tr−êng. - §Æt thïng r¸c däc ®−êng ®i cho du kh¸ch sö dông. Cã thÓ ghi râ thïng chøa chÊt th¶i v« c¬ hay h÷u c¬ ®Ó tiÖn cho viÖc xö lý, ph©n lo¹i r¸c. - §èi víi di tÝch vµ lÔ héi lín nªn cã hîp ®ång vÖ sinh víi c¸c c«ng ty m«i tr−êng ®Ó ®èt hoÆc ch«n lÊp r¸c theo ®óng quy ®Þnh. Bè trÝ n¬i chøa r¸c th¶i, nhµ vÖ sinh vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho kh¸ch thuËn lîi, b¶o ®¶m vÖ sinh m«i tr−êng. - Gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ 72 m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô trªn ®Þa bµn. LÊy tiªu chuÈn thùc hiÖn tèt b¶o vÖ m«i tr−êng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó xem xÐt c«ng nhËn, phong tÆng c¸c danh hiÖu v¨n hãa. - X©y dùng th«n, lµng, Êp, b¶n, bu«n, phum, sãc, c¬ quan, c¬ së s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô trªn ®Þa bµn ®Þa ph−¬ng th©n thiÖn bÒn v÷ng víi m«i tr−êng. §èi víi ng−êi d©n së t¹i: - N©ng cao ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh chung. Tham gia vÖ sinh ®−êng lµng, ngâ xãm ®Òu ®Æn h»ng ngµy, h»ng tuÇn. §Æc biÖt, sau mçi dÞp lÔ héi cÇn tham gia quÐt dän r¸c th¶i, kh¬i th«ng cèng r·nh; tu söa l¹i t−êng bao cña khu di tÝch; ®−êng s¸, c¶nh quan cña xãm lµng,... - Trång thªm c©y xanh trong ph¹m vi cña di tÝch, danh th¾ng, n¬i diÔn ra lÔ héi. §èi víi c¸c di tÝch, danh th¾ng cã diÖn tÝch ®Êt lín, nªn kÕt hîp trång c©y xanh l−u niªn l−u niÖm ®Ó t¨ng thªm sù th©n thiÖn cho di tÝch, danh th¾ng vµ gãp phÇn b¶o vÖ m«i tr−êng xanh, bÒn v÷ng. §èi víi du kh¸ch: - Thùc hiÖn nghiªm tóc nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ ban qu¶n lý khu di tÝch ®· ®Ò ra. - X¶ r¸c ®óng n¬i quy ®Þnh. - Thùc hiÖn tiÕt kiÖm trong viÖc th¾p h−¬ng, ®èt vµng m·. 73 - Kh«ng bÎ c©y, h¸i léc,... - Kh«ng viÕt, vÏ bËy lªn t−êng nhµ. - Kh«ng kh¹c nhæ, phãng uÕ bõa b·i. 5. Thùc hiÖn v¨n minh dÞch vô vµ th−¬ng m¹i HiÖn nay, do ®êi sèng kinh tÕ cña x· héi nãi chung vµ tõng c¸ nh©n nãi riªng ph¸t triÓn nªn nhu cÇu du lÞch, tham quan di tÝch, tham dù c¸c lÔ héi cña nh©n d©n còng kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao. Du kh¸ch ®Õn víi danh th¾ng vµ lÔ héi kh«ng chØ ®Ó tri ©n c«ng ®øc tiÒn nh©n, th−ëng ngo¹n, cÇu may mµ cßn mong ®−îc tÜnh t©m, t×m thÊy nhiÒu niÒm vui, th−ëng thøc c¸c s¶n vËt cña ®Þa ph−¬ng,... Do vËy, dÞch vô ë lÔ héi, di tÝch, danh th¾ng cÇn ®¸p øng nhu cÇu chÝnh ®¸ng ngµy cµng cao nµy. DÞch vô t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi bao gåm: DÞch vô phôc vô giao th«ng (ph−¬ng tiÖn chuyªn chë hµnh kh¸ch, dÞch vô söa ch÷a, b¬m v¸ «t«, xe m¸y, xe ®¹p; tr«ng gi÷ xe m¸y, xe ®¹p, «t«); dÞch vô phôc vô ¨n nghØ (qu¸n ¨n uèng, qu¸n trä, nhµ hµng, kh¸ch s¹n); dÞch vô v¨n hãa (chôp ¶nh, tæ chøc c¸c trß ch¬i, xem nghÖ thuËt, quÇy b¸n s¸ch vµ c¸c lo¹i v¨n hãa phÈm, ®å l−u niÖm; ph¸t hµnh b¨ng, ®Üa ca nh¹c, s©n khÊu);... §èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng cã ®iÓm di tÝch, lÔ héi, ®©y lµ dÞp ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy dÞch vô ph¸t triÓn, kÝch cÇu t¨ng søc tiªu thô hµng 74 hãa vµ lµm cho ®ång tiÒn l−u chuyÓn nhanh h¬n. Tõ c¸c dÞch vô nµy, ®Þa ph−¬ng thu ®−îc mét kho¶n tiÒn kh«ng nhá, ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng còng cã thªm viÖc lµm míi, t¹o thªm thu nhËp, gióp nhiÒu hé gia ®×nh tho¸t ®ãi gi¶m nghÌo, bé mÆt ®Þa ph−¬ng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. H¬n thÕ n÷a, nhiÒu s¶n vËt cña ®Þa ph−¬ng còng trë nªn næi tiÕng trong n−íc vµ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, dÞch vô ë nhiÒu n¬i ®· bÞ "biÕn t−íng" khiÕn cho kh«ng gian chî bóa th−¬ng m¹i lÊn ¸t kh«ng gian v¨n hãa, lµm xÊu ®i h×nh ¶nh ®Þa ph−¬ng bëi tæ chøc dÞch vô trµn lan, x« bå, tËn thu qu¸ møc; ng−êi b¸n hµng th−êng cã th¸i ®é thiÕu hßa nh·, thiÕu th©n thiÖn, nhiÒu tr−êng hîp cßn b¾t chÑt kh¸ch; nhiÒu s¶n phÈm v¨n hãa (s¸ch, b¸o, b¨ng, ®Üa, ch−¬ng tr×nh ca nh¹c, biÓu diÔn thêi trang, vui ch¬i gi¶i trÝ,...) thiÕu lµnh m¹nh hoÆc kh«ng ®−îc phÐp l−u hµnh, phæ biÕn vÉn trµn lan. T×nh tr¹ng nµy ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ®êi sèng v¨n hãa, tinh thÇn, thuÇn phong mü tôc, lµ rµo c¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng cña ®Þa ph−¬ng. Cã thÓ nãi, v¨n minh dÞch vô th−¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng thµnh tè hµng ®Çu cña v¨n minh du lÞch. V× vËy, chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng qu¶n lý du lÞch ë ®Þa ph−¬ng cã ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi cÇn t¹o dùng nÕp sèng v¨n minh trong kinh doanh dÞch vô th−¬ng m¹i ë chÝnh ®Þa ph−¬ng m×nh. 75 §Ó t¹o dùng cung c¸ch kinh doanh dÞch vô v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÇn: - Tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc vµ kü n¨ng kinh doanh dÞch vô v¨n minh cho c¸n bé vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thµnh phÇn tham gia kinh doanh dÞch vô. - Rµ so¸t, ®Èy m¹nh c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t, n©ng cao chÊt l−îng c¸c dÞch vô hiÖn ®ang khai th¸c phôc vô kh¸ch tham quan t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng. - X©y dùng chiÕn l−îc s¶n phÈm du lÞch phï hîp víi tiÒm n¨ng, tµi nguyªn vµ thÕ m¹nh cña ®Þa ph−¬ng; chó träng ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l−îng c¸c s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa. - Quy ho¹ch, s¾p xÕp, bè trÝ c¸c ngµnh dÞch vô thµnh nh÷ng khu vùc riªng; cã trËt tù, hµng lèi võa ®Ó tiÖn cho viÖc qu¶n lý vµ võa b¶o ®¶m an ninh trËt tù cho di tÝch, lÔ héi vµ nh÷ng ng−êi tham dù. - Niªm yÕt hoÆc cã biÖn ph¸p th«ng b¸o réng r·i gi¸ nh÷ng dÞch vô c«ng céng; thµnh lËp bé phËn kiÓm tra, gi¸m s¸t th−êng xuyªn, b¶o ®¶m phôc vô ®óng chÊt l−îng, ®óng gi¸ quy ®Þnh, tr¸nh t×nh tr¹ng tïy tiÖn n©ng gi¸, b¾t chÑt kh¸ch. - KiÓm so¸t chÆt chÏ néi dung nh÷ng Ên phÈm l−u niÖm, Ên phÈm v¨n hãa l−u hµnh t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi. 76 - Kiªn quyÕt xö lý nh÷ng hµnh vi kinh doanh dÞch vô tr¸i phÐp hoÆc kh«ng ®óng quy ®Þnh. - §èi víi lÔ héi lín ph¶i cã quy ho¹ch vµ cã s¬ ®å dÞch vô ®Ó tiÖn cho viÖc kiÓm tra theo dâi, kh«ng ®Ó dÞch vô lÊn ¸t lÔ héi c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. - Qu¶n lý, sö dông tiÒn c«ng ®øc, tiÒn thu tõ c¸c dÞch vô t¹i c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. §èi víi ng−êi kinh doanh dÞch vô: - Cã th¸i ®é th©n thiÖn, hßa nh·, ®óng mùc víi kh¸ch hµng. - Kh«ng ®−îc lîi dông hoµn c¶nh ®Ó tù ý t¨ng gi¸, b¾t chÑt kh¸ch hµng. - Kh«ng cã th¸i ®é b¾t Ðp, m¾ng chöi kh¸ch hµng khi kh¸ch hµng kh«ng cã nhu cÇu sö dông. - ChØ kinh doanh nh÷ng mÆt hµng ®−îc phÐp kinh doanh. - Kh«ng l−u hµnh, phæ biÕn vµ kinh doanh c¸c s¶n phÈm v¨n hãa ®· cã quyÕt ®Þnh ®×nh chØ l−u hµnh, cÊm l−u hµnh, thu håi, tÞch thu, tiªu hñy. - Kh«ng kinh doanh dÞch vô v¨n hãa mµ kh«ng cã giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh hoÆc giÊy phÐp kinh doanh theo quy ®Þnh. - Kh«ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ nÕp sèng v¨n minh, an ninh, trËt tù vµ phßng, chèng ch¸y næ. 77 V. THùC HIÖN TIÕT KIÖM TRONG LÔ HéI Sinh thêi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quan niÖm: Thùc hµnh "cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh" lµ nÒn t¶ng cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, cña ng−êi c¸n bé c¸ch m¹ng. Ng−êi kh¼ng ®Þnh: "Mét d©n téc biÕt cÇn, kiÖm, biÕt liªm, lµ mét d©n téc giµu vÒ vËt chÊt, m¹nh vÒ tinh thÇn, lµ mét d©n téc v¨n minh tiÕn bé"1. B¸c d¹y: "TiÕt kiÖm kh«ng ph¶i lµ bñn xØn. Khi kh«ng nªn tiªu xµi th× mét ®ång xu còng kh«ng nªn tiªu. Khi cã viÖc ®¸ng lµm, viÖc Ých lîi cho ®ång bµo, cho Tæ quèc, th× dï bao nhiªu c«ng, tèn bao nhiªu cña, còng vui lßng. Nh− thÕ míi ®óng lµ kiÖm"2. §i ®«i víi viÖc thùc hµnh kiÖm ph¶i chèng l·ng phÝ. NÕu lµm ra ®−îc bao nhiªu l¹i tiªu xµi l·ng phÝ hÕt bÊy nhiªu th× kh«ng l¹i hoµn kh«ng. §èi víi c¸c ho¹t ®éng tæ chøc lÔ héi hiÖn nay, cã thÓ thÊy nhiÒu biÓu hiÖn cña l·ng phÝ nh−: - Tæ chøc lÔ héi dµi ngµy nh−ng néi dung s¬ sµi, thiÕu hiÖu qu¶ x· héi, hiÖu qu¶ kinh tÕ. - LÔ vËt d©ng cóng xa hoa. - §èt h−¬ng, vµng m·, ®å m· qu¸ giíi h¹n sinh ho¹t tÝn ng−ìng. - Dïng nhiÒu c«ng søc, tiÒn cña cho c«ng t¸c b¶o vÖ, æn ®Þnh trËt tù, g©y tèn kÐm tiÒn cña, c«ng søc. _____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.5, tr.642, 637. 78 """