🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tài chính doanh nghiệp Ebooks Nhóm Zalo CK.0000047180 D N G D A I H O C KINH TE Q U O C D A N KHOA NGAN HANG - TAI CHINH Dong chu bien: PGS.TS. Lifu Thj Hifcfng PGS.TS. Vu Duy Hao !i! [ DUNG CHO NGOAI NGANH ] Tai ban Ian thur ba co bo sung, chinh sura JYEN J(U NHA XUAT BAN DAI HOC KINH TE Q U O C DAN T R U O N G D A I H O C K IN H T E Q U O C D A N KHOA N G A N H A N G - TAI CH IN H D o n g c h u b ie n : PGS.TS. LUU THj HUONG PGS.TS. VU DUY HAO TAI CHINH DOANH NGHIEP■ (DUNG CHO NGOAI NGANH) Tai ban Ian thu ba c6 svca doi, bo sung NHA XUA'T BAN DAI HQC KINH T£ Qu6 c DAN HA N0> - 2009 l6 i g i6 i ra p Hieu qua Kju-ct- n ly tdi chinh doanh nghiep Id mot van de trong tam quyet dinh hiey qua kinh doanh cua doanh nghiep. Du cho doanh nghiep ditcfc to chitc theo bat ky hinh thiic nao, kinh doanh trong bat cijC llnh vtfc nao, cac hoat dong tai chinh cua doanh nghiep cung nhtf nguyen tac quan ly tai chinh doanh nghiep, ve ccf ban, la, nhii nhau. Bdi vay, mon hoc "Tai chinh doanh nghiep" ludn dUOc chu trong trong chuctng trinh dao tao dai hoc va tren dai hoc thuoc chuyen nganh Tai chinh - Ngan hang. Tuy nhien, quan ly tai chinh doanh nghiep khong chi la van de cua cac chuyen gia tai chinh ma con la sit quan tam cua cac nha kinh te thuoc nhieu llnh vitc. Vi le do, Bo mon Tai chinh doanh nghiep bien soan va gidi thieu cuon 'T a i ch in h doan h ngh iep"phuc vu hoc tap cua hoc vien ngoai chuyen nganh Tai chinh - Ngan hang. Trong giao trinh nay, cac tac gia de cap tdi nhQng van de can thiet va ccf ban nhat ve quan ly tdi chinh doanh nghiep trong nen kinh te thi trUbng. Tren ccf sd do giup ngiidi doc co dittic nhitng hieu biet co tinh "ly thuyet" ve quan ly tdi chinh doanh nghiep va "doi chieu" vdi thiic te quan ly tdi chinh doanh nghiep d Viet Nam hien nay, ting dun,; kinh nghiem quan ly tdi chinh doanh nghiep trong nin kinh te thi trititng vao mot doanh nghiep cu the ma ngitcfi doc quan tam. 3 Cuon giao trinh ditac bien soan tren ccf sd ke thi/a cac giao trinh cua Bo m on va sach tham khdo ve Tai chinh doanh nghiep da xu a t ban. Trong Ian tdi ban dau tien nay, cac tac gia da chinh siia, bo sung m ot so chi tiet d e n o i dung cuon sach mang tin h cap nhat. C hung tdi chan thanh cam cm va m ong tiep tuc nhan diiUc nhitng y kien dong gop cua ban doc deldn tdi ban sau cuon sach ducfc hoan chinh hem. Xin trdn trong gicri thieu cung ban doc. 5 0 M6N TAI CHM DOANH NGHIEP 4 Chutdng 1 TO NG Q U A N VE TAI C H INH D O A N H NGHIEP• Tai chinh doanh nghiep la gi va vai tro cua quan ly tai chinh trong doanh nghiep quan trong nhir the nao? Muc tieu cua quan ly tai chinh la gi? Hoat d6ng tai chinh doanh nghiep khdng th£ tach roi cac quan he trao d6i t6n tai giua cac doanh nghi£p, cac don vj kinh te, do do, khong th£ xem xet tai chinh cua cac doanh nghiep neu khong dat chung trong m6t m6i trucmg nha't dinh. D o la nhirng van d6 trong tam c£n dupe lam rd tnroc khi nghien cun tai chinh doanh nghiep va quan ly tai chinh doanh nghiep. Day cung chinh la nhiing noi dung chu yeu dupe de cap trong chucrng nay. 1.1. DOANH N G H I$P 1.1.1. K hai niem va phan loai Doanh nghiep la chu the kinh te doc lap, co tu cach phap nhan, hoat dong kinh doanh tren thj trucmg nham lam tang gia tri cua chu so huu. Doanh nghiep la mot cach thuc t6 chtic hoat dong kinh te cua nhi£u ca nhan. Co nhieu hoat d6ng kinh te chi co th£ thuc hien dupe boi cac doanh nghiep chir khong phai cac ca nhan. 6 Viet Nam, theo Luat doanh nghiep: doanh nghiep la t6 chtfc kinh te co ten rieng, co tai san, co tru so giao dich 6n dinh, dupe dang ky kinh doanh theo quy dinh cua phap luat nham muc dich thuc hi^n cac hoat d6ng kinh doanh - turc la thuc hiSn m6t, m6{ s6' hoac ta't ca c£c c6ng doan cua qua trinh d3u tu, tCr san xuat den tifeu thu san ph£m hoac cung ting dich vu tren thi 5 trucmg nham muc dich sinh loi. Cac doanh nghiep 0 Viet bao gorr>: Doanh nghiep Nha nude, c6ng ty c6 phan, cong ty trach nhiem hiru han. cong ty h<^> danh, c6ng ty lien doanh, doanh nghiep tu nhan. Trong n6n kinh te thi trucmg, cac doanh nghiep bao gdm cac chu thfc kinh doanh sau day: - Kinh doanh ca th£ (sole proprietorship) - Kinh doanh gop v6n (pamership) - C6ng ty (corporation) K inh doanh ca the 1. La loai hlnh duoc thanh lap dcm gian nhat, kh6ng can phai co di£u 16 chinh thuc va it chiu su quan ly cua Nha nude. 2. Khong phai tra thue thu nhap doanh nghifip, tat ca loi nhuan bi tinh thue thu nhap ca nhan. 3. Chu doanh nghiep chiu trach nhifim v6 han d6i vdi cac nghla vu va cac khoan ncf, kh6ng co su tach biet giQa tai san ca nhan va tai san cua doanh nghiep. 4. Then gian hoat ddng cua doanh nghiep phu thu6c vao tu6i tho cua nguoi chu. . 5. Kha nang thu hut v<5n bi han ch£ boi kha nang cua ngudi chu. Kinh doanh gop von 1. Vi6c thanh lap doanh nghiep nay d6 dang va chi phi thanh lap tha’p. D6i vdi cac hap d6ng phiic tap can phai duoc viet tay. M6t s6 trucmg hop can co gi£y phep kinh doanh. 2. Cac thanh vien chinh thiic (general partners) co trach nhifim v6 han vdi cac khoan no. M6i thanh vi£n cd trach nhidm d6i vdi phan tuong ung vdi phin v6'n gop. N£u nhu mfit thanh vien khdng hoan thanh trach nhifim tra no cua minh, phin cdn lad se do cac thanh vien khac hoan tra. 6 3. Doanh nghiep tan vo khi mot trong cac thanh vien chinh thurc chel hay rut von. 4. Kha nang v<5 von han che. 5. Lai tir hoat dong kinh doanh cua cac thanh vien phai chiu thue thu nhap ca nhan. Cong ty Cong ty la loai h'inh doanh nghiep ma cr do co sir ket hop ba loai Id ich: cac cd dong (chu so him), cua hoi d6ng quan tri va cua cac nha quan ly. Theo truy£n thdng, co ddng ki£m soat toan bo phircfng hudng, chinh sach va hoat dong cua cdng ty. C6 ddng Mu nen hoi dong quan tri, sau do hoi d6ng quan tri lira chon ban quan ly. Cac nha quan ly quan ly hoat dong cua cong ty theo cach thurc mang lai lpi ich tot nhat cho c6 ddng. ViSc tach rcfi quy^n sd hiru khoi cac nha quan ly mang lai cho cdng ty cac ini the so vdi kinh doanh ca th£ va gop vdn: 1. Quygn sd hiru co the de dang chuyen cho cd ddng mdi. 2. Sir t6n tai cua cdng ty khdng phu thudc vao six thay ddi s6 lupng cd ddng. 3. Trach nhiem cua cd ddng chi gidi han d phin vdn ma c6 d6ng gop vao cdng ty (trach nhiem hflu han). Mdi loai hlnh doanh nghiep cd nhttng uu, nhupc di&n rieng va phu hop vdi quy mo va trinh dd phat trie’n nhat dinh. H£u h£t cac doanh nghiep ldn hoat ddng vdi tu cach la cac cdng ty. Day la loai hlnh phat trien nh£t cua doanh nghiep. Tuy nhien, trong pham vi nghiftn ciiu, cd th£ coi tit ca cac loai h'inh dd la doanh nghiep. V I nguyen tac, ndi dung quan ly tai ctrinh doanh nghiep la nhu nhau. 1.1.2. Mdi tnidng hoat dong cua doanh nghiep D£ dat dupe mure doanh lpi mong mudn, doanh nghiep can phai cd nhung quy6t dinh v6 td chutc hoat ddng san xu£t va van hanh qua trinhtraoddi. Moi quy€t dinh deu phai gin ket vdi mdi 7 truong xung quanh. Bao quanh doanh nghiep la mot moi truong kinh te - xa hoi phiic tap va luon bien dong. Co the k£ den mdt so yeu to khach quan tac dong true tiep tai hoat dong cua doanh nghiep. Doanh nghiep luon phai doi diu voi cong nghe. Su phat tri£n cua cong nghe la mot yeu to gop phin thav d6i phuong thiic san xuSt, tao ra nhiSu ky thuat moi diin den nhirng thay ddi manh me trong quan ly tai chinh doanh nghiep. Doanh nghiep la doi tuong quan ly cua Nha nude. Su that chat hay ndi long hoat dong cua doanh nghiep dupe dieu chinh bang lu&t va cac van ban quy pham phap luSt, bang ca che quan ly tai chinh. Doanh nghiep trong nen kinh te thi truong phai du tlnh duoc kha nang xay ra rui ro, dac biet la rui ro tai chinh de co cach ung pho kip thoi va dung d4n. Doanh nghiep, vcfi sue ep cua thi truong canh tranh, phai chuyen dan tir chien luoc trong cung c6 dien sang chien luoc trong cau hien dai. Nhirng doi hoi v£ chit luong, m iu ma, gia ca hang hoa, ve chat lupng dich vu ngay cang cao han, tinh te han cua khach hang budc cac doanh nghiep phai thucmg xuyen thay doi chrnh sach san phftm, dam bao san xua't - kinh doanh co hieu qua va chat luong cao. Doanh nghiep thuong phai dap ung duoc doi hoi cua cac doi tac ve mure von chu so huu trong co ca'u von. Su tang, giam von chu so huu co tac dong dang ke tai hoat dong cua doanh nghiep, dac biet trong cac dieu kien kinh te khac nhau. Muon phat trien ben virng, cac doanh nghiep phai lam chu va du doan truoc dupe su thay ddi cua mdi truong de sin sang thich nghi vdi no. Trong mdi trucmg do, quan he tai chinh cua doanh nghiep dupe the hien rift phong phu va da dang. ’ " ■* , * 1.2. KHAI NI$)M TAI CHINH DOANH NGHI$P Tiki chinh doanh nghiep dupe hi£u li nh(2ng quan he gia tn giOa doanh nghiep vdi cic did th£ trong n£n kinh te. C ic quan he tai chinh doanh nghiep chu yeu bao g6m: Quan he giua doanh ngluep vai Nha ntfoc Day la moi quan he phat sinh khi doanh nghiep thuc hien nghla vu thue doi vdi Nha nude, khi Nha nude gop von vao doanh nghiep. Quan he giffa doanh nghiep vdi thi truong tdi chinh Quan he nay dircrc the’ hien thong qua viec doanh nghiep tim kiem cac ngu6n tai tra. Tren thj trudng tai chinh, doanh nghiep co the vay ngan han de dap ung nhu cau von ngan han, co the phat hanh co phieu va trai phieu de dap ung nhu cau von dai han. Ngupc lai, doanh nghiep phai tra lai vay va von vay, tra lai co phan cho cac nha tai trp. Doanh nghiep cung co the gui tien vao ngan hang, d£u tu chirng khoan bang so tidn tam thdi chua stir dung. Quan he giua doanh nghiep vai cac thi trucmg khac Trong nen kinh te, doanh nghifcp co quan h6 chat che vdi cac doanh nghiep khac tren thi trucmg hang hoa, dich vu, thi trucmg sire lao dong. Day la nhirng thi trucmg ma tai do doanh nghiep tien hanh mua sam may moc thiet bi, nha xudng, tim kiem lao dong... Di6u quan trong la thong qua thi trucmg, doanh nghiep co the xac dinh dupe nhu cau hang hoa va dich vu can thiet cung ling. Tren co so do, doanh nghiep hoach dinh ngan sach d3u tu, ke hoach san xua't, tiep thj nham thoa man nhu cau thi truong. Quan he trong ndi bo doanh nghiep Day la quan he giua cac bo phan san xua't - kinh doanh, gifia c6 d6ng va ngudi quan ly, giua co ddng va chu np, giua quyen su dung von va quyen sd hiru von. Cac mdi quan he nay dupe th^ hi^n thdng qua hang loat chinh sach cua doanh nghiep nhu: chinh sach c6 turc (phai. pho'i thu nhap), chinh sach dau tu, chinh sach v&co ca'u vd'n, chi phi v.v... 9 1.3. CO SC) TAI CHINH DOANH N G H IEP V \ < \< DONG TlfiN Mot doanh nghiep. muon tien hanh hoat dong san xuat - kinh doanh. can phai co mot luong san phan anh ben tai san cua Bang '■an doi ke toan. Neu nhu loan bo tai san do doanh nghiep nam giur duoc danh gia lai mot thoi diem nhat dinh thi sir van dong cua chung - ket qua cua qua trinh trao doi - chi co the duoc xac dinh cho mot thoi ky nhat dinh va diroc phan anh tren Bao cao ket qua kinh doanh. Qua trinh hoat dong cua cac doanh nghiep co sir khac biet dang ke ve quy trinh cong nghe va ti'nh chat hoat dong. Sir khac biet nay phan Ion do dac diem kinh te, ky thudt cua tung doanh nghiep quyet dinh. Cho du co su khac biet nay. nguoi ta van co the’ khai quit nhirng net chung nhat cua cac doanh nghiep bang hang hoa dich vu dftu vao va hang hoa dich vu dau ra. Mot hang hoa dich vu dau vao hay mot veu to san xuat la mot hang hoa hay dich vu ma cac nha doanh nghiep mua sam de sir dung trong qua trinh san xuat - kinh doanh cua ho. Cac hang hoa dich vu dau vao duoc ket hop voi nhau de tao ra cac hang hoa dich vu dau ra - do la hang loat cac hang hoa, dich vu co ich duoc tieu dung hoac dupe sir dung cho qua trinh san xua't- kinh doanh khac. Nhu vay, trong mot then ky nha't dinh, cac doanh nghiep da chuyen hoa cac hang hoa dich vu dau vao thanh cac hang hoa dich vu d£u ra de trao doi (ban). M6'i quan he giQa tai san hien co va hang hoa dich vu dau vao, hang hoa dich vu dau ra (tuc la quan he gitra bang Can doi ke toan va Bao cao ket qua kinh doanh) co the dupe m6 ta nhu sau: Hang hoa va dich vu (mua vao) 4 4 San xuat - chuyen hoa 4 4 Hiuig hoa va dich vu (ban ra) Trong s6 d c tai san ma doanh nghifip nam gitr co m6t loai 10 tai san dac biet- do la tien. Chinh dir tru tien cho phep doanh nghiep mua cac hang hoa, dich vu can thiet de tao ra nhumg hang hoa va dich vu phuc vu cho muc dich trao d6i. Moi qua trinh trao d6i deu dupe thuc hien thong qua trung gian la ti6n va khai ni6m dong vat chat va dong tien phat sinh tu do, tuc la su dich chuyen hang hoa, dich vu va sir dich chuyen tien giua cac don vi, to chuc kinh te. Nhu vay, tucmg ung voi dong vat chat di vao (hang hoa, dich vu dau vao) la dong tien di ra; ngugc lai, tucmg img vcri dong vat chat di ra (hang hoa, dich vu dau ra) la dong tien di vao. Quy trinh nay dupe mo ta qua so do sau: DOngvatchSt Dangti&i dlvao di ra (xuat quy) I t San xuat chuyen hoa i t Dong vat DdngtiSn chat di ra di vao (nhap quy) San xua't, chuyen hoa la mot qua trinh cong nghe. Mot mat, no dupe dac trung boi thoi gian chuyen hoa hang hoa va dich vu, mat khac, no dupe dac trung boi cac yeu to can thiet cho su vSn hanh - do la tu lieu lao dong va sire lao d6ng. Qua trinh cong nghe nay co tac dung quyet dinh tdi co ca'u von va hoat dong trao d6i cua doanh nghiep. Doanh nghiep thuc hien hoat dong trao d6i hoac vdi thi trucmg cung cS'p hang hoa dich vu dau vao hoac vcri thi truong phan phd'i, ti€u thu hang hoa dich vu dSu ra va tuy thudc vao tinh 11 chat hoat dong san xuat - kinh doanh cua doanh nghiep. Cac quan he tai chmh cua doanh nghiep duoc phat sinh tu chinh qua trinh trao dOi do. Qua trinh nay quyet dinh su van hanh cua san xuat va lam thav doi co cau von cua doanh nghiep. Phan tich cac quan he tai chinh cua doanh nghiep can dua tren hai khai mem can ban la dong va du tru Dong chi xuat hien tren co so ti'ch lu> ban dau nhumg hang hoa. dich vu hoac tien trong moi doanh nghiep va no se lam thay doi khoi luong tai san ti'ch luv cua doanh nghiep. Mot khoi luong tai san. hang hoa hoaci tien duoc do tai mot thoi diem la mot khoan du tru. Trong khi mot khoan du tru chi co y nghla tai mot thoi diem nhat dinh thi cac dong chi dupe do trong mot thoi ky nhat dinh. Quan he giura dong va du tru la co so nen tang cua tai chinh doanh nghiep. Tuy thuoc vao ban chat khac nhau cua cac dong va du tru. nguoi ta phan biet dong tien doi trong va dong tien doc lap. • Dong ties doi trong Ddng tien ddi trong true tiep: la dong tien chi xuat hien doi trong vPi dong hang hoa, dich vu. Day la truong hop dcrn gian nhat trong doanh nghiep - thanh toan ngay. Tai thoi diem t„m6i doanh nghidp co trong tay nhirng tai san thuc va tien. Gia su hoat dong trao doi di£n ra giua hai doanh nghiep A va B tai thoi die’m t,: Tai then diem nay, doanh nghiep A trao doi tai san thuc cho doanh nghi£p B (ban hang cho doanh nghiep B) dd lay tien (mpt dong vat chat di tur doanh nghiep A sang doanh nghiep B). con doanh nghiep B chuydn tien cho A (mua hang cua doanh nghiep A) de’ la'y hang (mot dong ti£n di tu doanh nghiep B sang doanh nghiep A). Ddng tien doi trong cd ky han: day la truong hop pho bien nhat trong hoat ddng cua doanh nghiep. Doanh nghiep A ban hang hoa dich vu cho doanh nghiep B o thoi diem t,, doanh nghiep B tra tien cho doanh nghiep A 6 thoi di£m t2. Dong tien o thoi die’m t2 tuong ung vji dong hang hoa, dich vu 6 thoi di£m t,. Trong then ky t„ t2. trang thai can bang du tru cua m6i doanh 12 nghiep bi pha va. Trang thai can bing nay dirac lap lai thong qua viec tao ra mot tai san tai chinh luc la quyen su dung hap phap mot trai quyen (quydn doi no) hoac mot khoan no. Trong truong hop nay. du tru tai san thuc cua doanh nghiep A bi giam di. nhung doi lai, doanh nghiep A co mot trai quy£n doi vdi doanh nghiep B trong thoi gian t, - t2 cho tai luc dong tien xuat hien d thoi diem t2. Doi vai doanh nghiep B, viec nlm giCr mot tai san thuc da lam phat sinh mot khoan no cho den khi dong tien xuat hien d thdi diem t2, cap Trai quyen- No duac giai quyet mot cach tron ven. Dong tien doi trong da dang: de khac phuc sir mat can doi ngan quy, dam bao kha nang chi tra thdng qua thiet lap ngan quy tdi uu, doanh nghiep cd the chiet khau, nhuong ban trai quyen cho mot to chuc tai chinh trung gian hoac dung trai quy6n nhu mot tai san the chap cho mot mon vay tuy theo nhung di6u kien cu the. Nhu vay, tai san tai chinh - trai quyen - cd the lam ddi tuang giao dich. Day la mot hien tuang quan trong va pho bien trong n6n kmh te thi trudng. - Dong tien doc lap Day la ddng tien phat sinh tCr cac nghiep vu tai chrnh thu hieu qua Trong kinh doanh. nhirng quyet dinh nham toi da hoa gia tri tai san cua cac chu so hiru lam thi gia co phieu tang. Nhu vAy, khi dua ra cac quyet dinh tai chinh hoac dinh gia chimg khoan, can hieu rd khai mem th; truong co hieu qua. Thi trucmg co hidu qua la thi truong ma 6 do gia tri cua cac tai san tai bat ky mot thoi diem nao deu phan anh day du cac thong tin mot cach cong khai. Trong thi truong co hieu qua, gia ca duoc xac dinh chmh xac. Thi gia c6 phieu phan anh tat ca nhirng thong tin san co va cong khai vd gia tri cua mot doanh nghiep. Dieu do co nghla la muc tieu toi da hoa gia tri tai san cua cac co dong co the dat duoc trong nhung di«Su kien nhat dinh bang cach nghien cuu tac dong cua cac quyet dinh tdi thi gia co phieu. * Gan ket lai ich cua ngudi quan ly vcri lai ich cua co ddng Nha quan ly tai chmh chiu trach nhidm phan tfch, k6 hoach hoa tai chmh, quan ly ngan quy, chi tieu cho d£u tu va ki£m soat. Do do, nha quan ly tai chmh thucmg giur dia vi cao trong co cau t6 chirc cua doanh nghiep va tham quyen tai chmh ft khi duoc phan quyen hoac uy quyen cho ca'p dudi. Nha quan ly tai chmh chju trach nhiem didu hanh'hoat dong tai chmh va thudng dua ra cac quyet dinh tai chmh tren co so cac nghidp vu tai chmh thudng ngay do cac nhan vidn ca'p thap hem phu trach. Cac quyet dinh va hoat dong cua nha quan ly tai chmh deu nham vao cac muc tidu cua doanh nghidp: do la su t6n tai va phat tridn cua doanh nghidp, tranh dupe su c£ng thing v£ tai chmh va pha san, co kha nang canh tranh vli chi^m dupe thi ph^n toi da tren thucmg trudng, tdi thi£u h6a chi phi, v i tang thu nhap cua chu so hiru mot cach vfing chic. N hi quan ly tiu chinh dua ra cac quyet dinh vi lpi ich c&ft cic c6 ddng cua doanh 20 nghiep. Vi vay, de lam ro muc tieu quan ly lai chinh. can phai tra loi mot cau hoi co ban hem: theo quan diem cua co dong, mot quvet dinh quan ly tai chinh tot la gi? r Neu gia sir cac co dong mua c6 phieu vi ho tim kiem lai ich tai chinh thi khi do, c£u tra loi hien nhien la: quyet dinh tot la quyet dinh lam tang gia tri thi truong cua cd phieu, con quyet dinh yeu kem la quyet dinh lam giam gia tri thi truong cua co phidu. Nhu vSy, nha quan ly tai chmh hanh dong vi lai fch tot nhS't cua cd dong bang cac quyet dinh lam tang gia tri thi trucmg cd phieu. Muc tieu cua quan ly tai chmh la toi da hoa gia tri hien hanh tren mot co phieu, la tang gia trj cua doanh nghiep. Do do, phai xac dinh duoc k£ hoach dau tu va tai trp sao cho gia tri co phieu co the duoc tang len. Tren thuc te, hanh ddng cua nha quan ly vi lpi ich tot nha't cua co dong phu thu6c vao hai y£u 16. Thit nhat, muc tidu quan ly co sat vdi muc tieu cua cd d6ng khong? Didu nay lidn quan tdi cach khen thucmg, trp ca'p quan ly. Thit hai, nha quan ly co the bi thay the neu ho khong theo dudi muc tieu cua cd dong? Va'n de nay lien quan toi hoat ddng kidm soat cua doanh nghiep. Nhu vay, du the nao, nha quan ly cung khong thd hanh ddng khac dupe, ho co d iy du ly do de dem lai lpi ich cho cac cd ddng. * Tac dong cua thue Trudc khi dua ra bat ky m6t quyd't dinh tai chmh nao, nha quan ly tai chmh ludn tmh tdi tac dong cua thue, dac bifit la thu£ thu nhap doanh nghiep. Khi xem xet mdt quyet dinh diu tu, doanh nghiep phai tmh tdi lpi ich thu dupe tren co sd dong tien sau thud' do du an tao ra. Hem nua, tac dong cua thud' din dupe phan ti'ch ky ludng khi thid't lap co ca'u von cua doanh nghidp. Boi le, khoan np cd mdt lpi thd nhat dinh vd chi phi so vdi vdn chu sd hffu. Ddi vdi doanh nghidp, chi phi tra lai la chi phi giam thue. Vi thue la mdt cdng cu quan ly vT md cua Chmh phu ndn thong qua thud, Chmh phu cd th£ khuyen khi'ch hoac han che tidu dung va d^u tu. Cac doanh nghidp can can nhac, tmh toan 21 dc dieu chinh cac qu\cl dinh lai chinh cho phu hap. dam bao duac lai ich cua cac co dong. Ngoai ra. irong quan ly lai chinh noi chung va quan ly lai chinh doanh nghiep noi rieng, nguyen lac hanh vi dao due va trach nhiem doi vai xa hoi co vi tri toi quan trong. Hanh vi dao due co nghTa la viec lam dung dan. Mac du kho co the dinh nghTa duac “viec lam dung dan”, nhung m6i nguai co mot thuoc do gia tri de lam ntin tang cho hanh vi cua minh, dieu gi dung de’ lam. Trong mot chimg muc nao do, co the’ coi luat le. quy tac phan anh tieu chuan xu su trong xa hoi ma nha quan Iv tai chinh phai tu&n theo. Nhung hanh vi vo dao dure se lam mat nidm tin, ma thieu nidm tin thi doanh nghiep khong the thuc hien dupe hoat dong kinh doanh. Ben canh do, nha quan ly tai chinh doanh nghiep cung can co trach nhiem doi vai xa hoi ngoai viec t6i da gia tri tai $an cho cac c6 ddng. 1.8. B 0 MAY QUAN LV TA I C H lN H Quan ly tai chinh la hoat dong co tam quan trong s6 mdt trong hoat dong cua doanh nghiep. Quan ly tai chinh thudng thuoc vd nha lanh dao cap cao cua doanh nghiep nhu pho tfing giam dd'c thti nhat hoac giam doc tai chinh. Doi khi chinh l6ng giam doc lam nhiem vu cua nha quan ly tai chinh. Trong cac doanh nghiep lPn, cac quyet dinh quan trong ve tai chinh thudng do mot uy ban tai chinh dua ra. Trong cac doanh nghidp nho, chinh chu nhan - tong giam doc dam nhan quan ly hoat dong tiu chinh cua doanh nghiep. Ben canh do la ca mot bo may- Phong, ban tai chinh vdi k£ toan truong, ke toan vien, thu quy- phuc vu nharn cung d p thong tin phuc vu cho qua tr'rnh ra quyet dinh mot cach chinh xac va kip thefi va giup giam doc tai chinh didu hanh chung hoat dong tai chinh cua doanh nghidp. Phdng, ban tdi chinh cd nhiem vu: 22 Tren ca sa luat va che do quan ly tai chmh cua Nha nude, x£y dung che do quan ly tai chinh thi'ch hap vai doanh nghiep cu the. Lap ke hoach tai chinh d6ng thai va thong nhat vai ket qua san xuat - kinh doanh cua doanh nghiep. Lira chon cac phuang thurc huy dong von va dau tu co hieu qua nhat. T6 chuc thanh toan kip thai, day du, dung han va dung che do cac khoan ng va don doc thu ng. To chuc phan ti'ch tai chinh doanh nghiep va kiem tra tai chinh. Tham gia xay dung gia ban va thiet lap cac hgp dong kinh te vdi khach hang. Trong giao trinh nay, cac tac gia dd cap toi cac va'n dd ca ban nha't, chung nha't ve quan ly tai chinh cua mot doanh nghiep trong nen kinh te thj trucmg va chu trong nhieu han tai hinh thai t6 chuc kinh doanh kha quan trong va ph6 bien hien nay - do la cong ty c6 phan. Hoat dong quan ly tai chmh doanh nghiep can dugc tuan theo nhung nguydn tac nha't dinh va thucmg hudng vao nhung khi'a canh chu ydu nhu: tam voc, quy mo phat trien doanh nghiep, cac hinh thiic nam giur tai san cua doanh nghidp, thanh phan va kd't ca'u nguon tai tro cua doanh nghidp... Day chrnh la cac n6i dung se dugc de cap trong tumg chucrng cu the cua giao trinh. 23 CAU HOI ON TAP Vi tri cua tai chmh doanh nghiep trong he thong tai chinh? Co so ndn tang cua hoat dong tai chmh doanh nghiep? Muc tidu nghien curu tai chinh doanh nghidp? Khai nidm tai chmh doanh nghidp va cac quan hd tai chinh doanh nghidp? N6i dung co ban vd quan ly tai chmh doanh nghidp? Nhan xet vd co che quan ly tai chinh d6i vcri cac doanh nghidp Vidt Nam hidn nay. Nguydn tac quan ly tai chmh doanh nghidp? Lidn he thtfc tidn Vidt Nam. 24 Chitdng 2 Q U A N LY THU CHI TRONG D O A N H NGHIEP 2.1. QUAN L f DOANH THU, CHI PHI VA LO I NHUAN KINH DOANH 2.1.1. Doanh thu cua doanh nghiep Can cti vao ngu6n hinh thanh, doanh thu cua doanh nghiep bao g6m: - Doanh thu tur hoat ddng kinh doanh. - Doanh thu ttir hoat dong tai chmh. - Doanh thu tit cac hoat dong bat thudng khac. Doanh thu cua doanh nghiep co y nghTa rat Ion doi vdi toan bd hoat d6ng cua doanh nghiep, dac biet la doanh thu tit hoat ddng kinh doanh, n6 dam bao trang trai cac chi phi, thuc hien tai san xua't, thuc hien nghla vu vdi Nha nude. Doanh thu ban hang thudng chid'm ty trong 1dm trong doanh thu tur hoat dong kinh doanh cua doanh nghiep. Doanh thu ban hang la toan bo tien vd tidu thu san pham va cung cap dich vu cho khach hang, san pham duoc coi la kd't thuc qua trinh tieu thu khi don vi mua cha'p nhan tra tidn. Doi vdi cac loai hinh doanh nghidp khac nhau, ndi dung xac dinh doanh thu khac nhau. + Dd'i vdi cac cd sd san xua't, khai thac, chd' bid'n; doanh thu la toan bd tidn ban san pham, nua thanh pham, bao bi, nguydn vat lidu... + Ddi vdi nganh xfty dung, doanh thu la gi£ tri cdng trinh holkn thanh ban giao. 25 + Doi vdi nganh van tai. doanh thu la tien cuoc phi + Doi vai nganh thuang nghiep. an uong. doanh thu la tien ban hang. -v. + Doi vai hoat dong dai ly, uy thac, doanh thu la tien hoa h6ng. + Doi vai nganh kinh doanh. dich vu-. doanh thu la tien dich + Doi vai hoat dong kinh doanh tidn te, doanh thu la s6 chenh lech giua lai cho vay vai lai huy dong. + Doi \o i hoat dong bao hiem, doanh thu la so tien bao hidm khach hang mua. + Doi vai hoat dong cho thue, doanh thu la loan bo tidn thue. + Doi vai hoat dong bidu didn van hoa, nghe thuat, the due thd thao, doanh thu la tien ban ve. 2.2. CH I PH I KINH DOANH 2.2.1. Chi phi san xuat Trong qua trinh san xua't- kinh doanh, doanh nghidp phai tieu hao cac loai vat tu, nguydn vat lidu..., hao m&n (kh£u hao) may moc thiet bi, tra luong... Do la cac chi phi ma doanh nghidp phai bo ra Ai dal duoc muc tieu kinh doanh. Do vav, co thd noi chi phi san xu5t cua mPt doanh nghiep la bie’u hien bang tidn toan bd cac hao phi vd vat chat va ve lao dong ma doanh nghidp phai bo ra d£ saji xuit san pham trong mot thai kv nha't dinh; cac chi phi nay phat sinh hang ngay gin lien voi time vi tri san xu£t, timg san ph£m va loai boat dong san xuat- kinh doanh, cho ndn viec t6ng hop tinh toan chi phi san xuat can dupe tien hanh trong timg khoang thdi gian nh£t dinh. khong phan biet cac san pham san xuat dai hotel thinh hay chua hoan thanh. Dd quan ly va kiem tra ch fed £ vide thuc hidn cac dinh muc chi phi, tmh toan dupe kdt qtnjAJIabi) chi phi d 26 timg bp phan san xuat va toan xf nghiep. Can phai tien hanh phan loai chi phi san xuat. Phan loai chi phi san xuat co tac (Jung de kiem tra va phan ti'ch qua trinh phat sinh chi phi va hinh lhanh gia thanh san phiin. Co nhieu cadi phan loai chi phi san xuat: - Phan loai chi phi san xua't theo yeu to, itfc la sap xep cac chi phi co cung tinh chat kinh te vao mot loai; m6i loai la mot yeu to chi phi; iheo cach phan loai nay chi phi san xua't bao gom 3 nhom yeu to: + Chi phi vat tu + Luang cong nhan true tiep. + Chi phi san xuat chung - Phan loai chi phi san xua't theo khoan muc tmh gia thanh. Cach phan loai nay dua vao cong dung kinh te dia diem, phat sinh cua chi phi dd sap xep chi phi thanh nhirng khoan muc nhat dinh. - Phan loai chi phi san xua't thanh chi phi c6' dinh va chi phi bien ddi. - Phan loai chi phi san xua't thanh chi phi co ban va chi phi chung. Dd quan ly t6't chi phi, ngoai phan loai chi phi cac doanh nghidp can phai xem xet ket ca'u chi phi san xua't dd xac dinh ty trong va xu hudmg thay ddi trong mdi loai chi phi san xua't. Kd't ca'u chi phi san xua't la ty trong giua cac yeu to chi phi trong tdng s6 chi phi san xua't. Cac doanh nghiep trong cung mot nganh va giua cac nganh khac nhau co kd't ca'u chi phi san xua't khac nhau. C6 nhi6u nhan 16 anh hucmg tori ket ca'u chi phi san xua't, trong do nhung nhan to chu yeu la: dac didm san xua't cua timg doanh nghiep, cac giai doan san xua't khac nhau, trinh dd ky thuat, trang thiet bi, loai hinh va quy m6 san xua't, dieu kien tu nhidn, cong tac td chirc, quan ly... Muc tidu nghidn cuu kd't ca'u chi phi san xua't nham: 27 + Xac dinh tv trong va xu hudng thay d6i cua time vdu t6 chi phi san xuat. + Kiem tra gia thanh san pham va xac dinh nhiem vu cu thi cho viec phan dau ha gia thanh san pham. 2.2.2. Chi phi liru thong san pham Trong san xuat hang hoa theo ca che thi truong viec tidu thu san pham doi vdi mot doanh nghiep la het sue quan trong. Kh6i luong san pham hang hoa tieu thu anh hudng quyet dinh tai quy mo san xuat kinh doanh. De thuc hien viec tieu thu san pham doanh nghiep phai bo nhirng chi phi nha't dinh. Chi phi' luu thong san pham bao g6m chi phi true tiep ddn viec tieu thu san pham va chi phi marketing. - Chi phi' true tiep tieu thu san pham: dong goi, bao bi, van chuyen, bao quan... - Chi phi marketing: didu tra nghien cuu thi truong quang cao, giai thieu san pham, chi phi bao hanh... 2.23. Gia thanh san pham .Nghien cuu chi phi san xua't chua cho ta biet luong chi phi can thid't cho vide hoan thanh san xuat va tidu thu mdt loai san pham nha't dinh. Hon nua trong hoat ddng kinh doanh, khi quydt dinh lua chon phuong an kinh doanh mdt loai san pham nao d6 doanh nghidp can phai tinh den luong chi phi bo ra dd san xuat va tidu thu san pham do. Do vay doanh nghidp din phai xac dinh gia thanh san pham. Gia thanh san pham la bieu hien bang tien toan bo chi phi cua doanh nghidp de hoan thanh viec san xu£t va tidu thu mdt loai san pham nhat dinh. Giua gia thanh san pham va chi phi san xuat cd su gidhg nhau va khac nhau, chi phi san xuat hop thanh gia thanh phim. Nhung khong phai toan bd chi phi san xuat phat sinh trang ky dda duac tmh vao gia thanh san pham trong ky. Gia thanh san bidu 28 lnen luong chi phi dd hoan thanh viec san xuai va tieu thu mot don vi hay mot khoi luong san pham nhat dinh, con chi phi san xua't va luu thong san pham the hien so chi phi ma doanh nghiep bo ra de san xua't va tieu thu san pham trong mot thdi ky nhat dinh. Trong pham vi san xua't va tieu thu san pham co the phan biet gia thanh san xua't san pham va gia thanh tieu thu san pham. Gia thanh san xuat san pham (doi vdi san pham xay dung la gia thanh thi cong) bao g6m toan bo chi phi bo ra de’ hoan thanh viec san xua't san pham. Gia thanh tieu thu san pham hang hoa con duoc goi la gia thanh toan bp san pham bao g6m toan bo chi phi dd hoan thanh viec san xua't va tidu thu san pham. Tren goc do ke hoach hoa, gia thanh san pham cua doanh nghidp dupe phan bidt thanh gia thanh kd' hoach va gia thanh thuc te. Cac doanh nghidp hoat dong trong co chd thi trircmg bu6c phai quan tam toi viec giam chi phi, ha gia thanh san pham. Ha gia thanh san pham la didu kien co ban dd doanh nghidp thuc hien tot viec tieu thu san pham, doanh nghidp co thd ha gia ban dd’ tidu thu va thu hoi von nhanh. D6ng thdi ha gia thanh la yeu t6' quan trong de’ tang lpi nhu$n. Ha gia tanh san pham trong ky xac dinh cho nhirng san pham so sanh dupe thong qua 2 chi tidu: rmic giam gia thanh va ty Id ha gia thanh san pham. + Muc giam gia thanh: Goi Az: la mure giam gia thanh cua san pham so sanh dupe. Q h: la lirpng san pham loai i ky bao cao. z,,: la gia thanh san pham loai i ky bao cao. z^: la gia thanh san pham loai i ky g6'c. Ta co: Az = Z Q y (z u ~ Z0/) / = 1 29 Trong do n: sd loai san pham so sanh duoc. Rieng doi vdi san pha’m xay dung co ban ngudi ta chi so sanh gia thanh thuc te vdi gia thanh ke hoach hoac gia thanh du toan cua khoi lirong san pham trong cung 1 ky. Cac nhan to dd anh hirdng tdi chi phi san xuat va gia thanh san pham doanh nghidp. + Su tien bo cua khoa hoc ky thuat va cong nghe. + Td chuc lao dong khoa hoc va chien luoc sir dung con ngudi. + To chuc quan ly san xua't kinh doanh va tai chinh. 2.2.4. Chi phi hoat dong kinh doanh Chi phi hoat dong kinh doanh bao gom cac chi phi cd lido quan den qua trinh hoat dong kinh doanh cua doanh nghiep. - Dua^yao tinh chat cac yeu td' chi phi: chi phi hoat ddng kinh doanh duoc chia thanh cac loai sau: + Chi phi nguyen lieu, vat lidu, nhidn lidu, ddng luc (goi tit la chi phi vat tu). + Chi phi kha'u hao tai san co' dinh (KHTSCD) + Chi phi KHTSCD dupe xac djnh dua vao nguydn gia TSCD cin tinh kha'u hao va ty le KHTSCD. + Chi phi tien luong va cac khoan phu c£p co fuih chit luong. + Chi phi bao hiem xa hoi, bao hidm y te va kinh phi cdng doan. + Chi phi dich vu mua ngoai. + Thue' va cac khoan chi khac. - Dua vao ndi dung cac yeu td chi phi: chi phi hoat ddng kinh doanh dupe chia thanh cac khoan muc chi phi true ii£p va chi phi gian tiep. 30 + Chi phi san xuat. + Gia san xuat + Gia von hang ban + Chi phi ban hang. Gom cac chi phi phat sinh trong qua trinh tieu thu san pham hang hoa va dich vu nhu: tidn luong, cac khoan phu ca'p phai tra cho nhan vien ban hang, tiep thi, dong goi, bao quan... khau hao TSCD, chi phi vat lieu, bao bi, dung cu, do dung, chi phi dich vu mua ngoai, chi phi bao hanh, quang cao... + Chi phi quan ly doanh nghiep, g6m cac chi phi quan ly kinh doanh, quan ly hanh chinh va cac chi phi chung cac co lien quan tdi toan bo hoat d6ng kinh doanh cua doanh nghiep nhu: tidn luong va cac khoan phu c£p tra cho Ban giam doc va nhan vien quan ly ci cac phong ban, chi phi vat lidu de’ dung cho van phong, KHTSCD dung chung cho doanh nghidp, cac khoan thue, le phi, bao hiem, chi phi djch vu mua ngoai, cac chi phi khac chung cho toan doanh nghidp nhu: lai vay, du phong phi kiem toan, tiep tan, tiep khach, cong tac phi... 2.2.5. Chi phi hoat dong tai chinh va chi phi bat thucmg - Chi phi hoat ddng tai chinh bao g6m: chi phi lidn doanh lien ket, chi phi thud tai san, chi phi mua, ban chung khoan... - Chi phi bat thucmg bao g6m: Chi phi nhupng ban thanh ly TSCD, gia tri t6n that sau khi da giam trir va chi phi bat thucmg khac. 2.3. T H u £ VA CA CH TIN H THUfc TR O N G DOANH N G HlfcP Doi vdi doanh nghiep, thud' la mot khoan chi cua doanh nghiep. Vi vay khi quyet dinh phucmg an kinh doanh, doanh nghiep phai tinh tdi cac khoan thud' va tidn thue phai ndp cho mat hang va nganh ngh£ du dinh kinh doanh. Trong m6i doanh nghiep, thu£ dupe tinh bat dau tit khi 31 doanh nghiep co doanh thu (thue doanh thu. V A T ) tiep do la thue thu nhap doanh nghiep va cac khoan thue khac sau khi phan phoi ket qua. Nhir vay, m6i doanh nghiep thong thuang phai tinh. nop cac khoan thue sau. 2.3,1. Thue gia tri gia tang (VAT) Luat thue gia tri gia tang, bat dau co hieu lire tu nam 1999 6 Viet Nam. VAT dupe tinh theo 2 cach, hoac theo phucmg phap kha'u trir hoac theo phucmg phap tinh true tiep trfin gia tri gia tang. - Theo phucmg phap khau tru: So thue phai ndp bang thu£ gia triv ia tang dau ra (thu ho) tru thue gia tri gia tang dau vao (nop h£>). VAT nop _ VAT _ VAT trong ky thu h6 N6p hd VAT thu ho duac tinh bang cach la'y thu£ sua't VAT nhan vai doanh thu. Hay VAT dau ra bang gia tinh thu£ cua hang hod, dich vu ban ra nhan vdi thue sua't. Trong do, gia tinh thudf la gii ban chua co thue gia tri gia tang. VAT ndp h6 duoc tmh bang cach lay thu£ su^t VAT nhan vdri chi phi mua. Hay VAT dau vao bang t6ng s6 thu£ gia tri gia tang da thanh toan duac ghi tren hoa dem gia tri gia tang mua hang hoa djch vu hoac chung tCr nop thu£ gia tri gia tang h&ng hoa nhap khau. Vf du: Mot san pham duoc san xuat ra phai trai qua cac cong doan sau day: B6ng -> Seri —► Vai -► Ao I I I i Gia tri 40 Gia tri 50 Gia tri 70 G fctttf) Cho biet cac gia tri tren chua c6 VAT. VAT tho£ suit 10% cho ca mua va ban. Ta tinh VATidrfhtwrr 32 - Co so san xuat bong nop thue 40 x 10% = 4 - Co so san xua't spi nop thue: 50 x 10% - 40 x 10% = 1 - Co so san xua't vai nop thue: 70 x 10% - 50 x 10% = 2 - Co sd san xuat ao nop thue: 80 x 10% - 70 x 10% = 1 Vay tdng VAT phai nop: 4+l+2+l=80x 10% = 8. - Co nghTa la ngudi tieu dung ao phai chiu thue 8 va 4 co sd tren phai nop thue cung la 8. Phuong phap khau tru duoc ap dung ddi vdi moi loai hinh doanh nghiep trir cac co sd nop thue theo phuong phap tmh true tiep va cac co sd khong thuoc dien tmh thue gia tri gia tang. - Theo phuong phap tinh true tiep. Sd thud' phai ndp bang gia tri gia tang cua h&ng hoa, dich vu nhan vdi thue sua't thud gia tri gia tang. Gia tri gia tang bang gia thanh toan cua hang hoa dich vu ban ra tri* gia thanh toan cua hang hoa, dich vu mua vao tuang ting. 2.3.2. Thue tieu thu dac biet Vd ban chat giong VAT, nhung khac vdi thud nay d cac ndi dung sau: - Thud' tidu thu dac bidt ap dung thue sua't cao va chi thu trdn nhung mat hang co ti'ch luy ldn va xet tha'y cdn phai han ch£ kinh doanh, nhap khau hoac tidu dung. - Thue tidu thu dac bidt chi thu mot lan d khau san xua't trong nude hoac nhap kh£u. 2.3.3. Thue thu nhap doanh nghiep Thud thu nhap doanh nghidp la thud' thu trdn lcri nhuan doanh nghidp; thud sua't dupe quy dinh theo thud' sua't ty Id cd dinh khdng phan bidt ngarni nghe kinh doanh. Phucmg phap xdc dinh: 33 Muc thue nop _ Thu nhap Thue suat trong ky chiu thue thue TNDN Thu Thu nhap Thu nhap tir Thu nhap tu nhap = tu hoat * hoat dong tai ♦ hoat ddng chiu thue Jong KD chinh knac Cach xac dinh thu nhjp chiu thue co the’ duoc bieu dien qua so do duong thang nhu sau. 1----------1----I-—I— \------1 A B C D' D E AB: Gia thanh san pham BC: Chi phi ban hang va quan ly CD: Thue DE: Lai sau thue (lai rong). Neu D'D la thue TNDN => D E thu nhap chiu thue. 2.3.4. Thue khac (xem luat thue hien hanh) 2.4. LO I NHUAN VA PHAN P H O l LO I NHUAN - Loi nhuan cua doanh nghiep dupe xem xet a day la lpi nhuan sau thue, no bao gom lpi nhuan sau thue tu hoat d6ng kinh doanh, hoat dong tai chinh va cac hoat dong khac. + Lpi nhuan hoat dong kinh doanh la khoan chfinh lech giua tdng doanh thu ban san pham, hang hoa, dich vu tru di chi phi hoat dong kinh doanh. bang lpi nhuan trudc thue tir hoat dong kinh doanh trir di thue thu nhap doanh nghiep. + Lpi nhuan cua hoat dong tai chmh la chenh lech giua doanh thu hoat dong tai chinh va chi phi hoat dong tai chinh, bao g6m cac hoat dong cho thue tai san, mua, ban trai phieu. chung khoan, mua ban ngoai te, lai tidn gui ng&n hang, lai cho vay, lai c6 phan va lai do gop von lien doanh. + Lpi nhuan cua hoat dong khac la chfinh Idch giua doanh 34 thu tu hoat dong khac va chi phi tir hoat dong khac, bao g6m cac khoan phai tra khong co chu no thu h6i lai, cac khoan np kho doi da dupe duyel, nhupng ban tai san... sau khi da trir di chi phi' tucmg ung. - Phan phd'i lpi nhuan Phan phoi lpi nhuan nham muc dich chu yeu tai dau tu mo rong nang lire hoat dong san xuat kinh doanh, bao toan va phat trien von cua doanh nghiep, khuyen khlch ngudi lao dong nham nang cao hieu qua hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. Lpi nhuan sau thue, sau khi chi tra cac khoan nop phat va cac khoan phai tra khac neu co, dupe trich lap cac quy doanh nghiep: nhu quy dau tu phat trien, quy du phong tai chrnh, quy du phong trp c^'p mat viec lam, quy khen thudng va phuc lpi. V£ nguyen tac, lpi nhuan doanh nghiep dupe chia lam 2 phdn, 1 phdn dem chia va phan khong chia. Ty 16 ph£n dem chia va khong chia, cung nhu ty le hlnh thanh cac quy doanh nghiep tuy thuoc vao chinh sach cua Nha nude (doi vdi doanh nghiep Nha nude) chinh sach chia lai cd phan cua dai hdi c6 ddng (doi vdi cdng ty co phan) d mdi nude, tuy timg thdi ky nha't dinh. 6 Viet Nam hien nay, lpi nhuan sau thue cua cac doanh nghidp Nha nude dupe phan phd'i theo Nghi dinh 199/2004/ND CP ngay 03 thang 12 nam 2004 ban hanh Quy ch£ quan ly tai chinh cua cdng ty nha nude va quan ly vdn nha nude d£u tu vao doanh nghiep khac. Cu the’ theo trinh tu nhu sau: Dieu 27. Phan phoi loi nhuan: 1. Lpi nhuan thuc hien cua cdng ty sau khi bu dap 16 nam trudc theo quy dinh cua Luat thue' TNDN va ndp thue' TNDN dupe phan phd'i nhu sau. a.Chia lai cho cac thanh vien gop vdn lien k£t theo quy dinh cua hpp ddng (nfi'u c6). 35 b. Bu Jap cac khoan 16 cua cac nam trudc da het ihoi nan duoc tru vao lpi nhu-n trudc thue. c.Trich 10% vao quy du phong tai chmh, khi so du quy bang 25% von uieu le thi khong trich liiia d Trich lap cac quv dac biet tCr lpi nhuan sau thue theo ty le da duoc nha nude quy dinh doi vdi cac cong ty dac thu ma phap luai quy dinh phai trich lap. e.Sd con lai sau khi lap cac quy quy dinh tai diem a, b. c. d noi tren duoc phan phoi theo ty le giua von nha nuoc dau tu tai cong ty va von cong ty tu huy dong binh quan trong nam. Von do cong tv tu huy dong la so tidn cong ty huy dong do phat hanh trai phieu. tin phieu, vay cua cac td chuc, ca nhin trong va ngoai nuoc tren co so cong ty tu chiu trich nhiem hoan tra ca goc va lai cho nguoi cho vay theo cam ket, trir cac khoan vav co bao lanh cua Chinh phu. Bo Tai chinh va cac khoan vay dupe hd tro lai suat. 2. Pliin lpi nhu^n dupe chia theo von nha nuoc ddu tu dupe dung de tai dau tu bd sung von nha nude tai cong ty nha nuoc. Truong hpp khdng can thiet bo sung von nha nuoc tai cong ty nha nuoc. dai dien chu so huu quvet dinh dieu dong ve quy dip trung de dau tu vao cac cong ty khac. Thu tucmg chinh phu quyet dinh thanh lap quy nay. 3. Lpi nhuan dupe chia theo vdn tu'huy ddng dupe phan phoi nhu saiv a.Trich tdi thieu 30% vao quy dau tu phat trien cua cdng ty. b. Trich toi da 5% lap quy thudng Ban quan ly dieu hanh cdng ty. Muc trich mdt nam khong qua 500 trieu ddng (ddi vdi cdng ty cd hoi dong quan tri) va 200 trieu ddng (ddi vdi cdng ty khong cd hoi ddng quan tri) vdi dieu kien ty suflit lpi nhuAn thuc hien trudc thue tren vdn nha nude tai cdng ty phai b&ng hoac Idn hon ty suat lpi nhuan ke hoach. c. Sd lpi nhuan con lai dupe phan phdi vao qay khen 36 thudng, phuc lai cua cong ty. Mac trich vao mdi quy do Hoi dong quan tri hoac Giam doc^cong ty khong co hoi dong quan tri quyet dinh >au khi tham kha^o y kien cua Ban chap hanh Cong doan cong ty. 4. Dai dien chu so huu quyet dinh ty le trich cu the cua cac quy dau tu phat trien va quy^hen thadng ban quan ly didu hanh cdng ty tren ca sa de nghi cua Hoi dong quan tri (doi vcri cong ty co hai d6ng quan tri) hoac giam doc (ddi vai cong ty khong co hdi ddng quan tri). 5. Doi vcri cdng ty nha nude hoat dong trong llnh vuc doc quyen duac trich tdi da khdng qua 3 thang luong thuc hidn cho 2 quy khen thuang va phuc lai. Sd lai nhuan con lai sau khi trich quy phuc loi va khen thuang duac b6 sung vao quy d3u tu phat trien cua cdng ty. 6. Ddi vcri cdng ty thanh lap mdi trong 2 nam lidn k6 tir khi cd lai neu phan phoi lai nhuan nhu tren ma 2 quy khen thuang va phuc lpi khdng duac 2 thang luong thuc hidn duac giam phan trich quy dau tu phat trien dd dam bao du 2 thang luong cho 2 quy nay. Mire giam tdi da bang toan bo sd trich quy dau tu phat tri£n trong ky phan phd'i loi nhuan cua nam dd. 7. Doi vdi cdng ty nha nude duoc thiet kd' va thuc t£ thudng xuyen, on dinh cung ca'p san pham, dich vu cdng ich do nha nude dat hang hoac giao ke hoach khi phan phd'i lpi nhuan nhu tr£n ma khdng du trich quy khen thucmg va phuc lpi theo 2 thang luong, thuc hien nhu sau: a.Truomg hop lai it cdng ty dupe giam trich quy d£u tu phat tridn, giam phan lpi nhuan dupe chia theo vdn nha nude di cho du 2 thang luong cho 2 quy. Neu giam toan bo so tien trdn ma van khdng chua du 2 thang luong cho 2 quy thi se dupe Nha nude trp ca'p cho du. b. Trucmg hop khdng cd lai thi Nha nude se trp ca'p du dd trich lap 2 quy khen thucmg, phuc lpi bang 2 thang lucmg. 37 Dieu 28. Muc dich su dung cac quy: 1. Quy du phong tin chinh duoc dung de: a.Du dap nhung ion that, thiet hai ve tai san, cong no khong doi duoc xay ra trong qua trinh kinh doanh b. Bu dip khoan 16 cua cong ty theo quyet dinh cua Hoi d6ng quan trj hoac dai dien chu so hiru. 2. Quy dau tu phat tri£n dupe dung de bo sung vdn dieu le cho cong ty. 3. Quy khen thucmg dupe dung de: a.Thucmg cucn nam hoac thucmg ky tren co so nang suat lao dong va thanh ti'ch cong tac cua moi can bp. cong nhan vien trong cong ty nha nuoc. b. Thuang dpt xuat cho nhung ca nhan. tip the trong cong ty nh£i nuoc. c.Thuang cho nhirng ca nhan va don vi ngoai cong ty nha nuPe co dong gop nhieu cho hoat dong kinh doanh, c&ng tac quan ly cua c6ng ty. Muc thudng theo quy dinh tai diem a, b, c khoan nay do T6ng giam doc hoac giam doc quyet dinh. Rieng diem a can co y kien cua cong doan cong ty truoc khi quyet dinh. 4. Quy phuc lpi dupe dung de: a.Dau tu xay dung hoac sua chua cac cong trinh phuc loi cua cong ty. b. Chi cho cac hoat dong cua phuc lpi cdng cong cua tap th6 cdng nhan vien cong ty, phuc lpi xa hoi. c.Gop mot phan von de dau tu xay dung cac cdng trinh phuc lpi chung trong nganh hoac vdi cac dem vi khac theo hpp ddng d. Ngoai ra, co the sir dung mot phan quy phuc loi d^ tro cap kho khan dpt xuat cho nhiimg ngudi lao ddng k£ ca nhung trucmg hpp va huu, ve mat sure, lam vao hoan kho khan. 38 khong ntii ntf(mg tua. hoac lam cong tac tir thien xa hot. Vice sir dung quv phuc loi do Hoi dong quan tri hoac giam doc (doi vdi cong ty khong c6 hoi dong quan tri) sau khi thain khao y kien ciia cong doan cong ty. 5. Quv thudng ban quan ly dieu hanh cong ty duoc sir dung de thucmg cho Hoi dong quan tri, ban giam doc cong ty. Muc thucmg do dai dien chu so huu quyet dinh gan vdi hieu qua hoat dong kinh doanh cua cong ty, tren co sd de nghj cua chu tich Hoi dong quan tri hoac giam doc (ddi vdi cong ty khdng co hoi ddng quan tri). 6. Viec sir dung cac quy ndi tren phai thuc hien cdng khai theo quy che cdng khai tai chmh, quy che dan chu d ca sd va quy dinh cua nha nude. 7. Cdng ty chi duac chi cac quy khen thudng, phuc loi, quy thudng ban quan ly dieu hanh cdng ty sau khi thanh toan du cac khoan no va cac nghla vu tai san khac den han tra. 2.5. QUAN LY NGAN QUY DOANH N G H I$P Nghien cuu thu nhap, chi phi va ket qua kinh doanh chua cho biet ducre kha nang thanh toan, chi tra cua doanh nghidp trong tfoig thdi ky ngan han (hang thang). Vi vay can thiet phai nghien ctiu ngan quy doanh nghiep. Nghien curu ngan quy doanh nghiep giup xac dinh cac luong tien vao, ra, cac khoan phai thu, phai tra phat sinh trong ky, ddng thdi lap ke hoach tai chmh ngan han, du bao cac luong thu., cbi phat sinh trong cac thang, nhu cau va kha nang tien mat, de chu ddng trong dau tu hoac huy dong von tai tra. 2.5.1. Thu ngan quy Can cti vao nguon hinh thanh thu bang tien trong doanh nghiep, thu ngan quy doanh nghiep bao gom: - Thu bang ti£n til hoat ddng kinh doanh. 39 - Thu bang tidn tu hoat dong d^u tu. tai chinh - Thu bang tien tir cac hoat dong khac. Trong do, thu bang tidn tir doanh thu ban hang cua hoat dong kinh doanh la nguon thu chu yeu cua doanh nghiep. ve ly thuyet, ngu6n thu nay tinh theo cong thurc: Thu bang tiSn _ Phai thu + Doanh thu ban Phai thu trong ky ” dau ky hang trong ky cuti ky Doanh thu = ban hang trong ky ChSnh I6ch khoan ph£i thu Phai thu dau va cuoi ky duoc the hien va phan anh a hai thai diem ben tai san cua BCDKT. Doanh thu ban hang trong ky duoc th<£ hien va phan anh trong bao cao ket qua kinh doanh. Trdn thuc te nguoi ta thuang su dung phuong phap bang dd xac dinh thu b&ng tidn tu hoat dong kinh doanh theo m£u sau: Bieu 2.1 Dem vi STT Thang Chi tieu 1 Thuthangm 2 Thu thang m + 1 Thu khoan phai thu DK Cdng 1 2.... 12 Du BCOKT 31/12 - Thu lhang m la so tien thu duoc ngay thang phat sinh doanh thu. - Thu thang m + 1 la so tien thu dupe 6 thang sau cua thing phat sinh doanh thu... 40 Vi du: Tai lieu ca sa thuang nghiep MINH HOA + Doanh ihu 3 thang dau nam N + 1 lan lum la 210; 200 va 200 trieu d6ng + Khach hang tra tidn theo phuong thuc 50% tra ngay bang tidn, so con lai thanh toan sau 1 thang (vao thang sau). + Phai thu diu nam N +1: 80 trieu d6ng va thu vao thang 1 nam N + 1 Du vao mHu bang trdn, ta xac dinh thu bang tidn tir doanh thu ban hang 3 thang d£u nam N +1 nhu sau: Bieu 2.2 Dcrn vi: Trieu ddng Chi tidu 1 2 3 Du BCOKT 31/3 1 Thu thang m 105 100 100 2 Thu thang m + 1 105 100 3 Thu kho3n Phii thu 80 100 Cdng 185 205 200 100 Nhin vao dong cdng cua bang tmh trdn ta tha'y kha nang thu bang tidn tir doanh thu ban hang cac thang cua doanh nghidp nd'u ta bidt duac chi bang tien tirong ung thi ta co the can ddi ngan quy xi nghidp cac thang dd chu ddng tim ngu6n tai trp (thu < chi) hoac kha nang d£u tu ngan han (thu > chi) 2.5.2. Chi ngan quy xi nghiep Can cu: vao ddi tuang chi tidu trong doanh nghidp, chi ngan quy bao gdm: - Chi cho hoat ddng kinh doanh. - Chi cho hoat d d r? d£u tu, tai chmh. - Chi cho hoat ddng khac. Trong dd chi bang tidn cho hoat ddng kinh doanh la khoan 41 chi tieu chu yeu va bao gdm cac nhom sau: + Chi bing tien mua hang (.vat tu. tai san. hang hoa) Vd ly thuyet. chi tang tien mua hang theo cong thiic: Chi bang tien trong ky Phai tra ngiroi ban dSu ky Chi mua hang trong ky Chi mua hang _ Phai tra trong ky ngiroi ban trong ky Chfenh lech khoan phai tra ngudi ban Phai tra ngudi ban dau va cuoi kv dupe the hien va phan anh tai 2 thdi diem ben nguon von cua BCDKT, chi mua hang trong ky dupe the hien va phan anh trong bao cao ket qua kinh doanh trong ky. Tren thuc te ngudi ta cung thudng su dung phuong phap bang de xac dinh chi bang tien mua hang trong ky. MSu va noi dung cac chi tieu trong bang tucmg tu nhu bang thu ng&n quy xi nghiep tir doanh thu ban hang. Bieu 2.3 Dan vi TT Chi ti6u 1 2 ... 12 Du BCDKT 31/12 1 Chi mua thang m 2 Chi mua thang m + 1 • Chi khoan Phai tra ngtrcn ban C6ng Vi du: • Chi mua hang cua co so Minh Hoa n6i trtn trong 3 thang 42 dau nam N+l lan luat la 140; 150 va 140 trieu dong. • Theo tboa thuan trong hop d6ng, co so tra tien theo phuong thuc 50% tra ngay con lai tra vao thang sau. • Trong nam N, co so Minh Hoa con phai no nha cung ca'p 50 trieu dong, phai tra vao thang 1 nam N +l. Dua vao mau bang tren ta xac dinh chi bang tidn mua hang 3 thang dau nam N+l cua co so Minh Hoa. Gia von _ Chi mua hang (gia Chenh lech hang hang ban ~ von hang mua) hoa t6n kho Bieu 2.5 Dan vi: Trieu ddng TT Chf tieu 1 2 3 Di/ BCDKT 31/3 1 Chi bang ti£n mua thang m 70 75 70 2 Chi bang ti£n thang m+1 70 75 3 Chi khoan Phai tra ngi/cri ban 50 70 Cdng 120 145 145 70 + Chi khac bang tien cho hoat ddng kinh doanh nhu luong thud' va chi khac bang tien; rieng kha'u hao TSCD la mdt yeu td cua chi phi kinh doanh nhung khdng phai la chi bang tien. VI du: Co sd Minh Hoa ndi tren phat sinh them cac khoan trong 3 thang dau nam N +l nhu sau : • Luong hang thang phai tra lOtrieu dong. • KHTSCD hang thang phai chi: 10 trieu dong • Chi khac ngoai thue bang tien hang thang 5 trieu dong. • Hang hoa t6n kho d£u cac thang ldn luat 20tr, lOtr va 20tr. • H&ng hoa t6n kho cudi thang 3 la 30tr. Co so trdn phai ndp VAT thud' sua't 15% tmh trdn lai gdp 43 (VAT theo phuong phap tinh true tiep), thue thu nhap doanh nghiep theo thue suat 45rc va thue khac phai nop 10 tr, Bi£t ring. VAT nop ngay thang phat sinh doanh thu; thue TNDN va thue khac nop vao thang 3. Dua vao nhung thong tin br> sung neu tren, ta tinh toan mot so chi titu c*in thiet va I3p bang chi ngan quy xi nghiep. - Phdn tinh toan + Tmh thue: VAT = Lai gOp x 15% Lai gop = Doanh thu tan hang - Gia vdn hang ban Ch£nh I6ch h£ng _ Hang hoa Hang hoa ton hoa t6n kho t6n dau ky cuoi ky Ta co: VAT thang 1 {21 Otr - [ 140tr + (20tr - lOtr ) ]} x 15% = 9tr VAT thang 1 = 9 trieu. Chu y: Hang hoa ton kho dau thang 2 = lOtr => cuoi thang 1 = lOtr. Hang hoa ton kho dau thang 3 = 20tr => cuoi thang 2 = 20tr VAT thang 2 : {200tr -[ 150tr + (lOtr - 20tr]} x 15% = 9tr VAT thang 3 : {200tr -[ 140tr + (20tr - 30tr) ]} x 15% = 10,5 tr I VAT = 28,5tr Thu6 thu nhap _ Thu nhap doanh nghiep chiuthuS x Thu nhap _ Doanh Chi phi KD chua + Thu rthdp truflc chiu thue thu g6mthu£TNDN thu£ khac 44 Doanh thu chiu GVHB _ Lai gOp _ ^ thue quy 1 quy 1 quy 1 Chi phi kinh doanh (chua co thue TNDN) quy 1 bao g6m: Chi phi kha'u hao 30tr Chi phi ti£n luong 3Ctr Chi phi khac ngoai thue 15tr Thue'GTGT 28,5tr Thue khac lOtr C dng: 113,5tr => TN chiu thue = 190tr - 113,5tr = 76,5tr => Thue TNDN 76,5tr x 45% = 34,425tr - Ph Co so co kha nang tra 41tr + 50tr = 91 tr trong do 2tr tra lai vay va 89tr tra von vay. Cho ndn, Du no ngan hang thang 1 con lai lltr, vay lai vay tra thang 2 se la lltr x 2% = 0,22tr. Trong thang 2, co so co thu ngan quy 205tr; chi ngan quy 169tr, vay thang du 36 tridu d6ng tidn mat; dung 0,22tr tra lai vay va 1 ltr tra von vay; cho ndn, dd'n cu6'i thang 2, co so van con thura 36tr - (1 ltr + 0,22tr = 24,78 tridu ti6n mat. Co so Minh Hoa da hoan tra xong cho ngan hang ca von va lai vay trong thang 2. Vay lai vay ca quy 1 la 2,22tr. Gin phai dua so lidu nay vao chi phi kinh doanh trudc khi tmh thud' TNDN. Khi do chf phi kinh doanh (chua tinh thud' TNDN) se la 113,5tr + 2,22tr = 115,72tr. Thu nhap chiu thud' la : 190tr - 115,72tr = 74,28tr. Thud' TNDN tinh lai la, 74,28tr x 45% - 33,426tr va chi bang tidn trong thang 3 la 213,926tr. 47 + Phdii lap bang can doi Bang can doi ngin quv doanh nghiep 3 thang dau nam N+l cua co so MINH HOA. Bieu 2.8 Dan vi. Tr.dong TT Chi ti«u 1 2 3 1 Du dSu ky 50 0 24,78 2 Chfinh I6ch thu chi 41 36 -13,926 3 Tra lai vay 2 0.22 0 4 Tra v6n vay 89 11 0 5 Du no tin dung 11 0 0 6 Du cu6i ky 0 24,78 10.854 D£n day ta tha'y mdi lien he chat che giQa doanh thu va chi phi, ket qua vdi hoat ddng thu, chi bang tien trong doanh nghiep. Hai hoat ddng nay cho ta bie't ket qua van dong cua cac "dong tien a la co sd di lap duoc BCDKT cuoi ky. Qua vi du cua co sd Minh Hoa duoc tinh toan tren day ta co th£ xac dinh dupe cac chi tieu tren BCDKT ngay 31/3 nam N+l. Phan ngudn vdn: - Np ngan hang phai tra: Neu dau nam: lOOtr cuoi quy I: 0 - Np khach hang phai tra ne”u dau nam 50tr cudi quy I: 70tr. - Lpi nhu&i chua phan phoi n£u dau nam 50 tr thi cudi quy I = 50tr + lai chua phan phoi quy I. Lai quy I = 74,28tr - 33,926tr = 40,854tr. => Lai chua phan phdi cudi quy I = 90,854tr. - Neu vdn gop dau nam 200tr => vdn chu sd huu diu nim 48 250tr, von chu sa hiru cuoi quy 290.8Mtr. Phan tai sail : - Von hang tien dau nam: ^f)tr, cuoi quy I' 10,854tr. - Phai thu cl^u nam: 80tr cuoi quy T: lOOtr. - Hang hoa t6n kho dau nam :20tr cuoi quy I : 30tr. - Neu TSCD ddu nam (gia tri con lai) 250tr thi cuoi quy la 220tr. Ta co the’ lap duac BCDKT rut gon cua ca sa Minh Hoa nhir sau: Bieu 2.9 Dan vi: Trieu dong T^ii san Ngu6n v6n. Chi ti6u D3u nam Cutfi quy Chf tieu Biu nam Cutfi quy 1-Tai sin Itru ddng 2-Tai san c6 dinh 150 140,854 1-No phii tra 250 220 2-V6n chu sd hOu 150 70 250 290,854 Cdng tdi san 400 360,854 C6ng ngudn v6n 400 360,854 49 CAU HOI ON TAP 1. Noi dung cong tac quan ly doanh thu, chi phi. loi nhuan cua doanh nghiep0 2. Phan biet chi phi san xuat, gia thanh san xuat, chi phi hoat dong kinh doanh ? 3. Thdng thudng cac doanh nghiep Viet Nam phai tinh va nop cac khoan thue nao? 4. Lpi nhuan va phan ph6i lpi nhuan doi vdi cac doanh nghiep noi chung va cac doanh nghiep Nha nude hien nay? 5. Khai quat \6 ngan quy cua doanh nghiep; v nghla nghien curu ngan quy doanh nghiep trong quan ly tai chinh ngdn han? 50 Chiidng 3 PHAN TICH TAI CHINH D O A N H NGHIEP 3.1. DOC VA KIEM TRA CAC BAO CAO TA I CHINH DOANH N G H I$P 3.1.1. Vai tro cac bao cao tai chinh trong quan tri tai chinh doanh nghiep 3.1.1.1. Khai niem vd phan loai cac bao cao tdi chinh Bao cao tai chinh la nhung bao cao duac lap dua vao phuong phap ke toan tong hop so lieu tir cac sd sach ke toan, theo cac chi tidu tai chinh phat sinh tai nhung thdi di£m hoac thdi ky nha't dinh. Cac bao cao tai chmh phan anh mot cach he thdng tinh hinh tai san cua don vi tai nhung thdi diem, kfc't qua hoat ddng kinh doanh va tinh hinh sir dung vdn trong nh&ng thdi ky nha't dinh; ddng thdi dupe giai trinh, giup cho cac ddi tupng su dung thdng tin tai chmh nhan biet dupe thuc trang tai chmh, tinh hinh san xua't kinh doanh cua don vi de ra cac quy£t dinh phu hpp. Trong n6n kinh te thi trudng, ddi tupng su dung cac thdng tin tai chmh rat rdng rai: cac nha quan ly nha nude, quan ly doanh nghiep, c6 ddng, chu d£u tu, chu tai trp... Vi vay, cac bao cao tai chmh phai dam bao tmh h6 thdng, ddng bd, sd lieu phan anh trung thuc, chinh xac phuc vu d£y du va kip thdi. H6 thdng cac bao cao tai chinh d nude ta bao gdm: - Bang can ddi ke' toan. M Iu sd B.01 - DN. - Bao cao k£t qua hoat ddng kinh doanh. M&u sd BJ02 - DN. - B io d o luu chuyen ti6n tfi. MSu sd B.03 - DN. 51 - Ban thuvet minh cac hao cao tai chinh. Nlau ><* B - DN. Noi dung, phuong nha" Mnh loan tac chi lieu tr^nc urn” hao cao duoc trinh bay chi tie! 6 nhung phan sau 3. 1.1.2. Vai tro va tac dung cac bao cao tai chinh - Vai tro: + Cung cap nhung chi tieu kinh te- tai chinh c^.n thiet. giup kiem tra. phan ti'ch mot cach tong hop. toan dien. co he thong, tinh h'inh san xuat kinh doanh. tinh h'inh thuc hien cac chi tieu tai chmh chu yeu cua doanh nghiep. + Cung cap nhung thong tin, so lieu de kiem tra. giam sat tinh hinh hach toan kinh doanh. tinh hinh chap hanh cac chinh sach che dp kinh te - tai chinh ciia doanh nghiep. + Cung cap nhirng th6ng tin va so lieu c£n thiet de phSn ti'ch danh gia nhung kha nang va tiem nang kinh te- tai chi'nh cua doanh nghidp, giup cho cong tac du bao va l&p cac ke hoach tai chmh ngan han va dai han cua doanh nghiep. - Tac dung: + Ddi vdi nha quan ly doanh nghidp: Dua vao cac bao cao tai chinh d6 nhan biet va danh gia kha nang va tidm luc cua doanh nghidp, tinh hinh v6n lidng, cong np, thu chi tai chinh... de ra cac quy^t dinh can thid't, thuc hien co hieu qua cac muc tieu cua doanh nghiep. + Ddi vdi cac t6 chuc va ca nhan ngoai doanh nghiep nhu nha dau tu, chu np, ngan hang, cac doi tac kinh doanh... Dua vao cac bao cao tai chinh doanh nghiep de phan tlch, danh gia thuc trang kinh doanh va tai chinh cua doanh nghiep, di quyet dinh phuong hudng va qui mo dau tu, kha nang hpp tac, lien doanh. cho vay hay thu hoi von ... Doi vdi cac co quan chuc nang, co quan quan ly nha nude. Dua vao cac bao cao tai chinh doanh nghidp di? phan tfch, danh gia, kiem tra va kidm soat hoat ddng kinh doanh, hoot ddng tai 52 chinh tien te cua doanh nghiep co dung chinh sach, che do va luat phap khong, tmh hinh hach toan chi phi, gia thanh. tmh hinh thuc hien nghia vu vai Nha nuoc va khach hang .. 3.1.2. Noi dung va phuong phap doc; kiem tra cac bao cao tai chinh 3.1.2.1. Bang can doi ke toan (BCDKT) a. Khai niem va ket can BCDKT. BCDKT la bao cao long hap, cho biet tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep tai nhung thai diem nhat dinh. Ket cau cua bang ducrc chia thanh 2 phan : Tai san va nguon von, dugc trinh bay duoi dang 1 phfa (bang can doi bao cao) hoac 2 phfa (bang can doi ke toan). M6i phan dugc bo tri cac cot "Ma so" de ghi ma s6 cua cac chi tieu tren BCDKT, cot "so dau nam", "so cuoi ky" de ghi gia tri timg khoan tai san, nguon von tai cac thoi di£m d£u nam va cuoi ky bao cao. Ca 2 phan tai san va nguon von deu bao g6m he thong cac chi tieu tai chinh phat sinh, phan anh timg noi dung tai san va nguon von. Cac chi tieu dugc sap xep thanh timg muc, khoan theo mdt trinh tu logic, khoa hoc, phu hgp vori yeu cau quan ly va phan tich tai chinh doanh nghiep. Co the md ta BCDKT theo so do khai quat sau: Bieu 3.1 b. Nguyen tac chung dd kiem tra, doc BCDKT. - Co set sd' lieu va can cu: de lap BCDKT la BCDKT nien do truac (hoac ky tnrdc) va cac sd ke toan tdng hop. - Truoc khi doc BCDKT, phai kiem tra viec ghi chep tren so ke toan v6 tinh chinh xac, trung thuc, day du va cap nhat. - Cdt so dau nam xem sd' lidu 6 cdt so cudi ky cua BCDKT nien d6 trudc chuyen sang (neu doc BCDKT qui dau nien d6 nay), hoac xem s6 lieu d£u nam tren BCDKT qui trucrc cung nidn d6 chuyen sang (nd'u doc BCDKT cac qui sau, cung nien d6 k6' toan). S6 dau nam khdng thay d6i trong sud't nien dd bao cao. 53 Cot so cu6i kv, xem so dir cuoi ky iren cac so >ach ke toan tong hop hoac chi tiet. tucmg ung voi chi tieu do de kiem tra - Nhung chi tieu phan anh tai san. thi xem so du cuoi k\ ben no cua cac tai khoan phan anh tai san (cac tai khoan loai i va loai 2) de kieim tra d phan tai san cua bang - Nhirng chi tieu phan anh ngu6n von. thi xem so du cuoi ky ben co cua cac tai khoan phan anh ngu6n von tucmg ung (cac tai khoan loai 3 va loai 4) de kiem tra va doc 6 ph^n nguon von. Bieu 3.1 BANG CAN 001 k£ TOAN MO TA, TAI MOT THOl DI^M NHAT DjNH Tai san va nguon von cua doanh nghiep Tai san Nguon von Tdi sin h/u dong Na phai tra - V6n bing ti6n - Ng ngin han - Khoan phai thu - No ddi han - T6n kho Tii san c6 dinh Von chu sdhOU - HQu hlnh * V6n gop - Vd hinh • QuT vd du trO - Hao mon tdi sin c6 dinh ' -LN khdng phdnph6i - Dau tu ddi han - Phdt hinh cd phi£u m<5i c. Giai thich khai quat noi dung cac chi tieu trong BCDKT. • Phan nguon von. Phan ben phai cua bang can doi ke toan la nguon von. Phin nay phan anh co cau nguon von duoc huy d6ng vao saro xuat kinh doanh. Toan bo nguon von chia thanh: 1. Nguon von vay ncr: nguon von vay g6m: - No ngan han: la khoan tidn ma dcnqlh nghidp co trich 54 nhiem tra trong vong mot chu ky hoat dong kinh doanh hinh thuang hoac trong vong mot nam. No ngan han la cac khoan: Vay ngan han, thuang phieu phai tra, luong va phu cap phai tra cho cong nhan vien, thue phai nop cho Nha nuoc. mot phin cua khoan no dai han da den han tra, tien phai tra nguoi cung cap, nguoi nhan thau, ti£n img trudc cua khach hang, cac khoan chi phi chua chi. - No dai han: la cac khoan no dai han mot nam hoac phai tra sau mot ky kinh doanh, khong phan biet ddi tucmg cho vay va muc dich vay. Tai muc "no dai han ve thue mua tai san co dinh" la tong so tidn phai tra trong thdi gian thue. Phan tra r6i duoc trir di. 2. Von chu so huu: day la cac nguon vdn thudc so hiru cua chu doanh nghiep va cac thanh vidn trong cdng ty lidn doanh hoac cac co dong trong cdng ty c6 ph£n. Co ba ngu6n chinh tao nen vdn chu sd huu: s6' tien gop vdn cua c£c nha d£u tu, tdng sd tien tao ra tir ket qua hoat dong san xua't kinh doanh (lai chua phdn phd'i) va tang vdn bang cach phat hanh c6 phieu mdi. - Vdn kinh doanh g6m von gop (Nha nude, cac bdn tham gia lien doanh, c6 ddng, cac chu doanh nghidp) va phan lai chua phan phd'i cua ket qua san xua't kinh doanh. - Chdnh lech danh gia lai tai san (chu ydu la tai san co dinh) khi nha nude cho phep hoac cac thanh vidn quyd't dinh. - Cac qui cua doanh nghidp hinh thanh tir ket qua san xu£t kinh doanh: qui phat tri&i, qui du tru, qui khen thucmg phuc loi. Ngoai ra, vdn chu sd hiru con bao gdm vdn dau tu xay dung co ban va kinh phi su nghidp (khoan kinh phi do ngan sach Nha nude cap phat khdng hoan lai, giao cho doanh nghidp chi tidu cho muc dich kinh td lau dai, co ban, muc dich chinh tri xa hdi...). • Phan tai san. Ph£n tai san cua bang can ddi tai san phan anh qui md va kdt 55 Cdu cac loai lai san cua doanh nghiep loan bo tai san gom hai loai: I. lai san hai don%: day la nhung tai san thuoc qu\en so hiru cua doanh nghiep ma thdi gian su dung, thu hoi. luan chuyen thudng la ducn mot nam hoac mot chu ky kinh doanh. Tai san luu dong bao gom: - Von bang tidn: g6m tien mat tai qui. tidn gin ngan hang va cac khoan tien dang chuyen. Cac muc nay dung mot dem vi tidn te thdng nhat la "dong" ngan hang Viet Nam. Tai khoan "tien mat" bao g6m tidn mat, ngan phieu, ngoai te. vang bac da qui nhap va xuat qui. - Dau tu ngan han: la viec bd von mua cac chung khoan co gia tri hoac gop vdn lien doanh bang tien, hien vat co thd thu h6i kip thdi trong mot chu ky kinh doanh hoac trong thdi han khdng qua mot nam (nhu tin phieu kho bac. trai phieu, ky phieu ngan h an g ...) va cac loai dau tu khac khdng qua mdt nam. - Cac khoan phai thu: bao gdm. * Phai thu tir khach hang. * Phai thu noi bo (giua don vi chmh va cac don vi phu thudc). * Th£ ch£p (tai san mang di cim cd' trong khi di vay vdn), ky cuoc (tien dat cupc khi di thue tai san), ky qui (tien hoac tai san gui de lam tin). - Du phong phai thu kho doi: cac khoan thu kho doi ghi tai ddy duoc era nhu la chi phf trong ky. - Tam dng (cho cdng nhin vidn chuc) va chi phi tra trudc (chi phi d i phit sinh nhung c6 t k dung tdi k€t qua cua nhidu ky hach fodm, duoc tm hvio chi phf oua nhidu k^). - V lt tir hang hoa 160 kho; bao g6m vat tu, hang hoa, thanh phim, gia tri SMi phim do dang. Doanh nghiep cd the dung mdt trong c*c phumg phap (gia binh quin gia quyen, gia dich Hanh gia nhip trwfc xo4t trudc hoic gia nhap sau xuJft trade) dd dinh 56 g:;i ton kho. Rieng san pham da dang va thanh pham thi duac danh gia theo chi phi san xuat va gia thanh san pham. Ngoai ra, tai san luu dong con bao gom cac khoan chi phi su nghiep da dang hoac da ket thuc, nhung dang cha quyet toan. Chi phi su nghiep la nhung khoan chi phi cua doanh nghiep cho nhung cong viec, nhung hoat dong dugc trang trai bang ngu6n kinh phi do ngan sach nha nuac. cap tren cap phat 2. Tai san co dinh: Khoan nay phai phan anh ba gia tn cua TSCD: nguyen gia, gia tri hao mon luy ke va gia tri con lai. TSCD bao gom khong nhung toan bo TSCD hien co thuoc so huu doanh nghiep; hinh thanh tir cac nguon von khac nhau ma con bao gdm cac TSCD doanh nghiep di thue dai han cua ben ngoai (thue tai chmh). - Tai san co dinh huu hinh: la nhung tai san co tmh chat vat chat nhu nha cua, may moc thiet bi... - Tai san c6 dinh di thue dai han: tai san duoc ghi vao loai nay theo hgp dong thue, quydn sd hffu TSCD duoc chuyen cho ben di thud khi het han hgp d6ng hoac bdn di thud co th£ mua dugc TSCD vdi gia tri thap han gia tri TSCD thud tai mdt then didm nao do, hoac vao luc ket thuc hgp d6ng. - Tai san co dinh vo hinh la TSCD khdng co hinh thai vat chat, la nhung gia tri bieu hien nhung quydn cua doanh nghiep nhu quydn dac nhuong, quy&i stir dung, gia tri bang phat minh sang che, loi the' thuang mai. Ngoai ra phan nay cung g6m nhifng gia tri da duoc d£u tu nhung phi thanh lap doanh nghidp, chi phi chuan bi san xua't kinh doanh, chi phi nghien cuu ... - Hao'mon luy ke tai san cd dinh: gia tri hao mon luy ke cua ba loai t&i san cd dinh kd trdn dugc ghi d khoan nay. - Dau tu dai han: gdm "gop vd'n lien doanh" bang bat ear hinh thai nao (hidn vat hay tidn), "diu tu chting khoan dai han" (c6 phid'u, trai phidu) vh "dfiu tu dai han khac" (dac bidt la dau tu kinh doanh bat ddng san). 57 3.1.2.2. Bao cao ket qua hoat dong kinh doanh a. Khai mem va y m:hia >.ua bao cao kci qua h it dung kinh doanh. Bao cao ket qua hoat dong kinh doanh la hao c ao long hop cho biet tinh hinh tai chmh cua doanh nghiep tai nhung thoi ky nhat dinh. Do la ket qua hoat dong san xuat. kinh doanh cua toan doanh nghiep. ket qua hoat dong theo timg loai boat dong kinh doanh (san xuat. kinh doanh, diu tu tai chinh. hoat dong b3it thuang). Ngoai ra. bao cao ket qua hoat dong kinh doanh con cho biet tinh hinh thuc hien nghTa vu vai nha nuoc cua doanh nghiep trong k> kinh doanh do. Dua vao so lieu tren bao cao ket qua hoat dong kinh doanh, nguai sir dung thong tin co the kiem tra. phan tich va danh gia ket qua hoat dong kinh doanh cua doanh nghiep trong ky; so sanh vai cac kv truac va vai cac doanh nghiep khac cung nganh de nhan biet khai quat ket qua hoat dong cua doanh nghiep trong ky va xu hudng van ddng, nham dua ra cac quyet dinh quan ly, quydt dinh tai chinh phu hop. b. Ket cau cua bao cao ket qua hoat ddng kinh doanh. Bao cao ket qua hoat dong kinh doanh duoc chia thanh 2 phan la phan phan anh k£t qua hoat ddng kinh doanh va phan phan anh tinh hinh thuc hien nghla vu vdi nha nuoc cua doanh nghiep. - Phin ket qua hoat dong kinh doanh (Lai. 16) co the khai quat theo bieu 3.2 Phdn nay phan anh ket qua hoat dong kinh doanh, ket qua hoat dong tai chinh va ket qua bat thucmg cua ky trudc. so phat sinh trong ky va sd luy ke tir dau nam theo timg cot tuong ung. - Phin tinh hinh thuc hien nghTa vu vdi nha nuoc. Phan nay gdm cac chi tieu phan anh tinh hinh thuc hien nghTa vu cua doanh nghiep vdi Nha nuoc theo tilntg chi tifiu nhu nop thue, Bao hiem xa hoi. Bao hie’m y td, kinh phi cdng doan. 58 car chi lieu phan anh trong phan nay theo doi so con phai nop kv truoc chuyen sane; so phai nop phat sinh ky nay. so con phai nop chuyen sang ky sau iheo lung cot tirt'fng ung. Bieu 3.2 Bao cao k£t qua hoat dong kinh doanh TOng doanh thu -VAT dau ra thue TTDB dau ra. cac khoan giam tru = doanh thu thuan - gia von hang ban = Lai gop - Chi phi ban hang va quan ly = Loi nhuan trudc thue tir hoat ddng kinh doanh ± Lai (lo) ti; hoat ddng tai chinh v i hoat ddng khac = Tong Loi nhuan trudc thu£ - Thue TNDN______________________________________________ = L ti nhuan sau thu6 c. Ca sa so lieu va nguyen tile doc; kiem tra bao cao k£t qua hoat d6ng kinh doanh. - Ca sa so lieu de doc bieu bao cao ket qua hoat dong kinh doanh la bao cao ket qua hoat dong kinh doanh ky truac; so lieu tren cac tai khoan thuoc loai 5 - Doanh thu, den cac tai khoan loai 9‘ - xac dinh ket qua va tai khoan thue' va cac khoan nop ngan sach nha nude, cac khoan phai tra, phai n6p khac. - Nguyen tac kiem tra: a) Phan lai, Id: thuc hien nguyen tic kha'u trir lui de tmh ket qua cua toan bo hoat dong kinh doanh; bat d£u tir doanh thu ban hang hoa, thanh pham va doanh thu cung ca'p dich vu tru di cac khoan chi phi kinh doanh tucmg ung. M6i ke't qua trung gian tinh duoc la m6t chi tieu tai chinh trung gian dugc sir dung de phan 59 ti'ch tai chinh doanh nghiep: Vai > nghia do. cac chi tieu tai chinh trung gian trong bao cao ket qua kinh doanh bao gom. • Doi vai hoat done kinh doanh: + Doanh thu thuan La doanh thu ban hang sau khi da tru di cac khoan duoc giam trir va VAT. thue tieu thu dac biet dau ra (neu co). + Lai gop: la doanh thu thuan sau khi trir di gia v6n hang ban. • Doi vai ca so sail xuat: Gia von hang ban = gia thanh s3n xuat + chenh lenh thanh pham ton kho Chenh lech C Thanh phdm Thanh phdm^l Tinh theo thanh pham = ton kho - ton kho gia thanh ton kho ddu ky cuoi ky san xult + Ch6nh tech SP dd dang San phdm do dang cu6i ky Chiphfsan _ Chi phi + Luang nhan ChipNsanxuS xuat vattu cong true tiep chmg Doi vdi co sd thucmg nghiep Gia von hang ban = gia vdn hang mua + Chdnh tech hang hod t6nkho Chenh lech hang hoa ton kho hang hod ton kho dau ky hang hoa t6n kho cu6i ky + Leri nhudn trudc thue va lai vay; Id lai gdp sau khi trir di chi phi ban hang va chi phi quin ly doanh nghidp (chua tinh lii ti6n vay). 60 + Loi nhuan truoc thuc (thu nhap chiu thue) la lai nhuan trirac thue va lai vay sau khi tru di chi phi lai vay trong k>. Chi tieu nay la can cu de tinh thue thu nhap doanh nghiep + Lai nhuan sau thue: la chenh lech giua lai nhuan truac thue va thue thu nhap doanh nghiep Doi vai ket qua cua hoat dong lai chinh LNTT _ Doanh thu Chi phi' hoat dong tai chinh hoat dong tai chinh hoat dong tai chinh Doi vai ket qua hoat dong khac: LNTT _ Doanh thu Chi phi hoat dong khac hoat dong khac " hoat dong khac b) Phan tinh hinh thuc hien nghTa vu vai Nha nuac Theo d5i chi tiet tifng chi tieu dirge thanh toan vdi nha nude, m6i chi tieu dugc tinh theo cong thuc: Sd cdn phai Sd cdn phai Sd phai nop Sd da ndp nop chuyln = ndp ky trudc + phat sinh - trong ky sang ky sau chuyln sang trong ky 3.1.2.3. Bao cao luu chuyen tien te (BCLCTT) a. Khai niem va ket cau BCLCTT BCLCTT la mot trong b6n bao cao tai chrnh b it budc ma bat ky doanh nghiep nao cung phai lap d£ cung ca'p cho ngudi su dung thdng tin cua doanh nghidp. Neu BCDKT cho biet nhung ngudn luc cua cai (tai san) va ngudn goc cua nhirng tai san do; va bao cao ket qua kinh doanh cho biet thu nhap va chi phi phat sinh de tinh dugc ke't qua lai, 16 trong mdt ky kinh doanh, thi BCLCTT dugc lap de tra ldi cac vih dd lien quan den cac luong tien vao, ra trong doanh nghiep, tinh hinh tai trg, dau tu bang tien cua doanh nghiep trong tirng then ky. BCLCTT cung ca'p nhung thdng tin v£ nhung lu6ng tidn vao, ra cua ti£n va coi nhu ti£n, nhirng khoan diu tu ngan han co tinh 61 liru dong cao. co the nhanh chong va san sang chuven doi ihanli mot khoan lien biet truoc it cluu rui ro 16 ve gia tri do nhung sir thay doi ve lai suat. Nhung luong tien vao. ra va cac khoan coi nhu tien duoc tong hefp va chia thanh 3 nhom: luu chuyen lien te tir hoat dong san xuat kinh doanh; luu chuydn tien te tu hoat dong dau tu va luu chuyen tidn te tir hoat dong tai chinh va duoc lap theo phuong phap true tiep hoac gian tiep, ket cau hao cao luu chuyen tidn te dugc khai quat theo bieu sau: Bieu 3.3 bAo cAo luu c h u yen t i£n t$ LUU CHUYEN Tl£N T$ TU HOAT DONG KINH DOANH Phi/ffng phap gian tiep Loi nhuan sau thue ♦ Khoan di6u chinh: khau hao, du phOng.... - Tai san luu dOng: Cac kho£n phai thu Hang tdn kho ± Cac khoan ph£i tra + Cac khoan b£t thudng (boi thudng, phat)________________________ Phuong p h ip tri/C tiep Doanh thu bang t£n + Cac khoan no thuong mai dd thu - Tidn da tra cOng nhan, nha cung c£p - Tidn lai va thud dd tra ± Cdc khoan thu chi bat thudng Luu chuyen tien te tir hoat ddng diu tu • Mua tai san, nha xudng thidt bi + Thu do ban tai san c6 djnh + L3i thu duoc LUU chuyen tien te tir hoat ddng tai chinh + Tidn vay, tang vdn • Cac khoan di vay da tri - Lai c6 phan da tra 62 Nhung thong tin tir BCLCTT va nhung thong tin a cac b. cao tai chinh khac, giup cho ngiroi sir dung phan tich. danh g kha nang tao ra cac luong tien trong tucmg lai. kha nang than toan cac khoan no, kha nang chi tra tien lai co phan... DOng thi nhirng thong tin nay con giup ngudi sir dung no xem xet su kha nhau giua doanh thu va chi phi va cac khoan thu chi. Bao cao luu chuyen tien te phan anh 3 muc thong tin ch yeu. - Luu chuyen tien te tir hoat dong san xuat kinh doanh: Phan nay phan anh cac khoan tien da thu dugc va da ch trong qua trinh san xua't - kinh doanh. Nguon tidn dugc cung caj a day chu yeu la tidn thu vd ban hang va cung cap dich vu. - LCTT tir hoat dong dau tir. Phan nay phan anh cac khoan chi tien d£u tu vao cac don vi khac duoi hinh thurc mua co phieu, trai phieu, gop v6'n lien doanh, chi mua sam TSCD... va thu tien diu tu do ban co phieu, trai phieu da mua; tidn lai thu dugc tir cac khoan dSu tu vao cac dem vi khac, thu ban, thanh ly TSCD... - Luu chuyen tidn td tir hoat ddng tai chinh. Phan nay phan anh cac khoan tidn thu dugc tir cac chu so hiru hoac cac nha dau tu, va cac khoan tidn chi ra d£ mua lai c6 phid'u cua chu so huu, tra c6 turc cho c6 ddng... b. Phuong phap doc vd kiem tra ndi dung cac chi tieu trong BCLCTT I. Phan luu chuyen tien te tit hoat ddng kinh doanh - Phuong phap chung. + Theo phuong phap true tid'p, tidn tir hoat dong kinh doanh dugc tinh true tiep bang cach c6ng cac khoan tidn thu duge tir khach hang roi trir di cac khoan tidn da su dung cho chi phi hoat dong kinh doanh trong ky. Neu doanh nghidp lap bao cao ngan qui doanh nghidp cho timg thang thi s6' lieu trong bao cao ngan qui xf nghidp la can cti dd’ lap BCLCTT. 63 Uu diem cua phucmg phap nav la lam ro timg khoan tien tu hoat d6ng kinh doanh. nhung cach nay kho lam va khong chi ro ly do v] sao luong tien luu chuyen rong lai khac vdi lai rong trong hoat dong kinh doanh. + Theo phucmg phap gian tiep, ket qua tinh luong tidn thuin luu chuyen trong ky bit diu tir lai rong, sau do dieu chinh nhung khoan thu nhap va chi phi nhung khong phai bing tidn va didu chinh cac khoan lai (16) khong phai la ket qua kinh doanh. Uu diem cua phuong phap nay la chi ro su khac nhau giiia lai rong va lucmg tien phat sinh them tir hoat dong kinh doanh. Nhuoc diem cua phucmg phap nay la chi phan anh tdng lucmg tien luu chuycfn chu khdng chi ro timg khoan tien nhu phuong phap true tiep. - Phuong phap doc va kidm tra noi dung tihig chi tieu. + Theo phucmg phap gian tiep. Bit diu tir loi nhuan sau thud, nhung khdng phai toan bd doanh thu va chi phi trong ky ddu la thu, chi bing tien va loi nhuan sau thue khdng phai chi la kd't qua cua hoat ddng san xuat kinh doanh. Vi vay de doc va ki&n tra phin LCTT tir hoat ddng nay, ta b it d iu tir loi nhuan sau thud neu trdn, tien hanh di£u chinh vdi cac ydu td thu, chi khdng phai bing tidn phin loi nhuan khdng phai la ket qua cua hoat ddng kinh doanh. Cu the : la'y sd lidu tir bao cao ket qua hoat ddng kinh doanh, muc loi nhuan sau thue ma sd 80. Di£u chinh vdi khac khoan: • Cdng khiu hao trong ky. • Cong (trir) cac khoan du phong • Trir (cdng) lai (Id) do ban TSCD va danh gia TSCD. • Trir (cong) lai (Id) do d iu tu vao cac don vi khac. • Tru lai tidn gin. • Trir (cdng) tang (giam) khoan phai thu cudi ky so vdi diu ky. 64 • Tru (cong) tang (giam) hang t6n kho. Cong (tru) tdng (giam) cac khoan phai trd. • Cong (trir) tidn thu, chi tu cac khoan khac. + Theo phuong phap true tiep: duoc tmh true tiep tu cac khoan thu, chi bang tien. Lay thu bang tidn tru chi bang tidn ta co luu chuyen tidn te tir hoat dong kinh doanh. 2. Luu chuyen tien te tu hoat dong ddu tu La so chenh lech giua tdng tien thu hoi cac khoan diu tu vao dcrn vi khac, tidn lai dau tu vao don vi khac da thu, tidn thu do ban TSCD vdi tien dau tu vao cac don vi khac, tidn mua TSCD ... 3. Luu chuyen tien te til hoat dong tai chinh La sd chenh lech gifia tidn thu do di vay, tidn thu do cac chu scf huu gop vdn, tidn thu tir lai tidn gui vdi tidn da tra no vay, tidn da hoan vdn chu sd huu, tidn lai da tra cho cic nha diu tu. Tidn t6n cudi ky bang (=) tidn t6n diu ky trdn BCDKT cdng vdi (+) luu chuyen tidn thuin trong ky cua tit ca cac hoat ddng cua doanh nghidp. 3.1.2.4. Thuyet minh bao cao tdi chinh Thuyet minh cac bao cao tai chmh duoc lip nham cung cip cac thdng tin vd tinh hinh san xua't, kinh doanh chua co trong hd thdng cac bao cao tai chinh, ddng thdi giai thfch thdm mdt sd chi tidu ma trong cac bao cao tai chmh chua duoc trinh bay, giai thfch mdt cach r5 rang va cu th£ M iu thuyet minh cic bio c io tai chinh cd th£ do nha nude qui dinh, co the’ mdt phin do doanh nghidp lap di tidn cho cdng tic quan ly va phan tich tai chinh doanh nghidp. 3.1.2.5. Mdt lien hi giua cac bdo cdo tdi chinh doanh nghiep C ic b io cio tai chinh doanh nghidp co mdi lidn hd m it thidt vdi nhau, mdi su thay ddi mdt chi tidu trong bio cio nay hoac 65 true tiep hay gian tiep anh hudng tdi bao cao kia, trinh ta doc hidu va kiem tra cac bao cao tai chinh phai duoc bat dau tir bao cao ket qua kinh doanh va bao cao luu chuyen tien te ket hop vdi BCDKT kv trudc de doc va kiem tra BCDKT ky nay. 3. 2. PHAN TICH TAI CHINH DOANH NGHlfcP 3.2.1. Khai niem, y nghTa va quy trinh cua phan tich tai chinh 3.2.1.1. Khai niem Phan tich tai chinh la su dung mot tap hpp cac khai nidm, phuong phap va cong cu de thu thap va xu ly cac thong tin kd toan va cac thong tin khac trong quan ly doanh nghiep. nham danh gia tinh hlnh tai chinh, kha nang va tidm luc cua doanh nghiep, giup ngudi su dung thong tin dua ra cac quydt dinh tai chmh, quyet dinh quan ly phu hpp. Trong hoat dong kinh doanh, cac doanh nghiep thuoc cac loai h'inh so huu khac nhau, deu binh ding truoc phap luat trong viec lua chon nganh nghe, llnh vuc kinh doanh. Do vay se co nhidu doi tupng quan tam den tinh hinh tai chinh cua doanh nghidp nhu: chu doanh nghidp. nha tai trp, nha cung cap, khach hang... kd ca cac co quan Nha nude va ngudi lam cdng, mdi ddi tupng quan tam ddn tinh hinh tai chrnh cua doanh nghidp trdn cac goc dd khac nhau. Ddi vdi chu doanh nghidp va cac nha quan tri doanh nghidp, mdi quan tam hang d£u cua ho la kha nang phat trien, toi da hoa lpi nhuan, tdi da hoa gia tri doanh nghidp do dd ho quan tam tdi moi hoat dong. Ddi vdi chu Ngan hang va chu np khac, moi quan tam chu yeu cua ho la danh gia kha nang thanh toan, kha nang tra np hien tai va tuong lai cua doanh nghidp. Ddi vdi cac nha dau tu khac, ho quan tam tdi cac yeu td rui ro, lai suat, kha nang thanh toan... Phan tich hoat dong tai chinh doanh nghidp ma trong tam la phan tich cac bao cao tai chmh va cac chi tieu dac tnmg tai chmh thdng qua mdt he thdng cac phucmg phap, cdng cu v i ky 66 thuat phan ti'ch, giup ngudi sir dung thong tin tu cac goc do khac nhau, vua danh gia toan dien, t6ng hop, khai quat, lai vua xem xet mot cach chi tie't hoat dong tai chinh doanh nghiep, de nhan biet, phan doan, du bao va dua ra quyet dinh tai chmh, quyet dinh tai trcr va dau tu phu hop. 3.2.1.2. Trinh tu va cac buac tien hanh phan tich tdi chinh a. Thu thap thong tin: Nha Phan tich tai chmh su dung moi ngu6n thong tin co kha nang ly giai va thuyet minh thuc trang hoat d6ng tai chinh doanh nghiep, phuc vu cho qua trinh du doan tai chinh. No bao gom ca nhung th6ng tin ndi bd den nhirng thong tin ben ngoai, nhung thdng tin kd toan va thdng tin quan ly khac, nhung thong tin ve sd lucfng va gia tri... trong do cac thong tin ke toan phan anh tip trung trong cac bao cao tai chinh doanh nghidp la nhung ngu6n thdng tin dac biet quan trong. Do vay, phan tich tai chinh tren thuc td' chu ydu la phan tich cac bao cao tai chinh doanh nghidp b. XU ly thdng tin: Giai doan tiep theo cua phan tich tai chmh la qua trinh xu ly thdng tin da thu thap dupe. Trong giai doan nay, ngudi sir dung thdng tin d cac goc dd nghien cthi, ung dung khac nhau, co phuong phap xir ly thdng tin khac nhau phuc vu muc tidu phan tich da dat ra: xtir ly thdng tin la qua trinh sip xdp cac thdng tin theo nhirng muc tieu nha't dinh nham tmh toan, so sanh, giai thfch, danh gia, xac dinh nguyen nhan cua cac ket qua da dat dupe phuc vu cho qua trinh du doan va quydt dinh. c. Du doan vd quyet dinh Thu thap va xu ly thdng tin nham chuan bj nhirng ti£n de va dieu kien can thiet de' ngudi su dung thdng tin du doan nhu ciu va dua ra cac quyet dinh tai chinh. Co th£ noi, muc tieu cua phan tich tai chinh la dua ra cac quydt dinh tai chinh. Ddi vdi chu doanh nghiep phan t:v h tai chinh nham dua ra cac quydt dinh lien quan tdi muc tieu hoat ddng cua doanh nghiep la tang trudng, phat trien, tdi da hoa lpi nhuan hay tdi da hoa gia tri xi nghiep. Ddi vdi ngudi cho vay va diu tu vao doanh nghiep thi 67 dua ra cac quyet dinh v£ tai trp va diu tu; doi vcn cap ircn cua doanh nghiep dua ra cac quyet dinh quan ly doanh nghiep ... 3.2.1.3. Phucmg phap phan tich tdi chinh Phuong phap phan ti'ch tai chinh bao gom mot he thong cac cong cu va bien phap nham lifep can, nghien cuu cac su kien, hi6n tupng, cac mdi quan he ben trong va ben ngoai, cac luong dich chuyen va bien doi tai chmh, cac chi tieu tai chinh long hpp va chi tie't, nham danh gia tinh hinh tai chinh doanh nghiep. Ve. Iv thuyet, cd nhieu phucmg phap phan tich tai chinh doanh nghiep, nhung tren thuc te' nguoi ta thudng su dung phucmg phap so sanh va phucmg phap ty le. - Phucmg phap so sanh: de’ ap dung phucmg phap so sanh cdn phai dam bao cac didu kien co the so sanh dupe cua cac chi tieu tai chinh (thdng nha't v£ khdng gian, ndi dung, tinh chat va don vi tinh toan. ) va theo muc dich phan tich ma xac dmh gdc so sanh. Gdc so sanh dupe chon la gdc ve mat thoi gian hoac khdng gian, ky phan tich dupe lua chon la ky bao cao hoac ky ke' hoach, gia tri so sanh cd the dupe lua chon bang sd tuyet ddi. sd tuong ddi hoac sd binh quan; ndi dung so sanh bao g6m : + So sanh giua sd thuc hien ky nay vdi sd thuc hien ky truoc de thay ro xu hucmg thay d6i v6 tinh hlnh tai chmh doanh nghiep. Danh gia su tang truong hay thut lui trong hoat ddng kinh doanh cua doanh nghiep. + So sanh giua sd thuc hien vdi sd ke hoach di th£y muc dd ph£n dau cua doanh nghiep. + So sanh giua sd lieu cua doanh nghiep vdi sd lieu trung binh cua nganh cua cac doanh nghiep khac di danh gia tinh hmh tai chmh cua doanh nghiep minh tdt hay x£u. + So sanh theo chieu doc de’ xem xet ty trong cua timg chi tieu so vdi tdng the, so sanh theo chieu ngang cua nhieu ky d i thay dupe su bien ddi ca ve so' tucmg ddi va tuyet ddi cua mdt chi tieu nao dd qua cac nien dd ke toan lien tiep. 68 Phucmg phap ty le: Phuong phap nay dua tren y nghla chuan muc cac ty le cua dai luong tai chinh trong cac quan he tai chinh. Su bieu doi cac ty le, co nhicn la su bien d6i cua cac dai luong tai chinh. Ve nguyen tac, phucmg phap tv le yeu ciu phai xac dinh d-.rr TSCD Hoac TSLD > Ngudn von ngan han. Tuc la VLD thucmg xuyen > 0, ngudn von dai han du thua sau khi dau tu vao TSCD, phan thOra do dau tu vao TSLD, D6ng thoi TSLD > ngudn von ngan han, do vay kha nang thanh toan cua doanh nghiep tot. Von thudng xuyen = 0 co nghTa la ngu6n von dai han tai trp du cho TSCD va TSLD du de doanh nghiep tra cac khoan np ngan han, tinh hinh tai chinh nhu vay la lanh manh. VLD thudng xuyen la mdt chi tieu tdng hpp rat quan trong de danh gia tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep, chi tieu nay cho bie't 2 dieu cdt yeu : M ot la: Doanh nghiep co du kha nang thanh toan cac khoan np ngan han khdng? Hai la: TSCD cua doanh nghiep co dupe tai trp mdt cach vtfng chac bang nguon vdn dai han kh6ng? Ngoai khai niem VLD thudng xuyen dupe phan tich tren day; Nghien ctfu tinh hinh dam bao vdn cho hoat ddng kinh doanh, ngudi ta con six dung chi tieu nhu c£u VLD thudng xuyen d£ phan tich. Nhu cau VLD thudng xuyen la lupng vdn ngin han doanh nghiep c£n d£ tai trp cho 1 phSn TSLD, do ia hang t6n kho va cac khoan phai thu (TSLD khdng phai la tien). Nhu c£u VLD T6n kho va cic No ngin thudng xuyen = khoin phii thu • han Thuc te' co the xay ra nhung tnrdng hpp sau day: + Nhu cau VLD tnudng xuyen > 0 tuc la t6n kho va cac khoan phai thu > np ngin han. Tai day cic tai san ngin han cua doanh nghiep ldn han cac ngu6n vdn ngin han m& doanh nghiep 73 co dugc tu ben ngoai, doanh nghiep phai dung nguon \on dai han de tai trp vao phdn chenh lech. Giai phap trong trucmg hgp nay la nhanh chong giai phong hang ton kho va giam cac khoan phai thu o khach hang. + Nhu c£u VLD thuang xuyen < 0 co nghia la cac ngu6n v6n ngdn han tu ben ngoai da thua de tai trg cac sir dung ngan han cua doanh nghiep. Doanh nghiep khong cdn nhan von ngdn han de tai trg cho chu ky kinh doanh. Dua vao cac chi tieu trong BCDKT ta thay cac m6i lidn hd tren dugc hi6u nhu sau : - Neu t6n kho va khoan phai thu > ng ngan han. nghla Id sir dung ngdn han > ng ngdn han ma doanh nghiep huy dong dugc nhu cdu VLD thuang xuyen duang. De’ tai trp phdn chenh lech nay, doanh nghiep cdn toi VLD thuang xuydn. Neu VLD thucmg xuyen > nhu cdu VLD thuang xuyen => von bdng tien ducmg va ngupc lai. - N£u t6n kho va khoan phai thu < np ngdn han, c6 nghia la vdn luu ddng tu b6n ngoai thiira trang trai cac su dung ngin han; nhu cdu VLD thudng xuy£n <0; neu VLD thudng xuyfen duang => vdn bing tien duang ldn han; n£u VLD thudng xuydn <0 va nho han ca nhu cdu VLD thudng xuyen => von bing tidn Am. Xay ra tinh trang mdt cAn ddi trong ngudn vdn n g in han va ddi han (vdn ngin han nhi<*u, vdn dai han ft) hoac mdt cAn ddi trong diu tu dai han (ddu tu dai han qua nhieu). Giai phap l a : + Tang cudng vay vdn dai han + Giai phong hang t6n kho: tang thu tir khach hang dd tra no ngin han. + Giam d iu tu dai han Nhu vfty, d£ dam bao ngu6n vdn va su dung vdn kinh doanh, dam bao su lanh manh v6 tai chmh doanh nghidp, trade tien phai co VLD thudng xuyen > 0 nghla la dam bao tii tro TSCD bing 74 ngu6n v6'n dai han. Neu nhu c£u VLD thucmg xuven > 0 => phai tim cach giam hang ton kho, tang thu tir cac khoan phai thu a khach hang; neu nhu cau VLD thuang xuyen < 0 => han che vay ngan han tir ben ngoai. D e hieu ro hem tinh hinh nay, cln xem xet vi du a cuoi chuong. J.2.2.3. Phdn tich ket cau tai san va nguon von trong BCDKT Phan tich ket ca'u tai san va nguon von ngoai viec so sanh cuoi ky so vdri dau ky ve so tuyet doi va ty trong, ta con phai so sanh, danh gia ty trong timg loai tai san va nguon von chiem trong tdng so va xu hudng bien ddng cua chung. Cac budc va noi dung phan tich. Ddu tien ta chuyen BCDKT dudi dang 1 phfa theo hinh thiic BCD bao cao. Tren dong ta liet k£ toan bd tai san va ngu6n vdn da dugc chuan hoa. Tren cdt ta xac dinh sd ddu nam, cudi ky theo lugng va ty trong cua timg loai so vdi tdng s6 va c6 them cdt so sanh cudi ky so vcri d£u ky \ i ca lugng va ty 16 ph£n trim thay ddi. Sau do tien hanh tinh toan phan tich va danh gia thuc trang ve ngudn vdn va tai san cua doanh nghidp theo nhung tieu thiic nha't dinh cua doanh nghidp va nganh: M&u bang ph&n tich kd't ca'u ngudn vdn va tai san nhir sau: Bieu 3.6 Ddu ndm Cudi k;1 Cudi ky so vdi diu nSm chf tieu 1- Tai sin ll-Ngudn vdn Luong Ty trong Luang Ty trong Lugng Ty trong 75 3.2.2.4. Phdn tich khai quat cac chi tieu tai chmh trung gian vd cudi cung trong bao cao ket qua kinh doanh Muc tieu phAn ti'ch la xac dinh. moi lien he va da-, diem cac chi tieu trong bao cao ket qua kinh doanh. dong thoi >o sann chiing qua mot so nien do ke toan lien tiep va vcn i6 lieu trung binh cua nganh (neu co) de danh gia xu huong lhay doi timg chi tieu va ket qua kinh doanh cua doanh nghiep so vcn cac doanh nghiep khac. Cac chi tieu da duac chuan hod trong mau bang phdn tich ket qua kinh doanh nhu sau: Bieu 3.7 Chi tieu N3m N-1 N3m N Nim N/NSm N-1 Li/ong Ty trong 1. Doanh thu thuin 2. Gia v6n hang ban Trong do KHTSCD 3. LSi gOp 4. Chi phf bdn hang vd quan ly Trong <16: Lircmg Ty trong Lirong T9 trong -KHTSCD • Lai vay 5* LN trute thu£ vd Hi vay. -LSi vay 6. LN tn/Oc thu£ -Thu$ TNDN 7. LN sau thu£ - Phan phtfi 13; CP 8. LN khOngchia 76 I' i c. 3.2.3. Phan tich cac chi tieu tai chinh chu yeu 3.2.3.1. Nhom chi tieu ve kha nang thanh toan Tinh hinh tai chinh doanh nghiep dupe thd hien kha ro net qua cac chi tieu vd kha nang thanh toan cua doanh nghiep. Kha nang thanh toan cua doanh nghiep phan anh mdi quan he tai chinh giCra cac khoan co kha nang thanh toan trong ky vdi cac khoan phai thanh toan trong ky. Nhom chi tieu nay bao gom cac chi tidu chu yeu sau : - H6 s6 thanh toan _ Tai san luu d6ng ngan han Ng ngan han ^ - H6 s6 thanh toein Ti6n+ Cac khoSn phii thu = -------------------------------------- (2) nhanh No ngin han - H6 s 6 thanh to^in Tten = -------------------------------- f3) tiic thdi No d6n han No den han bao g6m cac khoan np ngin han, trung v& dai han (np phai tra) den han tra tidn. Sau khi xac dinh cac chi tidu trdn; xf nghidp tidn hanh phan tich chi tid't nhu c£u va kha nang thanh toan nham danh gia chmh xac tinh hlnh thanh to&n cua xf nghidp tnrdc mdt va triln vong trongthoi gian tdi. Trinh tu va cac birdc sau: Tru6c hd't dua vao sd lidu trong BCDKT va cac tai lidu khac co lien quan, tidn hanh sap xdp cac chi tidu phan tfch theo nhung trinh tu nha't dinh. Vd nhu cdu thanh todn, cac chi tidu dupe sap xd'p theo muc dd khan truong. Vd kha nang thanh toan, cac chi tidu dupe sap xdp theo kha nang huy ddng (ngay, thdi gian tori). Sau d6 lap bang dudi dang bang can ddi: mdt phfa la nhu cau thanh toan, phfa kia lit kha nang thanh toan tucmg ting theo m£u sau : 77 Bieu 3.8 Phan ti'ch nhu cau va kha nang thanh loan Nhu d u thanh toan Kha nang Thanh toan Chi tifeu Dau ky A- Ccic kho^n cdn thanh toan ngay. I Cac khoan ngqua han Cu6i ky Chi ti6u Dau nam A- Cac khoan dung thanh toan ngay Cudi ky 1. Phai nOpNSNN 1. Ti6n mat tai quy 2. Phai tra NHNN 2. Tign gut NH 3. Phai tra CBNV 3. Ti6n dang chuyen 4. Phai tra nguoi ban B- Cac khoan dimg 5. Phai bd khac thanh todn trong thdi II. C3c khoan no