🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tổ Chức Không Gian Kiến Trúc Các Loại Nhà Công Cộng Ebooks Nhóm Zalo TS . K TS. VŨ DUY c ừ Tổ CHỨC KHÔNG GIAN KIẾN TRÚC CÀC LOẠI NHÀ CÔNG CỘNG (Tài bản) NHÀ XUẤT BẢN XÀY DựNG HÀ NÔI - 2011 LÒI TÁC GIẢ Đ ê p h iỉc vụ n lỉtỉ íà ti s ủ c h ỉh a m k/iíio . h ọ i' tỘỊ) và iỊÌáng cỉụy ìUỏn "£)ỡ Ún th iế t k ế k ií')i ĩ n u ĩìh ù cóỉỉiỊ ( ộ iìsị'\ c u ố tì sá c h " T ổ c h ứ c k h ỏ n g g i a n k i ế n t r ú c c á c lo ại nhà công cộng ' ổ iì (íược hiêỉì soạn với nội diiìì^ sau: P luhỉ i: Kiếiì ĩn u ' cỏỉĩiỊ cộỉỉiỉ ỉronịỊ x ã h ộ i i'ỏỉỉ\Ị nghiệp hiện (ỉại; Pìuhì //. Nhừn\ị ỉìhủn tô àìĩh hưàn\ị àêh việc tổ chửi kììôiì^ •ịian kiểỉ\ triH ^ nhù i ôììg cộịỉ\ị ; P luhỉ III: T ổ chức kliôỉiỊị ịịian kiến trúi - cúi. loại nhà cônỵ cộniị. T t o i t g r ì i ỏ i I ) l u i n à ê t t i h ứ a ( U f ì t ^ n i ì ữ ỉ ì ị ị k i ế ì ì t ì ì ừ i c ơ b ủ n ỉ h e o n ộ i i h t ỉ ì Ị ị í h ư ơ n ^ ĩr ìn h â à o ĩạ o k iế n Ỉỉ ih sư , CCỈO h ọ ( \'ủ n ^ lìiè n c íù ỉ sin li th u ộ c T rư ờ ỉìg D ại lìọc K iên ĩrÌH - H ù N ội. T ứ c ìỊÌừ đcĩ đ á u tư n h iê tt th ờ i iịian v à côỉìỊị s ử c đ ể ĩh u th ậ p , iiìỌ ìỊ Ị ọ i\ tổ tìg lìỢỊ) t ư liệtt và m ọ ìỉh d ạ n đ ề xiịUt n h ữ ìì^ gUii p h á p lổ clìửc klìóĩỉg \ỊÌafi k ié h írủ c l ức loại nlỉù ( ôỉỊịị cộfỉị(. H y vọỉiịỊ Ciỉốn súclì sSèphục vụ tốt rh o côfiịỊ ĩác n^lìiên <7Í1/. th iê ị k é ỉliê lo ạ i k iê tĩ ỉr ú c ỉỉêtt ỉrẽỉL Di) (í(7 ('ô ịỊchỉiỊ lao ỉỉộỉìiỊ ìỉiịlỉiêĩìỉ fú(' ĩroniị ìilìiẽiỉ ỉKỈnì, nlìiờìíỊ chắc rằỉỉiỊ cuốn súch vảtỊ kliôiiiỊ tránh khỏi ỉìhữỉiịỊ thiếa sóỉ. Rứỉ m oỉiiị tỉlĩựtỊ âượi nhữỉig ỷ kiến d ó n ^ ỉỉóp p h ê bìnli cáu đội' \ịiíì âểU h\ Xỉịẩĩ ỉ)àn SUÌỈ (ỉượr hoùn ĩhiện lìơỉi. T ú c ^ iả xin cảm on i iỉc bựtì â ổ n ^ ỉìiịhiêp, (ỉậc biệĩ lủ Nlìù MW f hản Xcỉy (iipìiị d íĩ írực tiếp đọv và (tóiiỵ ỊịÓỊ) nhrOì\Ị ỷ kiến iỊuỷ lyúỉỉ đ ế I iiốn sú iiì sớnt âượi' rư ìììẳt hạn âọc. T á c g iả PHÂN MỘT KIẾN TRÚC NHÀ CỔNG CỘNG % TRONG XÃ HỘI CÔNG NGHIỆP HIỆN ĐẠI • • « • I f)AC t)lf-:M f)01 S Ò N ( , VAN IIOA TRONG XÀ HÒI C Ò N(i NGHIỆP HiÊN ĐẠI H i c o &A p l ì i i i i r i è i i C I I Í I \ i ì lìO ỉ. c o n r i ị i ư ờ i I i g i n i i I i h ĩ m g l o l o a n v ặ l c h à i , n i i r u c á u h ạ n h ỊìhiK ỊỊị,ì đ itìh vìì donụ ^op c h o s ư p lu ii triẻTì g i à u ĩ ì u i n h CIUI clât n ư ớ c , n h u c ấ u v â n h o á g i á i ỉn. LTiam Kn vu cang ilìini^ Iron^ coni: s icc h àng nịỊày c ũng là mòl yếu ló q uan Iruiìg ỉrong iIíTỉ soni* OiK bict \ ã hòi conjr nglìicp hiên dai phái irícn thì nhu c ảu choâ lìiiìpi vé inặl íinh thủn củnj: c;ưiji J o i hoi Iiuỉỉìlì tnẻ hơị) Vì vậ). rigoùì khổng gian lao dõng, klìòng Uỉiin sOỊ\o \\w klìouịi ỊỊÌAU phuc vu I.tời sòng vân hoá liiìh iliấíì. nghỉ ngơi giái In' cùa COII n ịỉư iT i K,'(uìụ r;ii q u iiiì [ i o f ì ^ S ư k e l h iip g iữ a k h o n g g ia n v à (h ờ i g ia n ng h k iìị.H ti M iỏt c á c h k lu > ii lu)L L(> ( lìc U i o n e n IIÌOI ( r ư m i i > h ử u í c h v é n l ì í ô i i m ã ( l i o n g k h u d á n c ư rìlìir: i n n ự s ư g í ỉ n h(ì. iUnììì kél. \i'hut VII nhu càu linh ihân c ú a con người, c á c thê loai nhà c õng k i)wịỊ cln v a s ê i l u t K h ì n h i l ì i i n h ơ k l ì â p n i o i 1101 v à l à d ó n g l ư c t h ú c i n o i h o a i d ỏ i i ; : s i n h lunK \;m lioji Mịihi n ^ a i riyàv craja ớ Đ ỏ n g N u m A rài t o i iroiiịỊ lo ai n íià cỏn lín n g ư õ iig x ư a . |ihfin nhii d ó ihiiOL vẽ IIỚI, loiiM Ccinli 10.1 Iilià là c:iy võ h u . inii il/i! Ihuoi. con người. T ừ n h à cãv niól CÒI ilõti Iihj san i.'(» Iihiẽu Ì.(1I Tioiìi; Itioi lio t!t\ k-liii.i IIIOI CỘI ciia n g ư ờ i Việt, inaiìu bioii Iititiiỉỉ son c ù n g lìi m o i sáiiịỉ lao Iioiiị: kiẽii Iiiic kiòii Ciìy, K h u n h à s ii n c ú i i lìg i r ò i líìiOn s ỏ dirni. LOI n l i ư n i o i Cii> K i o n iriK' I.i)n tiiíirci va ( h i ê n n h i ê n l à n i ộ l I l u r c I h ẽ VIÌ n u I l i õ n g Iih:‘ii l õ ii Uii Biếu tuợnii tr o n g k iê n iriit- liiõii c ó ntói qii.in lic Iilỉ.in tniii (lõii Iiịỉnoii g ỏ i v;iii lỉi>a d ã n t ộ c . N ó h i õ n l u ô n cliroc k è líiừíi v ã phiíi Iriõ ii o i m k J ò c;iu K lii IIIÌI d i c u k i ó n Kitih t ố - x ã h ộ i . v ã n h o á . k l i o a lu ) f - k ỹ iln iã l L-.ing ph;ii Itic-n ih ì iìỊ:hc iluuM k iẽii mis.- ciìiig phiíi trie n th eo . C ó Ih ế k liiiiìg d ị n h r ă n g kluiUịj c ó hioii Iinniií ilìì k h o iii: LO liinli ilm c k ic n IIIIL m;i k h ò n g c ó h in h Ih ứ c k iế n trúc ihì kliỏii*: c o n g h è thiKii kión n i n . I. ri ii e >-'o Iiịiiũii Ì;‘| kliotiị: có sán g tạo n g h ệ ilHiãl. H i n h \ h ử n ịỊ h in h iiio n ị* kie n tru i trtanỊ* ĩtìỉh niỊễìc ỉh u a ỉ d an ỈOC ớ k h a vuc f)o tì^ S a m .4 N H \ 1 í ) I I I Nl l I U ) N ( » I \ í [ HI > Ỉ A n \ h í ĩ ỉ ỉ è p k h i ỉ t h Ị / O ỉ i i i l i o ỉ / i ‘ ỉii ishỉfi\ l í i N h í t }HÒ / ììộ ỉ CỘ Ị CỈÌO K i i \ i i u N\(Ịtòit WaíeỉSítft i^i ịitmn ỉ ^ h n t t ử t ỉ ỉ u n t n t t i i Ị t < ề t ỉ \ > Ị t t t t Ị ế i i Ị \ r i t tlti r I \ l l f ĩ Ỉ Ị u i ị t U \ iỉií/Ui F J Ỉ i \ ,mam ị ) \ / ỉ ò > ’O ì U ỉ ( h H ị ^ h t c ỉ i Ị ỉ h i i i l ì n ì d t ì ĩ h n \ è n - N\inn>t Jỉỉnì\ n \ i ( ò S x i í ĩ d a N ^fiồ ì\ E rh { ỉ í 2) K iế n Irúc m a n g tính xà hội vì nó là sản p h ẩ m d o co n ngư ời ta o ra rổi c h ín h n ó lại p h ụ c vụ co n ngư ời íliuộc m ộ t d ã n tộc n h át đ ịn h ở nơi n à o đ ó . V í n h ư n g ô i n h à ờ v ù n g đ ồ n g b ằn g sô n g H ồ n g thưcíiig là m ộ i íẵn g và c ó 3 h a y 5 g ia n hai ch á i, h o ặc n gôi n h à sàn c ù a đ ổ n g b à o T h á i. T à y ... lạì c ó 2 lán g , iro n g đ ó tá n g Irên là nơ i n g ủ , ãn , íh ờ c ú n g ... là c h ù y ế u . lâ n g trệ( d ù n g d ể c h ă n n u ỏ i giii sú c. N g ó i n h à R ô n g d ù n g v ào m ụ c d íc h s in h h o ạ i c õ n g c ộ n g c ủ a d ồ n g b à o Ê Đ ẻ ... h o ặ c n gôi d in h c ù a n g ư ờ i K in h v ù n g đ ó n g b ằ n g d ã g ợ i lên n h ữ n g nét cô dọng vể nội dung và hình (hức kiển trúc dàn tộc khá rõ ràng, chắc chắn nó sẽ khác ờ n h iề u nơi. C h o tới n a y nội đ u n g y ê u cáu sin h h o ại c ô n g c ộ n g c ũ a ngư ời d â n p h o n g p h ú hơn n h iéu , sự x u ấl h iện n h ữ n g hội trưcmg, càu lac b ò , n h à hái... đ ã b ổ su n g c h o n íiũ n g th iếu h ụ i m à ngôi đ ìn h h a y n h à R ô n g k h ỏ n g Ihế Ihoá m ã n đ ầ y đ ủ nữa. N ội d u n g và h ìn h ihức to à n h à m ớ i v ẫ n g i ữ d ư ợ c n h iìiig n é t c ơ b ả n c ù a k i ế n i n í c I r u y ề n ỉ h ố n g ; N ó v ả n c h o ta ikn tư ợ iig k h iê m tốn, ih â n m ậl, ấ m cú n g , th an h thoát, tro n g sán g , vững trãi n h ư b à n Ihạch, c ó cấu trúc cân đ ỏ i, hài hoà, h o à n h Iráng Irước th iên n h iê n cươi đẹp. N g h ệ th u ậ t k iế n trúc b a o g iờ c ũ n g b iểu h iện k h ái q u á t vể x ã hội; về ý n g h ĩa đáníi giá xã h ộ i, ờ h o à n c ả n h sin h h o ại, sư số n g c ù a c o n n g ư ờ i, ở ước m ơ , c ả m x ú c c ủ a họ. M ỗ i toà n h à là m ột chân dung độc dáo. iTiột dấu án cúa hiện thực lịch sử khách quan; nó dáp ứng dược nhu cáu tiện nghi và ihị hiếu nghệ thuật của con người. K iến trú c - c o n ngư ời ' th iên n h iê n iro n g m ố i q u a n hệ m a n g íín h q u y ế t đ ịn h đ ặc đ iểm k iến trú c d à n tộc ờ n ìổ i nước. V iệt N a m c ũ n g n ấ m tro n g v ù n g k h í h ậ u rộ n g lớ n g ồ m T ru n g M ỹ, T ru n g Phi. Đ ỏ n g T.1y N am Á và Ấn Đ ô D ư ơ n g . C ác y ếu lô' k h í h ậ u ản h h ư ờ n g rất lớii đ ế n c á c g iài p h á p k iến trúc. M ội xứ sờ m à n ã n g lãm m ư a n h iều , g ió g iố n g b ã o giậl, réí buổi ihấu x ư ơ n g n h ư V iệi N a m . xưa kia ô n g c h a ta p h ái c h ọ n m ái n h à c ó đ ộ d ố c lớn lới 7 5 % d ế lọ p r ơ m rạ, 6 5 % c h o lợp ngói Cik loại (là v ậ t liệ u rời). N g à y n a y , n h ờ c ó xi m ă n g , CỐI th é p ta làm d ố c m á i n h ó hơĩi. (hưcmg là 5 - 8 % n h ư m ái bằn g , vừa c h ố n g đ ộ t tốt lại b ớ t đ ư ợ c lực g ió tác d ộ n g v à o m á i m à v ả n th o ái n ư ớ c m ư a . T ừ n h ữ n g m á i n h à tra n h c h o đ ế n c á c m ái d a o đ ìn h vư ơn x a k h ỏ i u rờ n g Iihà đ ế c h ố n g h á t n ắ n g m ư a xưa k ia đ ã d ầ n d ầ n n h ư ờ n g c h ỗ ch o n h ữ n g tấ m ỏ v ã n g bê tò n g nầin n g a n g h a y d ố c là sự k ế th ừ a íu y ệt vời về k iế n trúc tru y ền th ố n g , s o n g ở m ứ c h iệ n d ại h c m n h iể u . N h ờ c ó n h ữ n g tic n b ộ k h o a h ọ c vậi lí - x â y d ự n g , c h ú n g ta đ ã x á c đ ịn h m ộ i c á c h c h ín h xác những nguyẻn nhàn gAy nóng bức cho nhà để có giài pháp cản bức xạ nhiệt từ m ái, tạo ra lu ồ n g th ô n g g ió q u a n h ã b a n g d o i lưu k h õ n g k h í. .. h a y trổ n g th ã m c ò . c â y x a n h lợi d ụ n g m ậi n ư ớ c đê g ià n i bức xạ nhiột v ào n h à q u a cử a s ổ các loại. T ừ n h ữ n g h iệ n lư ợng th ièn nhiên k h í lìậu íhực tế trên đ ày đ ã m in h g iải !í d o m à co n n g ư ờ i V iỏí N a m th íc h có n h ữ n g 10 n g ò i n h à c ó ' v ư ò ii s a u a o t r ư ớ c " , v à n g íìn n g ạ i " q u c i h i ê n n g à y s ợ b ó n g h o a t a n ” h o ặ c ' n g ư ờ i n g ắ m t r ã n g s o i n g o à i c ử a s ổ . . , '’. T ín h d ân tỏ c tro n g k iến trú c c ò n thế hiện qiui giái p h á p vãi liệu xAy d im g và h ìn h íhirc k ế t CÍÌÌLI, s ứ d ụ n g m ì i u s ắ c , t r a n g t r í C íì y x a n h , T ro n g h o à n cá n h m ư a d à y b ã o g iậ u từ khi Ihoríl Cíinh ãn h a n g ở lỗ ô n g c h a la đ ã biết c á c h x â y d ự n g l á p r á p . Đ ó l à c á c h d ự t i c n tià từ b u ỏ c m â y . t h e n s ò đ ế n c ắ t m ộ n g , ỏ’p k è o , đ á t à n g kô CỘI. " q u a n g t r e o ” c ử a b ứ c bỉin. R ồi n g à y n a y h à n g loaỉ to à n h à ra đ ờ i đ ư ơ c lắ p từ cá c cí\ii kiện b ê lò n g đ ú c sẩn ở tro n g các n h à m áy hiiy trẽn c õ n g [rường; c ù n g với h à n g loạt niiíy m ó c p h ụ c vụ Ihi c õ n g , k iế m Ira chất lư(Tiig, d ánli g iá q u á trìn h sử d ụ n g ,lo à n h à là cả m ộ t q u á trìn h k ế Ih ừ a su ấ t sắc Iruyến íh ỏ n g xây d im g íừ lìgàn xư a. T ro n g h o àn c ả n h đẫt chẠi n g ư ờ i đ ò n g , c h ú n g ta đ ã b iết d ù n g c á c vật iicu m ớ i n h ẹ n h ư n h ự a, k ín h , tôn, n h ô m , gịieh rỗ n g ,th é p h ìn h , bô tò n g cố t th ép ứng suất trước tlế lạo nên n h ĩn ig toà n h à rộ n g lớn và nìiiểii lủng. T ro n g c á c h Iiaiìg trí ioà nlià h án g m àu siic lự n hiên sần c ó c ú a v ật liệu, c ò n biết c h c UU) đ ỉi c á c lo ại m e n m à u . scm t ừ t h á o m ộ c liay l ổ n g h()p t ừ h o á c liấ l là n h ữ n g tìm k i ể m riiì k h o a h ọ c c ủ a b iếi bito t h ế h ệ c h ú n g ta. N g à y n ay n h u c ầ u c ù a n g ư ờ i s ừ d ụ n g c ó n g Irình tiòi hói rấi ca o . N h ữ n g m ụ c tiêu cẩ n đ ạt đ ư ợ c c h o ngôi n h à là tiện n g h i, b ển dcp, vừa m an g tín h d ãn tộc v ừ a m a n g tín h hiện đại. Đ ứ n g Irước nỉũriig y ẻu cầ u c ấ p biích kiến (rúc pliái h o àn lìiỹ về nội d im g . đai ch ấ t lượng vc n g h ệ th u ậi, đ ư ợ c n h ãn d ã n yêu iTicn. L àm ihõ Iiiio dẻ d iể u lioà d ư ợ c v a n đ ề. m ộ t inặt cóiig Iihậii lính imiỏti mÌHi m u ô n vc c ú a thị hiẽii n ghệ Ihiiật, lĩiặc k h ác lại đ ư a ra dưực n h ữ n y ú ẽ u clu iấn là m Ihirớc đ o chung. 'IVong k iế n Iriic m ọ i ngư ờ i d ề u iliày có ii.ii licii cluiiin lớn đ c diính giá: v ề phưcm g d iệ n ch ứ c luìng \'ù vé phưcniỹ d iện Ihẩni niỹ. V t phưm iị: diộn c h ứ c n ã n g thì k h á cụ th ế , d ề hiểu. N lu m g về Ihíim m ỹ Iihư c ó v é Irừii tưm ig, N g ô n n g ữ Iháni lìiỹ k iế n trú c d ư ợ c Ihc hiện bãiiị: n h ữ n g h ìn h iư m ig làm c h o m ọ i ngư ời cl6ii lìic u . c á m Iluliy r u n g đ ộ n g , c h ấ p n h ậ n . Đ ó lìi iihCmg h ì n h t ư ợ n g đ ộ c đ á o v ể th iê n nliiôn. xã hội. và đời sống ciia một dân lộc. cỊiian Iiiệin c ủ a họ vể cái d ẹ p rnột c á c h chfln thự c (h ìn h 3). N liư n g s ự đ á n h g i á tá c p h ẩ m n g h ệ iliu ậ i lìiiy k i ế n ir ú c c ò n p h ụ t h u ộ c v à o h a i y ế u tô’ q u a n t r ọ n g : m ộ t là c h í n h c h ấ t Iư ợ ỉìg tá c p h à m , h a i li'! n ộ i t â m c ủ a n g ư ờ i c h i ê m n g ư ỡ n g , liu rớn g im o ạ n ; tri Ih ứ c , tìn h c ả m , in' iưcViig tưọnu', c á c tliéii k iệ n Ccin v à đìi ở k h á c h q u a n c h o i.'ong innl). C h ú n g ta đ;iiig sõnjỊ troiia nhữnịỉ đ icu kiõn kiiìh lẽ - x ã hội, vãn h o á - k h o a học - kỹ tluiậi cùii d ãi u ư ỡ c rãi thuiin lợi c h o c á c nhà kiốn irúc x ây d ự n g và c á c c h u y ẽ n g ia c ó liên quaii lạo lộp nhữ iìg c ô n g Irình k iến irúc nói ch u n g và n h à c ô n g c ộ n g nói riẻ n g th o ả m ã n sự m o n g đợi c u a m ọ i n g ư ờ i (h ìn h 4). 11 H in h 3: t\ỉia co tiiỉ co tiịỊ i oi dài' (tièm dan tòc ó t)o n ỵ \afìì /I h i \ ỉ i ỉ t Rf>ỉt\ĩ Hỉỉĩttt K n n ! I ffui Vự/í/iíí Vi«//»'/ \/tfi í . L i i . , 4 ' ì ĩ ~ m ^ ^ t M i / i ) ủ ỉ H\ntn\ỉ VỊi f>ùit h ủi t\ ỉ í ùíi nítit RfUi\ỉ Hiina \\>nan ỉ f)i/ih H ỉío H ì; c'tỉfỉh 1 inh l*lm nỉh í lìi'f>ì ịH ò N ò ỉì ■\fih ì {ỉ I h o ■\nh ỉ l d Hỉt Hiỉ 12 H ìn li 4: c ỏ n g hàìiỊỉ klỊotiỊ^ qtỉôc té N ội Rài - H ờ N ội tii C hù nhiệtìỊ: ỉc r s Aỉỉli Oủỉỉiỉ CoNiỉ ỉy Ttr vấn MÌ\' ílựìriỉ ílủìi ilttỉiiỉ \ iự ĩ N... e) C ác g ian p h ò n g triển lãm c ũ n g dổ tn m g bày c á c tá c p h ắ m m ỹ íhuậl, các sản p h ẩ m n ố n g n g h iệ p và c ô n g n g h iệ p v.v... H ìn h d á n g c ù a g ia n p h ò n g đ ư ợ c xác đ ịn h bời ý n g h ĩa c h ứ c n ãn g , đ iểu k iện g iải toả, sức c h ứ a , k h à n ă n g b ảo đ ả m n g h e n h ìn , và nhửiig yêu cau cú a nghô th u ậ t k iến trúc. T ấ t c à n h ữ n g đ iể u k iệ n k ể trê n đ ư ợ c k ết hợp lạ dể p h ụ c vụ c h o y ê u cầ u c ơ b án là c h ọ n n i m ộ t giải p h áp p h â n b ố k h án giả ư ê n m ộ i bình ciiẽn thị g iác, m ộ i sự sắ p x ếp h ìn h thứ c k h ô n g g ian , tức là lựa c h ọ n h ìn h d á n g to à nhà irong m ó t p h ạ m vì h ợ p lí tối đa, p h ụ c vụ tối ư u c h o k h ả n ã n g n g h e n h ìn c ủ a k h á n giả. Đ ể làm được đ iéu đ ó c ầ n phải tính to án sao ch o k h u ô n k h ổ tối thiểu c ủ a g ian p h ò n g g ià n h c h o m ỗ i k h á n g iả k h ô n g n h ỏ h ơ n 4 m '. Sự p h ân b ố c á c g ia n p h ò n g tro n g to à n h à (hình 7; 8; 9 ) phự th u ộ c vào giải p h á p b ố cụ c c h u n g . T h ô n g th ư ờ n g c á c g ia n p h ò n g tạo nồii hại n h ân c h o to à n h à, và Irục b ố cụ c ch ín h sẽ đ i q u a cá c g ia n ph ò n g . 21 dr!I W T5 p s s s , Hình 6: I ^ h ữ n g v í d ụ tớ h ợ p s d n h ( p h ỏ n g n g o ả i) w 1 X I a) Nhữnĩị vi dụ lổ Ii0 y phòiỉỊỊ sảnh có thang máy T - ” - - 1T i r 1 * Ẽl * * l a * ! r . ; . . . h) N h iĩiìiỉ ví (hi lổ hợp Ị)hòtiiỊ sành không có ihaiìỊỊ máy Ị ^ T - — m t i i n n i M r ọ nPhóng ản trưa 1 I ) Nlỉữn^ vi clụ h ố rri cúc phòn^ sành có chức nđng kluU nhau í ? r r r r (i) l'ỏ hợp các loại phỏníỊ sdnh cân đối hoậc không rrmr? 1 1 - 1 1 «-lt lUllM tn^wTiH HiilNHIi m m íllỉỉlllllỉ ĩTrnt mo I e ) T ổ lìỢ Ịy cúc p h ò ỉ i g Ị Ị ỉ ỉ i á o k ì ì o á c n g o à i 2 2 H ình 7: Quan hệ giua công dụng và tổ chức toà nhà i i ị ị i í 1 TĨĨSSĨT.. t T t t t •m ĩ;iỊi m i A iii|.Ịịỉi \ \ ỉ ị IỈI i! ư) C'7 cấu khôn^ iịian í'ó lưới cộĩ vuông h) C ơ cứu khỏn^ ^ian kiểu ĩoủ nhà r 1 m m . . .sliỉ ■r 1 1 1 í) C ơ cấu khỡn^ị ^ỉan nhà hình vHông d) Câu lạc hộ 450 chổ Cản léch Lính h o ạ ỉ (dẹp) e) C ác vi dụ tồ hợp m ặt hần^ cảu Ịạc hộ theo ĩrục hơ cục là lỏi vào chinh 1 3 C ác ví dụ tổhỢỊy mậỉ hẳn^ cùu ìạc hộ 1. N h ó m k h án giả; 2. N h ó m câu lạc bộ; 3. N h ó m Ihể thao 23 li l4. A Ị• r 1 • 1 ^ » i—l • ’ ị' h )C á c sơ đổ ỉiẽtì hệ giữa vác phòĩìiị của nhà có chức nâỉìỊỉ khái nhau K hổng h àn h Imig hay - H ành lang giữa ' Đ i vòng quanh nhóm là h àn h lan g bên tro n g - H à n h la n g hai bên; ở giữa nhà. Ế M M ỉầ — ìẩiM ị ỉĩiiis A'A r /) C ãc sơ đổ Hêỉì hệ iịiữa các khồi phòìỉiị cãa tìhù an dưỡng K hối plìòng ngù Khối bếp, ãn uống m Khối chữa bệnh 24 H ìn h 8: T ổ hợp cáctoà nhà có cơ cấu gian phòng lớn Í 3 ^ ^ 3 c s s 1. T riể n lãm ; 3. Rạp hát; 2 5 H ình 9: Những thí dụ điển hinh sự tố hợp nhà công cộng I . Cài loai hinlì ỉkhtiỊm ặỊ hầnịỊ nhà íừ đơ ĩi iỉúỉn dến pỉìức tọp ỉuỳ theo chửc nàn^ và diều kiện nơi .vđv dịfĩịi» dé iựo chọn s s n c . T ổ hợp thành lỗi irung iầm nhiểu nhà táng bằng khung BTCr JTTL U . □ M ặl bảtìg nhà đối xứiìg (hco 2 phương ngang, dọc - t ] ;; T M ặi bảng nhà đỗi M ật bẳng nhà đối xứng íhco irục đọc xihìg ch o hành lang I ' 1 1 1 11| t í Mả( bảng ahà bâì đối xứiig M ặt bảng nhà bất đối xứng M ật bằng bấỉ khối xứng Mật báng bâi đổi xứng (câu íạc bộ) trường học Các m ặt bằng nhà hành chính 2- C úc loựi sơ â ổ m ộ Ị hằtìiị tổn^ thê cỏnịi trinlì ỉìỉ ĩrái sun^ pỉìíii: ktìu ỉrién lân Ị, khách sạn t/ìể(hao vân hoá. trườììiị ỈHH' Crình thi đ ấ u (sâ n v ận đ ộ n g , irư ờ n g d u a n g ự a , đ u a m ô Jô, x e đ ạ p v.v...). C á c c õ n g Irìiih vệ sin h c á n d ư ợ c phAti b ỏ 0 c á c đ iế m d ặ c b lệí c ú a lo à n h à , tứ c là ở g ổ n cầ u ih a n g . tién s á n h , ớ c á c g ó c bên iroiii; ciia to à n h à , c ạ n h Iihừtig đ ư ờ n g đ i ch ín h - S ự phíln bổ' c á c c ỏ n g trìn h vệ sin h p h ổ ra irước inậi n h à là k h ô n g ndii. T ro n g vườii irè, m ẳ\i g iáo , bộnh viên... Ihì các c ò n g [rình vệ sinh d ư ợ c p h ân b õ p h àn tán ^0f90«of9ữị c J j£ t>Rcc ' c 8 li 4 - 6, Cho thể thao - 90490+90490+- ầ 90 7. C ho sân vận động lón 8. C ho sân vận độn g có mái 70 100 Bia ĩá 0 115-120115-120 +8S-10CH 9. Đ ơn nguyén tắm điển hình 10. B ố tr í c h ậ u rừa, phòng treo, gửi áo khoác 28 11. C ác p h ò n g vệ sinh điền hình sỏ ' lư ợ n g m á y m ó c thiết bị d ù n g c h o các c ô n g írình vệ sin h c ủ a lo à n h à c ô n g cộ n g k h ác n h au đ ư ợ c lín h to án th eo cá c c h í ỉiéu hiện h àn h , c ó xét d ế n m ố i tưcfng q u a n về s ố lư ợng Iiam và n ữ c ó m ặ t íro n g to à n h à. V ớ i các toíi n h à lớn, m ẫu m ự c íhì m ố i tư ơ n g q u a n n à y là Iigang b ầ n g n h a u , với c á c sân v ận d ộ n g , n h à g a, b ẽh bãi thì lư ợ n g p h ụ n ữ là 3 0 % , n a m ià 7 0 % . S ố lư ợ n g v à tỳ lệ n à y sẽ th a y đ ổ i ờ lừ n g c ô n g trìiiíi v à lừ n g n ư ớ c. C á c c õ n g trìn h v ệ s in h cầii đ ư ợ c Ihièì k ế đ ế s ử d ụ n g c á c c ấ u k iệ n x â y d ự n g đ ư ợ c sản x u ấ t s ẩ n ờ n h à n )ú y . T ất c ả c á c b ô p h â n th u ộ c c ơ c ấ u k h ố n g g ia n c ô n g trìn h vệ sin h c ầ n đ ư ợ c th iế t k ế th e o h ệ th ố n g m õ đ u n c h u n g c ủ a k iế n trú c v à đ iề u k iệ n tra n g th iết b ị h iệ n h à n h . R ạ p h á t, rạ p c h iế u p h im , cử a h à n g thưtĩng inại, Iihỉi ihi đ ấ ư th ế thao... th ư ờ n g d ư ợ c trang bị tn á y đ iể u h o à k h ô n g k h í, b ư ổ n g lạ n h và các diiết bị đ ặc biệt k h á c , c á c lo à n h à n h iểu tần g d ư ợ c íra n g bị th ê m hệ th ố n g th a n g m á y . N h ữ n g Irang ỉhiết b ị n à y m u ố n h o ạt đ ộ n g d ư ợ c cần c ó m ộ t h ệ th ố n g p h ụ c vụ n h ư h ầ m lò nổi hơi, q u ạt th ò n g g ió , c á c đ ư ờ n g ố n g d ẫ n n ằm Iigang h o ặ c th ẳ n g đ ứ n g ... vì v ậ y n g ư ờ i thiét k ế c ầ n phải q u a n tá m đ ế n s ự c ó m ặt c ủ a các t h à n h p h ầ n c ấ u t r ú c n à y t r o n g b ố c ụ c c ủ a t o à n h à . 2 9 C h ư ơ n g 2 NHÂN TỐ GIAO THÔNG TRONG NHÀ CÔNG CỘNG I. Đ Ả C Đ IỂ M , Y Ê U C Ầ Ư T Ổ C H Ú t: G I A O T H Ô N G T ro n g c á c lo ại n h à c ô n g c ộ n g c ó n h iề u h ạ n g m ụ c c ô n g trìn h k h ác n h a u . K h i b ố cụ c m ậ t b ằ n g tổ n g th ể c ù a c h ú n g thưcm g phu th u ộ c d â y c h u y ề n ch ứ c n ăn g . M ặ t k h á c c ò n p h ụ th u ộ c v à o đ ặ c đ iể m k h u đ ất x â y d ụ n g . N h ư m ọ i ngư ời đ ã b iết, n ế u nơ i x â y d ự n g c ó m ặ t đ ấ t b ằ n g p h ẳ n g sẽ th u ậ n lợi tro n g b ố cụ c c ô n g trìn h và tổ ch ứ c g iao th ố n g hcrn n ơ i đ ịa h ìn h p h ứ c tạp. M ậ t b ẳ n g tổ n g th ể c ô n g trình b ố trí tậ p tru n g , p h â n tá n h o ặc k ết h ợ p g iải p h á p v ừ a íậ p tru n g v ừ a p h â n tá n sẽ c h o ta n h ũ n g s ơ đ ồ tổ c h ứ c g ia o th ô n g k h á c n h au . K hi th iết k ế x u h ư ó n g lổ c h ứ c g ia o th ô n g tro n g m ặ t b ằ n g lố n g th ể r õ rà n g , n g ắ n g ọ n h ư ớ n g n g u ò i sừ d ụ n g c ô n g trìn h d ễ n h ậ n ra lố i c h ín h , lố i p h ụ h ế p c ậ n g ầ n nơ i là m v iệ c , nơ i c ầ n tới th u ậ n tiệ n ( h ìn h 1 1). II. T Ổ C H Ứ C M Ạ N G LU Ỡ I G I A O T H Ô N G T H E O H Ư Ớ N G N G A N G V À H ư 3 N G T H Ẳ N G Đ ữ 'í G V iệ c tổ c h ứ c g ia o th ô n g di lại ư o n g n h à c ỏ n g c ộ n g thưcỉng g ặ p h a i loại: th ứ n h ất là h ư ớ n g th e o m ặ t b ằ n g n ằ m n g a n g , ih ứ hai là h ư ớ n g th e o c h iề u th ẳ n g đ ứ n g . C á c p h ư ơ n g tiệ n g ia o th ô n g p h ổ b iế n là h à n h la n g , n h à c ẩ u , th a n g b ộ , th a n g m á y . C h ú n g đ ư ợ c tổ c h ứ c liên h o à n v ớ i n h a u , th ỏ n g th ư ờ n g đ ư ợ c b ắ t đ ầ u từ s ả n h c ủ a c ừ a ra v à o ò p h ía trư ớ c n h à (h ìn h 12). M ạ n g lư ớ i g i a o t h ô n g Irê n đ â y ả n h h ư ờ n g 1Ớ11 đ ế n v iệ c c ơ c ấ u k h ỏ n g g i a n c h u n g c ủ a n h à và c ũ n g là giải p h á p tổ ch ứ c h o ạ t đ ộ n g c h ứ c n ă n g , bởi vì q u a c á c h th ứ c g ia o th ô n g m à ngư ời ta th ự c h iệ n m ố i liên hệ b ên tro n g g iữ a c á c b ộ p h ận c ủ a to à n h à, v à s ụ ra v à o củ a m ọi n g ư ờ i ờ đó. D ạ n g p h ổ b iế n n h ấ t tro n g g iao th ô n g th e o c h iề u n g a n g là h à n h lan g c ụ i h o ặ c th ò n g su ố t, n ó nối liề n với cá c n ú t cầu th a n g c ó d ạ n g m ặt b ằ n g k h á c n h a u . C á c to à n h à c ó th ể c ó h àn h la n g g iữ a h o ặ c h à n h la n g b ẽ n . T h e o q u y p h ạ m V iệ t N a m lh'i c h iể u d à i h à n h l a n g g itìa c ứ 4 0 m p h ải c ó c ừ a lấ y án h sán g tự n h iê n ờ hai d ầ u đ ể đ ù á n h sá n g đi lại, n ế u c h iề u dài d ó vư ợt q u á thì p h ải b ổ su n g đ èn ch iế u s á n g n h â n tạo. C h iề u rộ n g h à n h lan g đ ư ợ c tín h to á n sao c h o p h ù hợp với d ò n g n g ư ờ i q u a lại, n h ư n g với h à n h lan g c h ín h thì k h ô n g n n ò hcfn l,5 m ; c ò n với h à n h la n g p h ụ thì k h ô n g n h ỏ h ơ n !,2in. H à n g la n g p h ải d ả m b à o th ò n g th o á n g và vẽ sinh. H à n h la n g c ò n p h ụ c vụ việc giải loá m ọ i ngư ời ra k h ỏ i to à n h à khi b m h th ư ờ n g c ũ n g n h ư lúc c ó sự cố . V ì v ậy h à n h la n g k h ô n g nên c ó b ậ c lồi lên v à n h ữ n g b ộ p h ậ n k h á c n h ô ra, n g ã n c h e k h á c g â y trờ n g ạ i g ia o th ò n g . 30 H ình 11: Ví dụ tổ chức gừio thông trên mật bằng tổng th ề Trung tám Hội nghị Hnh Bấc Cạn (Vũ Việt Anh) MÁT ĐiíNG CÕNG TRÌNH G hi chú: 1. C u n g hội nghị 2. Tượng đài 3. Cột cờ 4. Sánh phụ 5. Sảnh nhân vién 6. Bũi d ồ xc 7. Lối vào của khách 8. T hểm đại lề 9. Lối vào lìhân viên 10. C ảy x anh + d ỗ xe N . v 11. Đấỉ dư kiến MR c r 31 H ình 12: Ví dụ tổ chức giao thông trong cóng trình Trung tám hội nghị tỉnh Bắc Kạn (Vũ Vỉệt Anh) MÃT BẰNG 32 M ồ i loại cầ u (hang c ó ch ứ c n ă n g riông, ch ú n g d ư ợ c c h ia ra cầu th a n g c h ín h v à p h ụ v.v... C áu ih a n g đ ư ợ c p h ân b ố trên s ơ đ ồ c h u n g vể giao th ô n g đ i lại, sao c h o b ả o đ à m đ ư ợ c việc khai th ác sử d ụ n g , giải toả m ọ i ngư ời ra khói nhà. C ầu íh a n g ch ín h liên k ết với c á c n h ó m p h ò n g c h ủ y ế u c ù a to à n h à (g ian p h ò n g lớn đ ỏ n g ngirời, c ã n n h à ch ín h ...) q u a c á c h àn h lang. C á c cầ u Ihang p h ụ thì đ ư ợ c p h ân b o ihco y ê u c ầ u th ô n g th ư ờ n g . C ầ u th a n g c h ín h và cẩu th a n g p h ụ cò n k h á c n h a u ờ số lư ợ n g ngưòi q u a lại, ò sự ph ân b ố c á c h ìn h d á n g c ủ a nó. N h ữ n g c ầ u th an g c h ín h c ó thể là loại cầu ih an g c h o p h é p m ộ t, hai h o ặ c b a d ò n g ngư ời q u a lại, đ ồ n g thời Irong đ ó c ó loại cầu Ihang tháng, gấp k h ú c v à loại cầu th a n g x o á y ốc. N h ữ n g cầ u th a n g d ư ợ c th ấy p h ổ biến nhất, k ể c à c á u th a n g c h ín h và p h ụ , là loại cầu iluing g ấ p k h ú c v u ô n g g ó c. N h ữ n g cầ u th an g ch ín h th ư ờ n g là n h ữ n g c ầ u Ihang th o á n g đ ãn g liện c h o n h iề u người s ử d ụ n g . C á c c ầ u t h a n g x o á y ố c t h ư ờ n g c h i l à n h ữ n g c á u t h a n g p h ụ , SỪ d ụ n g c h ủ y ế u c h o n h ữ n g nliAn v iẻn p h ụ c vụ. T ất c ả các c ầ u th an g phụ cần đ ư ợ c đ ặt íro n g c á c 6 k h é p kín, c h ố n g c h á y và c ầ n phải c ó lối ỉh o át ra ng o ài nhà; T u ỳ th u ộ c v ào ch ứ c n ă n g và k h ả n ă n g c h o p h é p số ngư ời đ i q u a m à c ó c h iều rộ n g , ch iểu ca o và số b ậc c ù a cá u th an g . T h e o chỉ tiêu thì k h o ả n g c á c h g iớ i h ạ n giữ a c á c c ẩ u th a n g Irong các (oà n h à phái tu ãn th eo q u y p h ạ m p h ò n g c h á y Iiãm 1999 V iệí N a m . T ro n g đ ó k h o ả n g cá ch x a n h ất đ ố i với h àn h la n g giữ a là 5 0 m đ ố i vói tiành lan g cụ t là 3 5 m đ ế thoái ra cử a hay cáu thang. Sự p h â n b ố các ô c ầ u th a n g tro n g c á c loà nhà c ô n g c ộ n g k h á c n h a u đ ư ợ c giới th iệu trên h ìn h 13. S ố lượiig c á c cẩ u (h an g d ư ợ c tính toán xuát phái (ừ tổ n g s ố n g ư ờ i ở trên tẩ n g n h à jià o c ó đ ô n g n g ư ờ i n h ấ t , tư ỳ th itộ c v à o s ố tá n g c ù a to à n h à . V ớ i c á c t o à n h à h a i t ẩ n g th ì sô’ ngư ời đ ư ợ c tính trẽn Im ch iể u rộ n g c ầ u th an g là 125 ngư ời; với táng b a là 100 n g ư ờ i và với c á c lán g c a o hơn là 8 0 người. C h iể u rộng lối đ a c ù a n h ữ n g c ầ u th a n g c h ín h là 2 - 2,5m . T h e o c á c c h ì liêu th ì với c á c c á u th an g rộng irẽn 3 m c ẩ n c ó lan can p h â n c h ia d ọ c th e o cẩu th a n g đó. T u ỳ th eo phưcm g p h á p cấ u trúc, c á c cáu th;m g c ó thế đ ư ự c xây d ự n g th eo k iểu rắ m con sơ n h o ặ c rầ m c ầ u (m ộ t h o ặc hai rđm ). C ác rám n à y đư ợc cáu irúc từ b ê tô n g cố t th ép toàn k h ố i h a y lắp ráp, h o ặ c b ằn g th é p h a y gồ. Phổ b iến nhâì h iện n a y là n h ữ n g cầ u th an g b ằn g b ê tô n g c ố t ihép. K íc h thư ớc c ủ a c á c b ậc th a n g đư ợc xác định bời d ộ d ố c c ủ a cẩ u th an g và đ ộ lớn c ủ a m ồ i b ư ớ c th an g . T ro n g c á c to à n h à cỏ n g cộ n g th ư ờ n g d ù n g k ích ih ư ớ c b ậ c th a n g rộ n g 3 0 c m c a o 1 5 cm (ch o cầ u th a n g c h ín h ) và rộng 2 8 m , ca o 17cm (ch o c ẩ u th an g ph ụ ). S ố bậc c ù a m ỗ i v ế c ầ u th an g k h ô n g d ư ợ c q ư á 18, bỏi vì n ế u q u á thì k h ó lên , n h ư n g c ũ n g k h ô n g d ư ợ c d ư ớ i 3. bời vì n ếu số b ậc ít q u á thì sẽ phá v ô sự câ n b ằ n g và sự an toàn k h i vận đ ộ n g q u a lại. S ơ d ồ ngắl đ o ạ n ô c á u th an g , các th àn h p h ần và k íc h c ỡ tư ơ n g ứ ng c ù a n ó đư ợc trìn h b à y trên h ìn h 14. 33 Hình 13: Bố tri cầu thang trong các loại nhá cóng cộng Đường nằm ngang Sảnh Vệ sinh ĐŨòng thang m áy, thang bộ Phòng làm việc 1. S ơ d ồ g ia o th ô n g clio c ô n g trình lw rrn r5 'írT a fl8 tì F S S í ^ Ì 0 0 0 0 0 0 o o OOOOỘ90QOO 2. N hà hành chính ■ ầ C 3 5. NÚI giao thông cho nhà nhiểu táng 3. R ạp hát 6. Cừa hàng lổng hợp 4. Công Irìnlì ihế ihao 7. Tổng hợp hoà nhạc và chiếu phim 8. C hợ khoảng 200 chỗ bán 9, Sân vân động 34 H ình 14: Cẩu thang bộ và dốc thữải Cóc chi tiết cầu ĩhuỉìịị 21. T hang 2 vế 2. Thang 2 vế 3. T hang 3 vé 4 . T h a n g 2 v ế đi th ẳn g 5. Dốc ihoai 6. T h a n g 2 v í đi ih ẳ n g 35 K hi th iết k ế c ầ u th an g cần p h ả i tín h đ ế n c á c k h o a n g th a n g m áy . T ro n g trưỜJìg h ợ p c ó p h ản b ố th a n g m á y , p h ải tính to án k íc h th ư ớ c c ù a k h u n g ô th a n g m á y c h o p h ù hợp với sự h o ạt đ ộ n g c ủ a nó. C á c th a n g m á y c ó íổc đ ộ trên Im /s th ì đ ư ợ c g ọ i là th an g m á y c ó tốc đ ộ cao . Sự p h â n bỏ' cá c th a n g m á y tro n g toà n h à c ầ n b à o đ ả m s ự di c h u y ể n n h a n h n h ư n g k h ô n g n h ẩ m h ư ớ n g c h o h à n h k h á c h v à p h ả i trá n h s ự c h ồ n g c h é o d ò n g n g ư ờ i ờ tiê n s ả n h v à ờ h à n h ỉan g . T h a n g m á y c ầ n đ ư ợ c s ử d ụ n g d ẻ d à n g , t h ư ờ n g d ặ t ở t i ề n s ả n h , g ầ n v ớ i l ố i v à o c ủ a t o à n h à . T r o n g c á c l o à n h à c ó s ố t ẩ n g I r u n g b ì n h ( 5 - 8 t ầ n g , t h ì á p d ụ n g c ả t h a n g m á y lẫ n I h a n g đi b ộ (với m ứ c đ ộ n g a n g n h au ). T ro n g trư ờ n g h ( ^ n à y th ì th a n g m á y thưèfng đ ư ợ c đ ặt g ầ n c ầ u th a n g b ộ h o ặ c ờ c á c ỏ c ù a c ẩ u ih a n g bộ. T ro n g các lo à n h à n h iều tá n g thì th a n g m á y là phư ơiig tiện c ơ b à n tro n g việc v ận ch u y ể n th e o p h ư ơ n g th ẳ n g đ ứ ng, c ò n th a n g b ộ là p h ư ơ n g tiện b ổ su n g . T ro n g trư ờ ng h ợ p n ày ỉhì íh a n g m á y cần đ ư ợ c tập tru n g tro n g n h ữ n g đ iếm n ú t c ù a toà n h à (p h ư ơ n g p h á p tập t r u n g t h a n g m á y đ ư ợ c t r ìn h b à y ờ h ì n h 15). S ố l ư ợ n g t h a n g m á y t r o n g m ộ t n h ó m k h ó n g dư ợ c q u á 8 cái. D iệ n tích trước cầu th a n g m á y (ở tiề n s ả n h ) p h ải rộ n g k h ô n g dư ới 1,5 lần diện tích c ủ a ỏ th a n g m á y . C ác th a n g m á y d ù n g c h o n h ân v iên p h ụ c vụ và đ ié u h àn h c ò n g việc q u à n lí h à n h c h ín h c ẩ n phải p h ụ c v ụ c h o tất c à c á c tần g h ầm . N ă n g su ất tối đ a c h o việc v ận c h u y ể n h à n h k h á c h m ộ t cá ch liên tục là th u ộ c về các dườiig băng ch uyén vận chuyển. Người ta phân b ố các đườiìg bâng ch uyền này phù hỢỊi với chiểu h ư ớ n g v à s ố lư ợ n g c ù a d ò n g ngư ời. Đ ư ờ n g b ã n g c h u y ể n có Ih ế là m ộ t, h ai h a y n h iề u giải. K h ả n ã n g v ận c h u y ể n củ a đ ư ờ n g b ã n g c h u y ể n lớ n h ơ n 4 - 5 lán s o với c ầ u th an g b ộ c ó cù n g c h iề u rộ n g n h ư n h au . T ro n g trưcm g h ợ p c h iề u rộ n g lớ n h ơ n , đ ạ t íới 8 4 ,5 c m , thì d ư ò n g b ã n g c h u y ề n c ó k h ả n ă n g vân c h u y ể n k h o ả n g 4 0 0 0 n g u ờ i tro n g m ộ t g iò . Đ ộ d ố c c ù a đ ư ờ n g b ă n g c h u y ể n th ư ờ n g là 30®. C ẩn p h ải n h ậ n th ấ y rẳng ý n g h ĩa n g h ệ th u ậ t k iế n trúc c ù a c á c c ầ u th an g c ó vai trò raì q u a n trọ n g đ ố i với d á n g vẻ c ù a to à n h à, c ụ th ể là cá c liểii sàn h , c á c c ầ u th a n g ch ín h , đ ộ d ố c và n h ó m c á c íh a n g m á y và cá c đưèỉng b ã n g c h u y ể n vận c h u y ể n , p h ò n g giài lao v.v... c ó ý n g h ĩa rất to lớii tro n g lạo d á n g k iế n Irúc b ê n tro n g sành và c ó ảiìh hư ừ iìg lứii đ è n liìnli ihái và vẻ d ẹ p toà nhà. Đ ộ dô'c c ù a c ẩ u th an g là m ộ t y ế u t ố q u a n trọ n g tạo đ iề u k iện lliuận tiện c h o g iao th ô n g th eo p h ư ơ n g tlìíing d ứ n g c ủ a nhà. Đ ộ d ố c c ủ a c á u th an g c h o xe đ ấ y la y c h o p h é p k h ô n g lớn h ơ n 1:7 ( ờ b ê n t r o n g n h à ) v à k h ô n g lớ n hcm 1 : 8 ( ờ n g o à i n h à ) . C h i ề u r ộ n g c ủ a t h a n g n à y d ư ợ c x á c đ ịn h tư ơ n g tự n h ư c ầ u th a n g b ậc . P h ư ơ n g th ứ c c ơ b à n về g ia o th ô n g v ậ n c h u y ể n th e o p h ư ơ n g th ẳ n g đ ứ n g c ù a n h à là th an g m á y v à m á y n â n g (c ò n g ọ i là đ ư ờ n g b ã n g c h u y ề n v ậ n c h u y ể n ). T h a n g m á y c ó k ích thước k h ác n h a u v à c ó k h ả n ă n g n ả n g c ấ t k h á c n h au ; c h ọ n iựa loại th a n g d ự a v à o c h ứ c n ã n g k h á c n h a u c ủ a to à n h à . V í d ụ c á c th a n g m á y đ ư ợ c s ử d ụ n g c h ủ y ế u tr o n g c á c to à n h à h à n h c h ín h q u ả n trị, b ệ n h v iê n V. V... C ò n c á c b ă n g c h u y ề n v ậ n c h u y ể n th ì lai d ư ợ c d ù n g c h ủ y ế u c h o cá c tru n g tâ m ih ư ơ n g m ạ i. ch ợ , g a, b ế n b ã i v à nơ i c ó liên q u a n đ ế n s ụ đi lại c ù a đ ô n g đ à o c ô n g c h ú n g . C ãn c ứ th eo chứ c n ăng, thang m á y d ư ợ c p h â n ch ia thành loại th an g d ù n g c h o n h à khách, c h o n h â n viên p h ụ c vụ, c h o vận c h u y ể n , c h o b ệ n h viện. R iê n g th a n g m á y d ù n g c h o h àn h k h á c h được ch ia ra thành 3 loại; loại c ó tốc đ ộ cao, loại c ó tốc đô vừa p h ải và loại c h ậ m hơn. 36 T iia n g n iã y c h o hiHih khiích. về n g u y cii lik , (lưưc iip d ụ n g c h o có c to à Iihà c a o k h ô n g ÍI h(Hi 5 tầng, đ ặ c biệt íiiy ít íiing Iiliinig vẫn d ư ợ c p h é p d ù n g n h ư bộiih viện, viện đicii ciirữiiịỊ v.v... fX’ \;ic clịnh so lirựng c ầ n Ihict c ù a các ihatiịỊ niiiy, có thc th a m khiio c á c ciii s ố ghi ờ luiiịỊ 2. B a n g 2. C á c c h i ticu kì ( h u ạ t c ú u ( h a n g m á y • C á c ioụi T ái trong nàn g So lirmig loi da Tc‘>c clộ g iớ i h;in c ú n ih i ỉn g m á y in /s (h a n g m áy (kg) (người) 5 - s táng 8 - 10 lầng !()- 16 ulng 16 - 3 2 tíing - T iu iiìg c h o klìiích 7 5 0 11 01 1.5 - - • T lìiiiìg c h o IIKK) 14 01 1,5 2.5 3.5 tỊu an lí và nh ân 1250 [X v icn pliục vụ1500 21 V i ệ c g iá i ioií n g ư ờ i ra k h ỏ i n lià c ó s ứ c c íu h i k h ô n g kVii th ì k h õ i i g c ó g ì p h ứ c l ạ p lĩim , n h im g với to à nh;i c ó sú c ch ứ n lớn Ihì lại là c á m ộ t vân cỉc q u a n trọ n g . C ắ n p h à n biồl 2 tnrờiìịỉ tiỊtp giài loá, T n tờ iig iìựp b ìn h Ihirỡns và irucnig lìc ^ sự c ố x ây ra c ó k h à n ãn g iàiì) clict nhicii người, lìiin xiip d ổ loà nlià nlur ho;i lioạii, d ộ n g dàì và n h ữ n g irưínig h ợ p tircmg lự, 'IV ong m ọ i irirừ n g hợp, n h ữ n g ngư ời díiiig có m fu Iro n g to à n h à phái rời k h ó i lh:il lìt u in h b iin c n h õ n g c o n c lirờ n g n g ắ ii Iih ấ i n ià k h ỏ M g g ậ p m ộ i i r ờ Iig ạ i n à o . T l i ờ i g ia n th ò n g th ư ờ n g d c g iái lo á n iọ i Iigười ni k h ô i nhìi (tnrừiig luyp di ra b ìn h íhirờ ng c ó m ặ c q u ầ n áo ) là 10 - 15 p h ú t, n o n g trư ờ iig h ợ p c ó chiíy và nh:'i c h ịu lửa là 4 - 7 p h ú t, c ò n với n h à bán c h ịu lứii là 2 - 5 pluít. S(f đ ó c ấ u irú c ciíc COII clườiig giiii lo á v à v iệc línli lo á n ilìiốt k ế p h á i d ự a tr ẽ n s ứ c c h ứ a . di)c l iic m ( ậ p I m n g sỏ' n g ư ờ i IroiiịỊ tt)ìi nliìi V j k h á tiĩiiig llicKÌl ra c ì i n g m ộ t lú c k h ó i toìi Iih à dó N lnìiiịỉ trưỉnig h(tp đ iế n h ìn h về sự tập Iruim dòiiịỉ diio sô ngư ời tro n g ỉo à n h à là lúc học sinli dang học íroiìịỊ trưíTng, Iihững bệnh nhãn trong bệnh viện, những người đang làni việc lại c á c b ộ plìận hànlì c h ín h v.v..., Iioặc níiữtig nơi lập Iriing d ỏ n g ngưừi n h ư ntià hiít, chợ , c ử a h à n g t h ư ư n g m ạ i- .., lio ặ c n h ữ n g Irư ờ iig licĩỊi lậ p Ii iin g q iia n h kliáii clài n h ư s à n v;)n đ ộ n g , cá c giiíii th c lliao lớn v.v... V iệ c g iái loá n g ư ờ i k h ỏ i nlìữiìg loà níiìi cõ n g c ộ n g th ự c cíiiứ là viộc lổ ch ứ c c á c con d ư ờ n g p h â n tán cìia m ọ i ngư ời iro n g Iihà h o ặc írén ciíc k h á n dài hirớiig n h a n h tới c á c lối ra. Đ c dủni b áo ;in loàii c h o việc giài loá kliỏi !ihà c ó sức c h ữ a tròn 100 ngư ời th ì phìii thiếl k ế hiii lối ra (h ìn h 17). V i ộ c g iủ i lo á n g ư ờ i k h ó i c á c g i a n p h ò iig VÌI c á c k h á n d à i c ó s ứ c c h ứ íỉ lớ n th ì c ầ ii pluìi duíKc tíiili to á n n g a y íừ k h i tliiếi k ế lo à nlùi, từ v iệc phim bỏ' c h ỗ Iigổi c h o k h á n g iã v à từ viộc lố c h ứ c liệ th ố n g giiio th ô n g di lại c h o ihật hơp lí. T m n g Irưừiig h ợ p n à y toàn b ộ g ian p h ò n g pliủi d ư ợ c co i n h ư klni vực cầii d ư ợ c rời khỏi. 37 H ệ th ố n g d ư ờ n g giải toả k h á n g ià tro n g p h ạm vi g ian p h ò n g c h ín h là c á c lối đi d ọ c và n g a n g g iữ a c á c h à n g g h ế với c h iể u rộ n g k h ô n g d ư ớ i I m v à c ử a ra rô n g k h ô n g n h ỏ h ơ n l,2 m . C h iẻ u rộ n g c ù a c ử a ra v à o , đ ư ờ n g d i, c ù a c ẩ u th a n g v à h à n h ia n g , th e o c h ỉ tiê u , c<ỉn d ư ợ c lín h là Im c h o n h à hai tẩ n g - tứ c là 125 n gư ời/phú!; với n h à b a lẩ n g là 1 0 0 n g ư ờ i/p h ú t; v ó i n h à c a o h ơ n là 8 0 n g ư ờ i / p h ú t . T ổ n g trị sỗ’ c ù a c á c lố i ra c ầ n p h ả i t í n h l o á n là c ứ I m rộ n g c ù a c o n đưcm g thì c h o p h é p q u a 100 n gư ời/phút- Đ ể làm v iệc n ày cán p h ài tín h toán d iệ n tích c á c lối ra và tổ ch ứ c d ò n g n g ư ờ i đ i ra tới tận đ ư ờ n g p h ố và c á c b ến b ã i đ ỗ xe. D iện tích cá n th iết đ ể p h â n ỉán d ò n g n g ư ờ i đ i b ộ tới d ò n g x e c ộ - với ngư ời đ i b ộ ih ì d iện tích tối thiểu c ầ n là O .I5 m c h o m ỗ i người. V iệc bô' c ụ c to à n h à c ô n g c ộ n g c ũ n g c ầ n phải đ ư ợ c tạ o ra trên c ơ s ờ tín h to á n c á c biộn p h á p p h ò n g n g ừ a, tu ỳ th u ộ c v à o k h ả n ă n g n g ân sá c h . V iệ c p h ò n g c h á y c ơ b ả n phải giải q u y ế t b ằ n g phUOTìg p h á p b ố c ụ c to à n h à v à c h ọ n m ứ c đ ộ c h ịu đ ự n g c ù a c ấ u irúc, tức ]à dộ Ihời g ian b ền v ữ n g và c h ịu lử a c ủ a cấ u trú c đó. N g u y ê n tắc ch ứ a đ ô n g n g ư ờ i tro n g to à n h à h ay tro n g m ộ t c ò n g trìn h lộ th iê n ở ngoài trờ i, tu ỳ th u ộ c v à o h ìn h d á n g v à k íc h c ỡ c ù a to à n h à h a y c ò n g trìn h d ó , p h ả i t u â n ih e o s ơ đ ổ giải to ả sau đãy. a ) C ầ u th a n g c ạ n h h à n h la n g , đ ặ c trư n g c h o n h ữ n g to à n h à sò' n g ư ờ i p h â n b ố đ ể u , tro n g d ó v iệc g iải to à d iẻ n ra q u a p h ò n g g iải la o , q u a c á u th a n g h à n h la n g , th a n g in áy b ă n g c h u y ê n . b ) H ệ th ố n g lối ra trự c tiế p b ê n n g o à i, từ c h ỗ tậ p Irung s ố n g ư ờ i đ ồ n g đ ả o . H ệ th ố n g này đ ặ c tru n g c h o n h ữ n g to à n h à c ó cấ u trú c th e o k iế u g ian p h ò n g , ở đ ó tạp tru n g nhiểii ngitời n h ư rạp h át, rạp c h iế u p h im , c ử a h à n g th ư ơ n g m ạ i, chợ... c) H ệ Ih ố n g lối ra th e o k iểu n a n h o a , đ ư ợ c á p d ụ n g rộ n g rãi c h o v iệc giải to ả số n g ư ờ i ra k h ỏ i n h ữ n g to à n h à k h é p k ín n h ư c á c n h à th ể th ao , k h á n đ à i, sản vận d ộ n g , nơi lập tru n g h à n g c h ụ c n g à n ngư ời. d ) H ệ th ố n g lối ra k ế t h ợ p , tro n g đ ó á p d ụ n g k ết h ợ p c á c p h ư ơ n g th ứ c đ ã n ó i ở trẻn. V ớ i m ụ c đ íc h giải q u y ếí c á c in rờ n g h ợ p giài toả tro n g p h ạ m vi n h à hay c ô n g trìn h cán phái p h àn đ o ạ n n h à đ ó ra th à n h n h iểu k h ổ i b ằ n g n h a u , p h ù h ợ p với c ấ u trú c c ù a nhà. M ỏi k h ố i c ầ n c ó ít n h ất h ai lối íh o át. T ro n g trư ờ n g h ợ p nìiy c ầ n tu ân th ủ y ê u cầ u rờ i n h an h n h ít k h ò i nơi đ a n g tậ p tru n g tới c ừ a ra vào h o ặ c tới cá u ih a n g , tu ỳ th u ộ c v ào m ứ c đ ộ c h ịu lừa c ù a c ô n g Irình: - ở trưcm g h ọ c , c â u lạc bộ, rạp c h iế u p h im từ 2 0 - 4 0 ph ú t. - ở vườn trẻ. m ẫ u g iá o từ 15 - 3 0 ph ú t. - ở b ệ n h viện tù 15 - 3 0 phút. V iệ c tín h toán k h ả n ă n g g iải to ả số' đ ô n g n g ư ò i phải d ự a trên c ơ s ở s ố lư ợ n g n g ư ờ i cụ th ể, th ư ờ n g m ỗ i n g ư ờ i c h iế m m ộ t d iệ n tích tro n g d ò n g n g ư ờ i với c h iể u rộ n g là 0 ,6 m và 0 ,3 m d ài. K h i đ ã b iếl sứ c c h ứ a c ủ a g ian p h ò n g h o ặ c lo à n h à nói c h u n g v à thời g ian c ầ n pliài g iả i t o ả m ọ i n g ư ờ i r a k h ò i th ì r ấ t d ễ d à n g x á c d ị n h s ố l ư ợ n g t u y ế n đ ư ờ i ì g v à k í c h th ư ớ c c ù a c h ú n g , đ ổ n g th ờ i tín h t o á n t ố c đ ộ v ậ n đ ộ n g c ủ a d ò n g n g ư ờ i t h e o m ặ t p h ẳ n g n g a n g ; l ố c d ộ đ ó là 16 n i/p h ú t (16: 0 ,3 = 5 3 n g ư ờ i/p h ú t) v à tốc d ộ th e o c ầ u th a n g từ trẽn x u ố n g là 8 m /p h ú t (8; 0,3 = 2 6 ngiròi/phút). 38 H ìn h 15: C á c k í c h th ư ớ c k h ô n g g ia n đ ẻ b ố tr í c ầ u t h a n g m á y vá t h a n g m á y n g h iê n g c h ạ y liê n tụ c Ị. B ố trí ỉ h c o c h u vi 2. Thang m áy nghiêng X ♦ X X X X . . X ■ XI X IX X X - IX X♦— IX X - 3. Bó trí ihành ốc đảo 4, B ố trí 2 phía 5. BÓ Irí thành nhóm 7, B ố trí thành tuyến 6, Bồ' trí thang linh hoạt 8. B ố trí bao bọc 3 9 M ậl b ằ n g v ả ITL^I CÀ\ 241 L - I7,52rr I l ^ > I A -3 0 | 1-1 ?. T 1 3*3 p • ' ^ : I I 1^-*- -—■-—--• M 111 I . . • » V r - • I I . 1 . m I y . M í ì l b ã n g v à m ã ỉ c ã ( d ọ c 2 SS^p ÍMỈĩĩn 5 oA Cữ ------------- B--------------L Kiẻu 1 Kiẻu2 - u ^ 1 Oic u ! ° Sức tiíi Kích thước mm Buổng ihung L ổ hổ n g dật (hiiiig Lỗ hổng dậl ihaiìg (H) K G Người A B B G B Cỉ 240 3 1 100 i250 1500 1600 1600 I7U0 480 G 1250 1750 1650 2100 175Ơ 2200 xoo 10 1500 2000 1900 2350 2000 2450 480 6 1250 1750 1850 1900 1950 2000 xoo 10 1500 2000 2100 2150 2200 2250 10. C á c k iểu b ố trí n h ỏ m ih a n g b ộ v à Ihaiìg in á y “ k ích Ihướt* b u ó n g th a n g v à sức lài 40 H ìn h 16: Phán táìi ỉu<)n^ ỉiịiuiÀ trotìỊỊ cái' ph ò n g P h ỏ n g p hả n lá n D ic ^ tiy ề n theo n h ả ( T l ) ••-V. !. Bó Irí phân UỈIÌ đ éu 2- B ó í rí íậ p iru n g cho phòng cho pliòag 1 t - .ẲấL ' 3. Bo Irí phãn lán ihco clni ví phòng Of c tx jy ế n r^ o ár n h á |T 2 ) 4. Cắc táng phủn lún ngưcTi T T I I 4 j 5. Sơ dồ lổ chức luồrìg người 6. Q uy hoạch phàn lán người (r«Ịp hái 4(KK) clìỏ) 1 7. Sơ ctổ sáp xếp luồng người và tính toiín lối đi và cừa % “[___ íí_[EB ac?^ÍK Í1 — ỉ -- 1 — - 1í = i - — ♦— > - -- — i -o* s. T heo một hoặc 2 phiu 9. Tlico vùng 10. R a vào c ù n g cửa 1 1. T u y ến đi Uiẳng 12. Tlico bán k ính vòiìg iròri 13. Lỗi đi khỏng trực tiếp 41 Chương 3 NHẢN TỐ T ự NHIÊN, MÔI TRƯỜNG I. NHUNG ĐIỀU KIỆN T ựN H IÊ N Đ iề u k iệ n k h í h â u , d ịa h ìn h , đ ịa c h ấ t th u ỳ v ã n ả n h h ư ờ n g íới v ấn đ ế h ìn h th àn h k h ô n g g ian k iến trú c. C ó 3 loại k h ô n g g ia n thưcíng gặp: L o ọ ì kiến tìitc m ỏ củ a bãi c h iế u p h im x â y d ự n g trê n n ề n d ất d ố c tự n h iê n , k h u vực k h á n g ià k h ô n g c ó m á i c h e Íí đ ó n g g ó p t ạ o r a m ô i tr ư ờ n g vi k h í h ậ u . L o ạ i nhù bủn lộ thiên, n h ư k h u v ự c c ó m ái c h e c ù a sân v ân đ ộ n g , thể d ạ c thể th ao , đá b ó n g c ó đ ó n g g ó p p h ầ n n h ỏ k h ắ c p h ụ c m ư a n ắ n g c h o k h á n giả. L o ạ i nhà có h a o che hoàn toàn, tra n g bị c á c p h ư ơ n g tiện đ iều h o à vi k h í h ậu , đ ó n g g ó p n h iều c h o m ô i trưcm g số n g , lao đ ộ n g , n g h ỉ n g ơ i c ủ a c o n ngưòi. T h ô n g th ư ờ n g ngư ời ta c h ọ n k h u đ ấ t x â y d ự n g n h à n ó i c h u n g th e o q u y h o ạ c h c ù a đ ịa phư ơ n g . N ơ i c a o ráo , b ằ n g p h ẳ n g , c ư ờ n g đ ộ c h ịu n é n c ủ a đ ấ t lừ 2 k g /cm * tr ờ lên, m ự c nước n g ầ m th ấ p thì v iệc x â y d im g n h à th u ậ n lợi vể n h iề u m ặt- T rê n đ ịa h ìn h p h ứ c tạ p {hình 17) n h à d ư ợ c b ố trí (h e o đ ư ờ n g d ổ n g m ứ c . H ìn h d á n g n h à c ó th ể b u ỏ c p h ả i c h ấ p n h ậ n g iậ t c ấ p th eo đ ịa hình- T u ỳ th eo ch ứ c n ă n g c ủ a n h à c ô n g c ộ n g c ó th ể phù hc^) h o ặ c k h ô n g là đ iể u cần c â n n h ắ c k h i c h ọ n k h u đất x â y d ự n g . T ro n g d ó c ầ n q u a n tâ m v ấn d ế k in h tế x ây d ự n g , giá th à n h hạ. M ực im ớc n g ầm Ihấp, cường dộ ch ịu nén củ a đa't hợp lí, hướng n h à h ư ờ n g dược gió m át, trán h đ ư ợ c n ắ n g là n h ừ n g đ iểu k iện tự n h iên tố i ư u c h o việc x â y d ự ng. ỈI. B Ố C Ụ C H ÌN H K H Ố I K H Ô N G G I A N N H À C Ô N G C Ộ N G N h à c ô n g c ộ n g c ó n h iều th ể lo ại, c h ú n g clio ta n h ữ n g h ìn h k h ố i k h ô n g g ia n Ih o ả m ãn y ẽu c ầ u ch ứ c n ă n g k h á c n h a u đ ồ n g th ờ i c h ứ a đ ự n g ý n g h ĩa k in h tế, k ỹ th u ật, th ẩm m ỹ n h ất đ ịn h . T rư ớ c hết n g ư ờ i th iết k ế c ầ n b iế t là loại h ìn h k h ố i n h à đ ư ợ c tổ h ợ p từ lưới c ộ t k h ác n h a u t ừ đ ó m à v ậ n d ụ n g v à o c ô n g l á c t h i ế t k ế : 1. L oại n h à C0 bản có lưới cột vuông hay chữ nhậ{ Những nhà công cộng như vườn trẻ, trưcmg học, ỉrụ sờ hành chính v.v... thường có các p h ò n g k h ô n g ỈỂHíi, h ầ u n h ư g i ố n g n h a u g ồ m c á c h ì n h v u ô n g h a y c h ữ n h ậ t . C á c p h ò n g đ ư ợ c b ố c ụ c th à n h từ n g d ã y c ó h àn h la n g m ộ t p h ía h a y h à n h lan g giữ a. L o ại n h à tổ h ợ p h ìn h ch ữ k h ẩ u (c ó sân tro n g ) th ư ờ n g có h à n h la n g b á m sát 4 p h ía c ù a sân, g ia o th ô n g th u ậ n tiện , dễ d à n g lấy á n h s á n g , th ô n g g ió tự n h iê n tố t (h ìn h 18). 42 H ỉnh 17: Những ảnh hưởng của điéỉi kiện tự nhién đến việc tạo dáng toà nhà - I / 1. P h ố i c á n h c ồ n g tr ìa h ỏ đ ịa h ìn h dốc 2. Các hình d án g m ặt b ằn g c ô n g trình phụ thuộc d ia hình xây dựng 3. Đ ịa hình anh hưởiig cản h quan cổng trình 4. Đ ịa hình ảnh hường m ặt 5. Đ ịa hình ảnlỉ hưởng tổ chức cạnh công trinh giao thông Huê Hưcr>9 Dông • Tầy Ndm ' -■ B # > 1 Hoa 9^0 xác đinh hướng nhá ị m t 1*^ ị T ^T f T ổ chức các dạng m ặt b ằn g cô n g trình llìồng ihoáng khác nhau ('ác giải pháp măi bằng nhà đón ánh sáng tự nhiên khác nhau 43 H ình 18: Tốìurp các toá ỉĩhà cỏ cơ cấu ỉưói cột Vìiôỉìg ' 1 , 1 i 1 1 1 1 1 ; ' lJ ' i 1 1 1. N hữiìg d o ạ n m ặl đ ứ n g lígỏi nhà c ó c ơ cấ u lưới C Ộ I vuỏiig L l U d n i b : u ............... 2. S ơ đ ổ h àn h la n g k é o dùi Ihco d ọ c nhà 3. Scỉclỏ hô Irí các p h ò n g xiiiỉg cỊuaiili vù giữa nhà 4. Nhà khóiig hànlì lang n 6. N hà 2 hành lung giữa 44 7. C á c s ơ đ ổ kcì c á u k h u n g n h à c ó lưới cộ( v u ô n g 2. Nhà kiểu gian phòng lớn N h ữ n g loại n h à c ô n g c ộ n g n h ư rạ p xiếc, n h à thi đ ấu th ể th ao , n h à Iriển lãm , tru n g tâ m th ư ơ n g m ại. g iả n g đ ư ờ n g v.v... D o y ê u cáu cần có k h ỏ n g g ia n n h à rộ n g lớn, k h ô n g c ó cộ t l à m v ư ớ i ig h o ặ c c á n t r ờ t á m n h ì n CLÌa m á i lu iy h ạ n c h ế v i ệ c b ố t r í c á c đ ồ d ạ c d ẻ đ à n g ỉ h e o m ọ i h ư ớ n g . K ế t c ấ u c h ịu lực m á i vượl n h ịp lớii. lò n g n h à lớn h à n g lOOm. Đ ó là k ết cấ u vc bẽ lỏ n g c ố t th é p h ay k ế t cấ u d à n k h ô n g gian b àn g tliép iròn rỗ n g lắp g h ép . T u ỳ m ứ c d ộ y ê u c ầ u s ử d ụ n g m à đ ể h ò k ế t c ấ u m á i h a y p h ả i c ó t r ấ n í r a n g irí, bô’ trí d è n c h i ế u s á n g (h ìn h 21). 3. N h à k iể u h ỏ n h ợ p L oại n h à n ày x u ất p h á t tù v iệc h ợ p khới giữa loại n h à c ó lưới cộ í vu ô n g , c h ữ n h ật h o ặ c n h à c ó k h ô n g g ia n lớn, n h à k iể u c h ia ô phòng. Đ ố i với n g ư ờ i thiết k ế cầ n cãn cứ vào đ iểu k iện k h u đ ấ t x ây d ự n g , đ ặ c đ iể m ch ứ c năng c ù a cá c c ô n g trình, k h à n ă n g sừ đ ụ n g k h ô n g linh hưởiig lẫn n h a u đ ể á p d ụ n g k iểu n h à hỗn hợp sa o c h o c ó h iệu q u à. C ần hợp k h ố i n h à ih eo n h ó m c ù n g tín h c h ấ t ò n với n h au , tĩnh với n h au , hay ih e o k h ố i ch ứ c n ăn g vói nhau. 111. N H Ũ N G Đ Ặ C Đ I Ể M M Ô I T R U Ồ N G T R O N G N H À C Ô N G C Ộ N G T u ỳ th u ộ c c h ứ c n ả n g c ủ a n h à và sự hoại đ ộ n g c ù a c o n n gư ời m à c ó y êu cáu về k h í h ậu cụ thể. C h ẳ n g h ạ n n h ừ n g c ơ scf đ iề u trị, phảu th u ậi, vườn trỏ, m ẫ u g iáo , viện an d ư ỡ n g , n h à n g h ỉ cẩ n c h iế u sá n g tố t n h ất. P h ò n g hoà nhạc, rạp h át, c h iế u p h im d ò i hỏi n g h e rõ àm th an h , n g ãm n h ìn rõ các d iễ n viên d ế hirớiig thu hẽì lài n g h ê cù a h ọ v.v... 1. Chỉéu sáng tự nhiên K hi ihiéì k ế n g ô i n h à n ào đ ó ở nơi xây dinip đươc x ác dinh, cầ n bỏ' irí n h à theo hư ớ n g N am Bắc h o ạ c Đ ỏ n g N 'am - T â y Bắc vừa lận d ụ n g c h iế u sán g và th ỏ n g g ió tự n h iên lốt nhấi. N ư ớ c ta n ắ n g n ó n g , m ư a n h iề u vể m ùa hè, gió lạnh m ù a d ô n g , án h sá n g ch a n hoà. T ậ n d ụ n g đ ư ợ c cá c đ iề u k iệ n c h iế u sán g và th ô n g g ió lự n h iên v ào tro n g ngỏi n h à c ó hiộu q u ả là rất k in h t ế tro n g x â y d ự n g v à s ử d ụ n g nhà: b á o đ à m lâ m lí th o á i m á i, n â n g c a o sứ c k h o ê co n người lốí hcm c á c đ iề u k iện n h àn lạo. C h iếu sá n g b ẳ n g c ử a m á i c ó ch ấ í lượng g áp ba lấn c h iế u sá n g b ằ n g c ử a trên tư ờng (do đ ộ sán g cù a đ ỉn h cẩ u b ẩu trời lớn hơn 3 lầii đ ộ sán g c ù a phần c h â n trời). V iệ c sử d ụ n g k ết h ợ p hai loại c ử a nồu trê n c h o n h à c ô n g cộ n g là hết sức có lợi {hình 20). T ro n g n h à c ó n g c ộ n g c ó 4 loại y ê u cầ u chiếu sáng. - N h ữ n g h o ạ t đ ộ n g c ô n g c ộ n g d ò i liòi c h i ế u s á n g đ é u v à c a o n h ư lớ p h ọ c , g i ả n g đ ư ờ n g V.V.... - N h ữ n g n h à đ ò i h ỏ i á n h s á n g k h ô n g c a o n h ư g ia n ih ế d ụ c Ih ể th a o vể b iể u d iễ n . N h ữ n g to à n h à c ó y ê u c ầ u c h iế u s á n g bình th ư ờ n g n h ư b iió n g b ệ n h , vư ờ n trẻ v.v... 4 5 H ình 19: T ổ hợp các toà nhà có cơ cấu kiểu gion nhà và chia ỏ phòng 1. Sơ đ ổ m ậ l b ằ n g dài 2. S ơ đ ổ m ặ l b ằ n g k í l h ợ p x en kẽ J 1 1 1 1 í 4 . S ơ đ ổ kếl h c ^ c ạ n h n h a u và khối n h à kiểu g ian I (áng h o ặ c 2 tần g .1 í : | : | : l : n i f f i ĩ F Ĩ Ĩ K 1 _ 3 5. S ơ đ ổ k í t h ợ p cfln x ứ n g 6. S ơ đ ố kết hợp p h ứ c lạp 9 . Sơ đ ồ kết h ợ p b ộ p h ận n h à kiểu gian ờ g iữ a k h ở n g câ n x ứ n g 46 7. S ơ đ ồ kết h ạ p p h ía tru d c sau và cân xứng 8. S ơ đ ồ kcì h ợ p trưóc sau và bất đối xứng H ình 20: Giải pháp chiếu sáng iự n h iẻ n c h o các phòng I . C ác s ơ đ ổ chicu súng y. 2. C ác loại cừa sổ chiểu sáng 3. p ộ rọ i án h sán g tán x ạ trên m ăl nầiTi lìgang tại H à N ội ( l ). K hi ít m ây có nắng; (2). M ây trung bình có nắng; (3). N hiều m ầy có nắng; (4). Nhiéu m ảy m ùa m ưa phùn 47 T i ê u c h u ẩ n c h i ế u s á n g t ự n h i ê n c h o c á c lo ạ i n h à c ô n g c ộ n g ( b à n g 3 ) Bảng 3. C ác chi tiêu về chiếu sáng tự nhíèn Chí tiêu đ ộ sáng Câp chiếu sáng T o à nhà T ro n g đ iể u k iệ n ch iếu s á n g tử ỉriiì c a o và chiếu sáng kếl hc^ (e irung bình) T rong điều kiẻn chiếu sáng từ cừu sổ bêíì (e lối thicu) I N h à Iriển lãm , trư n g b à y tra n h ảnh> đ ổ án thiết kế, phòng mổ 7 2 II Các phòng biểu diển, thể thao, vườn trẻ, m ảu giáo, tiệl trùng sơ bộ tại bện h vién5 1,5 111 G iàng đường trong các c ơ sò g iáo dục học (ộp; phòng bệnh tại bệnh viện; phòng họp, ìôp học và các p h ò n g làm việc iíịí trường học... 3 1.0 IV Phòng vui chơi, giải lao 2 0,!) V C óng trình phụ, tién sảnh, cẩu thang v.v...1 0,25 V iệ c b ả o vệ ịoà n h à k hỏi á n h n ắ n g m ặ t trời tro n g nhữ iig th á n g hè đ ư ợ c ihực; hiện b ả n g n h ũ n g m á i đ u a , h iê n , m à n h , c ử a c h ớ p cô' đ ịn h h a y di đ ộ n g , rèm c h e , c â y x an h . V iệ c x á c đ ịn h c h iể u d à i 6 v ă n g trên c ử a s ổ b ằ n g p h ư ơ n g p h á p b iế u đ ổ d ự a I r ê r việc x ác đ ịn h to ạ đ ộ c ủ a m ă t trời, C h iề u c a o c ủ a m ặ t trời lúc x ế b ó n g và g ó c p h ư ơ n g vị c ù a nó. 2. C hiêu sáng nhãn tạo V iệ c thiết k ế c h iế u sá n g n h â n tạ o c h o to à n h à cô n g c ộ n g th ư ờ n g s ử d ụ n g n h ữ n g n g u ổ n á n h s á n g s a u đ ây : đ è n h u ỳ n h q u a n g (đ è n th u ỳ n g â n ) đ è n m à u đ ã đ ư ợ c h iệ u c h ỉn h , đ è n Ciio áp... L o ại đ è n h u ỳ n h q u a n g c ó á n h s á n g trấn g , c ó th àn h p h ẩ n q u a n g p h ổ p h ù h ợ p với á n h s á n g b a n n g à y , d o d ó n ó đ ư ợ c s ử d ụ n g rấ( lổ t. T ro n g c á c to à n h à, nơ i cẩn m à u s ắ c c h ín h x á c ngư ời ta d ù n g loại d è n h u ỳ n h q u a n g c ó án h s á n g trắn g . C á c giải p h á p c h iế u sán g n h â n tạ o b a o g ồ m : ch iế u sá n g c h u n g , c h iế u s á n g cụ c b ộ và c h iế u sá n g k ết hợp. Q iiế u sá n g k ết h ợ p th ư ờ n g đ ư ợ c sử d ụ n g c h o n h ữ n g nơi m à ch iế u sáiig c h u n g ch ư a đ á p ứ n g y ẻ u cầu lao đ ộ n g , n g h ỉ n g ơ i, giải trí v.v... N g ư ò i ta p h â n biệt c á c loại tia c h iế u sá n g sau đ â y : á n h sá n g trự c tiếp, á n h sá n g k h u ế c h tán và á n h s á n g p h ả n xạ. G iả i p h á p c h iế u sá n g c h o c á c to à n h à đ ư ợ c lự a ch ọ n th eo d ặ c đ iể m lao đ ộ n g b ằn g m ắt và n h ữ n g y ê u c á u th ẩ m m ỹ c ủ a n ộ i th ấ t k iế n trúc. N h ữ n g p h ư ơ n g tiệ n c h iế u s á n g th ư ờ n g là 4 8 in ộ t b ộ p h ậ n k h ô n g tá ch rời c ù a nội chất. C h ú n e tạo ra m ộ l th ứ án h s á n g đ ộ c d á o tro n g toà Iihíí, c ó ả n h h ư ờ n g lérn đ ố i với s ự c ả m th ụ k h ô n g g ia n b ẽ n tro n g to à n h à . 3. Đ ạc điẻin âm học m ột số nhà công cụng N h i ệ m v ụ c ơ b ả n đ ư ợ c g ià i q u y ế t tro n g à m h(>c k iế n Irúc: - D u y trì, th ậ m c h í là m t ả n g c ư ờ n g đ ộ th a n h . íạ o ra tro n g to à n h à n h ữ n g đ iề u k iệ n cá n th iế t đ ể thircmg thứ c â m th a n h với chát lượng cao. - L à m g iá m c ư ờ n g đ ộ â m , Ih ậ m c h í Iriệt tiêu n h ữ iig a m g â y rối c h o c ả m th ụ th ín h g iá c lioiỊc làm Irờ n g ạ i c h o s ự n g h ỉ n g ơ i v à g iấc n g ủ b ìn h ihư ờng. T iiỳ th e o y ê u cẩu về c h ấ t lư ợ n g âm th an h , trong n h à c ố n g c ộ n g c ó th ể ch ia th àn h 3 loại sau đây: Báng 4. P hản toại ỉoà nhà cõng cộng Iheo yêu cắu chát lượng ảm thanh N hóm Yẻu cầu châ'i lượng âm thanh Toà nhà l Tính châì tư nhiên của âm thanh. Mức độ thu nhận âm thanh chuẩn xác II M ứ c d ộ ỉhu nhân âm (hanh chuẩn xác kể cả chuẩn xác vể ngôn ngữ 111 T ính chất tự nhiên của âm thanh và dộ chuẩn xác của ngổn ngữ - Các phòng hoà nhạc, p h ò n g nhạc giao hưcmg, nhà hát opcra. ‘ Phòng hội họp, g iản g dường, phòng th ể thao. - Nhà diễn kịch, chiếu phim. T ro n g c á c to à n h à d ù n g vào m ụ c đ ích tổ n g hợp íhì nh ữ n g y êu cầ u n êu tro n g b ản g được d iề u c h ỉn h b ằ n g các th iết bị c h ỉn h âm . Đ ế làm đicu lùiy ngư ời ta sử d ụ n g c á c biộn p h áp k iến trúc iản b iệ n p h á p k ĩ thuật. Â m đ ộ n g h e íốí tro n g n h ữ n g to à n h à k h é p kín c ó íhể đ ạt đ u ợ c tro n g trưèm g h ợ p kích th ư ớ c c ù a p h ò n g phù h ợ p với cưcm g đ ô c ù a ng u ổ n àni, hình d á n g c ủ a n h à tạo ra th u ậ n lợi c h o việc p h ân p h ố i n ă n g lư ợng â m m ộ t c á c h đ ổ n g déu, ch ấ t liệu âm d ư ợ c lự a c h ọ n p h ù h ợ p với y êu cầ u c ù a ảm h ọ c và d ư ợ c p h â n phối m ộ í cách thoà dáng. K h i l ự a c h ọ n k í c h c ỡ c ù a m ộ i p h ò n g c ó t h ế Ih an i k h á o i h e o b ả n g 5 Báng 5. T hể tích riêng cán có cùa toà nhà S I T Loại nhàT hể tích riêng tối đa cho phép mVngười 1 R ạp hál opera, phòng hoà nhạc v.v... 8 2 N h à kịch nói, rạp chiếu phim 6 3 G iản g dưòng. phòng họp 5 4 G ian phòng ứìè thao 12 Sô' lư ợ n g tố i ưu th ín h g ià tu ỳ th u ộ c v ào th ể tích c ù a to à n pỉ-à v à đ ư ợ c x á c đ ịn h th e o c ô n g thứ c: 4 9 N = (V - k hối tích p h ò n g ) K h o ả n g c á c h x a g iớ i h ạ n c ủ a c h ỗ n g ồ i tro n g c á c g ia n p h ò n g đ ư ợ c d ẫ n ra ở b ả n g 6 B ả n g 6. K h o á n g c á c h x a g iớ i h ạ n t ừ c h ỗ n g ồ i c ủ a k h á n g iá tới s á n k h ấ u h o ặ c m à n á n h STI Loai nhàK h o ả n g cách tối da giưa khán g iả và sân khấu hoặc m àn ảnh (m) ! G iảng đường, phòng họp: + K hông có hê thống ỉăng âm 25 + C ỏ hệ thống tảng âm 5 0 2 N hà hát opera, phòng hoà nhạc 35 3 N hà diễn kịch 27 4 R ạp chiếu bóng 50 5 Phòng nhạc giao hưòng 50 Ả n h h ư ờ n g c ù a h ìn h d á n g g ia n p h ò n g lê n c h ấ t lư ợng â m tă n g lên tro n g trư ờ n g h ọ p tả n g thế tích và k ích th ư ớ c c ủ a g ia n p h ò n g , và trở n ê n q u y ế t đ ịn h tro n g c á c to à n h à lớn. Đ iề u th u ậ n lợi n h ấ t v ề m ặ t â m h ọ c là h ìn h d á n g c ủ a g ia n p h ò n g đ ả m b ả o s ử d ụ n g tố t sự p h à n Xạ âm s ơ k h ò i v à g ó p p h ần tạo ra m ộ t trư ờ n g â m ih a n h k h u ế c h tá n đ ỗ n g đ ể u tro n g to àn b ộ k h ô n g g ian nhà. T rê n h ìn h 21 g iớ i th iệu đ ồ á n c á c g ia n p h ò n g c h o k h á n , th ín h g ià m à h ìn h d á n g c ù a c h ú n g c h o p h é p p h â n p h ố i d ều n ã n g lư ợ n g âm . Trưctng h ợ p bâì lợi vể m ật â m h ọ c là cá c g ian p h ò n g c ó h ìn h trò n , elíp, k ể c ả h ìn h v u ò n g góc (với tư ơ n g q u a n c h iể u dài g ầ n g ấ p đ ô i ch iề u rộ n g ). T h ố n g th ư ờ n g ngư ời ta lấy lỳ lệ c á c k íc h th ư ớ c p h ò n g n h ư b à n g 7. B ả n g 7. T ỷ lệ c á c k íc h th ư ớ c p h ò n g (N g u y ễ n H u y C ô n ) Chiểu cao (m) C hiều rộng (m ) C hiéu dài (m) I 2 3 - 3 ,5 1 2,5 3 , 5 - 4 1 1.6 2,3 1 3 5 V a i trò c ủ a â m th a n h tro n g v iệc tra n g â m n ộ i chất c ủ a c á c g ia n p h ò n g m a n g ý n g h ĩa ch ứ c n à n g c ũ n g k h ô n g g iố n g n h a u : tro n g c á c g iả n g đ u ờ n g và p h ò n g h ọ p thì v iệ c tra n g â m n h ằ m là m g iả m tiế n g ổ n , b ả o d ả m n g h e rõ liế n g n ó i; tro n g c á c p h ò n g h o à n h ạ c , n h à h á t ỉhì c ô n g v iệc Iran g â m n ộ i thất lại p h ải b ả o đ ả m c h o s ự p h o n g p h ú c ủ a â m th a n h và d u y trì đ ư ợ c tín h tự n h iê n c ủ a â m th an h . T h ờ i g ian â m v a n g d ổ i trờ lại và tỳ lệ p h ầ n tră m về đ ộ nét c ù a â m là n h ữ n g c h ỉ liéu c ơ b ả n đ ể đ á n h g iá c h ấ t lư ợ n g c ù a to à n h à v ể m ặ t â m h ọ c. 50 H ình 2 i: Am học cho các phòng biểu diễn nghệ thuật c ó lỏ t h ủ n g l à m í ừ k i m lo ạ i, g ỗ d á n , t h u ỷ t i n h d è o v.v... đ ư ợ c g ầ n v à o b ộ k h u n g (b ẳ n g g ỗ h o ặc k im loại v.v...). N h ữ n g v í d ụ v ề c ấ u t r ú c c ộ n g h ư ờ n g v ớ i n h ữ n g đ ặ c đ i ể m v ề í ẩ n sô’ h ú t â m c ũ n g đ ư ợ c d ẫ n ra ờ h ìn h 21, V ấ n đ ề h ú t àm tố t tro n g c á c to à n h à đư ợc q u y ế t đ ịn h bời vật liệu h ú t â m k h á c nhau, c ũ n g n h ư c ấ u ư ú c v à s ự tá c đ ộ n g tổng hợ p c ủ a c h ú n g b à o đ à m c h o tính tự n h iê n và k h ô n g bị m é o ă m . Sự p h ân bô' đ ểu đ ặ n à m ih an h c ũ n g đ ư ợ c q u y ết đ ịn h bởi c á u trú c h ú t ầm ở các bé inặí !ro n g p h ò n g (h ìn h 2 1 b ). K h i c h ọ n vị trí p h ò n g k h á n g iả tro n g toà nhà p h ải xéí d ế n v iệc b à o vệ n ó k h ò i tiến g ổn ỉừ b ẽ n n g o à i (từ n h à b è n c ạ n h , (ừ đ ư ờ n g p h ố , tiế n g đ ộ n g d o c h ín h th iế t bị tro n g n g ô i n h à d ó g â y nên). 4. T ám nhìn tro n g các toà nhà công cộng K h i n g ổ i íré n c á c g h ế tự a thì b ể m ặ l c ủ a n én n h à đ ã c ó k h ả n ă n g h ú t â m k h á c a o , d o đó c á c s ó n g â m đ ư ợ c tru y ể n đ i từ sân k h ấu h o ặc m à n àn h tới p h ía sau c ủ a g ian p h ò n g sè bị g ià m đí m ộ t p h ầ n lớ n ; n h ấ t là tro n g trường hợp c ó đ ò n g n gư ời. Đ iể u n à y d ẫ n đ ế n sự su y g iá m rõ rệt c ư ờ iig đ ộ â in th a n h ờ n h ữ iig cliỗ cácli x a tig u ồ n â m p h á t ra. Đ ể n â n g c a o c ư ờ n g đ ộ âm th a n h và làm c h o lẩm n h ìn tổ l ờ n h ữ n g c h ỗ x a să n k h á u h o ặc m à n ản h , n g ư ờ i ta á p đ ụ n g p h ư ơ n g p h á p n â n g c a o m ứ c đ ộ tru y ể n â m từ sâ n k h ấ u h o ặ c m à n á n h v à sá p x ế p c a o d á n c á c h à n g g h ế ờ p h ía sa u c ủ a g ia n p h ò n g . K hi sáp x ố p c h ỗ n g ồ i trên m ộ t m ặt p h ẳn g n g h iê n g c a o d ẩ n về p h ía x a c á n phải b ả o đ ám k h ô n g g â y v ư ớ n g m ắ t c h o ngư ời x em và b ào đ ả m sa o c h o âm th a n h đ ến trụ c tiế p với m ỗi m ộ l k h á n g iả . Đ iể u c à n írờ c ơ bàn về sự c ả m Ihụ thị g iác và th ín h g iác là đ ầ u c ủ a ngư ời n g ồ i p h ía ư ư ớ c . Sự q u a n sá t b ìn h íhưcm g m ộ t d iểm n à o đ ó Ihì c ó th ể đ ư ợ c đ ả in b ả o n ế u n h ư tia thị g iá c (irực tiếp từ n g ư ờ i x e m ) phải c a o h ơ n k h ô n g d ư ớ i 1 2 cm s o với tầm m ất cù a n giròi n g ô i p h ía (rư ớc T rị s ố n à y d ư ợ c gọi là "đ ộ vượt c a o c ù a lầ m m ắ t" { C ) và đư ợc d ù n g làm tiê u c h u ẩ n đ ể đ á n h g iá n h ữ n g đ iểu kiện tiếp n h ậ n thị g iác c ủ a n g ư ờ i x e m . V ì vậy ờ đ â y c ó m ộ t m ố i liên q u a n c h ặ t c h ẽ g iữ a đ iể u k iện tiế p th u th ín h g iá c v à th ị g iá c . (1) Độ chdnli lệch này m ang dấu (+) níu diểm quan sál thấp hcm dẩu cùa người ngồi ở hàng đáu, và mang d ấ u (-) khi đ iể m quan sál cao hơn đinh đ ẩu ờ hàng g h ế đ ẩu củ a nhóm ghế. 53 H ình 22: Tám nhìn trong phòng khán giả a) M ật cắĩ ngaỉìiỊ phòng chỉ ỉỉân nhìn tốĩ £ £ o c s1 20 c» 12 10 ^ £ o c 2 * 10 20 v) Lựa chọn tia nhìn khi xây diOì^ âộ dô\' jản 54 T ẩ m n h ìn k h ỏ n g c à n ỉr ờ c ó th ể d ư ợ c lỉiực h iộ n b ẳ n g c á c h s ấ p x ế p c h ỗ n g ổ i n h ư sa u : 1 - P h â n b ố c h ỗ n g o i t r ê n m ặ t p h ằ n g n g h i ê n g tréii h ì n h 2 2 b . V ớ i s ơ đ ổ s ắ p x ế p n à y th ì đ ộ c a o th ê m (r) tr o n g tát c à m ọ i h à n g g h ế đ ề u b ằ n g rihíiu, tu y n h iê n " đ ộ vư ợ t c a o c ù a tắ m m ắt" (C ) thì th ay đ ổ i (bời tă n g th êm ) ch o niọi hàng, trừ h à n g cu ố i c ù n g m à tại d ó đ ộ vượt ca o thôin là C n. V ì ộ c t ã n g t h è m g i á u ị c t ừ h à n g g h ế c u ố i c ù n g đ ế n h à n g g h ế đ ẩ u d ẫ n đ ế n v i ệ c l ò n c a o ch ỗ n g ồ i tro n g g ia n p h ò n g , điểu đ ó rất lốn phí. 2- Sự sắ p x ế p c h ỗ ngổi Iheo d ư ờ n g vòng cu n g . Đ iề u n ày làm g iả m sự tô n c a o c h ỗ ngồi đ ê n m ứ c t h ấ p n h ấ t (h ìn h 2 2 ). V ớ i s ơ đ ổ n à y th ì " đ ộ v ư ợ t c a o c ủ a id m m ắ t ” ( C ) là k h ô n g đ ổ i đ ố i với m ọ i hàxig g h ế , n h im g d ộ c a o Ihêm (r) ciia c á c h à n g g h ế thì lại íh ay đ ổ i đ ố i với m ỗ i h à n g ; đ iể u n à y tạ o sự bất tiện lớn c h o việc xây d ự n g (d o tã n g k íc h Ihước). 3- Sự sắ p x ế p c h ổ n g ồ i trên b ể m ật g ấ p k h ú c n h ư trẽn h ìn h 2 2 b - S ơ đ ồ n à y là sự k ế t h ợ p n a i c á c li k ể tr ê ii v à l ạ o t h à n h m ộ t sô’ n h ó m , t r o n g p h a m vi c ù a m ồ i n h ó m th ì c á c g h ế n g ồ i dược phân b ố Irên m ộí inặt phẳng nhất định. K hi tín h to á n d ỏ n h ìn k h ô iỉg bị c ả n trỡ và về cấ u trúc c ù a n ển n h à n g ư ờ i ta á p d ụ n g đ ộ d u n g sai dưứi đ â y d ể g iú p đ ơ n g ià n hoé viẹc kết lu ận c ù a c o n g th ứ c lín h toán. C liiều c a o c ủ a m ộ i k h á n g iả khi ngồi là l,2 n i; b ìn h d iệ n n ằm i:g an g q u a m ắt c ủ a người n g ồ i trù n g h ợ p với bìnli d iện d ọ c c ù a m ặt lưng ghế; k h o ả n g c á c h tư đ iể m đ ư ợ c q u a n sát tới h à n g g h ế đ ư ợ c th ể h iện b ằ n g s ố lư ợng d ãy g h ế c h ứ k h ô n g p h ải b ằ n g ch iều d à i tín h b ẳ n g m é t (h ìn h 22 a). Đ ỏ c a o th ê m (r) c ù a c á c h à n g g h ẻ trong p h ạ m vi inỗi n h ó m d ư ợ c lín h th e o c ồ n g thứ c ± h + C n r “ ----------- m h - là đ ộ c h ê n h lệch g iữ a đ iể m q u an sái với đ ìn h đ ầu c ù a n g ư ờ i n g ồ i ờ h à n g đ ẩ u líiột n h ó m g h ế n «^0 đó c • là đ ộ v ư ợ i c a o c ù a t ầ m m ắ t . C h ỉ tiêu đ ố i v ớ i c h ồ n g ồ i ờ t á n g d ư ớ i c ù n g là 6 - 8 c m , với b a n c ô n g n h à h á t h ìn h cá n h c u n g là 10 - 12crii. m - k h o ả n g c á c h từ d iể m q u a n sát đ ế n lưng h à n g g h ê đ ẩ u c ủ a n lìó m g h ế n h ấ t đ ịn h d ư ợ c thể h iệ n b ằ n g s ố h à n g . N ế u giữ a các Iihóm d ãy g h ế k h ô n g c ó lối đ i n g a n g q u a thì n d ư ợ c đ o tớ i lư n g g h ế c ù a d ã y đ â u íh u ộ c n h ó m tiế p theo. C h iể u c a o c h u n g đ ư ợ c n â n g lẻn Iro n g p h ạ m vi c ủ a m ộ t n h ó m d ã y g h ế , tín h th e o c ô n g Ihức: H = r( n - m ) n - là k h o ả n g c á c h từ đ iể m q u a n sá t đ ế n lư n g h à n g g h ế đ ầ u c ù a n h ó m h à n g g h ế n h ất đ ịn h đ ư ợ c th ể h iệ n b ằ n g s ố h à n g (c h iể u rô n g c ủ a m ỗ i h à n g x ỏ x íc h tro n g g iớ i h ạn 0^8 - Im). 55 N ề n g ia n p h ò n g th ư ờ n g đ ư ợ c c h ì a ra 3 - 4 n h ó m c h ỗ n g ồ i với sô' h à n g g h ế k h ô n g đ ể u n h a u . V ể p h ư c m g d iệ n k in h t ế n g ư ờ i ta s ắ p x ế p ờ n h ó m đ ầ u tiê n 5 - 7 d ã y g h ế , ờ n h ó m h ai 7 - 10 d ã v , ở n h ó m b a 10 - 14 d ã y v à v.v... K ế t q u ả ià n ể n n h à đ ư ợ c tiếp c ậ n m ộ t c á c h tố t n h ất với đ ồ thị lí tư ờ n g v ề m ặ t lí ih u y ế t ờ đ ộ c a o ít n h ấ t c á c vị trí c ủ a d ã y g h ế n g ố i. K h i tín h to á n lẩm n h ìn d ố i với m ộ t đ iể m q u a n sá t tro n g c á c n h à h át o p e ra n g ư ờ i ta th ư ờ n g á p d ụ n g m ộ t đ iế m p h â n b ố tại tru n g tâ m đ iể m c ù a d iển đ àn s â n k h ấ u , c ò n íro n g c á c n h à h át k ịc h th ì là m ộ t đ iể m p h â n b ố trên m ộ t tu y ế n v ạch n g a n g q u a c ử a sổ sâ n k h ấ u vối m ứ c 0 ,5 m c a o h ơ n so với n ể n sâ u k h ấ u . T ro n g c á c g iả n g đ ư ờ n g th ì là m ộ t đ iể m p h â n b ố ở trên b àn g iả n g h o ặc ở m é p d ư ớ i c ù a lá m b ả n g , tro n g p h ò n g h ọ p th ì đ ó là m ứ c tư ơ n g ứ n g vói đ ầ u c ù a d iễ n g iả; c ò n tro n g rạ p c h iế u b ó n g th ì là m ộ t đ iể m p h â n b ố ờ m é p d ư ớ i m à n ả n h v.v... (h ìn h 22 c). 56 C h ư c m g 4 NHÂN TỐ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ ỉ. Đ Ặ T V Ấ N Đ Ể B à n c h ấ t c ù a v i ệ c q u y h o ạ c h d ô th ị l à d ể th o á m ã n n h ữ n g n h u c ầ u ờ , đ i lạ i. n g h ỉ n g ơ i v à giải trí... c ủ a n h â n d â n m ô t c á c h th u ậ n tiện q u y c ù và có th ầ m m ỹ . M ụ c đ íc h q u y h o ạ c h đ ô thị và Iiông th ô n n h ằm x ây d ự n g c á c c ơ s ờ sản x u ẩ t và c á c k h u n h à ở, h ệ th ố n g c á c c ô n g trình c õ n g c ộ n g n h ư cơ quan, vườn trẻ, m ẫ u g iáo , trư ờ ng h ọ c, cơ sỡ v ã n h o á Ihể th a o , giài Irí, c á c iru n g tâm thương m ai... c h o n hu c ầ u ío àn d iẻ n tro n g đời s ố n g x ã hội. S ự p h â n b ố m ạ n g lưới cá c c ỏ n g irìn h vãn hoá và sinh h o ạt trên đ ịa b à n k hu d â n cư, đ ư ờ n g p h ố , n ô n g th ó n , đ ô thị,... đ ề u g ắn bó chặí ch ẻ với việc tạo lập c ả n h q u a n k iế n trúc tố n g thể. V iệ c k iế n thiết n ố n g thón và th àn h th ị được tiến hành ỉh eo kê' h o ạ c h c h u n g , tro n g đ ó tất c à m ọ i k h ía c ạ n h vể k in h tế x ã hội c ù a th àn h phố phải đ ư ợ c d ặt tro n g m ố i tư ơ n g q u a n với n h ữ n g y ê u c ầ u về vật c h ấ t và v án h o á c ù a toàn xã hội. T ín h c h ấ t d ặ c trư n g nhảt c ù a v iệc q u y hoạch đ ó thị ớ m ỏ i n ư ó c c ó k h á c n h au , n h u n g ih ư cm g g iố n g n h a u ờ c h ỗ v iệc q u y h o ạ c h x â y d ự n g đ ó thị p h ù h ợ p với n h ữ n g n h iệ m v ụ p h át Iriển k in h í ế q u ố c d â n nó i c h u n g . T ừ đ ó v iệc q u y hoạcli d ớ íhị th ố n g n h ấ t c ù n g vói v iệ c á p d ụ n g n h ữ n g tra n g ihiếí b ịrh iệ n đ ại nhất. V iệc lổ chức xủy d ự iìg trẽn n h ữ n g v ù n g d â n c ư đ ư ợ c tiế n h à n h c ó íín h d ế n c á c đ iều k iệ n ihiẽn nhiên n h ư địa h ìn h , hiróTig và cư ờ n g đ ộ gió, đ ịa c h ấ t, thiiỷ v ãn . c â y cán h , m ậi nước và các yếu tố kiiác c ó ản h hư ởiig đ ế n sức k h o ẻ và d iều k iệ n số n g c ù a c o n ngư ời. 'P heo luật lộ và theo các chỉ liốii về q u y h o ạ c h đ ỏ thị là lát cả n h ũ n g đ ấl điii c ó thố c ư trú đ ư ợ c đ ể u q u y h oạch Ihành nhữ ng k h u d â n c ư và phô' p h ư ờ n g b ao g ồ m Iroiig đ ó m ạ n g Jưới ciíc to à n h à p h ụ c vụ c!io siiih hoại h à n g n g à y và n h ữ n g sin h hoạt văn hoá, với s ự p h ân b ố írên m ộ t bán kín h pluic vu không C|uá l,5 k m , tức là c ầ n phải nằm ư o n g p h ạ m vi c ó íh ế đ i b ộ được, K h u ô n k h ổ c ủ a m ộ i k h u d â n c ư h ay p h ố phường dược x á c đ ịn h bời sô' d â n và m ậ t đ ộ d â n s ố p h ù h ợ p với n h à c ử a và s ố tầ n g đ ư ợ c q u y định. V iệ c q u y h o ạ c h c á c k h u d â n c ư là s ự h ìn h Ihành loàn b ộ c á c p h ứ c h ợ p c ô n g trìn h và sự p h â n b ố c á c íru n g tâ m c õ n g c ộ n g . N h ữ n g to à n h à m a n g ch ứ c n ã n g sin h h o ạt vĩin hoá n h ư các nơi c ó írư ờ n g đ u a , th ể thao, íhiíOTig m ạ i v.v... d ư ợ c cỊuy tụ Ih àn h n h õ m th eo chứ c nâng Irong n h ữ n g tru n g tâm n h ất đ ịn h c ù a lo à n th à n h phô' h a y ờ c á c k h u phố. M ỗ i tru n g tâm c ó n h ữ n g đ ặ c đ iể m riè n g về chứ c n àn g , vể h ìn h k h ố i k h ô n g g ian v à q u y h o ạ c h đ ô thị: 57 ở n h ư n g th à n h phô' n h ỏ . thị trấn, n h im g k h u la o đ ộ n g th ư ờ n g ch ỉ c ó m ộ t cn in g tâm h ao g ồ m n h iể u loại n h à c ô n g cộ n g . ở n h ữ n g th àn h p h ố c ỡ tru n g bìn h , nơi m à đ ất đ ai c ư trú đ ư ợ c c h ia th àn h n h iẻ u k h u Ihì ng o ài tru n g tâm c h ín h c ò n c ó tru n g tâm phụ. ở n h ữ n g th à n h p h ố lém, thì n g o ài m ộ t tru n g tâm c h u n g th à n h p h ố c ò n c ó c à m ạ n g lưới c á c tru n g tâ m p h ụ n h ò hơn. Sô’ lư cm g c h u n g c á c c ô n g t r ì n h v ă n h o á c ẩ n p h ả i đ ặ t t r o n g m ố i liẻ n h ộ v ó i s ố lư ợ n g c á c c ồ n g trìn h n h à ỏ tro n g c á c k h u d â n c ư d ể th o ả m ã n n n u c ầ u sin h h o ại v àn h o á c ủ a n h ân dAn. M ạ n g lư ới c ô n g írìn h s in h h o ại v ăn h o á c ũ n g n h ư c á c k h u n h à ờ cầ n đ ư ợ c tín h to á n treii c ơ s ở c á c c h ỉ t i ê u v ể q u y h o ạ c h đ ô tỉiị ( v í d ụ d i ệ n tictì b ã i d ồ x e tải c ó c h ỉ t i ê u là 1 8 m ’ c n o m ỗ i xe). II. QUY HOẠCH XÂY DỤKG c á c t r u n g TẢM c ô n g c ộ n g ở các tru n g tâm c ô n g c ộ n g hiện d ại n g ư ờ i ta th ư ờ n g á p d ụ n g hai k iểu x â y đ ự n g chính: • K iể u x â y d ự n g từ n g n h à riê n g lẻ, m ỏ i lo ại n h á m a n g ch ứ c n â n g p h ụ c vụ v à n h iểu loại n h à riê n g d ó lại d ư ợ c q u y tụ với n h a u th à n h từ n g n h ó m . - K iể u tậ p tm n g c á c loại n h à k h é p k ín th à n h ư iộ t k h u , tro n g đ ó m ỗ i to à n h à m a n g m ô t ch ứ c n ăn g k h á c n h au ; đ iề u đ ó c h o p h ép tạo ra m ộ t cấ u tru c k h ô n g gian đẹp. T h e o q u a n đ iể m k h ai th ác sử d ụ n g và q u a n đ iể m k in h t ế - k ĩ th u ật thì k iể u thứ hai là th u ậ n lợi h ơ n , bcfi vì n ó tiết k iệ m đ ư ợ c d iệ n tích x ây d ự n g d o th u g ọ n d ư ợ c c á c h ạ n g m ụ c c ỏ n g trìn h p h ụ trợ. V iệ c tổ c h ứ c q u y h o ạ c h k h ô n g g ia n c h o c á c tru n g tâ m c ô n g c ô n g với c á c c ă n p h ò n g riên g lẻ, h o ặ c c á c toà n h à k h é p k ín c ó th ể c ó c á c d ạ n g sau đây: - D iệ n tích c ù a m ộ t c ò n g trìn h c ó h ìn h d á n g h ìn n h ọ c tố t (c h ù n h ạt, v u ô n g , trò n v.v,..) c ó tư ờ n g b a o q u a n h t ạ o n ê n m ộ t k h ổ n g g ia n k h é p kín; - D iệ n tích to à n h à vừ a c ó tư ờ n g b a o q u a n h lại c ó tư ờ n g n g ă n ch ia th à n h p h ò n g riêng; - D iệ n tíc h q u y h o ạ c h tự do. K h u ô n k h ổ c ủ a m ộ t k h u đ ấ t x ây d ự n g là m ộ t y ế u tô' v o c ù n g q u an trọ n g đ ể sắ p x ếp ch ứ c n ă n g v à tổ ch ứ c h ìn h k h ố i k iế n trúc. K h u ô n k h ổ đ ó p h ụ th u ộ c v à o đ ặ c đ iể m sứ c c h ứ a c ù a c ô n g trìn h v à m ạ n g lư ới g ia o th ô n g v â n c h u y ể n c ù a th à n h phố. K h i b ố c ụ c m ộ t tru n g tâ m , đ iểu q u a n trọ n g c ầ n đ ạt đ ư ơ c là sự ă n k h ớ p v ớ i d iệ n tích, k h ô n g g ian , c á c h ạ n g m ụ c c ô n g trình, đ ịa h ìn h v.v... M ộ t tru n g tâ m th à n h p h ố h o ặ c tru n g tâ m ờ c ấ p n h ò h ơ n , tu ỳ th u ộ c k h ả n ã n g p h ụ c vụ m à q u y d ịn h ch ứ c n ả n g v à q u y m ô x â y d ự n g c h ú n g . T h ô n g th ư ờ n g tru n g tâ m n à y đ ư ợ c h ìn h th à n h từ n h ữ n g to à n h à q u a n trọ n g n h ấ t nhir: N h à u ỷ b a n h à n h c h ín h , h ộ i đ ồ n g n h â n d â n , rạp h át, irạm bư u đ iên , c ử a h à n g thưcfng m ại, b ệ n h v iệ n , tnícíng h ọ c v à n h ữ n g c ơ s ở lớ n k h á c c ó ý n g h ĩa p h ụ c vụ c h o to à n th à n h ph ố . 58 C á c loại tru n g tà m đ ề u p h ải đặt ờ vị trí th u ận liên n h ất c h o c ô n g việc p h ụ c v ụ v à g iao th ô n g đ i lại trên trụ c chính. N ó c ó thề b ao g ồ m m ộ t k h u h a y m ộ t s ố k h u vực liên hệ d ễ đ à n g v à c h ặ t c h ẽ v ớ i n h au , v à c ũ n g c ó thể đư ơ c p h â n b ố ở n g o ạ i vi c ủ a điểiii d â n cu... N h ữ n g to à n h à c ô n g c ộ n g c ỡ lớ n n ê n b ố irí ở ven khu d ân cư, ờ c h ỗ đ ộ c lậ p d ể tạ o ra nhữ ng đ iể u k iệ n th u ậ n lợ i n h ấ t c h o v iệc k h ai th á c sừ d ụ n g . N h ữ n g tru n g tâ m c ủ a địa p h ư ơ n g h ay cùa từng k h u đ ư ợ c p h â n b ố ở vị trí sao c h o b á n k ín h p h ụ c vụ h ợ p lí v à th u ậ n tiện k h i k h a i thác sử d ụ n g đ ố i với m ọ i n g ư ờ i d ân . V ề m ặ t ch ứ c n ã n g , n h ữ n g tru n g tâ m đ ịa phưcíng th ư ờ n g là đ a n ã n g h a y c h u y ê n dùng. N ỏu là tru n g tà m đ a n ã n g thì b a o g ồ m n h iều toà n h à c ó n h iỉn g c h ứ c n ă n g k h á c nhau; là c h u y ê n d ù n g thì tru n g tâm đ ó chỉ c ó ít loại n h à m ộ t ch ứ c n ã n g n h ấ t đ ịn h n h ư tru n g tâm th ư ơ n g m ạ i, tru n g tâ m thế d ụ c thể thao, trung tâm v ận tải, tru n g tâ m g iá o dục... Đ ư ơ n g nhiên, ch ứ c nãng c ủ a trung tâm có vai trò q u y ếl đ ịn h đ ố i với việc b ố cụ c chung tro n g k h u , kết k h u , p h â n n h ó m các to à n h à cô n g cộ n g p h ù h ợ p với đ iề u k iệ n c ủ a đ ịa phưcmg. K h i q u y h o ạ c h c á c tru n g tâ m từ ng k h u , nơi có d ò n g người q u a lại ỉớn, lu ổ n g x e c ộ đ ô n g sẽ m a n g đ ặ c đ iể m riên g . T h u ộ c về c á c tru n g tâm n à y là n h ữ n g tru n g tâ m th ư o n g m ại, vận lải, th i đ ấ u v.v..., n ơ i c ó rất d ô n g ngư ời lui tới su ố t n g ày đ ê m h a y th e o c h u k ỳ th ờ i g ian k h á c nh au . K h u ô n k h ổ đ ấ t đ a i c ủ a n h ữ n g tru n g tâm n ày cần được p h â n ra th à n h từ n g v ù n g , v ù n g c h o n g ư ờ i đ i bộ, v ù n g c h o d ò n g x e c ộ v à b ế n bãi, v ù n g c â y x a n h . M ố i q u a n hệ g iữ a c á c toà n h à c ô n g c ộ n g với đưcfng p h ổ và q u ả n g trư ờ n g tro n g p h a m vi giới h ạ n c h o p h é p d ư ợ c thể h iện tro n g giài p h áp b ố cụ c lo à n h à v à các b ộ p h â n tro n g toà n h à đ ó . tức là từ lối ra vào. bãi đ ỗ x e, lối lèn xiiông... Ọ u y h o ạ c h m ộ t tru n g lâm cần b á o d ả m sự phân b ố hợp lí c h ỗ n g h ỉ n g ơ i n h ư vư ờn hoa, đ ả o c á c h li ờ g ầ n c á c to à n h à c ô n g c ộ n g . T h ò n g th ư ờ n g tro n g k h u n h à ờ b a o g ồ m c á c n h à ở, c ô n g Irình c ô n g c ộ n g p h ự c vụ sin h h o ạt và vãn lioá, vườii c a y x a n h n g h i ngơi, vui c h d giải trí c ù a nlìăiì d ă n p i c h ỗ . T ừ n h ữ n g nội d ụ n g p h ụ c vụ ãn ờ và sin h hoại v ãn hoá Irẽn đ â y , m à q u y ế t đ ịn h tính ch ất k iế n trú c m ỗ i v ù n g (n h à n h iề u h a y íl tần g , kiến trúc p h â n li h a y h ợ p kh ố i...)- Sự c h u y ế n tiếp c ủ a c á c tu y ế n g iao th ô n g vận lải trong k h u ở c ầ n p h ả i đ ư ợ c loại trừ. S ự t ạ o l ậ p k h ô n g g i a n k i ế n tr ú c n h à ở, q u y ế t đ ị n h b(ífi g i ả i p h á p q u y h o ạ c h c á c n h à ờ v à lổ c h ứ c tru n g tâm c ô n g cộ n g (h ìn h 23). M ặ t k h ác , d o s ự h ìn h th à n h cá c hệ th ố n g g iao th ô n g đ ư ờ n g p h ố ò c á c k h u p h ố c ổ và íh ậ m c h í cả k h u p h ố m ớ i x â y đ ự n g đ ã tạo n ên s ự h ài h o à h ìn h k h ố i k h ô n g g ia n g iữ a c á c n h à ở v à p h ụ c v ụ sin h h o ạ t c ô n g cộ n g . T ro n g k h u ở, n g ư ờ i ta cũ n g thiết k ế n h ữ n g toà n h à p h ụ c vụ c h o sin h h o ạ t vãn h o á th ư ờ n g n g à y n h ư v ư ờ n trẻ m ẫ u g iáo , trư ờ n g học, cử a hàn g , p h ò n g th ể d ụ c th ể th ao , q u ản g irườiig, n h à ãn c ô n g c ộ n g , x u ở n g sừ a ch ữ a v.v... N h ữ n g to à n h à n à y th ư ờ n g đ ư ợ c q u y tụ th à n h n h ó m tại n h ữ n g nơ i p h ù h ợ p , th u ận tiện p h ụ c vụ m ọi n g ư ờ i tro n g khu. C á c s ơ đ ổ tạo l ậ p h ìn h k h ố i k h ỏ n g g ia n kiến trú c c ủ a tru n g tâ m đ ư ợ c d ẫ n r a ờ h ìn h 23. 5 9 H ình 23: C á c sơ đổ ọuy hoạch khu (rung tám dán cu. Những vi dụ bố trí nhà còng cộng 1. Sơ đ ò giới h ạn ch ứ c n à n g tiểu v ù n g v à k h u n h à ở A “ C ô n g trình s ừ d ụ n g h à n g n g à y ; B- C ô n g trình d ù n g đồ( x uâì ; r • C ô n g trình c ô n g c ộ n g c ù a th à n h p h ố tro n g v ù n g 2- Hướng nhà theo hoa gió cùa mối nước I và II - K h u vực k h í h ậu th e o k in h đ ộ ; III v à IV - K h u vực k h í h ậu Iheo vĩ đ ó 3- V í d ự giải p h á p tru n g là m c â y x an h c ù a liéu v ù n g 1- T rư ờ n g h ọ c 2- N h à trẻ 3- V ườn cây tiểu v ù n g 4- Khu Ihể ihao 5- Cừa hàng 6- G a ra 7 R ạp chiếu bóng, rạp hái. rv 4 - C ơ cấ u k h u n h à ỏ nơi dất phẳng b) n í ) r 5- C ơ cáu khu nhà ở thuộc địa hình phức lạp à) J 1____i i 6- N h ữ n g giài pháp quy hoạch trung tăm cô n g cộ n g c ủ a tiểu khu a) Sơ đổ lộ p trung; b) Sơ đ ổ đ iêm ; c) S ơ đ ổ Iiửa v ò n g tròn; d ) S ơ đ ổ v ù n g re rr | s | 3 | ' DJ2 s 5 6 5 5 6 Qd 5 5 a 3 — OĐ-m i------- ■ • ---- c s 5 sỊ ỊãỊ nr - i r 8- S ơ đ ổ b ố trí n h à c ô n g c ộ n g ờ tiểu k h u n h à ờ c ó k íc h th ư ớ c k h á c n h au . A - Đcm vị ỏ c ó : 2 4 .0 0 0 dùn; B - Đ ơ n vị ớ c ó : 6 .0 0 0 d â n ; C - Đ ơ n vị ở c ó : 2 - 3 .0 0 0 d ân 1. T rư ờ n g h ọ c 4. Cău lạc bộ 2. N hà ăií 5, N hà trẻ 3. Xưởiig 6, Cừa hàng 61 M ột cô n g trình giáo dục, thể th ao làm hạt n h àn q u y tụ các q u ả n g trường n h ỏ dành ch o cà người lớn lẫn trẻ em đươc p h ân b ố h ợ p lý ờ tn in g tâm khu nhà ờ. R iê n g các trẻ em tnrớc tuổi d ến truờng thì có những n ơ i r iê n g ở g ầ n n h à ở. C á c cử a h à n g th ì n ê n s ắ p x ế p ở n g o ạ i \ ’i k h u ờ. V iệc lạo lập m ó hình kiến trúc liên h o à n giữa các toà n h à để ờ và p h ụ c vụ sin h hoạt và văn h o á cô n g cộ n g dựa trên c ơ sỏ tác đ ộ n g q u a lại vể tương p h ản tro n g kiến trúc. T ập trung c á c công trình và toà n h à c ô n g c ộ n g thành lừng k hối ch o phép tạo ra đirợc những toà n h à có cấu trúc da d ạn g , làm c h o k iến trúc khu ờ phong p h ú hơn Việc phù xanh các trung tâm c ò n g cộ n g là điều k hông thể tách rời khỏi giải pháp quy hoạch và tổ chức k hông gian kiến trúc n ó i chung. N ó thưcmg chiếm 3 0 - 4 0 % diện tích khii ở. T u ỳ thuộc vào chức nãng m à tạo lậ p k h ô n g gian kiến trúc ch o c á c trung tâm th à n h p h ố và k h u vực, trong đ ó giải pháp q u y h o ạ c h cây x an h cũng g ó p phần tạo ra đặc đ iểm riêng của chúng. N h ư các vườn hoa ờ tru n g tâm , ngoại vi theo tuyến đ ư ờ n g , m ột c ô n g viên lớii, n h ữ n g v ư ờ n h o a n h ỏ là th u ộ c v ề g iả i p h á p k iế n tạ o v ư ờ n h o a c ó n g h ệ th u ậ t riên g . V ư ờ n hoa trong các toà n h à c ô n g c ộ n g cầ n phải đặt trong m ối liên hệ c ù a b ố cục toàn c ả n h , v ớ i h ư ớ n g đ i lạ i c h ủ y ế u c ủ a m ọ i n g ư ò i, tr o n g đ ó c ó c h ỗ n g h ỉ n g ơ i, c á c v ò i n ư ớ c p h u n k è m th e o b ế n ư ớ c, n o n b ộ , tiếu cản h ... III. SỰPHÂN BỐ CÁC TOÀ NHÀ TRONG KHU v ụ c C á c x ó m n g õ , d ư ờ n g phò’ h o ặ c c á c k h u ờ c ù a đ ò th ị thưcm g đ ư ợ c lự a c h ọ n t h e o c á c y ê u cầu đ ịa hình, đ ịa chất, thuỷ vãn th u ận lợi ch o x ây d ự n g và khai thác sử dụng: ch ả n g hạn ờ v ù n g đ ồ n g b ằ n g m ặ t đ á t n ẻ n c ó đ ộ d ố c tố i đ a là 1 0 % , ở v ù n g n ú i tố i đ a là 2 0 % , c ư ờ n g đ ộ c h ịu n é n c ủ a đ ấ t tố i íh iể u 2 k g /c m ^ , k h ô n g b ị n g ậ p lụ t, s ụ i lở, só i m ò n . V iệc phân b ố các toà nhà c ô n g c ộ n g phải tính đến h àn g loại y êu cầu: hợ p lí vể chức n ăn g và vể kinh tế kĩ thuật; p h ò n g ch áy ; g iao th ô n g di lại; vi khí hậu... T ro n g th à n h p h ố c á c toà n h à c ô n g c ộ n g c ỡ lón n h ư rạp h át, b á c h h o á... cán d ư ợ c tách xa c á c đ ầ u m ố i g ia o th ô n g lớ n c ủ a th à n h p h ố ; p h ả i c ó v ỉa h è c h o n g ư ờ i đ i lạ i v à c ó đ ư ờ n g v ò n g phân luồng (hình 24). V ới các toà n h à cô n g cộ n g ch ứ a đ ô n g người (rạp hát, sân vân đ ộ n g , n h à ga, chợ...) thì với m ụ c đích giải toả thường x u y ê n người ra khỏi nhà, người ta thiết k ế n h ữ ng khoảng trống tự do, và cả n hữ ng chỗ đ ỗ x e c ộ (hình 24). N hữ ng toà n h à n h ư th ế có lối ra trực tiếp đ ế n q u ả n g trư ờ n g , th ậ m c h í đ ế n đ ư ò n g p h ố ; c á n c h ố n g ồ n v à b ụ i b ằ n g c â y x a n h , p h ò n g ch áy tốt. C ác toà n h à n h ư trường học, b ệ n h viện, vườn trẻ, m ẫu giáo... thì đư ợ c phân b ố tự do lừ p h ía ngoài đường đỏ. ở đ ó c ó n h iều c ô n g trình k h ác n h ư thể dục th ể thao, vui chơi giải trí, q u ản g trưcmg n h ỏ có trồng cây xanh. M ặt b ằn g tổng thể k h u vực cầ n p h ả i xác định rõ rồi m ới p h ân b ố các c ô n g trình kiến trúc, đ ư ờ n g sá, qu ản g trường, b ế n bãi, n h ữ ng trang thiết bị k ỹ thuật... 6 2 Hình 24. Tổ chức các khu nhá cóng cộng lớn mBTSHamrttS 'ặrĩA /' 1 « Í^T t T iì aíỉíĩlỊ ] \ r ị \ r ^ * f Ị • ^ThBVỈữ ỉ I l- S o đ ồ tổ ch ứ c g iao thông đi lại 2- Sơ đồ quy hoạch quảng trong quảng Irường (hành phố trường đồ xe trước n h à ga B i l i i i i l ầ m ề ũ m ễ â ế ử ề ề ề ử $ S ê & ờ ậ S ẽ ề ễ ễ ẽ ễ Ệ Ệ ậ ề ề ề ử r' • Ỉ.&-? 6 Vùng phân tán người Đường xe tải 63 Đ ố i v ớ i lo ại n h à c ô n g c ộ n g p h ả i tạ o ra d ư ợ c m ộ t p h o n g íhái b ố c ụ c riê n g n ằ m tr o n g bô' cục chung; V iệc phòng ch áy ch o các to à nhà cần phải tuân theo q u y p hạm p hòng hỏa. V í dụ ờ V iệt N a m , k h i m ặ t b ằ n g n h à c ó h ìn h c h ừ k h â u thì ở g iữ a c ó sân tro n g , n h u th ế íl n h ấ t c ầ n c ó hai lối ra vào sân đó... C ác k hoảng cách giữa các n h à cò n m an g ý nghĩa*vệ sinh, với ý nghía này, các toà n h à c ố n g c ộ n g còn phải c ách x a n hữ ng c ơ s ờ c ổ n g nghiệp, các bến bãi xc cộ (gara, nơi đ ỗ xe...)' K h o àn g c ách n ày đ ố i với các toà nhà d ù n g vào đ iều trị từ 100 - 2 5 0 m , v ớ i cá c loà n h à c ỏ n g c ộ n g k h á c từ 5 0 - lOOm. v ớ i các nhà an d ư ỡ n g và n g h i n g ơ i nội trú thì không được dưới 500m . K h o ản g cách vệ sinh giữa các n h à c ô n g cộ n g , c ó tính đ ến sự che bó n g và các ảnh hường k h á c ; đ ư ợ c x á c đ ịn h th e o c h iề u c a o c ủ a c á c to à n h à v à th e o s ự p h â n b ố tư ơ n g tá c c ủ a c h ú n g với n h a u ( b ả n g 8 ). B á n g 8 . K h o ả n g c á c h vệ s in h g iữ a c á c to à n h à c ò n g c ộ n g Khu vực khí hậu Khoảng cách I II III giữa các toà nhà ở khu phố ở đưcmg phòở khu phố ờ đường phố ở khu phố ở đườiig phố • G iữ a các chiéu dài toà nhà • G iữa cá c đ ẩu héi 0 ,5 -1 chiẨu cao 0,25 - 1 chiểu cao 0 .5 - 1 chiểu cao 0 . 2 5 . I chiéu cao 2 chiéu CâO 1 chiều cao toà nhàI chiểu cao 1 chiéu cao 1 chiếu cao K h o ản g cách vệ sinh giữa các loà n h à phục vụ trẻ con như: b ện h viộn, trường học, nơi g ừ i trẻ c ầ n íh a m k h à o c h ì ú ê u k h ô n g dưới 2,5 c h iề u c a o c ù a lo à Iilià, d ù n g clìO lẫl cả m o i khu vưc k h í hâu. 64 C h ư ơ n g 5 NHẢN TỐ NCHỆ THUẬT V iệc lạo lập k hông gian kiến irúc nhà công cộng k h ô n g chỉ ch ịu ảnh hường bời chức H ãng, g ia o th ó n g , tự n h iê n , m ô i Irườ iig q u y h o ạ c h đ ô th ị, vật liệ u k ế t c ấ u v à k in h tế x â y ( lự iig m à c ò n l i ê n q u a n đ ế n n h ữ n g n h â n t ố n g h ệ t h u ậ i t l i ẩ m m ỹ k h i t h i ế t k ế c ồ n g I r ìn h . G iá tri c ù a n h ữ n g c ô n g trìn h k iế n trú c p h ả i th o à m ã n y ẻ u c ầ u v ề th ẩ m m ỹ k iế n trú c. H ình khối đường nét, m àu sắc, ti lệ kiến trúc nhằm hoàn thiện m ột iư tường nghệ thuật, m ột ý Urởng thâm m ỹ của cỏ n g írình thuộc xã hội đưong íhời là rất cẩn thiết. N hân tố nghệ íhuật á n h h ư ờ iig d ế n q u á trìn h n g h iê n c ứ u c ô n g trìn h v ề n h ữ ỉig k h ía c ạ n h sa u đ ă y : I. BỐ CỤC KIẾN TRÚC Khi n g h iê n cứii sắp x ếp các bộ phận củ a ngôi nhà trẽn m ạí bẳng và theo số tầng là cà inội quá trình cụ thể h oá d ây chuyển chức nàng nào dó, đ ồ n g thời phải g ắn b ó chật ch ẽ với in õ i rrư ờ n g b ẽ n n g o à i đ ẻ tạ o ra m ộ t íổ n g th ế k iến trú c h o à n m ỹ . N h ữ ng ngôi nhà như thế lại phản ánh dược khía cạnh lịch sử văn hoá dân tộc thì nó sẽ tổn tại m ãi với thời gian. N hư ỉổng thể kiến trúc cành q u an ờ khu V án M iếu Q u ố c T ừ G iám J4à Nội: sự gắn bó chặl chẽ giữa kiến irúc con người và cánh q u an dến nhuẩn n h u y ễ n . T ro n g đ ó cách bô' cục tổ n g thế đã tạo ra đường trụ c kiến trú c chính và phụ đ áp ứng được chứ c năng cồng Irình. C ác công trình Bái dường Đ ại T h àn h Đ iện và nhà Đ ại bái Khải T h àn h Đ iện đ ã d ó n g vai trò kiến trúc hại nhàn ờ vị trí kết thúc Irục chính cùa toàn khu vực rất thoả đáng. X u n g q u an h khu V ãn M iếu đirợc b ào vộ b ẳn g những bức tường thành vuông ván với những cổng ch ín h phụ vừa nghiẽm trang song lại du y ên đ á n g hoà quện vdi kiến trúc khu vực, đ áp ứng tuyêi dới với nhĩmịỉ quy luât b ố cục kiến trúc (xem hình 25). II. CHỦ YẾU, THỨYẾU VÀ HẠT NHÂN TRONG B ố c ụ c T rong m ỗi lác phám nghộ thuật bao giờ cũng có m ộ t chú đế c h ín h được thể hiện nổi bật và h ấp dẫn nhấỉ. N ó được làm rõ thêm bời các yếu tố hình khối, đường nét, m àu sắc, cầy xaiih, m ậl nước v.v... Cái chù yếu irong bô' cụ c kiến trúc được xác định bời nội d u n g cô n g trình vể chức năng phục vụ, ý nghĩa chính trị, tư íường xã hội m à ngưòi ía đặt cho nó. C ái ih ứ y ế u là tất c ả n h ữ n g cái gì thuộc vể b ổ su n g phục vụ m ụ c đ ích c h ín h và tâng c ư ờ n g thêm c h o nội d u n g c ù a cái-ch ù yếu. V í d ụ c ó n g trìn h c h ín h 3 tầng c ù a C u n g vàn h o á Hĩru nghị hướng ra q u ả n g trư ờng 1-5 đ ã đ ó n g vai trò chù yếu. C ác toà n hà p h ía sau là Ihứ yếu. N hà hát lớn ờ vị trí cuối đường Tràng Tiền đóng vai trò chủ yếu. N h à ga đường sắt H à N ội ờ hướng đ ầu trục đườiig Trấn H ưng Đ ạo cũng đóng vai trò chù yếu. N hững nơi đó đều g iữ vai trò thoả m ãn chứ c nâng là phòng khán giả và khu vực đ ó n k h ách cù a n hà ga. 6 5 1 ẫ 'tfli / r t '%u .—__“ífl ' - j f « • -C s z z o 5 ^ in »0 r^ c<0). 0 I . . b - ệ | . | Q c I = c « sUJ /ỉd “ I «»ịf ^ R . - “C^ ữO s: I 'ẫ „ sc •° § - s .'^ .ễ • g | Q i ^ Q - . d — cc — — - " c .5 c Ì > ễ | í : i ềí - Q 1 h M 'ẻ: ẩ | t : :S « .Q ịs z Q J H . . < CQ . tÀ, ^ \0 o ổ .i > Q ^ • • < Ọ3 ^ H (N H 66 M ội n h à hay m ộl nhóm n h à nơi diẻn ra các hoạt d ộ n g sinh hoạt củ a con người kèm iheo m ộ í h a y m ộ i sô' Irụ c d ẳ n d ẳ í s ự d i c h u y ế n c ù a c o n n g ư ờ i tới c á c c ỏ n g trìn h đ ó h a y là m ộ t loạt tru n g tã m b a o g ồ m p h ò n g k íián giá, p h ò n g k h á c h h a y n h à đ iể u d ư ỡ n g , b ệ n h v iện , trường học... đều là những hạt nhãn của cõng trình. Khi tiếp xúc với công trình kiến irũc, con người di qua cổng chính hướng tới cô n g irình hiiv n h ó m c ổ n g trìn h c h ù y ế u . Nơi d ó dược coi là liại n h an c ù a b ố cụ c. B à n g c á c h k ế t h c ^ c á c t r ụ c b ố CỊIC n g ư ờ i t a I h iế l l ậ p r a đ ư ợ c m ổ i l i ẽ n h ệ g i ữ a c á c q u ầ n thế kiến trúc cỏ n g cộng và nhà ờ, cống xưcnig ỉrong m ội b ố cục thống nhất, thì trung tâm Ih àiih p h ố đ ó n g v a i trò h ạ t n h ãn . III. HÌNH KHỐI KHÔNG GIAN TRONG B ố c ụ c KỉẾN TRÚC T ừ không gian bẻn (rong loà nhà, không gian xung quanh q u àn g trường, hai bẽn đườĩig p h ố . x ó m là n g là n h ữ n g k h ô n g g ia n m a n g tín h tổ c h ú c h ìn h k h ố i k h ô n g g ia n k iế n trú c rất n g h ệ ih u ậ t và c h ặ t ch ẽ, H ìn h khối v à k h ỏ n g g ian bên (rong cù a m ộ t to à n h à b a o g iờ cũ n g hài h o à và lương phún v ái k h ô n g g ian x u n g q u an h . Đ ó là kế( q u ã củii việc tạo lập h ìn h khối k h ố n g gian k iế n trú c . V iệ c tạo lậ p k h ô n g g ian kiến irúc cảnh q u a n k h á c với tạo lẠp k h ò n g gian k iế n trúc c ô n g trình. Khi tạo lập k h ò n g gian kiến trúc cành q u an , về m ật địa th ế người ta xác lập m ộ t vật c h u ẩ n c ó ý n g h ĩ a k h ố n g c h ế n h ư ĨTIỘỈ n g ọ n đ ồ i , t r u n g l â m b ì n h n g u y ê n , ờ đ i ể m c a o t r ê n b ờ biển v.v... Đ ó là vật chuẩn cúa khống gian m ang lính kiến trúc. N ó đ ó n g vai trò khốtig chế, nổi bậl g iú p cho việc quan sát (rong không gian xung quanh dẻ dàng. V ậ i ch u ẩ n vể m ạ t k iến tn ic ờ d ị a thẻ k h ố n g c h ế k h ỏ n g g ian c ó th ế là m ộ t tượng đ à i, m ột toà n h à h a y m ộ t c ô n g trìn h c ó d á n g vè h á p d ẫ n loàn klui vực, N hư ng việc ĩạo lập k h ô n g gian sẽ phức lạp hơiì khi nhiểu công trình, nhiểu toà n h à có hình khối khác nhau. V iệc lổ chức k h ổ n g gian bẽn Irong toà nhà là b ố cục các phòng, hành lang, liền sảnh, sắp xếp thiết bị, trang trí m àu sắc, chiếu sáng, cây cánh, m ặt nưốc, sân vườn theo chức nàng cùa m ỗi loà nhà. T oàn b ộ công việc này nhằm ỉãng c irà ig thêm c á m xúc tốl đ ẹp ch o người s ử d ụ n g . H ình khối kiến trúc có thế có nhiều dạng khác nhau, đơn giản về hình học như hình trụ, hình (háp, hình n ó n , hình nừa viên lại đến d ạng hỗn hợp thành các hình khới phirc tạp từ c á c h ìn h đ ơ n g iả n k ể trên. Nét n ghệ th u ật cù a hình khối kiến trúc cần gắn liển với việc thi cô n g x ây dự ng thuận [ợi. H ình khối kiến ư ú c cần gọn gàng, khoẻ m ạnh, gợi càm nghẹ thuật. T rong thiên nhiên hiếm gập các hình tượng c ó hình học giàn dơn. Vì thế, hình khối toà nhà càng có hình khối đ ư ợ c (inh g iả n , c h ứ c n ă n g rõ rà n g c à n g dề d à n g nói bât sự k h o ẻ k h o ắ n v à g â y ấ n tư ợ n g đ ẹ p trong m òi trưcmg. Đ iều n ày đươc chứng m inh bời hình dáng K im T ự T h áp của A i C ập, cái đ ẹp bời các hình khối hình tháp cô đọng tạo ra ấn tượng m ạnh về n ghệ thuật, m ãi m ãi tồn lại. 67 Hình 26i Hình khối kiến trúc và những nguyên tấc phán tích thẩm mỹ / ĩ \ 111 -N. V — / ' V 7 " V \ 1 '•V / - H ìn h k lìấ i k iế n irú c c ó th ể ỉh á ỳ s ự d ơ ỉĩ íỊÌản h a y p h ứ c Ịợp c ủ a h ìn h d á n g h ìn h h ọ c h o ặ c c á i h ộ p h ậ n c ủ a clỉúnịỊ. H inh khỏi lãng mộ Tạo bòng còng trinh 2- H ìn h k h ố i kiế n trú c d iễn c ả m th ẩ m m ỹ 68 1 UẳÌAlỉẳJlẳị»IÌl5ỊlỊỊÌỄiỉ ÌiSS£='^BVkíìBd=i."=ìfe Phản chia khốỉ Ihanh nẳm ngang, kéo dảl, thẳng dửng, trụ lạo nhịp diệu ĩ^h ừ ìì^ n ụ ^ y é n ĩẳ i' p h à n c h ia h ìn h k h ố i kiế n írúc. 69 Sự gắn bó giữa đường nét kiến trúc nàm ngang hay thẳng đứiig, m àn g đặc với m ảng rỗ n g , k h ố i c a o h a y th ấ p x u n g q u a n h k h ố i c h ín h v à m à u s ắ c c ó v ẩn lu ậ t, c ó tưcíng p h ả n , di\n đ ế n sự c à m th ụ n g h ệ th u ật h ợ p lí. T ro n g sự so sá n h từ n g p h ần tro n g lo àn b ộ c ô n g trìn h kien trúc m à con người c ó th ể phân tích được đ ể ch ấ p nhận vể m ặt n ghệ íhuậi (hình 26). IV. QUY MỒ KIẾN TRUC T h e o n g h ĩa th ô n g th ư ờ n g thì q u y m ô đ ư ợ c x á c đ ịn h bởi m ố i q u a n hỗ k íc h th ư ớ c CÚLỈ m ộ t vật thể nào đ ó có đ ộ lớn (rong k h ô n g gian. C òn qu y m ô trong kiến trúc íhì phạm trù k h ô n g chỉ nói về kích thước inà chủ yếu nói về bớ' cục. Nó được thể hiện bằng sự tưcmg quan giữa các bộ phận cùa m ột vật thổ, không phụ thuộc vào đ ộ lớn thật sự của vật thể. N ó cũng có thể đ ặc trưng ch o cả cõng trình lớn. công trình nhỏ, phức tạp hay đơn giản. Đ ó là những khái niệm rất cơ bản về hình khối khòng g ia n tr o n g bô’ c ụ c k i ế n trú c . N ếu bề m ặt củ a m ột công trình c ô n g c ộ n g bị ch ia n át vụn, những tấm đ á !hô n háp đ ồ sộ ờ m ặt trước ngôi n h à ờ, về qu y m ô kiến trúc k h ô n g hiện đại. Vì n ó k h ô n g gắn với nội dung vật chất và tinh thán của tác p h ẩm kiến trúc. X em ra về qu y m ô kiên trúc rát gần vói khái n iệm tổ chức thiết k ế m ặt đứng, phân vị đư ờ ng néí, m ản g đặc rỗng c ó ãn n hập với chức n ã n g to à n h à k h ô n g , h a y n ó i c á c h k h á c c ó h ổ n k h ô n g (h ìn h 26). V. SỰCÂN Đ ốỉ VÀ HÀI HOÀ TRONG KIẾN t r ú c S ự c â n d ố i c h ín h là s ự c á n b ằ n g g iữ a hai m ố i q u a n h ệ. Đ ó là a : b = b ; c , tứ c là s ự píiụ thuộc hài hoà cù a hai b ộ phận riêng biệt đối với b ộ p hận Ihứ ba. Đ c phiin lách hài hoà m ột hình khối k h ổ n g gian trong m ố i phụ thuộc cân đối cù a các b ộ phàn, người la tạo ra hàng loạt b ô phân liẻn liếp hài hoà, c ó m ột Irị số k h ắn g định vể q u an hệ tí lẻ. H ệ th ố n g đơn giíin nhất vể quan hộ lién tiêp hài h o à này là sư tương lự giống nhau vể hình học cúa các tam g iá c . H ệ Ih ố n g q u a n h ệ ti lệ n à y đ ã đ ư ợ c Iig h iẻn CÚII v à d ề x u ấ t tại n ư ớ c H y L ạ p c ổ đ ạ i. và nó đã được áp d ụ n g rộng rãi ỏ Ai C ập T rong nển kicn irúc kinh điển người ta rất hay sử dụng hệ iliống q uan hệ liên tiếp hài h o à ; đ ó là q u a n h ệ tỉ lệ g iữ a đ ư ờ n g h u y ề n c ủ a m ộ t h ìn h v u ô n g v à đ ư ờ iig h u y ề n c ú a m ộ t h ìn h c h ữ n h ậ t c ó c á c c ạ n h ỉà 1: 2. Đ ó là tiết d iê n vàng, C ùng với các m ối tương quan cân đối hài h o à dược th ể hiện trong các số vò tỉ, người ta cò n sử d ụ n g c ả những m ối tương q uan dược th ể hiộn bằng các sớ nguyên. D ạng dơn giàn n hất Irong cá c m ối quan hệ n h ư th ế là sự p hần đ o ạn bề m ật cù a h ìn h khối k h ô n g gian. T rong kiến trúc c ổ điển, d ạng phân đ oạn này được áp d ụ n g phân b ố các hạng cộ t có nhịp đ iệ u th e o h ệ m é t đ ã m a n g lại m ộ t s ự c â n đ ố i h à i h o à tro n g x â y d ự n g th ù c ô n g . S ụ cftn đối tro n g kiến trúc hiện n ay dược tiến h ành b ằn g các p h ư ơ n g p h áp xây dim g lắp ráp các b ộ phận đã đ ú c sẵn, nét đặc trưng về kích thước c ủ a chúnị; vẫn kẻ' thừa hệ m ét c h o tất c ả các cấu kiện x ây dựng. N h ư n g đirợc phản biệt theo m ỏđun. Đ ơn vị d o cơ bản b ằn g lOOmm. 7 0 Tã( cá m ọi bộ phận của công trình, dù lớn hay nh ỏ khi được nhìn b ằng m ắt ihì đéu chịu n iộ i s ự s a i lệch v ề q u a n g h ọ c n h ấ l đ ịn h . C o n ngirời, k h i tiế p c ậ n với to à n h à thưcm g n h ìn IIÓ lìhư m ội hình ảnh càn g ngày càn g thu nhỏ lại, Irong khi đ ó các b ộ p hận riêng biệt cù a toà Iihà tu y rả n g trên th ụ c tê' vẫn là c â n dối hài hoà, bị n h ìn n h ậ n m ộ t c á c h sai lệch. B ời v â y c ẩ n p h ả i c ó s ự tu c h ỉn h vể k ích th ư ớ c c h o từ n g b ộ p h ạ n c ủ a to à n h à , n h ằ m m ụ c d íc h là là m c h o s ự c à m n h ậ n c ù a m ọ i ngirời đ ổ i với từ iig p h á n v à đ ố i v ớ i to à n b ộ to à n h à Irờ nẻii đ ú n g đắn. Đ iều này được tiến hành chù yếu đối với các phần ờ trẻn cao của toà nhà bị chc k h u ấl bởi các khối thấp hcfn. N ó cũ n g được tiến h ành cả đối với n h ữ n g Ihành p h ầ n kiến tạ o n ê n k h ô n g g ia n b ê n tro n g c ù a to à n h à , n ơ i c h ù y ế u đ ư ợ c x e m Iih ư là n h ữ n g h ìn h à n h bị ih u n h ỏ lại, B ằ n g c á c h á p d ụ n g b iệ n p h á p "tu c h ỉn h q u a n g h ọ c " , n g ư ờ i k iế n trú c s ư p h ải gắng đạt dược sự củn đối hài hoà này, lức là phải đạt dược ấn tượng vể sự cân đối hài hoà c ú a to à n h à (h e o đ ú n g b à n c h ấ t m à n g ư ờ i k iến trú c s ư đ ã ấ n đ ịn h . T rẽn hình 27 dăii ra m ột sơ đổ vé các m ối quan hộ, ihường dược sử dụng trong việc phân đ o ạn [heo hộ m ét đối vói các hình khối k h ô n g gian. Bằng cách d ẳn ra m ột hàng cột, h ìn h ả n h đ ã c h ỉ ra sự k ẽ ì h ợ p c á c m ới q uan hệ g iàn đ ơ n và hài hoà; m ố i q u a n h ệ th ứ n h ả i là cỊuan hệ theo chiều ngang và xác định khoảng cách giữa các cột, cò n m ối q ủan hệ thứ hai là t^uan hệ theo cliiểu đọc tạo ra các lỉ lệ iươiig xứ ng giữa thân cột với m ũ cột. ở đ â y cũng d ản ra các ví dụ điển hình nhát khi m ô đ un được sử dự ng là m ội cơ cấu ihành phíin m à qu y m ô của nó có ảnh hường dến tính cách chung củ a toà nhà hay cùa công Irình: T ro n g m ội gian p h ò n g ihể thao khép kín thể hiện qu y m ỏ diện h'ch thể ih ao (diện lích c ù a đ ấ u trư èm g ) tro n g m ộ t trư ờ n g h ọ c thì đ ó !n q u y m ó c ù a c á c I q ) h ọ c , tro n g n h à ò th ì đ ó là c h iề u c a o c ù a c á c tá n g là k íc h th ư ớ c ci'ia c á c g ia n p h ò n g . N gọn tháp củ a Bộ T ư lộnh Hái quđn ờ L eningrai (hình 27) chỉ ra biện p háp tu chinh cỊuang h ọ c , ờ đ â y k iến trúc sư đ ã n â n g thêm ph ần c a o c h ín h giữ a c ù a to à n h à d ể s a o c h o khi Iihìii nó Iiong m ối iươiig quan vỏi Iiiặl pliẳng tủ a cứa chínli Iigười la không có càm giác như n ó bị th u n g ắ n lại, m à là đ ư ợ c c ả m n h ậ n d ú n g n h ư n ó v ố n c ó tro n g d ó á n đ ă d ịn h . VI. GIẢI PHÁP KIẾN TẠO CỦA CÔNG TRÌNH VÀ S ự B lỂ U HIỆN NGHỆ ThUẬT C Ủ A C H Ú N G T ro n g b ố cục kiến trúc cho m ột cõng (rình Ihì giài p háp kiến tạo bảo đàm sự cân bằng lĩnh h ọ c liồn q uan ch ặt chẽ với dây chuyển chức nâng, với hình d án g cùa công trình và với lính chất cùa nguyên vật liệu xây đựng. V iệc lựa c h ọ n m ội giải pháp nhằm ihể h iện được hình d á n g nghộ thuật ổn dịnh cho mội ch ư ơ n g irìn h n ào đ ó được gọi là giải pháp kiến (ạo củ a cống trình. Đ ó cũ n g là nhiệm vụ q u a n tr ọ n g c ủ a k iế n írú c sư. C ác giái pháp kiến tạo cùa các công trình kiến trúc được xác đ ịn h bằng linh chất ổn đ ịn h và cân b ằng đ ã định ra ch o các m ối quan hẻ q u a lại cù a chúng. T u ỳ thuộc vào đậc lính c ù a n g u y ê n v ậ t liệ u x â y d ự n g và trìn h đ ỏ k ĩ th iiật x â y d ự n g m à g iả i p h á p k iế n tạ o , c â n c ứ th eo nguyỄn tắc cấu Irúc cùa bàn ihân, có thể được phân ra m ột số loại chính như sau: 71 Hình 27: Tĩ lệ kiến trúc • Môđun và quang học bổ sung / ✓ \ / V s■/4-2V5 / ® V \ \ ' \^2 V1.1V2\ \ Ar nTs nÍ + 2 Á ✓ V \ ^ - 2 V3 ^ .1 1 \ 1 \ 1 \ 1 \ 1 / 11 A Dường chéo hìiìh vuỏng bất Vs V ai trò liếí diện vàng Tiết diện vàng xuất hiện từ đẩu tấl cả các tỉ lệ cân đối đường chéo 2 hình vuông 7- T r ậ i tự c â u đ ố i liên tụ c có th ể đ ư a vàớ ĩo ủ n h ọ i 3 ----------------------------------------------------------------------------- 5 2 - M ổ i liêìì h ệ àơ fi g iá n tạ o ra ĩiế ỉ d iệtì h ệ m é ĩ c ủ a h ìn h k h ố i h o ặ c k h ô n g ^ian. m fĩi lũ ũ ũ m m ữ ũ m íũ 0 liĩ’ i mi tro m ũ Cửa lổn troiig Sân vận dộng có Rạp xiếc rạp hát mái lớn sân khấu tròn D Cũ Ị-m a ìĩt R ạp chiếu Trường học N hà có puncn bóng màn điển hình có tường lớii llico ảnh rộng lớp lớn tầng nhà 28.0 1270 10.65 2t.ỉ9 3 - QỊíartịĩ lìợ c h ổ s u n ^ 7 2 Hình 28: Nhà triển lam hoà binh thè giới ỞOĩiaca thuộc Ngữy xáy diĩng 1970 a) Mậl đứng b) M ạt bẳng lẩng ỉnột; c) MíU bỗng tấng 3 73 - G iải p h áp k iến tạo đơn g iả n n h ấ t là c á c bức tirèmg. V ật liệu xay tường ch ịu sức nén d o trọng lượng cù a toà nhà và các vật ch ứ a trong đó. T rọng tái m à bức tường phài chịu đựng, theo q u y luật ch ú n g phài được phân b ô đểu. - G iải p h áp kiến lạo phức tạp hcm là hệ th ố n g d ẳm , xà, cột đỡ. ớ đủy người la sử d ụ n a những vật liệu phù hợ p với đặc đ iểm ch ịu lực củ a chúng, Với việc sáng c h ế ra hệ thống này, k h ả n ă n g b ố c ụ c d ư ợ c m ờ ra k h á rộ n g , d o đ ó làm p h o n g p h ú ỉh cn i c h o h ìn h d á n g kiến Irúc. - G iả i p h á p p h ứ c tạp h ơ n nữ a !à k ết c ấ u v ò m ỏ n g được thể h iệ n việc s ừ d ụ n g vạt liệ u h ợ p lí về ch ịu lực. G iải p h áp này giúp ch o k iến trúc sư tạo ra được nhiểu h ình d á n g kiến irúc phức tạp k h á c n h au . N ó đ ư ợ c đ ặ c b iệt p h á t triển rộ n g rãi trên th ế giới. - Sự phái ư iể n tiếp Iheo là các loại k ế t cấu d ây treo hay d ầm k hổng g ian bẳng thép rỗng tròn chịu lực lớn C ác kiểu vòm đã được hoàn ihiện về m ặt chịu lực dù là b ằn g bé lông cố t sắt hay (ìiép đều vượt k h ẩu đ ộ nhà rất lóĩi. T ro n g những nãm gán đây người ta đ ã c h ế tạo ra những cấu kiện bê tỏng cóì thép ứng suất trước c ó khá n ân g chịu lực k éo rất lớn. N hữ ng cấu trúc này được d ù n g chú yếu làm m ái lợp n h à vạn năng. N ếu ỉa x e m xét kĩ việc ứiig d ụ n g g iải pháp kiến tạo trong suốt thời g ian dài cùa lịch sử k iế n trú c v à k ĩ th u ă l x â y d ự n g th ì s ẽ th ấ y g iả i p h á p đ ó d ã p h á i triể n v à là m p h o n g p h ú th ê m ch o c á c p h ư ơ n g p h á p b ố c ụ c kiến Irúc. N h ữ ng íhành tựu nêu írên đ ã g iú p m ờ rộng khả năng hình iượng h o á k iến trúc tạo nên hình d án g cùa các cô n g trình, kiến trúc p h o n g phú hơn. N hiều viện kiến ư ú c ch u y ẻn sâu đã n g h iên cứ u n h ữ n g g iải p h á p thiết k ế và x â y d ự n g c ô n g Irình b ằ n g vậi liệu m ới n h ư c h ấ t d ẻo , h ợ p k im n h ẹ c h o lo ại n h à đ a n â n g . Vll. SỰT1Ắ3NG PHẢN TRONG B ố c ụ c Sự lương phản n g h ệ thuật là m ộ t giải p h áp q u an trọng trong bô' cục kiến trúc, góp phần n â n g c a o vẻ h ấ p d ẫ n và gợi c ả m n g h ệ th u ật tro n g b ố cục. Sự tương p h ản nghệ thuật được tạo ra b ằn g cách sắp đật n hữ ng bộ p h ận kếi cđu c ó khả n ã n g g â y ra n h ữ n g c ả m x ú c k h á c n h a u ở n h ữ n g h à n g c ộ t, h ìn h d á n g c ử a , p h ầ n tư cm g đ ặ c hoặc rỗng, m à u sắc trang trí nội ngoại thất, n h ữ ng vật thể thô và linh tế, án h sán g chan hoà hay m ờ ảo... Sự tư ơ n g p h ả n c à n g th ể h iệ n rõ b a o n h iê u thì tác p h ẩ m n g h ệ th u ậ t c à n g g â y ấn tượng m ạn h m ẽ bấy nhiẻu. K h ông n ên đặt toàn b ộ m ỏi m ặt đứ n g tro n g m ộ t hình dáng, đ ư ờ n g nét n h ư n h a u , vì n ó sẽ đơ n đ iệ u , v à d o đ ó gợi c ả m n g h è o nàn. T ro n g tn rò n g hợ p đ ó sẽ xuất h iện q u y luật vể sự cảm Ihụ, Irong đ ó cái p h o n g phú được tiế p n h ậ n lư ơ n g p h à n với c á i g iả n d ị, c á i c a o tư ơ n g p h ả n với c á i th ấ p , đ ư ờ iig n c t d ọ c tư ơ n g phản với đường nét ngang, cái m ờ đục tương phàn với cái trong siiốt, m à u sắc trong sáng tương phàn với m àu sắc tối tăm. 74 M ộ t b iện p h á p q u a n trọ n g là m p h o n g p h ú ihciTi tro n g bô' c ụ c là v iệc s ử d ụ n g á n h s á n g nhằin g ây ra cảm h ứ n g đối với hình d áng kiến trúc của cõng trình. H ình nổi củ a m ộ t công irìn h , đ ó là t ổ n g h o à tấ t c ả c á c đ iể m lổ i lê n , lõ m x u ố n g trôn b ể m ặ t, h ìn h k h ố i k iế n trú c , lạo n ên các m à n g và các chi tiêì cù a m ội cóng (rình. Tuỳ ihuộc v ào sự lươ ng phản nhiều h ay ít giữa cá c d iểm lồi và lõm đ ó m à hình dáng cùa công Irình c ó n h ữ n g hiệu q u ả thẩm m ỹ k h á c nhau. T ín h chất nhiều m àu sắc, trong kiến trúc cũng là m ột trong nliững biện pháp quan trọng củ a b ố cục. Sự ihừa hoậc ihiếu án h sáng đ ểu ảnh hường sự ''hiện hình" và m àu sắc cù a m ọi lá c p h ẩ m k iế n trúc. V í d ự n h ư ta c ó th ể tư ờ n g tư ợ n g rằ n g c á c n h à Xily d ự n g c ô n g trìn h P a c íẽ n ô n g k h i tín h to á n c ư ờ n g đ ộ p h ả n x ạ á n h s á n g trê n đ á c ẩ m th ạ c h (là th ứ c ó k h ả n ă n g p h ả n x ạ m ạ n h ) là m g iá m c ả m g iá c v ề h ìn h k h ố i c ủ a c ô n g trìn h íro n g á n h s á n g m ặ t trờ i n ố n p h ả i á p d ụ n g á n h sáng nhiều m àu để làm nổi bật các hình khối. T ro n g ihiỗn nhiên m iền núi rừng V iệt N am trời rihiểu inây u ám , việc trang trí m àu sắc kiến trúc sẽ bổ su n g c h o cảnh quan ihêm sinh độag. H àng loạt các bộ p hận kết cấu, cấu kiện được dùng vào việc tạo hình toà nhà làm sâu sắc Ihèm ch o sự gợi cảm . Vì (hế trong kiến n ú c thiíờiig có nliững trang trí hoa văn làm rõ th ồ m tín h c h ấ t v ă n h o á d ã n lộc. V í dụ: M àu sắc tự nhiên cùa vật liệu được áp dụng trang [rí rh à th ờ ờ Filia và rạp hát ờ Ô d c ts a nliư c á c ch i tiết b ằ n g đ á trắ n g ư é n nẻii gạch đò. M àu clá g a n g à [ương p h ả n với m à u dú trắng irén Iigoại ihâì lãng Bác H ồ !à những m inh cliimg giiii pháp kiến trúc có m àu sắc tự nhiên chuấn inực. T ừ nlìĩmg ví dụ irèn đily, thấy rõ nluln {ố nghe iliiiật ánh hường sâu sác đ ến bô' cục kiến irúc lừ công Irìiih dơn gián đốn phức lạp. Chỉ có m ối tác động tương tác giữa các bổ phận kct cấQ, cấu kiện xây dim g. các chi tiếi trang trí và inàu sác q u a phương p háp tư d uy sáng íạo cù a kiến Iríic sư m ới c ó được những tác phẩnỉ clích Ihực, N ếu thiếu sót m ột khâu nào dó iro n g lo à n b ộ c ô n g v iệ c sáiig tá c sẽ d â n đ ế n hịin c h ế k ế t q u ả c ủ a tác p h ẩ m . X lll. N G U Y Ê N L IỆ U V À C H Ấ T L U Ợ N G N G H Ệ TH U Ậ T M ộ t tro n g n h ữ n g b iệii p h á p q u a n trọ n g tro n g bô’ cụ c là (ínli đ ế n c h ấ t lư ợ n g n g h ệ ih u ậ t và dặc điểm vậi lí củ a n g u y ên vật liệu dùng trong xày đimg. M ỗi loại n g u y ên vậí liệu x ây dự ng dểu có những chất lượng nghệ thuật nhất định (chất dẻo, chất hấp thụ ánh sáng, d áng vẻ, m àu sắc...) như nó vốn có. N gười kiến trúc sư biếl sử d ụ n g n h ữ n g d ặ c tín h v ật lí v à c h á t lư ợ n g n g h ộ ih ư ật c ủ a n g u y ê n v ậ t liệ u , c ó th ể tạ o ra những Ihành tiw trong tác phẩm của mình Dưới thuật n g ữ "tính lĩiổm d ẻo" củ a nguyên vâl liệu ta phài hiếu theo nghĩa n ghệ thuât c ù a c liú n g , đ ó là n h ữ n g d ặ c d ic m m u n g tín h ch ã i v ật lí và k h ả n ă n g c á u tạ o c ủ a c h ú n g , từ đ ó ta c ó thô s ử d ụ n g đ ế s á n g tạ o n ê n n h ữ n t! lo à n h à và c ò n g trìn h c ó c h ứ c n ă n g k h á c n h a u . 75 V í dụ n h ư dặc lính vật lí của dá cẩm thạch, đá vôi, thạch cao, đổ n g hay gỏ cho p h ép dù n g vào n h ừ n g việc irang trí các chi tiếu các hoa vản... lức là những n g u y ên vật liệu n ày c ó tín h m é m d é o n g h ệ th u ả t ớ m ứ c đ ộ c a o s o v ớ i c á t, g ra n it ià n h ữ n g th ú đ ư ợ c d ù n g v à o n h ữ n g c ấ u trú c c ơ b à n , c h ịu lực, í( đ ư ợ c d ù n g d ế ir a n g tri. M ức đ ộ h áp ỉhụ án h sán g cù a vật liệu c õ n g đ ó n g m ột vai trò q u an trọ n g trong bô' cục kiến trúc. T rôn c ơ sò n h ữ n g nguyên vặi liệu íl hấp ihụ ánh sáng thì lại c ó íhể tạo ra n hữ ng k h u vự c m ờ ào. ít c h ó i m ắl m à k h ô n g cần đ ế n n h ữ n g p h ư ơ n g tiệ n che chắn. V iộc sử dụn g k h é o lé o d ặ c tín h c ù a n g u y ê n v ậ t liệu c h o la k h á n â n g là m g ià u v iệ c bô' c ụ c k iế n Irúc, V ẻ đ ộ c d á o b ẽ n n g o à i c ủ a c ô n g Irin h - đ ó là lín h cách m à ta đ ã d à n li c h o v iệ c Ciìu tỊio bề m ặt củ a c ô n g ỉrìiih- B ằng cách sir dụn g [iợp lý n hừ ng đặc đ iếm bể m ặt cùa ch ú n g , sự ihô ráp tưcmg p h ả n với s ự m ài d ũ a và đ á n h bóng... K h i sử d im g m à u sắ c tự nhièn c ủ a vật liệu tro n g (?ố cục k iến tr ú c thì n h iệ m vụ sáng tạo là ờ c h ồ c h ọ n lựa v ậ t liệ u c ó m à u sầ c s a o c h o p h ù h ợ p n h ấ t v à g â y ra đ ư ợ c c à m x ú c tồ’í n h ấ t đ ố i với c ô n g trìn h . Đ ẽ đ ạ t m ụ c đ ích n à y n g ư ờ i k iến trú c s ư íhưèm g s ử d ụ n g n g u y ê n vật liệu c ó m àu sắc c án thiêt- V à. dương nhiên (rong b ố c ụ c kiến trúc người ta thư ờ ng kế( hợ p các loại m àu sâc k h á c n h au , vừa lự nhiên, vừa n h ân (ạo. V à b ằn g cách đ ó người (a tạo ra sư " d ơ n s á c " h o ặ c ”d a s á c " c h o m ộ ! tá c p h ẩ m k iế n trú c. 7 6 Chương 6 NHẢN TỐ VẬT LIỆU VÀ KẾT CẤU XÂY DỤNG H ình khối các loại n h à công cộng phụ th u ộ c nhiéu vào vật liệu x ây dự ng và hình thức k é t cấu . S ơ đ ồ k ế t c ấ u đ ư ợ c lự a c h ọ n Irên c ơ s ờ c à n b ằ n g v ể m ặ t b ố c ụ c k i ế n tr ú c v à v ề k i n h t ế k ĩ ihiuỊt đối với h àng loạt m ẫu vẽ phác thảo. Việc lựa chọn đ ú n g đắn m ộ t sơ đ ồ kết c ấ u sẽ c ó ý n g h ĩa n â n g c a o k h ả n ã n g h ấ p d ẫ n c ủ a d á n g v ẻ to à n h à v à c h o p h é p đ ạ t tớ i c á c c h ỉ tiê u c a o vể k in h t ế k ĩ th u ật. T rê n c ơ s ờ c ủ a m ộ t sơ đ ố đ ã d ư ợ c lựa c h ọ n ngưcri ta đ i tới q u y ế t đ ịn h về in ặ i th iế t k ế c h u n g c h o m ộ t to à n h à , q u y ế t đ ịn h b ộ k h u n g c h ịu lực v à tư ờ n g b a o c h e v.v... Bộ k h u n g chịu lực b ao gồm các thành phần thắng đứng (các trục c ủ a b ộ k h u n g ho ặc các bức tường chịu lực h ay tuờng b ao che dơn thuần). Phần m ái n h à b ao g ồ m cá c b ộ p h ận kết c ấu chịu lực n h ư d ầm , d àn bẽ tông cốt thép, gỗ, hỗn hợp và các lớp vật liệu lợp k h ác nhau n h ư panen bê tông cố t thép, tôn ĩibrôxim ãng. tấm lợp bằng nhựa cứ ng tổ n g hợp, n h ữ n g bộ p hạn liên kết cần c ó (các bàn íhép để liên kết, bằng bu lông h ay m ối h àn v.v...). K h u n g chịu lực cùa n h à b ao gổm m ó n g , cột và kết cău chịu lực niái, hộ g iằn g m ái và cột. Bộ k h u n g này được cấu tạo theo đ ộ bền cần có củ a toà nhà. Trong vấn để này, các ô cầu th a n g , các I h a n g m áy v.v... đ ó n g m ột vai Irp rất lớn trong việc cliịu lực cù a toà nhà. C ác kết cấu bao ch e tường và m ái có fác dựng cách li k h ỏ i các y ế u tô' k h í hậu bất lợi c h o không gian bòn trong íoà n h à (bức xạ m ặt irời, m ưa, réi v.v..,). T u ờ n g và sàn cách li các lầng k h á c nhau và n g àn ch ia các gian plìòiig vứi nhau. Kết cấu bao ch e cò n c ó ý n g h ĩa cách li tiế n g ổ n từ c á c b ộ p h ậ n k h á c g â y n ê n . K êì c ấ u b a o c h e c ầ n p h ả i m a n g đ ặ c lín h th o ả m ã n y êu cầu vật !í - xây dựng. K ết cấu b ao clie của toà n h à loại m ột cần phải có tuổi th ọ 100 n ă m (cấ p b ể n c a o n h ất); to à n h à loại hai kh ô n g d uớ i 5 0 n ã m (c ấ p b ể n tru n g bìn h ). Khi chọn các b ộ p hận kết cấu chịu lực và bao che ch o toà nhà cần á p d ụ n g n h ữ n g tiến b ộ k ĩ th u ậ t m ớ i v ể v ậ t liộ u (h ợ p k im n h ẹ , chất d ẻ o v .v ...) v à p h ư ơ iig p h á p tín h to á n k ế t c ấ u là m g iả m n h ẹ to à n h à , k in h fế Irong x â y dựng, sớ m đ ư a c ô n g trình v à o s ù d ụ n g . Q u á trình lựa c h ọ n nguyên vật liệu xây d ự n g chú ý tới việc sử d ụ n g vật liệu đ ịa phương m ộ t cách hợp lí. N hà k h u n g thường giảm nhẹ trong lư ợ ne lới m ột nửa so với n h à x ây gạch và giá tliành hạ. T uỳ đ ộ rộng nhịp nhà, sức chịu tải, tiết diện cộ t bé tố n g cố t th ép c ó th ể là 24 X 24cm hoâc 24 X 30cm. 7 7 T rần n h à c ô n g c ộ n g phổ biến nhấí là loại trần ireo vào d ạ dưới kết cấu m an g lực m ái ( d à n b ê tô n g c ố t th é p h o ậ c ih é p h ìn h , íh é p ố iig trò n ) b ê n tr ê n Irầ n c ó Ih ể đ ặ t ih iế i b ị t h ỏ n c gió c h o nhà ho ặc b ố trí các đ èn chiếu sán g n hân (ạo, d ổ n g thời khi làm trần phái đ á p im g cả y êu cẩu trang trí nội thất (châì liệu, m àu sắc, đư ờ ng nél v.v...) d ể làm đ ẹ p ngòi nhà. Giải pháp tường c h o n h à công cộng rất đa dạng: nrờiig g ạ c h các toại, bê tô n g các loại v.v... T uỳ yẻu cầu ch ứ c năng công Irình, k h ả nãng đầu tư xây dim g, dể c ó giái p háp cấu lạo khác nhau. V í dụ n h ữ n g loại tườiig panen m ộ t lớp làm từ bê tông xốp có chiẻLi d ày 20cm và trọ n g lư ợ n g 600kg/m '^, đ ộ v ữ n g c h ắ c k h ô n g d ư ớ i 3 0 k g /c m ’ , n h ữ n g tám p a n e n n h iề u lớ p làm lừ n h ữ n g tấm xilicát xố p c ó lưới Ihép c ù n g với nhừng tấm k h o án g vật chịu lửa, cách nhiệ{ g h é p v ớ i n h a u c ó đ ộ đ à y 1 6 c m h o ặ c là m từ n h ữ n g tấ m x i m ã n g a m iã n g c ũ n g c ó k h à n ă n g x ử l í n h i ệ t v ớ i b ể d à y 1 l , 6 c m . Có thể áp dụng những tấm panen làm từ các phiến n h ô m (alu m in iu m ) c ù n g với chất dèo x ó p giữ nhiộí khi cần. Đ ối với liết diện củ a các pancn bê tổng x ốp ho ặc xilicát xố p lưới th ép n g ư ò i ta k h u y ê n n ẽ n á p d ụ n g c á c c ấ u k iệ n c h ọ n lọ c từ p a n e n , c ó g ờ h a y k h ố i láiì. C ác m ái n h à c õ n g c ộ n g n ẻ n s ử d ụ n g n h ữ n g tâjn vậi liê u n h ẹ n h ư tô n , íib r ố x im ã n g , n h ự a c á c h n h iệ t, k ín h c á c h n h iệ t. T h eo n g u y ên íắc, m ái nhà cẩn được trang bị những ố n g Ihoát nước ờ bẽn trong. N hữiìg n h à m ột tầng được p hép thoát nước bên ngoài. Lớp m ái ưốn theo chiểu ngang được láp ráp từ nhữiig cấu kiện bê tô n g cốt thép có gờ dể lợp những toà n h à c ó n h ịp m ái rỏng tới 5 0 m (h ìn h 29). N h ữ n g lớp m ái vòm hình lãng trụ g h é p k h ít n h a u đ ư ợ c d ù n g đ ổ lợ p n h ữ n g g ia n p h ò n g th i đ ấ u íh ể th a o , c h ợ c ó m á i c h e v.v... có kích thước khoảng 80 X 15()ĩTi. N h ữ n g toà n h à h ìn h tròn có đ ư ờ n g k ín h tới 2 0 0 m thì c ó th ể d ư ợ c lợ p b ằn g n h ữ n g k h u n g bê tố n g cố t th ép lắp g h é p h o ặ c n h ữ n g tấm vòm b ằ n g c h ấ í dẻo, d iện tích hình cíiu c ủ a c h ú n g đ ư ợ c g h é p lại từ n h ữ n g h ìn h ta m g iá c v ớ i n h ữ n g k h u ô n k h ổ p h ù h ợ p . V ậ t liệu lợ p c h o n h ữ n g m á i tre o với n h ịp rộ n g 3 0 0 m h o ặ c hcm (th e o k iể u c ầ u tre o ) đ ư ợ c đ ặt trên nhũng d ây c á p c h ằn g c h é o giữ a cá c m ố trụ. B ằng cá c d â y cáp người la sắ p xếp m ái thành các lớp k h ô n g th ấm nước. Đ ể c ủ n g c ố ihẽm ch o m ái treo người ta sừ d ụ n g các vành đ a i b ô tô n g c ố t th é p đ ể g ià n g c á c trụ lại v ớ i n h a u . M uốn tăng cuờ ng lớp vỏ bọc ngoài và c h o nước m ưa ch ảy d ễ đàng người la áp d ụ n g m ái treo kiểu ”vành xe đạp", trong đ ó c ó d ây c á p chịu lực ờ dưới, d â y cáp ch ịu k é o ờ trẽn. Đ ể tạ o l ậ p h ìn h d á n g c ủ a m á i v à t ả n g d ộ b ề n v ữ n g c h o m á i c ò n c ó m ộ t tầVn g i ằ n g ( h ìn h 3 0 ). M ái kiểu treo y ên ngựa, hyperbol c ó k h ả n ăn g chịu lực cao, hình d á n g đẹp. 78 Hinh 29; Các sơ đồ kéì cấu phâHỊỊ vá kết cấu không gian ơ ) Kè: c ấ u p h ồ in ị I • Sơ t ó kết cấu b ằ n g d ám h ay dàn m ái bé lóng 2- Sơ đ ổ kết cấu d àn th é p tôn hay nhựa lổng cốt thep c ó Irổn (reo h oặc k h ô n g hợp, c ó trán treo ch iếu sán g h oặc không h ì K è: Cíĩii kliôiiỊỉ ỊỊÌaii I - V ò bê tô n g cốt th é p lãp ghép 2- Vò ( á m mãi chữ V 3- V ỏ m ái ràng cưa N íiững m ái c h e d ù là ờ d ạ n g m á i lợp hay m ái irco clổu c á n phải c ó h ư ớ n g p h á t triển tiếp theo \ề lâư dài. K/ểu m ái h ợ p lí ch o các toà n h à công cộng là kiếu cấu trúc m ặt ph ẳn g khòng gian không c ó tâjn g iần g , c h o p h é p lợ p c á c n h ịp m ái 6 0 m trở lẽn với (loạn m ái h iên lớn viển quanh. K:êu m ái n h ịp lớn g iảm bới trục đỡ làm cho gian phòng th o án g đ ã n g giải phóng lầm n h ìn Lhi q u a n sát n ộ i íhất. N ế u c ầ n , d ù n g vách ngân có ih ể d i đ ộ n g đ ư ợ c đ ể c ơ đ ộ n g sử d ụ n g chông gian rộng h ẹp khi cầ n thiết. T n n g trư ờng h ợ p xây d ự n g n h ữ n g toà nhà cởng òởng p h ụ c vụ ch o số đòn g người sử d ụ n g ih ư n g lại c ầ n n g ă n p h ò n g rié n g n h ư k h á c h sạn thì sử d ụ n g v ậ t liệ u c á c h â m làm tưcmg n g ã n ,c á c p h ư ơ ng tiện ch iếu sá n g trang Irí bằng các vậl liệu m ới, n h ữ n g sản p h ẩm hiện dại là đ iể i luôn đư ợ c q u an tâm c ù a người kiến Irúc sư; ch ú n g c h o p h é p tạo nên những cồng irình íiế n trúc g ắn b ó c h ặ t chẽ với thành tim khoa học k ĩ th u ật m ới nhất, ỉàm giảm bớt trọ n g lượng, g iá th àn h , đ ổ n g ỉhời n â n g cao tính cổng nghiệp hoá xảy dựng, tính tiện lợi và có th k n m ỹ cao. 79 Hình 30. Mái, kết cấu không gian lớn f26.0 250m I . M ái dây c ă n g hình yén ngựa (c h o p h òng khán giả) 2. Các sơ đ ổ m ái dây cãng khác nhau ' j r 'Z-" “ — 1— r - ^ r r - r ’ T^ t J . 1 1oưỉ ' ■o ìfỉ ^ _ L .. 1 ■ ỉ • , 1 „ 3. C ác dạng mái lắp ghép có kéi cấu Ihanh xiên chịu lực 4. Các dạng mái uốn nếp gấp bằng nhựa tổng họp 6500 6600 $500 fl5ÚQ asoo «QÚ soaí^ ---EểS - 7 6 0 S O ' 80 M Ặ T B Ằ N G