🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Theo Dấu Chân Bác Hồ Ebooks Nhóm Zalo THEO DÊU CH¢N B¸C Hå 1 Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS.TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. hoµng phong hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NGUYÔN §øC TµI TS. NguyÔn An Tiªm NguyÔn Vò Thanh H¶o 4 Lêi nhµ xuÊt b¶n Tõ n¨m 1858, thùc d©n Ph¸p x©m l­îc vµ tõng b­íc thiÕt lËp chÕ ®é thèng trÞ tµn b¹o vµ ph¶n ®éng cña chñ nghÜa thùc d©n trªn ®Êt n­íc ta. Víi truyÒn thèng yªu n­íc nång nµn, nh©n d©n ta ®· liªn tiÕp ®øng lªn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc vµ bän phong kiÕn tay sai ë kh¾p mäi n¬i, d­íi sù l·nh ®¹o cña c¸c sÜ phu vµ c¸c nhµ yªu n­íc ®­¬ng thêi theo nhiÒu khuynh h­íng kh¸c nhau. Song c¸c phong trµo ®Êu tranh ®ã ®Òu thÊt b¹i. C¸ch m¹ng ViÖt Nam ®øng tr­íc sù bÕ t¾c, khñng ho¶ng vÒ ®­êng lèi cøu n­íc. Gi÷a lóc ®ã, NguyÔn ¸i Quèc - ng­êi con ­u tó cña d©n téc ViÖt Nam ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc. Tõ b­íc ch©n ®Çu tiªn, Ng­êi ra ®i trªn bÕn c¶ng Nhµ Rång, ®Õn nh÷ng n¨m th¸ng cuèi cuéc ®êi, Ng­êi lu«n dµnh trän tr¸i tim vµ khèi ãc cho d©n téc ViÖt Nam còng nh giai cÊp v« s¶n vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi. Tõ ®ã ®· lµm nªn cuéc c¸ch m¹ng vÜ ®¹i, gi¶i phãng nh©n d©n ViÖt Nam khái ¸ch n« lÖ, giµnh l¹i ®éc lËp tù do; ®ång thêi gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh chung cña c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. §Ó b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c vµ ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng b­íc ®­êng B¸c ®i trong sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, hiÓu râ h¬n con ng­êi gi¶n dÞ, s¸ng trong nh­ng ®Çy khÝ ph¸ch anh hïng c¸ch m¹ng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, 5 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch Theo dÊu ch©n B¸c Hå do t¸c gi¶ NguyÔn §øc Quý - Bé T­ lÖnh C¶nh vÖ, Bé C«ng an biªn so¹n. Cuèn s¸ch tËp hîp c¸c c©u chuyÖn kÓ cña nh÷ng ng­êi may m¾n ®­îc gÇn bªn B¸c trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Êu tranh gian khæ, ®· ghi l¹i c¸c sù kiÖn tõ nh÷ng ngµy B¸c vÒ n­íc vµ c«ng viÖc b¶o vÖ B¸c Hå trong nh÷ng sù kiÖn quan träng. §­îc b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c vÞ l·nh ®¹o cÊp cao cña §¶ng vµ Nhµ n­íc võa lµ nhiÖm vô, võa lµ niÒm vinh dù lín cho c¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ. Mçi c©u chuyÖn ®i b¶o vÖ B¸c lµ mçi kû niÖm rÊt ®çi tù hµo, ®ång thêi lµ mçi bµi häc kinh nghiÖm ®­îc rót ra tõ con ng­êi vÜ ®¹i Hå ChÝ Minh. Nh©n c¸ch v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh, con ng­êi, cuéc ®êi, sù nghiÖp ho¹t ®éng chÝnh trÞ Hå ChÝ Minh lµ mét chØnh thÓ kÕt tinh nh÷ng g× ­u tó, tèt ®Ñp nhÊt cña trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, t©m hån, t×nh c¶m cña con ng­êi vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam. TÊm g­¬ng vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh sÏ ®Þnh h­íng cho hµnh ®éng vµ tiÕp thªm søc m¹nh tinh thÇn, lµ sù cæ vò lín lao cho toµn §¶ng, toµn d©n ta v­ît khã v­¬n lªn giµnh nh÷ng th¾ng lîi trong thÕ kû XXI. Víi nh÷ng c©u chuyÖn kÓ rÊt gÇn gòi, ®êi th­êng ®· ®­îc tuyÓn chän kü l­ìng, cuèn s¸ch lµ nguån t­ liÖu phong phó vµ míi mÎ, cung cÊp thªm nh÷ng th«ng tin h÷u Ých vµ thiÕt thùc ®Õn mäi thÕ hÖ ng­êi d©n ViÖt Nam, nh÷ng ng­êi ®ang sèng vµ lµm viÖc theo tÊm g­¬ng B¸c Hå vÜ ®¹i. Th¸ng 10 n¨m 2015 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù THËT 6 Tõ THµNH PHè NµY B¸C §· RA §I Sau khi ®­îc tin cha bÞ triÒu ®×nh HuÕ b·i chøc ë huyÖn B×nh Khª vµ bÞ triÖu håi vÒ HuÕ, NguyÔn TÊt Thµnh l­u luyÕn chia tay ng­êi cha th©n yªu vµ quyÕt ®Þnh cuéc sèng míi. Anh hiÓu ph¶i lµm g× ®Ó thùc hiÖn chÝ h­íng cña m×nh. Anh rêi Quy Nh¬n th¼ng ®­êng ®i Sµi Gßn. Trªn ®­êng, NguyÔn TÊt Thµnh dõng ch©n ë Phan ThiÕt. HÕt tiÒn, anh ph¶i xin vµo d¹y häc t¹i tr­êng Dôc Thanh do gia ®×nh cô NguyÔn Th«ng, mét nh©n sÜ yªu n­íc s¸ng lËp. Dôc Thanh lµ mét tr­êng häc t­ tiÕn bé nhÊt thêi bÊy giê ë miÒn Trung. TiÕng t¨m cña tr­êng truyÒn ®i kh¾p n¬i, thu hót nhiÒu ng­êi yªu n­íc quan t©m ®Õn vËn mÖnh cña d©n téc. NguyÔn TÊt Thµnh d¹y líp nh×, líp ba ë ®ã. Ng­êi thÇy gi¸o 21 tuæi Êy h¨m hë truyÒn cho häc sinh kh«ng chØ nh÷ng kiÕn thøc v¨n hãa mµ c¶ t­ t­ëng yªu n­íc. Mçi s¸ng, trong bé bµ ba tr¾ng, ch©n ®i guèc gç, thÇy Thµnh vµo líp chän bèn häc sinh hai trai hai g¸i ®øng lªn b×nh v¨n trong tËp s¸ch cña §«ng Kinh nghÜa thôc. 7 Anh rÊt kh©m phôc tinh thÇn cña c¸c nhµ yªu n­íc Phan Béi Ch©u, Phan Chu Trinh, nh­ng anh kh«ng hoµn toµn t¸n thµnh c¸ch lµm cña hai «ng. Sau khi x¶y ra vô nh÷ng ng­êi yªu n­íc ®Çu ®éc lÝnh Ph¸p ë Hµ Néi kh«ng thµnh c«ng, §«ng Kinh nghÜa thôc bÞ ®ãng cöa, nhiÒu ng­êi l·nh ®¹o bÞ b¾t. Phong trµo Duy T©n bÞ ®µn ¸p. Qu©n Ph¸p më cuéc tiÕn c«ng cuèi cïng vµo c¨n cø cña Hoµng Hoa Th¸m. C¸ch m¹ng ViÖt Nam tr¶i qua nh÷ng n¨m th¸ng khñng ho¶ng c¶ vÒ lý luËn, ®­êng lèi vµ ph­¬ng thøc. NguyÔn TÊt Thµnh kh«ng bi quan tr­íc t×nh h×nh Êy. Anh nh×n thÊy søc quËt khëi cña ®ång bµo, truyÒn thèng bÊt khuÊt cña d©n téc vµ ®iÒu ®ã th«i thóc anh t×m ®­êng cøu n­íc. Héi Liªn Thµnh gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, ph¶i thu hÑp ho¹t ®éng vµ tr­êng Dôc Thanh chuÈn bÞ ®ãng cöa. NguyÔn TÊt Thµnh tõ gi· tr­êng Dôc Thanh ®i Sµi Gßn. Lóc nµy ®ang lµ thêi kú thùc d©n Ph¸p sau khi hoµn thµnh viÖc x©m l­îc n­íc ta, triÖt ®Ó khai th¸c cã hÖ thèng c¸c nguån tµi nguyªn phong phó vµ søc lao ®éng rÎ m¹t cña nh©n d©n ta. §­êng s¸, cÇu cèng, nhµ m¸y mäc lªn cïng víi sù h×nh thµnh ®Çu tiªn mét giai cÊp c«ng nh©n. Vµ còng lÇn ®Çu tiªn Êy, NguyÔn TÊt Thµnh nh×n thÊy líp ng­êi míi cña 8 x· héi lµm viÖc trong c¸c nhµ m¸y... Bän thùc d©n tù do c­íp ®Êt, më nhiÒu ®ån ®iÒn quanh Sµi Gßn, trång cµ phª, cao su vµ b¾t ®Çu cho xuÊt c¶ng mét khèi l­îng kh¸ lín n«ng s¶n, l©m s¶n. C¶ng Sµi Gßn më thªm bÕn, x©y thªm kho, mé thªm c«ng nh©n, t¨ng thªm xe vËn t¶i. C¸c tµu Ph¸p, Anh, §øc, Hµ Lan, Na Uy, NhËt B¶n mçi th¸ng ra vµo c¶ng d¨m chôc chiÕc. ¤ng Tr­¬ng Gia M«, mét ng­êi b¹n ®ång khoa b¶ng víi cha NguyÔn TÊt Thµnh ®­a anh ®Õn ë trä mét nhµ ng­êi quen ë xãm CÇu R¹ch BÇn, mét xãm nghÌo t¨m tèi. Sµi Gßn míi më mét tr­êng d¹y nghÒ ba n¨m chuyªn ®µo t¹o c«ng nh©n hµng h¶i vµ c«ng nh©n c¬ khÝ cña x­ëng Ba Son. Tr­êng chËt hÑp, trªn ®Çu c¸c thî häc viÖc nh»ng nhÞt nh÷ng d©y cuaroa. NguyÔn TÊt Thµnh xin vµo häc ë tr­êng nµy. Anh muèn trë thµnh mét c«ng nh©n ®øng m¸y. Ng­êi thanh niªn Êy mang ®Õn Sµi Gßn bÇu nhiÖt huyÕt vµ c¸i míi trong c¸ch nghÜ vµ c¸ch sèng. Gi÷a mét x· héi phong kiÕn vµ thuéc ®Þa coi khinh lao ®éng ch©n tay, anh tù nguyÖn vµ h¨m hë ®i häc nghÒ thî m¸y ®Ó cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi kü thuËt míi. NguyÔn TÊt Thµnh ®Õn tr­êng häc nghÒ, lßng canh c¸nh hoµi b·o gi¶i phãng nh©n d©n. Cøu n­íc, cøu d©n b»ng con ®­êng nµo? Anh cho r»ng ph¶i b¾t ®Çu b»ng viÖc xem xÐt, quan 9 s¸t thËt nhiÒu, t×m ra lý luËn c¸ch m¹ng ®óng ®Ó cã hµnh ®éng c¸ch m¹ng ®óng. Anh muèn sang Ph¸p, n¬i trµo l­u t­ t­ëng tù do, d©n quyÒn, d©n chñ vµ khoa häc - kü thuËt ®ang ph¸t triÓn, muèn lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p, t×m xem nh÷ng g× Èn giÊu ®»ng sau nh÷ng tõ: Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i cña ng­êi Ph¸p mµ anh ®­îc biÕt trªn ghÕ nhµ tr­êng. Mét ng­êi b¹n th©n cña NguyÔn TÊt Thµnh ë Sµi Gßn biÕt ý ®Þnh Êy hái anh lÊy ®©u ra tiÒn mµ ®i. Anh gi¬ hai bµn tay, qu¶ quyÕt: "§©y, tiÒn ®©y, t«i sÏ lµm viÖc, t«i sÏ lµm bÊt cø viÖc g× ®Ó sèng vµ ®Ó ®i". Anh kh«ng dùa vµo sù quyªn gãp cña ng­êi giµu hoÆc bÊt cø ai. Anh dùa vµo nghÞ lùc vµ søc lao ®éng cña chÝnh anh. Anh v­ît lªn trªn nh÷ng ng­êi yªu n­íc cïng thêi trong lÜnh vùc t­ t­ëng x· héi b»ng mét ph­¬ng thøc chÝnh x¸c ®Ó t×m ch©n lý, b»ng tinh thÇn tù lùc tù c­êng ®Õn cao ®é vµ mét quyÕt t©m s¾t ®¸ kh«ng g× lay chuyÓn ®­îc. Thêi c¬ vµ tiÕng gäi cña lý t­ëng kh«ng cho NguyÔn TÊt Thµnh häc hÕt ba n¨m ë tr­êng d¹y nghÒ. Míi häc ba th¸ng, anh bá häc. Tr­a ngµy 2-6-1911, anh ra bÕn Nhµ Rång. Võa lóc mét chiÕc tµu lín cña h·ng S¸cgi¬ Rªugni cËp bÕn. §©y lµ tµu Amiran Latus¬ T¬rªvin. NguyÔn TÊt Thµnh lªn tµu xin viÖc lµm. Lóc ®Çu chñ tµu 10 ngÇn ng¹i v× thÊy anh gÇy gß, cã vÎ mét anh häc trß h¬n lµ mét ng­êi lao ®éng. Sau ®ã còng nhËn vµ hÑn h«m sau ®Õn. NguyÔn TÊt Thµnh xuèng tµu lµm tõ ngµy 3-6-1911 víi mét tªn míi lµ V¨n Ba. Cïng xuèng tµu h«m ®ã víi anh cã bèn thanh niªn ViÖt Nam, nh÷ng n«ng d©n nghÌo khæ, mï ch÷, bá lµng vµ gia ®×nh ®i kiÕm ¨n: Lª Quang Chi, NguyÔn V¨n Tri, NguyÔn Tu©n, §Æng Quan Rao. Trªn tµu cã ba ng­êi ViÖt Nam lµm cho h·ng tµu tõ tr­íc. §Êy lµ c¸c "båi", theo c¸ch gäi cña tµu: NguyÔn V¨n Hïm, Bïi V¨n Viªn, NguyÔn V¨n Ba. Amiran Latus¬ T¬rªvin lµ mét trong nh÷ng con tµu lín ®Çu thÕ kû XX, võa chë hµng, võa chë kh¸ch, dµi 124m10, réng 15m20, ch¹y m¸y h¬i n­íc cã 2.800 søc ngùa, träng t¶i 5.572 tÊn. §¸y tµu cã hÇm chøa 900 tÊn n­íc ngät vµ 15 tÊn than ®Ó cã thÓ ch¹y mét m¹ch 12.000 h¶i lý kh«ng ph¶i ghÐ bÕn. ë boong trªn cïng cã buång c¸c sÜ quan, thñy thñ ng­êi Ph¸p, phßng ¨n, phßng hót thuèc l¸ vµ mét d·y buång cho 40 kh¸ch ®i vÐ h¹ng nhÊt. Khoang d­íi cïng phÝa gi÷a tµu lµ n¬i ®Æt c¸c thø m¸y, ba nåi h¬i lín vµ chç ngñ cña c¸c båi tµu. ë ®©y kh«ng khÝ ngét ng¹t, tranh tèi tranh s¸ng, suèt ngµy ®ªm tiÕng m¸y ch¹y x×nh xÞch rung chuyÓn v¸ch hÇm, nhøc tai nhøc ãc, ng­êi kh«ng quen rÊt khã ngñ. 11 Viªn thuyÒn tr­ëng Lui £®ua Maisen, 38 tuæi, quª ë §oongkec, miÒn B¾c n­íc Ph¸p, giao anh Ba lµm phô bÕp: nhÆt rau, v¸c khoai, röa nåi, cµo lß, xóc than, dän cho chñ bÕp Ph¸p ¨n... Lµm viÖc quÇn quËt suèt tõ s¸ng tinh m¬ ®Õn ®ªm, anh Ba m×nh ®Çy bôi than vµ må h«i. Cã khi hai, ba giê s¸ng, cai nhµ bÕp cßn gäi anh dËy ®i khu©n v¸c thùc phÈm dù tr÷ ë kho ­íp l¹nh ®­a lªn bÕp. L­¬ng anh Ba ghi trªn sæ tµu lµ 45 phr¨ng mét th¸ng (tøc 4 ®ång 5 hµo tiÒn §«ng D­¬ng). Nh­ng sau khi tr¶ tiÒn ¨n, tiÒn nép cho cai bÕp, gãp vµo quü b¶o hiÓm cho riªng thñy thñ ng­êi Ph¸p, trõ ®Çu trõ ®u«i mäi kho¶n, thùc tÕ anh chØ cßn ®­îc lÜnh 10 phr¨ng. Trong khi ®ã, viªn thuyÒn tr­ëng Maisen lÜnh l­¬ng chÝnh h»ng th¸ng lµ 300 phr¨ng, ch­a kÓ phô cÊp, vµ líp "g¸c x«ng" trªn tµu, tøc båi ng­êi Ph¸p lµm cïng viÖc nh­ anh Ba nh­ng h­ëng l­¬ng nhiÒu gÊp ba l­¬ng anh. Trong bé quÇn ¸o xanh cña båi tµu, anh Ba khu©n v¸c lªn thang xuèng thang, khi x¸ch n­íc, xóc than, lóc dän ch¶o, gät khoai, anh ph¶i ®em hÕt søc ra míi lµm xong hÕt viÖc. PhÇn lín kh¸ch ®i tµu lµ ng­êi Ph¸p vµ ch©u ¢u, chØ cã hai, ba ng­êi ViÖt Nam. Bïi Quang Chiªu, mét kü s­ canh n«ng ng­êi ViÖt quèc tÞch Ph¸p, ®i tµu vÐ h¹ng nhÊt cïng víi gia ®×nh sang Ph¸p du lÞch, tr«ng thÊy anh Ba, liÒn gäi anh l¹i b¶o: "T¹i sao con 12 l¹i lµm c¸i nghÒ khã nhäc nµy? Bá nghÒ nµy ®i. Con nªn chän mét nghÒ kh¸c, danh gi¸ h¬n". Kh«ng, anh Ba ®· chän c¸ch ®i riªng cña anh. Lao ®éng ®èi víi anh lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®i t×m ch©n lý. Sù nghiÖp cña anh b¾t ®Çu b»ng ®«i bµn tay tr¾ng. Nh­ng ®«i tay sÏ lµm nªn tÊt c¶, bÊt chÊp gian nguy vµ khæ cùc, bÊt chÊp sãng d÷ vµ nh÷ng ch©n trêi xa l¹ kh«ng cã mét ng­êi quen. Ng­êi thanh niªn cã chÝ lín vµ sù t¸o b¹o Êy còng lµ ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc ®Çu tiªn tù dÊn m×nh vµo con ®­êng "v« s¶n hãa". Tuæi trÎ, khi t×nh yªu Tæ quèc ®· bïng lªn, bao giê còng ®Ñp; ®Çy dòng khÝ vµ niÒm tin. Anh Ba l¨n m×nh vµo cuéc sèng cña quÇn chóng v« s¶n chÝnh lµ ®ang t¹o ra trong lßng anh m¶nh ®Êt thuËn lîi cho gi¸c ngé giai cÊp n¶y mÇm. Tµu Amiran Latus¬ T¬rªvin ®iÓm danh chuÈn bÞ nhæ neo rêi Sµi Gßn. Tæng sè thñy thñ, nh©n viªn cã mÆt trªn tµu lµ 72 ng­êi. Viªn Ch¸nh së ®¨ng ký hµng h¶i Sµi Gßn ®ãng dÊu chøng nhËn vµo sæ tµu vµ cho phÐp ch¹y. Anh V¨n Ba cïng con tµu rêi bÕn Nhµ Rång ®i Xingapo trªn ®­êng sang Ph¸p. H«m ®ã lµ ngµy 5-6-1911. Vµ ng­êi thanh niªn, ng­êi con cña quª h­¬ng s«ng Lam, tõ s«ng Sµi Gßn ®i n¨m ch©u bèn biÓn t×m ®­êng cøu n­íc, cøu d©n. Ba m­¬i n¨m sau, mïa xu©n n¨m 1941, anh Ba trë 13 thµnh l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc, trë vÒ Tæ quèc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam vïng lªn giµnh chÝnh quyÒn tõ tay thùc d©n Ph¸p, khai sinh ra n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Nhµ n­íc ®éc lËp d©n chñ ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸. 14 XU¢N T¢N Tþ §ãN B¸C VÒ N¦íC Cuèi th¸ng 2-1940, ®­îc tin l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc míi tõ M¹c T­ Khoa sang Trung Quèc vµ võa ®Õn C«n Minh (thñ phñ cña tØnh V©n Nam), Trung ­¬ng §¶ng ®· cö mét sè c¸n bé nh­ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång (bÝ danh lµ L©m B¸ KiÖt), ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p (bÝ danh lµ D­¬ng Hoµi Nam), ®ång chÝ §Æng V¨n C¸p (bÝ danh lµ §Æng V¨n Linh), ®ång chÝ Hoµng V¨n Léc vµ mét sè ®ång chÝ kh¸c sang Trung Quèc ®i t×m Ng­êi, b¸o c¸o t×nh h×nh trong n­íc vµ xin chØ thÞ cña Ng­êi. Sau gÇn ba th¸ng, ®Õn th¸ng 5-1940, ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn dÉn ®ång chÝ §Æng V¨n C¸p ®Õn C«n Minh gÆp l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc. Nh÷ng ng­êi b¶o vÖ B¸c vÒ n­íc Sau khi trao ®æi, B¸c ®ång ý ph­¬ng ¸n vÒ n­íc b»ng ®­êng C«n Minh - Lµo Cai qua huyÖn Khai ViÔn. B¸c ph¸i ®ång chÝ Bïi Thanh B×nh vÒ Hå KiÒu (mét thÞ trÊn cña tØnh V©n Nam s¸t ®Þa phËn tØnh Lµo Cai n­íc ta) ®Ó 15 th¨m dß ®­êng s¸ vµ cö ®ång chÝ Hoµng V¨n Léc cïng ®i theo. B¶o vÖ l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc trong suèt thêi gian chuÈn bÞ vÒ n­íc lµ ®ång chÝ Phïng ThÕ Tµi (sau nµy ®ång chÝ Phïng ThÕ Tµi lµ Phã Tæng Tham m­u tr­ëng Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam). Nh­ng bÊt ngê cuèi th¸ng 6-1940, ®­êng giao th«ng C«n Minh - Lµo Cai bÞ “t¾c nghÏn” nªn kÕ ho¹ch vÒ n­íc kh«ng thùc hiÖn ®­îc. B¸c chØ thÞ cho ®ång chÝ Hoµng V¨n Léc ph¶i trë l¹i ngay C«n Minh. Ngµy 5-1-1941, ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô, Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng tõ ViÖt Nam sang T©n Kh­¬ng (TÜnh T©y - Qu¶ng T©y - Trung Quèc) xin ®­îc gÆp B¸c ®Ó b¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng vÒ x©y dùng vµ cñng cè an toµn khu Cao B»ng vµ viÖc tæ chøc thµnh lËp Ban C«ng t¸c ®éi còng nh­ phong trµo c¸ch m¹ng ë ®©y, ®ång thêi b¸o c¸o kÕt qu¶ chuÈn bÞ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m. §ång chÝ Hoµng V¨n Thô nªu nguyÖn väng cña Trung ­¬ng §¶ng ®Ò nghÞ B¸c vÒ n­íc ®Ó trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam. §ång chÝ nªu lªn ý kiÕn viÖc vÒ n­íc cña B¸c nªn vÒ theo ®­êng Cao B»ng, v× gi¸c ngé c¸ch m¹ng cña nh©n d©n däc biªn giíi t­¬ng ®èi cao vµ c¸n bé ë ®©y kh¸ v÷ng vµng. Sau khi nghe t×nh h×nh, B¸c ®· ®ång ý víi ®Ò nghÞ cña Trung ­¬ng, 16 Ng­êi rÊt phÊn khëi v× nguyÖn väng, mong muèn trë vÒ n­íc nay ®· cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Khi ®­îc biÕt B¸c quyÕt ®Þnh vÒ n­íc, c¸c ®ång chÝ trong Ban C«ng t¸c ®éi x©y dùng kÕ ho¹ch b¶o vÖ B¸c. Ngµy 6-1-1941, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc cïng víi c¸c ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p, §Æng V¨n C¸p, Phïng ChÝ Kiªn… ®­îc ®ång chÝ Hoµng S©m dÉn ®­êng ®i qua NËm Bo xuèng NËm Quang (TÜnh T©y - Trung Quèc) ®Ó chuÈn bÞ lËp kÕ ho¹ch cô thÓ cho viÖc vÒ n­íc. T¹i ®©y, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· më líp häc vµ trùc tiÕp huÊn luyÖn chÝnh trÞ cho 43 ®ång chÝ trong Ban C«ng t¸c ®éi do Trung ­¬ng cö ®i. Néi dung chñ yÕu cña líp häc lµ gi¶ng vÒ t×nh h×nh c¸ch m¹ng thÕ giíi, t×nh h×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ vÒ thêi c¬ c¸ch m¹ng… Thêi gian líp häc kÐo dµi kho¶ng 20 ngµy, kÕt thóc vµo dÞp gÇn TÕt ©m lÞch n¨m 1941 (xu©n T©n Tþ). Ngµy 27-1-1941 (tøc ngµy mïng 1 TÕt n¨m T©n Tþ), l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc cïng ®oµn c¸n bé ®i chóc TÕt nh©n d©n hai lµng NËm Quang vµ Ngµn TÊy (TÜnh T©y - Trung Quèc). Ng­êi th¨m hái tõng gia ®×nh, nãi chuyÖn víi ng­êi giµ b»ng tiÕng d©n téc. Theo phong tôc ng­êi Nïng ë ®©y, Ng­êi tÆng mçi nhµ mét tê giÊy 17 hång ®iÒu, trªn ®ã Ng­êi viÕt dßng ch÷ H¸n “Cung chóc t©n niªn” (chóc mõng n¨m míi). C¸c ch¸u nhá ®­îc Ng­êi mõng tuæi b»ng mét ®ång xu. Sau khi kÕt thóc líp häc, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc nghe c¸c ®éi viªn Ban C«ng t¸c ®éi b¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng viÖc ®· lµm ë trong n­íc. Ng­êi quyÕt ®Þnh vÒ n­íc qua cét mèc 108 vÒ P¸c Bã. Toµn bé kÕ ho¹ch vÒ n­íc lÇn nµy do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc trùc tiÕp chØ ®¹o. §oµn vÒ n­íc ®­îc chia lµm ba nhãm: nhãm thø nhÊt do ®ång chÝ Hoµng S©m phô tr¸ch, vÒ n­íc b»ng ®­êng Xuyªn S¬n tíi P¸c Bã; nhãm thø hai do ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn phô tr¸ch ®i qua cét mèc 108 theo ®­êng 203 vÒ P¸c Bã. Hai nhãm nµy vÒ tr­íc n¾m t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®Þch vµ kh¶o s¸t ®­êng ®i ®Ó B¸c vÒ n­íc. Nhãm thø ba cã ®ång chÝ Phïng ThÕ Tµi, ®ång chÝ Hoµng V¨n Léc lµ ng­êi d©n téc Tµy, cã nhiÒu kinh nghiÖm ho¹t ®éng bÝ mËt ë vïng Cao B»ng; ®ång chÝ §Æng V¨n C¸p lµ thanh niªn rÊt kháe, b¾n sóng vµ vâ giái, ®ång thêi biÕt ch÷a bÖnh b»ng thuèc Nam; ®ång chÝ ThÕ An lµ ng­êi d©n téc Tµy, th«ng th¹o c¸c lèi ®i t¾t trong rõng, cã kinh nghiÖm ®­a c¸n bé c¸ch m¹ng ®Õn n¬i an toµn, tr¸nh sù lïng sôc, truy ®uæi cña ®Þch; ®ång chÝ Lª Qu¶ng Ba lµ ng­êi 18 d©n téc Tµy, rÊt am hiÓu phong tôc cña ®ång bµo d©n téc, th«ng th¹o tiÕng Dao, M¸n, Nïng vµ tiÕng Quan Háa (Trung Quèc). Nhãm nµy do ®ång chÝ Lª Qu¶ng Ba phô tr¸ch. Khi nhãm thø nhÊt vµ nhãm thø hai xuÊt ph¸t vÒ n­íc th× nhãm thø ba b¶o vÖ B¸c vÒ b¶n NËm TÊy (TÜnh T©y - Trung Quèc) ®Ó chê tin trong n­íc. Hµnh lý cña B¸c lÇn Êy hÇu nh ch¼ng cã g×, chØ cã mét chiÕc vali nhá ®ùng mÊy bé quÇn ¸o cò vµ chiÕc m¸y ch÷ x¸ch tay nh·n hiÖu “Ba Bi”. §©y lµ tµi s¶n quý gi¸ nhÊt nªn Ng­êi lu«n gi÷ bªn m×nh. Trong khi chê tin trong n­íc b¸o sang, B¸c ®· thèng nhÊt kÕ ho¹ch hãa trang vµ ph©n c«ng nhiÖm vô cho tõng ng­êi. Mäi ng­êi trong nhãm thèng nhÊt c¸ch ho¸ trang. Vïng nµy cã phong tôc cø ngµy TÕt lµ c¸c chµng rÓ (giµ còng nh trÎ) ®Òu ph¶i mang ®å lÔ vÒ “cóng ma” ë nhµ mÑ vî, chÝnh v× vËy c¶ nhãm ¨n mÆc nh­ ®ång bµo d©n téc Nïng. LÇn ®ã B¸c mÆc bé quÇn ¸o chµm cña d©n téc Nïng, ®Çu ®éi mò kiÓu bªrª cã nóm may b»ng v¶i mµu chµm, ch©n ®i ®«i giµy v¶i mµu ®en, quµng kh¨n Êm cèt ®Ó che kÝn bé r©u. Nh×n B¸c tù hãa trang mäi ng­êi cµng xóc ®éng. Lµ mét l·nh tô nh­ng khi tù hãa trang th× B¸c gièng nh­ mét ng­êi d©n b¶n ®Þa. Sao Ng­êi gÇn gòi, gi¶n dÞ mµ vÜ ®¹i ®Õn thÕ. 19 C¸i TÕt quª h­¬ng ®Çu tiªn sau 30 n¨m xa Tæ quèc S¸ng sím ngµy 28-1-1941 tøc ngµy mïng 2 TÕt n¨m T©n Tþ, nhËn ®­îc tin tõ trong n­íc b¸o sang t×nh h×nh thuËn lîi, c¶ ®oµn xuÊt ph¸t tõ lµng NËm Quang tõ rÊt sím. Sau 8 giê ®i ®­êng, kho¶ng 12 giê tr­a th× c¶ ®oµn vÒ ®Õn d·y nói Phia Sum Kh¶o, n¬i cã cét mèc 108 trªn biªn giíi ViÖt - Trung thuéc x· Tr­êng Hµ, ch©u Hµ Qu¶ng, tØnh Cao B»ng. §øng bªn c¹nh cét mèc biªn giíi, tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu xóc ®éng khi thÊy Ng­êi ®øng lÆng ®i bªn cét mèc 108, m¾t h­íng vÒ Tæ quèc, ng¾m nh×n nói rõng Cao B»ng trïng ®iÖp, m¶nh ®Êt ®Þa ®Çu cña Tæ quèc. Sau 30 n¨m b«n ba kh¾p n¨m ch©u ®i t×m ®­êng cøu n­íc, ®óng vµo dÞp TÕt cæ truyÒn cña d©n téc (xu©n T©n Tþ), B¸c ®· trë vÒ n­íc, Ng­êi vui vÎ b¾t tay chóc TÕt mäi ng­êi. Rêi cét mèc, ®oµn b¶o vÖ l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc theo con ®­êng mßn xuèng thung lòng P¸c Bã. C¸c ®ång chÝ trong Ban C«ng t¸c ®éi bè trÝ Ng­êi ë gia ®×nh «ng M¸y Lú, d©n téc Nïng, mét c¬ së c¸ch m¹ng tin cËy. Gia ®×nh «ng M¸y Lú chØ cã hai vî chång vµ ng­êi con g¸i tªn lµ M¸y Ly. §©y lµ ®Þa ®iÓm th­êng ®­îc Trung ­¬ng §¶ng chän lµm n¬i héi häp vµ tr¹m dõng 20 ch©n cho c¸n bé ®i c«ng t¸c qua l¹i. Gia ®×nh «ng M¸y Lú rÊt nghÌo nh­ng l¹i cã tinh thÇn yªu n­íc nång nµn. C¨n nhµ cña «ng n»m ®éc lËp d­íi mét qu¶ ®åi, rÊt tho¸ng ®·ng. Tõ s©n nhµ cã thÓ nh×n ra thÊy toµn c¶nh thung lòng phÝa tr­íc. Sau nhµ cã mét con suèi, kÕ ®Õn lµ mét khu rõng rËm rÊt tiÖn cho c«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn cho B¸c khi cã t×nh huèng bÊt tr¾c x¶y ra. Gia ®×nh «ng M¸y Lú hÇu nh­ ®· quen mÆt biÕt tªn hÕt c¸c c¸n bé trong ®oµn nh­ng kh«ng biÕt B¸c lµ ai. Khi ®Õn nhµ «ng M¸y Lú, B¸c mÆc ¸o chµm, ®i dÐp r¬m, tay cÇm gËy. Mäi ng­êi gäi B¸c lµ «ng KÐ vµ giíi thiÖu lµ c¸n bé d­íi xu«i lªn. ¤ng M¸y Lú gäi con g¸i mang ra mét thau n­íc nãng, mêi «ng KÐ röa tr­íc. NghØ ng¬i mét l¸t, «ng M¸y Lú l¹i sai con g¸i b­ng mét m©m cç tÕt ra mêi «ng KÐ vµ ®oµn c¸n bé dïng. Bªn m©m cç tÕt, mäi ng­êi r©m ran trß chuyÖn, riªng B¸c cø lÆng yªn, nÐt mÆt rÊt xóc ®éng. ¤ng M¸y Lú n©ng b¸t r­îu mêi B¸c vµ anh em c¸n bé cïng ®i. B¸c chóc søc kháe «ng M¸y Lú. ¤ng M¸y Lú rÊt vui gäi vî vµ con g¸i ra tiÕp kh¸ch ®Ó tá lßng mÕn kh¸ch. §Ó b¶o ®¶m bÝ mËt vµ kh«ng lµm phiÒn ®Õn nh©n d©n, B¸c cho ng­êi vµo rõng dùng l¸n ®Ó ë. BiÕt ý ®Þnh cña B¸c, «ng M¸y Lú cho ®oµn 21 c¸n bé biÕt gia ®×nh «ng cã mét chiÕc hang ë trªn nói Cèc Bã rÊt kÝn ®¸o. Gia ®×nh «ng ®ang dïng hang nµy lµm n¬i chøa l­¬ng thùc khi bän phØ ®Õn c­íp. Khi nghe «ng M¸y Lú nãi vËy, mét ®ång chÝ c¸n bé trong ®oµn ®· b¸o c¸o víi B¸c. B¸c ®Õn th¨m vµ ®ång ý dän ®Õn ë. §Õn ngµy 8-2-1941, ®oµn c¸n bé b¶o vÖ tiÕp tôc ®­a B¸c vµo ë vµ lµm viÖc trong hang Cèc Bã. Tr­íc t×nh h×nh c¸ch m¹ng vµ thêi c¬ míi, th¸ng 4-1945, Ng­êi quyÕt ®Þnh trë vÒ c¨n cø T©n Trµo (Tuyªn Quang) ®Ó l·nh ®¹o nh©n d©n c¶ n­íc vïng lªn giµnh chÝnh quyÒn tõ tay thùc d©n Ph¸p, lµm nªn C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m lÞch sö, khai sinh ra n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸. B¸o C«ng an Thµnh phè Hå ChÝ Minh, sè TÕt, n¨m 2009 22 HµNH QU¢N THÇN TèC VÒ T¢N TRµO Cuèi th¸ng 4-1945, t×nh h×nh chiÕn sù cã chiÒu h­íng thuËn lîi cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam. L·nh tô Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ P¸c Bã (Cao B»ng) vÒ c¨n cø ®Þa T©n Trµo (Tuyªn Quang) lµm viÖc ®Ó tiÖn cho viÖc l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. §©y lµ chuyÕn c«ng t¸c ®Æc biÖt hÕt søc quan träng, cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam sau nµy. C«ng t¸c b¶o vÖ l·nh tô Hå ChÝ Minh di chuyÓn ®Þa ®iÓm ®­îc Trung ­¬ng khÈn tr­¬ng chuÈn bÞ vµ giao cho ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch. TuyÕn ®­êng tõ P¸c Bã vÒ T©n Trµo ®­îc nghiªn cøu rÊt tØ mØ. ViÖc phèi hîp lùc l­îng triÓn khai b¶o vÖ c¸c träng ®iÓm trªn ®­êng ®i hÕt søc chu ®¸o. Sau khi nghe b¸o c¸o kÕ ho¹ch b¶o vÖ cuéc hµnh qu©n, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· trùc tiÕp chØ ®¹o tõng vÊn ®Ò cô thÓ. Theo kÕ ho¹ch, tõ P¸c Bã vÒ T©n Trµo ®­îc chia lµm ba chÆng, mçi chÆng giao cho mét ®¬n vÞ vò trang b¶o ®¶m an toµn. 23 Bµn tæng khëi nghÜa trªn ®­êng hµnh qu©n ChÆng thø nhÊt, tõ P¸c Bã vÒ Lam S¬n (Hßa An - Cao B»ng) ChÆng nµy do n»m trong khu vùc hµnh lang c¨n cø ®Þa P¸c Bã, ta n¾m t­¬ng ®èi v÷ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña ®Þch. Nh©n d©n vµ c¸c ®oµn thÓ cøu quèc ë ®©y mét lßng b¶o vÖ c¸ch m¹ng ®Õn cïng. S¸ng ngµy 4-5-1945, t¹i Khuæi NËm (P¸c Bã), l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· tËp hîp ®oµn c«ng t¸c ®Ó qu¸n triÖt ý nghÜa quan träng cña chuyÕn hµnh qu©n. Ng­êi trùc tiÕp ph©n c«ng nhiÖm vô vµ ®Ò ra nguyªn t¾c gi÷ bÝ mËt. Sau hai tiÕng, ®oµn lªn ®­êng. Tõ Khuæi NËm, ®oµn ®i däc suèi Lªnin qua mét sè b¶n thuéc x· Xu©n Hßa, huyÖn Hµ Qu¶ng. §Õn Thua Phia, ®oµn dùng l¹i vµo nghØ t¹i nhµ ®ång chÝ N«ng HiÒn H÷u lµ Chñ nhiÖm ViÖt Minh ch©u Hµ Qu¶ng. Tæ b¶o vÖ do ®ång chÝ §inh §¹i Toµn phô tr¸ch. §ång chÝ Toµn lµ ng­êi cã nhiÒu kinh nghiÖm ®i rõng, tõng cïng ®ång chÝ Phïng ThÕ Tµi b¶o vÖ B¸c tõ C«n Minh vÒ P¸c Bã. §Ó gi÷ bÝ mËt, mäi ng­êi trong ®oµn vÉn gäi l·nh tô Hå ChÝ Minh lµ “Giµ Thu". Tõ Thua Phia, ®oµn v­ît rõng ®i th¼ng xuèng Yªn LuËt vµ nghØ ch©n chê tin cña giao liªn dÉn ®­êng th«ng b¸o t×nh h×nh ë tuyÕn tr­íc. 24 Cuéc hµnh qu©n tiÕp tôc v­ît §Ìo Ng¹n th× võa lóc trêi tèi nªn ®oµn nghØ t¹i nhµ ®ång chÝ N«ng V¨n Gi¸c t¹i B¶n N­a. Sau b÷a c¬m tèi, ®ång chÝ N«ng HiÒn H÷u ®­îc l·nh tô Hå ChÝ Minh cö b¾t liªn l¹c víi bé phËn giao liªn dÉn ®­êng, n¾m t×nh h×nh ®o¹n ®­êng cßn l¹i vÒ Lam S¬n. S¸ng h«m sau, tr­íc khi lªn ®­êng, Ng­êi gÆp c¬ së dÉn ®­êng hái rÊt tØ mØ vµ kiÓm tra l¹i toµn bé c«ng t¸c chuÈn bÞ cña ®oµn. Ng­êi dÉn ®­êng tõ B¶n N­a ®i chÆng ®­êng tiÕp lµ ®ång chÝ Cao Chung. Rêi B¶n N­a, ®oµn ®i Luèng Näi. §o¹n ®­êng tiÕp theo t­¬ng ®èi nguy hiÓm nªn c«ng t¸c b¶o vÖ ®· ®­îc tæ chøc rÊt chu ®¸o. Sau khi phèi hîp víi bé phËn n¾m t×nh h×nh, ®­îc biÕt cã thÓ ®i theo tØnh lé, ®oµn quyÕt ®Þnh lªn ®­êng. Khi ®Õn Vâ Nuèng (x· Nam TuÊn, huyÖn Hßa An, tØnh Cao B»ng), ®oµn nghØ t¹i nhµ ®ång chÝ Hång Qu©n ®Ó chê tin c¬ së. Khi ®· thËt yªn t©m, ®oµn quyÕt ®Þnh nhanh chãng theo ®­êng mßn ven nói ®Õn vïng Lam S¬n. L·nh tô Hå ChÝ Minh ë l¹i lµm viÖc t¹i Lam S¬n tõ ngµy 6 ®Õn ngµy 8-5-1945. T¹i ®©y, lùc l­îng b¶o vÖ phèi hîp víi tù vÖ vµ vò trang ®Þa ph­¬ng b¶o vÖ cuéc häp c¸n bé Trung ­¬ng ®ét xuÊt, gåm c¸c ®ång chÝ: Ph¹m V¨n §ång, Hoµng Quèc ViÖt, §Æng ViÖt Ch©u, Vò Anh vµ c¸n bé cña Liªn TØnh ñy Cao - B¾c - L¹ng bµn vÒ viÖc 25 chuÈn bÞ cho Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Cuéc häp ®ã l·nh tô Hå ChÝ Minh chñ tr×. Sèt rÐt vÉn v­ît nói cao 1.500 m kh«ng nghØ ChÆng thø hai, tõ Lam S¬n vÒ x· §ång Phóc, huyÖn Chî R· ChÆng nµy tuy t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®Þch kh«ng ®¸ng lo ng¹i l¾m, nh­ng ®­êng ®i rÊt hiÓm trë, chñ yÕu lµ ®­êng mßn trong rõng. §¸ng chó ý lµ ho¹t ®éng cña bän phØ vµ th¸m b¸o. S¸ng ngµy 9-5, ®oµn lªn ®­êng ®i Ng©n S¬n. B¶o vÖ trùc tiÕp B¸c lóc nµy lµ ®ång chÝ §inh §¹i Toµn vµ ®ång chÝ §Æng V¨n C¸p. S¸ng ngµy 11-5, ®oµn tõ Ng©n S¬n ®i Chî R· (B¾c K¹n). Theo kÕ ho¹ch th× ®o¹n ®­êng tõ Ng©n S¬n ph¶i ®­îc t¨ng c­êng lùc l­îng b¶o vÖ tíi møc tèi ®a. §oµn theo lèi mßn trong rõng qua c¸c x· Trung Hßa, Hµ HiÖu, Khuæi M·n vÒ Chî R·. Cuéc hµnh qu©n cµng gÇn ®Ých cµng khÈn tr­¬ng. C¸c ®éi viªn b¶o vÖ trªn qu·ng ®­êng nµy lo nhÊt lµ khi v­ît nói Phia Biãc cao 1.500m. §øng nh×n ngän nói sõng s÷ng phÝa tr­íc, c¸c ®éi viªn ai còng lo ng¹i cho Ng­êi. MÊy ngµy hµnh qu©n võa qua thËt sù ®· v¾t kiÖt søc lùc cña "Giµ Thu" trong khi Ng­êi ®ang bÞ c¨n bÖnh sèt rÐt hµnh h¹. Cã ®éi viªn khuyªn l·nh tô Hå ChÝ Minh nªn t¹m nghØ ë ch©n nói 26 mét buæi hay mét ngµy råi ®i tiÕp. Nh­ng l·nh tô Hå ChÝ Minh ph¶n ®èi: "C¸c chó khuyªn B¸c nghØ nh­ vËy lµ khuyªn B¸c ph¸ bá kÕ ho¹ch hµnh qu©n ph¶i tÝnh tõng giê, tõng phót nh­ ®· ®Ò ra hay sao!". Nghe B¸c nãi vËy, tÊt c¶ c¸c ®éi viªn nh­ ®­îc tiÕp thªm nghÞ lùc vµ søc m¹nh cho ®«i ch©n. Khi hµnh qu©n ®Õn ®Ønh nói, Ng­êi ®ång ý cho nghØ 15 phót. Khi c¸c ®éi viªn ®· ®«ng ®ñ ngåi chung quanh, l·nh tô Hå ChÝ Minh nãi vui: "Cã khi leo nói còng lµ ph­¬ng thøc ch÷a bÖnh, v× leo nói cho må h«i tho¸t ra, nhÑ c¶ ng­êi. B©y giê B¸c thÊy l¹i kháe h¬n lóc ch­a leo nói". ChiÒu ngµy 14-5, ®oµn nghØ t¹i B¶n Ch¸n (thuéc x· §ång Phóc, huyÖn Chî R·), ®©y lµ ®iÓm dõng ch©n cuèi cïng trªn ®Êt B¾c K¹n. VÒ Thñ ®« kh¸ng chiÕn ChÆng thø ba, tõ §ång Phóc - Chî R· vÒ T©n Trµo - Tuyªn Quang ChÆng nµy ®¸ng chó ý lµ ë ngay huyÖn lþ §Þnh Hãa cã ®ån B¶o an vµ lÝnh NhËt ®ãng. NhiÒu cuéc v©y lïng c¸n bé ViÖt Minh cña chóng ®· lan ®Õn mét sè ®Þa bµn xung quanh. Ngµy 15-5, ®oµn tiÕp tôc cuéc hµnh tr×nh ®Õn s¸ng h«m sau, khi qua ch©u lþ, huyÖn Chî §ån kho¶ng 1km ®Õn ®Þa phËn B¶n PÞt, ®oµn t¸ch 27 ra lµm hai bé phËn. Mét bé phËn trùc tiÕp b¶o vÖ l·nh tô Hå ChÝ Minh nhanh chãng v­ît ®Ìo Khuæi Khuy tíi ®Þa bµn x· B»ng ViÔn, vßng phÝa sau ®ån NhËt ®ãng ë trªn ®­êng ®Ó xuèng B¶n Duång, x· L­îng B»ng. Lóc nµy th× trêi võa tèi nªn tæ b¶o vÖ ®­a Ng­êi vµo nghØ t¹i nhµ «ng Lý Quý. Bé phËn cßn l¹i ®i qua §Ìo De ®Ó sang T©n Trµo. Ngµy 17-5, ®oµn b¶o vÖ l·nh tô Hå ChÝ Minh ®Õn Nµ KiÕn (x· NghÜa T¸, Chî §ån) th× gÆp ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p cïng mét tiÓu ®éi vò trang lªn ®ãn. Tõ ®©y, ®oµn b¶o vÖ ®­îc bè trÝ thªm mét ®¬n vÞ vò trang do ®ång chÝ Chu V¨n TÊn phô tr¸ch. §­êng tõ Nµ KiÕn ng­îc ra Chî Chu (§Þnh Hãa) cã tæ chøc triÓn khai lùc l­îng bÝ mËt gi¸m s¸t. Khi biÕt ®­êng ra Chî Chu th­êng cã bän NhËt tuÇn c¶nh, ®oµn quyÕt ®Þnh ®æi h­íng, theo lèi mßn xuyªn rõng ®i Thµnh Cãc. Ngµy 20-5, c¸c ®éi viªn b¶o vÖ ®· hoµn thµnh nhiÖm vô b¶o vÖ l·nh tô Hå ChÝ Minh ®Õn Thµnh Cãc (x· Hïng Lîi, huyÖn Yªn S¬n, tØnh Tuyªn Quang) an toµn. B¶o vÖ l·nh tô Hå ChÝ Minh tõ Thµnh Cãc ®i T©n Trµo lóc nµy ngoµi tæ b¶o vÖ trùc tiÕp cßn t¨ng c­êng thªm mét trung ®éi gi¶i phãng qu©n vµ mét sè tù vÖ ®Þa ph­¬ng. C¸c ®éi viªn b¶o vÖ B¸c ®i qua ®ß N«ng TiÕn, sau ®ã theo t¶ ng¹n s«ng L« kho¶ng 6km th× ®Õn huyÖn S¬n D­¬ng, 28 theo ®­êng rõng, v­ît s«ng §¸y sang x· T©n Trµo. M·i ®Õn tèi 25-5, ®oµn míi ®Õn T©n Trµo. C¸c ®ång chÝ ra ®ãn B¸c ®· mêi B¸c vµo nghØ t¹i nhµ «ng TiÕn Sù ë xãm Kim Léng, c¸ch c©y ®a T©n Trµo 300m. Nhµ «ng TiÕn Sù ®ang lµ n¬i ë t¹m thêi cña bé phËn hËu cÇn Tr­êng Qu©n chÝnh kh¸ng NhËt. §ång chÝ NguyÔn V¨n Cao lóc ®ã phô tr¸ch c«ng t¸c tæ chøc vµ hËu cÇn cña Tr­êng Qu©n chÝnh, ®­îc ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh vµ ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p giao nhiÖm vô ch¨m lo viÖc ¨n nghØ cña B¸c (®ång chÝ NguyÔn V¨n Cao sau nµy ®­îc B¸c ®Æt tªn lµ Hoµng H÷u Kh¸ng - Côc tr­ëng Côc C¶nh vÖ, nay lµ Bé T­ lÖnh C¶nh vÖ). VÒ kû niÖm nµy, ®ång chÝ Hoµng H÷u Kh¸ng kÓ l¹i: "Kho¶ng gÇn tèi, cã bèn thanh niªn ®Òu ¨n mÆc quÇn ¸o chµm ®­a mét «ng cô kho¶ng gÇn 60 tuæi ®Õn. §ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh v­ît lªn ghÐ s¸t vµo tai t«i nãi nhá: "CËu chuÈn bÞ tiÕp kh¸ch cho chu ®¸o". T«i ®ang ph©n v©n kh«ng biÕt kh¸ch nµo th× anh V¨n (®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p) ®Õn dÆn t«i: "§©y lµ Giµ Thu, l·o thµnh c¸ch m¹ng cña §¶ng. §ång chÝ ph¶i lo viÖc ¨n, ë cho Cô thËt chu ®¸o". NhËn chØ thÞ cña anh V¨n, t«i bè trÝ mêi Cô ë mét gian nhµ cã th­ng liÕp nøa ngay s¸t b×a rõng. BiÕt Giµ Thu tuæi cao l¹i qua mét cuéc hµnh qu©n h¬n hai m­¬i ngµy, h»ng ngµy t«i dÆn ®ång chÝ cÊp 29 d­ìng chó ý nÊu thÕ nµo cho ngon miÖng Cô. Nh­ng Ng­êi ¨n rÊt Ýt, mçi b÷a chØ ®­îc l­ng b¸t c¬m". §Ó b¶o ®¶m bÝ mËt, c¸c ®ång chÝ trong c¬ quan vµ gia ®×nh, còng nh­ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o kh¸c th­êng ®Õn lµm viÖc ®Òu thèng nhÊt gäi Ng­êi lµ "¤ng KÐ T©n Trµo". ¤ng KÐ T©n Trµo vÒ T©n Trµo ®­îc hai ngµy, c«ng viÖc ®ang bÒ bén th× bÞ sèt rÐt trë l¹i, céng víi sù vÊt v¶ sau mét chÆng ®­êng hµnh qu©n gian khæ, nªn bÖnh cµng nÆng. Tuy mÖt nh­ng h»ng ngµy, Ng­êi vÉn g¾ng søc lµm viÖc th­êng xuyªn. C«ng t¸c b¶o vÖ an toµn n¬i ë, lµm viÖc vµ ch¨m lo søc kháe cho l·nh tô Hå ChÝ Minh ®­îc c¸c ®ång chÝ Trung ­¬ng ®Æc biÖt chó träng. §¬n vÞ vò trang cña ®ång chÝ §µm Minh ViÔn ®­îc ®iÒu ®éng tõ P¸c Bã, Cao B»ng vÒ. Mét sè ®éi viªn ®­îc lùa chän ®· tæ chøc thµnh lËp tr¹m canh g¸c vò trang c¸c lèi vµo khu vùc T©n Trµo. ë nhµ d©n kh«ng tiÖn cho ho¹t ®éng, l·nh tô Hå ChÝ Minh chØ thÞ tæ b¶o vÖ lªn rõng t×m ®Þa ®iÓm lµm n¬i ë míi. Sau khi kh¶o s¸t, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· ®ång ý cho tiÕn hµnh lµm l¸n ë ch©n nói Nµ Lõa. L¸n cã chiÒu réng 2m, chiÒu dµi 4m, chia lµm hai phßng, mét phßng ®Ó Ng­êi lµm viÖc, mét phßng ®Ó Ng­êi nghØ ng¬i. 30 Ngµy 16 vµ ngµy 17-8-1945, Quèc d©n §¹i héi häp ë T©n Trµo d­íi sù chñ täa cña l·nh tô Hå ChÝ Minh. Quèc d©n §¹i héi nhiÖt liÖt t¸n thµnh chñ tr­¬ng Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn cña §¶ng vµ Tæng bé ViÖt Minh. §¹i héi thÓ hiÖn quyÕt t©m giµnh cho ®­îc chÝnh quyÒn tr­íc khi qu©n §ång minh vµo n­íc ta gi¶i gi¸p vò khÝ qu©n ®éi NhËt. §¹i héi nhÊt trÝ cö ra ñy ban d©n téc gi¶i phãng ViÖt Nam (tøc ChÝnh phñ l©m thêi cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa) do l·nh tô Hå ChÝ Minh lµm Chñ tÞch. Theo lÖnh cña ñy ban khëi nghÜa, nh©n d©n c¶ n­íc ®øng dËy giµnh chÝnh quyÒn tõ tay thùc d©n, lµm nªn C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m lÞch sö cña d©n téc ta. B¸o Gia ®×nh vµ X· héi cuèi tuÇn, sè 35, ngµy 27-8-2009 31 §ãN B¸C Hå VÒ THñ §¤ §äC TUY£N NG¤N §éC LËP Thùc hiÖn chñ tr­¬ng Tæng khëi nghÜa cña Trung ­¬ng §¶ng t¹i Quèc d©n §¹i héi, ngµy 19-8-1945, nh©n d©n Thñ ®« Hµ Néi vµ c¸c ®Þa ph­¬ng víi khÝ thÕ c¸ch m¹ng ®· vïng lªn khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Tr­íc th¾ng lîi ®ã, Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng cö ®ång chÝ Sao §á (tøc ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng) vÒ phèi hîp víi Thµnh ñy Hµ Néi chuÈn bÞ n¬i ¨n nghØ, lµm viÖc vµ c¸c mÆt c«ng t¸c kh¸c ®Ó ®ãn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ Th­êng vô Trung ­¬ng vÒ Hµ Néi. Còng thêi gian nµy, t¹i T©n Trµo, Tuyªn Quang, kÕ ho¹ch b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng vÒ Hµ Néi ®­îc Trung ­¬ng chØ ®¹o hÕt søc chÆt chÏ. Tæ b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gåm c¸c ®ång chÝ: Nam Long, Ngäc Hµ, TrÇn §×nh, V¨n L©m… do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh - ñy viªn ñy ban khëi nghÜa trùc tiÕp chØ ®¹o. KÕ ho¹ch b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ T©n Trµo vÒ Hµ Néi 32 ®­îc bè trÝ thµnh bèn chÆng. ë mçi chÆng ®Òu cã bé phËn tiÒn tr¹m ®i tr­íc liªn hÖ víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®Ó tæ chøc c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu n¾m t×nh h×nh vµ chuÈn bÞ n¬i ¨n, ë däc ®­êng cho ®oµn. NhËp ®« sím h¬n kÕ ho¹ch Tõ T©n Trµo ®Õn §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), ®oµn xuÊt ph¸t tõ s¸ng sím ngµy 22-8-1945, ®i bé t¾t qua rõng kho¶ng h¬n 20km. §o¹n ®­êng nµy t­¬ng ®èi hiÓm trë, ph¶i v­ît qua nhiÒu dèc ®Ìo, qua s«ng vµ suèi, ®ång chÝ §oµn Trung Y, mét c¸n bé ®Þa ph­¬ng ®­îc giao nhiÖm vô dÉn ®­êng cho ®oµn. §Õn 11 giê tr­a, ®oµn ®· ®Õn ®Þa ®iÓm ®óng theo kÕ ho¹ch t¹i nhµ bµ Qu¶ng ë x· Hµ Th­îng (§¹i Tõ), mét c¬ së c¸ch m¹ng cña ta. Sau khi ®oµn ¨n tr­a vµ nghØ ë nhµ bµ Qu¶ng, ®Õn ®Çu giê chiÒu, ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh ®­a xe ®Õn ®ãn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ thÞ x· Th¸i Nguyªn. C«ng t¸c b¶o vÖ n¬i nghØ cña Ng­êi ®­îc bè trÝ chÆt chÏ, bªn trong do tæ b¶o vÖ trùc tiÕp ph©n c«ng nhau canh g¸c, vßng ngoµi cã lùc l­îng gi¶i phãng qu©n phèi hîp víi du kÝch ®Þa ph­¬ng b¶o vÖ. Ngµy 23-8-1945, ®oµn ®i «t« theo quèc lé 3 rêi thÞ x· Th¸i Nguyªn vÒ Hµ Néi. Thêi gian nµy B¸c ch­a ®­îc kháe, bÖnh sèt rÐt vÉn cßn ®eo ®¼ng. Dï kh«ng ph¶i ngôy trang qu¸ cÈn 33 thËn nh­ tr­íc nh­ng B¸c vÉn mÆc bé quÇn ¸o n©u vµ mang theo chiÕc tói v¶i gi¶n dÞ th­êng dïng. §Õn Phóc Yªn, B¸c vµ c¸c ®ång chÝ trong ®oµn ®i bé däc theo ®ª s«ng Hång ®Õn lµng G¹ (thuéc th«n Phó Gia, x· Phó Th­îng, huyÖn Tõ Liªm, Hµ Néi). §oµn xuèng thuyÒn v­ît s«ng Hång ®Õn b·i vïng gi÷a s«ng th× dõng l¹i chê liªn l¹c. B·i gi÷a s«ng Hång lóc ®ã cã cá lau mäc um tïm. Khi ®­îc tin an toµn, ®oµn tiÕp tôc v­ît s«ng, cËp bÕn G¹. §oµn ®­îc lùc l­îng trinh s¸t néi thµnh ®­a vÒ nghØ ë nhµ ®ång chÝ C«ng Ngäc Kha (tøc TrÇn Léc). §ång chÝ Kha lóc ®ã lµ c¸n bé l©m thêi cña th«n Phó Gia, ®©y lµ c¬ së c¸ch m¹ng cña ta do ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng t×m chän. Nhµ ®ång chÝ Kha c¸ch ®ª s«ng Hång kho¶ng 200m, nhµ n¨m gian, cã hai gian buång vµ ba gian ngoµi. T¹i th«n Phó Gia, tæ cËn vÖ nhanh chãng triÓn khai c«ng t¸c b¶o vÖ khu vùc xung quanh ng«i nhµ Ng­êi ë. Lùc l­îng trinh s¸t néi thµnh ®­îc t¨ng c­êng b¶o vÖ vßng ngoµi, phèi hîp víi du kÝch x· d­íi sù chØ ®¹o cña Thµnh ñy Hµ Néi tæ chøc tuÇn tra canh g¸c víi lý do lµ b¶o vÖ lµng xãm. Trong thêi gian lµm viÖc ë nhµ ®ång chÝ C«ng Ngäc Kha tõ chiÒu ngµy 23 ®Õn ngµy 25-8-1945, h»ng ngµy B¸c nghe b¸o c¸o tin tøc ë c¸c n¬i göi vÒ, ®Æc biÖt lµ t×nh h×nh chÝnh trÞ, x· héi ë néi 34 thµnh. B¸c quyÕt ®Þnh vµo néi thµnh sím h¬n so víi kÕ ho¹ch. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Ng­êi, chiÒu 25-8-1945 c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Vâ Nguyªn Gi¸p, TrÇn §¨ng Ninh tõ néi thµnh ra ®ãn B¸c vÒ ng«i nhµ sè 48 phè Hµng Ngang. Ng«i nhµ nµy thuéc së h÷u cña gia ®×nh «ng TrÞnh V¨n B« vµ bµ Hoµng ThÞ Minh Hå. ¤ng TrÞnh V¨n B« lµ mét t­ s¶n d©n téc ®­îc gi¸c ngé c¸ch m¹ng sím vµ trë thµnh ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Bµ Hoµng ThÞ Minh Hå lµ chñ mét hiÖu t¬ lôa lín t¹i sè 48 phè Hµng Ngang. B¸c lµm viÖc t¹i mét phßng trªn tÇng hai, trong khi tÇng mét vÉn bu«n b¸n b×nh th­êng, kh¸ch ra vµo mua hµng rÊt ®«ng. KÕ ho¹ch b¶o vÖ B¸c ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp Ngµy 26-8-1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ tr× cuéc häp cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®Ó bµn nh÷ng chñ tr­¬ng ®èi néi, ®èi ngo¹i trong t×nh h×nh míi, vÒ viÖc sím c«ng bè thµnh viªn cña ChÝnh phñ l©m thêi. §Æc biÖt, Ng­êi ®· tËp trung chuÈn bÞ b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp vµ ®Ò nghÞ chuÈn bÞ mÝt tinh lín ë Hµ Néi vµo ngµy 2-9 ®Ó ChÝnh phñ l©m thêi n­íc ViÖt Nam chÝnh thøc c«ng bè quyÒn ®éc lËp vµ chÝnh thÓ d©n chñ céng hßa víi toµn thÕ giíi. §©y lµ viÖc rÊt quan träng cÇn lµm ngay tr­íc 35 khi qu©n ®éi T­ëng vµo §«ng D­¬ng t­íc vò khÝ cña qu©n ®éi NhËt. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ­¬ng §¶ng tËp trung chØ ®¹o c¸c ngµnh cã liªn quan khÈn tr­¬ng chuÈn bÞ ngµy héi lín cña d©n téc. §ång chÝ NguyÔn H÷u §ang trong ChÝnh phñ l©m thêi ®­îc ph©n c«ng tæ chøc lÔ Tuyªn ng«n ®éc lËp ngµy 2-9-1945. Ngay chiÒu 1- 9-1945, kú ®µi ®­îc dùng lªn t¹i v­ên hoa Ba §×nh. Kú ®µi do kiÕn tróc s­ Ng« Huy Quúnh trùc tiÕp thiÕt kÕ. C«ng t¸c b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ l©m thêi cïng quÇn chóng dù mÝt tinh ®­îc Trung ­¬ng giao cho Së Liªm phãng B¾c Bé, lùc l­îng C¶nh s¸t cïng víi lùc l­îng Qu©n ®éi vµ Tù vÖ chiÕn ®Êu cøu quèc Hoµng DiÖu (Hµ Néi) thùc hiÖn. §ång chÝ Chu §×nh X­¬ng - Gi¸m ®èc Së Liªm phãng B¾c Bé ®­îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong thêi gian tiÕn hµnh buæi lÔ mÝt tinh. B¶o vÖ lÔ ®µi do tæ cña ®ång chÝ Hoµng Mai (sau nµy ®ång chÝ Hoµng Mai lµ Gi¸m ®èc C«ng an Khu 12) vµ ®ång chÝ Chu §øc Minh ®¶m nhiÖm. Lùc l­îng c¶nh s¸t ®­îc giao nhiÖm vô gi÷ g×n trËt tù ®­êng phè. C¸c chiÕn sÜ c¶nh s¸t ®­îc xÕp thµnh hµng rµo r¶i suèt tõ v­ên hoa P«n Be (nay lµ qu¶ng tr­êng 36 Lý Th¸i Tæ) ®Õn tËn trung t©m v­ên hoa Ba §×nh. Hé tèng xe cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ cã hai tiÓu ®éi ®­îc chän trong lùc l­îng C¶nh s¸t vµ Thanh niªn cøu quèc ­u tó. Trªn c¸c phè, khi ®oµn xe ®i qua nh©n d©n ®æ ra hai bªn ®­êng vç tay vÉy chµo nång nhiÖt. §oµn ng­êi xÕp thµnh tõng khèi víi trang phôc quÇn ¸o c«ng nh©n, n«ng d©n, trÝ thøc… cïng cê, biÓu ng÷ ®á rùc c¶ v­ên hoa. Buæi lÔ §éc lËp kh«ng cã tuyªn bè lý do nh th­êng lÖ mµ ®i th¼ng vµo giíi thiÖu vÞ l·nh tô tèi cao lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ. §øng trªn lÔ ®µi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gi¬ tay vÉy chµo ®ång bµo råi thay mÆt ChÝnh phñ l©m thêi ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp. TiÕng cña Ng­êi thËt thiªng liªng xóc ®éng, ®Æc biÖt khi Ng­êi hái: "T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng?". MÆc dï trong nh÷ng ngµy chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng míi ®­îc thµnh lËp, t×nh h×nh an ninh chÝnh trÞ vµ trËt tù x· héi trong c¶ n­íc diÔn ra hÕt søc phøc t¹p, nh­ng d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, lùc l­îng C«ng an nh©n d©n ®· phèi hîp víi lùc l­îng Qu©n ®éi nh©n d©n vµ c¸c lùc l­îng kh¸c b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toµn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ chiÕn khu ViÖt B¾c trë vÒ Thñ ®« Hµ Néi ®äc 37 Tuyªn ng«n §éc lËp, khai sinh ra n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸. B¸o Gia ®×nh vµ X· héi cuèi tuÇn, sè 36, ngµy 3-9-2009 38 B¸C Hå VIÕT TUY£N NG¤N §éC LËP Vµo nh÷ng ngµy th¸ng T¸m lÞch sö h»ng n¨m, d©n téc ta l¹i t­ng bõng phÊn khëi kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ Quèc kh¸nh 2-9. Quay l¹i dßng lÞch sö, ngµy 2-9-1945, b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh so¹n th¶o vµ ®äc trong buæi mÝt tinh t¹i v­ên hoa Ba §×nh lÞch sö ®· khai sinh ra n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, nhµ n­íc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë khu vùc §«ng Nam ¸, ®· më ra mét trang míi, vÎ vang trong lÞch sö ViÖt Nam. B¸c Hå ®· viÕt b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp lÞch sö Êy nh­ thÕ nµo? Theo mét sè c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao cña §¶ng, Nhµ n­íc tõng ho¹t ®éng víi B¸c Hå vµ mét sè ®ång chÝ c¶nh vÖ cã vinh dù ®­îc phôc vô vµ b¶o vÖ B¸c trong thêi gian Êy kÓ l¹i: Ngµy 23-8-1945, theo kÕ ho¹ch cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, tæ c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh - ñy viªn ñy ban khëi nghÜa trùc tiÕp chØ ®¹o ®· ®ãn B¸c tõ T©n Trµo vÒ ë vµ lµm viÖc t¹i nhµ ®ång chÝ C«ng Ngäc Kha 39 ë lµng G¹ (th«n Phó Gia, x· Phó Th­îng, huyÖn Tõ Liªm, Hµ Néi). ChiÒu ngµy 25-8-1945, c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Vâ Nguyªn Gi¸p, TrÇn §¨ng Ninh tõ néi thµnh ra ®ãn B¸c. Thêi gian nµy, Hµ Néi míi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn trän mét tuÇn, khÝ thÕ C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vÉn cßn hõng hùc kh¾p c¸c ®­êng phè. Xe ®­a B¸c qua ChÌm, däc theo ®ª Yªn Phô, xuèng dèc Hµng Than qua phè Ch¶ C¸ ®Õn phè Hµng C©n th× ®oµn ®i vµo sè nhµ 35. Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng bè trÝ B¸c nghØ vµ lµm viÖc ë ng«i nhµ nµy. Ng«i nhµ cña gia ®×nh «ng TrÞnh V¨n B« vµ bµ Hoµng ThÞ Minh Hå, mét gia ®×nh th­¬ng gia yªu n­íc. C¨n nhµ cao ba tÇng, cöa phô lµ sè 35 Hµng C©n, ¨n th¼ng sang cöa chÝnh lµ sè 48 Hµng Ngang. H«m sau, s¸ng 26-8-1945 t¹i ng«i nhµ nµy, B¸c ®· triÖu tËp vµ chñ tr× cuéc häp cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, bµn nhiÒu viÖc quan träng, trong ®ã cã viÖc chuÈn bÞ so¹n th¶o Tuyªn ng«n §éc lËp vµ tæ chøc mÝt tinh lín ë Thñ ®« Hµ Néi vµo ngµy 2-9-1945, ®Ó ChÝnh phñ l©m thêi ra m¾t nh©n d©n vµ n­íc ViÖt Nam c¸ch m¹ng chÝnh thøc c«ng bè quyÒn ®éc lËp, thiÕt lËp chÝnh thÓ d©n chñ céng hßa. §©y lµ viÖc rÊt quan träng cÇn lµm ngay tr­íc khi qu©n ®éi T­ëng vµo §«ng D­¬ng t­íc vò khÝ cña qu©n ®éi NhËt. Vµ tõ ngµy 28-8-1945, B¸c 40 ®· tËp trung phÇn lín thêi gian vµo viÖc so¹n th¶o Tuyªn ng«n §éc lËp. Bªn chiÕc bµn h×nh vu«ng, võa ®ñ ®Ó tËp giÊy vµ chiÕc m¸y ch÷ nhá B¸c mang tõ chiÕn khu vÒ, trªn tÇng hai ng«i nhµ sè 48 phè Hµng Ngang, Hµ Néi, B¸c Hå ngåi trÇm ng©m suy nghÜ, lóc viÕt, lóc ®¸nh m¸y ®Ó ph¸c th¶o Tuyªn ng«n §éc lËp. Khi so¹n th¶o Tuyªn ng«n §éc lËp cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, B¸c Hå ®· vËn dông tµi t×nh tinh thÇn, t­ t­ëng tù do, b×nh ®¼ng thÓ hiÖn trong Tuyªn ng«n §éc lËp n¨m 1776 cña n­íc Mü vµ c¸c quyÒn tù do d©n chñ thÓ hiÖn trong Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ d©n quyÒn cña c¸ch m¹ng Ph¸p n¨m 1789 ®Ó kh¼ng ®Þnh quyÒn b×nh ®¼ng, tù do vµ ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam. Më ®Çu b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp, Ng­êi ®· trÝch mét c©u trong Tuyªn ng«n §éc lËp cña n­íc Mü: "TÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu sinh ra b×nh ®¼ng. T¹o hãa cho hä nh÷ng quyÒn kh«ng ai cã thÓ x©m ph¹m ®­îc, trong nh÷ng quyÒn Êy, cã quyÒn ®­îc sèng, quyÒn tù do vµ quyÒn m­u cÇu h¹nh phóc"1 vµ mét c©u trong Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ d©n quyÒn cña c¸ch m¹ng Ph¸p: "Ng­êi ta sinh ra tù do vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi, vµ ph¶i lu«n lu«n ®­îc tù do vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi"2 ®Ó tõ ®ã suy réng ra lµ: ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi, 2011, t.4, tr.1. 41 "TÊt c¶ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu sinh ra b×nh ®¼ng; d©n téc nµo còng cã quyÒn sèng, quyÒn sung s­íng vµ quyÒn tù do". "§ã lµ nh÷ng lÏ ph¶i kh«ng ai chèi c·i ®­îc. ThÕ mµ h¬n 80 n¨m nay, bän thùc d©n Ph¸p lîi dông l¸ cê tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i, ®Õn c­íp ®Êt n­íc ta, ¸p bøc ®ång bµo ta. Hµnh ®éng cña chóng tr¸i h¼n víi nh©n ®¹o vµ chÝnh nghÜa"1. Sau hai ngµy lµm viÖc khÈn tr­¬ng, ngµy 30-8-1945, B¸c mêi mét sè ®ång chÝ trong Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®Õn trao ®æi ý kiÕn vÒ b¶n dù th¶o Tuyªn ng«n §éc lËp. Ngãt mét ngh×n n¨m sau "Nam quèc s¬n hµ" ®­îc coi lµ Tuyªn ng«n §éc lËp ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam do Lý Th­êng KiÖt viÕt n¨m 1077 ®Ó cæ vò t­íng sÜ chèng giÆc Tèng vµ h¬n 500 n¨m sau "B×nh Ng« ®¹i c¸o" ®­îc NguyÔn Tr·i viÕt n¨m 1428 ®Ó b¸o cho toµn d©n biÕt vÒ sù nghiÖp kh¸ng chiÕn thµnh c«ng cña nghÜa qu©n Lam S¬n vµ kh¸t väng x©y dùng ®Êt n­íc hßa b×nh thÞnh trÞ, ngµy 2-9-1945, b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh so¹n th¶o vµ ®äc t¹i v­ên hoa Ba §×nh lµ mèc son chãi läi trªn con ®­êng ®Êu tranh dùng n­íc vµ gi÷ n­íc suèt mÊy ngh×n n¨m cña d©n téc ViÖt Nam. B¶n Tuyªn ng«n Êy còng lµ mét mèc quan ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.1. 42 träng cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc. §ã thùc sù lµ lêi tuyªn bè ®anh thÐp vÒ sù c¸o chung cña chÕ ®é thuéc ®Þa d­íi mäi h×nh thøc. §ång thêi, nã còng b¸o hiÖu sù më ®Çu mét thêi kú míi, thêi ®¹i trçi dËy cña c¸c d©n téc thuéc ®Þa ®øng lªn lµm chñ vËn mÖnh cña m×nh. B¸o Gia ®×nh vµ X· héi cuèi tuÇn, sè 36, ngµy 3-9-2009 43 B¶O VÖ B¸C Hå NH÷NG NGµY §ÇU TOµN QUèC KH¸NG CHIÕN Trong nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, ®Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toµn cho B¸c Hå, ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®· bè trÝ mét sè ®Þa ®iÓm ë néi vµ ngo¹i thµnh, nh­ sè nhµ 112 phè Lß §óc, biÖt thù C©y LiÔu (x· Nh©n ChÝnh, huyÖn Tõ Liªm); th«n HËu ¸i (x· V©n Canh, huyÖn Hoµi §øc). TuyÕn ®­êng ®­a Ng­êi ®i th­êng xuyªn thay ®æi. N¬i ë cña Ng­êi lu«n lu«n ®­îc nghi binh. Cã khi Ng­êi ®Õn mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã nh­ng nghØ ®ªm l¹i chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c. N¬i B¸c viÕt Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn C¸c ®Þa ®iÓm nghØ vµ lµm viÖc cña B¸c Hå trong thêi gian di chuyÓn ®­îc ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng giao nhiÖm vô cho ®ång chÝ Phan ThÞ TÊu (tøc ®ång chÝ Lª ThÞ LÞch) vµ ®ång chÝ NguyÔn TÊn Phóc liªn hÖ víi c¸c ®Þa ph­¬ng bè 44 trÝ t×m chän. Ngµy 3-12-1946, theo sù chØ ®¹o cña ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, tæ b¶o vÖ ®· ®­a Ng­êi vÒ nghØ vµ lµm viÖc t¹i nhµ «ng NguyÔn V¨n D­¬ng ë lµng V¹n Phóc, thÞ x· Hµ §«ng (nay lµ quËn Hµ §«ng, Hµ Néi). Gia ®×nh «ng NguyÔn V¨n D­¬ng vèn lµ c¬ së bÝ mËt cña c¸c ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô, Hoµng Quèc ViÖt, TrÇn §¨ng Ninh nhiÒu n¨m. Tæ b¶o vÖ B¸c trong thêi gian nµy cã ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh, NguyÔn V¨n Lý, Vò Long ChuÈn, Chu Ph­¬ng V­¬ng, TrÇn §×nh. VÒ kû niÖm ®ãn B¸c Hå vÒ V¹n Phóc, «ng NguyÔn TuÊn Liªu, nguyªn Gi¸m ®èc Häc viÖn Quan hÖ quèc tÕ (con trai cô NguyÔn V¨n D­¬ng), kÓ l¹i: "Vµo mét buæi s¸ng cuèi th¸ng 11-1946, «ng NguyÔn V¨n Phóc (hay cßn gäi lµ NguyÔn Phóc Kh¸nh) ngµy Êy lµ BÝ th­ Chi bé x· V¹n Phóc, sau nµy lµ BÝ th­ TØnh ñy Phó Thä ®Õn gÆp cha t«i trao ®æi c«ng viÖc. Kho¶ng gÇn 7 giê tèi mïng 3-12-1946, gia ®×nh t«i võa ¨n c¬m tèi xong, cha t«i véi ch¹y lªn g¸c t×m anh em chóng t«i vµ nãi: "C¸c con thu xÕp quÇn ¸o, s¸ch vë xuèng d­íi nhµ ®Ó ®éi tuyªn truyÒn xung phong vÒ ë". Nh×n vÎ mÆt cña bè t«i cã g× kh¸c mäi ngµy, cö chØ véi vµng, anh em chóng t«i kh«ng hái g× thªm, thu dän ®å ®¹c. Mäi ng­êi chØ kÞp dän ®­îc 45 mÊy thø th× kh¸ch ®· ®Õn vµ ®i th¼ng lªn g¸c. Trong sè kh¸ch ®Õn h«m ®ã, t«i kh«ng biÕt cã nh÷ng ai, chØ biÕt cã "«ng cô c¸n bé cÊp cao". Khi biÕt t«i ®· râ "cô c¸n bé cÊp cao" lµ B¸c Hå, cha t«i gäi mÊy anh em t«i l¹i nãi: "§©y lµ vinh dù lín cho gia ®×nh ta, dÉu cã tiÒn b¹c còng kh«ng quý b»ng. Nh­ng c¸c con ph¶i tuyÖt ®èi gi÷ bÝ mËt. Ngay c¶ c¸n bé x· còng kh«ng ®­îc biÕt cô thÓ, chØ ®­îc chØ thÞ bè trÝ tù vÖ t¨ng c­êng canh g¸c ngµy ®ªm ®Ó kiÓm so¸t chÆt chÏ ng­êi l¹ mÆt. Nªn víi anh em hä hµng, c¸c con còng kh«ng ®­îc cho ai biÕt". Trong nh÷ng ngµy B¸c Hå ë t¹i nhµ t«i, Ng­êi lµm viÖc rÊt miÖt mµi. §ªm B¸c thøc rÊt khuya, cã ®ªm thøc tr¾ng. Trong c¨n g¸c nhá, B¸c ngåi trªn gi­êng thay ghÕ, vai kho¸c ¸o choµng ng¾n bªn ngän ®Ìn dÇu nhá, ch¨m chó viÕt trªn chiÕc bµn gç kª s¸t gi­êng. S¸ng B¸c dËy rÊt sím tËp thÓ dôc. Ngµy nµo B¸c còng vµo néi thµnh Hµ Néi ®Ó tiÕp kh¸ch. §ªm 17 r¹ng ngµy 18 vµ ®ªm 18 r¹ng ngµy 19-2-1946, h¬n 1 giê s¸ng t«i tØnh giÊc th× nghe tiÕng r× rÇm, tiÕng xª dÞch ghÕ ngåi trªn g¸c. T«i lµm sao biÕt ®­îc chÝnh lóc ®ã Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng më réng ®ang häp gåm c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Hoµng Quèc ViÖt, Vâ Nguyªn Gi¸p… d­íi sù chñ täa cña B¸c ®Ó quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng cuéc kh¸ng chiÕn trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Vµ còng t¹i ®©y, B¸c ®· viÕt Lêi kªu gäi 46 toµn quèc kh¸ng chiÕn: "Chóng ta muèn hßa b×nh, chóng ta ph¶i nh©n nh­îng… Kh«ng! Chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ"1 vang väng nói s«ng, m·i m·i ®i vµo lÞch sö, trë thµnh lêi thÒ bÊt tö cña d©n téc ta. Tèi 19-12-1946, B¸c vµ nh÷ng ng­êi ®i cïng di chuyÓn ®Õn n¬i ë míi. B¸c tõ trªn g¸c xuèng nãi víi bè t«i: "H«m ®Õn v× ph¶i gi÷ bÝ mËt, ch­a chµo gia ®×nh ®­îc, h«m nay t«i ph¶i ®i, t«i cã lêi c¶m ¬n gia ®×nh ®· gióp c¬ quan n¬i ¨n ë, lµm viÖc chu ®¸o. Gia ®×nh cã b¸t ¨n, b¸t ®Ó nªn tÝch cùc ñng hé kh¸ng chiÕn". Bè t«i run run, nghe nh­ nuèt tõng lêi dÆn cña Ng­êi, kh«ng ngê B¸c l¹i gÇn gòi ®Õn thÕ. Sau khi høa v©ng lêi B¸c d¹y, bè t«i m¹nh d¹n hái B¸c: "Th­a B¸c! Ph¸p nã m¹nh nh­ thÕ, nã cã m¸y bay, xe t¨ng, ®¹i b¸c, ta cã ®¸nh ®­îc nã kh«ng ¹?". B¸c nãi: "NhÊt ®Þnh ®¸nh ®­îc, cßn l©u hay chãng lµ do ta. NÕu nh©n d©n ta ai còng ®ång lßng g¾ng søc th× dï giÆc Ph¸p cã m¸y bay, ®¹i b¸c m¹nh ®Õn mÊy còng ph¶i thua. Ta nhÊt ®Þnh th¾ng!"". Sèng vµ lµm viÖc gi÷a lßng d©n Tr­íc t×nh h×nh chiÕn sù c¨ng th¼ng, Trung ­¬ng §¶ng ®· chØ thÞ lùc l­îng C¶nh vÖ ®­a B¸c Hå ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.534. 47 s¬ t¸n ®Õn ®Þa ®iÓm míi. §óng 18 giê 45 phót ngµy 19-12-1946, tæ b¶o vÖ ®­a Ng­êi rêi V¹n Phóc vÒ x· Xu©n D­¬ng, huyÖn Thanh Oai, Hµ T©y (cò) b»ng xe «t« do ®ång chÝ Ph¹m V¨n NÒn l¸i. Hai cËn vÖ lµ Vò Long ChuÈn vµ NguyÔn V¨n Lý ®· b¶o vÖ Ng­êi vµ ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, cßn c¸c ®ång chÝ kh¸c ®i xe ®¹p ®Õn tiÒn tr¹m tr­íc chuÈn bÞ mäi mÆt cÇn thiÕt ®Ó ®ãn Ng­êi ®Õn ®Þa ®iÓm míi. MÆc dï c«ng t¸c b¶o vÖ ®­îc chuÈn bÞ kh¸ chu ®¸o, song mçi khi di chuyÓn ®Þa ®iÓm, B¸c ®Òu nh¾c nhë c¸c chiÕn sÜ cËn vÖ ph¶i lµm tèt c«ng t¸c b¶o mËt phßng gian. Ng­êi c¨n dÆn: "Ph¶i chó ý tõ viÖc rÊt nhá nh­ khi hót thuèc hoÆc ¨n b¸nh l­¬ng kh« xong ph¶i nhÆt hÕt c¸c mÈu thuèc vµ giÊy hñy ®i. Ph¶i cö ng­êi ®i sau xãa hÕt dÊu vÕt, ph¶i chó ý kh«ng ®­îc x¸o trén tõng v¹t cá cµnh c©y". §Þa ®iÓm chuÈn bÞ cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vµ lµm viÖc lµ nhµ ®ång chÝ Tróc, X· ®éi tr­ëng x· Xu©n D­¬ng. §Ó b¶o ®¶m bÝ mËt, viÖc bè trÝ lùc l­îng b¶o vÖ vßng ngoµi ®­îc tuyÓn chän vµ tæ chøc hÕt søc chu ®¸o. C«ng t¸c tuÇn tra canh g¸c ngµy ®ªm ®­îc t¨ng c­êng víi lý do phßng gian gi÷ lµng do du kÝch ®Þa ph­¬ng ®¶m nhiÖm. §Ó gi÷ bÝ mËt tuyÖt ®èi, h»ng ngµy Ng­êi th­êng xuyªn lµm viÖc trong buång ng«i nhµ gç bèn gian cña gia ®×nh anh Tróc. C¸c 48 ®ång chÝ cËn vÖ, phôc vô, l¸i xe thµnh lËp mét ®éi lÊy tªn lµ: "§éi Thanh niªn tuyªn truyÒn xung phong". §éi nµy ®­îc B¸c giao nhiÖm vô lµm c«ng t¸c d©n vËn ®Ó n¾m t×nh h×nh xung quanh n¬i ë cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ. T×nh h×nh chiÕn sù ngµy cµng quyÕt liÖt, thùc d©n Ph¸p ngµy cµng tr¾ng trîn tiÕn hµnh c¸c cuéc tÊn c«ng vµ cµn quÐt ra c¸c tØnh l©n cËn Thñ ®« Hµ Néi. Ngµy 13-1-1947, Trung ­¬ng §¶ng ®· chØ thÞ cho lùc l­îng C¶nh vÖ ®­a Ng­êi chuyÓn ®Õn ®Þa ®iÓm míi t¹i xãm Lai Cµi, th«n §a Phóc, x· CÇn KiÖm, huyÖn Th¹ch ThÊt, tØnh S¬n T©y (cò). Ng­êi ë vµ lµm viÖc t¹i nhµ ®ång chÝ Thñ B¹ - BÝ th­ kiªm Chñ tÞch x·. Ng«i nhµ cña ®ång chÝ Thñ B¹ gåm chÝn gian b»ng tre, ë trªn mét qu¶ ®åi thÊp, xung quanh c©y cèi mäc um tïm che khuÊt ng«i nhµ, tõ xa nh×n vµo rÊt khã ph¸t hiÖn, do vËy rÊt thuËn tiÖn cho c«ng t¸c b¶o vÖ vµ gi÷ bÝ mËt. Trong thêi gian Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµm viÖc ë ®©y, Ng­êi söa l¹i c¸c cuèn s¸ch ®· viÕt vµ c¸c tµi liÖu ®· so¹n th¶o ®Ó cho in vµ ph¸t hµnh réng r·i nh­: VÊn ®Ò du kÝch, ChiÕn thuËt du kÝch, Binh ph¸p T«n Tö, ChÝnh trÞ viªn vµ rÊt nhiÒu c¸c lo¹i tµi liÖu kh¸c. Trong thêi gian ë ®©y, c«ng t¸c b¶o vÖ ®­îc triÓn khai chu ®¸o vµ chÆt chÏ. Lùc l­îng phôc 49 vô vµ b¶o vÖ vßng trong cã 15 ng­êi. B¶o vÖ vßng ngoµi do mét trung ®éi tù vÖ quèc d©n ®¶m nhiÖm lu«n ®­îc bè trÝ canh phßng cÈn mËt vµ tuÇn tra xung quanh khu vùc 24/24 giê trong ngµy. Tèi mïng 2-2-1947, sau mét thêi gian ë CÇn KiÖm, Th¹ch ThÊt, tr­íc t×nh h×nh ®Þch tõ Hµ §«ng tiÕp tôc ®¸nh ra vïng n«ng th«n ®Õn thÞ x· S¬n T©y, lùc l­îng C¶nh vÖ xin ý kiÕn cña Trung ­¬ng di chuyÓn n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c vÒ ®Þa ®iÓm míi, t¹i chïa Mét M¸i trªn nói ThÇy (x· Sµi S¬n, huyÖn Quèc Oai, Hµ Néi. §Ó gi÷ bÝ mËt Ng­êi ®· chØ thÞ: "Vµo c¸c buæi s¸ng vµ buæi tèi h»ng ngµy, c¸c ®ång chÝ trong c¬ quan cÇn thØnh chu«ng, gâ mâ nh­ th­êng lÖ ®Ó tr¸nh sù tß mß cña mäi ng­êi xung quanh". ë vµ lµm viÖc t¹i chïa ThÇy ®óng mét th¸ng, B¸c quyÕt ®Þnh di chuyÓn ®Õn ®Þa ®iÓm míi. §Þa ®iÓm míi nµy lµ nhµ «ng Hoµng V¨n Nguyªn (bè vî ®ång chÝ §ç V¨n M« - Phã BÝ th­ HuyÖn ñy, kiªm Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh huyÖn Tam N«ng) t¹i x· Cæ TiÕt, huyÖn Tam N«ng, tØnh Phó Thä. §Çu th¸ng 4, qua n¾m t×nh h×nh nghi cã ViÖt gian, Ng­êi quyÕt ®Þnh di chuyÓn ngay sang Tuyªn Quang n¬i Ng­êi ®· ë, lµm viÖc vµ trùc tiÕp l·nh ®¹o thµnh c«ng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. 50 Sau gÇn bèn th¸ng trong ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n phøc t¹p, nh­ng ®­îc sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, lùc l­îng C¶nh vÖ ®· b¶o vÖ an toµn tuyÖt ®èi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh di chuyÓn tõ Thñ ®« Hµ Néi ra c¸c tØnh l©n cËn vµ trë l¹i chiÕn khu ViÖt B¾c. B¸o Gia ®×nh vµ X· héi cuèi tuÇn, sè 38, ngµy 17-9-2009 51 CHUYÖN B¸C Hå §ÆT T£N C¸C CHIÕN SÜ CËN VÖ M­êi hai n¨m lµm c«ng t¸c b¶o vÖ vµ phôc vô B¸c Hå tõ nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, lµ mét trong t¸m cËn vÖ vinh dù ®­îc B¸c Hå ®Æt tªn: "Tr­êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi", sau nµy, «ng lµ ng­êi ®· ®­îc gi÷ nhiÒu chøc vô quan träng nh­ Vô tr­ëng Vô Nghiªn cøu lÞch sö §¶ng, BÝ th­ Trung ­¬ng §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh vµ lµ ng­êi gi÷ chøc vô cao nhÊt cña Tæng côc ThÓ dôc ThÓ thao (giai ®o¹n 1981 - 1992). ¤ng lµ T¹ Quang ChiÕn, nguyªn Tæng côc tr­ëng Tæng côc ThÓ dôc ThÓ thao. ¤ng T¹ Quang ChiÕn (tªn thËt lµ NguyÔn H÷u V¨n) sinh n¨m 1925 t¹i Thanh Hãa, quª h­¬ng giµu truyÒn thèng c¸ch m¹ng. N¨m 10 tuæi, cËu bÐ V¨n theo gia ®×nh ra Hµ Néi sinh sèng. Lín lªn, NguyÔn H÷u V¨n ®· chän con ®­êng c¸ch m¹ng lµ con ®­êng ®i cña m×nh, t×nh nguyÖn tham gia vµo tæ chøc Thanh niªn Cøu quèc. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng 52 còng lµ lóc NguyÔn H÷u V¨n võa trßn 20 tuæi. Víi tinh thÇn nhiÖt huyÕt c¸ch m¹ng, NguyÔn H÷u V¨n ®­îc tuyÓn vµo ®éi tù vÖ chiÕn ®Êu Hoµng DiÖu, ®¬n vÞ vò trang ®Æc biÖt trùc thuéc Thµnh ñy Hµ Néi. Nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, c«ng t¸c b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Th¸ng 10-1945, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh t¨ng c­êng lùc l­îng b¶o vÖ B¸c. Qua ®ång chÝ TrÇn Quang Huy, BÝ th­ Thµnh ñy Hµ Néi giíi thiÖu, ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng ®· chän NguyÔn H÷u V¨n vµo tæ gióp viÖc cho B¸c Hå. B¶o vÖ B¸c vµo "hang hïm" Quèc d©n §¶ng Hái vÒ nh÷ng kû niÖm b¶o vÖ B¸c Hå trong nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, «ng T¹ Quang ChiÕn nh­ sèng l¹i trong nh÷ng ngµy hµo hïng cña d©n téc, kÓ l¹i: "Mét lÇn, vµo cuèi th¸ng 11-1945, tr­íc cöa Ng©n hµng §«ng D­¬ng (nay lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) x¶y ra vô mét Ph¸p kiÒu tªn lµ ¸cnu, gi¸o viªn Tr­êng Kü nghÖ §«ng D­¬ng bÞ b¾n chÕt. KÎ ¸m s¸t ®i mét chiÕc xe «t« Ford mµu xanh ®en gièng xe cña B¸c Hå th­êng ®i. Nguyªn nh©n cña sù viÖc ch­a râ, nh­ng L­ H¸n - Tæng T­ lÖnh qu©n T­ëng ë ViÖt Nam ®· biÕt. H¾n tá vÎ bÊt b×nh vµ nh©n c¬ héi nµy ®· göi th­ mêi B¸c ®Õn trô së cña h¾n ë ®­êng TrÇn H­ng §¹o ®Ó gi¶i 53 quyÕt hËu qu¶. B¸c ®· nhËn ®Þnh râ ý ®å cña tªn t­íng qu©n ®éi T­ëng c¸o giµ nµy, nh­ng Ng­êi vÉn bè trÝ ®Õn gÆp. Tr­íc khi ®i, Ng­êi gäi ®iÖn tho¹i ®Õn ®¹i diÖn Mü ë Hµ Néi yªu cÇu bè trÝ ®Ó Ng­êi ®Õn lµm viÖc vµo ngay buæi tr­a h«m ®ã sau khi gÆp L­ H¸n. Khi ®Õn trô së cña L­ H¸n, h¾n viÖn lý do kh«ng tiÕp, yªu cÇu B¸c gÆp cÊp d­íi cña h¾n vµ cho xe chë ®Çy lÝnh ¸p t¶i xe cña B¸c vÒ Qu©n ®oµn Bé (Qu©n ®oµn 3), trô së lµm viÖc cña Chu Phóc Thµnh t¹i phè Ph¹m Ngò L·o (nay lµ trô së cña Bé T­ lÖnh Qu©n khu Thñ ®«). Tr­íc th¸i ®é xÊc x­îc cña qu©n T­ëng, tæ b¶o vÖ cña chóng t«i rÊt lo l¾ng vµ s½n sµng ®èi phã. Khi B¸c ®Õn gÆp, Chu Phóc Thµnh cè t×nh kÐo dµi thêi gian t×m mäi c¸ch ®æ lçi vô ¸m s¸t ng­êi Ph¸p kiÒu cho ta nh­ng kh«ng thµnh. Còng lóc c¨ng th¼ng ®ã lµ ®Õn giê hÑn gÆp ®¹i diÖn Mü, nªn bän T­ëng buéc ph¶i ®Ó B¸c vÒ". T¸m ng­êi cËn vÖ ®­îc B¸c Hå ®Æt tªn Theo lêi kÓ cña «ng T¹ Quang ChiÕn th× ®Çu n¨m 1947, ®Ó b¶o toµn lùc l­îng, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng ®­îc lÖnh trë vÒ vïng c¨n cø ViÖt B¾c. §i víi B¸c lµ bé phËn rÊt gän nhÑ gåm t¸m anh em cËn vÖ, gåm: Vâ Ch­¬ng, Vò Long ChuÈn, NguyÔn V¨n Lý, V¨n L©m, Ngäc Hµ, NguyÔn Quang ChÝ, TrÇn §×nh vµ NguyÔn H÷u V¨n. 54 Nãi lµ cËn vÖ cña B¸c nh­ng thùc tÕ tæ cËn vÖ lµm tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc B¸c giao nh­: c¶nh vÖ, c«ng t¸c v¨n phßng, th­ ký, liªn l¹c vµ hËu cÇn víi tinh thÇn mét ng­êi th¹o nhiÒu viÖc. Song dï lµm viÖc g×, b¶o vÖ B¸c vÉn lµ nhiÖm vô quan träng nhÊt. §Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toµn cho B¸c, kho¶ng hai, ba tuÇn, tæ cËn vÖ l¹i chuyÓn chç ë. Ngµy 4-3-1947 trêi l¹nh nh­ c¾t da c¾t thÞt nh­ng theo kÕ ho¹ch, tæ cËn vÖ vÉn di chuyÓn ®Õn chç ë míi, ®ã lµ nhµ «ng Hoµng V¨n Nguyªn (bè vî ®ång chÝ §ç V¨n M« - Phã BÝ th HuyÖn ñy, kiªm Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh huyÖn Tam N«ng, tØnh Phó Thä). Hai ngµy sau, tr­íc lóc b¾t tay vµo c«ng viÖc cña mét ngµy míi, t¸m anh em cËn vÖ ngåi qu©y quÇn bªn B¸c quanh ®èng löa. B¸c nh×n mäi ng­êi råi nãi víi giäng trÇm Êm: "ChiÕn sù ®ang ngµy mét lan réng, c¸c chó ph¶i qu©n sù hãa mäi sinh ho¹t. §i «t« kh«ng tiÖn n÷a, ai cã xe ®¹p th× sö dông. C¸c chó may cho mçi ng­êi mét chiÕc ba l« ®Ó ®ùng ®å dïng, may cho B¸c mét chiÕc ®Ó B¸c ®ùng m¸y ch÷". B¸c th©n mËt nãi tiÕp: "H«m nay, B¸c ®Æt tªn cho c¸c chó tÝnh theo vßng trßn c¸c chó ®ang ngåi: Tr­êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi". §Æt xong tªn B¸c tr×u mÕn hái: "C¸c chó cã biÕt t¹i sao B¸c ®Æt tªn cho c¸c 55 chó nh­ vËy kh«ng?". Anh em c¶nh vÖ ch­a hiÓu ý B¸c, ngåi yªn lÆng. B¸c gi¶i thÝch: "NhiÖm vô cña B¸c ch¸u ta hiÖn nay võa lµ tr­íc m¾t, võa l©u dµi lµ cïng toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n ®­a cuéc kh¸ng chiÕn nµy ®Õn th¾ng lîi. V× vËy, B¸c ®Æt tªn cho c¸c chó ®Ó c¸c chó trë thµnh khÈu hiÖu sèng bªn B¸c, nh¾c nhë mäi ng­êi h»ng ngµy ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô cña m×nh". ThÕ lµ c¸i tªn T¹ Quang ChiÕn thay cho NguyÔn H÷u V¨n tõ ngµy ®ã. KÓ ®Õn ®©y, «ng ChiÕn dõng l¹i, nh×n th¨m th¼m vµo kh«ng gian vµ nhßa ®i bëi ngÊn lÖ, xóc ®éng nãi: "ThÕ mµ thÊm tho¾t, t¸m anh em nay chØ cßn m×nh t«i, c¸c anh Êy ®· ra ®i víi B¸c c¶ råi!". Trong suèt chÆng ®­êng tr­êng kú kh¸ng chiÕn, t¸m ®éi viªn ®­îc B¸c ®Æt tªn ®· ®i theo B¸c trong nh÷ng n¨m th¸ng gian khæ nh­ng lóc nµo còng thÊy vinh dù, vÎ vang. Ng­êi nµo thay ®æi c«ng t¸c, ng­êi kh¸c vµo thay l¹i ®­îc mang tªn ®ã ®Ó khÈu hiÖu "Tr­êng Kú Kh¸ng ChiÕn NhÊt §Þnh Th¾ng Lîi" lu«n ®­îc liªn tôc, th­êng xuyªn bªn B¸c. Nh÷ng cËn vÖ ®­îc B¸c Hå ®Æt tªn Trong nh÷ng ®ång chÝ cËn vÖ vµ gióp viÖc B¸c cã ba ng­êi ®­îc kÕ tiÕp nhau tªn lµ Tr­êng, hai ng­êi tªn lµ NhÊt vµ hai ng­êi tªn lµ Th¾ng. 56 Ng­êi mang tªn lµ Tr­êng ®Çu tiªn lµ Vâ Ch­¬ng, quª gèc ë HuÕ, nguyªn lµ gi¸o viªn ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ë Hµ Néi. Th¸ng 10-1945 ®­îc ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng bæ sung vµo ®éi cËn vÖ cña B¸c. N¨m 1949, ®ång chÝ bÞ bÖnh qua ®êi. Ng­êi thø hai tªn thËt lµ Hoµng V¨n Phøc, ng­êi d©n téc Tµy, tr­íc khi ®­îc ®iÒu vÒ lµm cËn vÖ cho B¸c, ®ång chÝ lµ gi¶i phãng qu©n ë Cao B»ng. Ng­êi thø ba tªn thËt lµ Ph¹m V¨n NÒn, sau nµy lµ l¸i xe cho B¸c cho ®Õn khi B¸c ®i xa. Ng­êi mang tªn Kú tªn thËt lµ Vò Long ChuÈn, quª ë Th­êng TÝn (Hµ Néi). Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®ång chÝ ®­îc chän lµ th­ ký gióp viÖc B¸c Hå cho ®Õn lóc Ng­êi ®i xa. Ng­êi mang tªn Kh¸ng tªn thËt lµ NguyÔn V¨n Cao, quª ë KiÕn X­¬ng (Th¸i B×nh). VÒ sau ®ång chÝ trë thµnh Côc tr­ëng Côc C¶nh vÖ (nay lµ Bé T­ lÖnh C¶nh vÖ), Bé C«ng an. Ng­êi ®Çu tiªn mang tªn NhÊt tªn thËt lµ Hå V¨n Tr­êng, lµ chiÕn sÜ gi¶i phãng qu©n ®­îc chän vÒ lµm cËn vÖ cña B¸c Hå. Sau ®ã ®ång chÝ ®­îc giao nhiÖm vô coi gi÷ kho tµi s¶n cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. Ng­êi thø hai lµ Tiªn Phong, lµm cËn vÖ cho B¸c ®Õn n¨m 1958 th× xin chuyÓn vÒ quª. Ng­êi mang tªn §Þnh tªn thËt lµ Chu Ph­¬ng V­¬ng, d©n téc Tµy, quª ë Cao B»ng. 57 N¨m 1952 v× hoµn c¶nh gia ®×nh, ®ång chÝ chuyÓn c«ng t¸c. VÒ sau lµ Phã Chñ nhiÖm C«ng ty x©y l¾p c¬ khÝ Th¸i Nguyªn. Ng­êi thø nhÊt mang tªn Th¾ng tªn thËt lµ NguyÔn Quang ChÝ, phôc vô B¸c mét thêi gian råi chuyÓn c«ng t¸c. §ång chÝ thø hai mang tªn Th¾ng tªn thËt lµ TriÖu V¨n C¾t, ng­êi d©n téc Dao, quª §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). N¨m 1954, ®ång chÝ ®­îc ph©n c«ng ë l¹i ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c, vÒ sau gi÷ chøc Phã Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh khu tù trÞ ViÖt B¾c. Ng­êi mang tªn lµ Lîi tªn thËt lµ TrÇn §×nh, ng­êi d©n téc Nïng, quª ë Cao B»ng. VÒ sau v× hoµn c¶nh gia ®×nh, ®ång chÝ ®­îc chuyÓn vÒ ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c. B¸o Gia ®×nh vµ X· héi cuèi tuÇn, sè 37, ngµy 10-9-2009 58 B¶o vÖ b¸c hå ®ãn giao thõa trong ngµy tÕt ®éc lËp Cø mçi khi ®­êng phè Hµ Néi trµn ngËp hoa ®µo ®á th¾m vµ quÊt vµng t­¬i, b¸o hiÖu mïa xu©n ®Õn, ®ång chÝ T¹ Quang ChiÕn l¹i båi håi xóc ®éng nhí l¹i kû niÖm s©u s¾c nhÊt cña ®êi m×nh. §ã lµ trong ngµy TÕt §éc lËp ®Çu tiªn cña d©n téc, ®ång chÝ vinh dù ®­îc b¶o vÖ B¸c Hå ®i chóc TÕt mét sè gia ®×nh bµ con ë Hµ Néi vµ ®ãn giao thõa ë Hå G­¬m. "Nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, Nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n míi ra ®êi ®· ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng thö th¸ch cùc kú gay go vµ ¸c liÖt. Th¸ng 8-1945, víi danh nghÜa qu©n §ång minh vµo gi¶i gi¸p vò khÝ qu©n ®éi NhËt, 20 v¹n qu©n T­ëng do L­ H¸n ®em theo hµng tr¨m tªn tay sai ph¶n ®éng mang danh "C¸ch m¹ng H¶i ngo¹i", "C¸ch m¹ng Quèc gia" do NguyÔn H¶i ThÇn, Vò Hång Khanh, Nghiªm KÕ Tæ, NguyÔn T­êng Tam... cÇm ®Çu kÐo vµo miÒn B¾c n­íc ta. Chóng dùa vµo qu©n T­ëng s¸ch nhiÔu nh©n d©n ta, tæ chøc b¾t cãc, ¸m s¸t c¸n bé, g©y rèi 59 chÝnh trÞ vµ trËt tù x· héi. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, c«ng t¸c b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gÆp mu«n vµn khã kh¨n. Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh t¨ng c­êng c«ng t¸c b¶o vÖ, bæ sung ng­êi hiÓu biÕt t×nh h×nh vµ ®Þa bµn Thñ ®« vµo tæ cËn vÖ b¶o vÖ Ng­êi. Th¸ng 10-1945, ®ång chÝ TrÇn Quang Huy, BÝ th­ Thµnh ñy Hµ Néi giíi thiÖu víi ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng - Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng hai ®ång chÝ trong ®éi Tù vÖ chiÕn ®Êu Hoµng DiÖu. §ã lµ ®ång chÝ NguyÔn H÷u V¨n vµ ®ång chÝ Vâ Ch­¬ng bæ sung vµo tæ cËn vÖ trùc tiÕp b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §ång thêi, chän «ng Vò §×nh Huúnh, ®ång chÝ Vò Long ChuÈn lµm th­ ký vµ ®iÒu ®ång chÝ NguyÔn V¨n Lý lµ cËn vÖ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thêi kú ë T©n Trµo (Tuyªn Quang) vÒ phô tr¸ch tæ cËn vÖ. §­îc vÒ c«ng t¸c t¹i tæ cËn vÖ b¶o vÖ B¸c, t«i v« cïng phÊn khëi vµ xóc ®éng. Lµ mét chiÕn sÜ trÎ, nay ®­îc trùc tiÕp b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, vÞ l·nh tô vÜ ®¹i võa l·nh ®¹o nh©n d©n c¶ n­íc ®øng lªn giµnh chÝnh quyÒn tõ tay thùc d©n, mang l¹i ®éc lËp cho d©n téc ViÖt Nam, trong ®ã cã gia ®×nh t«i, t«i tù nhñ, ph¶i phÊn ®Êu hÕt m×nh trong c«ng t¸c ®Ó b¶o vÖ Ng­êi ®­îc tuyÖt ®èi an toµn. 60 Sau khi ®­îc vµo c«ng t¸c t¹i tæ cËn vÖ b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, t«i cïng c¸c ®ång chÝ trong ®¬n vÞ triÓn khai c«ng t¸c b¶o vÖ Ng­êi trong dÞp TÕt Nguyªn ®¸n n¨m 1946. TÕt BÝnh TuÊt lµ TÕt §éc lËp ®Çu tiªn sau h¬n 80 n¨m n« lÖ, nªn ®ång bµo c¶ n­íc rÊt vui mõng phÊn khëi. Riªng Thñ ®« Hµ Néi, nh©n d©n tæ chøc tÕt mõng c¸ch m¹ng thµnh c«ng, nªn ®­êng phè nhén nhÞp ®«ng ®óc kh¸c th­êng. §èi víi B¸c Hå, sau bao nhiªu n¨m nÕm mËt, n»m gai n¬i rõng s©u n­íc ®éc, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn Ng­êi ®­îc ®ãn tÕt ë Thñ ®« Hµ Néi - tr¸i tim cña Tæ quèc, B¸c rÊt vui vµ phÊn khëi. ChiÒu 30 TÕt n¨m Êy, B¸c ë B¾c Bé phñ vÒ sè 8 phè Vua Lª (n¬i ë cña B¸c Hå nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng, nay lµ phè Lª Th¸i Tæ) sím h¬n mäi ngµy. Ng­êi cho gäi tæ gióp viÖc ®Õn vµ dÆn: "Tèi nay, c¸c chó ®­a B¸c ®i chóc TÕt mét sè gia ®×nh vµ ®i xem bµ con Hµ Néi ch¬i giao thõa, nh­ng ph¶i tuyÖt ®èi gi÷ bÝ mËt ®Êy!". Nghe B¸c chØ thÞ chóng t«i söng sèt. Lóc nµy t×nh h×nh vËn n­íc ®ang "ngµn c©n treo sîi tãc". Thï trong giÆc ngoµi c©u kÕt víi nhau hßng tiªu diÖt nhµ n­íc d©n chñ céng hoµ non trÎ. C¸c tæ chøc ph¶n ®éng ®ang ngµy ®ªm r×nh rËp t×m mäi c¸ch ¸m h¹i B¸c. Do vËy, b¶o vÖ B¸c ®i chóc TÕt nh©n d©n vµ ®ãn giao thõa 61 ngoµi phè lµ mét viÖc v« cïng hÖ träng. Tr­íc yªu cÇu cña B¸c vµ t×nh h×nh an ninh - trËt tù cña Thñ ®«, mét kÕ ho¹ch b¶o vÖ B¸c ®­îc chóng t«i x©y dùng rÊt khÈn tr­¬ng, chu ®¸o vµ s¸t hîp. Víi ph­¬ng ch©m bÝ mËt, bÊt ngê, ®Õn kh«ng b¸o tr­íc ®Ó B¸c trùc tiÕp thÊy ®­îc sù thËt vµ lµm cho kÎ ®Þch cã m¾t còng nh­ ®ui, lùc l­îng trinh s¸t do Së Liªm phãng B¾c Bé chØ ®¹o ®­îc triÓn khai hÕt søc chÆt chÏ t¹i c¸c vÞ trÝ theo kÕ ho¹ch... Tèi 30 TÕt, theo kÕ ho¹ch ®Ò ra, t«i vµ anh NguyÔn V¨n Lý (tøc ®ång chÝ Hoµng H÷u Kh¸ng, sau nµy lµ Côc tr­ëng Côc C¶nh vÖ); anh Vò Long ChuÈn (tøc ®ång chÝ Vò Kú, th ký cña B¸c) vµ mét sè ng­êi kh¸c trùc tiÕp b¶o vÖ B¸c ®i chóc TÕt mét sè gia ®×nh nh©n d©n nghÌo ë Hµ Néi. H¬n 7 giê tèi, chiÕc xe «t« ®· cò do anh Hµ Ngäc Nguyªn l¸i nh­ bao nhiªu chiÕc «t« kh¸c ë Hµ Néi lóc bÊy giê, nhÑ nhµng rêi nhµ sè 8 phè Vua Lª hoµ vµo dßng ng­êi, dßng xe ®«ng ®óc cña phè x¸ Thñ ®« ®ªm giao thõa. H«m Êy, chóng t«i ®­a B¸c ®Õn th¨m vµ chóc TÕt mét gia ®×nh ë ngâ Hµng §òa thuéc phè Sinh Tõ (nay lµ phè NguyÔn KhuyÕn); mét gia ®×nh ë phè Hµng Läng (nay lµ ®­êng Lª DuÈn); mét gia ®×nh ë phè Hµng V¶i vµ th¨m 62 Cè vÊn VÜnh Thôy. NhiÒu nhµ d©n Hµ Néi trang trÝ cµnh ®µo, trªn bµn thê Tæ quèc cã khÈu hiÖu: "Tæ quèc trªn hÕt". §Æc biÖt, cê ®á sao vµng vµ ¶nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh treo ë n¬i trang träng nhÊt cña mçi gia ®×nh. NhiÒu khu phè cßn bµy bµn thê Tæ quèc ra ngoµi cöa tá lßng vui mõng vÒ TÕt §éc lËp ®Çu tiªn. C¶ Hµ Néi nh­ kh«ng ngñ ®Ó chê ®ãn xu©n vµo mäi nhµ. C¸c gia ®×nh ®­îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Õn th¨m vµ chóc TÕt ®Òu rÊt ng¹c nhiªn vµ bµy tá sù phÊn khëi ®Õn r¬i n­íc m¾t, ®­îc trùc tiÕp gÆp Chñ tÞch n­íc kÝnh mÕn mµ hä h»ng ng­ìng mé. Vµ tèi 30 TÕt §éc lËp ®Çu tiªn Êy, ngay gi÷a Thñ ®« Hµ Néi, B¸c Hå ®· tËn m¾t nh×n thÊy c¶nh tÕt cña nh÷ng ng­êi d©n lao ®éng... Khi tin B¸c Hå ®i th¨m vµ chóc TÕt nh©n d©n nghÌo ®­îc b¸o chÝ c«ng bè, c¶ Hµ Néi x«n xao bµn t¸n vÒ t¸c phong gÇn gòi, th­¬ng d©n cña vÞ l·nh tô d©n téc, ®Ó l¹i Ên t­îng rÊt ®Ñp vµ s©u s¾c trong lßng mäi ng­êi d©n Thñ ®« v¨n hiÕn. Sau khi ®Õn th¨m vµ chóc TÕt mét sè gia ®×nh ë Thñ ®« Hµ Néi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë vÒ nhµ sè 8 phè Vua Lª ®Ó ho¸ trang ®i ®ãn giao thõa. QuÇn ¸o vµ ®å dïng ho¸ trang do ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng chuÈn bÞ mang ®Õn tõ sím theo yªu cÇu cña Ng­êi. H«m Êy, B¸c ho¸ trang thµnh mét cô giµ. Ng­êi ®éi 63 chiÕc kh¨n xÕp mµu ®en, mÆc ¸o the, cæ quµng kh¨n len quÊn mÊy vßng che kÝn bé r©u. B¸c tù ho¸ trang rÊt khÐo. B¸c vµ ®ång chÝ Vò Long ChuÈn ®ãng gi¶ thµnh hai bè con ng­êi Hµ Néi ®i ch¬i TÕt. S¾p ®Õn giê giao thõa, chóng t«i bÝ mËt ®­a B¸c t¶n bé ®Õn ng¾m c¶nh Hå G­¬m. Hå G­¬m trong ngµy TÕt §éc lËp ®Çu tiªn ®­îc trang hoµng léng lÉy. §Ìn mµu trang trÝ ®­îc kÕt thµnh hoa vµ cê Tæ quèc s¸ng rùc xung quanh hå. Ng­êi ®i dù lÔ n­êm n­îp. Qua cÇu Thª Hóc vµo ®Òn Ngäc S¬n, mÆc dï chóng t«i rÊt lo l¾ng nh­ng kh«ng ai nhËn ra B¸c. Qua ¸nh m¾t vµ cö chØ cña B¸c, chóng t«i thÊy Ng­êi rÊt vui tr­íc quang c¶nh ngµy héi. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ khi ®Æt ch©n ®Õn Thñ ®«, B¸c ®­îc ®i lÉn trong dßng ng­êi Hµ thµnh n« nøc ®i h¸i léc xu©n t¹i n¬i thiªng liªng gi÷a tr¸i tim cña Thñ ®«. B¸c dõng l¹i rÊt l©u tr­íc nh÷ng tÊm bia, ng¾m nghÝa c¸c c©u ®èi råi ra ®øng ë ®×nh TrÊn Ba ng¾m mÆt n­íc Hå G­¬m l¨n t¨n ¸nh ®iÖn. Ng­êi thèt lªn: - Hå G­¬m ®Ñp l¾m! Hµ Néi ®Ñp l¾m! Chóng t«i ®­a B¸c ®i b¸ch bé quanh hå mét l¸t. Trªn ®­êng, võa ®i B¸c võa nãi: - M×nh b©y giê míi biÕt ®ång bµo Hµ Néi ®ãn giao thõa nh­ thÕ nµo, h¸i léc ra sao. Vui qu¸! B©y giê mçi lÇn ®i qua Hå G­¬m, t«i l¹i h×nh dung thÊy B¸c trong lÇn ®ãn giao thõa trong 64 ngµy TÕt §éc lËp. Lßng t«i l¹i båi håi xóc ®éng nhí vÒ Ng­êi, mét l·nh tô vÜ ®¹i nh­ng gÇn gòi th©n th­¬ng". (Ghi theo lêi kÓ cña ®ång chÝ T¹ Quang ChiÕn, nguyªn Tæng Côc tr­ëng Tæng côc ThÓ dôc ThÓ thao) 65 B¸C Hå D¹Y CHóNG T¤I LµM B¸O C¸ch ®©y h¬n s¸u thËp kû, vµo mïa xu©n n¨m 1948 (xu©n MËu Tý), lùc l­îng C«ng an nh©n d©n ngµy ®ã míi ch­a ®Çy ba tuæi. Nh­ng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, lùc l­îng C«ng an nh©n d©n ®· lËp nhiÒu thµnh tÝch to lín trong sù nghiÖp b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng vµ b¶o vÖ nh©n d©n. C«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ, l·nh ®¹o t t­ëng ®èi víi c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n ta vÉn lµ mét c«ng t¸c ®Æc biÖt th­êng xuyªn ®­îc coi träng… ®Ó ®éng viªn tæ chøc toµn d©n v­ît mäi khã kh¨n quyÕt ®¸nh th¾ng hoµn toµn thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, b¶o vÖ nÒn ®éc lËp tù do cña Tæ quèc. §èi víi lùc l­îng C«ng an nh©n d©n th× c«ng t¸c chÝnh trÞ t­ t­ëng l¹i cµng quan träng. NhËn thøc s©u s¾c ®iÒu ®ã, Së C«ng an Khu 12 mét mÆt ra søc t¨ng c­êng c¸c mÆt c«ng t¸c nghiÖp vô, mÆt kh¸c coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ t­ t­ëng. ChÊn chØnh tê néi san, c¬ quan tuyªn truyÒn gi¸o dôc vµ h­íng 66 dÉn c«ng t¸c cña lùc l­îng. Së C«ng an Khu 12 lóc bÊy giê ho¹t ®éng trªn mét ®Þa bµn t­¬ng ®èi réng gåm s¸u tØnh: L¹ng S¬n, B¾c Giang, B¾c Ninh, Qu¶ng Yªn, Hßn Gai, H¶i Ninh. Còng mïa xu©n n¨m ®ã, néi san B¹n D©n ra sè "Xu©n" víi néi dung, h×nh thøc ®­îc c¶i tiÕn mét b­íc ®¸ng kÓ vµ ®­îc in b»ng m¸y. Sau khi nhËn ®­îc sè b¸o míi in xong, mäi ng­êi ®Òu h¨ng h¸i nhiÖt t×nh gãp søc ®Ó ph¸t hµnh nhanh chãng, mong sao b¸o ®Õn tay b¹n ®äc ®óng vµo dÞp TÕt Nguyªn ®¸n. Mét buæi tèi gi¸p TÕt n¨m Êy, mäi ng­êi qu©y quÇn trong phßng häp cña Së, kÓ cho nhau nghe vÒ nh÷ng chiÕn c«ng cña qu©n vµ d©n ta trªn chiÕn tr­êng ViÖt B¾c, nh÷ng lÇn ®­îc gÆp B¸c Hå t¹i c¸c cuéc héi nghÞ, nh÷ng líp häc hoÆc nh÷ng lÇn ®­îc b¶o vÖ B¸c. Vµ còng trong buæi nãi chuyÖn ®Çm Êm cuèi n¨m Êy, ®ång chÝ Hoµng Mai - Gi¸m ®èc Së C«ng an Khu 12 nghÜ ®Õn viÖc göi th­ chóc TÕt B¸c Hå vµ kÝnh biÕu Ng­êi mét tê b¸o xu©n. VÒ kû niÖm nµy, ®ång chÝ Hoµng Mai kÓ l¹i: §ªm ®ã, t¹i phßng lµm viÖc ë nói rõng ViÖt B¾c, t«i ngåi viÕt th­ chóc TÕt B¸c Hå. Néi dung chÝnh lµ chóc B¸c m¹nh kháe, sèng l©u m·i m·i ®Ó cïng víi Trung ­¬ng §¶ng, toµn d©n ®¸nh th¾ng hoµn toµn giÆc Ph¸p x©m l­îc, giµnh ®éc lËp tù do cho Tæ quèc. §ång thêi, kÝnh biÕu B¸c mét sè b¸o TÕt cña Së C«ng an Khu 12 vµ ®Ò 67 nghÞ B¸c cho ý kiÕn chØ b¶o ®Ó tê b¸o cã thÓ lµm trßn chøc n¨ng cña m×nh. T«i chän mét phong b× ®Ñp, cã in mét nhµnh hoa xu©n vµ t×m mét tê b¸o ®Ñp nhÊt ®ãng gãi cÈn thËn, ngoµi phong b× tù tay viÕt mét dßng ch÷ “KÝnh göi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kÝnh yªu!” råi ®­a giao liªn cña Së göi theo ®­êng nhanh nhÊt. MÆc dï víi niÒm hy väng thiÕt tha r»ng B¸c sÏ ®äc vµ sÏ tr¶ lêi, nh­ng råi vÉn lo B¸c bËn tr¨m c«ng ngh×n viÖc quan träng cña c¸ch m¹ng, cña ®Êt n­íc, kh«ng biÕt B¸c cã thêi gian ®äc vµ tr¶ lêi kh«ng... Nh­ng mét ®iÒu rÊt bÊt ngê ®· ®Õn! Mét buæi s¸ng mïa xu©n n¨m MËu Tý (n¨m 1948), m­a xu©n lÊt phÊt ®Çy trêi, c©y ®µo d­íi gãc s©n ®ang në ré nh­ cïng vui xu©n víi nh÷ng ng­êi chiÕn sÜ c«ng an. T«i ®ang lµm viÖc th× ®ång chÝ giao liªn ®­a ®Õn mét phong b× ®Ò chÝnh tªn t«i. CÇm phong b×, nh×n nÐt ch÷ ®Ò ngoµi phong b× mµ linh tÝnh nh­ m¸ch b¶o, cã thÓ lµ th­ cña B¸c. T«i håi hép bãc th­. Nh×n tiªu ®Ò cña bøc th­ vµ con dÊu, ch÷ ký… ®óng lµ th­ cña B¸c råi. T«i mõng qu¸, ®äc mét l­ît nhanh råi ®äc l¹i mét lÇn n÷a, lÇn n÷a… Ngµy 11 th¸ng 3 n¨m 1948 Göi: §ång chÝ Hoµng Mai B¸c ®· nhËn ®­îc th­ vµ b¸o ch¸u göi tÆng B¸c. B¸c thÊy cã sù cè g¾ng, ®¸ng hoan nghªnh. Nh­ng b¸o theo ch¸u nãi tõ 24 ®Õn 32 trang th× 68 dµi qu¸, cÇn lµm ng¾n l¹i vµ viÕt nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt thùc, mäi ng­êi ®Òu cã thÓ hiÓu vµ lµm ®­îc nh­ thÕ míi cã t¸c dông gióp thóc ®Èy c«ng t¸c, ®Èy m¹nh thi ®ua, trªn b¸o cÇn th­êng xuyªn lµm cho anh chÞ em c«ng an nhËn râ c«ng an cña ta lµ c«ng an nh©n d©n, v× nh©n d©n mµ phôc vô vµ dùa vµo nh©n d©n mµ lµm viÖc. Nh©n d©n ta cã hµng chôc triÖu ng­êi, cã hµng chôc triÖu tai, m¾t, tay, ch©n. NÕu biÕt dùa vµo nh©n d©n th× viÖc g× còng xong. Trªn tê b¸o ph¶i lu«n lu«n nh¾c nhë anh em rÌn luyÖn t­ c¸ch, ®¹o ®øc… Chµo th©n ¸i vµ quyÕt th¾ng! Hå ChÝ Minh Sau khi nhËn ®­îc th­ B¸c, tê néi san cña C«ng an Khu 12 ®· chÊn chØnh l¹i theo ý kiÕn chØ b¶o cña B¸c. Vµ còng tõ mïa xu©n Êy, C«ng an Khu 12 còng nh­ kh¾p n¬i h­ëng øng phong trµo häc tËp vµ thùc hiÖn s¸u ®iÒu B¸c Hå d¹y. Lêi B¸c d¹y n¨m x­a cho ®Õn nay ®· h¬n 65 n¨m nh­ng vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ vµ tÝnh thêi sù. Lùc l­îng C«ng an nh©n d©n ®· lÊy ®ã lµm ph­¬ng ch©m, nguyªn t¾c vµ lµ kim chØ nam cho mäi hµnh ®éng vµ c«ng t¸c h»ng ngµy. (DÉn theo lêi kÓ cña ®ång chÝ Hoµng Mai, Gi¸m ®èc Së C«ng an Khu 12) 69 B¸C Hå §ÆT T£N CHO TH¶O Sinh thêi, B¸c Hå rÊt quan t©m ch¨m lo thÕ hÖ trÎ. Nh÷ng lêi d¹y, sù ch¨m sãc ®éng viªn cña Ng­êi lµ ®éng lùc ®Ó líp líp thanh niªn tr­ëng thµnh trong c¸ch m¹ng. Trong sè nh÷ng chiÕn sÜ c¶nh vÖ vinh dù ®­îc b¶o vÖ B¸c, cã nhiÒu ®ång chÝ ®­îc Ng­êi ®Æt tªn nh­: ®ång chÝ Phïng ThÕ Tµi, ng­êi cËn vÖ ®Çu tiªn b¶o vÖ B¸c tõ C«n Minh (Trung Quèc) trë vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam sau 30 n¨m ®i kh¾p n¨m ch©u bèn biÓn t×m ®­êng cøu n­íc. HoÆc t¸m chiÕn sÜ c¶nh vÖ: Tr­êng - Kú - Kh¸ng - ChiÕn - NhÊt - §Þnh - Th¾ng - Lîi b¶o vÖ B¸c trë l¹i chiÕn khu ViÖt B¾c tiÕp tôc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p… Vµ trong sè c¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ ®­îc B¸c Hå ®Æt tªn cã ®ång chÝ NguyÔn V¨n Th¶o, chiÕn sÜ thuéc §¹i ®éi 34, TiÓu ®oµn 600 (nay lµ Trung ®oµn 600, Bé T­ lÖnh C¶nh vÖ, Bé C«ng an). Trong trang sö vµng cña lùc l­îng C¶nh vÖ C«ng an nh©n d©n vinh dù ®­îc b¶o vÖ B¸c Hå 70 ghi l¹i, ngµy Êy vµo cuèi n¨m 1953, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh tæ chøc Héi nghÞ c¨n cø ®Þa ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kÕt qu¶ c¸c mÆt c«ng t¸c b¶o vÖ c¨n cø ®Þa. Sau héi nghÞ, Ban B¶o vÖ c¨n cø ®Þa ®· tæ chøc triÓn khai vµ thùc hiÖn theo nghÞ quyÕt ®· ®Ò ra. Mét trong nh÷ng néi dung cÇn triÓn khai ngay lµ t¨ng c­êng lùc l­îng b¶o vÖ c¨n cø ®Þa; ®Æc biÖt t¨ng c­êng lùc l­îng cho ®¬n vÞ b¶o vÖ B¸c Hå vµ c¸c ®ång chÝ trong Th­êng vô Trung ­¬ng. Theo kÕ ho¹ch, mét sè chiÕn sÜ ®­îc bæ sung vµo ®¬n vÞ b¶o vÖ B¸c Hå ë Yªn S¬n (Tuyªn Quang). Víi t×nh c¶m vµ sù quan t©m, ngay tèi h«m võa míi ®Õn nhËn nhiÖm vô, c¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ ®­îc B¸c cho gäi lªn hái chuyÖn. Xung quanh bÕp löa hång, c¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ b¶o vÖ B¸c vµ c¸c ®ång chÝ míi ®­îc bæ sung vÒ ®¬n vÞ ngåi qu©y quÇn bªn B¸c. Mäi ng­êi thÊy B¸c rÊt vui vµ chñ ®éng nãi chuyÖn víi mäi ng­êi. B¸c ©n cÇn hái th¨m tõng ng­êi mét, kh«ng khÝ thËt th©n mËt vµ ®Çm Êm. §Õn l­ît ®ång chÝ NguyÔn V¨n ThÓu, chiÕn sÜ míi ®­îc bæ sung tù giíi thiÖu. Sau khi nghe xong, B¸c ng¹c nhiªn hái: - Sao chó tªn lµ ThÓu? Kh«ng giÊu næi xóc ®éng, ThÓu lÆng ng­êi ®i vµ nghÑn ngµo kÓ l¹i qu·ng ®êi niªn thiÕu cña m×nh. 71 - Th­a B¸c! Ngµy Êy khi §¶ng ch­a giµnh ®­îc chÝnh quyÒn, nhµ ch¸u nghÌo l¾m, cha mÑ ch¸u ph¶i ®i cµy thuª cuèc m­ín cho ®Þa chñ ®Ó sinh nhai. Khi sinh ch¸u, cha mÑ ch¸u ®Æt tªn ch¸u lµ: "Th»ng cu NËy". BiÕt lµ tªn ®ã kh«ng hay nh­ng bè mÑ ch¸u vÉn cø ®Æt v× xung quanh bän trÎ con nhµ nghÌo ®Òu ®Æt tªn xÊu nh­ vËy. ThÕ råi kh«ng may cho gia ®×nh ch¸u, n¨m 1945 mÑ ch¸u bÞ chÕt ®ãi. Tõ ®ã cha ch¸u trong c¶nh “gµ trèng nu«i con”. Do qu¸ khã kh¨n, c¬ cùc kh«ng nu«i næi c¸c con, cha ch¸u ®· ph¶i b¸n c¸c em ch¸u cho ®Þa chñ ®Ó lµm ng­êi ë. Cßn ch¸u vÉn ph¶i lang thang, thÊt tha thÊt thÓu ®Çu ®­êng xã chî lµm thuª ®Ó kiÕm ¨n. Vµ còng tõ ®ã mäi ng­êi quen gäi ch¸u lµ: "Th»ng ThÓu". ThÕ lµ c¸i tªn "Th»ng cu NËy" mµ cha mÑ ch¸u ®Æt cho ch¸u mÊt ®i tõ ®Êy. Cho ®Õn khi lín lªn, ®i bé ®éi, vµo lùc l­îng C¶nh vÖ ch¸u vÉn tªn lµ ThÓu. LÆng nghe ThÓu kÓ, B¸c vµ mäi ng­êi xóc ®éng. Ng­êi n¾m tay ThÓu ®éng viªn: - B¸c ch¸u ta ®i lµm c¸ch m¹ng lµ ®Ó xãa bá nÕp sèng cò, x©y dùng ®êi sèng míi, ch¸u nªn thay tªn míi ®Ó thÓ hiÖn sù thay ®æi cña ®êi m×nh. Nãi ®Õn ®©y, B¸c dõng l¹i nh×n c¸c chiÕn sÜ cña m×nh mét l­ît råi Ng­êi nãi tiÕp: - Tõ nay, B¸c ®Æt tªn chó lµ Th¶o, nh­ thÕ 72 võa gi÷ ®­îc phô ©m ®Çu lµ Th mµ vÉn gi÷ ®­îc kû niÖm cña thêi th¬ Êu, l¹i cã ý nghÜa chó còng nh­ c¸c chiÕn sÜ cña chóng ta hiÕu th¶o víi nh©n d©n. ThÓu sung s­íng kh«ng cÇm ®­îc n­íc m¾t, quay sang «m chÇm lÊy B¸c, Êp óng m·i míi nãi ®­îc thµnh lêi: - Th­a B¸c! Ch¸u c¶m ¬n B¸c, ch¸u xin høa víi B¸c sÏ cè g¾ng phÊn ®Êu ®Ó xøng ®¸ng víi c¸i tªn B¸c ®Æt vµ víi lßng mong mái cña B¸c. C¸c chiÕn sÜ ngåi xung quanh v« cïng xóc ®éng vµ kÝnh phôc B¸c, suèt cuéc ®êi ho¹t ®éng cña m×nh, lóc nµo B¸c còng nghÜ ®Õn d©n ®Õn n­íc. B¸c mong sao cho ®Êt n­íc ®­îc ®éc lËp tù do, nh©n d©n ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh. V× vËy, khi ®Æt tªn cho chiÕn sÜ cña m×nh, B¸c còng g¾n víi d©n, g¾n víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng. B¸c muèn ng­êi chiÕn sÜ ai còng trung víi §¶ng, hiÕu víi d©n. 73 NG¦êI THIÕT KÕ Kú §µI §éC LËP Nh­ ®· hÑn, t«i ®Õn nhµ kiÕn tróc s­ Ng« Huy Quúnh vµo mét buæi s¸ng mïa thu ®Çy n¾ng. Ng«i nhµ cña «ng n»m s©u gi÷a lµng V©n Hå, Hµ Néi. Khã kh¨n l¾m t«i míi d¾t xe vµo con ngâ nhá nh­ chØ võa khÝt tay l¸i. H«m Êy «ng tiÕp t«i rÊt tù nhiªn vµ cëi më trong phßng kh¸ch gi¶n dÞ. C¨n phßng chØ ®é h¬n hai chôc mÐt vu«ng, mäi ®å ®¹c trong phßng hÇu nh­ ®· cò, trang träng nhÊt lµ chiÕc tñ s¸ch. Nh­ biÕt ®­îc ý ®Þnh cña t«i, kiÕn tróc s­ Ng« Huy Quúnh nh©m nhi chÐn trµ råi kÓ l¹i con ®­êng mµ «ng ®Õn víi nghÒ kiÕn tróc. ¤ng sinh ra vµ lín lªn ë lµng Ngäc LËp (x· Phïng ChÝ Kiªn, huyÖn Mü Hµo, tØnh H­ng Yªn), mét miÒn quª chñ yÕu sèng b»ng nghÒ trång lóa vµ hoa mµu. Ngay tõ khi cßn nhá «ng ®· ham thÝch kÎ vÏ. §i ®©u nh×n thÊy h×nh ¶nh g× ®Ñp lµ «ng vÒ ngåi hµng giê ®Ó vÏ l¹i b»ng ®­îc h×nh ¶nh ®ã. Cã lÇn bè mÑ «ng cho no ®ßn vÒ téi ®em giÊy mùc vÏ vêi linh tinh. Lín lªn, Ng« Huy Quúnh quyÕt ®Þnh thi vµ tróng tuyÓn 74 vµo Tr­êng Cao ®¼ng Mü thuËt §«ng D­¬ng (ngµy Êy ë §«ng D­¬ng chØ cã duy nhÊt mét tr­êng cao ®¼ng mü thuËt). Vµ sù nghiÖp kiÕn tróc cña «ng b¾t ®Çu tõ ®ã. Trong h¬n ba n¨m häc ë tr­êng, Ng« Huy Quúnh lu«n lµ häc viªn xuÊt s¾c, c¸c bµi thi ®­îc gi¶ng viªn ®¸nh gi¸ rÊt cao vÒ chÊt l­îng. Sau h¬n ba n¨m häc tËp vµ phÊn ®Êu, Ng« Huy Quúnh ®· tèt nghiÖp lo¹i ­u. Ra tr­êng, «ng ®­îc nhiÒu kiÕn tróc s­ n­íc ngoµi mêi sang lµm viÖc víi ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho «ng, ®Æc biÖt møc l­¬ng rÊt cao. TÝnh ra mét th¸ng l­¬ng hä tr¶ b»ng c¶ n¨m thu nhËp ë trong n­íc. Nh­ng víi nhiÖt huyÕt cña tuæi trÎ vµ lßng yªu Tæ quèc, «ng quyÕt ®Þnh ë l¹i, mang kiÕn thøc ®· häc ®Ó phôc vô ®Êt n­íc, phôc vô quª h­¬ng, n¬i ®· sinh ra vµ nu«i d­ìng «ng. ¤ng vÒ c«ng t¸c t¹i V¨n phßng kiÕn tróc s­ cña «ng Vâ §øc DiÖn ë Hµ Néi. KÓ vÒ kû niÖm ®­îc vinh dù thiÕt kÕ kú ®µi t¹i v­ên hoa Ba §×nh ®Ó Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp khai sinh ra n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ vµ ChÝnh phñ l©m thêi ra m¾t quèc d©n ®ång bµo vµo ngµy 2-9-1945, «ng båi håi xóc ®éng nh­ sèng l¹i nh÷ng ngµy c¸ch m¹ng lÞch sö hµo hïng cña d©n téc. ¤ng kÓ l¹i: S¸ng 1-9-1945, khi ®ang lµm viÖc ë v¨n phßng th× thÊy «ng Ph¹m V¨n Khoa ho¹t ®éng trong tæ 75 chøc V¨n hãa Cøu quèc (sau nµy lµ NghÖ sÜ nh©n d©n, ®¹o diÔn, Côc tr­ëng Côc §iÖn ¶nh) ®Õn truyÒn ®¹t yªu cÇu cña Kú bé ViÖt Minh vÒ viÖc thiÕt kÕ kú ®µi ®Ó chiÒu mai (2-9), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lªn ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp vµ ChÝnh phñ l©m thêi ra m¾t quèc d©n ®ång bµo t¹i v­ên hoa Ba §×nh. Nghe ®Õn ®©y «ng kh«ng tin vµo m×nh n÷a, xóc ®éng vµ vinh dù ®Õn bÊt ngê. ¤ng thÇm nghÜ: tõ tr­íc ®Õn nay gia ®×nh, bè mÑ vµ b¶n th©n bÞ n« lÖ d­íi ¸ch thùc d©n, cuéc ®êi thËt khæ cùc tr¨m bÒ. Nay c¸ch m¹ng ®· thµnh c«ng, bao chiÕn sÜ ®· ®æ m¸u hy sinh ®Ó giµnh ®éc lËp, b©y giê §¶ng cÇn ®Õn tay nghÒ cña m×nh ®Ó lµm mét viÖc cã ý nghÜa lín, «ng phÊn khëi nhËn lêi. ¤ng Khoa còng yªu cÇu kú ®µi lµm gi¶n dÞ nh­ng ph¶i trang nghiªm vµ trªn lÔ ®µi cã thÓ ®øng ®­îc h¬n 30 ng­êi. MÆc dï thêi gian rÊt gÊp nh­ng «ng hÑn «ng Ph¹m V¨n Khoa 12 giê tr­a quay l¹i xem b¶n vÏ. Chia tay «ng Ph¹m V¨n Khoa, trong lßng ng­êi kiÕn tróc s­ xao xuyÕn båi håi khã t¶, võa mõng võa lo, mõng v× ®­îc lµm mét viÖc cã ý nghÜa lín cho c¸ch m¹ng, ®Ó l¹i mét dÊu Ên trong cuéc ®êi «ng, lo lµm sao tÝnh to¸n thiÕt kÕ cho phï hîp vµ kÞp thêi gian tæ chøc ®· ®Æt ra. Theo kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, muèn thiÕt kÕ c«ng tr×nh g× còng ph¶i kh¶o s¸t thùc tÕ. ChuÈn bÞ mÊy thø ®å dïng xong, «ng véi ®¹p xe 76 ®Õn v­ên hoa Ba §×nh ®Ó kh¶o s¸t. §o¹n ®­êng tõ chç «ng ®Õn v­ên hoa Ba §×nh ch­a ®Çy 3km nh­ng «ng c¶m thÊy ®i l©u thÕ. §Õn n¬i, «ng ®øng ng¾m toµn c¶nh v­ên hoa Ba §×nh mét lÇn, kh¶o s¸t tÊt c¶ c¸c ®Þa ®iÓm, mÆt b»ng, nh÷ng h×nh khèi xung quanh v­ên hoa cã liªn quan råi vÏ lªn ba kiÓu. VÏ xong, «ng h×nh dung Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®ang ®øng trªn kú ®µi vÉy chµo mäi ng­êi, tù nhiªn niÒm xóc ®éng vµ h¹nh phóc d©ng trµo cµng th«i thóc «ng hoµn thµnh nhanh c«ng viÖc khã kh¨n nµy. GÇn tr­a quay l¹i, thÊy ®· hoµn thµnh b¶n vÏ, «ng Khoa rÊt mõng. Sau khi xem xÐt, «ng Khoa vµ mét sè ®ång chÝ trong Héi V¨n hãa Cøu quèc (nh NguyÔn §×nh Thi, NguyÔn Huy T­ëng, L­u Ngäc Lîi, Ba H­¬ng...) quyÕt ®Þnh lÊy b¶n vÏ thø nhÊt mµ mäi ng­êi cho lµ ®¬n gi¶n l¹i ®Ñp nhÊt, phï hîp nhÊt. ThÕ lµ 12 giê 30 phót ngµy 1-9-1945, kú ®µi b¾t ®Çu ®­îc thi c«ng. N¬i dùng kú ®µi lµ bån cá trßn, tr­íc c¸c cæng cuèn trßn tú trªn hÖ thèng cét kiÕn tróc theo kiÓu Toscan (Ph¸p). C«ng tr×nh nµy mµu vµng nh¹t, nh­ hai tay «m lÊy phÝa sau lÔ ®µi, cïng víi khèi c©y cæ thô mµu xanh nh­ ®ãng vai trß "trÈm" theo c¸ch nh×n phong thñy mµ bµ con nh©n d©n quen thuéc. Lµ ng­êi thiÕt kÕ nh­ng v× thêi gian qu¸ gÊp nªn kiÕn tróc s­ Ng« Huy Quúnh trùc tiÕp cïng mäi 77 ng­êi trong ban tæ chøc thi c«ng kú ®µi. Ban tæ chøc liªn hÖ víi c¸c ®ång chÝ ë Thµnh ñy Hµ Néi xin xe ®Ó chë vËt liÖu. Lóc sau, nhËn ®­îc hai xe vËn t¶i (cña Tßa §èc lý cò cña Ph¸p) cßn mang ë s­ên xe hai ch÷ V.H. §ã lµ hai ch÷ viÕt t¾t b»ng tiÕng Ph¸p: Ville Hµ Néi. Mäi ng­êi nãi ®ïa víi nhau: “V. H. ®óng xe cña V¨n hãa viÕt t¾t ®Êy”. Kh«ng khÝ nh÷ng ngµy nµy thËt s«i sôc khÝ thÕ c¸ch m¹ng, ng­êi nµo còng muèn ®ãng gãp søc ng­êi søc cña cho c¸ch m¹ng. §Õn x­ëng ®Ó m­în gç, mäi ng­êi trong ban tæ chøc ®­îc ®ãn tiÕp niÒm në. C¸c «ng chñ gç rÊt vui vÎ: “C¸c anh muèn lÊy thø gç nµo cø lÊy. NÕu cã cÇn ph¶i xÎ còng ®­îc". §Õn c¸c cöa hiÖu ë chî §ång Xu©n ®Ó m­în v¶i, c¸c chñ hiÖu ®­a ra mÊy xóc v¶i nhung mµu ®á vµ nãi: “C¸c anh cè gi÷ ®õng ®Ó r¸ch, nÕu cÇn ph¶i pha còng ®­îc". Còng buæi s¸ng h«m ®ã, «ng Ph¹m V¨n Khoa ®Õn thuª «ng QuyÕn lµ thî méc rÊt giái ë phè Hµng Hµnh. Xem qua b¶n vÏ, «ng QuyÕn tÝnh sè khung, sè v¸n, sè ®inh vµ mét sè vËt liÖu kh¸c ®Ó ban tæ chøc chuÈn bÞ. ¤ng Ph¹m V¨n Khoa nhê lu«n «ng QuyÕn huy ®éng thªm 10 ng­êi thî méc, cßn phô viÖc th× huy ®éng 40 anh em ë Ban Cæ ®éng, Ban Kh¸nh tiÕt, Ban Khoa gi¸o ®Õn gióp. 78