🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tuyển Tập Câu Hỏi Định Tính Vật Lý Ebooks Nhóm Zalo NguyÔn Quang §«ng TuyÓn tËp C©u hái ®Þnh tÝnh vËt lý THÁI NGUYÊN 2010 Nguyễn Quang Đông 0 Môc lôc C©u hái H−íng dÉn Lêi nãi ®Çu 2 1. C¸c c©u hái phÇn c¬ häc 3 50 2. C¸c c©u hái phÇn nhiÖt häc 19 67 3. C¸c c©u hái phÇn ®iÖn tõ 27 75 4. C¸c c©u hái phÇn quang häc 38 88 5. C¸c c©u hái phÇn vËt lý h¹t nh©n, thiªn v¨n häc. 48 102 Tµi liÖu tham kh¶o 104 Nguyễn Quang Đông 1 Lêi nãi ®Çu VËt lý häc lµ mét m«n häc lý thó. C¸c hiÖn t−îng vËt lý xuÊt hiÖn vµ øng dông trong mäi mÆt cña ®êi sèng, s¶n xuÊt. §Ó viÖc häc vËt lý ®¹t kÕt qu¶ tèt, bªn c¹nh viÖc gi¶i c¸c bµi tËp tÝnh to¸n th× viÖc vËn dông kiÕn thøc ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn t−îng thùc tÕ ®ãng vai trß quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l−îng, t¹o høng thó cho häc sinh trong häc tËp. TËp s¸ch nhá nµy tËp hîp mét sè c©u hái ®Þnh tÝnh vËt lý trong ch−¬ng tr×nh THPT, thuéc c¸c phÇn: C¬ häc, nhiÖt häc, ®iÖn tõ, quang häc vµ vËt lý h¹t nh©n, thiªn v¨n häc. C¸c em häc sinh h∙y cè g¾ng vËn dông kiÕn thøc ®−îc häc ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ chØ nªn xem h−íng dÉn gi¶i ®Ó ®èi chiÕu víi c©u tr¶ lêi cña m×nh. Do thêi gian vµ kinh nghiÖm cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch¾c ch¾n cuèn s¸ch kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña b¹n ®äc ®Ó s¸ch ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Chóc c¸c em häc sinh cã nhiÒu niÒm vui khi häc vËt lý vµ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao trong häc tËp. T¸c gi¶ NGUYÔN QUANG §¤NG §H Th¸i Nguyªn Email: [email protected] Mobile : 0974974888 Nguyễn Quang Đông 2 PhÇn c©u hái I. C¸c c©u hái phÇn c¬ häc 1. Mét phi c«ng vò trô ®ang lµm viÖc trong mét khoang kÝn cña tµu vò trô. Anh ta kh«ng biÕt lµ anh ta cã chuyÓn ®éng cïng víi tµu vò trô trªn quü ®¹o kh«ng. C¶m gi¸c cña anh ta cã ®óng kh«ng? T¹i sao? 2. Mét ng−êi ®ang th¶ cho thuyÒn cña m×nh tr«i trªn s«ng. Anh ta ph¸t hiÖn thÊy cã mét c¸i bÌ gç tr«i s¸t thuyÒn m×nh vµ ®· quyÕt ®Þnh chÌo thuyÒn ®Ó t¸ch khái bÌ gç. Hái trong tr−êng hîp nµy chÌo thuyÒn tiÕn lªn phÝa tr−íc hay gi÷ cho thuyÒn lïi l¹i phÝa sau (cïng mét kho¶ng c¸ch so víi bÌ gç) cã lîi h¬n? V× sao? 3. Tõ t©m mét c¸i ®Üa ®ang quay ng−êi ta bóng mét viªn bi l¨n theo lßng mµng ®Æt trªn mét b¸n kÝnh cña ®Üa. Hái quü ®¹o cña viªn bi ®èi víi ®Üa vµ ®èi víi Tr¸i §Êt cã h×nh g×? 4. Hai em bÐ ®øng ë hai ®Çu cña mét toa tµu ®ang chuyÓn ®éng, cïng nÐm bãng vÒ phÝa nhau. Coi ®éng t¸c nÐm cña c¶ hai ®Òu gièng nhau vµ tµu ho¶ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. Hái em bÐ nµo b¾t ®−îc bãng tr−íc: Em ®øng ®Çu toa hay cuèi toa? 5. §Æt mét viªn g¹ch lªn trªn mÆt mét tê giÊy råi cho chóng r¬i tù do. Hái trong qu¸ tr×nh r¬i viªn g¹ch cã “®Ì” lªn tê giÊy kh«ng? C©u tr¶ lêi sÏ nh− thÕ nµo nÕu cho chóng r¬i trong kh«ng khÝ? 6. §Ó c¸c tia n−íc tõ c¸c b¸nh xe ®¹p kh«ng thÓ b¾n vµo ng−êi ®i xe, phÝa trªn b¸nh xe ng−êi ta g¾n nh÷ng c¸i ch¾n bïn. Khi ®ã ph¶i g¾n nh÷ng c¸i ch¾n bïn nh− thÕ nµo? 7. Quan s¸t nh÷ng tia löa ®á (Thùc chÊt lµ nh÷ng h¹t bôi ®¸ mµi) b¾n ra khi mµi mét vËt kim lo¹i trªn mét ®¸ mµi quay trßn, h×nh ¶nh ®ã cho ta liªn t−ëng ®Õn ®¹i l−îng vËt lý nµo cña chuyÓn ®éng trßn? 8. Mét vÖ tinh ph¶i cã chu kú quay lµ bao nhiªu ®Ó nã trë thµnh vÖ tinh ®Þa tÜnh cña Tr¸i §Êt? Nguyễn Quang Đông 3 9. Quan s¸t mét b¸nh xe ®¹p ®ang l¨n trªn ®−êng ta thÊy c¸c nan hoa ë phÝa trªn trôc quay ®ang quay nh− hoµ vµo nhau, trong khi ®ã ta l¹i cã thÓ ph©n biÖt tõng nan hoa ë phÇn d−íi cña trôc b¸nh xe. H·y gi¶i thÝch? 10. Mét hµnh kh¸ch ®i trªn xe buýt cho biÕt, khi xe cßn Ýt kh¸ch khi qua chç ®−êng xÊu, xe bÞ xãc nhiÒu lµm ng−êi ngåi trªn xe rÊt khã chÞu. Nh−ng khi xe ®· ®«ng kh¸ch, l¹i thÊy ªm h¬n kÓ c¶ khi qua nh÷ng chç ®−êng xÊu. C¶m gi¸c Êy cã ®óng kh«ng? H·y gi¶i thÝch? 11. Trong cuèn s¸ch “VËt lý vui”, t¸c gi¶ IA Perenman cã ®Ò cËp ®Õn “Ph−¬ng ph¸p rÎ nhÊt ®Ó du lÞch”. §ã lµ chØ cÇn ®−îc n©ng cao khái mÆt ®Êt nhê mét khÝ cÇu, chê ®Õn khi Tr¸i §Êt quay ®Õn vÞ trÝ mong muèn råi h¹ xuèng! Ph−¬ng ph¸p ®ã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc kh«ng? H·y gi¶i thÝch. 12. Lùc hót cña MÆt Trêi lªn MÆt Tr¨ng lín h¬n lùc hót cña Tr¸i §Êt lªn MÆt Tr¨ng kho¶ng hai lÇn. Nh−ng t¹i sao MÆt Tr¨ng l¹i lµ vÖ tinh cña Tr¸i §Êt mµ nã kh«ng ph¶i lµ hµnh tinh quay quanh MÆt Trêi? 13. T¹i sao khi dïng c©n ®ßn kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ®−îc sù thay ®æi träng l−îng cña c¸c vËt khi di chuyÓn tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c trªn Tr¸i §Êt? 14. Cã thÓ lµm cho sè chØ cña lùc kÕ nhá h¬n hoÆc lín h¬n träng l−îng mét vËt treo vµo nã kh«ng? 15. B«i dÇu mì cã t¸c dông lµm gi¶m ma s¸t. Nh−ng t¹i sao ng−êi ta kh«ng b«i dÇu cho c¸c thanh ray ®−êng s¾t? 16. Trong nh÷ng thÝ nghiÖm chÕ t¹o ®¹n cña ngµnh kÜ thuËt qu©n sù ng−êi ta thÊy viªn ®¹n h×nh nãn lu«n bay xa h¬n viªn ®¹n h×nh cÇu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− nhau. H·y gi¶i thÝch t¹i sao? 17. Mét qu¶ bãng nÕu b¬m c¨ng qu¸ khi ®¸ sÏ rÊt khã kh¨n, thËm chÝ cÇu thñ cã thÓ bÞ ®au ch©n khi ®¸ vµo qu¶ bãng nµy. V× sao vËy? 18. Mét vËt nÆng 10 kg ®−îc ®Æt trªn ®Üa c©n cña mét c¸i c©n lß xo. C©n ®−îc ®Æt trong thang m¸y. Hái c©n sÏ chØ bao nhiªu nÕu thang m¸y r¬i tù do? Nguyễn Quang Đông 4 19. Mét khÈu sóng tiÓu liªn ®Æt nßng sóng theo ph−¬ng ngang. Khi sóng b¾n ra mét viªn ®¹n, c¸i g× sÏ r¬i xuèng ®Êt tr−íc: ®Çu ®¹n hay vá ®¹n (catót)? Bá qua søc c¶n cña kh«ng khÝ. 20. Mét cËu bÐ tõ trong toa xe löa ®ang chuyÓn ®éng, nÐm ra theo ph−¬ng ngang mét mÈu phÊn theo h−íng ng−îc víi h−íng chuyÓn ®éng cña tµu víi tèc ®é b»ng tèc ®é cña tµu. Viªn phÊn sÏ chuyÓn ®éng thÕ nµo ®èi víi tµu vµ ®èi víi ng−êi ®øng d−íi ®Êt? 21. Khi gËp khuûu tay ta cã thÓ n©ng ®−îc mét vËt nÆng h¬n so víi tr−êng hîp duçi th¼ng tay theo ph−¬ng ngang. T¹i sao? 22. Nh÷ng c«ng nh©n khi v¸c nh÷ng bao hµng nÆng, hä th−êng chói ng−êi vÒ phÝa tr−íc mét chót. H·y gi¶i thÝch v× sao? 23. Ng−êi ta th−êng nãi: “Kh«ng thÓ tù n¾m tãc m×nh mµ nhÊc m×nh lªn ®−îc”. C©u nãi nµy cã c¬ së khoa häc kh«ng? H·y gi¶i thÝch? 24. Mét nhµ du hµnh vò trô ®· ra ngoµi kh«ng gian vò trô, sau khi lµm viÖc, hä muèn trë l¹i con tµu cña m×nh. Lµm thÕ nµo cã thÓ di chuyÓn vÒ phÝa con tµu, khi mµ trong kh«ng gian vò trô kh«ng cã vËt nµo cã thÓ ®¹p ch©n lªn ®ã mµ ®Èy c¶. H·y t×m mét ph−¬ng ¸n gióp c¸c nhµ du hµnh vò trô ? 25. V× sao c¸c s©n bay vò trô th−êng ®Æt ë nh÷ng n¬i gÇn víi xÝch ®¹o vµ ng−êi ta lu«n phãng c¸c vÖ tinh nh©n t¹o cïng chiÒu víi chiÒu quay cña Tr¸i §Êt ? 26. Ng−êi ta v¸c mét bã cñi lªn tÇng ba råi ®èt bã cñi ®ã. Khi mang bã cñi lªn tÇng 3, bã cñi ®· cã mét thÕ n¨ng. Khi ta ®èt bã cñi, v× n¨ng l−îng kh«ng thÓ tù mÊt ®i nªn phÇn thÕ n¨ng mµ bã cñi thu ®−îc còng ph¶i biÕn thµnh nhiÖt. VËy khi ®èt cñi cµng cao th× nhiÖt l−îng táa ra cµng lín. §iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã cã ®óng kh«ng ? Gi¶i thÝch ? 27. Mét qu¶ bãng sau khi ®¹p xuèng sµn nhµ, nã n¶y lªn cao h¬n so víi vÞ trÝ ban ®Çu. Hái ph¶i lµm nh− thÕ nµo ®Ó bãng cã thÓ n¶y ®−îc nh− vËy? 28. §Ó cã thÓ tung ng−êi lªn cao, c¸c diÔn viªn xiÕc ®· lµm nh− sau: Mét diÔn viªn ®øng ë ®Çu mét tÊm v¸n ®Æt trªn gi¸ ®ì, ®Çu kia cña tÊm v¸n ®−îc n©ng Nguyễn Quang Đông 5 lªn cao; mét diÔn viªn kh¸c nh¶y dËm lªn ®Çu ®· n©ng cao ®ã. KÕt qu¶ lµ diÔn viªn thùc hiÖn ®−îc có tung ng−êi lªn cao. H·y gi¶i thÝch c¬ së cña c¸ch lµm trªn? 29. §Ó n−íc trong èng cã thÓ phun ra xa h¬n ng−êi ta th−êng bÞt mét ®Çu èng chØ ®Ó mét lç nhá cho n−íc phun ra. H·y gi¶i thÝch c¬ së cña c¸ch lµm trªn? 30. Nh÷ng ng−êi chÌo thuyÒn trªn s«ng cho biÕt mét kinh nghiÖm cña m×nh: nÕu thuyÒn ®i xu«i dßng nªn ®i ë gi÷a s«ng, cßn ng−îc dßng nªn ®i s¸t bê s«ng. V× sao l¹i lµm nh− vËy? 31. Quan s¸t mét ®oµn tµu ®ang ch¹y víi vËn tèc lín, thÊy nh÷ng m¶nh giÊy vôn ë hai bªn bÞ hót vµo tµu. ë c¸c nhµ ga ng−êi ta lu«n yªu cÇu hµnh kh¸ch ®øng c¸ch xa ®−êng s¾t khi tµu ®ang tiÕn vµo ga. H·y gi¶i thÝch? 32. V× sao trong c¸c bÕn c¶ng, c¸c tµu bÌ ®Ëu th−êng treo nh÷ng lèp xe «t« cò ë hai bªn thµnh tµu? 33. Mét em bÐ khi ¨n l¹c (®Ëu phông) luéc, muèn chän ®−îc nh÷ng cñ to, em ®· kh«n ngoan cÇm ræ l¹c l¾c m¹nh nhiÒu lÇn, nh÷ng cñ l¹c to ®· tråi lªn trªn. H·y gi¶i thÝch c¬ së cña c¸ch lµm ®ã? 34. Hai ng−êi b¹n ë kho¶ng c¸ch t−¬ng ®èi xa gäi cho nhau. Hái ©m thanh sÏ nghe râ h¬n khi hä ë vïng kh«ng khÝ Êm (nh− ë sa m¹c) hay vïng kh«ng khÝ l¹nh (nh− trªn mÆt b¨ng)? 35. NÕu th¶ r¬i mét hßn bi thÐp lªn phiÕn ®¸ cøng th× nã sÏ n¶y lªn mét sè lÇn. §«i khi cã mét trong nh÷ng lÇn n¶y lªn l¹i cao h¬n lÇn tr−íc ®ã (nh−ng kh«ng cao h¬n ®é cao mµ tõ ®ã ng−êi ta th¶ r¬i hßn bi). Gi¶i thÝch? ë ®©y cã g× m©u thuÉn víi ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng hay kh«ng? 36. Hai vËt bÊt k× lu«n hót nhau b»ng lùc hÊp dÉn. T¹i sao c¸c vËt ®Ó trong phßng nh− bµn, ghÕ, gi−êng, tñ mÆc dï chóng lu«n hót nhau nh−ng kh«ng bao giê di chuyÓn l¹i gÇn nhau ®−îc? 37. Cho mét chiÕc gËy dµi, h·y t×m träng t©m gËy mµ kh«ng dïng thªm bÊt k× mét dông cô nµo kh¸c? Nguyễn Quang Đông 6 38. Cã mét hßn bi ®Æt trªn bµn vµ mét c¸i lä óp lªn nã. Lµm thÕ nµo n©ng hßn bi lªn mµ kh«ng ®ông vµo nã? 39. Dùa vµo kiÕn thøc c¬ häc, cã thÓ ph©n biÖt qu¶ trøng sèng víi qu¶ trøng luéc mµ kh«ng ph¶i ®Ëp trøng ra b»ng c¸ch nµo? 40. Lµm thÕ nµo x¸c ®Þnh ®−îc thÓ tÝch bªn trong cña mét chiÕc xoong nÕu chØ cã mét chiÕc c©n? 41. Mét chiÕc cèc thuû tinh h×nh trô chøa mét chÊt láng ®Çy tíi mÐp. ChØ dïng mét chiÕc cèc cã d¹ng kh¸c vµ cã thÓ tÝch h¬i nhá h¬n, lµm thÕ nµo ®Ó chia l−îng chÊt láng trong cèc thµnh hai phÇn b»ng nhau? 42. Lµm thÕ nµo ®Ó ®o ®−êng kÝnh cña mét qu¶ bãng ®¸ chØ b»ng mét chiÕc th−íc cøng th¼ng? 43. Lµm thÕ nµo cã thÓ ®o ®−îc ®−êng kÝnh cña mét viªn bi nhá nÕu b¹n cã trong tay mét b×nh cã chia ®é? 44. T¹i sao kÐo ®øt mét sîi d©y Èm bÖn b»ng giÊy dÔ h¬n so víi khi sîi d©y kh«? 45. Trong mét cuéc ®ua xe, mét «t« bÊt ngê bÞ næ s¨m, lèp kh«ng thÓ gi÷ ®−îc h¬i. Hái ng−êi l¸i cã c¸ch nµo ch¹y xe mµ vµnh b¸nh xe kh«ng ch¹m mÆt ®−êng ®−îc kh«ng? T¹i sao? (Kh«ng xÐt ph−¬ng ¸n xe ch¹y nghiªng b»ng 2 b¸nh) 46. Mét ng−êi muèn x¸c ®Þnh khèi l−îng cña mét chiÕc xuång mµ anh ta ®ang ë ®ã. Hái ng−êi ®ã ph¶i lµm thÕ nµo nÕu trong tay chØ cã mét sîi d©y thõng vµ ng−êi ®ã biÕt sè c©n nÆng cña chÝnh m×nh? 47. ChØ dïng mét c¸i c©n vµ mét b×nh cã chia ®é, lµm thÕ nµo cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mét viªn bi nh«m lµ ®Æc hay cã mét hèc chøa khÝ ë bªn trong? Cã thÓ b»ng c¸ch nµo ®ã x¸c ®Þnh ®−îc lµ hèc ®ã n»m ë t©m hßn bi hay lÖch vÒ phÝa bÒ mÆt kh«ng? 48. Trong mét toa tµu ®ang chuyÓn ®éng trªn ®−êng s¾t t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo cña chuyÓn ®éng còng cã nh÷ng ®iÓm kh«ng chuyÓn ®éng Nguyễn Quang Đông 7 vµ nh÷ng ®iÓm chuyÓn ®éng theo chiÒu ng−îc víi chuyÓn ®éng cña toa. §ã lµ nh÷ng ®iÓm nµo? 49. Cã thÓ x¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña mét hßn ®¸ cã h×nh d¹ng bÊt k× nh− thÕ nµo?. H·y x¸c ®Þnh víi dông cô vµ vËt liÖu lµ: Hßn ®¸, lùc kÕ, b×nh n−íc. 50. Ng−êi ta rãt n−íc vµo mét cèc h×nh trô. Møc n−íc cao bao nhiªu th× träng t©m cña cèc cã n−íc chiÕm vÞ trÝ thÊp nhÊt? 51. Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè ma s¸t tr−ît ∝ cña gç trªn gç nÕu b¹n chØ cã c¸c dông cô lµ: B¶ng gç, thái gç, th−íc ®o ®é? 52. Tõ ®Ønh cña mét c¸i th¸p ng−êi ta nÐm 4 hßn ®¸ víi vËn tèc nh− nhau: Mét hßn nÐm th¼ng ®øng lªn trªn, hßn thø 2 nÐm th¼ng ®øng ®øng xuèng d−íi, hßn thø 3 nÐm sang bªn ph¶i theo ph−¬ng n»m ngang, hßn thø 4 nÐm sang bªn tr¸i theo ph−¬ng n»m ngang. H×nh tø gi¸c, mµ mçi ®Ønh lµ mét hßn ®¸ trong thêi gian r¬i, sÏ cã d¹ng nh− thÕ nµo? Trong khi tÝnh bá qua søc c¶n cña kh«ng khÝ. 53. Lùc hÊp dÉn gi÷a hai vËt cã thay ®æi kh«ng nÕu ta ®Æt xen vµo gi÷a hai vËt ®ã mét tÊm kÝnh dµy? 54. Mét cèc n−íc ®−îc ®Æt th¨ng b»ng trªn mét c¸i c©n. Tr¹ng th¸i c©n b»ng cña c©n ®ã cã bÞ ph¸ vì kh«ng nÕu nhóng mét ngãn tay vµo n−íc? (Ngãn tay kh«ng ch¹m vµo cèc) 55. Gi¶i thÝch v× sao trong khi tµu ho¶ ®ang ch¹y víi v©n tèc lín, sau khi ta nh¶y lªn råi vÉn r¬i l¹i chç cò? 56. Lùc kÕ cã giíi h¹n ®o lµ 10 (N). B¹n ph¶i c©n mét vËt cã träng l−îng tõ 11 ®Õn 20 (N). B¹n sÏ lµm thÕ nµo nÕu chØ cã thªm mét sîi d©y m¶nh? 57. Trong m«n bãng bÇu dôc, khi mét hËu vÖ muèn c¶n ph¸ tiÒn ®¹o ®éi ®èi ph−¬ng ®ang më tèc ®é xuèng bãng rÊt nhanh th× th−êng dïng vai chÌn vµo tiÒn ®¹o ®ã vµ lÊy søc n©ng ng−êi Êy lªn. Gi¶i thÝch t¹i sao ng−êi hËu vÖ lµm nh− thÕ l¹i cã thÓ khiÕn cho tiÒn ®¹o ®èi ph−¬ng kh«ng thÓ gia t¨ng tèc ®é ®−îc? Nguyễn Quang Đông 8 58. NÐm mét qu¶ bãng th¼ng ®øng lªn phÝa trªn. Kho¶ng thêi gian nµo lín h¬n: Khi bãng bay lªn hay lóc r¬i xuèng? 59. V× sao khi ®i thuyÒn nan ta kh«ng nªn ®øng? 60. Khi di chuyÓn, nÕu bÞ vÊp ph¶i hßn ®¸ th× bÞ ng· nhµo lªn phÝa tr−íc, nh−ng nÕu giÉm ph¶i vá chuèi th× l¹i bÞ ng· ngöa ra sau. T¹i sao l¹i nh− vËy? Nguyªn nh©n kh¸c nhau cña hai tr−êng hîp lµ g×? 61. Khi nh¶y tõ trªn cao xuèng mÆt ®Êt, bao giê ng−êi ta còng ph¶i nhón ng−êi ,gËp ®Çu gèi l¹i cho th©n m×nh tiÕp tôc di chuyÓn thªm mét qu·ng ®−êng nhá theo chiÒu nh¶y xuèng. T¹i sao hµnh ®éng nh− vËy cã thÓ gi¶m bít nguy hiÓm? 62. NÕu bÊt th×nh l×nh cho ®Çu m¸y xe löa chuyÓn b¸nh th× chç nèi c¸c toa cã thÓ bÞ ®øt. V× sao? NÕu bÞ ®øt th× chç nèi toa nµo dÔ bÞ ®øt nhÊt? 63. LÊy mét hßn ®¸, ®Ëp vôn ra thµnh nh÷ng h¹t nhá vµ th¶ r¬i xuèng. Chóng cã r¬i nhanh nh− khi hßn ®¸ cßn nguyªn vÑn r¬i kh«ng? V× sao? 64. Gi¶i thÝch t¹i sao mét ng−êi kh«ng thÓ ®øng trªn líp b¨ng máng, nh−ng cã thÓ ch¹y trªn ®ã mµ b¨ng kh«ng bÞ sôt? 65. Trong sè hai c¸i gËy dµi, ng¾n kh¸c nhau, c¸i nµo dÔ gi÷ th¼ng ®øng th¨ng b»ng trªn ®Çu ngãn tay? 66. Khi x¶y ra va ch¹m gi÷a «t« vµ xe m¸y, th−êng th× chñ yÕu lµ xe m¸y sÏ bÞ h− háng, nh−ng theo ®Þnh luËt III Niut¬n, c¸c lùc t¸c dông lªn hai xe ph¶i b»ng nhau, tøc lµ c¸c lùc ®ã ph¶i g©y ra nh÷ng sù h− háng gièng nhau. Gi¶i thÝch "m©u thuÉn" ®ã? 67. ë ch©n bµn ghÕ lµm b»ng kim lo¹i, th−êng ®−îc g¾n thªm c¸c ®Õ b»ng cao su. Hái nh÷ng chiÕc ®Õ cao su ®ã cã t¸c dông g×? Víi nh÷ng c¸i bµn gç nÆng, réng cã cÇn ®Õn chóng kh«ng? T¹i sao? 68. Mét chiÕc c©n ®ßn cã ®ßn c©n lµm b»ng kim lo¹i ®ang n»m ë tr¹ng th¸i c©n b»ng. NÕu nung nãng mét bªn ®ßn c©n, tr¹ng th¸i c©n b»ng ®ã cã bÞ ph¸ vì kh«ng? Nguyễn Quang Đông 9 69. Sau khi ®o nhiÖt ®é c¬ thÓ ng−êi b»ng èng cÆp sèt (nhiÖt kÕ), ta th−êng thÊy b¸c sÜ vÈy m¹nh chiÕc èng cÆp sèt lµm cho thuû ng©n trong èng tôt xuèng. C¸ch lµm trªn dùa trªn c¬ së vËt lÝ nµo? 70. Mét qu¶ bom ®−îc th¶ ra tõ mét m¸y bay ®ang bay th¼ng ®Òu theo ph−¬ng ngang. Hái khi bom ch¹m ®Êt th× m¸y bay ®· ®Õn vÞ trÝ nµo? 71. Khi ®i xe ®¹p, xe m¸y mµ cÇn phanh gÊp ng−êi l¸i lu«n chñ ®éng phanh b¸nh sau cña xe mµ Ýt phanh b¸nh tr−íc. Lµm nh− vËy cã lîi g×? 72. Quan s¸t c¸c vâ sÜ thi ®Êu th× thÊy hä th−êng ®øng ë t− thÕ h¬i khuþu gèi xuèng mét chót vµ hai ch©n dang réng h¬n so víi møc b×nh th−êng. T− thÕ nµy cã t¸c dông g×? 73. T¹i sao ng−êi ta ®i xe ®¹p cã thÓ di chuyÓn nhanh h¬n ng−êi ch¹y bé, mÆc dï trong c¶ hai tr−êng hîp c«ng ®Òu thùc hiÖn nhê b¾p ch©n ng−êi? 74. Tai sao cã thÓ ®i xe ®¹p mµ kh«ng cÇn gi÷ tay l¸i? 75. Ng−êi ta g¾n ®u«i vµo chiÕc diÒu ®Ó lµm g×? 76. T¹i sao l¸ cê l¹i uèn l−în theo chiÒu giã? 77. Con chã s¨n to khoÎ vµ ch¹y nhanh h¬n con thá bÐ nhá vµ ch¹y chËm. Tuy thÕ nhiÒu khi con thá bÞ chã s¨n d−ît ®uæi vÉn tho¸t n¹n nhê thá ®· vËn dông chiÕn thuËt lu«n lu«n thay ®æi h−íng ch¹y lµm chã s¨n lì ®µ. B¹n cã thÓ gi¶i thÝch ®iÒu nµy dùa vµo vËt lÝ häc hay kh«ng? 78. LÝ gi¶i t¹i sao trong thao t¸c sö dông xe c¶i tiÕn th× cÇm cµng kÐo ®ì mÖt h¬n lµ cÇm cµng ®Èy? 79. Cã mét c©u chuyÖn ®ïa nh− sau: Mét con ngùa ®−îc häc ®Þnh luËt III Newton bÌn tõ chèi kh«ng kÐo xe n÷a. Nã nãi: "T«i cã r¸ng søc kÐo xe bao nhiªu còng lµ v« Ých, bëi v× t«i kÐo c¸i xe víi lùc b»ng nµo th× c¸i xe còng kÐo l¹i t«i víi lùc b»ng Êy. Hai lùc b»ng nhau vÒ ®é lín vµ ng−îc nhau vÒ h−íng sÏ lµ lùc c©n b»ng nªn t«i vµ xe ®Òu kh«ng nhóc nhÝch!". B¹n nghÜ g× khi nghe chuyÖn nµy? LiÖu nh÷ng ®iÒu trong c©u chuyÖn cã thùc kh«ng? Nguyễn Quang Đông 10 80. Mét häc sinh thö tÝnh vËn tèc khi ch¹m ®Êt cña mét h¹t m−a r¬i tõ mét ®¸m m©y ë ®é cao 1000 mÐt so víi mÆt ®Êt. B¹n ®ã rÊt ng¹c nhiªn v× sau khi ¸p dông c«ng thøc vÒ sù r¬i tù do: v2 = 2 gh th× ®· t×m thÊy vËn tèc cña h¹t m−a lóc ch¹m ®Êt lµ v = 141 (m/s), tøc lµ b»ng vËn tèc cña viªn ®¹n b¾n ra khái nßng sóng! Häc sinh ®ã th¾c m¾c: T¹i sao h¹t m−a r¬i tõ trªn trêi cao xuèng ®Êt l¹i kh«ng s¸t th−¬ng mu«n loµi, nÕu nh− nã cã vËn tèc nh− ®¹n! B¹n cã thÓ gi¶i ®¸p ®−îc th¾c m¾c nµy kh«ng? 81. Mét sè n¹n nh©n ng· hoÆc buéc ph¶i nh¶y tõ c¸c n¬i cao xuèng ®Êt (VÝ dô: Nh¶y tõ trªn lÇu cao cña mét toµ nhµ cao tÇng ®ang bèc ch¸y) nÕu may m¾n r¬i tróng mét vËt mÒm (nh− mét tÊm nÖm dµy ch¼ng h¹n) hoÆc trong khi r¬i v−íng ph¶i c¸c cµnh c©y vµ lµm g·y chóng tr−íc khi ch¹m ®Êt th× cã nhiÒu c¬ may sèng sãt. T¹i sao nh− vËy? 82. DiÔn viªn xiÕc khi ®i trªn d©y th−êng cÇm b»ng hai tay mét c¸i sµo dµi. C¸i sµo cã t¸c dông g×? 83. Trong khÝ quyÓn, h¹t m−a to hay h¹t m−a nhá r¬i nhanh h¬n? 84. Trong c¸c cuéc ®ua marat«ng hay ®ua xe ®¹p, ta th−êng thÊy cã mét sè vËn ®éng viªn th−êng b¸m s¸t sau ®èi thñ cña m×nh, chØ khi gÇn tíi ®Ých hä míi cè v−ît lªn phÝa tr−íc? V× sao vËy? 85. Khi chÕ t¹o d©y c¸p, ng−êi ta kh«ng dïng mét sîi to mµ dïng nhiÒu sîi nhá bÖn l¹i víi nhau. V× sao cÇn nh− vËy? 86. Trong trß xiÕc m« t« bay, ng−êi biÓu diÔn ph¶i ®i m« t« trªn thµnh th¼ng ®øng cña mét "thïng gç" h×nh trô. Cã thËt lµ qu¸ nguy hiÓm kh«ng? BÝ mËt cña sù thµnh c«ng trong trß xiÕc nµy lµ c¸i g×: Sù liÒu m¹ng hay qui luËt tÊt yÕu cña vËt lÝ? 87. Mét ng−êi cÇm mét ®Çu d©y cña mét c¸i gÇu cã n−íc quay nhanh trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng thÊy n−íc trong gÇu kh«ng bÞ ®æ ra kÓ c¶ khi gÇu ë vÞ trÝ cao nhÊt. Mét häc sinh cho r»ng ®iÒu ®ã ®· mÉu thuÉn víi lÝ thuyÕt v× khi chuyÓn ®éng trßn n−íc chÞu t¸c dông cña lùc h−íng t©m h−íng xuèng d−íi vµ nh− vËy n−íc sÏ ®æ ra ngoµi nhanh h¬n. §iÒu ®ã cã m©u thuÉn kh«ng? H·y gi¶i thÝch? Nguyễn Quang Đông 11 88. Quan s¸t mét diÔn viªn ®ãng phim, mäi ng−êi ®· trÇm trå khen ngîi sù dòng c¶m khi anh ta lao m×nh tõ mét chiÕc «t« sang mét xe m¸y ®ang ch¹y song song víi «t«. §iÒu ®ã cã qu¸ m¹o hiÓm kh«ng? H·y dïng kiÕn thøc vÒ vËt lÝ ®Ó tr¶ lêi. 89. Mét ph¶n x¹ rÊt tù nhiªn cña ng−êi ®i xe ®¹p lµ khi thÊy m×nh s¾p ng· th× lËp tøc l¸i b¸nh tr−íc vÒ phÝa m×nh cã thÓ ng·, b»ng ph−¬ng ph¸p ®ã cã thÓ tr¸nh kh«ng bÞ ng· xuèng ®Êt. Ph¶n x¹ tù nhiªn ®ã dùa trªn c¬ së vËt lÝ nµo? 90. Mét ng−êi l¸i thuyÒn ®ang ®øng ë mòi thuyÒn. ThuyÒn ®Ëu s¸t bê trªn mÆt n−íc yªn lÆng. Khi thÊy cã kh¸ch ®i thuyÒn, ng−êi l¸i ®· ®i tõ mòi thuyÒn xuèng l¸i thuyÒn ®Ó ®ãn kh¸ch. Hái ng−êi l¸i thuyÒn cã ®ãn ®−îc kh¸ch kh«ng? T¹i sao? 91. Mét ng−êi lµm xiÕc n»m trªn mÆt ®Êt råi cho ®Æt lªn ngùc m×nh mét t¶ng ®¸ to. Sau ®ã cho ng−êi kh¸c lÊy bóa t¹ ®Ëp vµo ®¸. Khi t¶ng ®¸ vì, ng−êi lµm xiÕc vÉn ®øng dËy vui c−êi chµo kh¸n gi¶. T¹i sao anh ta kh«ng bÞ vì ngùc? 92. Mét sè tai n¹n x¶y ra trªn c¸c ®−êng ®ua m«t« lµ do c¸c xe ch¹y song song nhau víi vËn tèc lín. Sù va ch¹m gi÷a 2 xe n»m ngoµi ý muèn cña c¸c cuar¬. H·y gi¶i thÝch nguyªn nh©n cña nh÷ng tai n¹n nh− vËy. 93. Mét cèc n−íc ®Æt trong mét thang m¸y. §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu trong thêi gian thang r¬i tù do ta óp ng−îc cèc n−íc? 94. T¹i sao khung xe ®¹p ®−îc lµm b»ng nh÷ng èng tuýp trßn mµ kh«ng lµm b»ng èng ®Æc? 95. TÊt c¶ c¸c vËt ë trªn cao so víi mÆt ®Êt ®Òu r¬i xuèng mÆt ®Êt. §¸m m©y gåm nh÷ng giät n−íc nhá, nghÜa lµ c¸c ®¸m m©y còng ph¶i r¬i xuèng mÆt ®Êt. Tuy vËy kh«ng ai cã thÓ thÊy mét ®¸m m©y r¬i xuèng mÆt ®Êt bao giê. Gi¶i thÝch? 96. V× sao b¸nh tr«i khi chÝn l¹i næi lªn? 97. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng nÕu quay mét vËt trßn th× nã cã khuynh h−íng v¨ng ra xa t©m (HiÖu øng ly t©m). Tuy nhiªn, nÕu ta khuÊy cho tan ®−êng trong mét cèc n−íc chanh, lµm cho n−íc quay trßn trong cèc, kÐo theo c¸c h¹t ®−êng Nguyễn Quang Đông 12 vµ c¸c h¹t chanh th× ta thÊy hiÖn t−îng ng−îc l¹i hiÖu øng ly t©m lµ: c¸c h¹t ®−êng vµ h¹t chanh kh«ng v¨ng ra thµnh cèc mµ l¹i tËp trung ë gi÷a cèc. H·y gi¶i thÝch? 98. V× sao khi dïng phÔu ®Ó ®æ n−íc vµo can hoÆc b×nh, bao giê ta còng thÊy xuÊt hiÖn xo¸y n−íc? 99. Rïa vµ Thá ch¹y thi. Nöa chÆng ®−êng ®Çu Thá ch¹y víi tèc ®é 10 (m/s). Nöa ®o¹n ®−êng sau thÊy s¾p bÞ thua nªn Thá t¨ng tèc vµ ch¹y víi tèc ®é 30 (m/s). H·y t×m tèc ®é trung b×nh cña Thá trong c¶ chÆng ®−êng ®ua víi Rïa. 100. LÝ gi¶i t¹i sao ng−êi lµm v−ên khi vung cuèc, ng−êi thî rÌn khi vung bóa, ng−êi bæ cñi khi vung r×u... ®Òu thùc hiÖn gËp tay ë khíp khuûu, cßn khi gi¸ng cuèc, ®Ëp bóa, gi¸ng r×u... th× l¹i v−¬n tay ra (duçi tay ë khíp khuûu)? 101. Mét cèc n−íc cã thµnh máng, h×nh trô, ®Ó hë miÖng ®−îc nhóng th¼ng ®øng vµo trong b×nh ®ùng n−íc: LÇn nhóng thø nhÊt ®¸y cèc h−íng lªn trªn, lÇn nhóng thø hai ®¸y cèc h−íng xuèng d−íi. Trong c¶ hai lÇn nhóng, cèc ®Òu ngËp cïng ë mét ®é s©u, n−íc trong b×nh kh«ng trµn ra ngoµi vµ ë tr−êng hîp thø hai n−íc kh«ng trµn vµo trong cèc. Hái c«ng cÇn thùc hiÖn ®Ó nhóng cèc trong tr−êng hîp nµo lín h¬n? Gi¶i thÝch. 102. Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch tõ ®¸m m©y ®Õn chç ta theo thêi gian kÐo dµi cña tiÕng sÊm mµ chØ dïng mét ®ång hå bÊm gi©y? 103. BÊt kú ng−êi lÝnh nµo còng biÕt râ: Khi ®· nghe thÊy tiÕng xÐ giã cña viªn ®¹n ®¹i b¸c hoÆc ®¹n sóng tr−êng th× ch¾c ch¾n kh«ng thÓ bÞ chÕt v× tróng ph¶i viªn ®¹n Êy. Gi¶i thÝch t¹i sao? 104. B¹n nãi vµo m¸y ghi ©m, m¸y ghi l¹i tiÕng nãi cña b¹n, råi l¹i dïng m¸y ph¸t l¹i tiÕng nãi ®ã, b¹n sÏ c¶m thÊy tiÕng ph¸t ra h×nh nh− ch¼ng gièng tiÕng cña chÝnh m×nh, nh−ng ng−êi ngoµi ®Òu nãi ®©y chÝnh lµ tiÕng b¹n. §iÒu h×nh nh− m©u thuÉn ®ã ®−îc gi¶i thÝch nh− thÕ nµo? 105. Sãng biÓn ë ngoµi kh¬i cã thÓ thÊp, nh−ng khi ®Õn gÇn bê th−êng lu«n cao h¬n vµ th−êng vì tung ra. T¹i sao? 106. V× sao suèi l¹i ch¶y rãc r¸ch ë nh÷ng chç n−íc xiÕt? Nguyễn Quang Đông 13 107. Vµo mïa hÌ, khi ®Ó qu¹t m¸y trªn gi−êng, lóc qu¹t ch¹y cã mét vÞ trÝ nµo ®ã cña gi−êng bÞ rung lªn rÊt m¹nh. Nh÷ng lóc nh− vËy, chØ cÇn xª dÞch qu¹t ®Õn mét vÞ trÝ kh¸c lµ hÕt ngay. T¹i sao l¹i nh− vËy? 108. Mét ng−êi muèn dïng 1 radio x¸ch tay ®Ó nghe ®µi khi ngåi trªn m¸y bay. Ng−êi Êy cã thÓ nghe ®µi trong ®iÒu kiÖn nh− vËy ®−îc kh«ng? H·y gi¶i thÝch. 109. §iÖn tho¹i lµ ph−¬ng tiÖn liªn l¹c phæ biÕn hiÖn nay. Hai ng−êi nãi chuyÖn th«ng qua ®iÖn tho¹i, sãng truyÒn qua d©y ®iÖn tho¹i cã ph¶i lµ sãng ©m kh«ng? NÕu kh«ng ph¶i sãng ©m th× lµ lo¹i sãng g×? 110. Ng−êi ta th−êng khuyªn häc sinh khi häc bµi nªn dïng lo¹i ®Ìn sîi ®èt (®Ìn d©y tãc) mµ kh«ng nªn dïng lo¹i ®Ìn nª-«n. Lêi khuyªn nµy dùa trªn c¬ së vËt lÝ nµo? 111. Hai hµnh kh¸ch cïng ®øng trªn s©n ga. Hµnh kh¸ch thø nhÊt ®Ó tai ghÐ s¸t ®−êng ray cho biÕt ®oµn tµu s¾p tiÕn vµo ga. Trong khi ®ã hµnh kh¸ch thø 2 còng ®øng gÇn ®ã, nh−ng l¹i ch¼ng nghe thÊy g×. T¹i sao vËy? 112. Khi bay ®a sè c«n trïng ph¸t ra ©m. C¸i g× t¹o ra ©m ®ã? 113. T¹i sao ©m ph¸t ra sau mét thêi gian th× mÊt? 114. ë trªn mÆt tr¨ng c¸c nhµ du hµnh vò trô lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ nãi chuyÖn víi nhau ®−îc? 115. NÕu tõ mÆt ®Êt quan s¸t mét chiÕc m¸y bay ®ang bay nhanh th× ta cã c¶m t−ëng nh− tiÕng ®éng c¬ kh«ng ph¶i ph¸t ra tõ m¸y bay mµ tõ mét ®iÓm ë phÝa sau vµ c¸ch xa m¸y bay mét kho¶ng kh¸ lín. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng ®ã nh− thÕ nµo? 116. Cã thÓ nghe ®−îc tiÕng nãi tõ mét n¬i c¸ch xa nh−ng kh«ng thÓ ph©n biÖt ®−îc lêi nãi. Gi¶i thÝch ®iÒu ®ã nh− thÕ nµo? 117. Khi ë ngoµi trêi nghe nh¹c hoÆc tiÕng h¸t, lêi nãi cña diÔn viªn kh«ng to b»ng ë trong phßng. T¹i sao? 118. ë ®é cao h¬n 3.000m so víi mÆt ®Êt kh«ng thÓ nghe ®−îc mét ©m mµ nguån ©m ®Æt ë mÆt ®Êt. T¹i sao? Nguyễn Quang Đông 14 119. T¹i sao trong s−¬ng mï th× tiÕng cßi tµu nghe ®−îc xa h¬n so víi lóc n¾ng r¸o? 120. Khi l¾ng nghe nh÷ng tiÕng ®éng ë xa th× tù nhiªn ta h¸ miÖng ra. V× sao? 121. NÕu ®−a chiÕc cèc, chiÕc chÐn hoÆc vá sß biÓn l¹i gÇn tai th× ta nghe thÊy ©m nh− lµ tiÕng sãng biÓn ë xa xa. Gi¶i thÝch sù ph¸t sinh ©m ®ã nh− thÕ nµo? 122. NÕu d¬i t×nh cê bay vµo cöa sæ, cã khi nã ®Ëu lªn ®Çu ng−êi trong nhµ. T¹i sao? 123. Mét ng−êi ngåi theo dâi ch−¬ng tr×nh tivi ph¸t vÒ sù h¹ c¸nh cña con ng−êi xuèng bÒ mÆt MÆt Tr¨ng. Ng−êi Êy quan s¸t thÊy bªn c¹nh nhµ du hµnh vò trô cã mét vËt l¹ ®−îc treo b»ng mét d©y c¸p ®ang ®ung ®−a. ChØ dïng chiÕc ®ång hå, ng−êi Êy ®· x¸c ®Þnh ®−îc gia tèc träng tr−êng cña MÆt Tr¨ng mét c¸ch gÇn ®óng. Hái ng−êi Êy ®· lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc Êy? 124. Nh÷ng ng−êi th−êng dïng n−íc giÕng cho biÕt, khi dïng gÇu ®Ó móc n−íc d−íi giÕng, nªn ®Ó cho gÇu n»m yªn trªn mÆt n−íc råi ®ét ngét l¾c d©y m¹nh mét c¸i, gÇu sÏ bÞ lËt ngay, viÖc móc n−íc sÏ rÊt dÔ dµng. NÕu l¾c nhiÒu lÇn gÇu sÏ khã bÞ lËt h¬n. Kinh nghiÖm nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së vËt lÝ nµo? H·y gi¶i thÝch. 125. Khi rãt n−íc vµo phÝch nh÷ng ng−êi th−êng xuyªn lµm viÖc nµy cho biÕt: ChØ cÇn nghe ©m thanh ph¸t ra tõ phÝch trong suèt qu¸ tr×nh rãt n−íc còng cã thÓ −íc l−îng ®−îc l−îng n−íc trong phÝch ®· gÇn ®Çy ch−a. Kinh nghiÖm nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së vËt lÝ nµo? H·y gi¶i thÝch? 126. T¸c dông chÝnh cña èng x¶ xe m¸y lµ g×? 127. V× sao trong ®ªm yªn tÜnh khi ®i bé ë ngâ hÑp gi÷a hai bªn t−êng cao, ngoµi tiÕng ch©n ra cßn nghe thÊy mét ©m thanh kh¸c gièng nh− cã ng−êi ®ang theo s¸t m×nh? 128. T¹i sao lùc hÊp dÉn cña Tr¸i §Êt truyÒn cho c¸c vËt kh¸c nhau l¹i cã mét gia tèc nh− nhau kh«ng phô thuéc vµo khèi l−îng cña chóng? Nguyễn Quang Đông 15 129. Mét khèi ®ång chÊt ®−îc treo b»ng mét d©y treo. Ng−êi ta c¾t ®øt d©y treo. Hái t¹i thêi ®iÓm ban ®Çu, phÇn trªn hay phÇn d−íi cña vËt cã gia tèc lín h¬n? 130. Hái mét ®Üa quay quanh trôc cña nã cã ®éng l−îng kh«ng? Cho biÕt trôc ®Üa cè ®Þnh. 131. Gi¶i thÝch v× sao ng−êi kh«ng thÓ ®i ®−îc trªn mét mÆt hoµn toµn nh½n? 132. Trong tr−êng hîp khÝ phôt vÒ phÝa sau th× tªn löa cã t¨ng vËn tèc kh«ng nÕu vËn tèc t−¬ng ®èi cña khÝ phôt ra so víi tªn löa nhá h¬n vËn tèc tªn löa? 133. C«ng suÊt cña mét m¸y b¬m ph¶i thay ®æi nh− thÕ nµo ®Ó l−îng n−íc nã b¬m qua mét lç nhá trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¨ng gÊp ®«i? 134. Ngµi Albert Einstein kÝnh mÕn Xin chóc mõng ngµy sinh nhËt cña ngµi! Ngµy 14.3.1955, nh©n dÞp sinh nhËt lÇn thø 76 cña Einstein, mét ng−êi hµng xãm cña nhµ vËt lÝ thiªn tµi ®· göi «ng nh÷ng dßng chóc mõng trªn cïng víi mãn ®å ®−îc l¾p r¸p nh− h×nh bªn. Mãn ®å tÆng lµ mét c¸i cèc cã g¾n c¸n dµi ë ®¸y. G¾n vµo ®¸y trong cña cèc lµ mét sîi d©y cao su, ®Çu trªn cña sîi ®©y cao su l¹i g¾n víi mét qu¶ bãng ®Æt ngoµi cèc. KÌm theo ®å tÆng lµ lêi ®è lµm thÕ nµo cho qu¶ bãng vµo cèc mµ kh«ng ®−îc ch¹m tay vµo. Einstein ®· gi¶i quyÕt bµi to¸n rÊt nhanh b»ng chÝnh nguyªn lÝ do «ng nghÜ ra. C¸ch gi¶i quyÕt ®ã nh− thÕ nµo? 135. Cã 9 gãi kÑo cïng lo¹i, trong ®ã cã 1 gãi bÞ thiÕu mét chiÕc kÑo. §Ó d¶m b¶o ch¾c ch¾n t×m ra ®−îc gãi kÑo bÞ thiÕu cÇn ph¶i thùc hiÖn Ýt nhÊt bao nhiªu lÇn c©n nÕu ta cã mét chiÕc c©n ®ßn? 136. Dïng mét chiÕc c©n cã bé qu¶ c©n, mét b¶n ®å ViÖt Nam in trªn tê giÊy cã ghi râ tØ lÖ xÝch, mét th−íc cã chia tíi tõng milimet, mét c¸i kÐo. H·y t×m c¸ch x¸c ®Þnh diÖn tÝch cña n−íc ViÖt Nam. Nguyễn Quang Đông 16 137. Mòi ng−êi rÊt dÔ ph¸t hiÖn mïi cña mét sè chÊt ®Æt ë xa. §ã lµ do c¸c ph©n tö cña chÊt ®ã chuyÓn ®éng hçn lo¹n cã thÓ bay tíi mòi. C¸c ph©n tö tinh dÇu, n−íc hoa còng chuyÓn ®éng hçn lo¹n trong kh«ng khÝ vµ dÔ dµng ®−îc ph¸t hiÖn b»ng mòi. H·y më nót mét lä n−íc hoa ë trong mét phßng vµ x¸c ®Þnh vËn tèc c¸c ph©n tö n−íc hoa khuyÕch t¸n trong phßng ®ã. CÇn dïng nh÷ng ph−¬ng tiÖn g× vµ nªn lµm nh− thÕ nµo? 138. " Trêi ®· vÒ chiÒu. Sau mét ngµy lao ®éng mÖt nhäc, ng−êi ®¸nh c¸ nghÌo khã Ap®un n»m nghØ trªn bê s«ng. §ét nhiªn anh ta nh×n thÊy tr«i theo sãng lµ mét vËt ngËp hoµn toµn trong n−íc vµ ph¶i hÕt søc ch¨m chó míi nh×n thÊy nã trªn mÆt n−íc. Ap®un nh¶y xuèng s«ng, vít lÊy vËt vµ manglªn bê. Anh nhËn ra ®ã lµ mét chiÕc b×nh cæ b»ng ®Êt, miÖng b×nh ®−îc nót kÝn vµ g¾n xi. Ap®un më nót ra vµ hÕt søc kinh ng¹c: Tõ b×nh dèc ra 147 ®ång tiÒn vµng gièng nhau. Ap®un cÊt tiÒn ®i, cßn b×nh ®Ëy kÝn l¹i råi nÐm xuèng s«ng. ChiÕc b×nh næi vµ mét phÇn ba b×nh nh« lªn khái mÆt n−íc". Mét trong nh÷ng chuyÖn cæ ph−¬ng §«ng ®· kÓ nh− vËy. Coi b×nh cã thÓ tÝch 2 lÝt. H·y t×m khèi l−îng cña 1 ®ång tiÒn vµng? 139. Ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh thêi gian ph¶n øng cña ng−êi theo c¸ch nh− sau: CÇn cã hai ng−êi, mét ng−êi cÇm mét c¸i th−íc gç dµi kho¶ng 50cm, treo l¬ löng vµo gi÷a lßng bµn tay cña ng−êi kia. Khi ng−êi cÇm th−íc th¶ r¬i nã th× ng−êi kia chép ngay lÊy th−íc. Gäi kho¶ng c¸ch tõ ®Çu d−íi cña th−íc ®Õn vÞ trÝ tay chép ®−îc lµ d. Thêi gian ph¶n øng cña ng−êi chép th−íc cã thÓ tÝnh nh− thÕ nµo? 140. §ang ngåi trªn ghÕ, muèn ®øng lªn ta ph¶i nghiªng ng−êi vÒ phÝa tr−íc. Gi¶i thÝch ®iÒu ®ã nh− thÕ nµo? 141. Chu kú dao ®éng cña con l¾c lµm b»ng qu¶ cÇu s¾t sÏ thay ®æi nh− thÕ nµo, nÕu ®Æt mét nam ch©m ®iÖn d−íi con l¾c? 142. Ng−êi ta x¸ch n−íc b»ng thïng. Sau khi ®−îc kho¶ng chôc b−íc th× n−íc b¾t ®Çu b¾n ra ngoµi. T¹i sao? 143. NÕu th¶ vµo thïng mét mÈu gç h×nh trßn næi trªn mÆt n−íc th× n−íc kh«ng b¾n ra ngoµi khi b−íc ®i? T¹i sao? Nguyễn Quang Đông 17 144. Sãng biÓn, khi gÇn ®Õn bê th× ®é cao cña sãng t¨ng lªn, cã khi ®¹t tíi 43m. V× sao x¶y ra hiÖn t−îng ®ã? 145. Nh÷ng cäc cã ®−êng kÝnh 30 - 40cm ®−îc ®ãng xuèng ®¸y ë gÇn bê, vµ c¸ch nhau kho¶ng 2 - 3m cã thÓ lµm yÕu nh÷ng sãng ®Ëp vµo bê ®−îc kh«ng? 146. Ng−êi ta th−êng x¸t nhùa th«ng lªn cung kÐo ®µn vÜ cÇm tr−íc khi ch¬i, lµm nh− vËy ®Ó lµm g×? 147. §é cao cña ©m d©y ®µn hoÆc ©m thoa thay dæi nh− thÕ nµo khi t¨ng nhiÖt ®é? 148. Ng−êi l¸i xe cã kinh nghiÖm cã thÓ −íc l−îng ¸p suÊt kh«ng khÝ trong líp xe «t« b»ng ©m thu ®−îc khi c¸c vËt kim lo¹i va ch¹m vµo lèp xe. ¢m t¹o nªn bëi lèp xe phô thuéc vµo ¸p suÊt kh«ng khÝ trong lèp nh− thÕ nµo? 149. Khi bay, ruåi, muçi hay ong vç c¸nh nhanh h¬n? Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc ®iÒu ®ã? 150. Khi rãt n−íc vµo chai, tia n−íc sinh ra mét t¹p ©m, dÇu vËy, trong ®ã ta vÉn cã thÓ nhËn biÕt ®−îc mét ©m x¸c ®Þnh nµo ®ã. Tuú theo mùc n−íc rãt vµo chai, ©m n¶y mçi lóc mét cao h¬n. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy? 151. T¹i sao khi b¾n, viªn ®¹n bay ra khái nßng sóng th× cã tiÕng rÝt, cßn nÕu nÐm b»ng tay th× kh«ng cã tiÕng ®éng? 152. Khi ®i qua d−íi cÇu hoÆc qua ®−êng hÇm, t¹i sao m¸y thu v« tuyÕn ®Æt trong «t« bÞ mÊt tÝn hiÖu hoÆc ngõng h¼n? 153. Mét lß xo ®−îc kh¾c ®é ë xÝch ®¹o. Hái khi dïng c©n nµy ë ®Þa cùc th× sè chØ cña c©n cßn chÝnh x¸c kh«ng? 154. T¹i sao trong s−¬ng mï th× tiÕng cßi tµu ho¶, tµu thuû nghe ®−îc xa h¬n so víi lóc n¾ng r¸o? 155. Hai d©y ®µn gièng nhau ph¸t ra cïng mét ©m. Mét trong hai d©y ®ã ®−îc thay ®æi ®é c¨ng tÝ chót. Khi ®ã ta sÏ nghe thÊy g×? 156. Cã thÓ ®ång thêi chuyÓn dßng ®iÖn mét chiÒu vµ dßng xoay chiÒu cao tÇn trong cïng mét m¹ch ®iÖn ®−îc kh«ng? Nguyễn Quang Đông 18 157. Mét dßng n−íc ch¶y ®Òu, kh«ng xo¸y, ch¶y tõ vßi n−íc xuèng. Ng−êi ta thÊy ®−êng kÝnh cña dßng n−íc cø bÐ dÇn l¹i. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña hiÖn t−îng ®ã lµ g×? II. C¸c c©u hái phÇn nhiÖt häc 158. Khi vÈy n−íc vµo mét thanh s¾t ë nhiÖt ®é 1000C vµ mét thanh s¾t ®· nung ®á th× n−íc ë thanh nµo sÏ bay h¬i nhanh h¬n? V× sao? 159. Mét ng−êi thî méc sau khi ®¸nh vecni vµo mét sè ch©n gi−êng, sau mét thêi gian, ng−êi thî méc ph¸t hiÖn thÊy ch©n nh÷ng ch©n gi−êng ch−a ®−îc ®¸nh vecni bÞ nøt nÎ, cßn nh÷ng ch©n gi−êng ®· ®−îc ®¸nh vecni th× kh«ng bÞ nh− thÕ. H·y gi¶i thÝch t¹i sao? 160. ViÖc t¸ch hai tÊm v¸n gç óp lªn nhau dÔ h¬n nhiÒu so víi viÖc t¸ch hai tÊm kÝnh chång lªn nhau. T¹i sao vËy? 161. D−íi ¸p suÊt lín, nh÷ng chiÕc b×nh ga nÕu ph¸t næ sÏ rÊt nguy hiÓm. Nh−ng nh÷ng b×nh ®ùng chÊt láng Êy mÆc dï d−íi ¸p suÊt cùc lín, khi næ l¹i kh«ng nguy hiÓm g×? H·y gi¶i thÝch t¹i sao cã sù kh¸c biÖt nµy? 162. Ngåi gÇn nh÷ng chiÕc bÕp than ®ang ch¸y, ta th−êng nghe thÊy nh÷ng tiÕng l¸ch t¸ch cïng víi nh÷ng tia löa b¾n ra. T¹i sao vËy? 163. Khi ®ang ®ãng ®inh vµo gç, mò ®inh cã nãng lªn nh−ng rÊt Ýt. Khi ®inh ®· ®ãng ch¾c vµo gç råi (kh«ng lón thªm ®−îc n÷a), chØ cÇn ®ãng thªm vµi nh¸t bóa lµ mò ®inh nãng lªn rÊt nhiÒu. H·y gi¶i thÝch? 164. §Ëp bóa vµo mét tÊm kÏm vµ mét tÊm ch× (trong cïng ®iÒu kiÖn ®¹p nh− nhau), thÊy khi ®Ëp vµo ch× bóa n¶y lªn Ýt h¬n. Hái miÕng kim lo¹i nµo nãng lªn nhiÒu h¬n? V× sao? 165. Trong kü thuËt, kh«ng bao giê ng−êi ta hµn c¸c chi tiÕt b»ng nh«m mµ l¹i dïng que hµn b»ng thiÕc. T¹i sao vËy? 166. C¾m mét èng mao qu¶n vµo mét cèc n−íc nãng, thÊy n−íc trong èng d©ng lªn . Hái møc n−íc trong èng mao qu¶n sÏ thay ®æi thÕ nµo khi n−íc trong cèc nguéi ®i? Nguyễn Quang Đông 19 167. Trong bi d«ng b»ng s¾t cã mét Ýt dÇu háa, bi d«ng ®−îc nót kÝn. Kh«ng ®−îc më bi d«ng, kh«ng dïng c¸c dông cô ®o mµ chØ dïng nh÷ng c¸i cã s½n quanh em. H·y t×m c¸c c¸ch x¸c ®Þnh mét c¸ch ¸ng chõng møc dÇu háa trong bi d«ng? 168. C¾t mét h×nh ch÷ nhËt b»ng mét lo¹i giÊy máng, nhÑ nµo ®ã. GÊp ®«i nã lÇn l−ît theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc råi më nã ra th× giao ®iÓm cña 2 vÕt gÊp sÏ lµ träng t©m cña nã. §Æt miÕng giÊy ®· gÊp nµy lªn ®Çu nhän cña mét c¸i kim dùng ®øng ®Ó mòi kim ®ì ®óng vµo träng t©m miÕng giÊy. MiÕng giÊy th¨ng b»ng. B©y giê b¹n h·y ®−a bµn tay l¹i gÇn nã (chó ý ®−a thËt nhÑ nhµng), kh«ng t¹o ra giã dï chØ mét chót ®Ó miÕng giÊy khái r¬i. Tr¹ng th¸i miÕng giÊy sÏ thÕ nµo? L¹i ®−a tay nhÑ nhµng ra xa, tr¹ng th¸i miÕng giÊy thÕ nµo? ChiÒu quay cña miÕng giÊy cã thÓ thay ®æi kh«ng trong hai lÇn thÝ nghiÖm ®ã 169. Cho mét que tre vãt thµnh mét c¸i t¨m dµi, mét ®ång xu, mét c¸i cèc cã miÖng ®ñ réng ®Ó ®ång xu cá thÓ lät qua. B¹n h·y ®Æt que t¨m ®· bÎ gËp h×nh ch÷ V kh«ng bÞ ®øt h¼n lªn miÖng cèc, trªn que ®Æt mét ®ång xu b»ng kim lo¹i. Cã thÓ lµm ®ång xu r¬i vµo cèc mµ kh«ng cÇn ®éng ch¹m g× ®Õn que t¨m, ®ång xu vµ c¸i cèc kh«ng? 170. Cho mét cèc pha lª réng miÖng, cao ch©n, n−íc vµ mét sè ®inh ghim. H·y ®æ ®Çy n−íc vµo cèc, lau kh« nh÷ng giät n−íc ë xung quanh miÖng cèc sao cho mÆt n−íc hÇu nh− ngang b»ng víi miÖng cèc, nh− lµ chØ cho thªm mét giät n−íc sÏ ph¶i trµn ra. Gi¶i thÝch t¹i sao ta cã thÓ th¶ rÊt nhiÒu ®inh ghim (hµng tr¨m c¸i) vµo mµ n−íc trong cèc vÉn kh«ng bÞ trµn ra ngoµi?. 171. NÕu dïng mét nhiÖt kÕ n−íc l· ®Ó ®o nhiÖt ®é th× khi nhiÖt ®é cña mét vËt t¨ng tõ 00C ®Õn 40C nhiÖt kÕ sÏ chØ thÕ nµo? 172. V× sao líp n−íc trªn mÆt ao, hå th−êng cã nhiÖt ®é thÊp h¬n nhiÖt ®é cña kh«ng khÝ xung quanh nã? Nguyễn Quang Đông 20 173. H·y so s¸nh ®é dÉn nhiÖt cña hai sîi d©y dÉn kim lo¹i cã kÝch th−íc gièng nhau nh−ng lµm b»ng chÊt liÖu kh¸c nhau. Cho hai sîi d©y nh− trªn, th−íc, nÕn. 174. Ai còng biÕt r»ng giÊy rÊt dÔ ch¸y. Nh−ng cã thÓ ®un s«i n−íc trong mét c¸i cèc lµm b»ng giÊy nÕu ®−a cèc vµo ngän löa cña bÕp dÇu ho¶ ®ang ch¸y. V× sao? H·y gi¶i thÝch. 175. Cho mét c¸i ®Üa kim lo¹i máng, chÝnh gi÷a ®Üa cã mét lç trßn. Hái khi nung nãng ®Òu ®Üa, kÝch th−íc lç trßn cã thay ®æi kh«ng? 176. Khi ®i bé trªn nÒn c¸t −ít s¸t mÐ n−íc biÓn, ë nh÷ng chç vÕt ch©n ®· ®i qua th−êng cã ®äng n−íc, cßn nh÷ng chç kh¸c th× kh«ng cã. T¹i sao vËy? 177.Trong 2 phßng kÝn cã nhiÖt ®é lÇn l−ît lµ +100C vµ - 100C cã ®èt 2 c©y nÕn gièng nhau. Hái nÕn trong phßng nµo ch¸y nhanh h¬n? V× sao? 178. Trong chiÕc dÇm bªt«ng cèt s¾t lµm viÖc ë t− thÕ uèn cong, phÇn nµo ph¶i ®Æt cèt lín h¬n? 179. Khi ®óc ng−êi ta ®æ kim lo¹i nãng ch¶y vµo khu«n. T¹i sao bao giê ng−êi ta còng ph¶i lµm khu«n lín h¬n vËt cÇn ®óc? 180. Mét sè loµi s©u bä nhá sau khi ®· bÞ r¬i ch×m xuèng d−íi mÆt n−íc råi th× kh«ng thÓ tho¸t ra ngoµi mÆt n−íc ®−îc n÷a. T¹i sao vËy? 181. Ng−êi ta th−êng hay xíi ®Êt gi÷a nh÷ng hµng c©y míi gieo trång ®Ó lµm mÊt líp ®Êt cøng trªn bÒ mÆt ®i. Gi¶i thÝch ý nghÜa vËt lý cña viÖc lµm ®ã? 182. Hai b×nh gièng nhau ®Æt trªn mét c©n ®ßn. Mét b×nh ®ùng kh«ng khÝ kh«. B×nh kia ®ùng kh«ng khÝ Èm. ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é ë hai b×nh nh− nhau. Hái b×nh nµo nÆng h¬n? 183. §Ó lµm quang m©y ng−êi ta cho m¸y bay ®i r¾c cacbon ®i«xit r¾n vµo nh÷ng ®¸m m©y. Lµm nh− thÕ dùa trªn c¬ së vËt lý nµo? 184. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng nÕu mét vËt quay trßn th× nã cã khuynh h−íng v¨ng ra xa t©m. Tuy nhiªn, nÕu ta khuÊy cho tan ®−êng trong mét cèc n−íc chÌ, lµm cho n−íc quay trßn trong cèc, kÐo theo c¸c h¹t ®−êng vµ mét vµi b· chÌ th× ta thÊy hiÖn t−îng ng−îc l¹i: C¸c h¹t ®−êng vµ b· chÌ ®Òu kh«ng v¨ng ra thµnh Nguyễn Quang Đông 21 cèc mµ l¹i tËp trung ë gi÷a cèc. B¹n cã thÓ gi¶i thÝch ®iÒu d−êng nh− m©u thuÉn nµy kh«ng? 185. Mét b×nh kÝn chøa ®Çy n−íc ë nhiÖt ®é 270 C. Gi¶ dô t−¬ng t¸c gi÷a c¸c ph©n tö n−íc ®ét nhiªn biÕn mÊt th× ¸p suÊt bªn trong b×nh sÏ b»ng bao nhiªu?. 186. T¹i sao khi ®æ n−íc s«i vµo cèc, cèc thuû tinh cã thµnh dµy th−êng dÔ nøt vì h¬n so víi cèc thuû tinh cã thµnh máng? 187. M−a thu l¹nh r¬i suèt ngµy trªn phè. Trong bÕp ph¬i nhiÒu quÇn ¸o ®· giÆt. NÕu më cöa sæ th«ng giã th× liÖu quÇn ¸o cã kh« nhanh h¬n kh«ng? 188.Khi pha n−íc chanh, ng−êi ta th−êng lµm cho ®−êng tan trong n−íc råi míi bá ®¸ l¹nh vµo. V× sao kh«ng bá ®¸ l¹nh vµo tr−íc råi bá ®−êng sau? Gi¶i thÝch ®iÒu nµy nh− thÕ nµo? 189. Khi l¸t gç lµm sµn nhµ, ng−êi ta ®Ó h¬i hë mét bªn mµ kh«ng ghÐp s¸t víi t−êng. Lµm nh− vËy cã t¸c dông g×?. 190. Buæi s¸ng sím ta th−êng thÊy nhiÒu s−¬ng, nh−ng vµo nh÷ng ngµy trêi nãng nùc th× buæi s¸ng h«m sau sÏ cã nhiÒu s−¬ng h¬n. T¹i sao vËy? Nh÷ng ®ªm trêi ®Çy m©y, s¸ng h«m sau trêi cã s−¬ng kh«ng? T¹i sao? 191. Khi dïng b¬m tay ®Ó b¬m xe ®¹p, th©n chiÕc b¬m l¹i bÞ nãng lªn vµ nã nãng lªn cµng nhanh khi lèp xe ®· gÇn c¨ng h¬i? T¹i sao? 192. Kh«ng nªn ¨n thøc ¨n ®ang qu¸ nãng hay qu¸ l¹nh. Lêi khuyªn nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së vËt lÝ nµo? 193. ¸o b«ng cã s−ëi Êm ng−êi ta kh«ng? 194. Th¶ mét con c¸ nhá cßn sèng vµo mét èng nghiÖm thuû tinh ®ùng ®Çy n−íc. Dïng ngän ®Ìn cån ®un nãng phÇn trªn gÇn miÖng èng cho ®Õn khi n−íc ë trªn miÖng èng s«i, ta vÉn thÊy con c¸ b¬i léi ë d−íi. T¹i sao? 195. V× sao ngän löa bao giê còng h−íng lªn phÝa trªn? 196. Gi¶ sö cã mét ng−êi muèn lµm m¸t c¨n phßng cña hä b»ng c¸ch ®ãng kÝn tÊt c¶ c¸c cöa cña c¨n phßng ®ã l¹i råi më c¸nh cöa tñ l¹nh ®Æt trong phßng Nguyễn Quang Đông 22 nµy ra. B¹n cã t¸n thµnh c¸ch lµm m¸t phßng nh− thÕ nµy kh«ng? LÝ gi¶i ý kiÕn cña b¹n. 197. Mét sù thËt lµ khi ph¬i ¸o len võa giÆt, sau mét thêi gian nµo ®ã ë ¸o len hÇu nh− toµn bé n−íc ®−îc thu l¹i ë phÝa d−íi. T¹i sao? 198. Kh«ng khÝ Èm chøa mét tØ lÖ lín c¸c ph©n tö n−íc h¬n so víi kh«ng khÝ kh«. Do ®ã kh«ng khÝ Èm ph¶i cã khèi l−îng riªng lín h¬n kh«ng khÝ kh«. Nãi vËy cã ®óng kh«ng? 199. V× sao kh«ng nªn ®Æt nh÷ng chai n−íc uèng cßn ®Çy cã ®Ëy nót lªn ng¨n ®¸ cña tñ l¹nh? 200. Quan s¸t nh÷ng giät dÇu, mì nãng ch¶y trong mét b¸t canh, ta th−êng thÊy chóng cã d¹ng h×nh cÇu h¬i dÑt. T¹i sao? 201. Dïng bót mùc ®Ó viÕt lªn giÊy th«ng th−êng th× tèt, nh−ng nÕu giÊy bÞ thÊm dÇu ho¶ th× sÏ kh«ng viÕt ®−îc. T¹i sao vËy? 202. Mùc viÕt trªn tê giÊy kh« ®i rÊt nhanh, mùc ®Ó trong lä ®Ó hë c¹n ®i l©u h¬n. V× sao vËy? NÕu lä mùc ®−îc ®Ëy kÝn th× mùc trong lä cã bÞ c¹n kh«ng? 203. T¹i sao vÒ mïa ®«ng, trong nh÷ng c¨n phßng nhiÒu ng−êi, nh÷ng tÊm kÝnh cöa sæ th−êng bÞ mê ®i vµ ®äng nh÷ng giät n−íc ë trªn ®ã? 204. LÊy mét lon n−íc ngät tõ trong tñ l¹nh ra phßng Êm h¬n, thÊy nh÷ng giät n−íc lÊm tÊm ë ngoµi thµnh lon. §Ó mét lóc nh÷ng giät n−íc nµy biÕn mÊt. T¹i sao l¹i nh− vËy? 205. Mét vËt cã bÒ mÆt mµu ®en th−êng nãng lªn nhiÒu h¬n so víi mét vËt cã bÒ mÆt mµu tr¾ng khi c¶ hai cïng ®Æt d−íi ¸nh n¾ng MÆt Trêi. §iÒu ®ã còng ®óng víi c¸c ¸o choµng mµ ng−êi du c− ¶ RËp mÆc trªn sa m¹c: ¸o choµng mµu ®en nãng h¬n so víi ¸o choµng mµu tr¾ng. T¹i sao ng−êi ¶ RËp l¹i lu«n mÆc ¸o choµng mµu ®en? 206. V× sao h¬i trong miÖng thë ra cã mµu tr¾ng vÒ mïa ®«ng? 207. T¹i sao nÕu thæi m¹nh vµo mét miÕng than hång th× nã hång h¬n, mµ ngän nÕn th× l¹i bÞ t¾t ®i nÕu bÞ thæi m¹nh vµo? Nguyễn Quang Đông 23 208. T¹i sao nÕu thë vµo tay th× c¶m thÊy nãng cßn nÕu thæi th× l¹i c¶m thÊy l¹nh? 209. Ai còng biÕt n−íc b×nh th−êng sÏ ®«ng thµnh ®¸ ë 00C. Nh−ng ®iÒu ®ã kh«ng ®óng víi n−íc biÓn. H·y gi¶i thÝch. 210. Mét thïng n−íc ®Æt trªn sµn xe t¶i d−íi trêi m−a. Hái xe ch¹y hay xe ®øng yªn sÏ lµm cho thïng n−íc chãng ®Çy h¬n? 211. D©n gian cã c©u "N−íc ®æ ®Çu vÞt" dïng cho nh÷ng ng−êi kh«ng biÕt nghe lêi d¹y b¶o cña cha mÑ, thÇy c«. C©u nµy cã liªn hÖ g× víi hiÖn t−îng vËt lÝ kh«ng? §ã lµ hiÖn t−îng nµo? 212. Vµo nh÷ng ®ªm nhiÒu s−¬ng, buæi s¸ng sím khi quan s¸t c¸c l¸ c©y (Nh− l¸ sen), thÊy cã nh÷ng giät s−¬ng ®äng l¹i cã d¹ng h×nh cÇu, cßn cã l¸ kh«ng cã hiÖn t−îng nµy mµ trªn nã cã mét líp n−íc máng. H·y gi¶i thÝch t¹i sao? 213. Ngßi bót m¸y th−êng cã xÎ däc mét r·nh nhá. R·nh nµy cã t¸c dông g×? 214. T¹i sao vÒ mïa thu, m©y l¹i thÊp h¬n mïa hÌ? 215. Khi nh÷ng m¸y bay bay rÊt cao, ë ®»ng sau ®«i khi cã nh÷ng "vËt m©y" tån t¹i t−¬ng ®èi l©u. LÏ dÜ nhiªn khi bay, m¸y bay cã phôt khãi ra sau nh−ng nh÷ng vÖt m©y nµy kh«ng ph¶i lµ khãi. VËy nã lµ c¸i g×? 216. B¹n ®Æt mét cèc n−íc nãng vµ mét cèc n−íc l¹nh vµo trong tñ l¹nh. Cèc n−íc nµo ®ãng b¨ng nhanh h¬n? 217. T¹i sao c¸c tÊm lîp m¸i nhµ l¹i th−êng cã d¹ng l−în sãng? 218. T¹i sao vµo nh÷ng ngµy hÌ trêi nãng nùc chã hay lÌ l−ìi? 219. Cho mét b×nh ®ùng mét chÊt láng ®· nãng ch¶y vµ mét mÉu chÊt ®ã ë tr¹ng th¸i r¾n. Kh«ng ®îi cho phÇn nãng ch¶y ®«ng ®Æc l¹i, lµm thÕ nµo tiªn ®o¸n ®−îc thÓ tÝch cña l−îng chÊt nãng ch¶y sÏ t¨ng hay gi¶m khi chuyÓn sang tr¹ng th¸i r¾n? 220. Kh«ng cÇn mét dông cô nµo kh¸c h·y chøng minh r»ng søc c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc xµ phßng nhá h¬n cña n−íc tinh khiÕt. Nguyễn Quang Đông 24 221. Th¶ mét tê giÊy dïng ®Ó cuèn thuèc l¸ cho nã næi trªn mÆt n−íc. §Æt nhÑ lªn trªn tê giÊy nµy mét kim kh©u. Mét thêi gian sau tê giÊy ch×m xuèng d−íi, cßn kim kh©u vÉn tiÕp tôc næi trªn mÆt n−íc. Thùc ra th× tê giÊy cã khèi l−îng riªng nhá h¬n n−íc cßn kim kh©u (b»ng thÐp) cã khèi l−îng riªng lín h¬n. H·y gi¶i thÝch sù m©u thuÉn nµy. 222. C¸t nÆng gÊp 3 lÇn n−íc. Nh−ng t¹i sao ë sa m¹c chØ mét c¬n giã nhÑ còng ®ñ tung c¸t thµnh bôi bay mï trêi, trong khi ë trªn biÓn, sè bät n−íc bÞ giã b·o kÐo ra khái mÆt biÓn l¹i rÊt Ýt? 223. T¹i sao ngãn tay −ít l¹i dÝnh ®−îc tê giÊy cßn ngãn tay kh« th× kh«ng? 224. T¹i sao kh«ng nªn dïng nót b»ng v¶i ®Ó ®Ëy c¸c chai ®ùng ®Çy dÇu ho¶ hoÆc x¨ng? 225. Thuû tinh nhÑ h¬n thuû ng©n. V× vËy mét tÊm kÝnh bá vµo trong chËu ®ùng thuû ng©n th× sÏ kh«ng bÞ ch×m. Nh−ng nÕu lóc ®Çu ®Æt tÊm kÝnh vµo chËu tr−íc råi míi ®æ thuû ng©n lªn trªn th× tÊm kÝnh kh«ng næi lªn trªn mÆt thuû ng©n ®−îc (nÕu ®¸y chËu nh½n vµ ph¼ng). V× sao? 226. C¸i bong bãng xµ phßng khi míi ®−îc thæi phång th× bay lªn cao, sau ®ã mét thêi gian l¹i bay xuèng thÊp, vµ nÕu gi÷a chõng kh«ng bÞ vì th× sÏ h¹ xuèng mÆt ®Êt. Gi¶i thÝch ®iÒu nµy nh− thÕ nµo? 227. Mïa ®«ng ng−êi ®i bé ph¶i ®i nhanh ®Ó ®ì bÞ cãng rÐt, nh−ng chim chãc bay nhanh th−êng l¹i bÞ rÐt cãng vµ rít xuèng. Gi¶i thÝch v× sao l¹i nh− vËy? 228. Mïa ®«ng, mét ng−êi ®em hai thïng n−íc gièng nhau vµo trong phßng kÝn ®Ó t¾m: Mét nöa thïng thø nhÊt chøa n−íc l¹nh, mét nöa thïng thø hai chøa n−íc nãng ë nhiÖt ®é 800C. Cã hai c¸ch hoµ n−íc ®Ó t¾m: C¸ch 1: Hoµ n−íc nãng víi n−íc l¹nh trong mét chËu thau. Dïng hÕt n−íc trong chËu l¹i hoµ tiÕp n−íc ®Ó t¾m. C¸ch 2: Ngay tõ ®Çu ®æ chung 2 nöa thïng n−íc nãng vµ l¹nh l¹i thµnh 1 thïng ®Ó t¾m. Hái c¸ch nµo nãi trªn lµm cho n−íc nãng Ýt truyÒn nhiÖt cho kh«ng khÝ h¬n? Coi thêi gian t¾m nh− nhau. Nguyễn Quang Đông 25 229. Cã mét Êm n−íc b»ng nh«m ®· dïng nhiÒu vµ m«t c¸i kh¸c cßn míi nguyªn. §un n−íc b»ng Êm nµo mau s«i h¬n? 230. T¹i sao kim lo¹i vµ gç còng ë nhiÖt ®é b»ng nhau vµ thÊp h¬n 370C (nhiÖt ®é b×nh th−êng cña ng−êi) nh−ng khi ta ®Ó tay vµo sÏ c¶m thÊy kim lo¹i l¹nh h¬n gç. Ng−îc l¹i nÕu chóng còng ë nhiÖt ®é b»ng nhau nh−ng cao h¬n 370C th× ta c¶m thÊy kim lo¹i nãng h¬n gç? 231. NÕu ®Ó tay trong cèc n−íc 55 - 600C th× sau mét thêi gian cã thÓ g©y nªn báng da tay nh−ng ng−êi ta vÉn cã thÓ sèng ë nh÷ng n¬i kh«ng khÝ nãng 55 - 600C mµ kh«ng bÞ báng. Ng−îc l¹i, ng−êi ta c¶m thÊy m¸t mÎ ®èi víi kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é 200C vµ c¶m thÊy rÐt cãng nÕu ng©m m×nh l©u trong n−íc ë nhiÖt ®é 250C. T¹i sao l¹i nh− vËy? 232. Mét chiÕc qu¹t ®iÖn kh«ng nh÷ng kh«ng lµm l¹nh kh«ng khÝ, nã lµm l−u th«ng mµ cßn nung nãng nã chót Ýt. VËy t¹i sao qu¹t lµm m¸t b¹n? 233. Gi¶i thÝch t¹i sao tay b¹n bÞ dÝnh vµo khay ®ùng ®¸ b»ng kim lo¹i ngay khi b¹n lÊy nã tõ tñ l¹nh ra? 234. Gi¶i thÝch v× sao sè km ®i ®−îc víi mçi lÝt x¨ng cña «t« hay xe m¸y cña b¹n, vµo mïa ®«ng l¹i Ýt h¬n mïa hÌ? 235. Cã ba b×nh dung tÝch nh− nhau ®Òu b»ng 2 lÝt chøa ®Çy n−íc ë nhiÖt ®é kh¸c nhau lµ 200C, 600C vµ 1000C vµ mét b×nh cã dung tÝch 5 lÝt kh«ng chøa g×. Víi c¸c dông cô ®· cho lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra mét l−îng n−íc cã nhiÖt ®é 560C. Bá qua sù mÊt m¸t nhiÖt do b×nh vµ m«i tr−êng. III. C¸c c©u hái phÇn ®iÖn tõ 236. Gi¶ sö cã mét sè l−îng lín c¸c ion hi®r« mµ ®é lín ®iÖn tÝch tæng céng b»ng 1 C. Hái trong ®ã cã bao nhiªu ion hi®r« (Mçi ion hi®r« mang mét ®iÖn tÝch nguyªn tè)? Gi¶ sö r»ng trong mét giê cã thÓ ®Õm ®−îc 106 ion, muèn ®Õm hÕt sè ion hi®r« trong 1 C th× cÇn thêi gian bao l©u? Nguyễn Quang Đông 26 237. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng khi ta cä x¸t èng ®Ìn neon th× thÊy ®Ìn sÏ s¸ng trong mét thêi gian ng¾n?. 238. Khi ®−a mét ®òa nhùa nhiÔm ®iÖn l¹i gÇn mÈu giÊy nhá, ®òa nhùa hót mÈu giÊy nhá b¸m vµo ®òa nhùa råi sau ®ã mÈu giÊy l¹i rêi khái ®òa nhùa. H·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng trªn? 239. ë cÇu thang cã mét bãng chiÕu s¸ng, cã ®iÒu bÊt tiÖn lµ nÕu m¾c th«ng th−êng th× khi lªn cÇu thang bËt ®iÖn th× khi vµo phßng ®Ìn vÉn s¸ng mµ kh«ng t¾t ®−îc. H·y vÏ s¬ ®å m¾c mét bãng ®Ìn ë cÇu thang sao cho cã thÓ t¾t, më ë hai ®Çu trªn vµ d−íi cÇu thang. 240. Cã hai thanh bÒ ngoµi nh×n y hÖt nhau, mét thanh b»ng s¾t mÒm vµ mét thanh b»ng thÐp cã tõ tÝnh. Lµm thÕ nµo ph©n biÖt ®−îc hai thanh ®ã. 241. ¾c quy ®· bÞ mÊt dÊu ®Çu d−¬ng, ©m. Lµm thÕ nµo biÕt cùc d−¬ng cña ¾c qui lµ ®Çu nµo? 242. Mét cËu bÐ xin phÐp cha ®i ch¬i trong khi «ng ®ang ghi sè trªn c«ng t¬ ®iÖn. Ng−êi cha ®ång ý nh−ng yªu cÇu con ph¶i vÒ sau ®óng mét giê. Lµm thÕ nµo ng−êi cha cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc thêi gian ®i ch¬i cña con mµ kh«ng cÇn tíi ®ång hå (chØ dïng mét bãng 100W)? 243. Nam ch©m ®iÖn ®−îc sö dông lµm cÇn cÈu ë bÕn c¶ng. §«i khi vËt nÆng kh«ng rêi nam ch©m khi ®· ng¾t ®iÖn. V× sao? Kh¾c phôc b»ng c¸ch nµo? 244.ë n¬i nµo trªn Tr¸i §Êt c¶ hai ®Çu kim nam ch©m ®Òu chØ vÒ ph−¬ng B¾c? 245. T¹i sao chim ®Ëu trªn d©y cao thÕ l¹i kh«ng bÞ giËt ? 246. Theo ®Þnh luËt Jun - Lenx¬, nhiÖt l−îng to¶ ra bëi dßng ®iÖn tØ lÖ víi thêi gian dßng ®iÖn ®i qua d©y dÉn. T¹i sao dßng ®iÖn ®i qua d©y dÉn suèt c¶ buæi tèi mµ d©y dÉn kh«ng bÞ nãng s¸ng? 247. Nam ch©m nung ®á cã hót ®−îc s¾t kh«ng? V× sao? 248. §Ìn ®iÖn th¾p s¸ng trong nhµ th−êng tøc thêi gi¶m ®é s¸ng khi bËt c«ng t¾c khëi ®éng mét ®éng c¬. T¹i sao? Nguyễn Quang Đông 27 249. Kh«ng cã mét dông cô hay mét vËt nµo kh¸c, lµm thÕ nµo biÕt ch¾c ®−îc mét miÕng s¾t máng ®· bÞ nhiÔm tõ hay ch−a? 250. Trong c¸c c¬n gi«ng, thØnh tho¶ng cã hiÖn t−îng sÐt, ®ã lµ sù phãng tia löa ®iÖn tõ ®¸m m©y tÝch ®iÖn xuèng ®Êt. Hái trong hiÖn t−îng sÐt, c¸c ªlectr«n ®· ®−îc phãng thÕ nµo: Tõ ®¸m m©y xuèng ®Êt hay tõ ®Êt lªn m©y? 251. SÐt ®¸nh cã thÓ lµm háng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, nhµ cöa... H·y t−ëng t−îng chiÕc «t« ®ang chuyÓn ®éng trªn ®−êng v¾ng mµ gÆp mét c¬n gi«ng, ng−êi ngåi trong xe «t« cã nguy c¬ bÞ sÐt ®¸nh kh«ng? T¹i sao? 252. Trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ta th−êng nghe c¸c thuËt ng÷: “s¬n th−êng” vµ “s¬n tÝch ®iÖn”. VËy b¶n chÊt cña s¬n tÝch ®iÖn lµ g×? S¬n nµy cã −u ®iÓm g× so víi c¸c lo¹i s¬n kh¸c? 253. T¸c dông chÝnh cña cét thu l«i (chèng sÐt) cã ph¶i lµ “vËt høng sÐt” thay cho c¸c vËt kh¸c kh«ng? 254. Cã tr−êng hîp nµo, cµng gÇn vËt dÉn ®iÖn tr−êng cµng gi¶m kh«ng? NÕu cã h·y chØ ra mét tr−êng hîp ®Ó minh ho¹. 255. Lùc hót tÜnh ®iÖn lín gÊp nhiÒu lÇn lùc hÊp dÉn. Tuy nhiªn, th«ng th−êng chóng ta l¹i kh«ng nhËn ra lùc hót tÜnh ®iÖn gi÷a ta vµ c¸c vËt thÓ xung quanh, trong khi ta c¶m nhËn rÊt râ lùc hÊp dÉn gi÷a ta vµ Tr¸i §Êt. Gi¶i thÝch v× sao? 256. C¸c «t« chë x¨ng dÇu cã kh¶ n¨ng ch¸y næ rÊt cao. Kh¶ n¨ng nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së vËt lÝ nµo? Ng−êi ta ®· lµm g× ®Ó phßng chèng ch¸y næ cho c¸c xe nµy? 257. Mét vËt mang ®iÖn tÝch d−¬ng hót mét qu¶ cÇu kim lo¹i nhá treo b»ng mét sîi d©y t¬. Tõ ®ã cã thÓ kÕt luËn qu¶ cÇu kim lo¹i mang ®iÖn tÝch ©m kh«ng? 258. V× sao ng−êi ta th−êng xuyªn kiÓm tra vµ ®æ n−íc thªm cho c¸c ¾cquy cña xe m¸y, xe «t«? 259. V× sao chim bay khái d©y ®iÖn cao thÕ khi ng−êi ta ®ãng m¹ch ®iÖn? 260. Thuû tinh cã dÉn ®iÖn ®−îc kh«ng? Nguyễn Quang Đông 28 261. Ng−êi ta m¾c lÇn l−ît 2 ampe kÕ cßn tèt vµo mét ®o¹n m¹ch ®iÖn vµ thÊy r»ng ampe kÕ thø nhÊt chØ mét c−êng ®é dßng ®iÖn bÐ h¬n ampe kÕ thø hai. H·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy? 262. Lµm thÕ nµo ®o ®−îc hiÖu ®iÖn thÕ 220(V) cña m¹ng ®iÖn thµnh phè nÕu chØ cã nh÷ng v«n kÕ víi thang chia ®é chØ ®Õn 150V? 263. Mét häc sinh ®· m¾c nhÇm mét v«n kÕ thay cho mét ampe kÕ ®Ó ®o c−êng ®é dßng ®iÖn qua mét bãng ®Ìn. Khi ®ã ®é nãng s¸ng cña d©y tãc bãng ®Ìn sÏ nh− thÕ nµo? 264. Mét häc sinh ®· m¾c nhÇm mét ampe kÕ thay cho mét v«n kÕ ®Ó ®o hiÖu ®iÖn thÕ trªn mét bãng ®Ìn ®ang nãng s¸ng. C−êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch sÏ nh− thÕ nµo? 265. Mét dßng ®iÖn ®i qua mét d©y dÉn b»ng thÐp lµm cho nã bÞ nung ®á lªn mét chót. NÕu nhóng mét phÇn d©y dÉn vµo n−íc ®Ó lµm l¹nh th× phÇn d©y dÉn kia bÞ nung ®á h¬n. T¹i sao? (Gi÷ hiÖu ®iÖn thÕ ë hai ®Çu d©y dÉn kh«ng ®æi). 266. T¹i sao c¸c ®Çu mót cña sîi d©y ch× bÞ ch¸y ®øt th−êng cã d¹ng h×nh cÇu? 267. Cã thÓ cã dßng ®iÖn ch¹y tõ n¬i cã ®iÖn thÕ thÊp h¬n ®Õn n¬i cã ®iÖn thÕ cao h¬n hay kh«ng? 268. Trong ®iÒu kiÖn nµo th× mét chiÕc pin nµo ®ã cã thÓ cho dßng ®iÖn lín nhÊt? 269. Kh¸c víi c¸c ®−êng d©y cña m¹ng ®iÖn th¾p s¸ng, c¸c ®−êng d©y dÉn cao thÕ kh«ng ®−îc bäc mét líp vá c¸ch ®iÖn. T¹i sao? 270. Mét electron chuyÓn ®éng trong ®iÖn tr−êng ®Òu. C«ng cña lùc t¸c dông lªn electron b»ng bao nhiªu? 271.Trong gia ®×nh lóc ®ang nghe ®µi, nÕu bËt hoÆc t¾t ®iÖn (cho ®Ìn èng ch¼ng h¹n) ta th−êng nghe th©y tiÕng "xÑt" trong ®µi. T¹i sao? 272. Mét ng−êi dïng mét chiÕc ®òa tre, xÎ 2 r·nh c¸ch nhau chõng 5 mm råi kÑp vµo ®ã 2 l−ìi dao c¹o r©u, sao cho 2 l−ìi dao nµy kh«ng ch¹m nhau. Nèi Nguyễn Quang Đông 29 2 l−ìi dao b»ng 2 ®o¹n d©y ®iÖn. Nhóng ngËp chóng vµo mét cèc n−íc (n−íc giÕng th«ng th−êng) vµ c¾m 2 ®Çu d©y vµo æ c¾m ®iÖn. Sau mét thêi gian ng¾n n−íc trong cèc sÏ s«i. H·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng trªn? Cã nªn dïng n−íc nµy ®Ó uèng hay pha trµ kh«ng? T¹i sao? 273. Bµn lµ, Êm ®un n−íc b»ng ®iÖn bÞ hë mét chót khi sö dông rÊt dÔ bÞ ®iÖn giËt do ch¹m vµo vá cña nã, mçi khi nh− thÕ, ta chØ cÇn ®æi ®Çu phÝch c¾m lµ cã thÓ an toµn. C¸ch lµm nµy dùa trªn c¬ së nµo? 274. NhiÒu ng−êi thî söa tivi, v« ý ®· bÞ ®iÖn giËt ngay c¶ khi tivi ®· ®−îc t¾t vµ rót ®iÖn ra khái æ c¾m t−¬ng ®èi l©u. T¹i sao l¹i nh− vËy? H·y nªu mét biÖn ph¸p an toµn gióp hä kh«ng bÞ ®iÖn giËt n÷a? 275. æ c¾m ®iÖn trong gia ®×nh cã 2 lç: Mét lç nèi víi d©y nãng (thö b»ng bót thö ®iÖn thÊy ®Ìn s¸ng), lç thø hai nèi víi d©y nguéi (thö b»ng bót thö ®iÖn thÊy ®Ìn kh«ng s¸ng), nghÜa lµ hai lç nµy vÒ b¶n chÊt lµ kh¸c nhau. ThÕ nh−ng t¹i sao khi c¾m ®iÖn sö dông c¸c dông cô ®iÖn nh− bÕp ®iÖn, bµn lµ, qu¹t... Ta l¹i kh«ng quan t©m ®Õn ®iÒu ®ã, c¾m xu«i hay ng−îc c¸c dông cô ®Òu ho¹t ®éng ®−îc. H·y gi¶i thÝch ®iÒu d−êng nh− v« lÝ nµy? 276. H·y gi¶i thÝch t¹i sao ®iÖn truyÒn trong d©y dÉn víi vËn tèc cña sãng ®iÖn tõ( 3.108 m/s), cßn trong d©y dÉn c¸c electron tù do l¹i chØ dÞch chuyÓn cã h−íng víi vËn tèc kho¶ng tõ 0,1 mm/s tíi 1 mm/s. 277. §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam ®ang truyÒn h×nh trùc tiÕp mét ch−¬ng tr×nh ca nh¹c ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Hái trong sè hai ng−êi: Mét ng−êi ngåi ë hµng ghÕ ®Çu tiªn kÓ tõ s©n khÊu (tøc lµ chØ c¸ch s©n khÊu kho¶ng 5m) vµ mét nghe qua sãng v« tuyÕn ë t¹i Th¸i Nguyªn, ai nghe thÊy tiÕng h¸t tr−íc? V× sao? 278. C¸c ch÷ ghi tªn cùc cña nam ch©m h×nh mãng ngùa ®· bÞ xo¸ mÊt. B¹n cã thÓ x¸c ®Þnh cùc B¾c vµ cùc Nam cña nam ch©m ®ã kh«ng khi chØ cã mét chiÕc tivi? B¹n sÏ lµm nh− thÕ nµo? 279. HiÖn t−îng ®o¶n m¹ch x¶y ra khi nµo vµ cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c h¹i g×? Cã c¸ch nµo ®Ó tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng nµy? Nguyễn Quang Đông 30 280. Trong viÖc nu«i t«m n−íc lî, ta cÇn ph¶i ®o ®é mÆn cña n−íc. H·y ®Ò xuÊt mét nguyªn lý ®Ó lµm m¸y ®o nµy. Khi thiÕt kÕ ph¶i chó ý ®Õn ®iÒu g×? 281. T¹i sao khi ®æ x¨ng tõ bÕ chøa nµy sang bÓ chøa kh¸c th× x¨ng cã thÓ bèc ch¸y, nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p phßng ngõa? 282. Cã thÓ cã ®−îc hai ®iÖn tÝch kh¸c dÊu ®ång thêi xuÊt hiÖn ë c¸c ®Çu mót cña mét chiÕc ®òa thuû tinh kh«ng? 283. Treo hai qu¶ cÇu nhá vµo hai sîi chØ m¶nh c¸ch ®iÖn cã chiÒu dµi nh− nhau vµ cïng buéc vµo mét ®iÓm. HiÖn t−îng g× sÏ x¶y ra nÕu c¸c qu¶ cÇu ë tr¹ng th¸i kh«ng träng l−îng ®−îc tÝch ®iÖn cïng dÊu? 284. Trong tr−êng hîp nµo th× khi ®−a hai vËt tÝch ®iÖn cïng dÊu l¹i gÇn nhau, lùc ®Èy gi÷a chóng gi¶m ®Õn kh«ng? 285. ë t©m mét vßng d©y dÉn cã d¹ng ®−êng trßn ®−îc tÝch ®iÖn ®Òu th× c−êng ®é ®iÖn tr−êng b»ng bao nhiªu? ë t©m cña mÆt cÇu ®−îc tÝch ®iÖn ®Òu lµ bao nhiªu? 286. Cã khi ng−êi ta nãi ®−êng søc cña ®iÖn tr−êng - ®ã lµ quü ®¹o chuyÓn ®éng cña mét ®iÖn tÝch d−¬ng trong ®iÖn tr−êng, nÕu diÖn tÝch d−¬ng ®ã ®−îc chuyÓn ®éng tù do trong ®iÖn tr−êng. Nãi nh− vËy cã ®óng kh«ng? 287. T¹i sao c¸c vËt dÉn ®Ó lµm thÝ nghiÖm vÒ tÜnh ®iÖn ®Òu rçng? 288. Cho hai qu¶ cÇu kim lo¹i cïng b¸n kÝnh vµ tÝch ®iÖn cïng dÊu tiÕp xóc víi nhau. Mét trong hai qu¶ cÇu lµ rçng. C¸c ®iÖn tÝch sÏ ph©n bè nh− thÕ nµo trªn c¶ hai qu¶ cÇu ®ã? 289. NÕu cho mét vËt dÉn tÝch ®iÖn ch¹m vµo mÆt ngoµi cØa mét vËt dÉn c« lËp kh«ng tÝch ®iÖn th× vËt dÉn thø nhÊt cã thÓ truyÒn tÊt c¶ ®iÖn tÝch cña m×nh cho vËt dÉn thø hai ®−îc kh«ng? 290. ChiÕc ®òa nhiÔm ®iÖn sÏ t¸c dông nh− thÕ nµo lªn mét kim nam ch©m? 291. NÕu cã mét vËt dÉn c« lËp ®−îc tÝch ®iÖn d−¬ng th× dïng c¸ch nµo ta cã thÓ tÝch ®iÖn cho hai qu¶ cÇu c« lËp, b»ng vËt dÉn ®ã mµ kh«ng lµm gi¶m ®iÖn Nguyễn Quang Đông 31 tÝch cña nã. Ph¶i lµm cho mét qu¶ cÇu ®−îc tÝch ®iÖn d−¬ng vµ qu¶ kia tÝch ®iÖn ©m. 292. §−a dÇn dÇn mét chiÕc ®òa tÝch ®iÖn ©m ®Õn gÇn qu¶ cÇu cña mét ®iÖn nghiÖm tÝch ®iÖn d−¬ng. Hai l¸ ®iÖn nghiÖm dÇn dÇn khÐp l¹i, sau ®ã l¹i t¸ch ra vµ khi chiÕc ®òa tiÕp xóc víi qu¶ cÇu cña ®iÖn nghiÖm th× c¸c l¸ ®iÖn nghiÖm vÉn xoÌ ra. H·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng ®· x¶y ra? 293. Muèn ®iÖn nghiÖm phãng ®iÖn th× chØ cÇn ®ông tay vµo nã lµ ®ñ. NÕu ®Æt gÇn ®iÖn nghiÖm mét vËt ®· tÝch ®iÖn nh−ng c¸ch ®iÖn víi mÆt ®Êt th× ®iÖn nghiÖm cã phãng ®iÖn kh«ng? 294. Cho mét chiÕc ®òa ªb«nit ®· nhiÔm ®iÖn vµ ngãn tay tiÕp xóc ®ång thêi víi qu¶ cÇu kim lo¹i cña ®iÖn nghiÖm. Sau ®ã, tr−íc hÕt rót ngãn tay khái qu¶ cÇu vµ sau cïng rót chiÕc ®òa. §iÖn nghiÖm sÏ mang ®iÖn tÝch cã dÊu nµo? 295. Nh− ta ®· biÕt, qu¶ cÇu tÝch ®iÖn cã thÓ hót giÊy vôn. NÕu bao quanh qu¶ cÇu tÝch ®iÖn mét mÆt cÇu b»ng kim lo¹i th× lùc hót thay ®æi nh− thÕ nµo? Vµ nÕu bao quanh m¶nh giÊy th× sao? 296. Lµm thÕ nµo ®Ó truyÒn tÊt c¶ ®iÖn tÝch ë qu¶ cÇu b»ng ®ång thau sang mét c¸i cèc b»ng kim lo¹i c« lËp mµ ®−êng kÝnh trong cña nã lín h¬n ®−êng kÝnh qu¶ cÇu? 297. Cã thÓ dïng mét vËt ®· tÝch ®iÖn ®Ó tÝch ®iÖn cho vËt kh¸c mét ®iÖn tÝch lín gÊp nhiÒu lÇn ®iÖn tÝch cña vËt thø nhÊt ®−îc kh«ng? 298. T¹i sao c¸c dông cô ®Ó lµm thÝ nghiÖm tÜnh ®iÖn kh«ng cã c¸c ®Çu mót nhän mµ th−êng ®−îc t¹o thµnh nh÷ng mÆt trßn? 299. T¹i sao c¸c vËt dÉn tÝch ®iÖn bÞ phñ mét líp bôi th× mÊt ®iÖn tÝch rÊt nhanh? 300. §Æt mét qu¶ cÇu nhá b»ng kim lo¹i ®· nhiÔm ®iÖn xuèng ®¸y mét èng nghiÖm kh« b»ng thuû tinh vµ ®−a èng nghiÖm ®Õn gÇn mét ®iÖn nghiÖm. C¸c l¸ cña ®iÖn nghiÖm cã xoÌ ra kh«ng? 301. Gi÷a hai b¶n mÆt song song tÝch ®iÖn tr¸i dÊu ng−êi ta ®Æt mét b¶n kim lo¹i vµ b¶n nµy sÏ nhiÔm ®iÖn do h−ëng øng. §iÖn tÝch xuÊt hiÖn do h−ëng Nguyễn Quang Đông 32 øng trªn b¶n kim lo¹i nµy cã thay ®æi kh«ng nÕu kho¶ng kh«ng gian gi÷a c¸c b¶n chøa ®Çy dÇu ho¶? 302. Cã hai vËt dÉn, mét vËt cã ®iÖn tÝch bÐ h¬n nh−ng ®iÖn thÕ cao h¬n vËt kia. C¸c ®iÖn tÝch sÏ chuyÓn nh− thÕ nµo khi cho c¸c vËt dÉn tiÕp xóc víi nhau? 303. Mét vËt dÉn A n»m trong ®iÖn tr−êng cña mét ®iÖn tÝch ®iÓm B. ë ®©y bÒ mÆt cña vËt A cã ph¶i lµ mÆt ®¼ng thÕ kh«ng? 304. Hai vËt dÉn cã h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc nh− nhau, mét vËt rçng vµ mét vËt ®Æc. NÕu truyÒn cho mçi mét vËt dÉn ®ã c¸c ®iÖn tÝch nh− nhau th× ®iÖn thÕ cña chóng cã b»ng nhau kh«ng? 305. Cho hai qu¶ cÇu b»ng thÐp vµ b»ng ®ång mang ®iÖn cã cïng b¸n kÝnh tiÕp xóc víi nhau. Trªn c¸c qu¶ cÇu nµy ®iÖn tÝch sÏ ph©n bè nh− thÕ nµo? 306. NÕu truyÒn nh÷ng ®iÖn tÝch ©m b»ng nhau cho c¸c qu¶ cÇu kim lo¹i cã ®−êng kÝnh kh¸c nhau th× trong d©y dÉn nèi c¸c qu¶ cÇu sau khi tÝch ®iÖn cã dßng ®iÖn kh«ng? 307. NÕu ®−a bµn tay ®Õn gÇn qu¶ cÇu cña mét ®iÖn nghiÖm ®· tÝch ®iÖn (kh«ng cho tiÕp xóc víi qu¶ cÇu) th× l¸ ®iÖn nghiÖm côp l¹i mét Ýt. V× sao? 308. Cã thÓ lµm thÕ nµo ®Ó thay ®æi ®iÖn thÕ cña mét vËt dÉn mµ kh«ng ch¹m vµo nã vµ kh«ng lµm thay ®æi ®iÖn tÝch cña nã? 309. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai b¶n cña tô ®iÖn ph¼ng kh«ng khÝ cã thay ®æi hay kh«ng, nÕu nèi mét b¶n cña chóng víi ®Êt? 310. HiÖu ®iÖn thÕ trªn c¸c b¶n tô ®iÖn ®· tÝch ®iÖn sÏ nh− thÕ nµo, nÕu gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c b¶n tô ®iÖn? 311. HiÖu ®iÖn thÕ ®¸nh thñng cña mét tô ®iÖn ph¼ng kh«ng khÝ sÏ thay ®æi nh− thÕ nµo nÕu ë mÆt trong cña tô ®iÖn xuÊt hiÖn mét vËt nhá, ch¼ng h¹n mét h¹t bôi nhá? 312. NÕu mét electron ®−îc t¨ng tèc trong ®iÖn tr−êng cña tô diÖn ph¼ng, vµ do ®ã cã ®éng n¨ng, th× ®iÖn tÝch cña tô ®iÖn khi ®ã cã gi¶m ®i kh«ng, v× lùc ®iÖn tr−êng ®· thùc hiÖn c«ng ®Ó dÞch chuyÓn electron trong ®iÖn tr−êng? Nguyễn Quang Đông 33 313. Trªn mÆt qu¶ cÇu b»ng kim lo¹i ®ang quay trong mét mÆt cÇu còng b»ng kim lo¹i vµ tÝch ®iÖn d−¬ng, dßng ®iÖn cã xuÊt hiÖn hay kh«ng. Còng tr¶ lêi c©u hái nh− vËy trong tr−êng hîp qu¶ cÇu ®−îc nèi víi ®Êt? 314. Khi bËt s¸ng ®Ìn ®iÖn th× c−êng ®é dßng ®iÖn lóc ®Çu kh¸c víi c−êng ®é dßng ®iÖn sau khi ngän ®Ìn ®· s¸ng. Dßng ®iÖn thay ®æi nh− thÕ nµo ë ®Ìn than? ë ®Ìn dïgn d©y tãc kim lo¹i? 315. Nh÷ng vËt dÉn c¸ch ®iÖn bÞ bao quanh bëi kh«ng khÝ Èm th× th−êng kÐm gi÷ ®−îc c¸c ®iÖn tÝch. Tõ ®ã cã thÓ kÕt luËn r»ng kh«ng khÝ Èm dÉn ®iÖn ®−îc kh«ng? 316. Mét häc sinh ®· m¾c lÇm mét ¨mpe kÕ thay cho mét v«n kÕ ®Ó ®o hiÖu ®iÖn thÕ trªn mét bãng ®Ìn ®ang nãng s¸ng. C−êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch sÏ nh− thÕ nµo? H·y gi¶i thÝch? 317. Víi nh÷ng ®é nãng s¸ng kh¸c nhau th× c«ng suÊt tiªu thô cña mét bãng ®Ìn cã nh− nhau kh«ng? 318. Do sù bay h¬i vµ khuÕch t¸n cña vËt liÖu tõ bÒ mÆt sîi ®èt s¸ng cña bãng ®Ìn, d©y tãc bãng ®Ìn bÞ ®èt mßn dÇn. §iÒu ®ã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn c«ng suÊt tiªu thô cña bãng ®Ìn? 319. Mét toa tµu ®−îc chiÕu s¸ng b»ng n¨m ngän ®Ìn ®iÖn m¾c nèi tiÕp. Hái ®iÖn n¨ng tiªu thô cã gi¶m kh«ng nÕu gi¶m sè ®Ìn xuèng cßn bèn? 320. Hai d©y dÉn ®ång chÊt cã cïng chiÒu dµi nh−ng kh¸c tiÕt diÖn ®−îc m¾c nèi tiÕp vµo mét m¹ch ®iÖn. Trong cïng mét thêi gian nh− nhau th× d©y dÉn nµo to¶ nhiÖt nhiÒu h¬n? T¹i sao? 321. T¹i sao nÕu mét phÇn d©y xo¾n cña bÕp ®iÖn tiÕp xóc víi ®¸y nåi nh«m th× d©y ®ã cã thÓ bÞ ®èt ch¸y? 322. HiÖn t−îng g× x¶y ra nÕu rót d©y xo¾n cña thiÕt bÞ ®iÖn ®un nãng ra khái n−íc vµ vÉn gi÷ dßng ®iÖn qua nã trong mét thêi gian? 323. M¾c mét bÕp ®iÖn vµ mét ¨mpe kÕ vµo mét m¹ch ®iÖn. Sè chØ cña ¨mpe kÕ cã thay ®æi kh«ng nÕu thæi kh«ng khÝ l¹nh vµo bÕp ®iÖn ®ang nãng ®ã? Nguyễn Quang Đông 34 324. Cã thÓ cã dßng ®iÖn ch¹y tõ n¬i ®iÖn thÕ thÊp h¬n ®Õn n¬i ®iÖn thÕ cao h¬n hay kh«ng? 325. Khi gi÷a hai d©y dÉn kh«ng cã hiÖu ®iÖn thÕ th× trong d©y dÉn nµy cã thÓ cã dßng ®iÖn ®−îc kh«ng? 326. Thïng chøa n−íc lµm b»ng nh÷ng l¸ nh«m ghÐp bëi nh÷ng ®inh t¸n b»ng ®ång th× chãng háng do bÞ ¨n mßn. H·y gi¶i thÝch b¶n chÊt ®iÖn ho¸ häc cña hiÖn t−îng ¨n mßn nµy? 327. Cã thÓ dùa vµo h×nh d¹ng bªn ngoµi cña c¸c b¶n trong acqui axit ®Ó x¸c ®Þnh b¶n nµo lµ d−¬ng b¶n nµo lµ ©m ®−îc kh«ng? 328. T¹i sao xung quanh chÊt ®iÖn ph©n, ch¼ng h¹n xung quanh dung dÞch muèi ¨n, l¹i kh«ng cã ®iÖn tr−êng vµ chóng ta cho r»ng nã kh«ng tÝch ®iÖn, mÆc dÇu trong nã cã c¸c ion mang ®iÖn? 329. T¹i sao khi tiÕp ®Êt cÇn ph¶i ch«n vïi b¶n tiÕp ®Êt trong líp ®Êt Èm (ch¼ng h¹n, ch«n vµo líp c¸t kh« th× kh«ng tèt)? 330. Hai thái than h×nh trô ®−îc nhóng vµo dung dÞch sunph¸t ®ång, ®ång b¸m vµo mét trong hai thái than ®ã. T¹i sao cã líp ®ång dµy nhÊt b¸m vµo phÇn mÆt thái than nµy ®èi diÖn víi thái kia? 331. Qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n sunph¸t ®ång sÏ tiÕp tôc cho ®Õn lóc nµo, nÕu dïng c¸c ®iÖn cùc b»ng than? nÕu dïng c¸c ®iÖn cùc b»ng ®ång? 332. §Ó x¸c ®Þnh cùc nµo cña m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu lµ d−¬ng, cùc nµo lµ ©m, trong thùc t ng−êi ta th−êng nhóng d©y dÉn nèi víi c¸c cùc vµo mét cèc n−íc vµ quan s¸t xem xung quanh d©y dÉn nµo khÝ tho¸t ra nhiÒu h¬n. Theo c¸c d÷ liÖu nµy ng−êi ta x¸c ®Þnh cùc nµo lµ ©m nh− thÕ nµo? 333. Kh¸c víi c¸c ®−êng d©y cña m¹ng ®iÖn th¾p s¸ng, c¸c ®−êng d©y dÉn cao thÕ kh«ng ®−îc bäc mét líp vá c¸ch ®iÖn. T¹i sao? 334. Mét ngän nÕn ®Æt gi÷a c¸c cùc cña m¸y tÜnh ®iÖn h−ëng øng th× ngän löa nghiªng vÒ phÝa cùc ©m. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng ®ã nh− thÕ nµo? 335. NÕu x¸t vµo bãng ®Ìn nª«ng th× cã thÓ thÊy ®Ìn s¸ng lªnt 0 mét thêi gian nµo ®ã. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng ®ã nh− thÕ nµo? Nguyễn Quang Đông 35 336. Khi chim ®Ëu trªn c¸c d©y dÉn trÇn chuyÒn ®iÖn cao thÕ, dßng ®iÖn cã ®i qua th©n chim kh«ng? 337. V× sao ë c¸c ®iÖn cùc cña bugi trong xylanh ®éng c¬ ®èt trong cÇn hiÖu ®iÖn thÕ cao (tíi 20000V)? 338. Cét chèng sÐt ho¹t ®éng nh− thÕ nµo? Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo th× cét chèng sÐt cã thÓ g©y nguy hiÓm cho toµ nhµ? 339. T¹i sao ®Çu mót cét chèng sÐt lµ mòi nhän mµ kh«ng ph¶i lµ qu¶ cÇu? 340. T¹i sao ng−êi ta th−êng nãi sÐt cã thÓ t×m thÊy c¸c kho b¸u ch«n vïi d−íi ®Êt? 341. T¹i sao c¸c nhµ thÓ thao leo nói cã quy t¾c: khi ngñ trªn nói cao, tÊt c¶ c¸c ®å vËt b»ng kim lo¹i ph¶i ®−îc tËp tñng l¹i vµ ®Ó ë mét n¬i riªng biÖt xa tr¹i? 342. Bãng ®Ìn ®iÖn tö bÞ vì bãng thuû tinh cã thÓ dïng ®−îc trong vò trô kh«ng? 343. Nh− ta ®· biÕt, ë nh÷ng nhiÖt ®é gÇn ®é kh«ng tuyÖt ®èi, mét sè kim lo¹i chuyÓn sang tr¹ng th¸i siªu dÉn. Cã thÓ dïng c¸ch h¹ nhiÖt ®é ®Ó cã ®−îc gecmani vµ silic siªu dÉn kh«ng? 344. Ng−êi trinh s¸t ®· ph¸t hiÖn ®−îc ®−êng d©y ®iÖn hai d©y cña dßng ®iÖn mét chiÒu. B»ng c¸ch nµo, víi v«n kÕ mét chiÒu vµ kim nam ch©m ng−êi ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc nhµ m¸y ®iÖn ë phÝa nµo cña ®−êng d©y? 345. Lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ®−îc nam ch©m ®iÖn m¹nh víi ®iÒu kiÖn dßng ®iÖn ®−a vµo nam ch©m ®iÖn t−¬ng ®èi yÕu? 346. Khi c¸c vËt kh«ng di chuyÓn th× kh«ng cã c«ng c¬ häc. VËy n¨ng l−îng cung cÊp cho mét nam ch©m ®iÖn tiªu hao ®Ó lµm g× khi nã chØ “gi÷” vËt nÆng? 347. Bá miÕng thÐp ®· ®−îc nhiÔm tõ vµo lä axit clohy®ric th× nã bÞ hoµ tan. Hái n¨ng l−îng tõ cña miÕng thÐp biÕn ®i ®©u? 348. T¹i sao c¸c chÊn song cöa sæ b»ng thÐp bÞ nhiÔm tõ dÇn dÇn theo thêi gian? Nguyễn Quang Đông 36 349. Khi chuÈn bÞ c¸c chuyÕn bay lªn b¾c cùc ng−êi ta chó ý nhiÒu ®Õn viÖc b¶o ®¶m sù ®Þnh h−íng cho m¸y bay khi ë gÇn cùc, v× ®Þa bµn nam ch©m th«ng th−êng ë ®©y Ýt t¸c dông vµ thùc tÕ lµ v« dông? V× sao? 350. Mét ªlectr«n chuyÓn ®éng trong tr−êng ®Òu. C«ng cña lùa t¸c dông lªn ªlectron b»ng bao nhiªu? 351. Mét nam ch©m th¼ng r¬i qua miÖng mét èng d©y. Khi èng d©y ®ãng m¹ch vµ khi èng d©y hë m¹ch nam ch©m cã r¬i víi cïng mét gia tèc kh«ng? Bá qua lùc c¶n cña kh«ng khÝ? 352. T¹i sao ®Ó ph¸t hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng trong d©y dÉn kÝn tèt nhÊt lµ dïng cuén d©y mµ kh«ng dïng d©y dÉn th¼ng? 353. Khi nµo x¶y ra tr−êng hîp: gi÷a hai ®iÓm bÊt kú cña mét vßng d©y nµo ®ã cã hiÖu ®iÖn thÕ b»ng kh«ng nh−ng vÉn cã dßng ®iÖn ch¹y trong vßng? 354. T¹i sao cã khi ë chç gÇn n¬i sÐt ®¸nh, cÇu ch× trong mang ®iÖn th¾p s¸ng cã thÓ bÞ næ vµ c¸c dông cô ®o ®iÖn nh¹y bÞ háng? 355. Cã thÓ c¨n cø vµo hiÖu ®iÖn thÕ xuÊt hiÖn gi÷a hai ®Çu c¸nh cña mét m¸y bay ph¶n lùc ®ang bay theo ph−¬ng n»m ngang ®Ó ®o vËn tèc bay cña nã ®−îc kh«ng? 356. Ph¶i dÞch chuyÓn mét khung d©y dÉn h×nh ch÷ nhËt kÝn nh− thÕ nµo trong tõ tr−êng Tr¸i ®Êt ®Ó trong khung xuÊt hiÖn dßng ®iÖn? 357. Mét c¹nh cña khung d©y h×nh ch÷ nhËt ®ång thêi lµ mét phÇn m¹ch ®iÖn th¼ng. Cho khung d©y quay ®óng mét vßng chung quanh c¹nh nµy. Khi tham gia chuyÓn ®éng nµy, trong khung cã xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng kh«ng? 358. Mét nam ch©m vÜnh cöu cã bÞ khö tõ hay kh«ng, nÕu cho mét vßng d©y m¾c khÐp kÝn víi mét dßng ®iÖn trë quay trong tõ tr−êng cña nam ch©m? 359. Ng−êi ta ®−a mét nam ch©m vµo mét vßng b»ng chÊt ®iÖn m«i. Cã hiÖn t−îng g× x¶y ra? 360. Gi¶ thö cã mét nam ch©m chuyÓn ®éng vµ mét vßng b»ng chÊt siªu dÉn. ë ®©y tõ kh«ng ®i qua vßng siªu dÉn thay ®æi nh− thÕ nµo? Nguyễn Quang Đông 37 361. ë thêi ®iÓm nµo th× cÇu dao phãng tia löa ®iÖn: khi ®ãng m¹ch ®iÖn hay ng¾t m¹ch ®iÖn? NÕu m¾c song song víi cÇu dao mét tô ®iÖn th× sù phãng tia löa ®iÖn kh«ng cã n÷a. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng? 362. Mét cuén d©y cña nam ch©m ®iÖn vµ mét bãng ®Ìn ®èt s¸ng ®−îc m¾c nèi tiÕp trong m¹ch cña bé acqui. Trong thêi gian nam ch©m ®iÖn di chuyÓn (hót vµo nam ch©m ®iÖn) mét vËt nÆng, ®é nãng s¸ng cña d©y tèc bãng ®Ìn gi¶m xuèng. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng? 363. Trong mét cuén d©y ®o¶n m¹ch ng−êi ta ®Æt mét cuén d©y kh¸c cã ®−êng kÝnh bÐ h¬n vµ cã dßng ®iÖn mét chiÒu ch¹y qua. NÕu ®Èy mét lâi s¾t vµo trong cuén d©y ®ã th× cuén ngoµi sÏ nãng lªn. V× sao x¶y ra hiÖn t−îng ®ã? 364. Cã khi ng−êi ta hµn ®¾p ®ång vµo c¸c cùc cña lâi nam ch©m ®iÖn. Lµm nh− vËy ®Ó lµm g×? 365. ThÐp dïng ®Ó chÕ t¹o nam ch©m vÜnh cöu chÕ t¹o nam ch©m ®iÖn kh¸c nhau nh− thÕ nµo? IV. C¸c c©u hái phÇn quang häc 366. Khi pha n−íc ®−êng trong cè ta thÊy gi÷a khèi n−íc cã nh÷ng v©n trong suèt. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng? 367. C¸c b¸c sü nha khoa th−êng dïng mét dông cô gièng nh− mét c¸i th×a inèc nhá ®Ó kh¸m r¨ng cho bÖnh nh©n. C¸i th×a nhá ®ã cã t¸c dông g×? 368. Dïng mét ®Üa trßn, trªn ®ã d¸n hoÆc s¬n c¸c mµu ®á, cam, vµng, lôc, lam, chµm, tÝm t¹o thµnh 1 ®Üa b¶y mµu víi tØ lÖ biÓu diÔn b»ng c¸c h×nh qu¹t øng víi c¸c gãc lÇn l−ît lµ 510, 330, 550, 670, 680, 100, vµ 760. Quay ®Üa thËt nhanh, c¸c mµu sÏ biÕn mÊt, chØ cßn mét ®Üa trßn tr¾ng ngµ. T¹i sao? 369. Lµm thÕ nµo ®Ó chÕ t¹o ®−îc mét kÝnh lóp nÕu b¹n chØ cã: Mét tÊm nh«m máng, mét giät n−íc vµ mét chiÕc ®inh? 370. §Ó vÏ l¹i h×nh cña mét vËt ng−êi ta dïng mét tÊm kÝnh h×nh ch÷ nhËt vµ bót vÏ. Nguyễn Quang Đông 38 C¸ch lµm: §Æt vËt cÇn vÏ lªn bµn (vÝ dô nh− mét b×nh hoa), gi÷a giÊy vÏ vµ b×nh hoa ta ®Æt nghiªng tÊm kÝnh so víi mÆt bµn mét gãc 450. Lóc nµy, tÊm kÝnh trë thµnh mét g−¬ng trong suèt. Tõ phÝa trªn nh×n xuèng tÊm kÝnh, ta cã thÓ thÊy h×nh ¶nh ®èi xøng g−¬ng cña b×nh hoa xuÊt hiÖn ë trªn tê giÊy vÏ, tuy kh«ng s¾c nÐt l¾m nh−ng cã thÓ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c ®−êng bao cña b×nh hoa, lóc nµy ta cã thÓ vÏ l¹i h×nh ¶nh cña b×nh hoa trªn giÊy. Gi¶i thÝch c¸ch lµm trªn? 371. Trong phßng ®−îc chiÕu s¸ng bëi mét bãng ®Ìn ®iÖn, nªu c¸ch x¸c ®Þnh trong hai thÊu kÝnh héi tô, c¸i nµo cã ®é tô lín h¬n mµ kh«ng dïng thªm dông cô nµo kh¸c? 372. Trong c¸c ngµy cã n¾ng, kh«ng cÇn trÌo, chØ dïng mét c¸i th−íc, lµm thÕ nµo mµ ®o ®−îc chiÒu cao cña mét c©y to?. 373. Gi¶ sö b¹n bÞ l¹c trªn mét b¨ng ®¶o vµ quªn mang theo diªm hoÆc bËt löa, xung quanh b¹n chØ cã b¨ng tuyÕt vµ nh÷ng cµnh cñi kh«. H·y nªu mét c¸ch ®Ó lÊy ®−îc löa trong ®iÒu kiÖn nh− vËy? 374. VËt nµo máng nhÊt trªn thÕ giíi (mµ b»ng m¾t th−êng cã thÓ nh×n thÊy ®−îc)? 375. Thuû tinh mÇu khi ®−îc nghiÒn thµnh bét tr«ng h×nh nh− hoµn toµn mµu tr¾ng. Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt thuû tinh nµy tr−íc ®ã cã mµu g×?. 376. Trong giao th«ng, ng−êi ta th−êng chØ dïng ®Ìn ®á ®Ó b¸o hiÖu nguy hiÓm hoÆc b¸o lÖnh dõng xe mµ kh«ng dïng mµu kh¸c. T¹i sao? 377. Buæi s¸ng, trªn hoa l¸ c©y cá cã nh÷ng h¹t s−¬ng. D−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi ta thÊy chóng s¸ng lung linh. V× sao? 378. Nh÷ng ngµy hÌ, sau c¬n m−a th−êng xuÊt hiÖn cÇu vång. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy. 379. Gi¶ thiÕt r»ng ng−êi ®èi tho¹i víi b¹n ®ang ®eo kÝnh vµ ngåi ®èi diÖn víi b¹n qua mét c¸i bµn. HiÓn nhiªn r»ng víi t− c¸ch lµ mét ng−êi lÞch sù, b¹n kh«ng ®Ò nghÞ anh ta cho b¹n ®eo thö chiÕc kÝnh ®ã vµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn chiÕc kÝnh trong cuéc nãi chuyÖn. B¹n cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc anh ta ®ang ®eo kÝnh cËn hoÆc kÝnh viÔn hay kh«ng? Nguyễn Quang Đông 39 380. Bãng ®Ìn dÇu ho¶ (th−êng gäi lµ th«ng phong) cã c«ng dông g×? 381. §Õn c¸c hiÖu c¾t tãc th−êng thÊy cã treo 2 c¸i g−¬ng, mét c¸i treo tr−íc ghÕ ngåi vµ mét c¸i treo ®»ng sau. Treo thÕ ®Ó lµm g×? 382. Mét sè ng−êi cho r»ng: Nh÷ng ng−êi cËn thÞ khi ®äc s¸ch nªn cø ®eo kÝnh, nh− vËy sÏ tèt h¬n. Mét sè ng−êi kh¸c l¹i cho r»ng khi ®äc s¸ch nªn bá kÝnh ra, nh− vËy sÏ kh«ng lµm cho m¾t bÞ cËn thÞ nÆng h¬n. Xem ra ai còng cã lÝ! Theo b¹n nªn nh− thÕ nµo: Ng−êi cËn thÞ nªn th−êng xuyªn ®eo kÝnh khi ®äc s¸ch hay th−êng xuyªn kh«ng ®eo kÝnh lóc ®äc s¸ch th× tèt h¬n? 383. Nhóng mét nöa c¸i ®òa vµo cèc n−íc h×nh trô, ta tr«ng thÊy nã h×nh nh− bÞ gÉy t¹i mÆt n−íc vµ to ra. H·y gi¶i thÝch t¹i sao? 384. Kim c−¬ng lµ tinh thÓ trong suèt ®èi víi ¸nh s¸ng nh×n thÊy. Nh− vËy lÏ ra kim c−¬ng ph¶i kh«ng mµu nh− thuû tinh míi ®óng, nh−ng tr¸i l¹i viªn kim c−¬ng l¹i cã nhiÒu mµu lÊp l¸nh. T¹i sao? 385. Mét häc sinh t×nh cê ®· quan s¸t ®−îc mét hiÖn t−îng lÝ thó sau: Buæi tèi trong buång chØ bËt mét ngän ®Ìn (bãng ®Ìn trßn), vµ thæi mét bong bãng xµ phßng, thÊy trªn qu¶ bãng cã mét d·y ®iÓm s¸ng lµ nh÷ng ¶nh cña bãng ®Ìn. V× sao cã nhiÒu ¶nh nh− vËy? H·y gi¶i thÝch. 386. Cã tµng h×nh ®−îc kh«ng? Muèn tµng h×nh ®−îc ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? 387. V× sao bÇu trêi cã mµu xanh vµo nh÷ng ngµy kh«ng m©y? 388. Khi chôp ¶nh ®en tr¾ng ngoµi trêi, nh÷ng thî chôp ¶nh chuyªn nghiÖp th−êng l¾p vµo vËt kÝnh mét kÝnh läc s¾c mµu vµng. Lµm nh− vËy cã t¸c dông g×? Gi¶i thÝch. 389. Vµo nh÷ng ®ªm hÌ trêi quang ®·ng, kh«ng tr¨ng, nh×n lªn bÇu trêi ®Çy sao ta cã c¶m gi¸c c¸c v× sao lÊp l¸nh, lung linh mét c¸ch kú ¶o. Ph¶i ch¨ng c¸c v× sao lÊp l¸nh lµ do c−êng ®é s¸ng kh«ng ®Òu? 390. Mét häc sinh trong khi röa chÐn b¸t ®· ph¸t hiÖn ra mét ®iÒu kh¸ lÝ thó nh− sau: Mét chËu n−íc yªn tÜnh ph¶n chiÕu ¸nh s¸ng MÆt Trêi lªn trÇn nhµ yÕu h¬n so víi khi mÆt n−íc bÞ sãng s¸nh. T¹i sao vËy? Nguyễn Quang Đông 40 391. Vµo nh÷ng ngµy mïa hÌ nãng nùc vµ Ýt giã, ®i trªn xe «t« nh×n tíi phÝa tr−íc ë ®»ng xa ta th−¬ng thÊy mÆt ®−êng loang lo¸ng nh− cã n−íc. T¹i sao l¹i cã hiÖn t−îng nh− vËy? H·y gi¶i thÝch? 392. Mét häc sinh nãi vui r»ng: TÊt c¶ c¸c chó c¸ khi b¾t chóng ®em lªn c¹n, chóng ®Òu bÞ cËn thÞ! Nãi nh− vËy cã c¬ së kh«ng? 393. Nh÷ng ng−êi cËn thÞ lu«n ®eo kÝnh th−êng xuyªn, cßn nh÷ng ng−êi giµ, tuy m¾t kÐm nh−ng c¸c cô chØ dïng kÝnh khi ®äc s¸ch b¸o hoÆc khi kh©u v¸ mµ th«i. T¹i sao l¹i cã sù kh¸c biÖt nh− vËy? 394. Nh÷ng ng−êi thî lÆn cho biÕt: Khi lÆn d−íi n−íc mµ kh«ng mang kÝnh lÆn th× kh«ng tr«ng râ c¸c vËt nh− trªn c¹n. Cßn khi mang kÝnh lÆn (Thùc chÊt chØ lµ mét tÊm kÝnh ph¼ng g¾n vµo mét c¸i èp b»ng cao su gi÷ kh«ng cho n−íc ch¹m vµo m¾t) th× cã thÓ trong thÊy râ c¸c vËt d−íi n−íc. H·y gi¶i thÝch t¹i sao l¹i nh− vËy? 395. Mét ng−êi cã thÓ ch¹y nhanh h¬n bãng cña m×nh ®−îc kh«ng? 396. Ng−êi ta th−êng thÊy trªn mÆt s«ng hay hå phÝa ®èi diÖn víi mÆt trêi cã mét con ®−êng nhá lÊp l¸nh. Con ®−êng nµy ®−îc t¹o thµnh nh− thÕ nµo? 397. Ban ngµy ta kh«ng thÊy râ ®−îc nh÷ng chç gå ghÒ trªn ®−êng c¸i b»ng ban ®ªm khi cã ®Ìn pha «t« chiÕu s¸ng. T¹i sao? 398. Bãng ®Ìn ®iÖn trong pha ®Ìn «t«, xe m¸y cã hai d©y tãc ®éc lËp nhau. Mét d©y tãc cho tÇm s¸ng xa, mét d©y tãc cho tÇm s¸ng gÇn. Do ®©u mµ chïm ¸nh s¸ng cña ¸nh s¸ng gÇn vµ ¸nh s¸ng xa kh¸c nhau? Ph¶i ®Æt d©y tãc ®Ìn ë ®©u? 399. Nh×n vµo m¾t ng−êi ®èi tho¹i khi nãi chuyÖn cã thÓ thÊy ¶nh cña m×nh cïng chiÒu vµ nhá h¬n vËt. ¶nh nµy xuÊt hiÖn nh− thÕ nµo? 400. NÕu mÆt n−íc dao ®éng th× ¶nh cña c¸c vËt trong n−íc cã h×nh d¹ng kh¸ k× dÞ. T¹i sao? 401. T¹i sao ¶nh cña vËt trong n−íc l¹i Ýt râ h¬n b¶n th©n vËt? 402. NÕu mÆt n−íc kh«ng hoµn toµn yªn lÆng th× c¸c vËt n»m ë ®¸y h×nh nh− dao ®éng. H·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy? Nguyễn Quang Đông 41 403. V× sao tia sÐt l¹i cã d¹ng ngo»n ngoÌo? 404. NÕu khÝ quyÓn tr¸i ®Êt ®ét nhiªn biÕn mÊt th× sù ph©n bè c¸c ng«i sao thÊy ®−îc trªn bÇu trêi cã bÞ thay ®æi kh«ng? T¹i sao? 405. T¹i sao ban ngµy kh«ng thÊy sao? 406. T¹i sao ë ®−êng ch©n trêi c¸c ng«i sao l¹i Ýt s¸ng h¬n? 407. T¹i sao c¸c vËt ®−îc quan s¸t qua kÝnh cöa sæ ®«i khi h×nh nh− bÞ uèn cong ®i? 408. Mét b¶n mÆt song song lµm dÞch chuyÓn tia s¸ng truyÒn qua nã nh−ng vÉn cã ph−¬ng song song víi tia ®ã. KÝnh cöa sæ lµ b¶n mÆt song song. Tuy nhiªn khi quan s¸t c¸c vËt qua kÝnh cöa sæ h×nh nh− nã kh«ng bÞ xª dÞch. Gi¶i thÝch nghÞch lÝ ®ã nh− thÕ nµo? 409. T¹i sao trong g−¬ng lµm b»ng mét tÊm kÝnh dÇy th× th−êng thÊy mét ¶nh râ vµ mét sè ¶nh mê cña ngän nÕn ®Æt tr−íc nã? 410. Cã hai thÊu kÝnh héi tô vµ ph©n k×. B»ng c¸ch nµo kh«ng cÇn ®o tiªu cù mµ cã thÓ so s¸nh ®−îc gi¸ trÞ ®é tô cña c¸c thÊu kÝnh? 411. Khi nµo th× ®é tô cña m¾t lín h¬n: Khi nh×n vËt ë gÇn hay ë xa? 412. T¹i sao m¾t cËn thÞ cã thÓ ph©n biÖt ®−îc c¸c chi tiÕt nhá h¬n (ch¼ng h¹n ®äc ®−îc c¸c ch÷ in nhá h¬n) so víi m¾t th−êng? 413. Hai ng−êi quan s¸t, mét ng−êi cËn thÞ, cßn ng−êi kia viÔn thÞ, nh×n vËt b»ng c¸c kÝnh lóp nh− nhau. Ng−êi quan s¸t nµo ph¶i ®Æt vËt gÇn kÝnh lóp h¬n, nÕu kho¶ng c¸ch tõ kÝnh lóp ®Õn m¾t c¶ hai ng−êi quan s¸t lµ nh− nhau? 414. T¹i sao khi ë trong n−íc, ta thÊy c¸c vËt xung quanh rÊt mê? 415. T¹i sao ng−êi ta th−êng cho c¸c tÝn hiÖu s¸ng nhÊp nh¸y (ch¼ng h¹n ë c¸c xe cÊp cøu, ®Ìn biÓn...)? 416. Trong bãng tèi, khi nh×n mét mÈu than nãng ®á chuyÓn ®éng nhanh, ta thÊy mét d¶i s¸ng ®á. Gi¶i thÝch ®iÒu ®ã nh− thÕ nµo? 417. T¹i sao ban ®ªm trong ¸nh chíp c¸c vËt chuyÓn ®éng h×nh nh− dõng l¹i? Nguyễn Quang Đông 42 418. T¹i sao ban ®ªm nguån s¸ng h×nh nh− ë gÇn chóng ta h¬n kho¶ng c¸ch thùc cña nã? 419. NÕu Ên nhÑ ngãn tay lªn mét m¾t ta thÊy vËt cã hai ¶nh. T¹i sao vËy? 420. NÕu vËt ®en hÊp thô c¸c tia s¸ng tíi th× t¹i sao ta l¹i nh×n thÊy ®−îc nã? 421. T¹i sao mÆt c¸nh qu¹t cña m¸y bay h−íng vÒ buång ng−êi l¸i ®−îc s¬n mµu ®en? 422. T¹i sao vá tµu biÓn ë c¸c n−íc nhiÖt ®íi th−êng ®−îc s¬n mµu tr¾ng? 423. Mµu ®á (hoÆc xanh) nh×n qua kÝnh cã mµu lôc sÏ trë thµnh mµu g×? 424. Ng−êi ta viÕt mét bµi th¬ b»ng mùc xanh trªn nÒn tr¾ng. Nh×n qua kÝnh mµu nµo th× kh«ng thÊy ®−îc c¸c dßng ch÷ trªn? 425. H·y gi¶i thÝch nguån gèc mµu s¾c cña kÝnh xanh, tê giÊy xanh, n−íc biÓn xanh l¸ xanh, con c¸nh cam xanh? 426. T¹i sao rõng hiÖn ra ë ®−êng ch©n trêi kh«ng ph¶i lµ mµu lôc mµ nh− phñ khãi mµu lam nh¹t? 427. T¹i sao ngåi d−íi bãng c©y bao giê còng thÊy m¸t mÎ? 428. T¹i sao trong nh÷ng ngµy n¾ng hÌ, lóc nãng nhÊt kh«ng ph¶i lµ gi÷a tr−a mµ th−êng muén h¬n mét Ýt? 429. Cã thÓ chôp ¶nh cña c¸c vËt trong mét phßng hoµn toµn tèi kh«ng? 430. V× sao c¸c mÆt ®Ìn h×nh cña v« tuyÕn ®−îc chÕ t¹o rÊt dµy, liÖu viÖc chÕ t¹o ®ã cã ph¶i chØ do nguyªn nh©n sî vì kh«ng? Nguyªn nh©n nµo lµ c¬ b¶n? H·y gi¶i thÝch. 431. V× sao tê giÊy thÊm dÇu trë nªn trong? 432. V× sao thuû tinh mµu khi vì vôn thµnh h¹t nhá th× nh÷ng h¹t nhá nµy cã mµu tr¾ng? 433. Mét b¹n häc sinh chiÕu hai tia ®¬n s¾c mµu vµng vµ mµu lôc song song víi nhau vµ cïng ®i vµo mét phÝa cña b¶n mÆt song song vµ nhËn thÊy hai tia lã l¹i kh«ng song song. Theo b¹n cã kh¶ n¨ng ®ã kh«ng? T¹i sao? Nguyễn Quang Đông 43 434. KÝnh mê lµ lo¹i kÝnh ph¼ng trong suèt ®−îc mµi nh¸m mét mÆt. B×nh th−êng kh«ng nh×n qua ®−îc, nh−ng nÐu nhóng nã vµo n−íc th× nã trë nªn gÇn nh− trong suèt? T¹i sao? 435. Hai b×nh cÇu cæ dµi b»ng thuû tinh y hÖt nhau, mét b×nh ®ùng n−íc, mét b×nh ®ùng cån. C¶ hai b×nh ®Òu nót kÝn. ChØ dïng mét ngän ®Ìn bµn lµm thÕ nµo ®Ó ph©n biÖt ®−îc b×nh nµo chøa n−íc, b×nh nµo chøa cån mµ kh«ng ph¶i më nót ra? 436. Galilª ®· ®Ò nghÞ ph−¬ng ph¸p sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh vËn tèc ¸nh s¸ng. Ban ®ªm, hai ng−êi quan s¸t ®øng trªn ®Ønh hai ngän ®åi xa nhau. Mçi ng−êi mang mét ngän ®Ìn ®· th¾p nh−ng bÞt kÝn. Ng−êi quan s¸t trªn ®åi thø nhÊt më nhanh ®Ìn; lhi võa míi thÊy ¸nh s¸ng cña ®Ìn tõ ®åi thø nhÊt th× ng−êi quan s¸t ë ®åi thø hai còng lµm nh− vËy. Ng−êi quan s¸t thø nhÊt ®o kho¶ng thêi gian gi÷a hai thêi ®iÓm khi më ®Ìn m×nh vµ thêi ®iÓm khi thÊy ¸nh s¸ng tõ ®åi kia. Cã thÓ tÝnh vËn tèc ¸nh s¸ng tõ c¸c kÕt qu¶ cña thÝ nghiÖm nµy nh− thÕ nµo? Cã thÓ x¸c ®Þnh vËn tèc ¸nh s¸ng bµng c¸ch nh− thÕ kh«ng? 437. Cã thÓ quan s¸t thÊy c¸c v©n mµu cÇu vång trªn mét líp dÇu ho¶ máng trªn mÆt n−íc. Gi¶i thÝch sù xuÊt hiÖn c¸c v©n nµy nh− thÕ nµo? 438. T¹i sao mµu c¸nh cña c«n trïng l¹i thay ®æi, nÕu ta nh×n nã d−íi c¸c gãc kh¸c nhau. 439. NÕu ta nh×n mÆt ®Üa h¸t d−íi mét gãc bÐ th× sÏ thÊy c¸c v©n mµu. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy nh− thÕ nµo? 440. CÇn ph¶i ®Æt mét nguån s¸ng ®iÓm, mét vËt ph¼ng vµ mµn nh− thÕ nµo ®Ó cho chu vi cña bãng ®en trªn mµn ®ång d¹ng víi chu vi cña vËt? 441. Trong thêi gian mæ bãng cña bµn tay nhµ phÉu thuËt che mÊt chç mæ. Lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh ®−îc ®iÒu bÊt tiÖn ®ã? 442. §èi víi mét c¸i lç bÐ cÇn ph¶i ®Æt m¾t nh− thÕ nµo ®Ó cã ®−îc mét thÞ tr−êng t−¬ng ®èi lín? 443. Mét ng−êi ®øng trªn bê hå, thÊy ¶nh cña MÆt trêi trªn mÆt n−íc ph¼ng lÆng. ¶nh ®ã sÏ chuyÓn dÞch nh− thÕ nµo khi ng−êi ®i ra xa hå? Nguyễn Quang Đông 44 444. CÇn ph¶i ®Æt mét g−¬ng ph¼ng trªn mÆt bµn nh− thÕ nµo ®Ó cho mét hßn bi l¨n ph¼ng trªn mÆt bµn th× trong g−¬ng h×nh nh− hßn bi ®−îc n©ng th¼ng ®øng lªn trªn? 445. T¹i sao ë c¸c xe ®iÖn, xe ®iÖn b¸nh h¬i, xe «t« buýt ng−êi ta ®Æt bªn ph¶i vµ bªn tr¸i ng−êi l¸i xe nh− c¸i g−¬ng nhá? 446. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo th× g−¬ng ph¼ng cã thÓ cho ¶nh thùc? 447. Kho¶ng c¸ch gi÷a vËt vµ ¶nh cña nã qua g−¬ng ph¼ng thay dæi nh− thÕ nµo, nÕu dÞch chuyÓn g−¬ng tíi chç mµ tr−íc lµ ¶nh? 448. Cã thÓ nh×n trong mét c¸i g−¬ng ph¼ng cã kÝch th−íc bÐ mµ thÊy ®−îc ¶nh toµn thÓ cña mét toµ nhµ lín hay kh«ng? 449. CÇn ph¶i ®Æt hai g−¬ng ph¼ng nh− thÕ nµo, ®Ó mét ng−êi ®øng ë ®Çu nhµ phÝa b¾c cã thÓ thÊy ®−îc mét ng−êi kh¸c ®øng ë ®Çu nhµ phÝa nam? 450. T¹i sao trong s−¬ng mï l¹i thÊy râ tia s¸ng ®Ìn chiÕu h¬n lóc trêi quang? 451. T¹i sao bÒ mÆt mét vËt ®−îc ®¸nh nh½n th× s¸ng bãng? 452. T¹i sao ®«i khi b¶ng ®en ph¶n chiÕu ¸nh s¸ng. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo quan s¸t thÊy hiÖn t−îng ®ã? 453. Cã mét truyÒn thuyÕt nãi r»ng: khi b¶o vÖ thµnh Xiracót (Hy L¹p) chèng sù tÊn c«ng cña qu©n La M·, Acsimet ®· dïng tia MÆt trêi ®èt ch¸y tµu qu©n La M· b»ng c¸ch dïng mét c¸i g−¬ng h−íng c¸c tia MÆt trêi vÒ phÝa tµu. V× vËy vÒ sau trong thµnh Xiracut ng−êi ta x©y t−îng Acsimet cÇm mét chiÕc g−¬ng h−íng ra biÓn. G−¬ng nµy cã d¹ng h×nh chám cÇu cã b¸n kÝnh cong nhá h¬n 1m vµ b¸n kÝnh miÖng 30cm. Acsimet cã thÓ dïng c¸i g−¬ng nh− thÕ ®Ó ®èt ch¸y tÇu ®−îc kh«ng? 454. NÕu khÝ quyÓn Tr¸i ®Êt ®ét nhiªn biÕn mÊt th× sù ph©n bè c¸c ng«i sao thÊy ®−îc trªn bÇu trêi thay ®æi nh− thÕ nµo? 455. T¹i sao MÆt Trêi vµ MÆt Tr¨ng lóc ë ®−êng ch©n trêi nh− cã h×nh bÇu dôc? 456. T¹i sao ë ®−êng ch©n trêi c¸c ng«i sao l¹i Ýt s¸ng h¬n? Nguyễn Quang Đông 45 457. T¹i sao ®Êt, giÊy, gç, c¸t nÕu h¬i nhóng −ít th× h×nh nh− tèi h¬n? 458. Ng−êi ta cã thÓ ®äc râ b¶n vÏ qua mét tê giÊy tr¾ng máng, nÕu tê giÊy ®ã ®Æt thËt s¸t vµo b¶n vÏ. NÕu tê giÊy nµy ®Ó c¸ch xa b¶n vÏ dï chØ ë kho¶ng c¸ch 1cm th× kh«ng thÓ ®äc ®−îc b¶n vÏ. T¹i sao? 459. T¹i sao ¸nh s¸ng tr¾ng truyÒn qua qua kÝnh cöa sæ ta l¹i thÊy kh«ng bÞ t¸n s¾c? 460. T¹i sao trong g−¬ng lµm b»ng mét tÊm kÝnh dµy th× th−êng thÊy mét ¶nh râ vµ mét sè ¶nh nh¹t cña ngän nÕn? 461. Trong mét phßng chiÕu s¸ng b»ng mét ngän ®Ìn ®iÖn, ph¶i lµm nh− thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh xem trong hai thÊu kÝnh, c¸i nµo cã ®é tô lín h¬n? 462. NÕu nhiÖt ®é cña thÊu kÝnh t¨ng lªn th× tiªu cù cña nã thay ®æi nh− thÕ nµo? 463. Cã hai thÊu kÝnh héi tô vµ ph©n kú. B»ng c¸ch nµo kh«ng cÇn ®o tiªu cù mµ cã thÓ so s¸nh ®−îc ®é tô cña c¸c thÊu kÝnh? 464. Muèn cho kho¶ng c¸ch tõ vËt ®Õn ¶nh thùc cña nã lµ nhá nhÊt th× cÇn ®Æt vËt tr−íc thÊu kÝnh héi tô mét kho¶ng lµ bao nhiªu? 465. T¹i sao thuû tinh thÓ cña m¾t c¸ hÇu nh− cã d¹ng h×nh cÇu? 466. T¹i sao ban ®ªm nguån s¸ng h×nh nh− ë gÇn chóng ta h¬n kho¶ng c¸ch thùc cña nã? 467. Cã thÓ chÕ t¹o ®−îc mét m¸y ¶nh mµ kh«ng cã vËt kÝnh ®−îc kh«ng? 468. §æ mét Ýt n−íc vµo c¸i cèc cã thµnh máng. H·y nghiªng cèc vµ nh×n qua n−íc (nh×n vµo trong cèc theo h−íng vu«ng gãc víi ®¸y) quan s¸t c¸i kim ®Æt trªn mÈu giÊy ®en. T¹i sao khi ®ã l¹i thÊy mét d¶i s¸ng mµu cÇu vång? 469. T¹i sao khi nh×n vËt qua l¨ng kÝnh thÊy xung quanh nã cã vµnh mµu cÇu vång? 470. B−íc sãng cña ¸nh s¸ng ®á trong n−íc b»ng b−íc sãng cña ¸nh s¸ng xanh l¸ c©y trong kh«ng khÝ. Ng−êi d−íi n−íc thÊy mµu nµo nÕu n−íc ®−îc chiÕu s¸ng b»ng ¸nh s¸ng ®á? Nguyễn Quang Đông 46 471. C¸c tia MÆt trêi ®−îc héi tô nhê g−¬ng cÇu lâm hay thÊu kÝnh ®èt ch¸y giÊy cã mµu nµo (xanh, lam, ®á, ®en) nhanh h¬n? 472. Ng−êi ch÷a ch¸y th−êng ®éi trªn ®Çu c¸i mò kim lo¹i s¸ng bãng. §iÒu ®ã cã t¸c dông g×? 473. Trong tr−êng hîp nµo ¸nh s¸ng truyÒn tõ m«i tr−êng trong suèt nµy sang m«i tr−êng trong suèt kia mµ vÉn truyÒn th¼ng (Kh«ng bÞ g·y khóc)? 474. Chóng ta cã thÓ nh×n vµo MÆt trêi khi nã ë gÇn ®−êng ch©n trêi, nh−ng kh«ng thÓ nh×n nã khi nã ë lªn cao. T¹i sao? 475. T¹i sao khi nh×n ngän nÕn qua h¬i n−íc th× h×nh nh− cã mµu ®á? 476. Trong khi lµm viÖc víi ¸nh s¸ng nµo (¸nh s¸ng ban ngµy, ¸nh s¸ng ®Ìn ®iÖn hay ¸nh s¸ng cña ®Ìn dÇu ho¶) th× m¾t mái mÖt nhanh h¬n (Víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau nh− nhau)? 477. Mét nöa ®Üa trßn s¬n mµu ®á, cßn nöa kia s¬n mµu lôc lam. NÕu quay nhanh ®Üa trßn th× ta nhËn ®−îc mµu nµo? 478. Trong nhËt ký cña m×nh M.B.L«m«n«xèp cã ghi c©u hái sau d©y: "BÊt kú mµu nµo nÕu bÞ thÊm −ít n−íc còng trë thµnh mµu thÉm h¬n. T¹i sao? CÇn ph¶i suy nghÜ". Tr¶ lêi vÊn ®Ò nµy nh− thÕ nµo? 479. Dung dÞch sunph¸t ®ång sÏ cã mµu nµo khi nã ®−îc chiÕu s¸ng b»ng ¸nh s¸ng ®á? ¸nh s¸ng lôc? ¸nh s¸ng tÝm? 480. TÊm kÝnh thø nhÊt cho c¸c tia vµng, lôc, lam ®i qua, tÊm kÝnh thø hai cho c¸c tia ®á, vµng, lôc ®i qua, tÊm kÝnh thø ba cho c¸c tia lôc, xanh lam, xanh ®i qua. C¸c tÊm kÝnh nµy chång lªn nhau sÏ cho nh÷ng tia nµo ®i qua? 481. T¹i sao ë c¸c chç c¹n n−íc biÓn cã mµu lôc? 482. Trong thêi gian nguyÖt thùc toµn phÇn MÆt tr¨ng ®−îc chiÕu s¸ng mét Ýt ¸nh s¸ng mµu ®á. T¹i sao vËy? 483. NÕu ta nh×n ë r×a kÝnh cöa sæ dµy th× h×nh nh− nã cã mµu lôc. NÕu trªn bÒ mÆt cã vÕt x©y x¸t th× ë ®ã h×nh nh− cã mµu tr¾ng s÷a. T¹i sao? 484. Mét miÕng s¾t ®−îc nung ®Õn nãng s¸ng tr¾ng cã ph¸t ra c¸c tia ®á kh«ng? Nguyễn Quang Đông 47 485. T¹i sao trªn nh÷ng ¶nh chôp b»ng tia hång ngo¹i cã thÓ thÊy râ tÊt c¶ c¸c vËt ®Õn tËn ®−êng ch©n trêi? 486. Lo¹i ®Êt nµo ®−îc c¸c tia MÆt trêi lµm nãng tèt h¬n vµ tr¶ l¹i n¨ng l−îng bøc x¹ nhanh h¬n: ®Êt ®en hay ®Êt b¹c mµu? 487. Khi lµm viÖc c¸c b¸c sÜ X quang th−êng ®eo gang tay, mÆc yÕm, ®eo kÝnh trong ®ã cã muèi ch×. Lµm nh− vËy nh»m môc ®Ých g×? 488. Cã thÓ chôp ¶nh c¸c vËt trong mét phßng hoµn toµn tèi kh«ng? 489. T¹i sao ë c¸c bøc ¶nh chôp b»ng tia hång ngo¹i c©y xanh l¹i trë thµnh tr¾ng? V. C¸c c©u hái phÇn h¹t nh©n, thiªn v¨n häc 490. Theo thuyÕt t−¬ng ®èi, c¸i th×a l¹nh th× nhÑ h¬n c¸i th×a lóc nãng. T¹i sao vËy? 491. Trong phßng thÝ nghiÖm, chØ cÇn dïng nh÷ng dông cô ®¬n gi¶n s½n cã ng−êi ta cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc mét chÊt phãng x¹ ®ang phãng x¹ lo¹i g×: α , β hay γ . H·y cho biÕt nh÷ng dông cô ®¬n gi¶n dã cã thÓ lµ g×? C¸ch lµm nh− thÕ nµo? 492. Ngµy nay cã thÓ thùc hiÖn ®−îc m¬ −íc cña c¸c nhµ gi¶ kim thuËt lµ biÕn thuû ng©n thµnh vµng b»ng c¸ch nµo? T¹i sao ng−êi ta kh«ng dïng phæ biÕn c¸ch nµy trong thùc tÕ? 493. Trong vËt lÝ hiÖn ®¹i cã hai h»ng sè rÊt quan träng, trong ®ã mét h»ng sè rÊt lín nh−ng kh«ng ph¶i v« cïng, cßn h»ng sè thø hai rÊt nhá nh−ng kh«ng ph¶i b»ng 0. B¹n h·y cho biÕt hai h»ng sè ®ã lµ hai h»ng sè nµo? 494. Trong vËt lÝ cã nh÷ng gi¸ trÞ giíi h¹n mµ chóng ta chØ cã thÓ tiÕn ®Õn gÇn chø kh«ng ®¹t ®−îc gi¸ trÞ chÝnh x¸c cña chóng. Em h·y cho biÕt hai trong sè nh÷ng gi¸ trÞ ®ã lµ hai gi¸ trÞ nµo? 495. Trong thiªn v¨n häc, cã mét sù s¾p xÕp c¸c con sè k× diÖu tu©n theo d·y sè sau: 4; 4+3; 4+6; 4+12; ... §ã lµ sù s¾p xÕp cña nh÷ng vËt nµo? Nguyễn Quang Đông 48 496. Gi¶ sö b¹n ®ang ®øng trªn mÆt tr¨ng vµ nh×n lªn bÇu trêi. Nã cã mµu g×? 497. Mét b¹n häc sinh cho r»ng th©n thÓ con ng−êi chóng ta ®ang phãng x¹. Nãi nh− vËy cã chÝnh x¸c kh«ng? H·y gi¶i thÝch. NÕu thùc sù th©n thÓ con ng−êi ®ang phãng x¹ th× sù phãng x¹ Êy cã ¶nh h−ëng g× ®Õn m«i tr−êng xung quanh? 498. Kh«ng kÓ h¹t ph«t«n, h¹t s¬ cÊp nµo nhÑ nhÊt hiÖn nay ng−êi ta biÕt? 499. §øng trªn Tr¸i §¸t quan s¸t MÆt Tr¨ng, ta lu«n chØ thÊy mét nöa bÒ mÆt MÆt Tr¨ng, cßn nöa sau kh«ng bao giê nh×n thÊy. V× sao? 500. V× sao Tr¸i §Êt cã h×nh cÇu dÑt ë hai cùc? Nguyễn Quang Đông 49 PhÇn h−íng dÉn tr¶ lêi mét sè c©u hái I. C¸c c©u hái phÇn c¬ häc 1. §óng. V× anh ta kh«ng cã vËt nµo lµm mèc. 2. Hai c¸ch lµm nh− nhau. NÕu chän dßng n−íc lµ hÖ quy chiÕu (Xem n−íc ®øng yªn) th× tiÕn tíi hay lïi l¹i phÝa sau lµ hai viÖc hoµn toµn gièng nhau. 3. §èi víi ®Üa: bi chuyÓn ®éng trªn ®−êng th¼ng. §èi víi Tr¸i §Êt: Bi chuyÓn ®éng trªn ®−êng xo¾n èc. 4. C¶ hai b¾t ®−îc bãng cïng mét lóc. 5. Trong tr−êng hîp r¬i trong kh«ng khÝ, viªn g¹ch sÏ “®Ì” lªn tê giÊy. Trong ch©n kh«ng, c¸c vËt r¬i nhanh nh− nhau nªn chóng kh«ng ¶nh h−ëng lÉn nhau. 6. Ph¶i g¾n nh÷ng c¸i ch¾n bïn sao cho mÐp d−íi c¾t ®−êng tiÕp tuyÕn ®i qua ®iÓm thÊp nhÊt cña bµn ®¹p víi b¸nh tr−íc xe ®¹p. 7. VËn tèc dµi cã ph−¬ng tiÕp tuyÕn víi quü ®¹o. 8. VÖ tinh ®Þa tÜnh lµ vÖ tinh chuyÓn ®éng trßn ®Òu quanh Tr¸i §Êt trªn mÆt ph¼ng quü ®¹o vµ cè ®Þnh ®èi víi mäi ®iÓm trªn Tr¸i §Êt. VËy chu kú quay cña vÖ tinh còng ph¶i b»ng chu kú quay cña Tr¸i §Êt vµ b»ng 24 giê. 9. V× vËn tèc so víi ®Êt cña c¸c ®iÓm bªn d−íi trôc quay nhá h¬n vËn tèc nh÷ng ®iÓm bªn trªn trôc quay. 10. Cµng ®«ng kh¸ch khèi l−îng xe vµ ng−êi cµng lín, gia tèc xe thu ®−îc khi t−¬ng t¸c víi ®−êng (chç ®−êng xÊu xe bÞ xãc) sÏ nhá, sù thay ®æi vËn tèc theo ph−¬ng th¼ng ®øng cña xe rÊt bÐ nªn ng−êi ngåi trªn xe cã c¶m gi¸c ªm h¬n. 11. Kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc. V× theo qu¸n tÝnh, khÝ cÇu lu«n quay theo Tr¸i §Êt. 12. Ng−êi ta tÝnh ®−îc MÆt Trêi truyÒn cho Tr¸i §Êt vµ MÆt Tr¨ng nh÷ng gia tèc nh− nhau, v× vËy Tr¸i §Êt vµ MÆt Tr¨ng t¹o thµnh mét hÖ hai thiªn thÓ quay quanh khèi t©m chung vµ khèi t©m nµy th× quay quanh MÆt Trêi. 13. V× träng l−îng cña vËt vµ qu¶ c©n sÏ thay ®æi nh− nhau. Nguyễn Quang Đông 50 14. Cã thÓ. KÐo lùc kÕ lªn chËm hoÆc nhanh dÇn ®Òu. 15. NÕu ®−êng ray ®−îc b«i dÇu th× x¶y ra sù quay t¹i chç cña b¸nh ë ®Çu tµu, ®Çu tµu kh«ng lµm cho ®oµn tµu chuyÓn ®éng ®−îc. 16. Khi bay trong kh«ng khÝ viªn ®¹n h×nh nãn cã t¸c dông xuyªn dßng tèt h¬n, gi¶m s− c¶n trë cña kh«ng khÝ nhiÒu h¬n so víi viªn ®¹n h×nh cÇu. 17. Khi b¬m c¨ng qu¸, bãng khã biÕn d¹ng nªn gi¶m tÝnh ®µn håi. 18. C©n chØ sè 0. §©y lµ tr¹ng th¸i kh«ng träng l−îng. 19. R¬i xuèng ®Êt cïng mét lóc 20. §èi víi tµu, viªn phÊn chuyÓn ®éng nh− mét vËt nÐm ngang. §èi víi ng−êi ®øng d−íi ®Êt, viªn phÊn r¬i tù do. 21. Khi gËp khuûu tay, “c¸nh tay ®ßn” ®−îc thu ng¾n l¹i nªn cã thÓ gi÷ ®−îc víi lùc lín h¬n. 22. §Ó träng t©m cña bao hµng “r¬i” vµo mÆt ch©n ®Õ. 23. Theo ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng, néi lùc kh«ng g©y ®−îc gia tèc cho hÖ. 24. Nhµ du hµnh vò trô nÐm vÒ phÝa mét vËt nµo ®ã ®Ó c¬ thÓ nhµ du hµnh vò trô chuyÓn ®éng theo h−íng ng−îc l¹i. 25. ë nh÷ng vÞ trÝ gÇn ®−êng xÝch ®¹o, ngoµi vËn tèc phãng tªn löa (mang theo tµu vò trô) do bÖ phãng thùc hiÖn, tªn löa cßn ®−îc céng thªm vËn tèc do chuyÓn ®éng quay cña Tr¸i §Êt, do ®ã nã thu ®−îc ®éng n¨ng lín h¬n. 26. Kh«ng ®óng. NhiÖt táa ra khi ®èt cñi chç nµo còng vËy. Khi ®èt cñi ë tÇng ba thÕ n¨ng cña cñi chuyÓn thµnh thÕ n¨ng cña s¶n phÈm ch¸y. 27. Ph¶i nÐm bãng xuèng ®Êt, tøc lµ cung cÊp cho nã mét vËn tèc ban ®Çu. 28. ThÕ n¨ng cña ng−êi thø hai biÕn thµnh n¨ng l−îng biÕn d¹ng ®µn håi cña tÊm v¸n vµ sau ®ã chuyÓn thµnh ®éng n¨ng cña ng−êi thø nhÊt. 29. Gi¶m tiÕt diÖn ®Ó t¨ng vËn tèc. 30. VËn tèc dßng n−íc ë gi÷a dßng s«ng lu«n lín h¬n vËn tèc dßng n−íc ë s¸t bê s«ng. Khi xu«i dßng, ®i gi÷a s«ng tËn dông ®−îc vËn tèc lín cña n−íc. Nguyễn Quang Đông 51 Khi ng−îc dßng, ®i s¸t bê tiÕt kiÖm ®−îc n¨ng l−îng khi ng−îc dßng do vËn tèc nhá. 31. Khi tµu ch¹y, nã kÐo theo c¶ dßng kh«ng khÝ, dßng kh«ng khÝ chuyÓn ®éng gi÷a ng−êi vµ tµu g©y mét ¸p suÊt nhá h¬n so víi ¸p suÊt khi kh«ng khÝ ®øng yªn. HiÖu ¸p suÊt nµy g©y ra mét lùc cã xu h−íng kÐo ta vÒ phÝa ®oµn tµu. Gi¶i thÝch t−¬ng tù víi c¸c m¶nh giÊy vôn. 32. V× gi÷a hai tµu lu«n cã nh÷ng dßng n−íc ch¶y t¹o ra ¸p suÊt nhá gi÷a hai tµu lµm hai tµu “hót” l¹i gÇn nhau vµ cã thÓ va ch¹m vµo nhau. 33. Mäi hÖ ®Òu cã xu h−íng chuyÓn vÒ vÞ trÝ cã thÕ n¨ng nhá nhÊt. Khi l¾c ræ ®Ëu phông nhiÒu lÇn c¸c cñ nhá len xuèng d−íi s¾p xÕp sÝt nhau h¬n ®Ó h¹ thÊp träng t©m cña hÖ. Nh÷ng cñ lín sÏ tråi lªn trªn. 34. Sãng ©m truyÒn trong kh«ng khÝ còng x¶y ra hiÖn t−îng khóc x¹ gièng nh− ¸nh s¸ng. Trong vïng kh«ng khÝ l¹nh, sãng ©m bÞ khóc x¹ m¹nh lªn phÝa trªn vµ lan vµo kh«ng trung, trong khi ë vïng kh«ng khÝ Êm, sãng ©m bÞ khóc x¹ vÒ phÝa mÆt ®Êt råi ph¶m x¹ trë l¹i kh«ng khÝ nªn n¨ng l−îng hÇu nh− kh«ng mÊt ®i. 35. Khi hßn bi va ch¹m víi mÆt bµn, tuú vµo ®iÒu kiÖn mÆt bµn mµ hßn bi cã thÓ cã c¶ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn vµ chuyÓn ®éng quay. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng, do cã lùc ma s¸t gi÷a mÆt bµn vµ viªn bi, nªn sÏ cã tr−êng hîp nh÷ng lÇn n¶y lªn sau cao h¬n tr−íc. ë ®©y ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng ®−îc thÓ hiÖn ë chç ®é cao cña hßn bi kh«ng thÓ b»ng ®é cao ban ®Çu. 36. V× lùc hót gi÷a c¸c vËt rÊt yÕu, kh«ng th¾ng næi lùc ma s¸t. 37. C¸ch 1: §Æt c¸i gËy th¨ng b»ng trªn c¹nh cña bµn tay. V× sù c©n b»ng x¶y ra khi träng t©n vËt ë ngay trªn ®iÓm tùa cña nã. C¸ch 2: Ta ®Æt chiÕc gËy n»m ngang trªn 2 c¹nh bµn tay ®Æt th¼ng ®øng, råi tõ tõ cho hai tay tiÕn l¹i gÇn nhau, hai bµn tay bao giê còng ch¹m nhau ®óng ë träng t©m cña gËy vµ chiÕc gËy sÏ kh«ng r¬i bÊt kÓ vËn tèc hai tay tiÕn l¹i gÇn nhau b»ng bao nhiªu. Nguyễn Quang Đông 52 38. C¸ch lµm: Quay c¸i lä, hßn bi còng quay theo, cuèi cïng lùc li t©m lµm hßn bi dÝnh chÆt vµo thµnh lä vµ khi n©ng lä lªn hßn bi còng kh«ng bÞ b¾n ra ngoµi. 39. C¸ch lµm: Quay trßn mçi qu¶ trøng trªn ®Üa, qu¶ nµo tiÕp tôc quay l©u h¬n lµ qu¶ ®· luéc. 40. C©n chiÕc xoong kh«ng, råi c©n chiÕc xoong ®ùng ®Çy n−íc. 41. Gîi ý: thö suy nghÜ lµm thÕ nµo dùng mét mÆt ph¼ng chia thÓ tÝch cña h×nh trô thµnh hai phÇn b»ng nhau. 42. Mét qu¶ cÇu l¨n trªn mét mÆt ph¼ng ®−îc trän mét vßng sÏ ®i ®−îc mét qu·ng ®−êng ®óng b»ng chu vi vßng trßn lín cña nã 43. Tr−íc hÕt ®o thÓ tÝch V cña viªn bi b»ng ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng dïng mét b×nh cã chia ®é, sau ®ã tÝnh ®−êng kÝnh d theo c«ng thøc: d = 3 6V /π 44. Ma s¸t kh« gi÷a c¸c sîi cña d©y biÕn thµnh ma s¸t nhít. 45. Cã thÓ. Ng−êi l¸i cÇn cho xe ch¹y ®ñ nhanh sao cho lùc ly t©m ë lèp bÞ næ s¨m kh«ng nhá h¬n 1/4 träng l−îng cña xe. 46. ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng, tÝnh ®−îc: m2 = m1 l − S .Trong ®ã: l lµ ®é dÞch chuyÓn cña ng−êi ®èi víi xuång, S2 lµ 2 S 2 ®é dÞch chuyÓn cña xuång ®èi víi mÆt n−íc cè ®Þnh. 47. Dïng c©n x¸c ®Þnh khèi l−îng m, dïng b×nh chia ®é x¸c ®Þnh thÓ tÝch V, vËy khèi l−îng riªng cña vËt: D = m/V. NÕu D = Dnh«m = 2,7g/cm3: Kh«ng cã khÝ bªn trong. NÕu D < Dnh«m : Cã khÝ bªn trong. Nhóng viªn bi trªn vµo mét cèc n−íc. NÕu hèc nãi trªn lÖch so víi t©m viªn bi th× nã sÏ næi trªn mÆt n−íc (NÕu khèi l−îng riªng trung b×nh cña nã nhá h¬n khèi l−îng riªng cña n−íc - tr−êng hîp ®èi víi hèc ®ñ lín) hoÆc nã sÏ ch×m xuèng ®¸y sao cho phÇn chøa hèc sÏ ë phÝa trªn cña hßn bi. Nguyễn Quang Đông 53 48. C¸c ®iÓm cña b¸nh xe tiÕp xóc víi ®−êng ray cã vËn tèc b»ng kh«ng. C¸c ®iÓm ë vµnh b¸nh xe n»m ë phÝa d−íi ®−êng tiÕp xóc gi÷a b¸nh xe vµ ®−êng ray dÞch chuyÓn theo chiÒu ng−îc víi chiÒu chuyÓn ®éng cña toa xe. 49. Dïng lùc kÕ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc träng l−îng P1 cña vËt trong kh«ng khÝ vµ P2 trong n−íc. HiÖu cña 2 gi¸ trÞ nµy b»ng lùc ®Èy Acsimet FA t¸c dông lªn hßn ®¸ trong n−íc. BiÕt khèi l−îng riªng cña n−íc ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc thÓ tÝch cña hßn ®¸. Tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc khèi l−îng riªng cña nã. 50. VÞ trÝ cña träng t©m cña cèc n−íc sÏ thÊp nhÊt trong tr−êng hîp khi nã trïng víi mùc n−íc. Thùc vËy, nÕu träng t©m cña hÖ n»m cao h¬n mùc n−íc trong cèc th× nã sÏ h¹ thÊp khi rãt thªm n−íc vµo cèc. Cßn nÕu träng t©m cña hÖ n»m thÊp h¬n mùc n−íc th× nã còng h¹ xuèng nÕu ta ®æ bít mét phÇn n−íc trong cèc n»m cao h¬n träng t©m. 51. Thái gç ®Æt trªn tÊm b¶ng ®−îc lµm nghiªng ®Õn gãc α lµ gãc mµ t¹i ®ã thái gç b¾t ®Çu tr−ît ®Òu xuèng phÝa d−íi khi ta ch¹m nhÑ vµo b¶ng. Dïng ®éng lùc häc x¸c ®Þnh ®−îc ∝ = tg α 52. Nh÷ng hßn ®¸ nÐm ®i n»m trªn c¸c ®Ønh cña mét h×nh vu«ng. 53. Kh«ng thay ®æi. V×: Lùc hÊp dÉn gi÷a hai vËt kh«ng phô thuéc vµo sù cã mÆt hay kh«ng cã mÆt cña vËt thø ba. 54. §Üa c©n cã cèc n−íc bÞ h¹ xuèng v× khi nhóng ngãn tay vµo n−íc lùc ®Èy Acsimet t¸c dông lªn ngãn tay cã chiÒu h−íng lªn trªn. Theo ®Þnh luËt III Niut¬n, tay còng t¸c dông xuèng chÊt láng mét lùc cã c−êng ®é b»ng nhau nh−ng h−íng xuèng d−íi. Lùc nµy ph¸ vì thÕ c©n b»ng cña c©n. 55. Cã ng−êi nghÜ r»ng tµu ho¶ ®ang ch¹y víi vËn tèc lín, trong thêi gian sau khi ng−êi nh¶y lªn, tµu ho¶ ®· ch¹y ®−îc mét ®o¹n, do ®ã ng−êi ph¶i r¬i xuèng chç lïi l¹i mét Ýt. Tµu ch¹y cµng nhanh, cù li c¸ch chç cò sau khi r¬i xuèng cµng xa. Song thùc tÕ, trong khi tµu ho¶ ®ang ch¹y víi vËn tèc lín, sau khi nh¶y lªn vÉn r¬i ®óng vµo chç cò. Nguyªn nh©n lµ do bÊt cø vËt nµo còng cã qu¸n tÝnh. Trong tµu ho¶ ®ang ch¹y víi vËn tèc lín, cho dï ng−êi ®øng yªn nh−ng lµ ®øng yªn so víi sµn toa, trªn thùc tÕ ng−êi Êy ®ang chuyÓn ®éng vÒ Nguyễn Quang Đông 54 phÝa tr−íc cïng víi tµu ho¶ víi cïng vËn tèc nh− tµu ho¶. Khi ng−êi Êy nh¶y lªn, vÉn chuyÓn ®éng vÒ phÝa tr−íc cïng tµu ho¶ víi cïng mét vËn tèc. V× vËy chç r¬i xuèng vÉn lµ chç cò. 56. Gîi ý: Ph¶i treo vËt nÆng b»ng hai nh¸nh sîi d©y, trong ®ã lùc kÕ buéc vµo mét nh¸nh cña sîi d©y. 57. Khi n©ng th©n thÓ ®èi ph−¬ng lªn, ng−êi hËu vÖ ®· lµm gi¶m bít lùc t¸c dông gi÷a hai ch©n ®èi ph−¬ng víi mÆt ®Êt, tøc lµ gi¶m lùc ma s¸t ®ãng vai trß lùc t¨ng tèc ®é cña ®èi ph−¬ng. 58. Do cã søc c¶n cña kh«ng khÝ, ®éng n¨ng cña qu¶ bãng khi r¬i xuèng nhá h¬n lóc nÐm lªn. HiÖu cña c¸c gi¸ trÞ n¨ng l−îng nµy b»ng c«ng cña lùc c¶n cña kh«ng khÝ. ë mét ®é cao bÊt k×, vËn tèc cña qu¶ bãng khi nÐm lªn ®Òu lín h¬n khi r¬i xuèng. L−u ý r»ng c¶ vËn tèc trung b×nh trong chuyÓn ®éng lªn trªn còng lín h¬n vËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng xuèng d−íi. Do ®ã thêi gian nÐm qu¶ bãng lªn nhá h¬n thêi gian nã r¬i xuèng. 59. V× thuyÒn nan lµ lo¹i thuyÒn nhÑ, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña nã rÊt kÐm v÷ng. NÕu ta ®øng trªn thuyÒn th× träng t©m cña hÖ thuyÒn vµ ng−êi sÏ lªn cao, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña hÖ l¹i cµng kÐm v÷ng h¬n, do ®ã thuyÒn dÔ bÞ lËt óp. 60. Khi ®ang chuyÓn ®éng, nÕu vÊp ph¶i m« ®Êt, hßn ®¸ th× ch©n ®ét ngét bÞ gi÷ l¹i, cßn ng−êi th× do qu¸n tÝnh tiÕp tôc dÞch chuyÓn vÒ phÝa tr−íc.KÕt qu¶ lµ träng l−îng cña ng−êi lÖch khái mÆt ch©n ®Õ nªn bÞ ng· vÒ phÝa tr−íc. Khi ®ang ®i giÉm ph¶i vá chuèi th× còng gièng nh− b«i chÊt nhên vµo gi÷a lßng bµn ch©n vµ mÆt ®Êt, lµm gi¶m ma s¸t, vËn tèc ch©n ®ét ngét t¨ng lªn, song do vËn tèc phÇn trªn cña c¬ thÓ kh«ng t¨ng, do qu¸n tÝnh vÉn gi÷ vËn tèc cò, vËn tèc nµy rÊt nhá so víi vËn tèc ch©n ®ét ngét t¨ng nªn lµm träng l−îng ng−êi lÖch khái mÆt c©n ®Õ vµ bÞ ng· ngöa vÒ phÝa sau. 61. T¨ng thêi gian t¸c dông ®Ó lµm gi¶m lùc va ch¹m. 62. Mçi chç nèi c¸c toa cã mét giíi h¹n vÒ ®é bÒn nhÊt ®Þnh. nÕu ®Çu m¸y xe löa bÊt ngê chuyÓn ®éng, do qu¸n tÝnh cña c¸c toa xe vµ lùc c¶n trong c¸c mãc nèi sinh ra søc c¨ng. §«i khi søc c¨ng nµy v−ît qu¸ giíi h¹n ®é bÒn cña c¸c mãc nèi, chóng cã thÓ bÞ ®øt. Mãc nèi toa ®Çu tiªn víi ®Çu m¸y dÔ bÞ ®øt nhÊt Nguyễn Quang Đông 55 63. R¬i chËm h¬n v× khi ®Ëp vôn ®¸ diÖn tÝch bÒ mÆt t¨ng vµ do ®ã søc c¶n kh«ng khÝ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. 64. NÕu ng−êi ch¹y trªn mÆt b¨ng, thêi gian lµ ng−êi ë trªn mét phiÕn b¨ng bÊt k× nµo ®ã lµ nhá. Do qu¸n tÝnh, trong thêi gian ®ã b¨ng ch−a kÞp uèn cong ®ñ ®Ó cho nã gÉy. Cßn nÕu ng−êi ®øng trªn b¨ng th× ®é uèn cña b¨ng hoµn toµn do träng l−îng ng−êi quyÕt ®Þnh, khi ®ã ®é uèn ®ñ lín ®Ó b¨ng cã thÓ bÞ vì ra. 65. §Ó gi÷ chiÕc gËy th¨ng b»ng, khi nã lÖch khái vÞ trÝ c©n b»ng, tøc lµ quay mét gãc nµo ®ã, ph¶i biÕt dÞch chuyÓn ngãn tay ®Ó cho chiÕc gËy l¹i ®−îc gi÷ ë vÞ trÝ th¨ng b»ng. ChiÕc gËy dµi sÏ ®æ chËm h¬n gËy ng¾n v× träng t©m cña nã n»m cao h¬n. 66. Kh«ng cã m©u thuÉn v× c¸c lùc t−¬ng t¸c gi÷a hai vËt lu«n b»ng nhau nh−ng ®Æt vµo hai vËt kh¸c nhau nªn hËu qu¶ do t¸c dông cña lùc g©y ra còng kh¸c nhau. CÊu tróc cña « t« bÒn v÷ng h¬n xe m¸y, nã chÞu lùc tèt h¬n xe m¸y nªn Ýt bÞ h− háng h¬n. 67. §Õ cao su cã 3 t¸c dông chÝnh: Kh«ng lµm x−íc nÒn nhµ, khi kÐo ghÕ kh«ng g©y ra ©m thanh khã chÞu, nh−ng quan träng nhÊt lµ nhê cã tÝnh ®µn håi cña nã mµ c¸c ch©n bµn, ch©n ghÕ kh«ng bÞ gËp ghÒnh. Nh÷ng bµn nÆng, réng do t¸c dông cña träng lùc mµ chóng cã thÓ bÞ biÕn d¹ng mét chót, Ýt bÞ gËp ghÒnh h¬n, nªn kh«ng cÇn dïng ®Õ cao su. 68. Cã. Tr¹ng th¸i c©n b»ng bÞ ph¸ vì v× c¸nh tay ®ßn bÞ në ra vµ dµi h¬n khi nung nãng 69. Dùa vµo qu¸n tÝnh. Khi vÈy m¹nh èng cÆp sèt c¶ èng thuû ng©n bªn trong còng chuyÓn ®éng. Khi èng dõng l¹i ®ét ngét, theo qu¸n tÝnh thuû ng©n bªn trong vÉn muèn duy tr× vËn tèc cò kÕt qu¶ lµ thuû ng©n sÏ bÞ tôt xuèng. 70. M¸y bay ®· ®Õn vÞ trÝ ®−êng th¼ng ®øng ®i qua ®iÓm ch¹m ®Êt cña bom v× vËn tèc cña bom theo ph−¬ng ngang b»ng vËn tèc cña m¸y bay 71. NÕu phanh ë b¸nh tr−íc, theo qu¸n tÝnh sÏ xuÊt hiÖn m« men lùc lµm lËt xe rÊt nguy hiÓm. Nguyễn Quang Đông 56 72. §Ó lµm t¨ng møc v÷ng vµng, khã bÞ ®¸nh ng·: Hai ch©n dang réng lµm cho mÆt ch©n ®Õ réng h¬n. H¬i qôy gèi lµm träng t©m ng−êi ë thÊp h¬n. 73. Khi b−íc, träng t©m cña ng−êi ®−îc n©ng lªn. §é n©ng cña träng t©m do c«ng cña b¾p thÞt cña ng−êi thùc hiÖn. Lùc ®µn håi cña b¾p thÞt ph¶i b»ng mg (trong ®ã m lµ khèi l−îng cña ng−êi). V× c«ng suÊt cña ng−êi lµ cã h¹n nªn vËn tèc di chuyÓn cña khèi t©m vµ do ®ã c¶ vËn tèc b−íc ch©n lµ nhá. Khi chuyÓn ®éng trªn xe ®¹p ®é di chuyÓn theo ph−¬ng th¼ng ®øng cña träng t©m ng−êi lµ nhá, c¶ lùc ma s¸t còng nhá. Do ®ã vËn tèc chuyÓn ®éng cã thÓ lín. 74. §Ó gi÷ th¨ng b»ng khi ®i xe ®¹p, cÇn ¸p dông qui t¾c sau ®©y: Khi ®· mÊt th¨ng b»ng tøc lµ xe ®· nghiªng vÒ mét bªn nµo ®ã, bao giê còng ph¶i quay tay l¸i vÒ phÝa mµ xe s¾p ®æ. Së dÜ khi ®i xe ®¹p bu«ng tay ®−îc lµ nhê ë chç trôc b¸nh xe vµ do ®ã c¶ khèi t©m cña phuèc vµ b¸nh xe n»m qu¸ phÝa tr−íc trôc tay l¸i mét chót. §Ó cã thÓ l¸i ®−îc xe ®¹p sang bªn ph¶i ch¼ng h¹n, mµ vÉn bu«ng tay cÇn gËp th©n ng−êi nh− thÕ nµo ®Ó xe nghiªng vÒ bªn ph¶i. B¸nh xe tr−íc cïng víi tay l¸i xe ®¹p quay theo chiÒu kim ®ång hå vµ xe sÏ l¸i sang ph¶i. 75. §Ó gi÷ th¨ng b»ng. 76. Ta gi¶ thiÕt r»ng ë mét chç nµo ®ã, l¸ cê h¬i bÞ uèn cong. Trong tr−êng hîp ®ã, khi bao quanh phÇn nh« lªn ë phÝa trªn, vËn tèc giã lín h¬n, cßn ë phÝa d−íi t¹i chç lâm vµo cña l¸ cê, vËn tèc giã sÏ nhá h¬n. Tõ ®Þnh luËt Becnuli suy ra ¸p suÊt kh«ng khÝ ë ®iÓm låi ra sÏ lín h¬n ë ®iÓm lâm vµo. Do ®ã ®é uèn cong sÏ l¹i ®−îc t¨ng thªm. Ngoµi ra sù t¹o thµnh xo¸y ë phÝa sau cña phÇn nh« lªn, ¸p suÊt ë phÝa sau nhá h¬n ¸p suÊt ë phÝa tr−íc, nªn phÇn nh« lªn nµy sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa cuèi l¸ cê. Do ®ã ®é uèn do ngÉu nhiªn cña l¸ cê sÏ ®−îc t¨ng thªm. NÕu kÓ ®Õn sù t¹o thµnh xo¸y ngay c¶ khi l¸ cê ph¼ng, ¸p suÊt tõ c¸c phÝa kh¸c nhau cña l¸ cê khi xo¸y ®Òu cã thÓ b»ng nhau, do ®ã nh÷ng chç uèn nhá dÔ dµng h×nh thµnh trªn mÆt l¸ cê vµ ta cã thÓ hiÓu ®−îc v× sao l¸ cê l¹i uèn l−în theo giã. 77. Con thá cã khèi l−îng nhá h¬n nªn dÔ thay ®æi vËn tèc vÒ h−íng còng nh− ®é lín. Nguyễn Quang Đông 57 78. S¬ ®å ph©n tÝch lùc chøng minh r»ng kÐo xe cã lîi h¬n lµ ®Èy → F2→' F2 ng−îc.Thµnh phÇn cã t¸c dông lµm gi¶m ma s¸t l¨n, cßn thµnh phÇn cã → t¸c dông ng−îc l¹i. → F0 F2 ' 1→ F → F1 ' 2 → → F ' 0 F 79. Lùc ngùa kÐo xe vµ lùc xe kÐo ngùa ®Æt vµo hai vËt kh¸c nhau nªn kh«ng thÓ c©n b»ng lÉn nhau. Lùc lµm c¶ ngùa lÉn xe di chuyÓn lµ lùc ma s¸t gi÷a ch©n ngùa vµ mÆt ®Êt khi nã r¸ng søc ®Èy mÆt ®Êt ®Ó tiÕn lªn. 80. H¹t m−a r¬i trong kh«ng khÝ lu«n chÞu t¸c dông cña lùc c¶n kh«ng khÝ, nã nhanh chãng ®¹t vËn tèc giíi h¹n vµ r¬i ®Òu tíi mÆt ®Êt víi vËn tèc ®ã (cã ®é lín kho¶ng 7m/s víi nh÷ng h¹t m−a cã b¸n kÝnh 1,5 mm). 81. Khi r¬i xuèng mét tÊm nÖm dµy, lùc va ch¹m gi¶m bít nhê thêi gian va ch¹m (hoÆc ®o¹n ®−êng va ch¹m) ®−îc gia t¨ng. NÕu b¸m ®−îc vµo èng m¸ng vµ lµm gÉy nã th× mét phÇn ®éng n¨ng r¬i ®· ®−îc tiªu hao vµo c«ng lµm g·y èng m¸ng. 82. Muèn c©n b»ng trªn d©y, träng t©m cña ng−êi vµ sµo ph¶i n»m trªn ®−êng th¼ng ®øng ®i qua ®iÓm tiÕp xóc cña ch©n vµ d©y. C¸i sµo gióp cho ng−êi trªn d©y dÔ ®iÒu chØnh vÞ trÝ träng t©m h¬n. 83. H¹t m−a to r¬i nhanh h¬n. 84. Lµm gi¶m søc c¶n kh«ng khÝ. 85. Khi c¸c d©y xo¾n l¹i víi nhau, th× lùc ma s¸t däc theo mçi d©y lµ rÊt lín, lùc ®Æt vµo ®Çu d©y ®Ó kÐo ph¶i th¾ng ®−îc lùc ma s¸t ®ã th× míi lµm cho c¸c d©y th¼ng ra vµ míi lµm cho chóng ®øt ®−îc. NÕu sè sîi d©y bÖn cña c¸p cµng nhiÒu, d©y cµng xo¾n chÆt, lùc ma s¸t cµng lín vµ d©y cµng bÒn. Nguyễn Quang Đông 58 86. BÝ mËt cña sù thµnh c«ng lµ cÇn ph¶i ®i m« t« víi vËn tèc ®ñ lín t¹o ra gia tèc h−íng t©m cÇn thiÕt, duy tr× ¸p lùc cña xe lªn thµnh gç. §−îc nh− vËy xe sÏ kh«ng bao giê bÞ r¬i xuèng. §ã lµ qui luËt, tuy nhiªn vÉn cÇn mét chót can ®¶m cña ng−êi biÓu diÔn. 87. Kh«ng m©u thuÉn gi÷a hiÖn t−îng víi lÝ thuyÕt. ë ®©y träng lùc cña n−íc vµ ph¶n lùc cña ®¸y gÇu t¹o cho n−íc mét gia tèc h−íng t©m, b¾t n−íc chuyÓn ®éng trªn quÜ ®¹o trßn. Víi vËn tèc phï hîp ®Ó ph¶n lùc cña ®¸y gÇu lªn n−íc tån t¹i th× theo ®Þnh luËt III Niut¬n n−íc vÉn Ðp lªn ®¸y gÇu mét lùc ®óng b»ng ph¶n lùc. Ngay c¶ khi ph¶n lùc nµy b»ng kh«ng n−íc còng kh«ng ®æ ra ngoµi ®−îc. 88. Kh«ng nguy hiÓm. §iÒu ®ã t−¬ng tù nh− khi nh¶y tõ «t« sang xe m¸y khi chóng ®ang ë tr¹ng th¸i ®øng yªn. 89. Khi s¾p ng· tøc lµ xe ®· bÞ nghiªng sang mét bªn, lùc t¸c dông tæng hîp lªn xe cã h−íng vu«ng gãc víi vËn tèc cña xe, ®iÒu nµy phï hîp víi chuyÓn ®éng trßn. ViÖc quay b¸nh tr−íc ®Ó cho xe chuyÓn ®éng trßn lµ hîp víi qui luËt. Nhê ®ã cã thÓ tr¸nh bÞ ng· xuèng ®Êt. 90. Ng−êi l¸i thuyÒn kh«ng ®ãn ®−îc kh¸ch. Khi dÞch chuyÓn tõ mòi ®Õn l¸i, ng−êi Êy ®· v« t×nh lµm thuyÒn dÞch chuyÓn theo h−íng ng−îc l¹i tøc lµ lµm cho thuyÒn rêi khái bê. 91. Dùa vµo c«ng thøc → F ∆t = ∆(m →v : m lµ khèi l−îng t¶ng ®¸, → . ) µ F l lùc do bóa nÖn xuèng, ∆t lµ thêi gian t−¬ng t¸c. V× m rÊt lín, F kh«ng lín l¾m, ∆t rÊt nhá, cho nªn ∆v rÊt nhá, t¶ng ®¸ hÇu nh− kh«ng nhóc nhÝch 92. Dßng kh«ng khÝ chuyÓn ®éng gi÷a hai m« t« h−íng ng−îc víi chiÒu chuyÓn ®éng cña c¸c m« t« t¹o ra ¸p suÊt gi÷a hai m« t« lµm hai m« t« bÞ hót l¹i gÇn nhau. 93. N−íc kh«ng ®æ ra v× c¶ cèc vµ n−íc ®Òu r¬i tù do, chóng chuyÓn ®éng nh− nhau vµ kh«ng cã chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi víi nhau. 94. HÇu hÕt c¸c phÇn cña khung xe khi ho¹t ®éng ®Òu chÞu lùc t¸c dông. Trong ®iÒu kiÖn nh− vËy víi cïng mét l−îng vËt liÖu, cÊu tróc d¹ng èng cã ®é Nguyễn Quang Đông 59 bÒn vµ ch¾c h¬n so víi cÊu t¹o ®Æc. ViÖc dïng c¸c èng ®Ó lµm khung xe cßn tiÕt kiÖm ®−îc vËt liÖu, gi¶m träng l−îng xe, 95. Do cã mét bÒ mÆt rÊt lín so víi khèi l−îng cña chóng c¸c giät n−íc trong c¸c ®¸m m©y khi r¬i xuèng sÏ chÞu mét søc c¶n rÊt lín ®Õn nçi chóng h¹ xuèng mét c¸ch chËm ch¹p. Nh− vËy, thËt sù th× c¸c ®¸m m©y cã h¹ xuèng, nh−ng chóng h¹ xuèng rÊt chËm nªn hoÆc lµ vÉn ch−a thÊy râ ®−îc hoÆc lµ bÞ cuèn lªn do nh÷ng luång kh«ng khÝ ®ang ®i lªn. 96. B¸nh tr«i sèng cã khèi l−îng riªng nhá h¬n n−íc, do ®ã cho vµo trong n−íc sÏ bÞ ch×m. Khi nhiÖt ®é t¨ng, b¸nh në ra dÇn dÇn, thÓ tÝch t¨ng lªn. §Æc biÖt lµ kh«ng khÝ trong nh©n b¸nh cã møc ®é gi·n në lín. §Õn khi chÝn, khèi l−îng riªng cña b¸nh trë nªn nhá h¬n n−íc vµ b¸nh b¾t ®Çu næi lªn. 97. Ta thÊy r»ng n−íc kh«ng quay nh− mét vÆt r¾n mµ thµnh nh÷ng líp cã tèc ®é kh¸c nhau. Cµng xa t©m cèc, diÖn tÝch tiÕp xóc gi÷a c¸c líp cã b¸n kÝnh R vµ R + R cµng lín, ma s¸t cµng t¨ng nªn tèc ®é cña líp cµng gi¶m. Theo ®Þnh ∆ luËt BÐc – nu – li, khi vËn tèc n−íc gi¶m th× ¸p suÊt cña n−íc t¨ng. Khi chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a hai líp n−íc ®ñ lín ®Ó th¾ng hiÖu øng ly t©m sÏ ®Èy c¸c h¹t ®−êng vµ h¹t chanh vÒ t©m. Ngoµi ra, ta thÊy mÆt tho¸ng cña mét khèi n−íc quay trßn kh«ng ph¼ng mµ cã d¹ng mÆt parabol trßn xoay nªn ¸p suÊt ë ®¸y cèc còng t¨ng víi b¸n kÝnh R. Nh−ng ta th−êng khuÊy n−íc víi tèc ®é nhá nªn mÆt parabol gÇn nh− ph¼ng. Mét m×nh kÕt qu¶ tõ mÆt parabol kh«ng thÓ thay ®−îc hiÖu øng ly t©m, nh−ng nã lµm t¨ng c−êng hiÖu øng trªn ®©y. 98. §©y lµ mét hiÖn t−îng chøng tá tr¸i ®Êt tù quay. Ng−êi ë B¾c b¸n cÇu sÏ thÊy xo¸y n−íc ng−îc chiÒu kim ®ång hå. Cßn ng−êi ë Nam b¸n cÇu sÏ thÊy xo¸y n−íc cïng chiÒu kim ®ång hå. 99. vtb = 15 m/s 100. Trong t− thÕ gËp tay ë khíp khuûu, kho¶ng c¸ch gi÷a khíp vai (t©m quay) vµ träng t©m cña hÖ thèng tay vµ c«ng cô, tøc b¸n kÝnh qu¸n tÝnh gi¶m ®i, nhê ®ã mµ m« men qu¸n tÝnh cña hÖ thèng gi¶m, lµm cho cö ®éng ®−îc ph¸t ®éng dÔ dµng. Ng−îc l¹i, v−¬n hai tay ra, lµm cho hÖ thèng tay vµ c«ng cô cµng Nguyễn Quang Đông 60 dµi cµng tèt, nhê ®ã vËn tèc dµi cña chuyÓn ®éng quay t¨ng lªn vµ ®éng n¨ng sinh ra sÏ lín, lµm cho lao ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. ChuyÓn ®éng cña cuèc vµ tay ng−êi cã thÓ xem nh− mét chuyÓn ®éng quay. M« men qu¸n tÝnh lµ: I= m.r2. §éng n¨ng E® = 1/2m.v2 víi v = ω.r (c«ng thøc nµy chøng tá sù liªn hÖ gi÷a vËn tèc dµi vµ b¸n kÝnh cña chuyÓn ®éng quay, tøc ®é dµi cña c«ng cô). Suy ra: E® = 1/2m. ω2.r2 = 1/2.I. ω2. C«ng thøc nµy biÓu hiÖn sù liªn hÖ gi÷a ®éng n¨ng vµ qu¸n tÝnh. 101. C«ng ®Ó Ên cèc trong tr−êng hîp thø hai lín h¬n. 102. Nguån ©m cµng xa th× thêi gian ©m truyÒn tíi sÏ cµng lín. Dïng ®ång hå bÊm gi©y ®o thêi gian tõ khi nh×n thÊy ¸nh s¸ng tia chíp tíi khi nghe thÊy tiÕng sÊm, nh©n víi vËn tèc ©m sÏ ®o ®−îc kho¶ng c¸ch. 103. V× vËn tèc cña viªn ®¹n lín h¬n vËn tèc cña ©m ph¸t ra khi ®¹n næ ë ®Çu nßng sóng 104. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do ph−¬ng thøc truyÒn sãng ©m kh¸c nhau chóng ta nghe ®−îc ©m thanh cña thÕ giíi bªn ngoµi lµ nhê sù c¶m thô cña tai, dao ®éng cña kh«ng khÝ ®−îc mµng nhÜ truyÒn cho thÇn kinh thÝnh gi¸c. Chóng ta nghe tiÕng m×nh nãi lóc b×nh th−êng chñ yÕu nhê dao ®éng cña thanh ®íi th«ng qua x−¬ng sä truyÒn ®Õn thÇn kinh thÝnh gi¸c. B×nh th−êng chóng ta kh«ng thÓ nghe tiÕng cña m×nh qua kh«ng khÝ truyÒn vµo tai, cßn tiÕng do b¨ng tõ ghi l¹i th× hoµn toµn lµ tiÕng truyÒn qua kh«ng khÝ vµo tai, nªn khi nghe tiÕng cña m×nh qua b¨ng ghi ©m sÏ cã c¶m gi¸c xa l¹, cßn ng−êi kh¸c ®· nghe quen tiÕng nµy nªn sÏ kh«ng cã c¶m gi¸c ®ã. 105. Do cã sù tæng hîp cña sãng tõ ngoµi kh¬i vµo vµ sãng ph¶n x¹ tõ bê ra kh¬i. 106. Khi n−íc suèi tõ trªn cao ch¶y xuèng sÏ cuèn lÊy mét phÇn kh«ng khÝ vµo trong, h×nh thµnh lªn nhiÒu bong bãng trong n−íc. Khi bong bãng vì ph¸t ra tiÕng kªu. MÆt kh¸c, n−íc suèi déi xuèng sái ®¸ hoÆc nh÷ng chç låi lâm còng cã thÓ lµm cho kh«ng khÝ chÊn ®éng ph¸t ra tiÕng kªu. Nguyễn Quang Đông 61 107. Khi qu¹t ch¹y, gi−êng sÏ bÞ rung nhÑ, sù rung cña gi−êng lµ dao ®éng c−ìng bøc. NÕu tÇn sè cña qu¹t (g©y ra lùc c−ìng bøc) ®óng b»ng tÇn sè rung riªng cña gi−êng sÏ cã céng h−ëng. Lóc ®ã gi−êng rung m¹nh nhÊt. ViÖc xª dÞch qu¹t ®i mét chót sÏ lµm cho tÇn sè rung riªng cña gi−êng kh¸c biÖt víi tÇn sè lùc c−ìng bøc do qu¹t g©y ra nªn tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng céng h−ëng x¶y ra. 108. Kh«ng thÓ nghe ®−îc trong ®iÒu kiÖn nh− vËy. M¸y bay t−¬ng ®−¬ng nh− mét c¸i hép kim lo¹i kÝn, nã ®ãng vai trß nh− mét c¸i lång Faraday. §iÖn tr−êng trong lßng nã lu«n b»ng kh«ng. 109. Sãng truyÒn qua d©y ®iÖn tho¹i kh«ng ph¶i lµ sãng ©m, mµ lµ sãng ®iÖn tõ (mÆc dï sãng ©m cã thÓ truyÒn trong kim lo¹i). Sãng ©m do ng−êi nãi ph¸t ra tr−íc khi truyÒn trªn ®−êng d©y ®· ®−îc chuyÓn thµnh sãng ®iÖn tõ cã tÇn sè cao, chÝnh sãng nµy ®· truyÒn qua d©y 110. §Ìn nª-«n chØ sö dông ë m¹ng ®iÖn xoay chiÒu, ®ã lµ dßng ®iÖn cã chiÒu vµ trÞ sè biÕn thiªn liªn tôc, sù phãng ®iÖn vµ t¾t s¸ng liªn tôc trong ®Ìn nª-«n ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn m¾t. Dïng ®Ìn sîi ®èt sÏ tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng nµy. 111. ChÊt r¾n nãi chung lµ m«i tr−êng truyÒn ©m tèt, kh«ng khÝ lµ m«i tr−êng truyÒn ©m kÐm h¬n. VËn tèc truyÒn ©m trong kim lo¹i (5000 m/s) lín h¬n so víi kh«ng khÝ (330 m/s). Hµnh kh¸ch thø nhÊt nghe ©m thanh ph¸t ra tõ ®oµn tµu th«ng qua ®−êng ray nªn nghe ®−îc sím h¬n. 112. Dao ®éng cña c¸nh c«n trïng. 113. N¨ng l−îng cña dao ®éng ©m chuyÓn thµnh n¨ng l−îng chuyÓn ®éng nhiÖt cña c¸c ph©n tö kh«ng khÝ vµ cña c¸c vËt n»m trong kh«ng khÝ. 114. Con ng−êi cã thÓ nãi chuyÖn víi nhau ®−îc nÕu hä t¹o ®−îc mét m«i tr−êng cã kh¶ n¨ng truyÒn sãng ©m. VÝ dô: C¨ng mét sîi chØ hoÆc sîi d©y mµ c¸c ®Çu g¾n víi c¸c nhµ du hµnh vò trô. Ngoµi ra cã thÓ nãi chuyÖn b»ng v« tuyÕn ®iÖn. 115. Sau thêi gian mµ ©m ph¸t ra tõ m¸y bay ®i ®Õn ng−êi quan s¸t th× mµy bay ®· bay ®−îc mét qu·ng rÊt lín. Nguyễn Quang Đông 62 116. HÖ sè hÊp thô ©m trong kh«ng khÝ ®èi víi nh÷ng tÇn sè kh¸c nhau th× kh¸c nhau (§èi víi tÇn sè cao th× lín h¬n ®èi víi tÇn sè thÊp). V× vËy ë kho¶ng c¸ch lín kh«ng thÓ nghe râ ®−îc lêi nãi. 117. V× ë trong phßng cã hiÖn t−îng ph¶n x¹ sãng ©m ë t−êng, trÇn vµ nÒn nhµ. 118. C¸c sãng ©m kh«ng thÓ truyÒn tõ mÆt ®Êt lªn ®é cao trªn 2,5 - 3 (km). Khi chuyÓn sang líp kh«ng khÝ cã mËt ®é lo·ng h¬n th× chóng bÞ khóc x¹, bÞ bÎ cong vµ l¹i quay trë vÒ Tr¸i §Êt. 119. Do khi cã s−¬ng mï kh«ng khÝ ®ång ®Òu h¬n, kh«ng cã c¸c dßng ®èi l−u. 120. Hèc miÖng lµ 1 hép céng h−ëng ®èi víi ©m. 121. Do sù lµm t¨ng c¸c ©m yÕu tõ m«i tr−êng xung quanh truyÒn ®Õn vµ cã tÇn sè dao ®éng trïng víi tÇn sè dao ®éng riªng cña kh«ng khÝ trong c¸c vËt ®· nãi 122. Tãc hÊp thô c¸c sãng siªu ©m do d¬i ph¸t ra vµ v× vËy, d¬i kh«ng nhËn ®−îc sãng ph¶n x¹, kh«ng c¶m thÊy vËt ch−íng ng¹i vµ bay th¼ng vµo ®Çu. 123. §Ó ý r»ng vËt nÆng treo b»ng d©y c¸p ®ãng vai trß nh− mét con l¾c ®¬n. Chu k× dao ®éng cña con l¾c cã thÓ ®o ®−îc b»ng ®ång hå. VÊn ®Ò lµ x¸c ®Þnh chiÒu dµi cña d©y treo con l¾c. ViÖc nµy thùc hiÖn ®−îc b»ng c¸ch so s¸nh nã víi chiÒu cao cña nhµ du hµnh vò trô. Tõ c«ng thøc: T = 2 gl π , biÕt l vµ T -> g 124. Khi gÇu næi trªn mÆt n−íc, nã chØ h¬i bÞ nghiªng nªn mÐp gÇu kh«ng ch¹m mÆt n−íc. §éng t¸c l¾c m¹nh d©y gÇu lµ mét kÝch thÝch t¹o ra sãng truyÒn trªn d©y, sãng nµy truyÒn xuèng d−íi khiÕn cho thang gÇu bÞ hÊt m¹nh sang mét bªn vµ gÇu bÞ lËt. NÕu l¾c liªn tôc, sãng trªn d©y sÏ truyÒn liªn tôc ®Õn thang gÇu lµm cho thang gÇu lËt qua lËt l¹i liªn tôc mµ miÖng gÇu l¹i kh«ng ch¹m ®−îc mÆt n−íc. Nguyễn Quang Đông 63 125. Khi rãt n−íc vµo phÝch, kh«ng khÝ trong phÝch sÏ dao ®éng vµ ph¸t ra ©m thanh. Sù dao ®éng cña kh«ng khÝ trong phÝch t¹o thµnh sãng dõng cã t¸c λ . dông nh− mét hép céng h−ëng. §é dµi cét kh«ng khÝ trong phÝch xÊp xØ b»ng 4 Khi rãt n−íc, cét kh«ng khÝ trong phÝch gi¶m dÇn, lµm cho b−íc sãng λ còng gi¶m theo, kÕt qu¶ lµ tÇn sè dao ®éng t¨ng dÇn vµ ®é cao cña ©m còng t¨ng dÇn lªn. Nh÷ng ng−êi cã kinh nghiÖm chØ cÇn nghe ©m ph¸t ra còng cã thÓ −íc l−îng ®−îc mùc n−íc trong phÝch. 126. Lµm gi¶m ®é to cña ©m do m¸y næ cña xe ph¸t ra. 127. Ban ®ªm yªn tÜnh, ta nghe râ tiÕng vang cña ch©n m×nh ph¸t ra khi ph¶n x¹ l¹i tõ hai bªn t−êng ngâ. Ban ngµy tiÕng vang cña th©n thÓ ng−êi qua l¹i hÊp thô hoÆc bÞ tiÕng ån trong thµnh phè ¸t ®i nªn chØ nghe thÊy mçi tiÕng ch©n. 129. C¸c phÇn trªn cña khèi cã gia tèc a > g. C¸c phÇn d−íi cña khèi, t¹i thêi ®iÓm ban ®Çu cã gia tèc a = g. 130. Chia ®Üa thµnh tõng ®«i phÇn tö b»ng nhau vµ ®èi xøng qua t©m ®Üa. Tæng ®éng l−îng cña mçi cÆp nh− vËy b»ng 0 v× chóng cã khèi l−îng b»ng nhau vµ cã vËn tèc ®èi nhau. KÕt qu¶ lµ tæng ®éng l−îng cña ®Üa b»ng 0. 131. V× mÆt hoµn toµn nh½n kh«ng t¸c dông vµo ng−êi nªn ng−êi lµ mét hÖ kÝn. Do ®ã khèi t©m cña ng−êi kh«ng di chuyÓn ®−îc. NÕu mét phÇn nµo ®ã cña ng−êi tiÕn vÒ phÝa tr−íc, th× mét phÇn kh¸c cña ng−êi sÏ lïi l¹i ®Ó cho khèi t©m vÉn ë nguyªn t¹i chç. 132. VËn tèc tªn löa t¨ng lªn. 133. T¨ng 8 lÇn. 134. Einstein ®· kÐo chiÕc c¸n ®i xuèng, theo nguyªn lÝ t−¬ng ®−¬ng, träng l−îng cña qu¶ bãng b»ng 0 trong hÖ qui chiÕu g¾n víi cèc. Khi ®· cã träng l−îng b»ng 0 råi, qu¶ bãng chØ cßn chÞu lùc ®µn håi cña d©y cao su, do ®ã bÞ kÐo vµo trong cèc. 135. LÇn 1: C©n 3 gãi bÊt k× LÇn 2: C©n 3 gãi kh¸c bÊt k× Nguyễn Quang Đông 64 *NÕu 2 lÇn c©n cã cïng gi¸ trÞ th× gãi kÑo thiÕu ë trong sè 3 gãi cßn l¹i. LÇn 3: C©n 1 gãi cßn l¹i trong sè 3 gãi cã gãi thiÕu. LÇn 4: C©n tiÕp 1 gãi kh¸c cßn l¹i, nÕu thÊy gãi nµo nhÑ h¬n th× th× ®ã lµ gãi thiÕu. NÕu 2 gãi nµy nÆng b»ng nhau th× gãi cuèi cïng ch−a c©n lµ gãi thiÕu. * NÕu kÕt qu¶ lÇn c©n 1 vµ lÇn c©n 2 kh¸c nhau th× gãi kÑo thiÕu n»m trong sè 3 gãi kÑo cña lÇn c©n nhÑ h¬n. LÆp l¹i lÇn c©n 3 vµ 4 nh− trªn sÏ t×m ra gãi kÑo thiÕu. VËy ph¶i c©n tæng céng 4 lÇn. 136. Khi tê giÊy in b¶n ®å cã ®é dµy nh− nhau th× khèi l−îng phÇn giÊy in b¶n ®å tØ lÖ víi diÖn tÝch cña b¶n ®å. 137. Xem ®ång hå ®óng lóc nh×n thÊy mét ng−êi ®øng ë gãc phßng ®èi diÖn víi m×nh më nót lä n−íc hoa. Chê ®Õn khi m×nh ngöi thÊy mïi n−íc hoa, x¸c ®Þnh thêi gian chê ®ã. §o kho¶ng c¸ch tõ lä n−íc hoa tíi m×nh b»ng th−íc d©y. Tõ ®ã tÝnh ®−îc vËn tèc cña c¸c ph©n tö n−íc hoa khuÕch t¸n trong phßng. 138. m = 4,5g. 139. t = g2 d 140. Khi ngåi träng t©m cña ng−êi vµ ghÕ r¬i vµo mÆt ch©n ®Õ (diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt nhËn 4 ch©n ghÕ lµm c¸c ®Ønh). Khi muèn ®øng dËy (t¸ch khái ghÕ) cÇn ph¶i lµm cho träng t©m cña ng−êi r¬i vµo ch©n ®Õ cña chÝnh hä (phÇn bao cña hai ch©n tiÕp xóc víi mÆt ®Êt). §éng t¸c chói ng−êi vÒ phÝa tr−íc lµ ®Ó träng t©m cña ng−êi r¬i vµo ch©n ®Õ cña chÝnh ng−êi Êy. 141. SÏ gi¶m. 143. MÈu gç trßn næi trong thïng kh«ng cho t¹o thµnh nh÷ng sãng ®øng cã biªn ®é lín. 144. ë gÇn bê, n¨ng l−îng dao ®éng cña c¸c líp n−íc dµy chuyÓn sang c¸c líp n−íc máng h¬n, v× vËy biªn ®é dao ®éng t¨ng lªn. Nguyễn Quang Đông 65 145. Kh«ng thÓ, v× kÝch th−íc cña cäc nhá h¬n nhiÒu so víi b−íc sãng cña sãng ®Ëp vµo bê. 146. §Ó t¨ng ma s¸t cña cung kÐo ®µn trªn d©y ®µn t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó kÝch thÝch dao ®éng cña d©y ®µn. 147. H¹ xuèng. 148. ¸p suÊt kh«ng khÝ trong lèp xe cµng lín th× ©m ph¸t ra cµng cao. 149. Muçi vç c¸nh nhanh h¬n, ong th× chËm h¬n. Cã thÓ c¨n cø vµo ®é cao cña ©m do c«n trïng ph¸t ra ®Ó x¸c ®Þnh ®iÒu ®ã. 150. Hèc chai lµ mét hép céng h−ëng, nã t¸ch tõ t¹p ©m ra mét ©m cã ®é cao x¸c ®Þnh. Tuú theo møc n−íc trong chai, chiÒu dµi cét kh«ng khÝ céng h−ëng gi¶m, bëi vËy ®é cao cña ©m nghe ®−îc t¨ng lªn. 151. Viªn ®¹n b¾n ra khái nßng sóng chuyÓn ®éng víi vËn tèc lín h¬n vËn tèc ©m trong kh«ng khÝ. Do ®ã h×nh thµnh sãng xung kÝch t¹o nªn ©m cao. 152. CÇu vµ ®−êng hÇm ch¾n c¸c sãng ®iÖn tõ (ph¶n x¹ vµ hÊp thô mét phÇn). 153. Kh«ng chÝnh x¸c (ë ®Þa cùc gia tèc träng tr−êng cã gi¸ trÞ lín h¬n ë xÝch ®¹o) 154. Khi cã s−¬ng mï kh«ng khÝ ®ång ®Òu h¬n (kh«ng cã c¸c dßng ®èi l−u - m©y ©m häc). 155. HiÖn t−îng ph¸ch, v× tÇn sè dao ®éng riªng ë mét trong c¸c d©y ®µn ®ã thay ®æi. 156. Cã thÓ. 157. N−íc ®−îc gia tèc do t¸c dông cña träng lùc vµ do ®ã dßng n−íc bÐ dÇn khi l−u l−îng ch¶y kh«ng ®æi. Nguyễn Quang Đông 66 II. C¸c c©u hái phÇn nhiÖt häc 158. N−íc ë trªn thanh s¾t cã nhiÖt ®é lµ 1000C sÏ bay h¬i nhanh h¬n. Do khi vÈy n−íc lªn thanh s¾t nãng ®á th× do cã líp h¬i n−íc dÉn nhiÖt kÐm bao bäc nªn n−íc bèc h¬i chËm vµ cã hiÖn t−îng giät n−íc nh¶y lªn xuèng trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n. Cßn ë thanh s¾t 1000C kh«ng cã hiÖn t−îng nµy. 159. Vecni sÏ lµm cho n−íc trong gç khã bèc h¬i. 160. Hai tÊm kÝnh ®Æt óp vµo nhau cã lùc liªn kÕt gi÷a c¸c ph©n tö m¹nh h¬n, do chóng cã bÒ mÆt nh½n, c¸c ph©n tö cña hai tÊm kÝnh ë rÊt gÇn nhau ®Õn møc chóng cã thÓ hót nhau. §iÒu nµy kh«ng x¶y ra víi hai tÊm v¸n. 161. Khi b×nh ®ùng chÊt láng næ, ¸p suÊt gi¶m nhanh vÒ kh«ng, nã kh«ng g©y sù ph¸ ho¹i lín. Khi b×nh ga næ, thÓ tÝch khÝ t¨ng lªn nhanh chãng do ¸p suÊt gi¶m m¹nh, c¸c m¶nh cña nã thu ®−îc vËn tèc lín cã thÓ g©y søc c«ng ph¸ lín. 162. Khi ®un, nhiÖt ®é t¨ng, kh«ng khÝ trong c¸c thí cña than në ra lµm nøt c¸c côc than t¹o ra tiÕng l¸ch t¸ch, c¸c h¹t than bÞ b¾n ra tõ sù nøt cña than. 163. Khi ®ang ®ãng ®inh, c«ng thùc hiÖn chuyÓn thµnh ®éng n¨ng cho ®inh vµ néi n¨ng cho ®inh vµ bóa. Nh−ng khi ®inh ®· ®−îc ®ãng chÆt vµo gç, c«ng thùc hiÖn chØ chuyÓn thµnh néi n¨ng,do ®oa lµm ®inh nãng lªn nhanh h¬n. 164. Ch× nãng lªn nhiÒu h¬n. V× khi ®Ëp, ®éng n¨ng cña bóa chuyÓn hãa mét phÇn thµnh néi n¨ng lµm c¸c vËt nãng lªn, phÇn cßn l¹i lµm cho bóa n¶y lªn. Khi ®¹p vµo ch×, bóa n¶y lªn thÊp h¬n tøc lµ n¨ng l−îng chuyÓn thµnh néi n¨ng nhiÒu h¬n lµm cho nã nãng lªn nhiÒu h¬n. 165. V× nh«m kh«ng bÞ thiÕc nãng ch¶y lµm dÝnh −ít nªn thiÕc kh«ng b¸m ch¾c vµo nh«m ®−îc. 166. Møc n−íc trong èng mao qu¶n d©ng cao h¬n v× khi nhiÖt ®é gi¶m, hÖ sè c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc t¨ng nhanh h¬n so víi sù t¨ng khèi l−îng riªng. 167. C¸ch lµm: Lµm −ít ®Òu bi d«ng b»ng mét líp n−íc máng, sau ®ã lµm nãng ®Òu bi d«ng vµ theo dâi sù bay h¬i cña líp n−íc nµy. Ta sÏ thÊy phÇn bi d«ng phÝa trªn kh« tr−íc, phÇn phÝa d−íi kh« chËm h¬n. Nhê sù kh« chËm h¬n ë phÇn d−íi mµ ta ¸ng chõng ®−îc l−îng dÇu háa chøa trong bi d«ng. HiÖn t−îng Nguyễn Quang Đông 67 ®−îc gi¶i thÝch nh− sau: PhÇn trªn cña bi d«ng chØ cã kh«ng khÝ vµ híi dÇu, cã khèi l−îng nhá h¬n nhiÒu so víi phÇn dÇu ë phÝa d−íi nªn khi ®−îc nung nãng ®Òu (cung cÊp nhiÖt l−îng nh− nhau) phÇn phÝa trªn sÏ bay h¬i nhanh h¬n phÇn phÝa d−íi. 168. NhiÖt tõ lßng bµn tay lµm nãng kh«ng khÝ ë gÇn c¸i chong chãng, t¹o ra dßng ®èi l−u lµm nã quay. 169. ChØ cÇn dïng tay nhóng n−íc, nhá vµi giät n−íc lªn chç que tre bÞ bÎ gËp. Do hÊp thô n−íc, chÊt gç cña que t¨m trë lªn tr−¬ng në, hai c¸nh ch÷ V t¸ch ra cµng lín cho ®Õn khi lín h¬n ®ång xu, lµm ®ång xu lät vµo trong cèc. 170. N−íc rÊt Ýt dÝnh −ít thuû tinh nÕu nh− thuû tinh bÞ bÈn dÇu mì, dï chØ lµ mét chót. MiÖng li th−êng tiÕp xóc víi c¸c ngãn tay cã mì nhên nªn sÏ kh«ng dÝnh −ít n−íc. Do ®ã n−íc bÞ c¸c kim chiÕm chç t¹o thµnh mét chç vång lªn. Nh×n vµo chç vång Êy cã vÎ kh«ng ®¸ng kÓ, nh−ng nÕu tÝnh thÓ tÝch cña c¸i kim vµ so s¸nh nã víi thÓ tÝch cña chç vång h¬i nh« lªn khái miÖng cèc ta sÏ thÊy thÓ tÝch cña kim nhá h¬n thÓ tÝch cña chç vång lªn hµng tr¨m lÇn. V× thÕ mét li ®Çy n−íc cßn cã thÓ nhËn thªm vµi tr¨m kim n÷a. 171. Sù gi¶m nhiÖt ®é tõ 00C ®Õn 40C. 172. N−íc lµ vËt dÉn nhiÖt kÐm. V× vËy khi mÆt trêi chiÕu s¸ng trªn mÆt n−íc th× ®èt nãng kh«ng ®−îc s©u. MÆt kh¸c n−íc khi bèc h¬i l¹i l¹nh ®i. V× vËy kh«ng khÝ ®−îc ®èt nãng cã nhiÖt ®é cao h¬n so víi n−íc s«ng, hå. 173. CÇn phñ lªn c¸c sîi d©y mét líp s¸p máng sau ®ã gi÷ chÆt c¶ hai sîi d©y ë mét ®Çu vµ ®èt nãng ë chç bÞ gi÷ chÆt. Sau nh÷ng kho¶ng thêi gian b»ng nhau, ®o chiÒu dµi c¸c ®o¹n d©y mµ t¹i ®ã s¸p bÞ ch¶y ra tõ ®ã so s¸nh ®−îc ®é dÉn nhiÖt. 174. GiÊy ch¸y khi cã nhiÖt ®é vµi tr¨m ®é. Ngän löa cña bÕp ®èt b»ng h¬i dÇu ho¶ cã nhiÖt ®é cao h¬n 15000C. Nh−ng khi cã n−íc nhiÖt ®é cña giÊy kh«ng thÓ v−ît qu¸ 1000C, v× n¨ng l−îng cña ngän löa lu«n lu«n bÞ n−íc chøa ®Çy cèc lÊy ®i. Nh− vËy, nhiÖt ®é cña giÊy thÊp h¬n nhiÖt ®é mµ ë ®ã nã bèc ch¸y. 175. §−êng kÝnh lç trßn t¨ng. Nguyễn Quang Đông 68 176. Nh÷ng vÕt ch©n sÏ lµm cho líp c¸t bªn d−íi khÝt l¹i víi nhau h¬n t¹o thµnh nh÷ng mao qu¶n. N−íc sÏ bÞ hót lªn tõ nh÷ng mao qu¶n nµy vµ ®äng l¹i. 177. C©y nÕn trong phßng cã nhiÖt ®é -100C sÏ ch¸y nhanh h¬n. V× ë buång l¹nh khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ lín h¬n ë buång nãng, nªn trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch trong buång l¹nh l−îng «xi sÏ nhiÒu h¬n, duy tr× sù ch¸y tèt h¬n. 178. Khi bÞ uèn cong chiÕc dÇm cã phÇn bÞ kÐo gi·n, cã phÇn bÞ nÐn l¹i. Bªt«ng chÞu nÐn tèt nh−ng chÞu kÐo gi·n kÐm. Do ®ã cÇn ®Æt cèt lín h¬n ë phÇn bÞ kÐo gi·n. 179. Khi nguéi kÝch th−íc vËt ®óc co l¹i. 180. Khi chóng cè ngoi lªn th× mÆt n−íc t¹o thµnh mét mµng låi vµ chóng kh«ng thÓ v−ît qua ®−îc lùc c¨ng cña c¸c mµng n−íc ®ã. 181. §Êt ch−a cµy xíi, cã rÊt nhiÒu mao qu¶n lµm cho n−íc ë d−íi bÞ hót lªn trªn vµ bay h¬i mÊt. Ta xíi ®Êt lµm cho c¸c mao qu¶n mÊt ®i. 182. Sè ph©n tö khÝ ë hai b×nh nh− nhau. Ph©n tö l−îng trung b×nh cña kh«ng khÝ ( ≈ 29 g) lín h¬n ph©n tö l−îng trung b×nh cña hçn hîp kh«ng khÝ vµ h¬i n−íc ( ≈ 18 g). VËy b×nh cã kh«ng khÝ Èm nhÑ h¬n b×nh cã kh«ng khÝ kh«. 183. Trªn c¸c tinh thÓ cacbon ®i«xit r¾n ë kh«ng gian b·o hoµ cña ®¸m m©y sÏ t¹o thµnh nh÷ng tinh thÓ b¨ng. Nh÷ng tinh thÓ nµy sÏ tan ra mét c¸ch nhanh chãng vµ r¬i xuèng thµnh m−a. 185. VËt chÊt trong ®ã kh«ng cã t−¬ng t¸c gi÷a c¸c ph©n tö biÓu thÞ khÝ lÝ t−ëng vµ tu©n theo ph−¬ng tr×nh tr¹ng th¸i chÊt khÝ: ρ m hoÆc P = RT PV = RT M M Thay c¸c gi¸ trÞ ρ = 103 kg/m3, M = 18.10-3 kg/mol, R = 8,31 kg/molK vµ T = 300K, ta ®−îc P ≈ 1,4.107 N/m2. ¸p suÊt nµy lín h¬n ¸p suÊt khÝ quyÓn 140 lÇn. 186. Khi ®æ n−íc nãng vµo cèc, do tÝnh dÉn nhiÖt kÐm cña thuû tinh, líp bªn trong gi·n në nhiÒu h¬n líp bªn ngoµi, líp ngoµi trë thµnh vËt c¶n trë cña líp bªn trong. KÕt qu¶ lµ t¹o ra mét lùc lín lµm vì cèc. Nguyễn Quang Đông 69 187. H¬i n−íc c¶ ë ngoµi phè, c¶ ë trong bÕp cã cöa sæ th«ng giã ®Òu lµ h¬i b·o hoµ. Tuy nhiªn, nhiÖt ®é ngoµi phè thÊp h¬n trong nhµ, cã nghÜa lµ ¸p suÊt h¬i n−íc ë ngoµi phè nhá h¬n ë trong phßng. Do ®ã khi më cöa sæ th«ng giã, h¬n n−íc sÏ tõ trong bÕp tho¸t ra ngoµi phè, nhê ®ã mµ h¬i n−íc trong bÕp lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i ch−a b·o hoµ. QuÇn ¸o v× vËy sÏ nhanh kh« h¬n. 188. NhiÖt ®é cµng cao c¸c ph©n tö chuyÓn ®éng cµng nhanh nªn dÔ hoµ tan h¬n. NÕu bá ®¸ vµo n−íc, nhiÖt ®é cña n−íc bÞ h¹ thÊp nªn lµm qu¸ tr×nh hoµ tan cña ®−êng diÔn ra chËm h¬n. 189. VËt ®ang gi·n në v× nhiÖt, nÕu gÆp vËt c¶n trë, nã cã thÓ g©y ra mét lùc lín. NÕu ghÐp v¸n s¸t t−êng, khi në ra nã g©y ra mét lùc lín lµm cho t−êng bÞ nøt. 190. Trong nh÷ng ngµy nãng, h¬i n−íc bay lªn tõ mÆt s«ng hå... nhiÒu h¬n, ®é Èm tuyÖt ®èi t¨ng lªn. S−¬ng ®−îc t¹o thµnh khi mÆt ®Êt bÞ l¹nh ®i do bøc x¹ nhiÖt. C¸c ®¸m m©y ®· ng¨n c¶n bøc x¹ nhiÖt cña mÆt ®Êt, lµm sù t¹o thµnh s−¬ng khã thùc hiÖn ®−îc. 191. C«ng ®· biÕn thµnh néi n¨ng lµm nãng th©n b¬m. Khi lèp xe c¨ng, phÇn lín c«ng biÕn thµnh néi n¨ng nªn th©n b¬m sÏ nãng lªn nhanh chãng. 192. Men r¨ng gi·n në kh«ng ®Òu khi nãng hoÆc l¹nh ®ét ngét, khi ®ã men r¨ng sÏ bÞ r¹n nøt. V× vËy kh«ng nªn ¨n thøc ¨n ®ang qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh. 193. Kh«ng. ¸o b«ng chØ gióp c¬ thÓ gi÷ nhiÖt chø kh«ng cã t¸c dông sinh nhiÖt, tøc kh«ng lµm Êm c¬ thÓ. 194. Thuû tinh vµ n−íc ®Òu dÉn nhiÖt kÐm. §un n−íc ë phÇn trªn èng, sÏ kh«ng x¶y ra truyÒn nhiÖt do ®èi l−u trong n−íc. Bëi vËy, tuy n−íc ë miÖng èng ®· s«i mµ n−íc ë trong n−íc vÉn l¹nh vµ c¸ vÉn b¬i léi ®−îc. 195. Do sù ®èi l−u. Khi ngän löa ®−îc ch©m lªn, kh«ng khÝ xung quanh ngän löa bÞ ®èt nãng. Do khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ nãng nhá h¬n so víi kh«ng khÝ l¹nh, v× vËy kh«ng khÝ nãng bay lªn, cßn kh«ng khÝ l¹nh xung quanh ïa vµo bæ sung. Theo ®µ bèc lªn cña kh«ng khÝ, ngän löa liÒn bÞ kh«ng khÝ l«i lªn trªn theo. Nguyễn Quang Đông 70 196. Khi tñ lanh ho¹t ®éng th× c¨n phßng trë thµnh nguån nãng, cßn buång l¹nh cña tñ lµ nguån l¹nh. Thµnh thö c¨n phßng ®ãng kÝn sÏ nãng dÇn lªn. 197. Len kh«ng dÝnh −ít n−íc. 198. Kh«ng.V× mét thÓ tÝch khÝ nh− nhau sÏ chøa cïng mét sè l−îng ph©n tö khÝ( ë mét nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cho tr−íc). Do khèi l−îng ph©n tö kh«ng khÝ trung b×nh lµ 29, cßn cña n−íc chØ lµ 18. Do ®ã kh«ng khÝ Èm nhÑ h¬n kh«ng khÝ kh«. 199. V× khi n−íc ®«ng thµnh ®¸, thÓ tÝch cña nã lín h¬n thÓ tÝch n−íc ban ®Çu nªn sÏ lµm vì chai. 200. Mì nãng ch¶y vµ n−íc kh«ng dÝnh −ít lÉn nhau, do søc c¨ng mÆt ngoµi, nh÷ng giät dÇu mì cã d¹ng cÇu næi trªn mÆt, nh−ng cã träng l−îng, chóng h¬i bÞ dÑt 201. ë ®©y cã hiÖn t−îng dÝnh −ít mùc tõ bót ra: ViÕt vµo giÊy th−êng ®−îc v× bÞ mùc dÝnh −ít. NÕu giÊy bÞ thÊm dÇu råi, nã kh«ng thÊm mùc ®−îc n÷a nªn kh«ng thÓ viÕt vµo giÊy ®· bÞ thÊm dÇu ®−îc. 202. MÆt tho¸ng cña mùc trªn tê giÊy réng h¬n nªn bay h¬n nhanh h¬n. Mùc trong lä ®Ëy kÝn, lóc ®Çu cã bÞ c¹n ®i mét chót, sau khi h¬i trªn mÆt tho¸ng trë thµnh b·o hoµ, mùc sÏ kh«ng bÞ c¹n ®i n÷a, v× lóc ®ã l−îng ph©n tö bèc h¬i b»ng l−îng ph©n tö h¬i ng−ng tô. 203. NhiÒu ng−êi ë trong phßng, kh«ng khÝ trong phßng cã nhiÒu h¬i n−íc, ®é Èm cao. NÕu h¬i n−íc gÇn ®Õn b·o hoµ th× chØ cÇn nhiÖt ®é cña cöa kÝnh h¹ xuèng mét chót còng sÏ lµm cho h¬i n−íc ng−ng tô l¹i, ®©y lµ nguyªn nh©n lµm cho kÝnh mê ®i vµ cã thÓ ®äng nh÷ng giät n−íc trªn ®ã. 204. Trong kh«ng khÝ cã s½n h¬i n−íc, gÆp thµnh lon n−íc ®¸ l¹nh, chóng sÏ trë thµnh h¬i b·o hoµ vµ ng−ng tô thµnh giät lÊm tÊm -> giät to. Khi ®· hÕt l¹nh, c¸c giät n−íc nµy l¹i bay h¬i. 205. ¸o kho¸c ®en nãng h¬n lµm Êm kh«ng khÝ bªn trong ¸o. Kh«ng khÝ nµy d©ng lªn cao vµ ra ngoµi qua c¸c lç cña v¶i, trong khi kh«ng khÝ bªn ngoµi bÞ hót vµo qua lç hæng ë d−íi ¸o kho¸c. V× thÕ ¸o v¶i ®en lµm t¨ng thªm luång Nguyễn Quang Đông 71 kh«ng khÝ l−u th«ng d−íi ¸o kho¸c lµm cho ng−êi mÆc kh«ng nãng h¬n ng−êi mÆc ¸o tr¾ng chót nµo, mµ l¹i thÊy dÔ chÞu h¬n: Cã mét luång giã liªn tôc qua th©n thÓ hä. 206. H¬i trong miÖng chóng ta thë ra cã nhiÒu h¬i n−íc víi nhiÖt ®é xÊp xØ nhiÖt ®é c¬ thÓ, gÆp m«i tr−êng ngoµi t−¬ng ®èi l¹nh liÒn ng−ng tô thµnh nh÷ng giät nhá li ti cã d¹ng s−¬ng mï mµu tr¾ng. 207. Mét chÊt sÏ ch¸y, tøc lµ x¶y ra ph¶n øng oxi ho¸ nÕu nã cã mét nhiÖt ®é thÝch hîp. Than ®ang ch¸y bÞ luång kh«ng khÝ l¹nh thæi vµo nã kh«ng bÞ t¾t ®i nhanh chãng mµ do nã nhËn ®−îc sù "nu«i" ®Çy ®ñ b»ng oxi, nã nãng lªn d÷ déi h¬n. Cßn ngän nÕn bÞ luång kh«ng khÝ l¹nh thæi vµo nã bÞ mÊt ®i nhanh chãng líp vá kh«ng khÝ nãng, nã bÞ nguéi ®i vµ qu¸ tr×nh ch¸y ngõng l¹i - ngän nÕn t¾t. 208. Kh«ng khÝ ®−îc thë ra Êm h¬n bÒ mÆt cña bµn tay vµ cã thÓ lµm cho nã nãng lªn. Nh−ng nÕu luång kh«ng khÝ chuyÓn ®éng rÊt nhanh th× tõ lßng bµn tay sÏ x¶y ra sù bay h¬i m¹nh cña kh«ng khÝ Èm, do ®ã nã bÞ l¹nh ®i. 209. Trong n−íc biÓn cã chøa mét l−îng muèi ®¸ng kÓ, nhiÖt ®é ®«ng ®Æc cña n−íc mÆn d−íi 00C. 210. Nh− nhau. 211. HiÖn t−îng kh«ng dÝnh −ít. 212. N−íc kh«ng lµm dÝnh −ít mét sè lo¹i l¸ (nh− l¸ sen ch¼ng h¹n), khi ®ã n−íc ®äng l¹i cã d¹ng h×nh cÇu. C¸c lo¹i l¸ mµ n−íc cã thÓ dÝnh −ít sÏ lµm "−ít" theo ý nghÜa th«ng th−êng cña nã, tøc lµ lµm trªn mÆt l¸ cã mét líp n−íc máng. 213. Khi Ên ngßi bót xuèng giÊy, vÕt xÎ më réng thªm, t¨ng b¸n kÝnh "mao qu¶n", mùc sÏ ch¶y dÇn tõ ngßi bót xuèng trang giÊy. 214. Nh÷ng líp kh«ng khÝ l¹nh, trong ®ã h¬i n−íc ng−ng tô thµnh nh÷ng ®¸m m©y. VÒ mïa thu h¬i n−íc cã thÓ ng−ng tô gÇn mÆt ®Êt h¬n so víi mïa hÌ. V× vËy nh÷ng ®¸m m©y vÒ mïa thu th−êng thÊp h¬n. Nguyễn Quang Đông 72 215. Khi bay, m¸y bay nh¶ ra nh÷ng h¹t khãi, nh÷ng h¹t nµy trë thµnh nh÷ng t©m ng−ng tô lµm cho h¬i n−íc ng−ng tô l¹i thµnh nh÷ng vÖt m©y dµi sau m¸y bay. 216. ë trong tñ l¹nh, n−íc nãng do bay h¬i h¹ nhiÖt ®é, thóc ®Èy tèt sù ®èi l−u trong n−íc, lµm cho nhiÖt l−îng cã thÓ nhanh chãng ph¸t t¸n, cßn n−íc l¹nh ë trong tñ l¹nh th× ®Çu tiªn t¹o ra mét líp vá b¨ng trªn bÒ mÆt, cña b¨ng g©y trë ng¹i cho viÖc bay h¬i ®Ó h¹ nhiÖt ®é vµ viÖc ®èi l−u trong n−íc, lµm cho nhiÖt l−îng kh«ng thÓ to¶ ra nhanh chãng ®−îc. 217. Lµm nh− vËy ®Ó khi cã sù thay ®æi nhiÖt ®é, c¸c tÊm ®ã cã thÓ co gi·n mµ kh«ng lµm háng m¸i nhµ. 218. Khi lÌ l−ìi, n−íc bät ë l−ìi bay h¬i lµm m¸t c¬ thÓ chã. 219. NÕu khi ®«ng ®Æc, khèi l−îng riªng cña vËt gi¶m, th× mét mÈu r¾n cïng chÊt ®−îc nÐm vµo khèi chÊt ®ã ®· nãng ch¶y sÏ næi lªn trªn bÒ mÆt. Sù ®«ng ®Æc kÐo theo sù t¨ng thÓ tÝch cña chÊt. Ng−îc l¹i, nÕu mÈu r¾n ch×m trong khèi chÊt ®ã ®· nãng ch¶y, th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ khèi l−îng riªng cña chÊt t¨ng khi ®«ng ®Æc, suy ra thÓ tÝch cña nã gi¶m. 220. C¸c h¹t trong bät xµ phßng khi r¬i vµo n−íc tinh khiÕt sÏ khuyÕch t¸n theo mäi h−íng. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch bëi sù gi¶m søc c¨ng mÆt ngoµi do sù tan cña xµ phßng. 221. Tê giÊy thÊm n−íc, kh«ng khÝ trong giÊy bÞ ®uæi ra ngoµi, do ®ã tê giÊy bÞ ch×m xuèng. Kim kh©u nhá vµ kh«ng bÞ dÝnh −ít, ®−îc lùc c¨ng mÆt ngoµi gi÷ cho næi ë trªn mÆt n−íc. 222. Lùc c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc ®· c¶n trë viÖc t¸ch c¸c bät ra khái mÆt n−íc. 223. N−íc lµm −ít da tay vµ giÊy. V× vËy däc theo ®−êng danh giíi cña líp n−íc gi÷a ngãn tay vµ giÊy cã lùc c¨ng mÆt ngoµi t¸c dông. 224. DÇu ho¶ hoÆc x¨ng sÏ bÞ hót theo c¸c thí v¶i (hiÖn t−îng mao dÉn) ra ngoµi vµ dÇu, x¨ng bÞ hao hôt. Nguyễn Quang Đông 73 225. TÊm kÝnh kh«ng bÞ thuû ng©n lµm −ít, do ®ã nã kh«ng næi lªn trªn ®−îc. 226. Kh«ng khÝ do ng−êi thæi vµo bong bãng xµ phßng th× nãng, nghÜa lµ khèi l−îng riªng cña nã nhá h¬n kh«ng khÝ xung quanh. V× vËy lóc ®Çu bong bãng bay lªn cao. VÒ sau kh«ng khÝ trong bong bãng l¹nh ®i vµ d−íi t¸c dông lùc hót cña Tr¸i §Êt, bong bãng ®i xuèng. 227. Mïa ®«ng chim chãc ®øng yªn, nhê cã bé l«ng xï ra lµm thµnh mét ¸o chøa kh«ng khÝ, khã dÉn nhiÖt ra ngoµi. Khi bay kh«ng khÝ ë bé l«ng lu«n lu«n thay ®æi lµm cho m×nh chim ph¶i to¶ nhiÖt ra ngoµi. NhiÖt l−îng bÞ truyÒn nµy lín ®Õn møc chim cã thÓ bÞ rÐt cãng vµ r¬i xuèng. 228. Dïng c¸ch thø hai n−íc nãng truyÒn Ýt nhiÖt cho kh«ng khÝ h¬n v× yÕu tè dÉn nhiÖt quan träng ë ®©y lµ ®é chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a n−íc nãng vµ kh«ng khÝ cña phßng. 229. Êm cò cã må hãng b¸m vµo lµm gi¶m ®é dÉn nhiÖt cña nh«m, v× vËy ®un n−íc trong Êm míi chãng s«i h¬n. 230. ViÖc c¶m thÊy nãng hay l¹nh khi tay ta tiÕp xóc víi bÊt cø vËt nµo lµ tuú thuéc nhiÖt l−îng mµ vËt ®ã trao ®æi víi tay ta trong 1 ®¬n vÞ thêi gian. §é dÉn nhiÖt cña kim lo¹i lín h¬n cña gç. V× vËy khi nhiÖt ®é cña chóng thÊp th× nhiÖt l−îng ®−îc truyÒn tõ tay ta sang c¸c vËt. Kim lo¹i dÔ dÉn nhiÖt, nªn trong 1 ®¬n vÞ thêi gian nhËn cña tay ta nhiÒu nhiÖt l−îng h¬n lµ gç, do ®ã ta c¶m thÊy kim lo¹i l¹nh h¬n. Gi¶i thÝch t−¬ng tù víi tr−êng hîp ng−îc l¹i. 231. NÕu kh«ng khÝ xung quanh cã nhiÖt ®é cao th× ng−êi sÏ ra må h«i. Må h«i bay h¬i lµm gi¶m nhiÖt ®é cña da vµ tr¸nh cho da kh«ng bÞ báng. Tay ng©m vµo n−íc nãng kh«ng x¶y ra sù bay h¬n cña må h«i nªn da bÞ báng. Ng−îc l¹i khi nhiÖt ®é cña n−íc vµ cña kh«ng khÝ thÊp h¬n ng−êi th× v× n−íc cã ®é dÉn nhiÖt lín h¬n kh«ng khÝ nªn ë trong n−íc ng−êi bÞ mÊt nhiÖt nhiÒu h¬n. 235. §Çu tiªn ®æ 2 lÝt n−íc 600C vµ 1000C vµo b×nh 5 lÝt ta ®−îc 4 lÝt n−íc 800C. Rãt ra 2 lÝt n−íc 800C, sau ®ã ®æ 2 lÝt n−íc 200C vµo b×nh 5 lÝt ta ®−îc 4 lÝt Nguyễn Quang Đông 74 n−íc ë 500C. Rãt thªm vµo b×nh nµy 1 lit n−íc 800C ta sÏ ®−îc 5 lÝt n−íc ë nhiÖt ®é 560C. III. C¸c c©u hái phÇn ®iÖn tõ 236. 6,25.1018 ion. Thêi gian ®Õm hÕt 6,25.1012 giê = 713470319 n¨m. 237. §Ó khÝ trong ®Ìn neon ph¸t s¸ng ph¶i t¹o nªn mét ®iÖn tr−êng trong ®Ìn. Do kÕt qu¶ cña ma s¸t khi cä tay lªn èng thuû tinh cña ®Ìn neon mµ ph¸t sinh ra nh÷ng ®iÖn tÝch. ®iÖn tr−êng cña chóng lµm cho ®Ìn s¸ng trong kho¶ng kh¾c. 238. Khi ®òa nhùa nhiÔm ®iÖn l¹i gÇn mÈu giÊy nhá lµm mÈu giÊy nhá bÞ nhiÔm ®iÖn do h−ëng øng, trªn mÈu giÊy cã hai vïng tÝch ®iÖn tr¸i dÊu nhau, ®òa nhùa t¸c dông lªn mÈu giÊy c¶ lùc ®Èy lÉn lùc hót nh−ng lùc hót lín h¬n lùc ®Èy nªn mÈu giÊy bÞ hót dÝnh vµo ®òa nhùa. Khi mÈu giÊy ®· dÝnh vµo ®òa nhùa th× mÈu giÊy l¹i bÞ nhiÔm ®iÖn do tiÕp xóc, ®iÖn tÝch cña ®òa nhùa vµ mÈu giÊy cïng dÊu nªn chóng ®Èy nhau, kÕt qu¶ lµ mÈu giÊy l¹i bÞ rêi khái ®òa nhùa. 239. M¾c m¹nh nh− h×nh vÏ: K K2 1 240. §Æt ®Çu cña mét thanh vµo phÇn gi÷a cña thanh kia. NÕu thanh thø 2 lµ nam ch©m th× nã sÏ kh«ng hót thanh thø nhÊt v× ®−êng trung hoµ nãi chung ®i qua ®iÓm gi÷a cña thanh nam ch©m th¼ng. NÕu cã x¶y ra sù hót th× thanh thø nhÊt lµ nam ch©m. 241. C¸ch 1: Dïng v«n kÕ cã thang ®o ®ñ lín, dùa vµo chiÒu quay cña kim x¸c ®Þnh. C¸ch 2: Dùa vµo t¸c dông tõ cña dßng ®iÖn: Dïng mét èng d©y ®Êu víi ¾c qui, ®Æt s¸t kim nam ch©m vµo xem cùc nµo bÞ hót vµ dùa vµo qui t¾c ®inh èc x¸c ®Þnh. Nguyễn Quang Đông 75 C¸ch 3: §Êu nèi tiÕp víi mét m« t¬ nhá, quan s¸t chiÒu quay vµ vÞ trÝ cùc tõ suy ra cùc ¾c qui. C¸ch 4: Dùa vµo hiÖn t−îng ®iÖn ph©n. C¸ch 5: Dïng §i«t ph¸t quang: NÕu ®Êu ®óng ®Çu d−¬ng, ©m ¾c qui, bãng sÏ s¸ng, ®Êu ng−îc l¹i bãng kh«ng s¸ng. 242. Dïng mét bãng ®Ìn vµ c«ng t¬ ®iÖn. BËt ®Ìn, ghi sè khi con b¾t ®Çu ®i. L¹i ghi sè c«ng t¬ khi cËu bÐ vÒ, sè ghi trªn c«ng t¬ cho biÕt ®iÖn n¨ng A A = P.t -> t = PA (P lµ c«ng suÊt ®Þch møc bãng ®Ìn b»ng 100W) 243. VËt nÆng kh«ng nh¶ ra lµ do tõ d− cña lâi s¾t. §Ó khö tõ d− nµy ng−êi ta cho dßng ®iÖn ch¹y theo chiÒu ng−îc l¹i.Khi ®ã vËt sÏ t¸ch khái lâi s¾t 244. ë nam cùc. V× ë ®ã mäi ph−¬ng ®Òu lµ ph−¬ng B¾c. 245. Chim ®Ëu trªn d©y cao thÕ cã thÓ xem nh− mét vËt dÉn m¾c song song vµo hai ®iÓm gÇn nhau cña d©y. V× ®iÖn trë cña c¬ thÓ chim lín (Rc ≈ 10.000 Ω) cßn ®iÖn trë cña d©y dÉn nhá (Rd ≈ 1,63.10-5 Ω) nªn dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ chim rÊt nhá, kh«ng g©y nguy hiÓm cho chim. 246. V× cã sù to¶ nhiÖt ra kh«ng gian xung quanh. Khi nhiÖt l−îng nh−êng cho m«i tr−êng xung quanh b»ng nhiÖt l−îng to¶ ra ë d©y dÉn th× cã sù c©n b»ng nhiÖt ®éng gi÷a d©y dÉn vµ m«i tr−êng xung quanh, cho nªn sù t¨ng nhiÖt ®é cña d©y dÉn bÞ ngõng l¹i. 247. Nam ch©m hót ®−îc s¾t lµ v× nam ch©m cã tõ tÝnh. Khi ë gÇn s¾t, tõ tÝnh cña nam ch©m lµm cho côc s¾t bÞ tõ ho¸. Gi÷a c¸c cùc kh¸c nhau cña nam ch©m vµ côc s¾t sinh ra lùc hót vµ côc s¾t bÞ dÝnh chÆt vµo nam ch©m. Khi nung nãng nam ch©m ®· bÞ mÊt tõ tÝnh kh«ng hót ®−îc s¾t. 248. Cã sù ph©n bè l¹i mét c¸ch tøc thêi c«ng suÊt tiªu thô ë m¹ch ®iÖn trong nhµ. NÕu c«ng suÊt cña dßng ®iÖn trong l−íi ®iÖn cßn cã thÓ ®iÒu chØnh th× c«ng suÊt tiªu thô ë m¹ch ®iÖn nhµ sÏ t¨ng thªm, tr¶ l¹i ¸nh s¸ng b×nh th−êng cho c¸c bãng ®Ìn. Tr−êng hîp kh«ng thÓ ®iÒu chØnh ®−îc n÷a khi c«ng suÊt tiªu thô ë c¸c m¹ch ®iÖn gia ®×nh t¨ng qu¸ møc th× tÊt c¶ c¸c bãng ®Ìn ®Òu kh«ng Nguyễn Quang Đông 76 s¸ng ®−îc b×nh th−êng n÷a, bÊt kÓ c¸c hé gia ®×nh cã dïng m¸y t¨ng ¸p hay kh«ng. 249. BÎ ®«i miÕng s¾t råi ®−a chóng gÇn s¸t nhau, nÕu chóng hót nhau th× miÕng s¾t ®ã ®· nhiÔm tõ. 250. Tõ ®¸m m©y xuèng ®Êt. 251. Ng−êi ngåi trong xe «t« sÏ kh«ng bÞ sÐt ®¸nh, v× xe «t« ®ãng vai trß nh− mét mµn ch¾n tÜnh ®iÖn (Lång Fara®ay). 252. S¬n tÝch ®iÖn lµ lo¹i s¬n ®· ®−îc lµm nhiÔm ®iÖn. Thùc tÕ khi s¬n nh÷ng vË cÇn líp s¬n b¶o vÖ (nh− s¬n «t«, xe m¸y ... ) ng−êi ta tÝch ®iÖn tr¸i dÊu cho s¬n vµ vËt cÇn s¬n. Lµm vËy s¬n sÏ b¸m ch¾c h¬n vµo vËt cÇn s¬n. 253. Kh«ng, t¸c dông chÝnh cña cét thu l«i lµ lµm gi¶m kh¶ n¨ng phat sinh ra sÐt cho mét diÖn tÝch réng xung quanh cét thu l«i. Cét thu l«i lµ mét cét kim lo¹i nhän ®−îc nèi cÈn thËn víi ®Êt vµ g¾n chÆt lªn chç cao nhÊt cña c«ng tr×nh cÇn ®−îc b¶o vÖ. Cét thu l«i cã thÓ b¶o vÖ cho mét diÖn tÝch réng xung quanh nã (kÝch th−íc gÊp ®«i chiÒu cao cña cét). T¸c dông chèng sÐt cña cét thu l«i Dùa trªn hiÖn t−îng rß ®iÖn tõ mòi nhän. Khi c−êng ®é ®iÖn tr−êng ë gÇn mÆt ®Êt lín, ë ®Ønh cét thu l«i x¶y ra hiÖn t−îng phãng ®iÖn quÇng vµ do sù ph¸t sinh “giã ®iÖn” mµ kh«ng khÝ ë gÇn cét thu l«i bÞ ion hãa m¹nh trë lªn dÉn ®iÖn tèt. V× thÕ c−êng ®é ®iÖn tr−êng bªn trong cét thu l«i gi¶m ®i, lµm gi¶m kh¶ n¨ng ph¸t sinh ra sÐt ë khu vùc ®ã. Tuy nhiªn, víi nh÷ng c¬n gi«ng lín, sÐt vÉn cã thÓ ®¸nh vµo cét thu l«i. Nh−ng trong tr−êng hîp nµy, c¸c ®iÖn tÝch cña sÐt sÏ ®i qua cét thu l«i xuèng ®Êt nªn kh«ng g©y thiÖt h¹i cho c«ng tr×nh cÇn ®−îc b¶o vÖ. 254. Cã, däc theo trôc cña mét vßng d©y trßn tÝch ®iÖn cµng tiÕn ®Õn gÇn t©m vßng d©y, ®iÖn tr−êng cµng gi¶m. T¹i t©m vßng d©y, ®iÖn tr−êng triÖt tiªu. 255. C¸c vËt thÓ th«ng th−êng ë tr¹ng th¸i trung hoµ ®iÖn nªn lùc Cul«ng b×nh th−êng kh«ng thÓ hiÖn. 256. C¬ së vËt lÝ: C¸c vËt nhiÔm ®iÖn tr¸i dÊu cã thÓ phãng tia löa ®iÖn qua nhau. Nguyễn Quang Đông 77 Xe chë x¨ng dÇu khi chuyÓn ®éng, x¨ng dÇu cä x¸t nhiÒu víi bån chøa lµm chóng tÝch ®iÖn tr¸i dÊu. Khi ®iÖn tÝch ®ñ lín chóng sÏ phãng tia löa ®iÖn g©y ra ch¸y næ. Thùc tÕ, ®Ó chèng ch¸y næ do phãng ®iÖn, ng−êi ta th−êng dïng mét d©y xÝch s¾t nèi víi bån chøa vµ kÐo lª trªn ®−êng. §©y lµ biÖn ph¸p nèi ®Êt cho c¸c vËt nhiÔm ®iÖn ®Ó chèng sù phãng tia löa ®iÖn cña chóng. 257. Kh«ng. Do hiÖn t−îng nhiÔm ®iÖn do h−ëng øng, qu¶ cÇu cã thÓ kh«ng tÝch ®iÖn mµ vÉn bÞ hót. 258. Khi n¹p ®iÖn cho ¾c qui, n−íc bÞ ph©n tÝch thµnh hi®r« vµ oxi, cßn axit kh«ng ®æi, do ®ã nång ®é dung dÞch t¨ng dÇn, l−îng n−íc gi¶m dÇn, kh«ng nh÷ng dung dÞch cµng trë nªn ®Ëm ®Æc h¬n cã h¹i cho ¾c qui mµ c¸c cùc l¹i kh«ng ®−îc nhóng ngËp hÕt trong dung dÞch, kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn sÏ gi¶m. V× vËy khi sö dông ¾c qui cÇn kiÓm tra møc dung dÞch ®Ó ®æ thªm n−íc cho kÞp thêi. 259. Khi ®ãng dßng ®iÖn cao thÕ, trªn l«ng chim xuÊt hiÖn c¸c ®iÖn tÝch tÜnh ®iÖn, do ®ã l«ng chim dùng ®øng lªn vµ t¸ch ra. §iÒu ®ã lµm chim sî vµ bay khái d©y ®iÖn. 260. Cã. Thuû tinh kh«ng ph¶i bao giê còng c¸ch ®iÖn. ë tr¹ng th¸i bÞ ®èt nãng (Kho¶ng 3000C) th× nã trë thµnh chÊt dÉn ®iÖn. 261. Khi m¾c ampe kÕ, ®iÖn trë cña m¹ch t¨ng lªn mét l−îng b»ng ®iÖn trë cña ampe kÕ, vµ dßng ®iÖn t−¬ng øng gi¶m xuèng. V× ampe kÕ thø hai chØ dßng ®iÖn lín h¬n nªn ®iÖn trë cña nã bÐ h¬n ®iÖn trë cña ampe kÕ thø nhÊt. 262. M¾c nèi tiÕp hai v«n kÕ vµ lÊy tæng sè chØ cña c¶ hai v«n kÕ. 263. §Ìn kh«ng s¸ng. V× víi c¸ch m¾c nh− vËy th× hÇu nh− toµn bé hiÖu ®iÖn thÕ ®−îc ®Æt vµo v«n kÕ. §iÖn trë cña v«n kÕ th«ng th−êng lµ lín h¬n cña ®Ìn. 264. Trong m¹ch xuÊt hiÖn dßng ®iÖn rÊt lín ( Thùc tÕ lµ ®o¶n m¹ch v× ®iÖn trë cña ampe kÕ rÊt nhá ) lµm háng ampe kÕ (Thang chia ®é bÞ sai hoÆc cuén d©y bÞ ch¸y ). 265. Do lµm l¹nh d©y dÉn nªn ®iÖn trë cña nã gi¶m vµ dßng ®iÖn t¨ng. Nguyễn Quang Đông 78 266. Sù næ cÇu ch× lµ sù ch¶y d©y ch×. Trong tr¹ng th¸i láng, do søc c¨ng bÒ mÆt nªn c¸c mót d©y ch× cã d¹ng qu¶ cÇu nhá. 267. Cã thÓ. D−íi t¸c dông cña ngo¹i lùc cã nguån gèc kh«ng ph¶i lµ ®iÖn. 268. Khi do¶n m¹ch. 269. V× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, kh«ng khÝ lµ chÊt c¸ch ®iÖn. 270. B»ng kh«ng. V× lùc t¸c dông lªn electron lu«n vu«ng gãc víi ®é dÞch chuyÓn cña nã. 271. BÊt k× m¹ch ®iÖn nµo dï ®¬n gi¶n ®Õn ®©u ch¨ng n÷a vÉn cã mét ®iÖn trë R, mét ®iÖn dung C vµ mét ®é tù c¶m L. Khi ®ãng ng¾t m¹ch ®iÖn, trªn m¹ch ®Òu xuÊt hiÖn mét dao ®éng ®iÖn tõ cao tÇn t¾t dÇn vµ mét sãng ®iÖn tõ t¾t dÇn kh¸ nhanh (gäi lµ xung sãng). Xung sãng nµy t¸c ®éng vµo ¡ng ten cña m¸y thu t¹o nªn tiÕng "xÑt" trong m¸y. 272. Trong n−íc giÕng bao giê còng cã nh÷ng t¹p chÊt, ®Æc biÖt lµ muèi hoµ tan, do sù ph©n li muèi thµnh nh÷ng ion d−¬ng vµ ©m, chóng trë thµnh c¸c h¹t mang ®iÖn vµ t¹o thµnh dßng ®iÖn trong n−íc. Dßng ®iÖn nµy g©y ra t¸c dông nhiÖt, lµm n−íc nãng vµ s«i ®−îc. N−íc hµng ngµy uèng lu«n cã chÊt muèi kho¸ng, cã t¸c dông tèt cho sù tiªu ho¸. NÕu ®un n−íc theo kiÓu trªn c¸c ion tíi 2 b¶n kim lo¹i sÏ b¸m vµo ®ã vµ kh«ng trë l¹i dung dÞch n÷a, nghÜa lµ n−íc trë nªn nghÌo chÊt hoµ tan uèng vµo kh«ng gióp g× cho sù tiªu ho¸. Nãi chung kh«ng nªn uèng n−íc ®un s«i theo kiÓu nµy. 273. Khi dông cô ®iÖn bÞ ch¹m m¸t th× ë mét trong hai ®Çu m¹ch ®iÖn trong dông cô ®· cã mét chç c¸ch ®iÖn kh«ng tèt, lµm cho ®Çu ®ã bÞ nèi t¾t víi vá m¸y. Khi c¾m phÝch c¾m vµo æ ®iÖn, nÕu chÝnh ®Çu Êy ®−îc nèi víi d©y nãng th× ch¹m tay vµo vá ta sÏ bÞ giËt. NÕu ®æi ®Çu phÝch, chç ch¹m m¸t nèi víi d©y nguéi, th× khi ch¹m vµo vá m¸y ta kh«ng bÞ giËt. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p an toµn nhÊt lµ ta nªn söa ngay sau ®ã. 274. Ti vi lóc ho¹t ®éng cÇn cã mét hiÖu ®iÖn thÕ rÊt cao (hµng v¹n v«n). Trong ti vi cã rÊt nhiÒu tô ®iÖn, mét sè tô ®−îc m¾c vµo hiÖu ®iÖn thÕ cao ®ã. Nguyễn Quang Đông 79