🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tài liệu học tập Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Ngân hàng Ebooks Nhóm Zalo ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT ThS. Trần Thế Hệ TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN CÁC TÌNH HUỐNG HỌC PHẦN LUẬT NGÂN HÀNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019 Chủ biên ThS. Trần Thế Hệ Thành viên tham gia TS. Lê Thị Thảo Trường Đại học Luật, Đại học Huế MỤC LỤC Chương 1. ĐỊNH HƯỚNG CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG HỌC PHẦN LUẬT NGÂN HÀNG ............................................................... 1 1.1. Đặc điểm học phần Luật Ngân hàng và yêu cầu đối với việc nghiên cứu tình huống Luật Ngân hàng ............................................................................... 1 1.1.1. Đặc điểm học phần Luật Ngân hàng ....................................................... 1 1.1.2. Mục tiêu của tài liệu ................................................................................ 2 1.1.3. Yêu cầu đối với việc nghiên cứu tình huống học phần Luật Ngân hàng .... 3 1.2. Các kỹ năng vận dụng trong tình huống Luật ngân hàng .......................... 4 1.2.1. Kỹ năng phát hiện vấn đề cần giải quyết ................................................ 4 1.2.2. Kỹ năng tra cứu văn bản và áp dụng quy phạm pháp luật ...................... 4 1.2.3. Kỹ năng lập luận ..................................................................................... 4 1.3. Phương pháp tiếp cận và cách thức sử dụng tài liệu hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Ngân hàng ............................................................... 6 1.3.1. Phương pháp tiếp cận .............................................................................. 6 1.3.2. Cách thức sử dụng tài liệu hướng dẫn giải quyết tình huống ................. 6 Chương 2. NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG VỀ LUẬT NGÂN HÀNG....... 8 2.1. Mục tiêu nhận thức ..................................................................................... 8 2.1.1. Về kiến thức ............................................................................................ 8 2.1.2. Về kỹ năng .............................................................................................. 8 2.2. Khái quát về Luật Ngân hàng .................................................................... 8 2.2.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................... 8 2.2.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết ...................................................... 9 2.3. Quan hệ pháp luật ngân hàng ................................................................... 11 2.3.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 11 2.3.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết .................................................... 11 Chương 3. NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM ................................ 14 3.1. Mục tiêu nhận thức ................................................................................... 14 3.1.1. Về kiếm thức ......................................................................................... 14 3.1.2. Về kỹ năng ............................................................................................ 14 3.2. Cơ cấu tổ chức, lãnh đạo và điều hành Ngân hàng nhà nước Việt Nam .... 14 3.2.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 14 3.2.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết .................................................... 16 3.3. Hoạt động của Ngân hàng nhà nước Việt Nam ....................................... 19 3.3.1. Nội dung kiến thức lý thuyết ................................................................. 19 3.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 23 Chương 4. TỔ CHỨC TÍN DỤNG .............................................................. 25 4.1. Mục tiêu nhận thức ................................................................................... 25 4.1.1. Về kiến thức .......................................................................................... 25 4.1.2. Về kỹ năng ............................................................................................ 25 4.2. Thành lập tổ chức tín dụng ....................................................................... 25 4.2.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 25 4.2.2. Tình huống điển hình và hình thành vấn đề cần giải quyết .................. 27 4.3. Quản trị điều hành tổ chức tín dụng ......................................................... 29 4.3.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 29 4.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 32 4.4. Tổ chức lại, giải thể và phá sản tổ chức tín dụng..................................... 34 4.4.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 34 4.4.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 35 4.5. Hạn chế bảo đảm an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng ...................... 36 4.5.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 36 4.5.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 37 4.6. Hoạt động huy động vốn của tổ chức tín dụng ........................................ 39 4.6.1. Hoạt động huy động vốn thông qua nhận tiền gửi ................................ 39 4.6.1.1. Nội dung lý thuyết cần trao đổi .......................................................... 39 4.6.1.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết ............................... 41 4.6.2. Hoạt động huy động vốn thông qua phát hành giất tờ có giá ............... 44 4.6.2.1. Nội dung lý thuyết .............................................................................. 44 4.6.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết ............................... 46 Chương 5. HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG .. 48 5.1. Mục tiêu nhận thức ................................................................................... 48 5.1.1. Về kiến thức .......................................................................................... 48 5.1.2. Về kỹ năng ............................................................................................ 48 5.2. Hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng .................................................. 48 5.2.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 48 5.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 53 5.3. Hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác của tổ chức tín dụng ........................................................................................ 57 5.3.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 57 5.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 62 5.4. Hoạt động bảo lãnh ngân hàng ................................................................. 63 5.4.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 63 5.4.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 67 5.5. Hoạt động cho thuê tài chính ................................................................... 69 5.5.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 69 5.5.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 73 Chương 6. HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG ........................................................... 76 6.1. Mục tiêu nhân thức ................................................................................... 76 6.1.1. Về kiến thức .......................................................................................... 76 6.1.2. Về kỹ năng ............................................................................................ 76 6.2. Chủ thể của hợp đồng tín dụng ................................................................ 76 6.2.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 76 6.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 78 6.3. Nội dung của hợp đồng tín dụng .............................................................. 79 6.3.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 79 6.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 81 6.4. Giao kết hợp đồng tín dụng ...................................................................... 85 6.4.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 85 6.4.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 88 6.5. Hiệu lực của hợp đồng tín dụng ............................................................... 90 6.5.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 90 6.5.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 93 6.6. Thực hiện hợp đồng tín dụng và trách nhiệm do vi phạm hợp đồng tín dụng ................................................................................................................. 94 6.6.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 94 6.6.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 94 6.7. Tranh chấp hợp đồng tín dụng và giải quyết tranh chấp về hợp đồng tín dụng ................................................................................................................. 96 6.7.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 96 6.7.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết .................................. 97 6.8. Biện pháp bảo đảm tiền vay bằng tài sản ................................................. 99 6.8.1. Nội dung lý thuyết ................................................................................. 99 6.8.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết ................................ 103 Chương 7. PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN QUA CÁC TỔ CHỨC CUNG ỨNG DỊCH VỤ THANH TOÁN .................................................. 105 7.1. Mục tiêu nhận thức ................................................................................. 105 7.1.1. Mục tiêu nhận thức .............................................................................. 105 7.1.2. Về kỹ năng .......................................................................................... 105 7.2. Phương thức thanh toán bằng séc .......................................................... 105 7.2.1. Nội dung lý thuyết ............................................................................... 105 7.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết ................................ 108 7.3. Thanh toán bằng thẻ ngân hàng ............................................................. 110 7.3.1. Nội dung lý thuyết ............................................................................... 110 7.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết ................................ 113 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 118 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NH : Ngân hàng LNH : Luật ngân hàng NHNNVN : Ngân hàng nhà nước Việt Nam LNHNNVN : Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam TCTD : Tổ chức tín dụng LCTCTD : Luật các tổ chức tín dụng TD : Tín dụng HĐTD : Hợp đồng tín dụng NHTMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần CNNHNN : Chi nhánh ngân hàng nước ngoài Chương 1 ĐỊNH HƯỚNG CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG HỌC PHẦN LUẬT NGÂN HÀNG 1.1. Đặc điểm học phần Luật Ngân hàng và yêu cầu đối với việc nghiên cứu tình huống Luật Ngân hàng 1.1.1. Đặc điểm học phần Luật Ngân hàng LNH là học phần có nhiều vấn đề khó, phức tạp, số lượng các văn bản pháp luật nhiều và thường xuyên thay đổi nên trong quá trình tìm hiểu người học gặp rất nhiều khó khăn. LNH là học phần bắt buộc trong chương trình đào tạo cử nhân luật của tất cả các cơ sở đào tạo Luật ở Việt Nam hiện nay. LNH cung cấp các kiến thức cần thiết trong quản lý nhà nước về tiền tệ và NH của NHNNVN; các quan hệ về tổ chức và thực hiện các hoạt động NH của các TCTD. Học phần LNH có các đặc điểm cơ bản sau đây: Thứ nhất, quan hệ LNH là quan hệ xã hội mang tính kinh tế, thông qua hoạt động của các chủ thể là NHNNVN, các TCTD sẽ cung ứng nguồn vốn cho nền kinh tế. Vì vậy, trong nền kinh tế thi trường NH được xem là “huyết mạch của nền kinh tế”. Mặc dù hoạt động NH có vai trò quan trọng song nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thông qua quản lý Nhà nước đối với hoạt động NH, việc kiểm soát rủi ro trong hoạt động và quản lý nội bộ của mỗi TCTD là quan trọng và cần thiết nhằm đáp ứng sự phát triển lành mạnh trong lĩnh vực này. Vì vậy, học phần LNH có khối lượng kiến thức khá nhiều, đòi hỏi người học phải nghiên cứu nhiều văn bản từ LNHNNVN, LCTCTD, đặc biệt là rất nhiều văn bản dưới luật mà trong lĩnh vực NH thì luôn rất cần thiết. Bên cạnh đó, người học phải nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật liên quan khác như: Bộ Luật dân sự, Bộ Luật tố tụng đân sự, Luật Đất đai, Luật Thương mại, Luật Tài chính…mới có thể giải quyết được các vấn đề mà học phần yêu cầu. 1 Thứ hai, LNH là học phần phức tạp. Để giải quyết các vấn đề về lĩnh vực NH, người học không chỉ căn cứ vào các văn bản Luật mà còn phải dựa vào các văn bản dưới Luật mới giải quyết được vấn đề một cách triệt để. Khi tra cứu các quy phạm PLNH, có thể các quy phạm này lại dẫn chiếu đến các quy phạm pháp luật trong các văn bản luật khác, do vậy người học phải tìm đến các văn bản liên quan, mặt khác phải dùng tư duy pháp lý suy luận thì mới có thể giải quyết được tình huống. Thứ ba, học phần LNH là học phần kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Do vậy, phương pháp giảng dạy môn học này không chỉ có áp dụng phương pháp thuyết giảng mà kết hợp giữa phương pháp thuyết giảng và phương pháp tình huống nhằm rèn luyện khả năng tra cứu, áp dụng pháp luật cho người học. Người học cần liên hệ thực tiễn trong quá trình học tập để nắm bắt kịp thời những thay đổi trong đời sống dân sự nhằm có phương pháp giải quyết những tranh chấp dân sự hiệu quả, đồng thời phát hiện những vấn đề pháp lý liên quan nhằm đề xuất hoàn thiện pháp luật hiện hành. 1.1.2. Mục tiêu của tài liệu - Về kiến thức: + Hiểu và có khả năng vận dụng các kiến thức nền tảng của khoa học LNH trong việc nhận biết và giải quyết các tình huống phát sinh trong đời sống xã hội và thực tiễn đòi hỏi của công việc trong tương lai gắn với một số chức danh nghề nghiệp thuộc lĩnh vực PLNH. + Thông hiểu và có khả năng vận dụng các kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực LNH để phân tích, tổng hợp và độc lập đưa ra quan điểm cá nhân về vấn đề pháp lý phát sinh; đưa ra được cách thức giải quyết tình huống phát sinh dựa trên nền tảng tư duy pháp lý có tính hệ thống. - Về kỹ năng: + Biết cách tra cứu văn bản pháp luật, phân tích, lựa chọn và áp dụng đúng quy định của PLNH trong giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn. 2 + Có khả năng tư duy hệ thống, nhận thức, phân tích, đánh giá các vấn đề pháp lý về PLNH; có phương pháp phân tích, đánh giá mối liên hệ giữa các quy định pháp luật với tình huống phát sinh để nhân diện vấn đề pháp lý cần giải quyết từ đó đưa ra phương pháp, cách thức giải quyết vấn đề pháp lý dựa trên nền tảng tư duy pháp lý. + Có khả năng phân tích, tổng hợp và đánh giá các dữ liệu của tình huống, tổng hợp và đánh giá ý kiến tập thể khi giải quyết tình huống; có khả năng phát biểu và trình bày quan điểm cá nhân về vấn đề pháp lý tương ứng với chức danh nghề nghiệp trong lĩnh vực PLNH. 1.1.3. Yêu cầu đối với việc nghiên cứu tình huống học phần Luật Ngân hàng * Yêu cầu đối với giảng viên: Thứ nhất, giảng viên trước khi đến lớp cần xác định nội dung cần truyền đạt cho sinh viên trong buổi học để lựa chọn các tình huống trong tài liệu nhằm đáp ứng mục tiêu “học đi đôi với hành”. Trường hợp giảng viên giảng dạy nhiều lớp khác nhau, giảng viên có thể cho sinh viên giải quyết các tình huống khác nhau nhằm kích thích khả năng tư duy và tự học của sinh viên, tránh hiện tượng người học trao đổi đáp án giữa lớp học trước và lớp học sau. Thứ hai, những tình huống mà giảng viên đưa ra có thể không phải là tình huống có trong tài liệu, nhưng phải đảm bảo các tiêu chí của tình huống điển hình nhằm đảm bảo thống nhất mục tiêu truyền đạt kiến thức cho sinh viên. Thứ ba, giữa các giảng viên giảng dạy cùng một học phần cần thống nhất đáp án cho tình huống để làm cơ sở cho quá trình dạy sinh viên ở các lớp khác nhau. * Yêu cầu đối với sinh viên: Thứ nhất, sinh viên trước khi đến lớp phải đọc trước nội dung bài học và nghiên cứu trước các tình huống liên quan trong tài liệu theo yêu cầu của giảng viên. Những vấn đề chưa hiểu trong tài liệu, sinh viên có thể yêu cầu giảng viên giải thích. 3 Thứ hai, trường hợp bài học có liên quan đến các văn bản luật khác, sinh viên cần nghiên cứu văn bản luật đó trước khi đến lớp. Thứ ba, Sinh viên đọc tình huống trong tài liệu cần xác định các sự kiện pháp lý mấu chốt trong tình huống để tìm quy phạm pháp luật phù hợp nhằm giải quyết tình huống. 1.2. Các kỹ năng vận dụng trong tình huống Luật ngân hàng 1.2.1. Kỹ năng phát hiện vấn đề cần giải quyết Trước một tình huống, người học cần phải có kỹ năng phát hiện, tóm tắt và phân loại các dữ liệu trong tình huống, từ đó xác định vấn đề nào cần giải quyết trên cơ sở các kiến thức PLNH. 1.2.2. Kỹ năng tra cứu văn bản và áp dụng quy phạm pháp luật Sau khi phát hiện vấn đề cần giải quyết, người học phải định hình các văn bản liên quan cần phải tra cứu để áp dụng. Việc tra cứu này, đòi hỏi người học phải tra cứu từ những nguồn lưu trữ các văn bản quy phạm pháp luật đáng tin cậy, đặc biệt trong quá trình tra cứu, phải cập nhật các văn bản, quy định mới có hiệu lực liên quan đến vấn đề cần giải quyết. 1.2.3. Kỹ năng lập luận Người học phải có kỹ năng lập luận logic, khoa học trên cơ sở các quy định của pháp luật đã tra cứu được và vận dụng vào giải quyết làm rõ tính chất pháp lý của tình huống. Kỹ năng này trải qua bốn bước như sau: * Bước một, quan điểm về tình huống Trước khi giải quyết tình huống, người học cần phải đọc kỹ tình huống và xác định các sự kiện mấu chốt hay còn gọi là các từ khóa. Để đưa ra được quan điểm, người học phải dùng tư duy pháp lý để giới hạn phạm vi tra cứu văn bản. Quan điểm về tình huống phải dựa trên cơ sở quy định của pháp luật, vì vậy tra cứu văn bản là một kỹ năng hết sức quan trọng. Trước hết, người học phải tra cứu quy định của pháp luật trực tiếp điều chỉnh về quan hệ pháp luật mà người học đã xác định bằng cách tìm sự kiện mấu chốt trong tình huống. Quy phạm pháp luật này có thể dẫn chiếu đến các quy phạm pháp luật 4 khác trong cùng văn bản đó hoặc trong văn bản khác. Lúc này người học phải tra cứu hết các quy phạm pháp luật liên quan. Sau khi tra cứu xong mới đưa ra quan điểm về tình huống. * Bước hai, căn cứ pháp lý giải quyết tình huống Giải quyết một tình huống điển hình trong ngành LNH luôn yêu cầu người học phải đưa ra các căn cứ pháp lý cụ thể khi giải quyết. căn cứ vào Điều nào, Khoản nào, của văn bản Quy phạm pháp luật nào để giải quyết tình huống đó. Việc chỉ ra các căn cứ pháp lý cụ thể sẽ giúp tình huống được giải quyết một cách rõ ràng, đúng pháp luật, đồng thời đã thể hiện người học có sự tìm tòi nghiên cứu về tình huống đã được đặt ra. Trong một tình huống có thể được viện dẫn ở nhiều quy phạm pháp luật khác nhau nên cần xác định quy định nào là quan trọng và phù hợp với tình huống nhất. * Bước ba, phương pháp lập luận giải quyết tình huống Một trong những công cụ quan trọng dẫn đến thành công của người Luật sư, Thẩm phán, Kiểm sát viên, Quản lý…là lập luận sắc bén. Vì vậy, lập luận là kỹ năng không thể thiếu của sinh viên chuyên ngành luật. Lập luận phải dựa trên cơ sở quy định của pháp luật hiện hành về vấn đề cần giải quyết. Sau khi đưa ra cơ sở pháp lý, bước quan trọng tiếp theo là lập luận như thế nào để giải quyết tình huống. Trong giải quyết tình huống, bước thứ hai (trình bày căn cứ pháp lý) và bước thứ ba (lập luận giải quyết tình huống) có mối liên hệ mật thiết với nhau. Trong quá trình lập luận cũng có thể xuất hiện căn cứ pháp lý, tuy nhiên căn cứ này chỉ nhằm mục đích phân tích để chứng minh cho quan điểm của người giải quyết tình huống, vì vậy, để tránh nhầm lẫn giữa hai loại căn cứ pháp lý này cần xác định đâu là căn cứ pháp lý chính để giải quyết tình huống và đâu là căn cứ pháp lý đưa vào phần lập luận để chứng minh quan điểm. * Bước bốn, kết luận giải quyết tình huống Sau khi đã trình bày lập luận thì người giải quyết tình huống cần chốt lại vấn đề một cách chắc chắn trên cơ sở quy định của luật. Đó chính là kết luận 5 về việc giải quyết tình huống. Kết luận là khẳng định của người giải quyết tình huống, do vậy kết luận phải được đưa ra sau khi người giải quyết tình huống đã phân tích các tình tiết được đề cập trong tình huống trên cơ sở quy định của pháp luật. Để thuyết phục người nghe/người đọc thì kết luận phải cho họ thấy cơ sở pháp lý để tin vào kết luận đó. 1.3. Phương pháp tiếp cận và cách thức sử dụng tài liệu hướng dẫn giải quyết tình huống học phần Luật Ngân hàng 1.3.1. Phương pháp tiếp cận Để giải quyết được các tình huống trong cuốn tài liệu này, trước hết phải đọc kỹ tình huống và phân tích tình huống để chỉ ra các sự kiện mấu chốt cần được giải quyết. Trong quá trình giải quyết các tình huống LNH để tránh bị “lạc đề” sinh viên cần bám sát vào nội dung của tình huống và không suy luận thêm các tình tiết khác. Trên cơ sở các sự kiện mấu chốt sinh viên phải tra cứu các văn bản quy phạm pháp luật để tìn ra những điều luật điều chỉnh về các sự kiện mấu chốt được xác định. Học phần LNH là học phần có tính liên quan với các học phần khác, cho nên để giải quyết các tình huống không chỉ dựa vào các văn bản quy phạm PLNH mà còn phải dựa vào các văn bản pháp luật khác để giải quyết các vấn đề trong tình huống. Sau khi tra cứu được điều luật cần thiết để giải quyết các sự kiện mấu chốt trong tình huống mà người học đã xác định, vấn đề kế tiếp là người học áp dụng các quy phạm đã tìm được để giải quyết các sự kiện nói trên. Và cuối cùng, người học phải chốt lại vấn đề nghiên cứu, tức là tổng hợp vấn đề để đưa ra kết luận để giải quyết tình huống. Việc sinh viên áp dụng được các quy phạm pháp luật để giải quyết tình huống chính là thước đo mức độ hiểu bài của sinh viên sau khi nghe giảng viên truyền đạt kiến thức lý thuyết. 1.3.2. Cách thức sử dụng tài liệu hướng dẫn giải quyết tình huống Cuốn tài liệu Hướng dẫn các tình huống học phần LNH không phải là một loại tài liệu có sẵn lời giải đầy đủ cho các tình huống trong học phần 6 LNH. Tài liệu này được biên soạn nhằm mục đích gợi ý, hướng dẫn cho sinh viên phương pháp giải quyết tình huống trong học phần LNH. Do vậy, để sử dụng tài liệu hiệu quả sinh viên không xem nó là cái “phao”, để giải quyết tất cả các tình huống trong quá trình học học phần LNH. Tài liệu Hướng dẫn giải quyết tình huống học phần LNH để mang lại hiệu quả cao cần tiến tiến hành theo các bước sau: - Bước 1: Cần nắm rõ phần lý luận tại Chương 1 về cơ cấu giải quyết tình huống và yếu cầu của việc nghiên cứu tình huống để nắm được phương pháp giải quyết một tình huống LNH. - Bước 2: Cần đọc kỹ các tình huống mẫu tại các mục của từng chương cần nghiên cứu và phương pháp giải quyết tình huống đó. - Bước 3: Hiểu được các yêu cầu của tình huống và phương pháp giải quyết tình huống đã nghiên cứu trước đó. - Bước 4: Tự nghiên cứu tình huống trên cơ sở có gợi ý/không có gợi ý để giải quyết tình huống khi đã đọc và hiểu phương pháp giải quyết tình huống. Lưu ý: Trong các tình huống ở các mục của từng Chương, có tình huống được hướng dẫn giải quyết theo các bước như: Xác định các vấn đề liên quan, cơ sở pháp lý, lập luận và kết luận. Có tình huống chỉ có gợi ý hướng dẫn giải quyết trên cơ sở đó sinh viên phải đưa ra các bước giải quyết tình huống. 7 Chương 2 NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG VỀ LUẬT NGÂN HÀNG 2.1. Mục tiêu nhận thức Trong Chương này, người học cần đạt được mục tiêu nhận thức liên quan kiến thức và kỹ năng như sau: 2.1.1. Về kiến thức - Thông hiểu được nội dung của các hoạt động NH và dịch vụ NH. - Hiểu được khái niệm và nội dung đối tượng điều chỉnh, phương pháp điều chỉnh của LNH. - Thông hiểu quan hệ PLNH và các yếu cấu thành quan hệ PLNH. 2.1.2. Về kỹ năng - Kỹ năng tra cứu và áp dụng văn bản pháp luật; - Kỹ năng phân tích, lập luận khi giải quyết tình huống. 2.2. Khái quát về Luật Ngân hàng 2.2.1. Nội dung lý thuyết LNH là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước tổ chức và quản lý hoạt động NH, các quan hệ về tổ chức hoạt động của các TCTD. Thứ nhất: LNH điều chỉnh hai nhóm quan hệ cơ bản: Một là, các quan hệ quản lý Nhà nước về NH đó là các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước thực hiện hoạt động quản lý Nhà nước đối với hoạt động NH trong nền kinh tế. Hai là, các quan hệ tổ chức và kinh doanh NH là các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tổ chức, thực hiện hoạt động kinh doanh NH của các TCTD. Thứ hai: Phương pháp điều chỉnh của LNH bao gồm: Một là, phương pháp tác động mang tính mệnh lệnh phục tùng. Phương pháp này được sử dụng trong quá trình nhà nước quản lý hoạt động kinh 8 doanh NH như cấp giấy phép thành lập và hoạt động NH, kiểm soát đặc biệt, thanh tra, giám sát các TCTD... Hai là, phương pháp tác động bình đẳng, thỏa thuận. Phương pháp này được áp dụng trong các quan hệ kinh doanh NH giữa các TCTD với khách hàng trong hoạt động cấp TD, góp vốn liên doanh, cung ứng các dịch vụ thanh toán. 2.2.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết Tình huống 11 Ngày 11/10/1011 cơ quan thanh tra giám sát của NHNNVN - Chi nhánh Thành phố Hà Nội đã ra quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động NH đối với công ty TNHH một thành viên FE CREDIT lĩnh vực kinh doanh NH theo giấy phép thành lập số 01104300161 do NHNNVN cấp ngày 23/02/2009. Địa chỉ E6, khu đô thị mới Cầu Giấy, Mễ Trì, Từ Liêm, Hà Nội. Nội dung vi phạm: Trong thời gian từ tháng 8/2010 đến tháng 09/2011 công ty TNHH một thành viên FE CREDIT đã nhận tiền gửi của cá nhân với số tiền là: 58.000.000.000đồng (năm mươi tám tỷ đồng). Quyết định: 1. Hình thức xử phạt chính: Phạt tiền với mức phạt: 8.500.000 đồng. 2. Yêu cầu công ty TNHH một thành viên FE CREDIT chấm dứt nhận tiền tiền gửi của cá nhân. Trong tình huống trên quyết định xử phạt của chi nhánh NHNNVN Thành Phố Hà Nội đối với Công ty TNHH một thành viên FE CREDIT có được điều chỉnh của LNH không? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định các vấn đề pháp lý liên quan 1 Nguồn: Quyết định xử phạt hành chính số: 291/2011/QĐ-XPHC ngày 11/10/2011 về xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng của Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng nhà nước Việt Nam - Chi nhánh Thành Phố Hà Nội. 9 + Ngày 11/10/1011 cơ quan thanh tra giám sát của NHNNVN - Chi nhánh TP Hà Nội đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với công ty TNHH một thành viên FE CREDIT về hành vi nhận tiền gửi của cá nhân trong thời gian từ tháng 08/2010 đến tháng 09/2011. + Vi phạm của công ty FE CREDIT đã nhận tiền gửi của cá nhân với số tiền là: 58.000.000.000đồng (năm mươi tám tỷ đồng). + Phạt tiền công ty FE CREDIT và buộc không được nhận tiền gửi của cá nhân. - Căn cứ pháp lý Hoạt động nhận tiền gửi của Công ty TNHH một thành viên FE CREDIT phải tuân thủ quy định tại Khoản 11 điều 4 LNHNNVN năm 2010, Khoản 4 Điều 4 và Khoản 1Điều 108 LCTCTD năm 2010. Cụ thể: + Khoản 11 Điều 4 LNHNNVN quy định: NHNNVN thực hiện chức năng kiểm tra, thanh tra, giám sát ngân hàng; xử lý vi phạm pháp luật về tiền tệ và ngân hàng theo quy định của pháp luật. + Khoản 4 Điều 4 LCTCTD năm 2010 quy định: TCTD phi ngân hàng là loại hình TCTD được thực hiện một hoặc một số hoạt động NH theo quy định của Luật này, trừ các hoạt động nhận tiền gửi của cá nhân và cung ứng các dịch vụ thanh toán qua tài khoản của khách hàng. TCTD phi ngân hàng bao gồm công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính và các TCTD phi NH khác. + Điểm a Khoản 1 Điều 108 LCTCTD năm 2010 quy định Công ty tài chính chỉ được nhận tiền gửi của tổ chức. Trong quan hệ giữa Chi nhánh NHNNVN Thành Phố Hà Nội với Công ty TNHH một thành viên FE CREDIT là quan hệ quản lý nhà nước về hoạt động NH của các TCTD. - Lập luận Trên cơ sở lý thuyết về đối tượng điều chỉnh của LNH trong nhóm quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động NH gắn liền với cơ quan nhà nước có thẩm quyền là cơ quan thanh tra giám sát NHNNVN chi nhánh Thành Phố Hà Nội là đơn vị thuộc NHNNVN theo Điều 7 LNHNNVN năm 2010. Công ty 10 TNHH một thành viên FE CREDIT thuộc TCTD phi ngân hàng theo quy định tại Điều 4 LCTCTD năm 2010. - Kết luận Quyết định xử phạt của chi nhánh NHNNVN Thành Phố Hà Nội đối với Công ty TNHH một thành viên FE CREDIT được điều chỉnh bởi LNH. 2.3. Quan hệ pháp luật ngân hàng 2.3.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Quan hệ PLNH là các quan hệ xã hội được các quy phạm PLNH điều chỉnh. Từ đó phân biệt với các quan hệ pháp luật khác. Thứ hai: Một quan hệ PLNH gồm có chủ thể, khách thể và nội dung - Chủ thể bao gồm: Tùy theo từng nhóm quan hệ thì chủ thể của quan hệ PLNH sẽ khác nhau. Ví dụ trong quan hệ quản lý nhà nước về NH xuất hiện chủ thể quản lý đó là NHNNVN với các TCTD dưới phương diện chủ thể bị quản lý hay trong quan hệ cấp TD của các TCTD thì xuất hiện chủ thể là TCTD và khách hàng khi đáp ứng các điều kiện theo luật định. - Khách thể: Trong quan hệ PLNH chủ yếu là vốn tiền tệ trong quá trình các chủ thể thạm gia vào các quan hệ nhất định theo quy định của PLNH. - Nội dung: Trong quan hệ PLNH khi các chủ thể tham gia vào các quan hệ luôn có các quyền và nghĩa vụ tương ướng gắn liền với trách nhiện các bên phải thực hiện. 2.3.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết Tình huống 22 Tại HĐTD số 06-08/TC-NH-KD ngày 15/01/2016 Ngân hàng TMCP các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam (nay là ngân hàng TMCP Việt nam Thịnh Vượng, viết tắt là PVBank) cho Công ty TNHH Thiên Châu vay số tiền 5.000.000.000 đồng, lãi suất 1,0625%/tháng, lãi quá hạn bằng 150% lãi suất trong hạn. Thời hạn vay là 12 tháng tính từ ngày 15/01/2016 đến 15/01/2017. 2 Nguồn: Bản án số 16/2017/KDTM-ST ngày 15/09/2017 về tranh chấp hợp đồng tín dụng của TAND Thành phố Hà Nội. 11 Tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất. Thực hiện hợp đồng ngân hàng PVBank đã giải ngân cho công ty Thiên Châu. Tuy nhiên, Công ty Thiên Châu đã vi phạm nghĩa vụ thanh toán các khoản nợ gốc và lãi đều không được thanh toán đúng hạn. Ngày 18/06/2017, PVBank đã khởi kiện yêu cầu công ty Thiên Châu trả nợ với tổng số tiền gốc và lãi là: 5.815.047.141đồng. Trường hợp công ty Thiên Châu không trả nợ đúng hạn thì ngân hàng sẽ kê biện và bán tài sản thế chấp theo hợp đồng. Những yêu cầu cần giải quyết 1. Quan hệ giữa ngân hàng PVBank với Công ty TNHH Thiên Châu có phải là quan hệ PLNH không? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan + Ngày 15/01/2008 NHTMCP PVBank cho Công ty TNHH Thiên Châu vay số tiền 5.000.000.000 đồng, lãi suất 1,0625%/tháng, lãi quá hạn bằng 150% lãi suất trong hạn. Thời hạn vay là 12 tháng tính từ ngày 15/01/2008 đến 15/01/2009. + Tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất. + Công ty Thiên Châu đã không thanh toán các khoản nợ gốc và lãi cho PVBank. + PVBank đã khởi kiện yêu cầu công ty Thiên Châu trả nợ với tổng số tiền gốc và lãi là: 5.815.047.141đồng. - Căn cứ pháp lý Theo quy định Khoản 2 Điều 4 luật các tổ chức tín dụng năm 2010PVBank thuộc tổ chức tín dụng là ngân hàng và là bên cho vay và Công ty TNHH Thiên Châu là bên vay. Ngân hàng PVBank được phép thực hiện hoạt động cho vay theo quy định tại Điều 98 luật các tổ chức tín dụng năm 2010. 12 - Hai bên đã ký Hợp đồng tín dụng số 06-08/TC-NH-KD ngày 15/01/2008. - Lập luận 1. Các chủ thể của hợp đồng tín dụng bao gồm: Ngân hàng PVBank là một loại hình tổ chức tín dụng theo quy định Khoản 1 Điều 4 là bên cho vay và Công ty TNHH Thiên Châu là bên vay. Ngân hàng PVBank được phép thực hiện hoạt động cho vay theo quy định tại Điều 98 luật các tổ chức tín dụng năm 2010. 2. Khách thể: Đối với NHTMCP PVBank là tiền lãi khi thực hiện hoạt động cho vay 5.000.000.000 đồng. Còn Công ty TNHH Thiên Châu sử dụng vốn vào hoạt động kinh doanh từ đó tìm kiếm lợi nhuận. 2. Nội dung được thể hiện trong HĐTD số 06-08/TC-NH-KD ngày 15/01/2008 giữa NHTMCP PVBank và công ty TNHH Thiên Châu là hợp pháp thể hiện các bên không bị ép buộc, hoàn toàn tự do về ý chí thỏa thuận số tiền vay, thời hạn, lãi suất, không vi phạm các quy định cấm trong hợp đồng. - Kết luận Quan hệ giữa NHTMCP PVBank với Công ty TNHH Thiên Châu là một quan hệ PLNH. 13 Chương 3 NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM 3.1. Mục tiêu nhận thức Trong Chương này, người học cần đạt được mục tiêu nhận thức liên quan kiến thức và kỹ năng như sau: 3.1.1. Về kiếm thức - Hiểu được vị trí pháp lý của NHNNVN với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, đồng thời là Ngân hàng Trung ương duy nhất của Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; - Thông hiểu chức năng của NHNNVN qua một số ví dụ thực tế; - Nhận diện và mô tả được cơ cấu, tổ chức của NHNNVN; - Thông hiểu được các hoạt động của NHNNVN. 3.1.2. Về kỹ năng - Rèn luyện kỹ năng tra cứu văn bản pháp luật và áp dụng quy phạm pháp luật vào tình huống. - Rèn luyện kỹ năng lập luận tình huống; - Rèn luyện kỹ năng phân tích tình huống. 3.2. Cơ cấu tổ chức, lãnh đạo và điều hành Ngân hàng nhà nước Việt Nam 3.2.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Về cơ cấu tổ chức của NHNNVN Theo quy định tại Điều 7 LNHNNVN năm 2010 thì hệ thống tổ chức của NHNNVN có cơ cấu tổ chức như sau: - Trụ sở chính đặt tại thủ đô Hà Nội là trung tâm lãnh đạo, điều hành mọi hoạt động của NHNNVN với tư cách là cơ quan ngang bộ. - Chi nhánh của NHNNVN là đơn vị trực thuộc của NHNNVN không có tư cách pháp nhân chịu sự lãnh đạo, điều hành và tập trung thống nhất của Thống đốc NHNNVN. Chi nhánh thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo sự ủy quyền của Thống đốc đặt tại các tỉnh, thành phố thuộc trung ương. Chi nhánh 14 thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định tại Điều 4 của LNHNNVN năm 2010. - Bên cạnh đó, NHNNVN còn có các đơn vị trực thuộc đó là: + Các đơn vị sự nghiệp: Là những đơn vị được thành lập để thực hiện các nhiệm vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học, cung ứng dịch vụ tin học, thông tin, báo chí chuyên ngành ngân hàng (không làm nghiệp vụ ngân hàng). + Các doanh nghiệp trực thuộc: Là những đơn vị thành lập để cung cấp sản phẩm chuyên dùng phục vụ cho hoạt động ngân hàng như: Nhà in ngân hàng, Xí nghiệp cơ khí ngân hàng.v.v.. Thứ hai: Về lãnh đạo và điều hành NHNNVN Cơ chế lãnh đạo NHNNVN theo chế độ thủ trưởng chế. Thống đốc NHNNVN là chức vụ vừa chịu trách nhiệm trước cơ quan quyền lực (Quốc hội), vừa phải chịu trách nhiệm trước cơ quan chấp hành (Chính phủ). Theo quy định tại Điều 8 LNHNNVN năm 2010. Đứng đầu NHNNVN là Thống đốc. Thống đốc NHNNVN là thành viên Chính phủ, là người đứng đầu và lãnh đạo NHNNVN; chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Quốc hội về quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và HN. Thống đốc có các nhiệm vụ và quyền hạn sau: - Tổ chức và chỉ đạo thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia theo thẩm quyền; - Tổ chức và chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của NHNNVN theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan; - Đại diện pháp nhân của NHNNVN. Bên cạnh đó, giúp việc cho Thống đốc có các Phó thống đốc. Đứng đầu các Vụ, Cục là Vụ trưởng, Cục trưởng chịu trách nhiệm hỗ trợ cho Thống đốc NHNNVN trong lĩnh vực chuyên môn được phân công. Đối với chi nhánh của NHNNVN ở địa phương, đứng đầu là Giám đốc chi nhánh. 15 3.2.2. Tình huống và hướng dẫn giải quyết Tình huống 13 Nhận xét sơ đồ về cơ cấu tổ chức NHNNVN theo quy định pháp luật hiện hành? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan + Thông qua sơ đồ phải xác định rõ tổ chức của NHNNVN. + Xác định các đơn vị trực thuộc trong NHNNVN. - Căn cứ pháp lý 3 Nguồn: https://www.sbv.gov.vn/webcenter/portal/vi/menu. 16 - Theo quy định Điều 7, Điều 8 Luật NHNNVN - Nghị định số 16/2017/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức NHNNVN. - Lập luận Theo quy định Điều 8 Luật NHNNVN đứng đầu NHNNVN là Thống đốc. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước là thành viên của Chính phủ, là người đứng đầu và lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước; chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ, trước Quốc hội về quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng. Điều 3 Nghị định số 16/2017/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức NHNNVN bao gồm: Vụ Chính sách tiền tệ; Vụ Quản lý ngoại hối; Vụ Thanh toán; Vụ Tín dụng các ngành kinh tế; Vụ Dự báo, thống kê; Vụ Hợp tác quốc tế; Vụ Ổn định tiền tệ - tài chính; Vụ Kiểm toán nội bộ; Vụ Pháp chế; Vụ Tài chính - Kế toán; Vụ Tổ chức cán bộ; Vụ Thi đua - Khen thưởng; Vụ Truyền thông; Văn phòng; Cục Công nghệ thông tin; Cục Phát hành và kho quỹ; Cục Quản trị; Sở Giao dịch; Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng; Các chi nhánh tại tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Viện Chiến lược ngân hàng; Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam; Thời báo Ngân hàng; Tạp chí Ngân hàng; Trường Bồi dưỡng cán bộ ngân hàng; Học viện Ngân hàng. - Kết luận Sơ đồ trên thể hiện cơ cấu tổ chức của NHNNVN theo quy định pháp luật hiện hành. Tình huống 24 Từ 15 giờ ngày 16-11, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, các đại biểu Quốc hội tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn Thống đốc NHNNVN Lê Minh Hưng. Quốc hội chất vấn Thống đốc 4 Nguồn: Báo người lao động thứ năm ngày 16/11/2017. 17 NHNNVN Lê Minh Hưng về việc điều hành chính sách tiền tệ đảm bảo hỗ trợ sản xuất kinh doanh và tăng trưởng tín dụng hợp lý. Hoạt động của các NH yếu kém đã được xử lý và giải pháp đảm bảo an toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống NH. Việc chất vấn của các đại biểu Quốc hội đối với Thống đốc NHNNVN liên quan đến lĩnh vực NH được không? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan Tại kỳ họp Quốc hội liên quan đến lĩnh vực NH Đại biểu Quốc hội đã có các câu hỏi cho Thống đốc NHNNVN. - Căn cứ pháp lý Điều 8 Luật NHNNVN - Lập luận Theo quy định Khoản 1 Điều 2, Khoản 1 Điều 8 Luật NHNNVN Thống đốc NHNNVN là thành viên của Chính Phủ, là người đứng đầu và lãnh đao NHNNVN. Quốc hội có quyển chất vấn thống đốc NHNNVN Theo Khoản 1 Điều 8 Thống đốc NHNNVN phải chịu trách nhiệm trước Quốc hội về quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng. Nội dung chất vấn của Quốc hội là phù hợp vì theo quy định Khoản 2 Điều 8 LNHNNVN vì Thống đốc NHNNVN có các nhiệm vụ, quyền hạn sau đây: + Tổ chức và chỉ đạo thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia theo thẩm quyền; + Tổ chức và chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của NHNN theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan. + Đại điện pháp nhân của Ngân hàng Nhà nước. 18 - Kết luận Thống đốc NHNNVN phải trả lời các câu hỏi chất vấn liên quan đến lĩnh vực NH. 3.3. Hoạt động của Ngân hàng nhà nước Việt Nam 3.3.1. Nội dung kiến thức lý thuyết Thứ nhất: Thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia Theo Khoản 1 Điều 3 LNHNNVN năm 2010 thì:“Chính sách tiền tệ quốc gia là các quyết định về tiền tệ ở tầm quốc gia của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bao gồm quyết định mục tiêu ổn định giá trị đồng tiền biểu hiện bằng chỉ tiêu lạm phát, quyết định sử dụng các công cụ và biện pháp để thực hiện mục tiêu đề ra”. Theo quy định tại Điều 10 LNHNNVN năm 2010 các công cụ thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia của NHNNVN bao gồm: Tái cấp vốn; lãi suất; nghiệp vụ thị trường mở; dự trữ bắt buộc; tỷ giá hối đoái và các công cụ biện pháp khác. Thứ hai: Phát hành tiền (bao gồm phát hành tiền giấy, tiền kim loại) Theo quy định từ Điều 16 đến Điều 23 LNHNNVN năm 2010 thì NHNNVN là cơ quan duy nhất có quyền phát hành tiền, in đúc, quản lý lượng tiền lưu thông, kiểm tra xử lý vi phạm liên quan đến lĩnh vực tiền tệ, bằng các nghiệp vụ sau: Một là, Nghiệp vụ phát hành tiền Theo quy định tại Điều 17 LNHNNVN thì phát hành tiền là nghiệp vụ cung ứng tiền vào lưu thông làm phương tiện thanh toán. NHNNVN là cơ quan duy nhất phát hành tiền của nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bao gồm tiền giấy, tiền kim loại. Hai là, Nghiệp vụ thết kế, in đúc, bảo quản, vận chuyển, phát hành tiền vào lưu thông, tiêu huỷ tiền Theo quy định từ Điều 18 đến Điều 20 LNHNNVN năm 2010 thì NHNNVN có nhiệm vụ cung ứng đủ số lượng và cơ cấu tiền mặt (tiền giấy, 19 tiền kim loại, mệnh giá) cho nền kinh tế. NHNNVN thiết kế mệnh giá, kích thước, các loại hoa văn, hình vẽ và các đặc điểm của tiền giấy, tiền kim loại trình Thống đốc NHNNVN phê duyệt. NHNNVN tổ chức việc thiết kế, in đúc, bảo quản, vận chuyển, phát hành tiền vào lưu thông, tiêu hủy tiền, xử lý tiền rách nát, hư hỏng, tiến hành thay thế, thu hồi tiền. Thứ ba: Cho vay, bảo lãnh và tạm ứng cho ngân sách nhà nước Với tính chất là một NH trung ương, NH của các NH, NHNNVN thực hiện hoạt động cấp TD dưới các hình thức sau: Một là, cho vay Theo quy định tại Điều 24 LNHNNVN các hình thức cho vay bao gồm: - Vay ngắn hạn dưới hình thức tái cấp vốn đối với các đối tượng là các TCTD theo quy định của LCTCTD. Nhằm mục đích cung ứng vốn cho nền kinh tế, thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia. Cho vay tái cấp vốn có thể được tiến hành theo hình thức: Cho vay có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giá; chiết khấu, tái chiết khấu các giấy tờ có giá; cho vay có cầm cố bảo lãnh và các giấy tờ có giá. - Cho vay đặc biệt theo quy định tại Khoản 2 Điều 24 LNHNNVN năm 2010 khi: + TCTD lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả, đe doạ sự ổn định của hệ thống các TCTD; + TCTD có nguy cơ mất khả năng chi trả do sự cố nghiêm trọng khác. Hai là, bảo lãnh ngân hàng Theo quy định tại Điều 25 LNHNNVN năm 2010 thì NHNNVN không bảo lãnh cho tổ chức, cá nhân vay vốn mà chỉ áp dụng bảo lãnh trong các trường hợp TCTD vay vốn nước ngoài theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Ba là, tạm ứng cho ngân sách nhà nước Theo quy định tại Điều 26 LNHNNVN năm 2010 thì tạm ứng cho ngân sách nhà nước là hình thức NHNNVN tạm ứng cho ngân sách trung ương để 20 xử lý thiếu hụt tạm thời quỹ ngân sách nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Khoản tạm ứng này phải được hoàn trả trong năm ngân sách, trừ trường hợp đặc biệt do Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết định. Thứ tư: Mở tài khoản, hoạt động thanh toán và ngân quỹ Theo quy định từ Điều 27 đến Điều 30 LNHNNVN năm 2010 thì NHNNVN được mở tài khoản ở ngân hàng nước ngoài, tổ chức tiền tệ, ngân hàng quốc tế; NHNNVN mở tài khoản và thực hiện các giao dịch cho TCTD. Thứ năm: Quản lý ngoại hối và hoạt động ngoại hối Quản lý ngoại hối và sử dụng ngoại hối trên lãnh thổ Việt Nam theo quy định bao gồm: - Quản lý hành chính nhà nước về ngoại hối - Tổ chức và phát triển thị trường ngoại tệ. - Cấp, thu hồi giấy phép hoạt động ngoại hối cho tổ chức tín dụng, các tổ chức khác có hoạt động ngoại hối. - Trình Thủ tướng Chính phủ quyết định biện pháp hạn chế giao dịch ngoại hối để bảo đảm an ninh tài chính, tiền tệ quốc gia. - Tổ chức, quản lý, tham gia thị trường ngoại tệ liên NH. - Nhiệm vụ, quyền hạn khác về quản lý ngoại hối và hoạt động ngoại hối theo quy định. Thứ sáu: Thanh tra NH, giám sát NH Một là, thanh tra NH - Đối tượng thanh tra NH: Theo quy định tại Điều 52 LNHNNVN năm 2010 NHNNVN tiến hành thanh tra các đối tượng sau đây: + TCTD, CNNHNN, văn phòng đại diện của TCTD nước ngoài, tổ chức nước ngoài khác có hoạt động NH. Trong trường hợp cần thiết, NHNNVN yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền thanh tra hoặc phối hợp thanh tra công ty con, công ty liên kết của TCTD; 21 + Tổ chức có hoạt động ngoại hối, hoạt động kinh doanh vàng; tổ chức hoạt động thông tin TD; tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán không phải là NH; + Cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về tiền tệ và NH thuộc phạm vi quản lý nhà nước của NHNNVN. - Nội dung thanh tra NH: Theo quy định tại Điều 55 Luật NHNNVN bao gồm: + Thanh tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và NH, việc thực hiện các quy định trong giấy phép do NHNNVN cấp. + Xem xét, đánh giá mức độ rủi ro, năng lực quản trị rủi ro và tình hình tài chính của đối tượng thanh tra NH. + Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, huỷ bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về tiền tệ và NH. + Kiến nghị, yêu cầu đối tượng thanh tra ngân hàng có biện pháp hạn chế, giảm thiểu và xử lý rủi ro để bảo đảm an toàn hoạt động NH và phòng ngừa, ngăn chặn hành động dẫn đến vi phạm pháp luật. + Phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo thẩm quyền; kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về tiền tệ và NH. Hai là, giám sát NH - Đối tượng giám sát NH: + Cung cấp kịp thời, đầy đủ, chính xác thông tin, tài liệu theo yêu cầu của cơ quan giám sát NH; chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực của thông tin, tài liệu đã cung cấp. + Báo cáo, giải trình đối với khuyến nghị, cảnh báo rủi ro và an toàn hoạt động của cơ quan giám sát NH. + Thực hiện khuyến nghị, cảnh báo rủi ro và an toàn hoạt động của cơ quan giám sát NH. - Nội dung giám sát NH bao gồm: 22 + Thu thập, tổng hợp và xử lý tài liệu, thông tin, dữ liệu theo yêu cầu giám sát NH. + Xem xét, theo dõi tình hình chấp hành các quy định về an toàn hoạt động NH và các quy định khác của pháp luật về tiền tệ và NH; việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra và khuyến nghị, cảnh báo về giám sát NH. + Phân tích, đánh giá tình hình tài chính, hoạt động, quản trị, điều hành và mức độ rủi ro của TCTD; xếp hạng các TCTD hằng năm. + Phát hiện, cảnh báo rủi ro gây mất an toàn hoạt động NH và nguy cơ dẫn đến vi phạm pháp luật về tiền tệ và NH. + Kiến nghị, đề xuất biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý rủi ro, vi phạm pháp luật. 3.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống5 1. Ngày 15/03/2013 Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam được Ngân hàng Nhà nước Việt Namcho vay theo hình thứctái cấp vốn có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giávới số tiền là: 130.597.259.448 đồng. 2. Ngày 30/11/2017 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tỷ giá trung tâm của Đồng Việt Nam với Đô la Mỹ như sau: 1 Đô la Mỹ = 22.433 VNĐ. 3. Ngày 10/07/2017 Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố lãi suất tái chiết khấu như sau: 4,250%. 4. Ngày 25/10/2015 Cơ quan Thanh tra giám sát Ngân hàng nhà nước Việt Nam tiến hành thanh tra ngân hàng Công thương Việt Nam về lĩnh vực cấp tín dụng. 5. Ngày 25/03.2014 Nguyễn Đình Bắc trú tại Phường Hưng Dụng, Thành Phố Vinh, Nghệ An bị công an bắt khi đang mang trong người 200.000.000 đồng tiền giả đi tiêu thụ. Những yêu cầu cần giải quyết 5 Nguồn: http//sbv.gov.vn; http//tuoitre.vn 23 1. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho vay tái cấp vốn đối với ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam đươc không? Tại sao? 2. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thẩm quyền công bố tỷ giá hối đoái không? Tại sao? công bố tỷ giá trung tâm của Đồng Việt Nam với Đô la Mỹ, áp dụng cho ngày 30/11/2017 như sau: 1 Đô la Mỹ = 22.433 VNĐ. 3. Ngân hàng nhà nước Việt Nam có thẩm quyền công bố lãi suất tái chiết khấu không? Tại sao? 4. Cơ quan Thanh tra giám sát Ngân hàng nhà nước Việt Nam có thẩm quyền thanh tra ngân hàng Công thương Việt Nam về lĩnh vực cấp tín dụng không? Tại sao? 5. Hành vi của Nguyễn Đình Bắc có vi phạm pháp luật ngân hàng không? Tai sao? Hướng dẫn giải quyết Trên cơ sở các bước giải quyết tình huống sinh viên dựa theo gợi ý sau để giải quyết. 1. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quyền cho vay tái cấp vốn đối với ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam theo quy định tại Điều 11, Điều 24 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010 nhằm thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia. 2. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thẩm quyền công bố tỷ giá hối đoái theo quy định tại Điều 13 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010. 3. Ngân hàng nhà nước Việt Nam có thẩm quyền công bố lãi suất tái chiết khấu theo quy định tại Điều 12 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010. 4. Cơ quan Thanh tra giám sát Ngân hàng nhà nước Việt Nam có thẩm quyền thanh tra ngân hàng Công thương Việt Nam về lĩnh vực cấp tín dụng theo quy định tại Điều 52 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010 về đối tượng thanh tra và nội dung thanh tra theo quy định tại Điều 55 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010. 5. Hành vi của Nguyễn Đình Bắc vi phạm pháp luật ngân hàng theo quy định Khoản 1 Điều 23 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010 về các hành vi bị cấm. 24 Chương 4 TỔ CHỨC TÍN DỤNG 4.1. Mục tiêu nhận thức Trong Chương này, người học cần đạt được mục tiêu nhận thức liên quan kiến thức và kỹ năng như sau: 4.1.1. Về kiến thức - Thông hiểu được các loại hình TCTD và cơ cấu, tổ chức của từng loại hình TCTD theo quy định pháp luật; - Hiểu được các quy định pháp luật về tổ chức lại, kiểm soát đặc biệt, phá sản, giải thể TCTD; - Thông hiểu được nội dung hoạt động NH của các TCTD; - Hiểu được quy định pháp luật về bảo đảm an toàn hoạt động của các TCTD. 4.1.2. Về kỹ năng - Kỹ năng tra cứu và áp dụng văn bản pháp luật; - Kỹ năng lập luận; - Kỹ năng tư vấn pháp luật. 4.2. Thành lập tổ chức tín dụng 4.2.1. Nội dung lý thuyết Ở Việt Nam, việc thành lập TCTD được thực hiện qua hai bước: - Bước 1: Xin cấp giấy phép thành lập và hoạt động NH. - Bước 2: Đăng kí kinh doanh và khai trương hoạt động NH. Điều kiện để thành lập TCTD ở Việt Nam hiện nay bao gồm: Thứ nhất: Phải có vốn điều lệ, vốn được cấp tối thiểu bằng mức vốn pháp định. Chính phủ có thẩm quyền quy định mức vốn pháp đối với từng loại hình TCTD, CNNHNN. Mức vốn pháp định đối với từng loại hình TCTD ở Việt Nam hiện nay được quy định cụ thể tại Nghị định 07/2013/NĐ-CP của Chính phủ ban hành danh mục mức vốn pháp định của các TCTD. 25 Thứ hai: Chủ sở hữu hoặc thành viên sáng lập phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và có khả năng tài chính để góp vốn. Thứ ba: Người quản lý, người điều hành, thành viên Ban kiểm soát có đủ các tiêu chuẩn, điều kiện về đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn, thâm niên công tác cũng như phải cư trú ở Việt Nam trong thời gian quản lý điều hành TCTD theo quy định Điều 50 LCTCTD năm 2010. Thứ tư: Phải có Điều lệ phù hợp với quy định của LCTCTD, Luật Doanh nghiệp, Luật hợp tác xã. Thứ năm: Phải có Đề án thành lập, phương án kinh doanh khả thi, không gây ảnh hưởng đến sự an toàn, ổn định của hệ thống TCTD; không tạo ra sự độc quyền hoặc hạn chế cạnh tranh hoặc cạnh tranh không lành mạnh trong hệ thống TCTD. Đối với TCTD liên doanh, TCTD 100% vốn nước ngoài để được cấp Giấy phép ngoài việc đáp ứng các điều kiện trên còn phải tuân thủ thêm các điều kiện: - TCTD nước ngoài được phép thực hiện hoạt động NH theo quy định của pháp luật của nước nơi TCTD nước ngoài đặt trụ sở chính; - Hoạt động dự kiến xin phép thực hiện tại Việt Nam phải là hoạt động mà TCTD nước ngoài đang được phép thực hiện tại nước nơi TCTD nước ngoài đặt trụ sở chính; - TCTD nước ngoài phải có hoạt động lành mạnh, đáp ứng các điều kiện về tổng tài sản có, tình hình tài chính, các tỷ lệ bảo đảm an toàn theo quy định của NHNNVN; - TCTD nước ngoài phải có văn bản cam kết hỗ trợ về tài chính, công nghệ, quản trị, điều hành, hoạt động cho TCTD liên doanh, TCTD 100% vốn nước ngoài; bảo đảm các tổ chức này duy trì giá trị thực của vốn điều lệ không thấp hơn mức vốn pháp định và thực hiện các quy định về bảo đảm an toàn của Luật này; 26 - Cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài đã ký kết thỏa thuận với NHNNVN về thanh tra, giám sát hoạt động NH, trao đổi thông tin giám sát an toàn NH và có văn bản cam kết giám sát hợp nhất theo thông lệ quốc tế đối với hoạt động của TCTD nước ngoài. Đối với CNNHNN để được cấp Giấy phép ngoài các điều kiện quy định tại các điểm a, b, c và đ khoản 1 và các điểm b, c, d và e khoản 2 Điều 20 LCTCTD năm 2010 còn phải có thêm điều kiện: Ngân hàng nước ngoài phải có văn bản bảo đảm chịu trách nhiệm về mọi nghĩa vụ và cam kết của CNNHNN tại Việt Nam; bảo đảm duy trì giá trị thực của vốn được cấp không thấp hơn mức vốn pháp định và thực hiện các quy định về bảo đảm an toàn của LCTCTD. Đối với TCTD là NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô, NHNNVN sẽ quy định riêng trên tinh thần khuyến khích các TCTD này phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn cho những đối tượng gặp khó khăn về vốn. Thứ sáu: Thẩm quyền thành lập: NHNNVN có thẩm quyền cấp giấy phép thành lập và hoạt động cho các TCTD. Thứ bảy: Sau khi được cấp Giấy phép, TCTD, CNNHNN phải đăng ký kinh doanh; văn phòng đại diện của TCTD nước ngoài, tổ chức nước ngoài khác có hoạt động ngân hàng phải đăng ký hoạt động theo quy định của pháp luật. TCTD, CNNHNN, văn phòng đại diện của TCTD nước ngoài, tổ chức nước ngoài khác có hoạt động NH phải công bố trên phương tiện thông tin của NHNNVN và trên một tờ báo viết hằng ngày trong 03 số liên tiếp hoặc báo điện tử của Việt Nam ít nhất 30 ngày trước ngày dự kiến khai trương hoạt động. 4.2.2. Tình huống điển hình và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống 1. Có 107 nhà đầu tư có số vốn 10.000 tỷ đồng đang tiến hành các thủ tục pháp lý để thành lập NHTMCP tại Việt Nam. Họ không biết thủ tục thành lập tổ chức tín dụng. 27 2. Có 5 cá nhân có số vốn 3 tỷ đồng đang tiến hành các thủ tục pháp lý để thành lập tổ chức tài chính vi mô. 3. Ngân hàng Bank of China dự định mở chi nhánh tai Việt Nam với số vốn 10.000.000 USD. Những yêu cầu cần giải quyết 1. Hãy tư vấn cho các nhà đầu tư nói trên? 2. Các chủ thể trên thành lập được tổ chức tài chính vi mô không? Tại sao? 3. Ngân hàng Bank of China mở chi nhánh tai Việt Nam được không? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý 1. Có 107 nhà đầu tư có số vốn 10.000 tỷ đồng họ mong muốn thành lập ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam. 2. Có 5 cá nhân có số vốn 3 tỷ đồng mong muốn thành lập tổ chức tài chính vi mô. 3. Ngân hàng Bank of China dự định mở chi nhánh tai Việt Nam với số vốn 10.000.000 USD. - Căn cứ pháp lý + Điều 6 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010. + Thông tư 02/2008/TT-NHNN hướng dẫn về tổ chức tài chính quy mô nhỏ tại Việt Nam. + Nghị định 07/2013/VBHN-NHNN ban hành danh mục vốn pháp định của tổ chức tín dụng. - Lập luận 1. Lựa chọn mô hình tổ chức tín dụng là công ty cổ phần theo quy định Khoản 1 Điều 6 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010. 2. Các chủ thể trên không thành lập được tổ chức tài chính vi mô vì trong tổ chức tài chính vi mô phải có chủ thể là tổ chức theo Thông tư 02/2008/TT NHNN hướng dẫn về tổ chức tài chính quy mô nhỏ tại Việt Nam. 28 3. Ngân hàng Bank of China không mở chi nhánh tai Việt Nam được vì không đáp ứng về vốn pháp định theo Nghị định 07/2013/VBHN-NHNN ban hành danh mục vốn pháp định của tổ chức tín dụng. Vốn pháp định đối với chi nhánh ngân hàng nước ngoài là 15.000.000 USD. - Kết luận 1. Lựa chọn mô hình tổ chức tín dụng là công ty cổ phần. 2. Các chủ thể trên không thành lập được tổ chức tài chính vi mô. 3. Ngân hàng Bank of China không được mở chi nhánh tai Việt Nam. 4.3. Quản trị điều hành tổ chức tín dụng 4.3.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Cơ cấu, tổ chức, bộ máy quản trị điều hành TCTD là công ty cổ phần Cơ cấu tổ chức quản lý của TCTD được thành lập dưới hình thức công ty cổ phần bao gồm Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Tổng giám đốc (Giám đốc) theo Khoản 1 Điều 32 LCTCTD năm 2010 sữa đổi, bổ sung năm 2017. - Đại hội đồng cổ đông gồm tất cả cổ đông có quyền biểu quyết, là cơ quan quyết định cao nhất của TCTD. Đại hội đồng cổ đông họp thường niên trong thời hạn 04 tháng, kể từ ngày kết thúc năm tài chính. Đại hội đồng cổ đông họp bất thường theo quyết định triệu tập họp của Hội đồng quản trị trong các trường hợp sau đây: a) Hội đồng quản trị xét thấy cần thiết vì lợi ích của TCTD; b) Số thành viên Hội đồng quản trị còn lại ít hơn số thành viên tối thiểu quy định tại khoản 1 Điều 62 của Luật này; c) Theo yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu trên 10% tổng số cổ phần phổ thông trong thời hạn liên tục ít nhất 06 tháng; d) Theo yêu cầu của Ban kiểm soát; đ) Các trường hợp khác theo quy định tại Điều lệ của TCTD. Trường hợp xảy ra sự kiện ảnh hưởng đến an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng cổ phần, NHNNVN có quyền yêu cầu Hội đồng quản trị của TCTD cổ phần triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường và quyết định về nội dung NHNNVN yêu 29 cầu tại Điều 60 LCTCTD. Đại hội đồng cổ đông có các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Điều 59 LCTCTD. - Hội đồng quản trị của TCTD là công ty cổ phần phải có không ít hơn 05 thành viên và không quá 11 thành viên, trong đó có ít nhất 01 thành viên độc lập. Hội đồng quản trị phải có ít nhất một phần hai tổng số thành viên là thành viên độc lập và thành viên không phải là người điều hành TCTD. Cá nhân và người có liên quan của cá nhân đó hoặc những người đại diện vốn góp của một cổ đông là tổ chức và người có liên quan của những người này được tham gia Hội đồng quản trị, nhưng không được vượt quá một phần ba tổng số thành viên Hội đồng quản trị của một TCTD là công ty cổ phần, trừ trường hợp là người đại diện phần vốn góp của Nhà nước. Quyền và nghĩa vụ của Chủ tịch Hội đồng quản trị, thành viên Hội đồng quản trị được quy định tại Điều 64 LCTCTD. Hội đồng quản trị có các nhiệm vụ, quyền hạn sau đây Điều 63 LCTCTD. - Tổng Giám đốc có nhiệm vụ, quyền hạn sau Điều 49 LCTCTD. Thứ hai: Cơ cấu, tổ chức của TCTD là công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Cơ cấu tổ chức quản lý của TCTD được thành lập dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên bao gồm Hội đồng thành viên, Ban kiểm soát, Tổng giám đốc (Giám đốc) quy định tại Khoản 1 Điều 32 LCTCTD. Thứ ba: Cơ cấu tổ chức của TCTD là hợp tác xã TCTD là hợp tác xã là loại hình TCTD được tổ chức theo mô hình hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực NH nhằm mục đích chủ yếu là tương trợ giữa các thành viên thực hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh dịch vụ và cải thiện đời sống. TCTD là hợp tác xã gồm NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân. Cơ cấu tổ chức quản lý của NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân bao gồm Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Tổng giám đốc 30 (Giám đốc). Thành viên Hội đồng quản trị, thành viên Ban kiểm soát, Tổng giám đốc (Giám đốc) của NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân phải đáp ứng tiêu chuẩn về trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp và am hiểu về hoạt động NH theo quy định của NHNNVN. NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân phải có kiểm toán nội bộ, hệ thống kiểm soát nội bộ và thực hiện kiểm toán độc lập theo quy định của NHNNVN. Đại hội thành viên là cơ quan có quyền quyết định cao nhất của ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân. Đại hội thành viên thảo luận và quyết định những vấn đề sau đây: - Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trong năm, báo cáo công khai tài chính, kế toán, dự kiến phân phối lợi nhuận và xử lý các khoản lỗ nếu có; báo cáo hoạt động của Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát; - Phương hướng hoạt động kinh doanh năm tới; - Tăng, giảm vốn điều lệ; mức vốn góp của thành viên; - Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch và thành viên khác của Hội đồng quản trị; Trưởng ban và thành viên khác của Ban kiểm soát; - Thông qua danh sách kết nạp thành viên mới và cho thành viên ra khỏi ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân theo đề nghị của Hội đồng quản trị; quyết định khai trừ thành viên; - Chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, giải thể đối với quỹ tín dụng nhân dân; - Sửa đổi, bổ sung Điều lệ; - Những vấn đề khác do Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát hoặc có ít nhất một phần ba tổng số thành viên đề nghị. Hội đồng quản trị là cơ quan quản trị NH hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, bao gồm Chủ tịch và các thành viên khác của Hội đồng quản trị. Số lượng thành viên Hội đồng quản trị do Đại hội thành viên quyết định, nhưng không ít hơn 03 thành viên. Nhiệm kỳ của Hội đồng quản trị do Đại hội thành viên quyết định và được ghi trong Điều lệ, ít nhất là 02 năm và không quá 05 năm. Thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên cá nhân hoặc người đại 31 diện phần vốn góp của thành viên pháp nhân. Thành viên Ban kiểm soát, Kế toán trưởng, Thủ quỹ của ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân không được đồng thời là thành viên Hội đồng quản trị và không phải là người có liên quan của thành viên Hội đồng quản trị. Chủ tịch và thành viên Hội đồng quản trị không được ủy quyền cho những người không phải là thành viên Hội đồng quản trị thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình. Nhiệm vụ Hội đồng quản trị TCTD là hợp tác xã được quy định tại Điều 82 LCTCTD. Nhiệm vụ quyền hạn của Ban kiểm soát, Tổng giám đốc được quy định từ Điều 83 đến Điều 86 LCTCTD. 4.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống 1 1. Ông Lê Mạnh Hùng được các thành viện Hội đồng quản trị NHTMCP Đại La bầu làm chủ tịch hội đồng quản trị. Do có nhiều đóng góp cho sự phát triển của ngân hàng Đại La nên Hội đồng quản trị ngân hàng này quyết định để ông Lê Mạnh Hùng kiêm nhiệm chức danh Tổng giám đốc của NH. 2. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ Tổng giám đốc NHTMCP Đại La đã có nhiều quyết định sai lầm dẫn đến thất thoát tài sản của ngân hàng nên một nhóm cổ đông đề nghị Ban Kiểm soát triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường và bãi nhiệm chức vụ của ông Lê Mạnh Hùng. Những yêu cầu giải quyết 1. Quyết định của Hội đồng quản trị NHTMCP Đại La là đúng hay sai? Tại sao? 2. Bình luận sự kiện trên của NHTMCP Đại La theo quy định pháp luật? Hướng đẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan 1. Ông Lê Mạnh Hùng được các thành viện Hội đồng quản trị NHTMCP Đại La bầu làm chủ tịch hội đồng quản trị kiêm nhiệm chức danh Tổng giám đốc của NH. 2. Ban Kiểm soát triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường và bãi nhiệm chức vụ của ông Lê Mạnh Hùng. 32 - Căn cứ pháp lý + Điều 34 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 được sửa đổi bổ sung. + Điều 48 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 được sửa đổi bổ sung. - Lập luận + Theo quy định Khoản 1 Điều 34 LCTCTD năm 2010 chủ tịch hội đồng quản trị không được đồng thời là người điều hành tổ chức tín dụng đó hoặc tổ chức tín dụng khác. + Theo yêu cầu của nhóm cổ đông khi phát hiện vi phạm thì Ban kiểm soát kịp thời thông báo cho Hội đồng quản trị chứ không có quyền triệu tập. Thẩm quyền triệu tập ĐHĐCĐ bất thường là Chủ tịch Hội đồng quản trị NH. Đại hội đồng cổ đông không có quyền bãi nhiệm chức vụ Tổng Giám đốc thuộc thẩm quyền của Hội đồng quản trị theo quy định tại Khoản 1 Điều 48 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010. - Kết luận 1. Quyết định của Hội đồng quản trị là sai. 2. Ban Kiểm soát không có quyền triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường. Tình huống 2 1. Ông Nguyễn Văn Trung là thành viên Hội đồng quản trị của NHTMCP Tấn Tới. Trong thời gian đương nhiệm, do cần tiền nên Ông Trung đã chuyển nhượng 50% số cổ phần của mình tại NH Ông Nguyễn Văn Tâm, nhưng đã bị các thành viên Hội đồng quản trị NH phản đối. 2. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của thành viên Hội đồng quản trị, Ông Nguyễn Văn Trung đã có nhiều sai phạm nên đã bị bãi nhiệm tư cách thành viên Hội đồng quản trị NH. Những yêu cầu cần giải quyết 1. Việc các thành viên Hội đồng quản trị phản đối Ông Nguyễn Văn Trung chuyển nhượng cổ phần có vi phạm quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của các cổ đông không? Vì sao? 33 2. Chủ thể nào có thẩm quyền quyết định bãi nhiệm tư cách thành viên Hội đồng quản trị của Ông Nguyễn Văn Trung? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết Trên cơ sở các bước giải quyết tình huống sinh viên giải quyết theo gợi ý dưới đây: 1. Việc phản đối không vi phạm quyền chuyển nhương cổ phần vì theo Khoản 1 Điều 56 luật các tổ chức tín dụng năm 2010 trong thời gian đảm nghiệm chức vụ không được chuyển nhượng cổ phần. 2. Đại hội đồng cổ đông có quyền bãi nhiệm tư cách thành viên Hội đồng quản trị của Ông Nguyễn Văn Trung theo quy định điểm d Khoản 2 Điều 59 luật các tổ chức tín dụng năm 2010. 4.4. Tổ chức lại, giải thể và phá sản tổ chức tín dụng 4.4.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Về tổ chức lại TCTD Theo quy định của LCTCTD năm 2010 sữa đổi, bổ sung năm 2017, TCTD được tổ chức lại dưới hình thức chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, chuyển đổi hình thức pháp lý sau khi được NHNNVN chấp thuận bằng văn bản. Nội dung quy định về tổ chức lại tổ chức tín dụng được quy định tại Thông tư số 36/2015/TT-NHNN ngày 31/12/2015 quy định tổ chức lại TCTD. Thứ hai: Giải thể TCTD TCTD, CNNHNN giải thể trong các trường hợp sau đây: - Tự nguyện xin giải thể nếu có khả năng thanh toán hết nợ và được NHNNVN chấp thuận bằng văn bản; - Khi hết thời hạn hoạt động không xin gia hạn hoặc xin gia hạn nhưng không được NHNNVN chấp thuận bằng văn bản; - Bị thu hồi Giấy phép. Thứ ba: Phá sản TCTD Sau khi NHNNVN có văn bản chấm dứt kiểm soát đặc biệt hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc văn bản không áp dụng các biện pháp phục hồi khả 34 năng thanh toán mà TCTD vẫn lâm vào tình trạng phá sản, thì TCTD đó phải làm đơn yêu cầu Tòa án mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản. Khi nhận được yêu cầu mở thủ tục phá sản TCTD theo quy định tại khoản 1 Điều 155 LCTCTD, Tòa án mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản và áp dụng ngay thủ tục thanh lý tài sản của TCTD theo quy định của pháp luật về phá sản. Thứ tư: Thanh lý tài sản tổ TCTD Trong trường hợp TCTD bị tuyên bố phá sản, việc thanh lý tài sản của TCTD được thực hiện theo quy định của pháp luật về phá sản. Khi giải thể theo quy định tại Điều 154 của Luật này, TCTD phải tiến hành thanh lý tài sản dưới sự giám sát của NHNNVN và theo trình tự, thủ tục thanh lý tài sản do NHNNVN quy định. Trong quá trình giám sát thanh lý tài sản TCTD quy định tại khoản 2 Điều 156 LCTCTD 2010, nếu phát hiện TCTD không có khả năng thanh toán đầy đủ các khoản nợ, NHNNVN ra quyết định chấm dứt thanh lý và yêu cầu TCTD nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản TCTD quy định tại Điều 155 của Luật này. TCTD bị thanh lý có trách nhiệm thanh toán các chi phí liên quan đến việc thanh lý tài sản. 4.4.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống6 Ngày 14/9/2015 NHNNVN ra thông báo, NHTMCP Phương Nam (Southern Bank) chính thức sáp nhập vào NHTMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) từ ngày 01/10/2015. Sacombank sẽ tiếp nhận toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ, lợi ích hợp pháp của Southern Bank và cam kết duy trì quyền, nghĩa vụ của khách hàng, đối tác, cổ đông của cả hai Ngân hàng. NHTMCP Phương Nam sẽ chấm dứt hoạt động. 6 Nguồn: thoibaonganhang.vn 35 NHTMCP Phương Nam sáp nhập với NHTMCP Sài Gòn Thường Tín là đúng hay sai? Tại sao? Chủ thể có thẩm quyền quyêt quyết định sáp nhập hai NH trên? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan Ngày 01/10/2015 NHTMCP Phương Nam (Southern Bank) sáp nhập vào NHTMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank). - Căn cứ pháp lý + Điều 4 LNHNNVN năm 2010. + Điều 4 Thông tư 36/2015 về tổ chức lại tổ chức tín dụng. - Lập luận + Theo quy định Khoản 1 Điều 4 Thông tư 36/2015 về tổ chức lại tổ chức tín dụng hai chủ thể trên đều đáp ứng cùng loại hình đều là NH thương mại, thực hiện thủ tục đúng quy trình. + Theo quy định Điều 4 LNHNNVN năm 2010 NHNNVN có quyền quyết định sáp nhập hai NH này. - Kết luận + Việc NHTMCP Phương Nam sáp nhập với NHTMCP Sài Gòn Thường Tín là đúng. + NHNNVN có thẩm quyền quyết định. 4.5. Hạn chế bảo đảm an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng 4.5.1. Nội dung lý thuyết Hoạt động của TCTD là hoạt động kinh doanh mang tính rủi ro cao và ảnh hưởng dây chuyền. Vì vậy, bảo đảm an toàn hoạt động NH và hệ thống các TCTD là một trong những mục tiêu hoạt động của NHNNVN. Do đó, LCTCTD năm 2010 được sữa đổi, bổ sung năm 2017 quy định cụ thể các hạn chế để bảo đảm an toàn hoạt động của các TCTD bao gồm: Thứ nhất: Những trường hợp không được cấp tín dụng. TCTD, CNNHNN không được cấp tín dụng đối với những tổ chức, cá nhân theo quy định tại Điều 126 LCTCTD năm 2010. 36 Thứ hai, các quy định về hạn chế cấp tín dụng theo quy định tại Điều 127 LCTCTD năm 2010. Thứ ba, quy định về giới hạn cấp tín dụng theo quy định tại Điều 128 LCTCTD năm 2010. Thứ tư, về giới hạn góp vốn, mua cổ phần theo quy định tại Điều 129 LCTCTD năm 2010. Thứ năm, quy định về tỷ lệ bảo đảm an toàn hoạt động theo quy định tại Điều 130 LCTCTD năm 2010. Thứ sáu, các quy định bảo đảm an toàn khác theo quy định từ Điều 131 đến Điều 135 LCTCTD năm 2010. 4.5.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống 1. Anh Trần Mạnh Cường là con của ông Trần Mạnh Hào (ông Hòa đang làm trưởng ban kiểm soát của NHTMCP Đại Tín) tới NHTMCP Đại Tín đề nghị vay số tiền 500.000.000 đồng, với mục đích xây nhà, thời hạn vay là 24 tháng có tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất hợp pháp của anh Cường. Ngày 20/09/2016 NHTMCP Đại Tín lập HĐTD số 123/2016/HĐTD cho Anh Cường vay số tiền 500.000.000 đồng thời hạn 24 tháng, lãi suất 12%/năm, biện pháp bảo đảm là thế chấp quyền sử dụng đất. 2. Nguyễn Văn Hai là kiểm toán viên đang tiến hành kiểm toán cho NHTMCP Đại Tín. Anh Hai đề nghị NHTMCP Đại Tín cho anh vay 200.000.000 đồng, mục đích sửa chữa nhà, không có tài sản bảo đảm. Sau khi thương thảo, NH đồng ý cho anh Hai vay tiền nói trên. 3. Nhận định thấy cổ phiếu của Công ty cổ phần Vinamil đang tăng giá. Ngày 20/20/2013 Hội đồng quản trị NHTMCP Đại Tín quyết định bỏ số vốn 50.000.000.000 đồng mua cổ phiếu của Công ty cổ phần Vinamil . 4. Tại cuộc họp ngày 30/11/2014 Hội đồng quản trị NHTMCP Đại Tín dự định bỏ số vốn 1000.000.000.000 đồng để kinh doanh bất động sản. 37 Những yêu cầu cần giải quyết 1. NHTMCP Đại Tín cho anh Cường vay là đúng hay sai? Tại sao? 2. NHTMCP Đại Tín cho anh Hai vay không có bảo đảm là đúng hay sai? Tại sao? 3. NHTMCP Đại Tín mua cổ phiếu của công ty cổ phần Vinamil là đúng hay sai? Tại sao? 4. Dự định của NHTMCP Đại Tín thực hiện được không ? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết Căn cứ vào các bước giải quyết tình huống sinh viên giải quyết theo các gợi ý dưới đây: 1. NHTMCP Đại Tín cho anh Cường vay là sai. Vì anh cường thuộc các trường hợp không được cho vay theo Điểm b, Khoản 1, Điều 126 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010. 2. NHTMCP Đại Tín cho anh Hai vay không có bảo đảm là sai. Vì anh Hai thuộc đối tượng hạn chế cấp tín dụng theo Điểm a, Khoản 1, Điều 127 luật các tổ chức tín dụng năm 2010. Để vay vốn NHTMCP Đại Tín anh Hai phải có tài sản bảo đảm và không được ưu đãi. 3. NHTMCP Đại Tín mua cổ phiếu của công ty cổ phần Vinamil là sai. Vì theo Điều 103 luật các tổ chức tín dụng năm 2010 chỉ được góp vốn, mua cổ phần trong các trường hợp sau đây: - Bảo lãnh phát hành chứng khoán, môi giới chứng khoán; quản lý, phân phối chứng chỉ quỹ đầu tư chứng khoán; quản lý danh mục đầu tư chứng khoán và mua, bán cổ phiếu; - Cho thuê tài chính; - Bảo hiểm. - NH thương mại, công ty con của ngân hàng thương mại được mua, nắm giữ cổ phiếu của tổ chức tín dụng khác với điều kiện và trong giới hạn quy định của NHNNVN. 38 4. NHTMCP Đại Tín không được kinh doanh bất động sản trừ những trường hợp được quy định tài điều 32 Luật các TCTD. 4.6. Hoạt động huy động vốn của tổ chức tín dụng 4.6.1. Hoạt động huy động vốn thông qua nhận tiền gửi 4.6.1.1. Nội dung lý thuyết cần trao đổi Thứ nhất: khái niệm nhận tiền gửi - Khái niệm: Theo quy định Khoản 13 Điều 4 LCTCTD năm 2010 thì: Nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền của tổ chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa thuận. Thứ hai: Phân loại tiền gửi - Căn cứ vào thời hạn có tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi không có kỳ hạn - Căn cứ vào mục đích có tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi thanh toán. - Căn cứ vào chủ thể có tiền gửi của cá nhân và tiền gửi của tổ chức. - Căn cứ vào đồng tiền gửi có tiền gửi bằng nội tệ và tiền gửi bằng ngoại tệ. Thứ ba: Hợp đồng tiền gửi - Hợp đồng tiền gửi là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa một bên là TCTD (được NHNNVN quy định cho phép nhận tiền gửi) với một bên là người gửi tiền nhằm thiết lập quan hệ gửi giữ, quan hệ cho vay hoặc ủy nhiệm trong giao dịch thanh toán. Tiền gửi có thể được hưởng lãi hoặc không được hưởng lãi và phải được hoàn trả lại cho người gửi tiền. - Về chủ thể hợp đồng tiền gửi + Bên nhận tiền gửi: Tổ chức tiền gửi là TCTD được thành lập và hoạt động theo LCTCTD. Ở đây tổ chức nhận tiền gửi là các tổ chức được thành lập hợp pháp và được phép tiến hành huy động vốn bằng nhận tiền gửi theo quy định của NHNNVN, cụ thể: các NH thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân. 39 + Bên gửi tiền: Bên gửi tiền là các tổ chức, cá nhân trong nước và các tổ chức, cá nhân nước ngoài sinh sống và hoạt động tại Việt Nam, cụ thể: tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam; cá nhân là người phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật. - Về hình thức của hợp đồng tiền gửi Hợp đồng tiền gửi được ký kết dưới hình thức văn bản theo quy định của pháp luật hiện hành: + Đối với tiền gửi có kỳ hạn, hai bên hợp đồng là TCTD và khách hành gửi tiền thỏa thuận ký kết hợp đồng tiền gửi có kỳ hạn theo mẫu in sẵn do tổ chức tín dụng ấn hành, trong đó các điều khoản chủ yếu và các điều khoản thường lệ của hợp đồng như: điều khoản số tiền gửi và lãi suất; thời hạn thanh toán gốc và lãi; quyền và nghĩa vụ các bên; sửa đổi, gia hạn và chấm dứt hợp đồng; bồi thường thiệt hại; điều khản thi hành và thời hạn hiệu lực của hợp đồng, khách hàng phải chuyển tiền vào tài khoản của mình theo quy định của pháp luật về tiền gửi tại TCTD. + Đối với tiền gửi không có kỳ hạn (tiền gửi thanh toán), do người sử dụng dịch vụ thanh toán mở tài khoản tiền gửi tại TCTD. Tài khoản tiền gửi thanh toán do người sử dụng dịch vụ thanh toán mở tại TCTD với mục đích gửi, giữ tiền hoặc thực hiện các giao dịch thanh toán qua TCTD bằng các phương tiện thanh toán. + Đối với tiền gửi tiết kiệm, trên cơ sở giấy yêu cầu gửi tiền mà cá nhân có nhu cầu gửi tiền lập theo mẫu in sẵn do tổ chức tín dụng ấn hành, xác nhận về số tiền gửi, kỳ hạn gửi, lãi suất và kỳ hạn nhận lãi suất và các thủ tục pháp lý khác theo quy định. TCTD thực hiện thủ tục nhận tiền gửi tiết kiệm, cấp thẻ tiết kiệm và mở tài khoản tiết kiệm cho người gửi tiền tiết kiệm. Thứ tư: Quyền và nghĩa vụ của TCTD trong việc quản lý và sử dụng tiền gửi - Đối với tiền gửi thanh toán 40 + TCTD được chủ động trích tài khoản của khách hàng để chi trả các khản nợ đến hạn, quá hạn, các khoản lãi, chi phí hợp lệ khác phát sinh trong quá trình quản lý tài khoản và cung ứng các dịch vụ thanh toán theo quy định; các nghĩa vụ thanh toán theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền buộc chủ tài khoản phải thanh toán; các trường hợp khác theo thỏa thuận giữa TCTD với khách hàng. + TCTD có quyền từ chối lệnh thanh toán khi khách hàng không thực hiện đủ thủ tục thanh toán; lệnh thanh toán không hợp lệ, không khớp với các yếu tố đã đăng ký hoặc không phù hợp với thỏa thuận giữa ngân hàng và khách hàng; khách hàng không đủ số dư trên tài kh ản để đảm bảo cho việc thực hiện lệnh thanh toán nếu không có thỏa thuận thấu chi trước với tổ chức tín dụng; phong tỏa, đóng, chuyển đổi hoặc tất toán số dư tài khoản theo quy định. + TCTD có trách nhiệm thông tin kịp thời về những giao dịch thanh toán và số dư tài khản cho khách hàng theo định kỳ hoặc đột xuất khi có yêu cầu; bảo mật thông tin liên quan đến tài khoản và giao dịch trên tài khoản của khách hàng theo quy định. 4.6.1.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống7 Ngày 01/2/2006, ông A gửi tiết kiệm số tiền 100.000.000 đồng tại NH B, thời hạn 3 tháng, lãi suất 1%/tháng. Sổ tiết kiệm có ghi: “Đến kỳ hạn, khách hàng không đến nhận lại vốn hoặc làm thủ tục gửi tiếp thì số vốn đáo hạn sẽ không sinh lãi tiếp”. Ngày 01/5/2006, ngày 1/8/2006 ông A đến NH làm thủ tục đáo hạn thêm tổng số 2 kỳ hạn (3 tháng) nữa, sau đó không tiếp tục đáo hạn. Ngày 01/02/2011, ông A đem sổ tiết kiệm đến NH để rút toàn bộ tiền gốc, lãi, yêu cầu trả lãi đến ngày 01/02/2011. NH B chỉ chấp nhận trả ông A số tiền gốc 100.000.000 đồng và lãi của 3 kỳ mỗi kỳ 3 tháng, tổng số là 109.272.000 đồng, từ chối trả lãi từ 01/11/2006 đến 01/02/2011 với lý do ông 7 Nguồn: Trao đổi tranh chấp về tiền gửi tiết kiệm - nguồn thông tin pháp luật dân sự. 41 A không đến đáo hạn theo thỏa thuận. Hai bên không thống nhất được số tiền NH trả. Ngày 02/01/2012, ông A khởi kiện NH B yêu cầu trả lãi từ 1/11/2006 đến ngày xét xử sơ thẩm, lãi theo thỏa thuận trong hạn, ngoài hạn tính lãi theo lãi suất cơ bản của NHNNVN quy định với từng kỳ hạn 3 tháng lãi nhập gốc. Cách tính như sau: lãi trong hạn kỳ 1-2-3 theo lãi thỏa thuận 3%/kỳ- tính đến 31/10/2006 là 109.272.000 đồng; từ kỳ thứ 4 bắt đầu từ ngày 1/11/2006 lãi suất theo lãi cơ bản Ngân hàng Nhà nước đối với từng kỳ hạn 3 tháng: kỳ 4 (0,6875%/tháng- Quyết định số 1887/QĐ-NHNN ngày 29/09/2006) gốc và lãi đến kỳ 5 là 111.523.003 đồng; kỳ 5 từ 1/2/2007… tính đến ngày xử sơ thẩm tháng 5 năm 2011 là khoảng 165.000.000 đồng (tính tròn) . Những yêu cầu cần giải quyết 1. Ông A gửi 100.000.000 đồng vào NH B có phải là hình thức tiền gửi tiết kiệm không? Tại sao? 2. Chủ thể tiền gửi trong trường hợp trên? 3. Hình thức gửi tiền của ông A vào NH B là hình thức tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn hay hình thức tiền gửi không có kỳ hạn? Tại sao? 4. Theo pháp luật hiện hành yêu cầu của ông A buộc NH B phải trả lãi từ 1/11/2006 đến ngày xét xử sơ thẩm được không? Tại sao? (Lãi theo thỏa thuận trong hạn, ngoài hạn tính lãi theo lãi suất cơ bản của NHNNVN quy định với từng kỳ hạn 3 tháng lãi nhập gốc. Cách tính như sau: lãi trong hạn kỳ 1-2-3 theo lãi thỏa thuận 3%/kỳ- tính đến 31/10/2006 là 109.272.000 đồng; từ kỳ thứ 4 bắt đầu từ ngày 1/11/2006 lãi suất theo lãi cơ bản NHNN đối với từng kỳ hạn 3 tháng: kỳ 4 (0,6875%/tháng- Quyết định số 1887/QĐ-NHNN ngày 29/09/2006) gốc và lãi đến kỳ 5 là 111.523.003 đồng; kỳ 5 từ 1/2/2007… tính đến ngày xử sơ thẩm tháng 5 năm 2011 là khoảng 165.000.000 đồng). Hướng dẫn giải quyết 1. Ông A gửi 100.000.000 đồng vào NH B là hình thức tiền gửi tiết kiệm: Tại vì: Theo Khoản 1 Điều 6 Quyết định số 14/VBHN-NHNN ngày 21/05/2014 về việc ban hành quy chế về tiền tiền gửi tiết kiệm thì: Tiền gửi 42 tiết kiệm là khoản tiền gửi của cá nhân gửi vào tài khoản tiền gửi tiết kiệm, được xác định trên thẻ tiết kiệm và được hưởng lãi. 2. Chủ thể tiền gửi gồm: Bên nhận tiền gửi là NH B và bên gửi tiền là ông A. 3. Hình thức gửi tiền của ông A vào NH B là hình thức tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn. Tại vì: Theo Khoản 9 Điều 6 Quyết định số 14/VBHN-NHNN ngày 21/05/2014 về việc ban hành quy chế về tiền tiền gửi tiết kiệm hai bên có thỏa thuận kỳ hạn gửi nhất định. 4. Yêu cầu của ông A buộc ngân hàng B phải trả lãi từ 1/11/2006 đến ngày xét xử sơ thẩm, lãi theo thỏa thuận trong hạn, ngoài hạn tính lãi theo lãi suất cơ bản của NHNN quy định với từng kỳ hạn 3 tháng lãi nhập gốc. Cách tính như sau: lãi trong hạn kỳ 1-2-3 theo lãi thỏa thuận 3%/kỳ- tính đến 31/10/2006 là 109.272.000 đồng; từ kỳ thứ 4 bắt đầu từ ngày 1/11/2006 lãi suất theo lãi cơ bản Ngân hàng Nhà nước đối với từng kỳ hạn 3 tháng: kỳ 4 (0,6875%/tháng- Quyết định số 1887/QĐ-NHNN ngày 29/09/2006) gốc và lãi đến kỳ 5 là 111.523.003 đồng; kỳ 5 từ 1/2/2007… tính đến ngày xử sơ thẩm tháng 5 năm 2011 là khoảng 165.000.000 đồng (tính tròn) là sai. Tại vì theo quy định Điều 19 Quyết định số 14/VBHN-NHNN ngày 21/05/2014 về việc ban hành quy chế về tiền tiền gửi tiết kiệm thì Thì: “Kéo dài kỳ hạn gửi tiền: Khi đến hạn thanh toán tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn, nếu người gửi tiền không đến lĩnh và không có yêu cầu gì khác thì tổ chức nhận tiền gửi tiết kiệm có thể nhập lãi vào gốc và kéo dài thêm một kỳ hạn mới theo thỏa thuận của tổ chức nhận tiền gửi tiết kiệm với người gửi tiền”. Đối chiếu với quy định trên, ông A và NH B có ghi chỉ tính lãi trong hạn gửi tiền, nên phải theo thỏa thuận này. Ông A chỉ đáo hạn 2 lần, vì vậy ông chỉ được tính lãi của 3 kỳ hạn, mỗi kỳ 3 tháng (tổng gốc và lãi là 109.272.000 đồng), từ ngày 01/11/2006 cho đến ngày 01/02/2011 ông không được trả lãi vì đã thỏa thuận số vốn đáo hạn sẽ không sinh lãi tiếp; do ông không chịu nhận tiền (chứ không phải NH chậm trả) nên NH không phải trả bất cứ một khoản lãi, phạt chậm trả nào khác. Do 43 đó, ông A chỉ được nhận lại số tiền 109.272.000 đồng là tiền gốc và lãi của 3 kỳ hạn (09 tháng) theo sổ tiết kiệm. 4.6.2. Hoạt động huy động vốn thông qua phát hành giất tờ có giá 4.6.2.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: về khái niệm Giấy tờ có giá là bằng chứng xác nhận nghĩa vụ trả nợ giữa tổ chức phát hành giấy tờ có giá với người sở hữu giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi và các điều kiện khác. Theo quy định Khoản 1 Điều 2 Văn bản hợp nhất 34/VBHN-NHNN năm 2016 quy định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, CNNHNN thì: Kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu (sau đây gọi là giấy tờ có giá) là bằng chứng xác nhận nghĩa vụ trả nợ giữa TCTD, CNNHNN phát hành với người mua giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi và các điều kiện khác. Thứ hai: Hình thức phát hành giấy tờ có giá - TCTD, CNNHNN phát hành giấy tờ có giá theo hình thức giấy tờ có giá ghi danh, giấy tờ có giá vô danh. -.Đối với người mua giấy tờ có giá là tổ chức nước ngoài, cá nhân nước ngoài TCTD, CNNHNN chỉ được phát hành giấy tờ có giá theo hình thức giấy tờ có giá ghi danh. - Trường hợp phát hành giấy tờ có giá theo hình thức ghi sổ, TCTD, CNNHNN phát hành cấp cho người mua giấy chứng nhận quyền sở hữu giấy tờ có giá. Thứ ba: Các nội dung của giấy tờ có giá - Giấy tờ có giá phải bao gồm các nội dung sau: + Tên tổ chức phát hành; + Tên gọi giấy tờ có giá (kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm chứng quyền); + Mệnh giá, thời hạn, ngày phát hành, ngày đến hạn thanh toán; 44 + Lãi suất, phương thức trả lãi, thời điểm trả lãi, địa điểm thanh toán gốc và lãi của giấy tờ có giá; + Ghi rõ giấy tờ có giá ghi danh, vô danh; + Đối với giấy tờ có giá ghi danh phải ghi rõ tên tổ chức, số giấy phép thành lập hoặc giấy phép đăng ký kinh doanh, địa chỉ của tổ chức mua giấy tờ có giá (nếu người mua là tổ chức); tên, số chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu, địa chỉ của người mua giấy tờ có giá (nếu người mua là cá nhân); + Đối với trái phiếu chuyển đổi phải ghi rõ thời hạn chuyển đổi trái phiếu, tỷ lệ chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu; + Đối với trái phiếu kèm chứng quyền phải ghi rõ điều kiện được mua cổ phiếu phổ thông của người sở hữu chứng quyền, số lượng cổ phiếu được mua của từng đơn vị chứng quyền, các quyền lợi và trách nhiệm khác của người nắm giữ chứng quyền; + Ký hiệu, số sê-ri phát hành; + Phiếu trả lãi kèm theo giấy tờ có giá phải có các chi tiết liên quan đến giấy tờ có giá (số sê-ri, mệnh giá), lãi suất, số tiền được lĩnh, kỳ hạn lĩnh lãi; + Chữ ký của người đại diện theo pháp luật của TCTD, CNNHNN phát hành hoặc người được ủy quyền theo quy định pháp luật và các chữ ký khác do TCTD, CNNHNN quy định; + Các nội dung khác có liên quan đến giấy tờ có giá. - Giấy tờ có giá phát hành theo hình thức chứng chỉ phải được thiết kế và in ấn để đảm bảo khả năng chống giả cao. Thứ tư: Đồng tiền phát hành và thanh toán, mệnh giá của giấy tờ có giá - Giấy tờ có giá được phát hành và thanh toán bằng đồng Việt Nam. - Mệnh giá của giấy tờ có giá tối thiểu là một trăm nghìn (100.000) đồng. Các mệnh giá lớn hơn mệnh giá tối thiểu phải là bội số của mệnh giá tối thiểu. - Mệnh giá của giấy tờ có giá (trừ trái phiếu) phát hành theo hình thức chứng chỉ được in sẵn hoặc theo thỏa thuận của TCTD, CNNHNN phát hành với người mua. 45 - Mệnh giá của trái phiếu phát hành theo hình thức chứng chỉ được in sẵn trên trái phiếu. - Mệnh giá của giấy tờ có giá phát hành theo hình thức ghi sổ do TCTD, CNNHNN phát hành thỏa thuận với người mua. 4.6.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống Ngày 01/2/2016, ông Nguyễn Văn Lâm mua 1000 trái phiếu với mệnh giá 100.000 đồng một trái phiếu do NHTMCP Lợi Lộc phát hành dưới hình thức trái phiếu vô danh với thời han là 24 tháng lãi suất là 7%/ năm, trả lãi một lần đến khi thanh toán. Ngày 1/05/2016 ông Lâm tới NHTMCP Lợi Lộc yêu cầu trả tiền lãi 3 tháng đầu nhưng NHTMCP Lợi Lộc không đồng ý, ông Lâm yêu cầu thanh toán số trái phiếu đã mua trước hạn. Những yêu cầu cần giải quyết 1. NHTMCP Lợi Lộc phát hành trái phiếu dưới hình thức trái phiếu vô danh được không? Tại sao? 2. Trái phiếu NHTMCP Lợi Lộc phát hành có phải là giấy tờ có giá không? Tại sao? 3. Hình thức trả lãi của NHTMCP Lợi Lộc là đúng hay sai? Tại sao? 4. Yêu cầu thanh toán lãi trước hạn của ông Lâm là đúng hay sai? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết 1. NHTMCP Lợi Lộc phát hành trái phiếu dưới hình thức trái phiếu vô danh là được. Tại vì: Khoản 1 Điều 4 và Điều 7 Văn bản hợp nhất 34/VBHN NHNN năm 2016 quy định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, CNNHNN có quyền phát hành giấy tờ có giá để huy động vốn. Hình thức có thể phát hành trái phiếu vô danh hoặc trái phiếu có danh. 2. Trái phiếu NHTMCP Lợi Lộc phát hành là giấy tờ có giá. Tại vì: theo Khoản 1 Điều 2 Văn bản hợp nhất 34/VBHN-NHNN năm 2016 quy 46 định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, CNNHNN. 3. Hình thức trả lãi của NHTMCP Lợi Lộc là đúng. Tại vì: Khoản 2 Điều 16 Văn bản hợp nhất 34/VBHN-NHNN năm 2016 quy định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, CNNHNN có thể trả lãi trước, trả lãi theo định kỳ, trả lãi một lần khi đến hạn thanh toán. 4. Yêu cầu thanh toán lãi trước hạn của ông Lâm là sai. Vì theo thỏa thuận hai bên trả lãi một lần đến khi thanh toán, nên NHTMCP Lợi Lộc từ chối là hợp lý Điều 16 Văn bản hợp nhất 34/VBHN-NHNN năm 2016 quy định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, CNNHNN. 47 Chương 5 HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG 5.1. Mục tiêu nhận thức Trong Chương này, người học cần đạt được mục tiêu nhận thức liên quan kiến thức và kỹ năng như sau: 5.1.1. Về kiến thức - Hiểu được bản chất của TD và cấp TD của TCTD. - Thông hiểu hoạt động cho vay, chiết khấu công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác, bảo lãnh ngân hàng, bao thanh toán, cho thuê tài chính của TCTD. - Thông hiểu được từng hình thức cấp TD của TCTD. 5.1.2. Về kỹ năng - Kỹ năng tra cứu và áp dụng các văn bản pháp luật; - Tư vấn được cho TCTD các vấn đề pháp lý liên quan đến các hình thức cấp TD; - Tư vấn được cho khách hàng các vấn đề pháp lý liên quan đến các hình thức cấp TD khi xác lập giao dịch đối với TCTD. 5.2. Hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng 5.2.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất, khái niệm về cho vay của TCTD Theo quy định tại Khoản 16 Điều 4 LCTCTD năm 2010 thì: Cho vay là hình thức cấp TD, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Thứ hai, các chủ thể trong quan hệ cho vay của TCTD Một là, bên cho vay bao gồm các TCTD sau: - NH thương mại; - NH hợp tác xã; 48 - Tổ chức TD phi NH; - Tổ chức tài chính vi mô; - Quỹ tín dụng nhân dân; - CNNHNN. Các TCTD phải thoả mãn đầy đủ các điều kiện sau đây: - Có giấy phép thành lập và hoạt động do NHNNVN cấp; - Có điều lệ do NHNNVN chuẩn y; - Có giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh hợp pháp; - Có người đại diện đủ năng lực và thẩm quyền để giao kết HĐTD với khách hàng. Hai là, bên vay là pháp nhân, cá nhân thoả mãn các điều kiện sau: - Khách hàng là pháp nhân có năng lực pháp luật dân sự theo quy định của pháp luật. Khách hàng là cá nhân từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật hoặc từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật; - Nhu cầu vay vốn để sử dụng vào mục đích hợp pháp; - Có phương án sử dụng vốn khả thi; - Có khả năng tài chính để trả nợ. Thứ ba, thời hạn trong hoạt động cho vay của TCTD Hoạt động cho vay của TCTD có thể phân chia thành ba loại là cho vay ngắn hạn, cho vay trung hạn và cho vay dài hạn. - Cho vay ngắn hạn: Là hình thức cho vay trong đó thời hạn sử dụng vốn vay do các bên thoả thuận nhưng đến một năm. - Cho vay trung hạn: Là hình thức cho vay trong đó thời hạn sử dụng vốn vay trên một năm đến năm năm. - Cho vay dài hạn: Là hình thức cho vay trong đó thời hạn trên năm năm Thứ tư, các phương thức cho vay của TCTD 49 TCTD thỏa thuận với khách hàng việc áp dụng các phương thức cho vay như sau: - Cho vay từng lần: Mỗi lần cho vay, TCTD và khách hàng thực hiện thủ tục cho vay và ký kết thỏa thuận cho vay. - Cho vay hợp vốn: Là việc có từ hai TCTD trở lên cùng thực hiện cho vay đối với khách hàng để thực hiện một phương án, dự án vay vốn. - Cho vay lưu vụ: Là việc TCTD thực hiện cho vay đối với khách hàng để nuôi trồng, chăm sóc các cây trồng, vật nuôi có tính chất mùa vụ theo chu kỳ sản xuất liền kề trong năm hoặc các cây lưu gốc, cây công nghiệp có thu hoạch hàng năm. Theo đó, TCTD và khách hàng thỏa thuận dư nợ gốc của chu kỳ trước tiếp tục được sử dụng cho chu kỳ sản xuất tiếp theo nhưng không vượt quá thời gian của 02 chu kỳ sản xuất liên tiếp. - Cho vay theo hạn mức: TCTD xác định và thỏa thuận với khách hàng một mức dư nợ cho vay tối đa được duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. Trong hạn mức cho vay, TCTD thực hiện cho vay từng lần. Một năm ít nhất một lần, TCTD xem xét xác định lại mức dư nợ cho vay tối đa và thời gian duy trì mức dư nợ này. - Cho vay theo hạn mức cho vay dự phòng: TCTD cam kết đảm bảo sẵn sàng cho khách hàng vay vốn trong phạm vi mức cho vay dự phòng đã thỏa thuận. TCTD và khách hàng thỏa thuận thời hạn hiệu lực của hạn mức cho vay dự phòng nhưng không vượt quá 01 (một) năm. - Cho vay theo hạn mức thấu chi trên tài khoản thanh toán: TCTD chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền có trên tài khoản thanh toán của khách hàng một mức thấu chi tối đa để thực hiện dịch vụ thanh toán trên tài khoản thanh toán. Mức thấu chi tối đa được duy trì trong một khoảng thời gian tối đa 01 (một) năm. - Cho vay quay vòng: TCTD và khách hàng thỏa thuận áp dụng cho vay đối với nhu cầu vốn có chu kỳ hoạt động kinh doanh không quá 01 (một) tháng, khách hàng được sử dụng dư nợ gốc của chu kỳ hoạt động kinh doanh 50 trước cho chu kỳ kinh doanh tiếp theo nhưng thời hạn cho vay không vượt quá 03 (ba) tháng. - Cho vay tuần hoàn: TCTD và khách hàng thỏa thuận áp dụng cho vay ngắn hạn đối với khách hàng với điều kiện: + Đến thời hạn trả nợ, khách hàng có quyền trả nợ hoặc kéo dài thời hạn trả nợ thêm một khoảng thời gian nhất định đối với một phần hoặc toàn bộ số dư nợ gốc của khoản vay; + Tổng thời hạn vay vốn không vượt quá 12 tháng kể từ ngày giải ngân ban đầu và không vượt quá một chu kỳ hoạt động kinh doanh; + Tại thời điểm xem xét cho vay, khách hàng không có nợ xấu tại các TCTD; + Trong quá trình cho vay tuần hoàn, nếu khách hàng có nợ xấu tại các TCTD thì không được thực hiện kéo dài thời hạn trả nợ theo thỏa thuận. Thứ năm, về lãi suất cho vay TCTD và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng, trừ các trường hợp sau: - Phục vụ lĩnh vực phát triển nông nghiệp, nông thôn theo quy định của Chính phủ về chính sách TD phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; - Thực hiện phương án kinh doanh hàng xuất khẩu theo quy định tại Luật thương mại và các văn bản hướng dẫn Luật thương mại; - Phục vụ kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định của Chính phủ về trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa; - Phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ theo quy định của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ; - Phục vụ kinh doanh của doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao theo quy định tại Luật công nghệ cao và các văn bản hướng dẫn Luật công nghệ cao. Nội dung thỏa thuận về lãi suất cho vay bao gồm mức lãi suất cho vay và phương pháp tính lãi đối với khoản vay. Trường hợp mức lãi suất cho vay 51 không quy đổi theo tỷ lệ %/năm và/hoặc không áp dụng phương pháp tính lãi theo số dư nợ cho vay thực tế, thời gian duy trì số dư nợ gốc thực tế đó, thì trong thỏa thuận cho vay phải có nội dung về mức lãi suất quy đổi theo tỷ lệ %/năm (một năm là ba trăm sáu mươi lăm ngày) tính theo số dư nợ cho vay thực tế và thời gian duy trì số dư nợ cho vay thực tế đó. Khi đến hạn thanh toán mà khách hàng không trả hoặc trả không đầy đủ nợ gốc và/hoặc lãi tiền vay theo thỏa thuận, thì khách hàng phải trả lãi tiền vay như sau: - Lãi trên nợ gốc theo lãi suất cho vay đã thỏa thuận tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; - Trường hợp khách hàng không trả đúng hạn tiền lãi theo quy định tại điểm a khoản này, thì phải trả lãi chậm trả theo mức lãi suất do TCTD và khách hàng thỏa thuận nhưng không vượt quá 10%/năm tính trên số dư lãi chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả; - Trường hợp khoản nợ vay bị chuyển nợ quá hạn, thì khách hàng phải trả lãi trên dư nợ gốc bị quá hạn tương ứng với thời gian chậm trả, lãi suất áp dụng không vượt quá 150% lãi suất cho vay trong hạn tại thời điểm chuyển nợ quá hạn; - Trường hợp áp dụng lãi suất cho vay điều chỉnh, TCTD và khách hàng phải thỏa thuận nguyên tắc và các yếu tố để xác định lãi suất điều chỉnh, thời điểm điều chỉnh lãi suất cho vay. Trường hợp căn cứ các yếu tố để xác định lãi suất điều chỉnh dẫn đến có nhiều mức lãi suất cho vay khác, thì TCTD áp dụng mức lãi suất cho vay thấp nhất. Thứ sáu, bảo đảm tiền vay Việc áp dụng biện pháp bảo đảm tiền vay hoặc không áp dụng biện pháp bảo đảm tiền vay do TCTD và khách hàng thoả thuận trừ các trường hợp theo quy định Điều 127 LCTCTD năm 2010. Việc thỏa thuận về biện pháp bảo đảm tiền vay của TCTD với khách hàng phù hợp với quy định của pháp luật về biện pháp bảo đảm và pháp luật có liên quan. 52 - TCTD quyết định và chịu trách nhiệm về việc cho vay không áp dụng biện pháp bảo đảm tiền vay. - Khách hàng, bên bảo đảm phải phối hợp với TCTD để xử lý tài sản bảo đảm tiền vay khi có căn cứ xử lý theo thỏa thuận cho vay, hợp đồng bảo đảm tiền vay và quy định của pháp luật. 5.2.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống 18 Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Á - Chi nhánh Thừa Thiên Huế Vấn đề 1: Nội dung Ngày 25/05/2014 doanh nghiệp tư nhân Anh Tuấn do anh Hoàng Anh Tuấn là chủ sở hữu có trụ sở tai 22, đường Xuân Điệu, Thành phố Huế. Do cần vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh, chủ doanh nghiệp đề nghị Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Á - Chi nhánh Thừa Thiên Huế để vay số tiền 500.000.000 đồng, thời hạn 3 năm với mục đích mua máy móc phục vụ hoạt động kinh doanh thì được biết ngân hàng có quy định chỉ cho vay vốn nếu người đi vay có tài sản bảo đảm. Anh đồng ý và sử dụng quyền sử dụng đất đứng tên mình làm tài sản thế chấp để vay vốn. Doanh nghiệp tư nhân Anh Tuấn có thỏa mãn chủ thể trong quan hệ cho vay của tổ chức tín dụng theo quy định pháp luật không? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan Doanh nghiệp tư nhân Anh Tuấn do anh Hoàng Anh Tuấn là chủ sở hữu cần vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh, chủ doanh nghiệp đề nghị Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Á - Chi nhánh Thừa Thiên Huế để vay số tiền 500.000.000 đồng, thời hạn 3 năm với mục đích mua máy móc phục vụ hoạt động kinh doanh. Doanh nghiệp tư nhân Anh Tuấn có thỏa mãn điều kiện để vay vốn ngân hàng không? 8 Nguồn: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Á - Chi nhánh Thừa Thiên Huế. 53 - Căn cứ pháp lý Điều 7 Thông tư 39/TT-NHNNVN về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng. - Lập luận Theo quy định theo quy định Điều 7 Thông tư 39/TT-NHNNVN về hoạt động cho vay của TCTD, CNNHNN đối với khách hàng chủ thể theo pháp luật hiện hành là pháp nhân, cá nhân khi đáp ứng các điều kiện. Doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân nên không được vay vốn. - Kết luận Doanh nghiệp tư nhân Anh Tuấn không thỏa mãn chủ thể trong quan hệ cho vay của tổ chức tín dụng Tình huống 29 Ngày 7/5/2009, bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh ký với NHTMCP Phương Mai - Chi nhánh An Giang (Phòng giao dịch Long Xuyên) HĐTD số 263/HĐTD để vay 650.000.000 đồng với lãi suất thả nổi theo thị trường, thời hạn vay 12 tháng (từ ngày 07/5/2009 đến ngày 07/5/2010), mục đích vay để kinh doanh phụ tùng máy nổ cũ, máy nổ và thu mua phế liệu. Để bảo đảm khoản vay nợ, bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh ký với NHTMCP Phương Mai hợp đồng thế chấp tài sản số 263/HĐTC ngày 07/5/2009 để thế chấp 01 quyền sử dụng đất số H.00039bA do ủy ban nhân dân thành phố Long Xuyên cấp ngày 17/01/2006; 01 hồ sơ kỹ thuật đất do bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh và ông Nguyễn Châu Minh Trung đứng tên sử dụng cho NH. Trong quá trình thực hiện HĐTD, bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh chỉ trả được 34.504.167 đồng tiền lãi, số lãi còn lại 111.833.800 đồng bà Trinh chưa thanh toán cho NH, kể cả tiền gốc là 650.000.000 đồng. Dư nợ hiện tại tính đến ngày 12/11/2010, bà Trinh còn nợ NH cụ thể như sau: vốn gốc 650.000.000 đồng, nợ lãi từng thời kỳ là 111.833.800 đồng, tổng 9 Nguồn: http//caselaw.vn 54 cộng 761.833.8000 đồng. Nay NH yêu cầu bà Trinh phải thanh toán cho ngân hàng vốn và lãi là 761.833.800 đồng và tiền lãi phát sinh cho đến khi trả hết nợ. Đồng thời, yêu cầu được tiếp tục duy trì tài sản thế chấp nêu trên để đảm bảo cho việc thi hành án. Phía bị đơn đã được Tòa niêm yết các văn bản tố tụng nhưng không đến Tòa và cũng không có ý kiến phản hồi về yêu cầu kiện của nguyên đơn. Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 06/2010/KDTM-ST ngày 12/11/2010 của Tòa án nhân dân tỉnh An Giang đã quyết định: Áp dụng Điều 51, 52, 54 LCTCTD; Điều 290 Bộ luật dân sự; Điều 29,34,128,131,245 Bộ luật tố tụng dân sự; Pháp lệnh số 10/2009/PL UBTVQH ngày 27 tháng 02 năm 2009 về án phí, lệ phí Tòa án. Xử: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của NHTMCP Phương Mai. Buộc bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh phải cho nghĩa vụ trả cho NHTMCP Phương Mai - Chi nhánh An Giang (Phòng giao dịch Long Xuyên) số tiền là 761.833.800 đồng (bảy trăm sáu mươi triệu tám trăm ba mươi ba ngàn tám trăm đồng). Kể từ ngày 13/11/2010, bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh còn phải chịu lãi phát sinh theo mức lãi suất nợ quá hạn theo HĐTD đã ký kết trên số vốn gốc 650.000.000 đồng cho đến khi trả hết nợ cho NH. Về tài sản thế chấp theo hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất số 263/HĐTC ngày 07/5/2009 được ký kết giữa bên thế chấp là bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh, ông Nguyễn Châu Minh Trung với bên nhận thế chấp là NHTMCP Phương Mai - Chi nhánh An Giang (Phòng giao dịch Long Xuyên) tiếp tục duy trì để đảm bảo cho việc thi hành án. Ngoài ra bản án sơ thẩm còn quyết định về phần án phí, quyền kháng cáo của các đương sự theo quy định của pháp luật. Ngày 14/12/2010, bị đơn bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh có đơn kháng cáo yêu cầu hủy bản án sơ thẩm, do Tòa sơ thẩm vi phạm về thủ tục tố tụng. Tại phiên tòa phúc thẩm bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh vẫn giữ yêu cầu kháng cáo nêu trong đơn kháng cáo ngày 14/12/2010 là hủy toàn bộ bản án sơ 55 thẩm, do vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng. Cụ thể: Quá trình giải quyết vụ án bà Trinh không nhận được giấy triệu tập của Tòa án về hòa giải, đối chất và tham dự phiên tòa. Xin miễn giảm án phí do gia đình khó khăn về kinh tế. Nguyên đơn không có kháng cáo, yêu cầu Tòa án giải quyết như án sơ thẩm, không đồng ý kháng cáo của bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh. XÉT THẤY: Sau khi nghiên cứu hồ sơ, cùng kết quả thẩm vấn, tranh luận tại phiên tòa. Hội đồng xét xử nhận định như sau: Việc kháng cáo của bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh yêu cầu hủy toàn bộ bản án sơ thẩm là không có cơ sở chấp nhận vì án sơ thẩm đã giải quyết đúng trình tự tố tụng theo pháp luật quy định. Việc bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh kháng cáo cho rằng nhận được thông báo hòa giải là không đúng. Đơn khiếu nại ngày 14/12/2010 bà không ghi rõ: Ngày 10/7/2010 gia đình bà nhận được thông báo thụ lý vụ án sổ 12/TB TLVA ngày 8/7/2010 của Tòa án nhân dân tỉnh An Giang, trong hạn 15 ngày bà chưa nộp tờ tự khai thì Tòa án thông báo hòa giải số 16/TB-TA ngày 20/7/2010 của Tòa án nhân dân tỉnh An Giang (bút lục số - 17) như vậy cho thấy bà đã nhận thông báo thụ lý, thông báo bà không thực hiện nghĩa vụ theo yêu cầu của Tòa án. Sau đó Tòa án nhân dân tỉnh An Giang đã niêm yết và tống đạt các văn bản tố tụng cho bà Trinh theo quy định của pháp luật được thể hiện từ (bút lục số 10 đến số 15). Nên Tòa sơ thẩm xử vắng mặt bà Trinh là đúng theo qui định của pháp luật. Xét HĐTD số: 263/HĐTD ngày 7/5/2009, giữa NHTMCP Phương Mai với bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh ký kết là tự nguyện phù hợp với pháp luật, nên bên có nghĩa vụ phải thực hiện theo hợp đồng. Quá trình thực hiện hợp đồng bà Trinh không thực hiện đúng hạn nên NHTMCP Phương Mai yêu cầu tính lãi quá hạn là đúng. Án sơ thẩm đã buộc bà Nguyễn Thị Ngọc Trinh phải cho Ngân hàng TMCP Phương Mai vốn 650.000.000 đồng và 111.833.800 đồng lãi đúng với thỏa thuận hai bên. 56 Những yêu cầu cần giải quyết 1. Tóm tắt bản án? 2. Ngân hàng TMCP Phương Mai cho bà Nguyễn Thi Ngọc Trinh vay 650.000.000 đồng có thuộc hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng không? Tại sao? 3. Nêu nội dung của quan hệ cho vay trên? Hướng dẫn giải quyết Căn cứ vào các bước giải quyết tình huống sinh viên giải quyết theo các gợi ý dưới đây: 1. Trên cơ sở bản án nêu được chủ thể, Thời hạn vay, mục đích, lãi suất, tài sản bảo đảm... 2.Ngân hàng TMCP Phương Mai cho bà Nguyễn Thi Ngọc Trinh vay 650.000.000 đồng thuộc hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng. Vì: Thỏa mãn chủ thể gồm có bên cho vay là Ngân hàng TMCP Phương Mai và bên vay là bà Nguyễn Thi Ngọc Trinh; Đối tương chính là khoản tiền 650.000.000 đồng; Hình thức thông qua hợp đồng tín dụng số 263/HĐTD ngày 7/5/2009. 3. Nội dung của quan hệ cho vay bao gồm: - Chủ thể gồm có bên cho vay là Ngân hàng TMCP Phương Mai và bên vay là bà Nguyễn Thi Ngọc Trinh; - Đối tương chính là khoản tiền 650.000.000 đồng; - Thời hạn vay: 12 tháng; - Phương thức cho vay: Cho vay theo hạn mức; - Lãi suất: Theo lãi suất thả nổi. - Tài sản bảo đảm: Quyền sử dụng đất. 5.3. Hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác của tổ chức tín dụng 5.3.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất, khái niệm và đặc điểm về chiết khấu công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác của TCTD 57 Theo quy định Khoản 19 Điều 4 LCTCTD năm 2010 thì: Chiết khấu là việc mua có kỳ hạn hoặc mua có bảo lưu quyền truy đòi các công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của người thụ hưởng trước khi đến hạn thanh toán. Hoạt động chiết khấu của TCTD có các đặc điểm sau: Một là, về chủ thể, bên cung ứng dịch vụ là TCTD nhận chiết khấu và bên thụ hưởng tín dụng là khách hàng xin chiết khấu nhưng nghĩa vụ hoàn trả tiền lại được chuyển giao cho người thứ ba chính là người mắc nợ theo giấy tờ có giá thực hiện. Hai là, về hình thức pháp lý, tuy cũng là nghiệp vụ tín dụng nhưng hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhương, giấy tờ có giá của TCTD đối với khách hàng được thực hiện thông qua hình thức pháp lý là hợp đồng chiết khấu công cụ chuyển nhương, giấy tờ có giá, chứ không phải là hợp đồng TD. Ba là, về quy trình nghiệp vụ chiết khấu giấy tờ có giá, ngoài thủ tục thẩm định hồ sơ chiết khấu, khách hàng được chiết khấu còn phải làm thêm thủ tục chuyển giao quyền sở hữu công cụ chuyển nhương, giấy tờ có giá cho người mua là TCTD để nhận được khoản tiền công cụ chuyển nhương, giấy tờ có giá do TCTD thanh toán. Bốn là, đối tượng chiết khấu là những công cụ chuyển nhương, giấy tờ có giá khác chưa đến hạn thanh toán theo quy định tại Điều 6 Thông tư 33/VBHN-NHNN ngày 08/07/2016 quy định về hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của TCTD, CNNHNN đối với khách hàng bao gồm: - Hối phiếu đòi nợ; - Hối phiếu nhận nợ; - Séc; - Tín phiếu NHNNVN; - Trái phiếu Chính phủ; - Trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh; 58 - Trái phiếu Chính quyền địa phương; - Kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu do TCTD, CNNHNN phát hành theo quy định của NHNNVN; - Kỳ phiếu, tín phiếu, trái phiếu do tổ chức khác phát hành và được chiết khấu theo quy định của pháp luật hiện hành. Thứ hai, chủ thể tham gia giao dịch chiết khấu về chiết khấu công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác của TCTD Một là, bên được chiết khấu Theo Khoản 3 Điều 2 Thông tư 33/VBHN-NHNN ngày 08/07/2016 quy định về hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của TCTD, CNNHNN đối với khách hàng thì khách hàng chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác là người thụ hưởng công cụ chuyển nhượng được phép giao dịch tại Việt Nam, chủ sở hữu giấy tờ có giá được phát hành trên lãnh thổ Việt Nam, bao gồm: - Tổ chức trong nước (không bao gồm TCTD, CNNHNN) và cá nhân trong nước; - Pháp nhân, cá nhân nước ngoài đang hoạt động, cư trú hợp pháp tại Việt Nam, có năng lực pháp luật dân sự theo quy định của Bộ luật dân sự về năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân, cá nhân nước ngoài. Hai là, bên nhận chiết khấu NH thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, NH hợp tác xã, CNNHNN được thực hiện hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác theo Giấy phép thành lập và hoạt động, Giấy phép thành lập do NHNNVN cấp. Thứ ba, hình thức và nội dung của giao dịch chiết khấu giấy tờ có giá * Hình thức được thể hiện thông qua hợp đồng chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác đó là văn bản thỏa thuận giữa TCTD, chi nhánh NH nước ngoài và khách hàng nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên về việc chiết khấú 59 * Nội dung của giao dịch chiết khấu công cụ chuyển nhượng giấy tờ có giá là quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ chiết khấu. - Bên chiết khấu có quyền và nghĩa vụ sau: + Quyết định lựa chọn TCTD, CNNHNN để đề nghị được chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác. + Có quyền từ chối các yêu cầu của TCTD, CNNHNN không đúng với thỏa thuận trong hợp đồng chiết khấu và quy định của pháp luật. + Nhận lại công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác từ TCTD, CNNHNN theo thỏa thuận ghi trong hợp đồng chiết khấu. + Được mua lại công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác trước hạn chiết khấu nếu được TCTD, CNNHNN chấp nhận. + Các quyền khác theo quy định của pháp luật. + Thực hiện đúng các nội dung đã thỏa thuận ghi trong hợp đồng chiết khấu. + Cung cấp đầy đủ các loại giấy tờ chứng minh công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác có đủ điều kiện thực hiện chiết khấu theo quy định tại Thông tư này. + Cam kết bằng văn bản sử dụng tiền chiết khấu hợp pháp, chứng minh khả năng tài chính đảm bảo mua lại công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác theo thỏa thuận ghi trong hợp đồng chiết khấu. + Chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính hợp pháp của công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác được chiết khấu tại TCTD, CNNHNN. - Bên nhân chiết khấu có các quyền và nghĩa vụ sau: + Yêu cầu khách hàng cung cấp đầy đủ các loại giấy tờ chứng minh công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác có đủ điều kiện thực hiện chiết khấu theo quy định tại Thông tư này. + Yêu cầu khách hàng cam kết bằng văn bản sử dụng tiền chiết khấu hợp pháp, chứng minh khả năng tài chính đảm bảo mua lại công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác theo thỏa thuận ghi trong hợp đồng chiết khấu. 60 + Từ chối yêu cầu chiết khấu của khách hàng nếu thấy công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác không đủ điều kiện để chiết khấu hoặc việc sử dụng tiền chiết khấu không phù hợp với quy định của pháp luật hoặc TCTD, CNNHNN không có đủ nguồn vốn để chiết khấu. + TCTD, CNNHNN có quyền chấm dứt việc chiết khấu, thu hồi tiền chiết khấu trước thời hạn chiết khấu nếu phát hiện khách hàng cung cấp thông tin sai sự thật, vi phạm hợp đồng chiết khấu. + TCTD, CNNHNN có quyền kiểm tra, giám sát việc sử dụng tiền chiết khấu của khách hàng theo quy định của pháp luật. + Các quyền khác theo quy định của pháp luật. + Thực hiện đúng các nội dung đã thỏa thuận ghi trong hợp đồng chiết khấu. + Làm thủ tục và thực hiện chuyển nhượng công cụ chuyển nhượng, chuyển nhượng quyền sở hữu giấy tờ có giá khác cho khách hàng theo quy định của Luật Các công cụ chuyển nhượng, pháp luật hiện hành có liên quan khi khách hàng thanh toán đầy đủ số tiền chiết khấu, lãi chiết khấu và các chi phí khác có liên quan. + Thực hiện bảo quản, sử dụng công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác theo quy định của pháp luật. Thứ tư, thủ tục chiết khấu - Bước thứ nhất: Khách hàng xin chiết khấu phải lập hồ sơ xin chiết khấu theo mẫu qui định và gửi cho TCTD nơi mình lựa chọn. Hồ sơ xin chiết khấu bao gồm các tài liệu như đơn xin chiết khấu; bảng kê chứng từ kèm theo bản gốc các chứng từ xin chiết khấu; các giấy tờ khác chứng minh năng lực chủ thể của người xin chiết khấu. - Bước thứ hai: TCTD nơi nhận hồ sơ chiết khấu tiến hành kiểm tra, xem xét mức độ thõa mãn các điều kiện chiết khấu của mỗi chứng từ xin chiết khấu. Nếu chấp thuận chiết khấu, TCTD gửi cho khách hàng một văn bản ghi rõ mục lục các chứng từ được chiết khấu, tổng mệnh giá được chiết khấu, số tiền lợi tức 61 chiết khấu bị khấu trừ, tổng số tiền còn lại khách hàng được hưởng. Trong trường hợp từ chối chiết khấu thì TCTD phải hoàn trả lại cho khách hàng những chứng từ không được chiết khấu, kèm theo văn bản trả lời có ghi rõ lí do từ chối chiết khấu. - Bước thứ ba: Khách hàng làm thủ tục chuyển nhượng các chứng từ được chấp thuận chiết khấu cho TCTD theo qui định của pháp luật về chuyển nhượng đối với mỗi loại chứng từ. Trên cơ sở các chứng từ đã được chuyển nhựơng, TCTD trả số tiền còn lại mà khách hàng được hưởng vào tài khoản tiền gửi của họ ở TCTD, hoặc trả bằng tiền mặt hay ngân phiếu thanh toán theo yêu cầu của khách hàng - Bước thứ tư: Đến hạn thanh toán của chứng từ chiết khấu, TCTD xuất trình chứng từ một cách hợp lệ để đòi tiền người mắc nợ theo chứng từ. Trong trường hợp chứng từ không được thanh toán thì tổ chức tín dụng có quyền khởi kiện chính người mắc nợ (kể cả những người có nghĩa vụ liên đới với món nợ trên chứng từ, nếu có) tại một cơ quan tài phán có thẩm quyền theo luật định. 5.3.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống Ngày 15/02/2016 chị Trần Thị Nguyệt trú tại 12 đường Hà Nội, Thành phố Huế là chủ sở hữu của 1000 trái phiếu Chính Phủ thời hạn thanh toán trên trái phiếu là 20/05/2018. Chị tới NHTMCP Công Thương - Chi nhánh Thừa Thiên Huế để chiết khấu số trái phiếu nói trên. Sau khi thương thảo NHTMCP Công Thương đồng ý và hai bên lập hợp đồng chiết khấu số 123/2016/HĐ CK với nội dung: giá chiết khấu số trái phiếu nới trên với giá 90.000 đồng/trái phiếu (giá của trái phiếu là 100.000 đồng), lãi chiết khấu 0,95%/tháng, thời hạn chiết khấu là 12 tháng tính từ ngày 18/02/2016 hai bên thỏa thuận ngày có hiệu lực của hợp đồng chiết khấu. Hợp đồng chiết khấu số 123/2016/HĐ-CK là đúng hay sai? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết - Xác định vấn đề pháp lý liên quan 62 Chị Trần Thị Nguyệt mua 1000 trái phiếu Chính Phủ thời hạn thanh toán trên trái phiếu là 20/05/2018. Chị tới NHTMCP Công Thương - Chi nhánh Thừa Thiên Huế để chiết khấu số trái phiếu nói trên. Sau khi thương thảo NHTMCPCT đồng ý và hai bên lập hợp đồng chiết khấu số 123/2016/HĐ-CK. - Căn cứ pháp lý Thông tư 33/VBHN-NHNN ngày 08/07/2016 quy định về hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của TCTD, CNNHNN đối với khách hàng. - Lập luận Theo Thông tư 33/VBHN-NHNN ngày 08/07/2016 quy định về hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của TCTD, CNNHNN đối với khách hàng thì hoạt động chiết khấu trên là hợp pháp vì thỏa mãn điều kiện về chủ thể đặc biệt là NH; Đối tượng chiết khấu trái phiếu Chính Phủ; thời hạn chiết khấu; hình thức thông qua hợp đồng chiết khấu.... - Kết luận Hợp đồng chiết khấu số 123/2016/HĐ-CK là phù hợp theo quy định pháp luật. 5.4. Hoạt động bảo lãnh ngân hàng 5.4.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Khái niệm bảo lãnh NH Khoản 1 Điều 3 Thông tư số 07/2015/TT-NHNN của NHNNVN quy định về bảo lãnh NH ngày 25/06/2015 quy định: Bảo lãnh NH là hình thức cấp TD, theo đó bên bảo lãnh cam kết với bên nhận bảo lãnh về việc sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho bên được bảo lãnh khi bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết với bên nhận bảo lãnh; bên được bảo lãnh phải nhận nợ và hoàn trả cho bên bảo lãnh. Thứ hai: Chủ thể tham gia quan hệ bảo lãnh NH Chủ thể tham gia trong quan hệ bảo lãnh NH gồm 3 bên đó là: bên bảo lãnh, bên được bảo lãnh và bên nhận bảo lãnh. 63 - Bên bảo lãnh: Khoản 5 Điều 3 Thông tư số 07/2015/TT-NHNN của NHNNVN quy định về bảo lãnh NH ngày 25/06/2015 quy định: TCTD, CNNHNN thực hiện bảo lãnh cho bên được bảo lãnh. Trong trường hợp đồng bảo lãnh, bảo lãnh đối ứng và xác nhận bảo lãnh thì bên bảo lãnh bao gồm cả TCTD ở nước ngoài. - Bên được bảo lãnh: Khoản 6 Điều 3 Thông tư số 07/2015/TT-NHNN của NHNNVN quy định về bảo lãnh NH ngày 25/06/2015 quy định: là tổ chức (bao gồm cả TCTD, CNNHNN, TCTD ở nước ngoài), cá nhân được bảo lãnh bởi bên bảo lãnh, bên bảo lãnh đối ứng. - Bên nhận bảo lãnh: Khoản 7 Điều 3 Thông tư số 07/2015/TT-NHNN của NHNNVN quy định về bảo lãnh NH ngày 25/06/2015 quy định: là tổ chức (bao gồm cả TCTD, CNNHNN, TCTD ở nước ngoài), cá nhân có quyền thụ hưởng bảo lãnh do bên bảo lãnh, bên xác nhận bảo lãnh phát hành. Theo quy định Điều 2 Thông tư 13/2017/TT-NHNN ngày 29/09/2017 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 07/2015/TT-NHNN ngày 25/06 /2015 của Thống đốc NHNNVN quy định về bảo lãnh NH thì Cá nhân và tổ chức có liên quan đến nghiệp vụ bảo lãnh bao gồm cá nhân và pháp nhân là người cư trú, người không cư trú; các tổ chức không có tư cách pháp nhân khi tham gia quan hệ bảo lãnh thì chủ thể tham gia xác lập, thực hiện các giao dịch bảo lãnh thực hiện theo quy định tại Điều 101 Bộ Luật dân sự. Thứ ba: Về phạm vi bảo lãnh NH Điều 9 Thông tư số 07/2015/TT-NHNN của NHNNVN quy định về bảo lãnh ngân hàng ngày 25/06/2015 quy định: Bên bảo lãnh có thể cam kết bảo lãnh một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ tài chính mà bên được bảo lãnh có nghĩa vụ thực hiện với bên nhận bảo lãnh. Bên canh đó, pháp luật quy định những trương hợp không được bảo lãnh NH, hạn chế bảo lãnh NH và giới hạn bảo lãnh NH theo quy định từ Điều 126 đến điều 128 LCTCTD năm 2010. 64 Thứ tư: Về hình thức và nội dung của giao dịch bảo lãnh NH Một là, thỏa thuận cấp bảo lãnh: là thỏa thuận bằng văn bản thỏa thuận giữa bên bảo lãnh hoặc bên bảo lãnh đối ứng hoặc bên xác nhận bảo lãnh với khách hàng và các bên liên quan khác (nếu có) về việc phát hành bảo lãnh NH, bảo lãnh đối ứng, xác nhận bảo lãnh cho khách hàng. Hai là, cam kết bảo lãnh: là văn bản do bên bảo lãnh hoặc bên bảo lãnh đối ứng hoặc bên xác nhận bảo lãnh phát hành theo một trong các hình thức sau: - Thư bảo lãnh là văn bản cam kết của bên bảo lãnh với bên nhận bảo lãnh về việc bên bảo lãnh sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho bên được bảo lãnh khi bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết với bên nhận bảo lãnh. Trường hợp bảo lãnh đối ứng, xác nhận bảo lãnh thì thư bảo lãnh bao gồm cả văn bản cam kết của bên bảo lãnh đối ứng với bên bảo lãnh, bên xác nhận bảo lãnh với bên nhận bảo lãnh; - Hợp đồng bảo lãnh là văn bản thỏa thuận giữa bên bảo lãnh với bên nhận bảo lãnh và các bên có liên quan (nếu có) về việc bên bảo lãnh sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho bên được bảo lãnh khi bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết với bên nhận bảo lãnh. Trường hợp bảo lãnh đối ứng, xác nhận bảo lãnh thì hợp đồng bảo lãnh bao gồm cả văn bản thỏa thuận giữa bên bảo lãnh đối ứng với bên bảo lãnh và các bên liên quan khác (nếu có), giữa bên xác nhận bảo lãnh với bên nhận bảo lãnh và các bên liên quan khác (nếu có). Thứ năm: Thủ tục bảo lãnh NH Bước thứ nhất: Tổ chức, cá nhân đề nghị bảo lãnh phải gửi đến tổ chức tín dụng được phép thực hiện hoạt động bảo lãnh NH các tài liệu thuộc hồ sơ đề nghị bảo lãnh, bao gồm: - Văn bản đề nghị bảo lãnh; - Tài liệu về khách hàng; - Tài liệu về nghĩa vụ được bảo lãnh; - Tài liệu về biện pháp bảo đảm (nếu có); 65 - Tài liệu về các bên liên quan khác (nếu có). Trên cơ sở hồ sơ đề nghị bảo lãnh, TCTD thẩm định và thông báo cho khách hàng biết ý kiến chấp thuận hay từ chối bảo lãnh; Bước thứ hai: Nếu được TCTD chấp thuận bảo lãnh, tổ chức hay cá nhân được bảo lãnh phải làm thủ tục bảo đảm cho bên bảo lãnh để làm bảo đảm cho nghĩa vụ hoàn trả sau này trong trường hợp TCTD phải thực hiện nghĩa vụ thay cho họ; Bước thứ ba: Sau khi đã nhận biện pháp bảo đảm TCTD bảo lãnh mới thực hiện việc bảo lãnh cho khách hàng bằng thủ tục lập thư bảo lãnh hoặc hợp đồng bảo lãnh gửi cho bên nhận bảo lãnh; Bước thứ tư: Nếu người được bảo lãnh đã thực hiện đúng nghĩa vụ với bên có quyền (bên nhận bảo lãnh) thì TCTD bảo lãnh phải hoàn trả lại các tài sản hay giấy tờ về tài sản đã nhận cho người được bảo lãnh. Thứ sáu: Về nghĩa vụ bảo lãnh chấm dứt Nghĩa vụ bảo lãnh chấm dứt trong các trường hợp sau: - Nghĩa vụ của bên được bảo lãnh chấm dứt. - Nghĩa vụ bảo lãnh đã được thực hiện theo đúng cam kết bảo lãnh. - Việc bảo lãnh được hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác. - Cam kết bảo lãnh đã hết hiệu lực. - Bên nhận bảo lãnh miễn thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh cho bên bảo lãnh. - Theo thỏa thuận của các bên. - Hợp đồng có nghĩa vụ được bảo lãnh bị vô hiệu mà các bên chưa thực hiện hợp đồng đó thì cam kết bảo lãnh chấm dứt; nếu đã thực hiện một phần hoặc toàn bộ hợp đồng có nghĩa vụ được bảo lãnh thì cam kết bảo lãnh không chấm dứt, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. - Hợp đồng có nghĩa vụ được bảo lãnh bị hủy bỏ hoặc đơn phương chấm dứt thực hiện mà các bên chưa thực hiện hợp đồng đó thì cam kết bảo lãnh chấm dứt; nếu đã thực hiện một phần hoặc toàn bộ hợp đồng có nghĩa vụ được bảo lãnh thì cam kết bảo lãnh không chấm dứt, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. 66 Trong trường hợp TCTD bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ của người bảo lãnh thì tổ chức, cá nhân được bảo lãnh phải lập giấy nhận nợ với TCTD bảo lãnh và phải chịu ngay lãi suất nợ quá hạn do TCTD bảo lãnh áp dụng. 5.4.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống 110 Ngày 15 tháng 01 năm 2015 tại Tòa án nhân dân Quận B - Thành phố Hồ Chí Minh xét xử sơ thẩm công khai vụ án thụ lý số 16/2012/TLST-KDTM ngày 14 tháng 03 năm 2012 về việc “Tranh chấp về bảo lãnh Ngân hàng”, Nguyên đơn: Công ty TNHH Xây dựng Sản xuất Thanh Thảo Địa chỉ: 12 NH - phường A - Quận B - Thành phố Hồ Chí Minh. Người đại diện hợp pháp của nguyên đơn: Bà Nguyễn Thị Hoa, là người đại diện theo ủy quyền của nguyên đơn (văn bản ủy quyền ngày 24/11/2014). Bị đơn: Ngân hàng Thương mại cổ phần Xanh Địa chỉ: Số 2 - Hoàng Diệu - phường C - quận D - Thành phố Hà Nội. Địa chỉ chi nhánh: 166 Trần Phú - Phường 3 - Quận B - Thành phố Hồ Chí Minh. Người đại diện hợp pháp của bị đơn: Ông Lê Hồng Kiệt, trú tại số 12 Cách Mạng Tháng 8 Ngày 29/01/2011, giữa Công ty Thanh Thảo và Công ty Thái Hòa có ký Hợp đồng PNH-KEN/2011/04, nội dung Công ty Thái Hòa cung cấp và lắp đặt hệ thống nhôm kính cho dự án Khu căn hộ cao cấp Kenton do Công ty Thanh Thảo làm chủ đầu tư, tổng giá trị hợp đồng là 186.683.100.180 đồng. Theo yêu cầu của Công ty Thái Hòa, Ngân hàng Xanh - Chi nhánh Hồ Chí Minh đã phát hành 02 thư bảo lãnh và 02 thư gia hạn bảo lãnh cho đơn vị thụ hưởng là Công ty Thanh Thảo, gồm: - Thư bảo lãnh hoàn trả tiền ứng trước số 18/2011/HĐBL-TPB.SGN/03 ngày 05/05/2011, số tiền bảo lãnh là 36.936.620.036 đồng, thời hạn bảo lãnh 10 Nguồn: http//caselaw 67 đến hết ngày 27/07/2011, được gia hạn đến hết ngày 31/12/2011 theo Thư gia hạn bảo lãnh hoàn trả tiền tạm ứng số53/2011/BL/TPB.SGN ngày 15/07/2011; - Thư bảo lãnh thực hiện Hợp đồng số 18/2011/BL/TPB.SGN ngày 11/05/2011, số tiền bảo lãnh là 18.468.310.018 đồng, thời hạn bảo lãnh đến hết ngày 30/07/2011, được gia hạn đến hết ngày 31/12/2011 theo Thư gia hạn bảo lãnh thực hiện hợp đồng số 54/2011/BL/TPB.SGN ngày 15/07/2011. Ngày 17/05/2011 Công ty Thanh Thảo đã chuyển cho Công ty Thái Hòa số tiền ứng trước 36.936.620.036 đồng. Theo Công ty Thanh Thảo thì Công ty Thái Hòa đã vi phạm nghiêm trọng Hợp đồng PNH-KEN/2011/04 nên ngày 08/07/2011, Công ty Thanh Thảo gửi Công văn số 248B/2011/VB-TN yêu cầu Công ty Thái Hòa phải trả lại số tiền ứng trước nhưng Công ty Thái Hòa không thực hiện, Ngân hàng Xanh cũng từ chối trách nhiệm bảo lãnh dù đã nhận được yêu cầu. Do đó, Công ty Thanh Thảo căn cứ các Thư bảo lãnh và Thư gia hạn bảo lãnh do Ngân hàng Xanh - Chi nhánh Hồ Chí Minh phát hành khởi kiện yêu cầu Ngân hàng Xanh phải thanh toán tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng, tiền bảo lãnh hoàn trả tiền ứng trước và tiền lãi phát sinh tính đến ngày 19/11/2014, tổng số tiền là: 71.325.119.271 đồng. Về phía Ngân hàng Xanh thừa nhận giá trị các Thư bảo lãnh và Thư gia hạn bảo lãnh do Ngân hàng Xanh - Chi nhánh Hồ Chí Minh phát hành cho Công ty Thanh Thảo nhưng không chấp nhận yêu cầu của Công ty Thanh Thảo vì cho rằng Ngân hàng Xanh từ chối thanh toán bảo lãnh là do Công ty Thanh Thảo chưa thực hiện đúng các điều kiện yêu cầu thanh toán qui định tại các Thư bảo lãnh. Những yêu cầu cần giải quyết 1. Tóm tắt vụ án 2. Hợp đồng trên có phải là hợp đồng bảo lãnh NH không? Tại sao? 3. Cho biết các chủ thể trong quan hệ bảo lãnh trên? 68 4. Công ty Thanh Thảo yêu cầu NH Xanh thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh là đúng hay sai? Tại sao? Hướng dẫn giải quyết Căn cứ vào các bước giải quyết tình huống sinh viên giải quyết theo các gợi ý dưới đây: 2. Hợp đồng trên là một hợp đồng bảo lãnh NH vì NH Xanh đã cam kết với bên nhận bảo lãnh là Công ty Thanh Thảo sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho Công ty Thái Hòa thông qua thư bảo lãnh. 3. Chủ thể bào gồm: - Bên bảo lãnh: NH Xanh - Bên được bảo lãnh: Công ty Thái Hòa - Bên nhận bảo lãnh: Công ty Thanh Thảo 4. Yêu cầu của Công ty Thanh Thảo đối với NH xanh thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh NH là sai: Do Công ty Thanh Thảo chưa thực hiện đầy đủ điều kiện đã qui định trong cam kết bảo lãnh để yêu cầu NH Xanh thực hiện nghĩa vụ nên NH Xanh từ chối thanh toán tiền bảo lãnh cho Công ty Thanh Thảo + Yêu cầu đòi tiền bằng văn bản của chủ đầu tư (do người đại diện có thẩm quyền ký) kèm theo xác nhận của chủ đầu tư do nhà thầu không thực hiện đúng điều 5 của hợp đồng; + Bản gốc thư bảo lãnh này Công ty Thanh Thảo chưa cung cấp đầy đủ để đối chiếu nên NH Xanh từ chối là phù hợp. 5.5. Hoạt động cho thuê tài chính 5.5.1. Nội dung lý thuyết Thứ nhất: Khái niệm và đặc trưng về cho thuê tài chính Theo quy định tại Điều 113 LCTCTD năm 2010 thì: Hoạt động cho thuê tài chính là việc cấp TD trung hạn, dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài chính và phải có một trong các điều kiện sau đây: 69 - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được nhận chuyển quyền sở hữu tài sản cho thuê hoặc tiếp tục thuê theo thỏa thuận của hai bên; - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được quyền ưu tiên mua tài sản cho thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản cho thuê tại thời điểm mua lại; - Thời hạn cho thuê một tài sản phải ít nhất bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản cho thuê đó; - Tổng số tiền thuê một tài sản quy định tại hợp đồng cho thuê tài chính ít nhất phải bằng giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng. Đặc trưng của hoạt động cho thuê tài chính: Một là, hợp đồng cho thuê tài chính là hợp đồng trung và dài hạn trên cơ sở thỏa thuận Hai là, thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất phải bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê. Ba là, bên cho thuê cam kết mua tài sản theo thoả thuận của bên thuê với bên cung ứng. Bên thuê được quyền lựa chọn, trực tiếp nhận tài sản và tự chịu trách nhiệm về mọi mặt có liên quan đến tài sản thuê. Vì vậy, người cho thuê không chịu bất cứ một trách nhiệm nào đối với việc định giá tài sản, ngày giao hàng và việc bảo hành của nhà cung cấp do người thuê chỉ định. Bốn là, hết thời hạn hợp đồng, người thuê thuê tiếp tài sản hoặc mua lại tài sản đó theo thoả thuận trong hợp đồng Thứ hai: Chủ thể tham gia quan hệ hợp đồng cho thuê tài chính - Bên cho thuê.: Khoản 9 Điều 3 Nghị định số 39/2014/NĐ-CP ngày 07/05/2014 về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính quy định: Bên cho thuê trong hợp đồng cho thuê tài chính là Công ty tài chính, Công ty cho thuê tài chính được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam. 70 - Bên thuê.: Khoản 7 Điều 3 Nghị định số 39/2014/NĐ-CP ngày 07/05/2014 về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính quy định: Bên thuê tài chính là tổ chức, cá nhân hoạt động tại Việt Nam, trực tiếp sử dụng tài sản thuê cho mục đích hoạt động của mình. Hoạt động cho thuê tài chính là một hoạt động cấp TD với tính rủi ro cao, do vậy pháp luật quy định những trương hợp không được cho thuê, hạn chế cho thuê và giới hạn cho thuê tài chính theo quy định từ Điều 126 đến điều 128 LCTCTD năm 2010. Thứ ba: Chấm dứt và xử lý hợp đồng cho thuê tài chính trước hạn Một là, hợp đồng cho thuê tài chính có thể chấm dứt trước hạn khi xảy ra một trong các trường hợp sau: - Bên thuê không thanh toán tiền thuê hoặc vi phạm một trong các điều khoản, điều kiện khác là căn cứ chấm dứt hợp đồng cho thuê tài chính, được quy định trong hợp đồng cho thuê tài chính; - Bên thuê bị tuyên bố phá sản, giải thể; - Bên cho thuê vi phạm một trong các điều khoản, điều kiện là căn cứ chấm dứt hợp đồng cho thuê tài chính, được quy định trong hợp đồng cho thuê tài chính; - Tài sản cho thuê bị mất, hỏng không thể phục hồi sửa chữa; - Bên cho thuê và bên thuê đồng ý để bên thuê thanh toán toàn bộ tiền thuê còn lại trước thời hạn thuê quy định trong hợp đồng cho thuê tài chính. Bên cho thuê và bên thuê quy định cụ thể trong hợp đồng cho thuê tài chính việc chấm dứt hợp đồng cho thuê tài chính . Hai là, xử lý hợp đồng cho thuê tài chính chấm dứt trước hạn Trường hợp hợp đồng cho thuê tài chính chấm dứt trước hạn theo quy định tại Điểm a, b Khoản 1 Điều 21 Nghị định Nghị định số 39/2014/NĐ-CP ngày 07/05/2014 về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính, bên thuê phải thanh toán ngay toàn bộ số tiền thuê còn lại. Nếu bên 71 thuê không thanh toán được tiền thuê thì bên cho thuê xử lý tài sản cho thuê như sau: - Bên cho thuê có văn bản gửi bên thuê, Ủy ban nhân dân và cơ quan công an nơi bên thuê đặt trụ sở chính, đặt tài sản cho thuê, thông báo về việc thu hồi tài sản cho thuê và yêu cầu các cơ quan này trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình áp dụng các biện pháp theo quy định của pháp luật để giữ gìn an ninh, trật tự trong quá trình thu hồi tài sản cho thuê, bảo đảm bên cho thuê thực hiện quyền của chủ sở hữu đối với tài sản cho thuê; tiến hành thu hồi ngay lập tức tài sản cho thuê (trừ trường hợp tài sản cho thuê là đối tượng hoặc vật chứng của vụ án hình sự được xử lý theo quy định của pháp luật hình sự); được cho vay bắt buộc đối với bên thuê để xử lý các chi phí nhằm thu hồi tài sản cho thuê khi bên thuê vi phạm hợp đồng cho thuê tài chính và không tự nguyện bàn giao tài sản; - Bên thuê phải dừng ngay việc sử dụng và trao trả tài sản cho thuê cho bên cho thuê theo yêu cầu của bên cho thuê, không được có bất kỳ một hành vi cản trở nào đối với việc thu hồi tài sản cho thuê hoặc tiếp tục chiếm giữ, sử dụng tài sản cho thuê; thanh toán toàn bộ số tiền thuê còn lại theo quy định của hợp đồng cho thuê tài chính và các chi phí phát sinh đến việc thu hồi tài sản cho thuê; phải nhận nợ bắt buộc đối với số tiền bên cho thuê cho vay bắt buộc để xử lý các chi phí nhằm thu hồi tài sản cho thuê khi bên thuê vi phạm hợp đồng cho thuê tài chính và không tự nguyện bàn giao tài sản. - Trường hợp hợp đồng cho thuê tài chính chấm dứt trước hạn theo quy định tại Điểm c, đ Khoản 1 Điều 21 Nghị định Nghị định số 39/2014/NĐ-CP ngày 07/05/2014 về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính, thực hiện theo quy định của hợp đồng cho thuê tài chính. - Trường hợp hợp đồng cho thuê tài chính chấm dứt trước hạn theo quy định tại Điểm d Khoản 1 Điều 21 Nghị định Nghị định số 39/2014/NĐ-CP ngày 07/05/2014 về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính: 72 - Khi tài sản cho thuê bị mất, bị hỏng không thể phục hồi được, bên cho thuê phải có văn bản gửi chính quyền địa phương nơi bên thuê đặt trụ sở chính, đặt tài sản cho thuê, thông báo về việc tài sản bị mất, bị hỏng không thể phục hồi được và yêu cầu áp dụng các biện pháp trong thẩm quyền theo quy định của pháp luật để bảo đảm bên cho thuê thực hiện quyền của chủ sở hữu đối với tài sản cho thuê; gửi bên thuê thông báo về việc thu hồi tài sản cho thuê bị hỏng và yêu cầu bên thuê thanh toán toàn bộ số tiền thuê còn lại theo quy định của hợp đồng cho thuê tài chính và chi phí liên quan đến việc thu hồi tài sản cho thuê; - Bên thuê phải trao trả tài sản cho thuê bị hỏng theo yêu cầu của bên cho thuê, thanh toán toàn bộ số tiền thuê còn lại cho bên cho thuê theo quy định của hợp đồng cho thuê tài chính và các chi phí phát sinh đối với việc thu hồi tài sản cho thuê. 5.5.2. Tình huống và hình thành vấn đề cần giải quyết Tình huống11 Ngày 06 tháng 06 năm 2016 nguyên đơn là công ty cho thuê tài chính II là công ty con của NH Nông nghiệp và phát triển nông thôn nộp đơn khởi kiện công ty cổ phần xây dựng và kinh doanh nhà Toàn Thắng với nội dung như sau: Ngày 01/01/2015 Công ty cho thuê tài chính II với công ty cổ phần xây dựng và kinh doanh nhà Toàn Thắng ký hợp đồng cho thuê tài chính số 192B/2014/HĐCTTC và các phụ lục kèm theo về việc Công ty cho thuê tài chính II cho công ty cổ phần xây dựng và kinh doanh nhà Toàn Thắng thuê tài sản là Cẩu bánh xích P&H 955A, đã qua sử dụng, SK: 61613, SM: 045850105; trong thời hạn 3 năm tính từ ngày 10/01/2015; số tiền thuê trả hàng thánh là: 17.000.000đ (mười bảy triệu đồng). Công ty Toàn Thắng chỉ trả đầy đủ được 5 tháng đầu, sau đó doanh nghiệp nợ 6 tháng liên tiếp mặc dù 11 Nguồn: Bản án số 1389/ 2015/KDTM-ST Ngày 28/08/2016 vềtranh chấp hợp đồng cho thuê tài chính giữa công ty cho thuê tài chính II-Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn với công ty cổ phần xây dựng và kinh doanh nhà Toàn Thắng. 73