🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Sổ Tay Hướng Dẫn Quản Lý Môi Trường Cấp Cơ Sở Ebooks Nhóm Zalo Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn TRÇN QUèC D¢N TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o chó dÉn cña nhµ xuÊt b¶n Cuèn s¸ch "Sæ tay h−íng dÉn Qu¶n lý m«i tr−êng cÊp c¬ së" do ThS. NguyÔn §×nh §¸p biªn so¹n, xuÊt b¶n lÇn ®Çu t¹i Nhµ xuÊt b¶n Tµi nguyªn m«i tr−êng vµ B¶n ®å ViÖt Nam. Trong lÇn xuÊt b¶n nµy, cuèn s¸ch ®· ®−îc bæ sung, söa ®æi, cËp nhËt nhiÒu th«ng tin míi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014. Cuèn s¸ch ®Ò cËp mét c¸ch t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ, toµn diÖn vÊn ®Ò m«i tr−êng, môc tiªu, nguyªn t¾c vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ qu¶n lý m«i tr−êng cÊp c¬ së (cÊp x·, ph−êng, thÞ trÊn); cung cÊp c¸c kü n¨ng c¬ b¶n vÒ qu¶n lý m«i tr−êng cho c¸n bé qu¶n lý m«i tr−êng ë c¬ së th«ng qua viÖc lµm râ mét sè vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr−êng ë cÊp c¬ së nh−: qu¶n lý c¸i g×, qu¶n lý nh− thÕ nµo, qu¶n lý b»ng ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô g×, v.v… Cuèn s¸ch còng chØ ra c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ë cÊp huyÖn ®Ó chuyªn viªn qu¶n lý m«i tr−êng hai cÊp nµy thuËn lîi h¬n trong viÖc phèi hîp c«ng t¸c. Chóng t«i mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc ®Ó bæ sung, hoµn thiÖn trong nh÷ng lÇn xuÊt b¶n tiÕp theo. Th¸ng 11 n¨m 2014 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt 5 6 Ch−¬ng 1 KH¸I NIÖM C¥ B¶N VÒ M¤I TR¦êNG Vµ QU¶N Lý M¤I TR¦êNG CÊP C¥ Së 1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ m«i tr−êng a. Kh¸i niÖm m«i tr−êng Theo nghÜa réng nhÊt th×: “m«i tr−êng” cña mét vËt thÓ, sù kiÖn lµ tæng hîp c¸c yÕu tè, ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h−ëng ®Õn vËt thÓ, sù kiÖn ®ã. BÊt cø vËt thÓ, sù kiÖn nµo còng tån t¹i vµ diÔn biÕn trong m«i tr−êng nh− m«i tr−êng vËt lý, x· héi, kinh tÕ... C¸c thµnh phÇn nh−: khÝ quyÓn, thñy quyÓn, th¹ch quyÓn tån t¹i trªn tr¸i ®Êt tõ l©u, nh−ng chØ ®Õn khi cã sù sèng trªn Tr¸i ®Êt th× chóng míi trë thµnh thµnh phÇn cña m«i tr−êng sèng. Theo §iÒu 3, LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014: “M«i tr−êng lµ hÖ thèng c¸c yÕu tè vËt chÊt tù nhiªn vµ nh©n t¹o cã t¸c ®éng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi vµ sinh vËt”. C¸c yÕu tè tù nhiªn trong kh¸i niÖm nµy bao 7 gåm: ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ, khÝ hËu, ¸nh s¸ng mÆt trêi. C¸c yÕu tè vËt chÊt nh−: kho¸ng s¶n, c©y cèi, vËt liÖu... M«i tr−êng sèng cña con ng−êi lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn vËt lý, ho¸ häc, sinh häc vµ x· héi bao quanh con ng−êi, cã ¶nh h−ëng tíi sù tån t¹i, sù ph¸t triÓn cña tõng c¸ nh©n vµ céng ®ång. M«i tr−êng sèng cña con ng−êi lµ c¶ vò trô bao la, trong ®ã cã hÖ MÆt trêi vµ Tr¸i ®Êt. C¸c thµnh phÇn vËt lý cña m«i tr−êng sèng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi con ng−êi trªn Tr¸i ®Êt lµ khÝ quyÓn, thñy quyÓn, ®Þa quyÓn. b. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m«i tr−êng M«i tr−êng cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau: - M«i tr−êng lµ kh«ng gian sèng cña con ng−êi vµ c¸c loµi sinh vËt. - M«i tr−êng lµ n¬i cung cÊp tµi nguyªn cÇn thiÕt cho cuéc sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng−êi. - M«i tr−êng lµ n¬i chøa ®ùng c¸c chÊt phÕ th¶i do con ng−êi t¹o ra trong cuéc sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh. - M«i tr−êng lµ n¬i gi¶m nhÑ c¸c t¸c ®éng cã h¹i cña thiªn nhiªn tíi con ng−êi vµ sinh vËt trªn tr¸i ®Êt. - M«i tr−êng lµ n¬i l−u tr÷ vµ cung cÊp th«ng tin cho con ng−êi. 8 c. ¤ nhiÔm m«i tr−êng, suy tho¸i m«i tr−êng, sù cè m«i tr−êng - ¤ nhiÔm m«i tr−êng ¤ nhiÔm m«i tr−êng lµ sù biÕn ®æi cña c¸c thµnh phÇn m«i tr−êng kh«ng phï hîp víi quy chuÈn kü thuËt m«i tr−êng vµ tiªu chuÈn m«i tr−êng, g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn con ng−êi, sinh vËt. C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i tr−êng ®−îc gäi chung lµ “chÊt « nhiÔm”. Nång ®é chÊt « nhiÔm còng nh− thµnh phÇn chÊt « nhiÔm ë mçi n¬i, mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau dÉn ®Õn møc ®é g©y « nhiÔm kh¸c nhau. §Ó ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é « nhiÔm ®èi víi m«i tr−êng, cÇn ph¶i dùa vµo tiªu chuÈn chÊt l−îng m«i tr−êng, ®ã lµ c¸c quy ®Þnh vÒ nång ®é tèi ®a (nång ®é cho phÐp) cña c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm tån t¹i trong tõng thµnh phÇn m«i tr−êng, tõng vïng, tõng khu vùc cô thÓ vµ ®èi víi tõng môc ®Ých sö dông. Mçi quèc gia, c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi cña ®Êt n−íc m×nh ®Ó thiÕt lËp danh môc c¸c tiªu chuÈn chÊt l−îng riªng, nh− c¸c tiªu chuÈn chÊt l−îng m«i tr−êng kh«ng khÝ cho khu d©n c−, cho khu s¶n xuÊt, tiªu chuÈn n−íc ¨n uèng, tiªu chuÈn n−íc t−íi, tiªu chuÈn n−íc nu«i trång thñy s¶n... - C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i tr−êng: Nguån tù nhiªn: + C¸c qu¸ tr×nh xãi mßn, röa tr«i, tr−ît lë ®Êt ë 9 vïng ®Êt trèng, ®åi träc trong mïa m−a lµm cho c¸c thñy vùc nhËn n−íc ch¶y trµn chøa nhiÒu chÊt l¬ löng, cÆn l¾ng… + HiÖn t−îng nhiÔm phÌn cña c¸c con s«ng ch¶y qua vïng chøa phÌn nh− ë H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh..., hoÆc hiÖn t−îng nhiÔm mÆn ë mét sè vïng cöa s«ng ven biÓn khi triÒu c−êng. + Ho¹t ®éng cña nói löa còng ®−a vµo kh«ng khÝ mét l−îng khæng lå bôi vµ khÝ th¶i. + N¹n ch¸y rõng th¶i vµo kh«ng khÝ mét l−îng lín khãi bôi, c¸c khÝ CO, CO2, ¶nh h−ëng trªn ph¹m vi rÊt lín (th¶m häa ch¸y rõng ë In®«nªxia ®· g©y ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng sinh ho¹t h»ng ngµy cña hµng chôc triÖu d©n). + Giã mang bôi ®Êt, c¸t tõ c¸c vïng ®Êt trèng, ®åi träc, tõ c¸c sa m¹c, c¸c b·i c¸t vïng duyªn h¶i vµo m«i tr−êng kh«ng khÝ cña mét sè thµnh phè, thÞ x·..., thÓ hiÖn râ rÖt lµ mét sè thµnh phè ven biÓn ViÖt Nam nh− thµnh phè Vinh, thµnh phè Bu«n Ma Thuét... Nguån nh©n t¹o: + Trong ®iÒu kiÖn nÒn c«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, sù tËp trung ®« thÞ ngµy cµng t¨ng, d©n sè ngµy cµng trë nªn ®«ng ®óc th× c¸c t¸c ®éng cña con ng−êi lªn m«i tr−êng ngµy cµng râ rÖt vµ nghiªm träng, lµm thay ®æi c¸c chu tr×nh tù nhiªn trong m«i tr−êng. + S¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ nguån g©y « nhiÔm 10 m«i tr−êng lín nhÊt trong sè c¸c nguån nh©n t¹o. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®−a vµo m«i tr−êng mét l−îng khæng lå c¸c chÊt th¶i d¹ng r¾n, láng, khÝ lµm cho chÊt l−îng m«i tr−êng bÞ suy gi¶m. §Æc biÖt, ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn, nhiÒu thµnh phè, khu c«ng nghiÖp cña c¸c n−íc nµy bÞ « nhiÔm nghiªm träng do chÊt th¶i th¶i ra ngoµi m«i tr−êng kh«ng ®−îc xö lý hoÆc xö lý kh«ng triÖt ®Ó (khu c«ng nghiÖp ViÖt Tr×, Thµnh phè Hå ChÝ Minh cña ViÖt Nam, Bangkok cña Th¸i Lan...). ChÊt th¶i th¶i ra ngoµi m«i tr−êng ngay tõ kh©u sö dông nguyªn, nhiªn liÖu ®Çu vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt... + S¶n xuÊt n«ng nghiÖp: sö dông ho¸ chÊt trong n«ng nghiÖp hiÖn nay ®ang lµ mèi ®e däa m«i tr−êng trªn toµn thÕ giíi. Ho¸ chÊt d− thõa (ph©n ho¸ häc, thuèc trõ s©u, thuèc kÝch thÝch sinh tr−ëng...) trong m«i tr−êng lµm suy gi¶m chÊt l−îng m«i tr−êng vµ ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn ®êi sèng cña sinh vËt sinh sèng trong n−íc, trong kh«ng khÝ, trong ®Êt vµ søc khoÎ cña con ng−êi. Sö dông ho¸ chÊt trong n«ng nghiÖp ®Æc biÖt t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng n−íc, cã thÓ g©y ra sù gi¶m sót vÒ sè l−îng c¸c loµi ®éng vËt thñy sinh, ®Æc biÖt lµ t«m, c¸, èc, cua…, trong c¸c c¸nh ®ång lóa n−íc, trong s«ng, hå. C¸c sinh vËt sèng sãt trong m«i tr−êng « nhiÔm l¹i chÝnh lµ nguyªn nh©n di chuyÓn c¸c chÊt « nhiÔm tíi c¬ thÓ c¸c 11 sinh vËt kh¸c th«ng qua d©y chuyÒn dinh d−ìng, g©y ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ vµ sù ph¸t triÓn cña sinh vËt. ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc sö dông hãa chÊt trong n«ng nghiÖp cã chiÒu h−íng gia t¨ng, do vËy t¸c ®éng tíi m«i tr−êng cµng nghiªm träng h¬n. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn t¹o ra chÊt th¶i r¾n, bao gåm: ph©n gia sóc, r¬m r¹, thøc ¨n d− thõa... Nguån chÊt th¶i nµy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn sù « nhiÔm côc bé ë n«ng th«n. + Ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i: sè l−îng xe m¸y, « t« ngµy cµng nhiÒu lµ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm kh¸ nghiªm träng ®Æc biÖt lµ ë khu vùc ®« thÞ, c¸c chÊt th¶i ra bao gåm: CO, CO2, SO2, bôi... L−îng chÊt th¶i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l−îng nguyªn liÖu sö dông lµ dÇu, x¨ng, ®iÖn, n¨ng l−îng mÆt trêi... §Ó h¹n chÕ nguån « nhiÔm nµy trong t−¬ng lai cÇn thay thÕ b»ng nhiªn liÖu Ýt hoÆc kh«ng cã chÊt th¶i. + Sinh ho¹t cña con ng−êi: Sinh ho¹t h»ng ngµy cña con ng−êi t¹o ra mét l−îng lín chÊt th¶i. Theo B¸o c¸o m«i tr−êng quèc gia n¨m 2011, l−îng chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t chiÕm kho¶ng 60 - 70% tæng l−îng chÊt th¶i r¾n ph¸t sinh. Tû lÖ ph¸t sinh chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t b×nh qu©n mçi ng−êi mçi ngµy lµ 1kg. Trªn ph¹m vi toµn quèc, 12 tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2008, l−îng chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t ®« thÞ t¨ng trªn 200%, chÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp t¨ng 181% vµ cßn tiÕp tôc gia t¨ng trong thêi gian tíi. Dù b¸o cña Bé X©y dùng vµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, ®Õn n¨m 2015, khèi l−îng chÊt th¶i r¾n ph¸t sinh −íc ®¹t kho¶ng 44 triÖu tÊn/n¨m. ChÊt th¶i r¾n ph¸t sinh nhiÒu nhÊt lµ ë c¸c ®« thÞ vµ khu vùc c«ng nghiÖp. - Suy tho¸i, sù cè, tai biÕn m«i tr−êng Suy tho¸i m«i tr−êng lµ sù suy gi¶m vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng cña thµnh phÇn m«i tr−êng, g©y ¶nh h−ëng xÊu ®èi víi con ng−êi vµ sinh vËt. Trong ®ã, thµnh phÇn m«i tr−êng ®−îc hiÓu lµ c¸c yÕu tè t¹o thµnh m«i tr−êng: kh«ng khÝ, n−íc, ®Êt, ©m thanh, ¸nh s¸ng, lßng ®Êt, nói, rõng, s«ng, hå, biÓn, sinh vËt, c¸c hÖ sinh th¸i, c¸c khu d©n c−, khu s¶n xuÊt, khu b¶o tån thiªn nhiªn, c¶nh quan thiªn nhiªn, danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö vµ c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c. Sù cè m«i tr−êng lµ tai biÕn hoÆc rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng−êi hoÆc biÕn ®æi bÊt th−êng cña thiªn nhiªn, g©y « nhiÔm, suy tho¸i hoÆc biÕn ®æi m«i tr−êng nghiªm träng. Sù cè m«i tr−êng cã thÓ x¶y ra do: + B·o, lò lôt, h¹n h¸n, nøt ®Êt, ®éng ®Êt, tr−ît ®Êt, sôt lë ®Êt, nói löa phun, m−a axit, m−a ®¸, biÕn ®éng khÝ hËu vµ thiªn tai kh¸c; 13 + Ho¶ ho¹n, ch¸y rõng, sù cè kü thuËt g©y nguy h¹i vÒ m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, c«ng tr×nh kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt, v¨n ho¸, x· héi, an ninh, quèc phßng; + Sù cè trong t×m kiÕm, th¨m dß, khai th¸c vµ vËn chuyÓn kho¸ng s¶n, dÇu khÝ, sËp hÇm lß, phôt dÇu, trµn dÇu, vì ®−êng èng dÉn dÇu, dÉn khÝ, ®¾m tµu, sù cè t¹i c¬ së läc ho¸ dÇu vµ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp kh¸c; + Sù cè trong lß ph¶n øng h¹t nh©n, nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö, nhµ m¸y s¶n xuÊt, t¸i chÕ nhiªn liÖu h¹t nh©n, kho chøa chÊt phãng x¹. Tai biÕn m«i tr−êng lµ qu¸ tr×nh g©y mÊt æn ®Þnh trong hÖ thèng m«i tr−êng. §ã lµ mét qu¸ tr×nh g©y h¹i vËn hµnh trong hÖ thèng m«i tr−êng gåm ba giai ®o¹n: + Giai ®o¹n nguy c¬ (hay hiÓm ho¹): C¸c yÕu tè g©y h¹i tån t¹i trong hÖ thèng, nh−ng ch−a ph¸t triÓn g©y mÊt æn ®Þnh. + Giai ®o¹n ph¸t triÓn: C¸c yÕu tè tai biÕn tËp trung l¹i, gia t¨ng, t¹o tr¹ng th¸i mÊt æn ®Þnh nh−ng ch−a v−ît qua ng−ìng an toµn cña hÖ thèng m«i tr−êng. + Giai ®o¹n sù cè m«i tr−êng: Qu¸ tr×nh v−ît qua ng−ìng an toµn, g©y thiÖt h¹i cho con ng−êi vÒ søc khoÎ, tÝnh m¹ng, tµi s¶n, v.v.. Nh÷ng sù cè g©y thiÖt h¹i lín ®−îc gäi lµ tai häa, lín h¬n n÷a ®−îc gäi lµ th¶m häa m«i tr−êng. 14 d. Mét sè kh¸i niÖm kh¸c - Tiªu chuÈn m«i tr−êng lµ møc giíi h¹n cña c¸c th«ng sè vÒ chÊt l−îng m«i tr−êng xung quanh, hµm l−îng cña c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong chÊt th¶i, c¸c yªu cÇu kü thuËt vµ qu¶n lý ®−îc c¸c c¬ quan nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc c«ng bè d−íi d¹ng v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng. Tiªu chuÈn m«i tr−êng cã quan hÖ mËt thiÕt víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi quèc gia. HÖ thèng tiªu chuÈn m«i tr−êng lµ mét c«ng tr×nh khoa häc liªn ngµnh, nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ, tæ chøc qu¶n lý vµ tiÒm lùc kinh tÕ - x· héi cã tÝnh ®Õn dù b¸o ph¸t triÓn. C¬ cÊu cña hÖ thèng tiªu chuÈn m«i tr−êng bao gåm c¸c nhãm chÝnh sau: 1) Nh÷ng quy ®Þnh chung. 2) Tiªu chuÈn n−íc: bao gåm n−íc mÆt néi ®Þa, n−íc ngÇm, n−íc biÓn vµ ven biÓn, n−íc th¶i, v.v.. 3) Tiªu chuÈn kh«ng khÝ: bao gåm khãi bôi, khÝ th¶i (c¸c chÊt th¶i), v.v.. 4) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn b¶o vÖ ®Êt canh t¸c, sö dông ph©n bãn trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 5) Tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ thùc vËt, sö dông thuèc trõ s©u, diÖt cá. 6) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn b¶o vÖ c¸c nguån gen, ®éng thùc vËt, ®a d¹ng sinh häc. 15 7) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn b¶o vÖ c¶nh quan thiªn nhiªn, c¸c di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸. 8) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn m«i tr−êng do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c kho¸ng s¶n trong lßng ®Êt, ngoµi biÓn, v.v.. - Quan tr¾c m«i tr−êng: Quan tr¾c m«i tr−êng lµ qu¸ tr×nh theo dâi cã hÖ thèng vÒ m«i tr−êng, c¸c yÕu tè t¸c ®éng lªn m«i tr−êng nh»m cung cÊp th«ng tin phôc vô ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng, diÔn biÕn chÊt l−îng m«i tr−êng vµ c¸c t¸c ®éng xÊu ®èi víi m«i tr−êng. C¸c môc tiªu cô thÓ cña quan tr¾c m«i tr−êng gåm: + Cung cÊp c¸c ®¸nh gi¸ vÒ diÔn biÕn chÊt l−îng m«i tr−êng trªn quy m« quèc gia, phôc vô viÖc x©y dùng b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng. + Cung cÊp c¸c ®¸nh gi¸ vÒ diÔn biÕn chÊt l−îng m«i tr−êng cña tõng vïng träng ®iÓm ®−îc quan tr¾c ®Ó phôc vô c¸c yªu cÇu tøc thêi cña c¸c cÊp qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. + C¶nh b¸o kÞp thêi c¸c diÔn biÕn bÊt th−êng hay c¸c nguy c¬ « nhiÔm, suy tho¸i m«i tr−êng. + X©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ chÊt l−îng m«i tr−êng phôc vô viÖc l−u tr÷, cung cÊp vµ trao ®æi th«ng tin trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ. - §¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng §¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc lµ viÖc ph©n 16 tÝch, dù b¸o c¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña dù ¸n chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tr−íc khi phª duyÖt nh»m b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng lµ viÖc ph©n tÝch, dù b¸o c¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña dù ¸n ®Çu t− cô thÓ ®Ó ®−a ra c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng khi triÓn khai dù ¸n ®ã. Dù ¸n ®Çu t− lµ ho¹t ®éng mang tÝnh kinh tÕ - x· héi cña quèc gia, cña mét ®Þa ph−¬ng lín, hoÆc mét ngµnh kinh tÕ v¨n hãa quan träng (luËt lÖ, chÝnh s¸ch quèc gia, nh÷ng ch−¬ng tr×nh quèc gia vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, kÕ ho¹ch quèc gia dµi h¹n), cã lo¹i mang tÝnh kinh tÕ - x· héi vi m« nh−: ®Ò ¸n x©y dùng c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, quy ho¹ch ph¸t triÓn, s¬ ®å sö dông mét d¹ng hoÆc nhiÒu d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i mét ®Þa ph−¬ng nhá. Tuy nhiªn, mét ho¹t ®éng cã ý nghÜa vi m« ®èi víi cÊp quèc gia, nh−ng cã thÓ cã ý nghÜa vÜ m« ®èi víi xÝ nghiÖp. Ho¹t ®éng vi m« nh−ng ®−îc tæ chøc mét c¸ch phæ biÕn trªn ®Þa bµn réng cã khi l¹i mang ý nghÜa vÜ m«. T¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cã thÓ tèt hoÆc xÊu, cã lîi hoÆc cã h¹i nh−ng viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng sÏ gióp nhµ qu¶n lý ra quyÕt ®Þnh chñ ®éng lùa chän nh÷ng ph−¬ng ¸n kh¶ thi vµ tèi −u vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt trong bÊt cø mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nµo. 17 2. Quan hÖ c«ng t¸c vÒ qu¶n lý m«i tr−êng cña chÝnh quyÒn cÊp c¬ së a. Kh¸i niÖm vÒ cÊp c¬ së X·, ph−êng, thÞ trÊn (gäi chung lµ cÊp x·) lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh l·nh thæ nhá nhÊt trong hÖ thèng chÝnh quyÒn bèn cÊp: CÊp I: CÊp quèc gia; CÊp II: CÊp tØnh (gåm tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng); CÊp III: CÊp huyÖn (gåm huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh); CÊp IV: CÊp x· (gåm x·, ph−êng, thÞ trÊn). §iÒu 110, HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (®−îc Quèc héi th«ng qua ngµy 28-11-2013) quy ®Þnh: “C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®−îc ph©n ®Þnh nh− sau: N−íc chia thµnh tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng; TØnh chia thµnh huyÖn, thÞ x· vµ thµnh phè thuéc tØnh; thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng chia thµnh quËn, huyÖn, thÞ x· vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh t−¬ng ®−¬ng; HuyÖn chia thµnh x·, thÞ trÊn; thÞ x· vµ thµnh phè thuéc tØnh chia thµnh ph−êng vµ x·; quËn chia thµnh ph−êng”. §iÒu 111, HiÕn ph¸p n¨m 2013 quy ®Þnh: “CÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng gåm cã Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n ®−îc tæ chøc phï hîp víi ®Æc ®iÓm 18 n«ng th«n, ®« thÞ, h¶i ®¶o, ®¬n vÞ hµnh chÝnh - kinh tÕ ®Æc biÖt do luËt ®Þnh”. ChÝnh quyÒn cÊp c¬ së (cÊp x·) lµ n¬i trùc tiÕp thi hµnh ®−êng lèi, chñ tr−¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµ cña ®Þa ph−¬ng, cã chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi, m«i tr−êng, chÝnh trÞ vµ an ninh quèc phßng theo sù ph©n c«ng vµ chØ ®¹o cña chÝnh quyÒn cÊp huyÖn. CÊp x· lµ n¬i s¸t d©n nhÊt, lµ cÇu nèi gi÷a §¶ng vµ Nhµ n−íc víi d©n, mäi ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan cÊp x· ®Òu liªn quan trùc tiÕp víi nh©n d©n. X· héi ho¸ b¶o vÖ m«i tr−êng còng nh− c¸c mÆt ho¹t ®éng kh¸c ®Òu chñ yÕu liªn quan víi chÝnh quyÒn cÊp c¬ së. V× thÕ, ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp c¬ së ph¶i thÓ hiÖn tèt mèi quan hÖ "§¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n−íc qu¶n lý, Nh©n d©n lµm chñ". b. Quan hÖ víi cÊp ñy §¶ng Ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x· nãi chung vµ trong lÜnh vùc qu¶n lý m«i tr−êng nãi riªng ®Òu ph¶i chÞu sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña §¶ng ñy x·/ph−êng/thÞ trÊn. MÆc dï c¸n bé ®Þa chÝnh cÊp x· lµ ng−êi trùc tiÕp thùc thi c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng cã ngµnh däc cña m×nh ë tuyÕn trªn (cÊp huyÖn), nh−ng khi thi hµnh nhiÖm vô cña cÊp trªn giao th× ph¶i th«ng qua chÝnh quyÒn (cÊp x·) ®Ó b¸o c¸o xin ý kiÕn chØ ®¹o 19 cña §¶ng ñy cÊp x· vÒ kÕ ho¹ch triÓn khai, ®Æc biÖt trong nh÷ng tr−êng hîp nh¹y c¶m. Tr−êng hîp nh¹y c¶m lµ nh÷ng tr−êng hîp ®ông ch¹m ®Õn phóc lîi kinh tÕ, t©m t−, t×nh c¶m, v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n cña nh©n d©n. Ng−îc l¹i, ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß l·nh ®¹o cña m×nh trong qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng trªn ®Þa bµn, ®¶ng viªn nãi chung vµ cÊp ñy ®¶ng c¬ së nãi riªng ph¶i cã nhËn thøc ®óng, ®ñ vµ s©u s¾c vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. C¨n cø vµo c¸c chñ tr−¬ng, nghÞ quyÕt cña ®¶ng ñy cÊp trªn vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, ®¶ng ñy cÊp x· dùa vµo t×nh h×nh cô thÓ cña ®Þa ph−¬ng ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó chØ ®¹o chÝnh quyÒn cÊp x·, c¸c tæ chøc quÇn chóng vµ c«ng d©n thùc hiÖn. §¶ng ñy cÊp x· còng cÇn theo s¸t, nghe, ph©n tÝch vµ thÈm ®Þnh b¸o c¸o vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng, qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·, trong tr−êng hîp cÇn thiÕt, kÓ c¶ trùc tiÕp b¸o c¸o cña c¸c ban chuyªn m«n trùc thuéc ñy ban nh©n d©n cÊp x·, b¸o c¸o cña c¸n bé ®Þa chÝnh, tõ ®ã cã thÓ ban hµnh c¸c chØ thÞ trùc tiÕp vµ nhanh chãng chØ ®¹o ñy ban nh©n d©n gi¶i quyÕt theo chøc n¨ng ®· ®−îc ph©n nhiÖm. §¶ng ñy cÊp x·, b»ng chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ®−êng lèi cña §¶ng, thùc hiÖn viÖc chØ ®¹o ®èi víi ñy ban nh©n d©n cÊp x· th«ng qua ý kiÕn ®ãng gãp cña nh©n 20 d©n ®Þa ph−¬ng, qua ®éi ngò ®¶ng viªn ho¹t ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng. Trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng, ®−êng lèi cña §¶ng cã ®−îc thùc hiÖn thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc vµo b¶n lÜnh, trÝ tuÖ cña tæ chøc c¬ së ®¶ng vµ ®¶ng viªn. c. Quan hÖ víi ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn vµ c¬ quan gióp ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn vÒ qu¶n lý m«i tr−êng ñy ban nh©n d©n cÊp x· cã cÊp trªn trùc tiÕp lµ ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn. ñy ban nh©n d©n cÊp x· chÞu sù l·nh ®¹o toµn diÖn cña ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn vµ cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o c«ng t¸c cña m×nh tr−íc ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn ®óng kú h¹n, ®óng nhiÖm vô ®Ó gióp ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn n¾m v÷ng t×nh h×nh ®Þa ph−¬ng ®Ó cã thÓ chØ ®¹o kÞp thêi, uèn n¾n, hç trî hoÆc biÓu d−¬ng, thËm chÝ ®×nh chØ hoÆc b·i bá nh÷ng quyÕt ®Þnh vi ph¹m ph¸p luËt cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·. C¬ quan chøc n¨ng cã nhiÖm vô gióp ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng cÊp huyÖn kh«ng ph¶i lµ cÊp trªn cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·, mµ chØ lµ c¬ quan chuyªn m«n cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, gióp ®ì chØ ®¹o vÒ chuyªn m«n b¶o vÖ m«i tr−êng, ®Æc biÖt trong nh÷ng tr−êng hîp khã kh¨n, nh¹y c¶m hoÆc cã 21 ph¸t sinh ngoµi dù kiÕn, nhÊt lµ khi cã b¸o c¸o cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·. Trong tr−êng hîp cÇn quyÕt ®Þnh, phª chuÈn cña ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò chuyªn m«n liªn quan ®Õn cÊp x·, th× c¬ quan chuyªn m«n vÒ m«i tr−êng cÊp huyÖn ph¶i tham kh¶o ý kiÕn cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·. C¬ quan chuyªn m«n vÒ m«i tr−êng cÊp huyÖn còng cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu vÒ chuyªn m«n do cÊp x· ®Ò nghÞ vµ kÕt qu¶ gi¶i quyÕt còng ph¶i ®−îc th«ng b¸o l¹i b»ng v¨n b¶n cho ñy ban nh©n d©n cÊp x·. d. Quan hÖ víi c¸c tæ d©n phè (hoÆc côm/khèi, th«n, lµng, Êp, b¶n...) trong néi bé x·, ph−êng, thÞ trÊn Tæ d©n phè kh«ng ph¶i lµ mét cÊp chÝnh quyÒn. §ã chØ lµ mét h×nh thøc tæ chøc d©n c− theo kh«ng gian c− tró, do ñy ban nh©n d©n cÊp x· qu¶n lý vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §ã lµ nh÷ng tæ chøc gióp chÝnh quyÒn thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n còng nh− hç trî nh©n d©n x©y dùng mét cuéc sèng cã v¨n ho¸, ph¸t triÓn vµ tu©n thñ hiÕn ph¸p, ph¸p luËt. V× chøc n¨ng c¬ b¶n cña tæ d©n phè lµ x©y dùng khèi ®oµn kÕt, vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy hoÆc hµnh chÝnh cña ®Þa 22 ph−¬ng, nªn tæ d©n phè cã vai trß rÊt lín trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ m«i tr−êng còng nh− s¸ng t¹o nhiÒu m« h×nh qu¶n lý m«i tr−êng rÊt hiÖu qu¶. C¸n bé ®Þa chÝnh ph¶i cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c tæ d©n phè vµ c¸c tæ chøc t−¬ng ®−¬ng nh−: côm d©n c−, khèi d©n c−, th«n, bu«n, lµng, b¶n, sãc, phum, xãm, Êp... C¸c m« h×nh x· héi ho¸ b¶o vÖ m«i tr−êng, b¶o vÖ m«i tr−êng cã sù tham gia cña céng ®ång, lång ghÐp b¶o vÖ m«i tr−êng vµo h−¬ng −íc, quy chÕ côm d©n c− v¨n ho¸ ®Òu lµ thµnh qu¶ cña mèi quan hÖ gi÷a ngµnh qu¶n lý m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng víi c¸c tæ d©n phè vµ c¸c c¬ quan h÷u quan kh¸c cña ®Þa ph−¬ng. e. Quan hÖ víi c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng cÊp x· C¸c ®oµn thÓ quÇn chóng cÊp x· lµ thµnh viªn cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam gåm: Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn, Héi Cùu chiÕn binh, Héi Ng−êi cao tuæi,... vµ mét sè tæ chøc ®oµn thÓ tù nguyÖn kh¸c nh− Héi khuyÕn häc, Héi lµm v−ên, Héi n÷ trÝ thøc… §©y lµ lùc l−îng cã vai trß v« cïng quan träng, võa lµ trung t©m ®oµn kÕt, tËp hîp ®«ng ®¶o c¸c lùc l−îng quÇn chóng nh©n d©n, võa thùc hiÖn vai trß nÒn t¶ng chÝnh trÞ cña chÝnh quyÒn nh©n d©n, tæ chøc ®éng viªn nh©n d©n thùc hiÖn 23 th¾ng lîi c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc t¹i c¬ së. NghÞ quyÕt sè 41-NQ/TW ngµy 15-11-2004 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc ®· nªu: “§¶ng, ®oµn, MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn NghÞ quyÕt, ®−a c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng vµo néi dung ho¹t ®éng cña MÆt trËn vµ c¸c ®oµn thÓ”. §iÒu 144, LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam nh− sau: “MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn, vËn ®éng c¸c tæ chøc thµnh viªn vµ nh©n d©n tham gia ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng;… thùc hiÖn t− vÊn ph¶n biÖn gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; C¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tham gia b¶o vÖ m«i tr−êng”. V× thÕ, viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng cña ®Þa ph−¬ng còng n»m trong ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña c¸c tæ chøc nµy. C¸c ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc, truyÒn th«ng m«i tr−êng, c¸c m« h×nh céng ®ång tham gia b¶o vÖ m«i tr−êng, m« h×nh x· héi ho¸ b¶o vÖ m«i tr−êng..., cã c¬ héi 24 thµnh c«ng rÊt lín nÕu cã c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng tham gia. C¸c ®oµn thÓ nµy cã nhiÖm vô gi¸o dôc, vËn ®éng thµnh viªn cña m×nh tÝch cùc thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, sù chØ ®¹o cña chÝnh quyÒn. §©y lµ mét nguån lùc to lín trong viÖc thùc thi qu¶n lý m«i tr−êng ë cÊp x·. ñy ban nh©n d©n cÊp x· vµ c¸n bé ®Þa chÝnh, qua sù chØ ®¹o cña §¶ng ñy cÊp x· ®Ó tiÕp cËn vµ phèi hîp víi c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ t¹i ®Þa ph−¬ng trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trªn ®Þa bµn. 3. C¬ së ph¸p lý cña qu¶n lý m«i tr−êng cÊp c¬ së a. LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n (LuËt sè 11/2003/QH11) cña Quèc héi quy ®Þnh: Môc 3, §iÒu 29, kho¶n 5: “Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p qu¶n lý, sö dông vµ b¶o vÖ nguån n−íc, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi theo ph©n cÊp cña cÊp trªn; biÖn ph¸p phßng, chèng, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, b·o lôt, b¶o vÖ rõng, tu bæ vµ b¶o vÖ ®ª ®iÒu ë ®Þa ph−¬ng”; §iÒu 30, kho¶n 5: “Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p b¶o ®¶m gi÷ g×n vÖ sinh, xö lý r¸c th¶i, phßng, chèng dÞch bÖnh, biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng trong ph¹m vi qu¶n lý; biÖn ph¸p thùc hiÖn 25 ch−¬ng tr×nh y tÕ c¬ së, chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh”. Môc 3, §iÒu 122, kho¶n 2: “ñy ban nh©n d©n cÊp x· tæ chøc viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nhá; thùc hiÖn viÖc tu bæ, b¶o vÖ ®ª ®iÒu, b¶o vÖ rõng; phßng, chèng vµ kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, b·o lôt; ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ ®ª ®iÒu, b¶o vÖ rõng t¹i ®Þa ph−¬ng”. b. LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 Kho¶n 3, §iÒu 143, LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng cña ñy ban nh©n d©n cÊp x·: - X©y dùng kÕ ho¹ch, thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng, gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng trªn ®Þa bµn; vËn ®éng nh©n d©n x©y dùng néi dung b¶o vÖ m«i tr−êng trong h−¬ng −íc; h−íng dÉn viÖc ®−a tiªu chÝ vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng vµo ®¸nh gi¸ th«n, lµng, Êp, b¶n, bu«n, phum, sãc, khu d©n c− vµ gia ®×nh v¨n hãa; - X¸c nhËn, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¶o vÖ m«i tr−êng theo ñy quyÒn; kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n; - Ph¸t hiÖn vµ xö lý theo thÈm quyÒn c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng hoÆc b¸o c¸o c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng cÊp trªn trùc tiÕp; 26 - Hßa gi¶i tranh chÊp vÒ m«i tr−êng ph¸t sinh trªn ®Þa bµn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ hßa gi¶i; - Qu¶n lý ho¹t ®éng cña th«n, lµng, Êp, b¶n, bu«n, phum, sãc, tæ d©n phè vµ tæ chøc tù qu¶n vÒ gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng, b¶o vÖ m«i tr−êng trªn ®Þa bµn; - H»ng n¨m, tæ chøc ®¸nh gi¸ vµ lËp b¸o c¸o c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng; - Chñ tr×, phèi hîp víi c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô trªn ®Þa bµn tæ chøc c«ng khai th«ng tin vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô víi céng ®ång d©n c−; - ChÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn nÕu ®Ó x¶y ra « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng trªn ®Þa bµn. NhËn xÐt 1) C¸c ®iÒu trÝch dÉn trªn ®©y cho thÊy nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n cÊp c¬ së lµ quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p vµ tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng t¹i ®Þa ph−¬ng. Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n cÊp c¬ së kh«ng ban hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p lý, mµ chñ yÕu lµ "quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p" vµ "tæ chøc thùc hiÖn" c¸c biÖn ph¸p nh»m thùc thi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng theo luËt ®Þnh, theo sù chØ ®¹o vµ ph©n quyÒn cña cÊp trªn. NhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng ®−îc tãm t¾t thµnh c¸c m¶ng nh− sau: 27 - Tæ chøc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thi hµnh hiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn vÒ m«i tr−êng (vÝ dô: LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng, Quy chÕ b¶o vÖ m«i tr−êng tØnh, thµnh phè...). - Tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. - Thanh tra, kiÓm tra, hßa gi¶i, xö lý khiÕu tè cña c«ng d©n (vÒ m«i tr−êng), gi¶i quyÕt c¸c vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m hµnh chÝnh (vÒ m«i tr−êng) theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - B¶o vÖ c¸c tµi nguyªn c¬ b¶n (®Êt, n−íc, rõng), phßng chèng, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh ®ª, ®iÒu. - VËn ®éng nh©n d©n gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng, phßng chèng dÞch bÖnh, phßng chèng dÞch h¹i c©y trång, vËt nu«i. 2) So víi Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n x· vµ thÞ trÊn, Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n ph−êng ngoµi quyÒn h¹n, nhiÖm vô t−¬ng tù, cßn cã thªm c¸c quyÒn h¹n, nhiÖm vô kh¸c ®Æc thï cña ®« thÞ, liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ nÕp sèng v¨n minh ®« thÞ, trËt tù c«ng céng, c¶nh quan ®« thÞ, vÖ sinh s¹ch ®Ñp khu phè, lßng, lÒ ®−êng. c. Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña chÝnh quyÒn cÊp x· vÒ m«i tr−êng Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý: Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh«ng 28 ph¶i tr¸ch nhiÖm ph¶i thùc hiÖn mét nhiÖm vô nµo ®ã, mµ lµ nghÜa vô g¸nh chÞu c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ cña nhµ n−íc khi chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt. C¸c c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý lµ toµ ¸n, c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, träng tµi kinh tÕ... ChÝnh quyÒn cÊp c¬ së khi t¸c nghiÖp nÕu vi ph¹m ph¸p luËt hay kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô do chÝnh quyÒn cÊp trªn giao cho còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. Cã bèn lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lý: tr¸ch nhiÖm h×nh sù, tr¸ch nhiÖm d©n sù, tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh vµ tr¸ch nhiÖm kû luËt. Tr¸ch nhiÖm h×nh sù: Theo quy ®Þnh cña Bé LuËt h×nh sù, tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n. Tõng c¸n bé cña chÝnh quyÒn c¬ së nÕu ph¹m téi nh− quy ®Þnh ë Ch−¬ng 17 Bé LuËt h×nh sù (c¸c téi ph¹m vÒ m«i tr−êng, tõ §iÒu 182 ®Õn §iÒu 191) sÏ bÞ xö ph¹t theo c¸c ®iÒu kho¶n ë ch−¬ng nµy. Tr¸ch nhiÖm d©n sù: Khi thùc hiÖn nhiÖm vô, nÕu chÝnh quyÒn c¬ së g©y thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cho nhµ n−íc, tæ chøc hay c«ng d©n th× ph¶i båi th−êng theo quyÕt ®Þnh cña tßa ¸n. TÊt nhiªn, nÕu hai bªn cã thÓ tho¶ thuËn ®−îc møc båi th−êng th× kh«ng cÇn cã sù can thiÖp cña tßa ¸n d©n sù. Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh: Xö ph¹t vi ph¹m 29 hµnh chÝnh ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n, c¬ quan tæ chøc cã hµnh vi cè ý hoÆc v« ý vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý nhµ n−íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh (quy ®Þnh trong LuËt sè 15/2013/QH13 ngµy 20-6-2012 vÒ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh). NghÞ ®Þnh sè 179/2013/N§-CP ngµy 14-11- 2013 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh c¸c møc xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. L−u ý r»ng tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n, mµ kÓ c¶ tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc (c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc kinh tÕ - x· héi). Tr¸ch nhiÖm kû luËt: §©y lµ tr¸ch nhiÖm ¸p dông trong néi bé c¬ quan, tæ chøc, dïng ®Ó xö lý c¸c c¸n bé hay tæ chøc cÊp d−íi, vi ph¹m quy chÕ, quy ®Þnh, néi quy cña c¬ quan, tæ chøc ®Ò ra. C¸n bé cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc, c¸n bé cña ñy ban nh©n d©n cÊp x· còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm kû luËt nÕu sai ph¹m trong c«ng t¸c vµ ®êi sèng. d. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c«ng chøc chuyªn m«n vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng cÊp x·, ph−êng, thÞ trÊn Th«ng t− Liªn tÞch sè 03/2008/TTLT-BTNMT BNV ngµy 15-7-2008 cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng vµ Bé Néi vô vÒ H−íng dÉn chøc n¨ng, 30 nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc cña c¬ quan chuyªn m«n vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng thuéc ñy ban nh©n d©n c¸c cÊp quy ®Þnh: “C«ng chøc ®Þa chÝnh - x©y dùng lµ c«ng chøc chuyªn m«n vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng cÊp x·, tham m−u gióp ñy ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng trªn ®Þa bµn; chÞu sù h−íng dÉn, kiÓm tra vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Phßng Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng cÊp huyÖn". Theo ®ã, c«ng chøc chuyªn m«n vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng cÊp x· cã nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n: 1) Tham m−u, gióp ñy ban nh©n d©n cÊp x· vÒ quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x·, vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt, thu håi ®Êt, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; triÓn khai, theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn sau khi cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh. 2) ThÈm ®Þnh hå s¬, tr×nh ñy ban nh©n d©n cÊp x· viÖc cho thuª ®Êt, chuyÓn ®æi quyÒn sö dông ®Êt, ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m ®èi víi quyÒn sö dông ®Êt, tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3) Thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký, lËp vµ qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh; theo dâi biÕn ®éng ®Êt ®ai vµ chØnh 31 lý hå s¬ ®Þa chÝnh; thèng kª, kiÓm kª ®Êt ®ai; b¶o qu¶n t− liÖu vÒ ®Êt ®ai, ®o ®¹c vµ b¶n ®å; thùc hiÖn qu¶n lý dÊu mèc ®o ®¹c vµ mèc ®Þa giíi hµnh chÝnh trªn ®Þa bµn x· theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 4) Thùc hiÖn thèng kª, theo dâi, gi¸m s¸t t×nh h×nh khai th¸c, sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn n−íc; tham gia c«ng t¸c phßng, chèng, kh¾c phôc hËu qu¶ do n−íc g©y ra trªn ®Þa bµn x·. 5) Thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký vµ kiÓm tra c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trªn ®Þa bµn thùc hiÖn cam kÕt b¶o vÖ m«i tr−êng theo ñy quyÒn cña ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn. 6) TriÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ c¸c nhiÖm vô cô thÓ vÒ gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng ®èi víi c¸c khu d©n c−, hé gia ®×nh vµ c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng n¬i c«ng céng trªn ®Þa bµn theo ph©n c«ng cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cÊp x·. 7) Tham gia hßa gi¶i, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i, tè c¸o vÒ lÜnh vùc tµi nguyªn vµ m«i tr−êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; ph¸t hiÖn c¸c tr−êng hîp vi ph¹m ph¸p luËt vÒ qu¶n lý, b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng, xö lý theo thÈm quyÒn vµ kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 8) B¸o c¸o c«ng t¸c vÒ lÜnh vùc tµi nguyªn vµ m«i tr−êng vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c do ñy ban nh©n d©n cÊp x· giao. 32 e. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, céng ®ång d©n c− trong b¶o vÖ m«i tr−êng §iÒu 144 LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam: - MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn, vËn ®éng c¸c tæ chøc thµnh viªn vµ nh©n d©n tham gia ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng. - MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam thùc hiÖn t− vÊn, ph¶n biÖn, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tham gia b¶o vÖ m«i tr−êng. §iÒu 145 LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp: - Tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm: tu©n thñ ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; tham gia c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng. - Tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp cã quyÒn: ®−îc cung cÊp vµ yªu cÇu cung cÊp th«ng tin vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng theo quy 33 ®Þnh cña ph¸p luËt; tham vÊn ®èi víi dù ¸n cã liªn quan ®Õn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh; t− vÊn, ph¶n biÖn vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vµ chñ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cã liªn quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; tham gia ho¹t ®éng kiÓm tra vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cã liªn quan ®Õn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh; kiÕn nghÞ c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn xö lý hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. §iÒu 146 LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña céng ®ång d©n c−: - §¹i diÖn céng ®ång d©n c− trªn ®Þa bµn chÞu t¸c ®éng m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cã quyÒn yªu cÇu chñ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cung cÊp th«ng tin vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng th«ng qua ®èi tho¹i trùc tiÕp hoÆc b»ng v¨n b¶n; tæ chøc t×m hiÓu thùc tÕ vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô; thu thËp, cung cÊp th«ng tin cho c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ th«ng tin cung cÊp. - §¹i diÖn céng ®ång d©n c− trªn ®Þa bµn chÞu t¸c ®éng m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cã quyÒn yªu cÇu c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc cã liªn quan cung cÊp kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra, xö lý ®èi víi c¬ së. 34 - §¹i diÖn céng ®ång d©n c− cã quyÒn tham gia ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ b¶o vÖ m«i tr−êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô; thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña céng ®ång d©n c− theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. g. QuyÒn h¹n vµ nghÜa vô c«ng d©n vÒ m«i tr−êng §iÒu 263 Bé luËt D©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh nghÜa vô cña chñ së h÷u trong b¶o vÖ m«i tr−êng: Khi sö dông, b¶o qu¶n, tõ bá tµi s¶n cña m×nh, chñ së h÷u ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; nÕu lµm « nhiÔm m«i tr−êng th× ph¶i chÊm døt hµnh vi g©y « nhiÔm, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ vµ ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i. Kho¶n 3 §iÒu 267 Bé luËt D©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh nghÜa vô t«n träng quy t¾c x©y dùng: Khi x©y dùng c«ng tr×nh vÖ sinh, kho chøa ho¸ chÊt ®éc h¹i vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c mµ viÖc sö dông cã kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng, chñ së h÷u ph¶i x©y c¸ch mèc giíi mét kho¶ng c¸ch vµ ë vÞ trÝ hîp lý, ph¶i b¶o ®¶m vÖ sinh, an toµn vµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn chñ së h÷u bÊt ®éng s¶n liÒn kÒ vµ xung quanh. §iÒu 624 Bé luËt D©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh vÒ båi th−êng thiÖt h¹i do lµm « nhiÔm m«i tr−êng: C¸ nh©n, ph¸p nh©n vµ c¸c chñ thÓ 35 kh¸c lµm « nhiÔm m«i tr−êng g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th−êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kÓ c¶ tr−êng hîp ng−êi g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng cã lçi. (Ghi chó: C¸c hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng, h×nh thøc xö ph¹t, møc ph¹t, thÈm quyÒn lËp biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh, thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ ®−îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 179/N§-CP ngµy 14-11-2013 cña ChÝnh phñ). §iÒu 623 Bé luËt D©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh vÒ båi th−êng thiÖt h¹i do nguån nguy hiÓm cao ®é g©y ra: - Nguån nguy hiÓm cao ®é bao gåm ph−¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i c¬ giíi, hÖ thèng t¶i ®iÖn, nhµ m¸y c«ng nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, vò khÝ, chÊt næ, chÊt ch¸y, chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, thó d÷ vµ c¸c nguån nguy hiÓm cao ®é kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh. Chñ së h÷u nguån nguy hiÓm cao ®é ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh b¶o qu¶n, tr«ng gi÷, vËn chuyÓn, sö dông nguån nguy hiÓm cao ®é theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Chñ së h÷u nguån nguy hiÓm cao ®é ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i do nguån nguy hiÓm cao ®é g©y ra; nÕu chñ së h÷u ®· giao cho ng−êi kh¸c chiÕm h÷u, sö dông th× nh÷ng ng−êi nµy ph¶i båi th−êng, trõ tr−êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c. 36 - Chñ së h÷u, ng−êi ®−îc chñ së h÷u giao chiÕm h÷u, sö dông nguån nguy hiÓm cao ®é ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i c¶ khi kh«ng cã lçi, trõ c¸c tr−êng hîp sau ®©y: + ThiÖt h¹i x¶y ra hoµn toµn do lçi cè ý cña ng−êi bÞ thiÖt h¹i; + ThiÖt h¹i x¶y ra trong tr−êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng hoÆc t×nh thÕ cÊp thiÕt, trõ tr−êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c. - Trong tr−êng hîp nguån nguy hiÓm cao ®é bÞ chiÕm h÷u, sö dông tr¸i ph¸p luËt th× ng−êi ®ang chiÕm h÷u, sö dông nguån nguy hiÓm cao ®é tr¸i ph¸p luËt ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i. Khi chñ së h÷u, ng−êi ®−îc chñ së h÷u giao chiÕm h÷u, sö dông nguån nguy hiÓm cao ®é còng cã lçi trong viÖc ®Ó nguån nguy hiÓm cao ®é bÞ chiÕm h÷u, sö dông tr¸i ph¸p luËt th× ph¶i liªn ®íi båi th−êng thiÖt h¹i. h. Nh÷ng hµnh vi bÞ ph¸p luËt nghiªm cÊm §iÒu 7 LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 2014 quy ®Þnh nh÷ng hµnh vi bÞ nghiªm cÊm: 1. Ph¸ ho¹i, khai th¸c tr¸i phÐp nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. 2. Khai th¸c nguån tµi nguyªn sinh vËt b»ng ph−¬ng tiÖn, c«ng cô, ph−¬ng ph¸p hñy diÖt, kh«ng ®óng thêi vô vµ s¶n l−îng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 37 3. Khai th¸c, kinh doanh, tiªu thô c¸c loµi thùc vËt, ®éng vËt hoang d· thuéc danh môc loµi nguy cÊp, quý, hiÕm ®−îc −u tiªn b¶o vÖ do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh. 4. VËn chuyÓn, ch«n lÊp chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, chÊt th¶i vµ chÊt nguy h¹i kh¸c kh«ng ®óng quy tr×nh kü thuËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. 5. Th¶i chÊt th¶i ch−a ®−îc xö lý ®¹t quy chuÈn kü thuËt m«i tr−êng; c¸c chÊt ®éc, chÊt phãng x¹ vµ chÊt nguy h¹i kh¸c vµo ®Êt, nguån n−íc vµ kh«ng khÝ. 6. §−a vµo nguån n−íc hãa chÊt ®éc h¹i, chÊt th¶i, vi sinh vËt ch−a ®−îc kiÓm ®Þnh vµ t¸c nh©n ®éc h¹i kh¸c ®èi víi con ng−êi vµ sinh vËt. 7. Th¶i khãi, bôi, khÝ cã chÊt hoÆc mïi ®éc h¹i vµo kh«ng khÝ; ph¸t t¸n bøc x¹, phãng x¹, c¸c chÊt ion hãa v−ît qu¸ quy chuÈn kü thuËt m«i tr−êng. 8. G©y tiÕng ån, ®é rung v−ît qu¸ quy chuÈn kü thuËt m«i tr−êng. 9. NhËp khÈu, qu¸ c¶nh chÊt th¶i tõ n−íc ngoµi d−íi mäi h×nh thøc. 10. NhËp khÈu, qu¸ c¶nh ®éng vËt, thùc vËt ch−a qua kiÓm dÞch; vi sinh vËt ngoµi danh môc cho phÐp. 11. S¶n xuÊt, kinh doanh s¶n phÈm g©y nguy h¹i cho con ng−êi, sinh vËt vµ hÖ sinh th¸i; s¶n xuÊt, sö dông nguyªn liÖu, vËt liÖu x©y dùng chøa yÕu tè ®éc h¹i v−ît qu¸ quy chuÈn kü thuËt m«i tr−êng. 38 12. Ph¸ ho¹i, x©m chiÕm tr¸i phÐp di s¶n thiªn nhiªn, khu b¶o tån thiªn nhiªn. 13. X©m h¹i c«ng tr×nh, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn phôc vô ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng. 14. Ho¹t ®éng tr¸i phÐp, sinh sèng ë khu vùc ®−îc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn x¸c ®Þnh lµ khu vùc cÊm do møc ®é ®Æc biÖt nguy hiÓm vÒ m«i tr−êng ®èi víi con ng−êi. 15. Che giÊu hµnh vi hñy ho¹i m«i tr−êng, c¶n trë ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng, lµm sai lÖch th«ng tin dÉn ®Õn g©y hËu qu¶ xÊu ®èi víi m«i tr−êng. 16. Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n, v−ît qu¸ quyÒn h¹n hoÆc thiÕu tr¸ch nhiÖm cña ng−êi cã thÈm quyÒn ®Ó lµm tr¸i quy ®Þnh vÒ qu¶n lý m«i tr−êng. i. Téi ph¹m m«i tr−êng Ch−¬ng 17 Bé LuËt h×nh sù n¨m 1999, ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 quy ®Þnh mét sè ®iÒu vÒ téi ph¹m m«i tr−êng nh− sau: §iÒu 182. Téi g©y « nhiÔm m«i tr−êng 1. Ng−êi nµo th¶i vµo kh«ng khÝ, nguån n−íc, ®Êt c¸c chÊt g©y « nhiÔm m«i tr−êng, ph¸t t¸n bøc x¹, phãng x¹ v−ît qu¸ quy chuÈn kü thuËt quèc gia vÒ chÊt th¶i ë møc ®é nghiªm träng hoÆc lµm m«i tr−êng bÞ « nhiÔm nghiªm träng hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn n¨m n¨m. 39 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn m−êi n¨m: a) Cã tæ chøc; b) Lµm m«i tr−êng bÞ « nhiÔm ®Æc biÖt nghiªm träng hoÆc g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng kh¸c. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m n¨m m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 182a. Téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i nguy h¹i 1. Ng−êi nµo vi ph¹m quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i nguy h¹i g©y « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c, nÕu kh«ng thuéc tr−êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 182 cña Bé luËt nµy, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn hai n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m: a) Cã tæ chøc; b) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng; c) T¸i ph¹m nguy hiÓm. 3. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ n¨m n¨m ®Õn m−êi n¨m. 40 4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m n¨m m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 182b. Téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ phßng ngõa sù cè m«i tr−êng 1. Ng−êi nµo vi ph¹m quy ®Þnh vÒ phßng ngõa sù cè m«i tr−êng ®Ó x¶y ra sù cè m«i tr−êng hoÆc vi ph¹m quy ®Þnh vÒ øng phã sù cè m«i tr−êng lµm m«i tr−êng bÞ « nhiÔm nghiªm träng hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn hai n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m. 3. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ n¨m n¨m ®Õn m−êi n¨m. 4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m n¨m m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 185. Téi ®−a chÊt th¶i vµo l·nh thæ ViÖt Nam 1. Ng−êi nµo lîi dông viÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ, phÕ liÖu hoÆc ho¸ chÊt, chÕ phÈm sinh häc hoÆc b»ng thñ ®o¹n kh¸c ®−a 41 vµo l·nh thæ ViÖt Nam chÊt th¶i nguy h¹i hoÆc chÊt th¶i kh¸c víi sè l−îng lín hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ hai tr¨m triÖu ®ång ®Õn mét tû ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m: a) Cã tæ chøc; b) ChÊt th¶i nguy h¹i cã sè l−îng lín hoÆc chÊt th¶i kh¸c cã sè l−îng rÊt lín hoÆc ®Æc biÖt lín; c) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng. 3. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ n¨m n¨m ®Õn m−êi n¨m. 4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ mét tr¨m triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 186. Téi lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ng−êi 1. Ng−êi nµo cã mét trong c¸c hµnh vi sau ®©y lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ng−êi, th× bÞ ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m: a) §−a ra khái vïng cã dÞch bÖnh ®éng vËt, thùc vËt, s¶n phÈm ®éng vËt, thùc vËt hoÆc vËt phÈm kh¸c cã kh¶ n¨ng truyÒn dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ng−êi; b) §−a vµo hoÆc cho phÐp ®−a vµo ViÖt Nam ®éng vËt, thùc vËt hoÆc s¶n phÈm ®éng vËt, thùc 42 vËt bÞ nhiÔm bÖnh hoÆc mang mÇm bÖnh nguy hiÓm cã kh¶ n¨ng truyÒn cho ng−êi; c) Hµnh vi kh¸c lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ng−êi. 2. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tï tõ n¨m n¨m ®Õn m−êi hai n¨m. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 187. Téi lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ®éng vËt, thùc vËt 1. Ng−êi nµo cã mét trong c¸c hµnh vi sau ®©y lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ®éng vËt, thùc vËt g©y hËu qu¶ nghiªm träng hoÆc ®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi nµy mµ cßn vi ph¹m, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m: a) §−a vµo hoÆc mang ra khái khu vùc h¹n chÕ l−u th«ng ®éng vËt, thùc vËt, s¶n phÈm ®éng vËt, thùc vËt hoÆc vËt phÈm kh¸c bÞ nhiÔm bÖnh hoÆc mang mÇm bÖnh; b) §−a vµo hoÆc cho phÐp ®−a vµo ViÖt Nam ®éng vËt, thùc vËt, s¶n phÈm ®éng vËt, thùc vËt thuéc ®èi t−îng kiÓm dÞch mµ kh«ng thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm dÞch; 43 c) Hµnh vi kh¸c lµm l©y lan dÞch bÖnh nguy hiÓm cho ®éng vËt, thùc vËt. 2. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m triÖu ®ång ®Õn n¨m m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 188. Téi huû ho¹i nguån lîi thuû s¶n 1. Ng−êi nµo vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ nguån lîi thñy s¶n thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y g©y hËu qu¶ nghiªm träng hoÆc ®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi nµy hoÆc ®· bÞ kÕt ¸n vÒ téi nµy, ch−a ®−îc xo¸ ¸n tÝch mµ cßn vi ph¹m, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m: a) Sö dông chÊt ®éc, chÊt næ, c¸c ho¸ chÊt kh¸c, dßng ®iÖn hoÆc c¸c ph−¬ng tiÖn, ng− cô kh¸c bÞ cÊm ®Ó khai th¸c thuû s¶n hoÆc lµm huû ho¹i nguån lîi thuû s¶n; b) Khai th¸c thuû s¶n t¹i khu vùc bÞ cÊm, trong mïa sinh s¶n cña mét sè loµi hoÆc vµo thêi gian kh¸c mµ ph¸p luËt cÊm; c) Khai th¸c c¸c loµi thuû s¶n quý hiÕm bÞ cÊm theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; 44 d) Ph¸ ho¹i n¬i c− ngô cña c¸c loµi thuû s¶n quý hiÕm ®−îc b¶o vÖ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; ®) Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh kh¸c vÒ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n. 2. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn hai tr¨m triÖu ®ång hoÆc ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn n¨m n¨m. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ hai triÖu ®ång ®Õn hai m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 189. Téi huû ho¹i rõng 1. Ng−êi nµo ®èt, ph¸ rõng tr¸i phÐp hoÆc cã hµnh vi kh¸c huû ho¹i rõng g©y hËu qu¶ nghiªm träng hoÆc ®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi nµy mµ cßn vi ph¹m, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn n¨m n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn m−êi n¨m: a) Cã tæ chøc; b) Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n hoÆc lîi dông danh nghÜa c¬ quan, tæ chøc; c) Hñy ho¹i diÖn tÝch rõng rÊt lín; d) ChÆt ph¸ c¸c lo¹i thùc vËt quý hiÕm thuéc danh môc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; 45 ®) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng. 3. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ b¶y n¨m ®Õn m−êi l¨m n¨m: a) Hñy ho¹i diÖn tÝch rõng ®Æc biÖt lín; b) Hñy ho¹i rõng phßng hé, rõng ®Æc dông; c) G©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng. 4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m triÖu ®ång ®Õn n¨m m−¬i triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 190. Téi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt thuéc danh môc loµi nguy cÊp, quý, hiÕm ®−îc −u tiªn b¶o vÖ 1. Ng−êi nµo s¨n b¾t, giÕt, vËn chuyÓn, nu«i, nhèt, bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt thuéc danh môc loµi nguy cÊp, quý, hiÕm ®−îc −u tiªn b¶o vÖ hoÆc vËn chuyÓn, bu«n b¸n tr¸i phÐp bé phËn c¬ thÓ hoÆc s¶n phÈm cña loµi ®éng vËt ®ã, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m: a) Cã tæ chøc; b) Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n; c) Sö dông c«ng cô hoÆc ph−¬ng tiÖn s¨n b¾t bÞ cÊm; d) S¨n b¾t trong khu vùc bÞ cÊm hoÆc vµo thêi gian bÞ cÊm; 46 ®) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 191. Téi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý khu b¶o tån thiªn nhiªn 1. Ng−êi nµo vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý khu b¶o tån thiªn nhiªn g©y hËu qu¶ nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn n¨m n¨m. 3. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn m−êi n¨m: a) Cã tæ chøc; b) Sö dông c«ng cô, ph−¬ng tiÖn, biÖn ph¸p bÞ cÊm; c) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt. 4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. §iÒu 191a. Téi nhËp khÈu, ph¸t t¸n c¸c loµi ngo¹i lai x©m h¹i 1. Ng−êi nµo cè ý nhËp khÈu, ph¸t t¸n c¸c loµi 47 ngo¹i lai x©m h¹i g©y hËu qu¶ nghiªm träng, th× bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc ph¹t tï tõ s¸u th¸ng ®Õn n¨m n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn m−êi n¨m: a) Cã tæ chøc; b) G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng; c) T¸i ph¹m nguy hiÓm. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m−êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. k. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh trªn ®©y vÒ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng cßn rÊt nhiÒu v¨n b¶n kh¸c cã liªn quan nh−: LuËt §Êt ®ai, LuËt Kho¸ng s¶n, LuËt Tµi nguyªn n−íc, LuËt B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, LuËt B¶o vÖ vµ kiÓm dÞch thùc vËt, LuËt Thñy s¶n, LuËt Du lÞch, LuËt An toµn thùc phÈm… CÇn n¾m v÷ng nh÷ng quy ®Þnh nµy ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo viÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i tr−êng. 48 Ch−¬ng 2 MôC TI£U, NGUY£N T¾C Vµ NéI DUNG C¥ B¶N TRONG QU¶N Lý M¤I TR¦êNG CÊP C¥ Së 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý m«i tr−êng, hÖ thèng c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng a. Kh¸i niÖm qu¶n lý m«i tr−êng Qu¶n lý m«i tr−êng: Lµ mét ho¹t ®éng trong lÜnh vùc qu¶n lý x· héi, cã t¸c ®éng ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña con ng−êi dùa trªn sù tiÕp cËn cã hÖ thèng vµ c¸c kü n¨ng ®iÒu phèi th«ng tin ®èi víi c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng liªn quan ®Õn con ng−êi, xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®Þnh l−îng, h−íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ sö dông hîp lý tµi nguyªn. ThuËt ng÷ qu¶n lý m«i tr−êng gåm hai néi dung chÝnh: - Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng: §©y lµ néi dung cã ý nghÜa quan träng víi mäi ng−êi d©n, b¶o ®¶m ho¹t ®éng sèng b×nh th−êng cña d©n c−; 49 - Qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp, khu vùc d©n c− vÒ m«i tr−êng: Môc tiªu chñ yÕu cña néi dung nµy lµ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ cña hÖ thèng s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ søc kháe cña ng−êi lao ®éng, d©n c− trong khu vùc chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng: Lµ ho¹t ®éng qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ ®iÒu chØnh cña ngµnh tµi nguyªn m«i tr−êng nh»m h¹n chÕ tèi ®a c¸c t¸c ®éng cã h¹i tíi m«i tr−êng do c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn g©y nªn, b¶o ®¶m c©n b»ng sinh th¸i nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C«ng t¸c qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng cã thÓ ph©n lo¹i theo ph¹m vi thµnh qu¶n lý m«i tr−êng khu vùc, qu¶n lý m«i tr−êng theo ngµnh vµ qu¶n lý tµi nguyªn. Theo tÝnh chÊt qu¶n lý cã thÓ chia ra: qu¶n lý chÊt l−îng m«i tr−êng, qu¶n lý kü thuËt m«i tr−êng, qu¶n lý kÕ ho¹ch m«i tr−êng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c néi dung qu¶n lý cã thÓ ®an xen lÉn nhau. b. HÖ thèng c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng KÓ tõ khi thµnh lËp tíi nay, tæ chøc bé m¸y cña ngµnh tµi nguyªn vµ m«i tr−êng tõ Trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng ®· tõng b−íc ®−îc t¨ng 50 c−êng, cñng cè vµ kiÖn toµn. Ngµy 23-5-2007, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 81/2007/N§-CP quy ®Þnh tæ chøc, bé phËn chuyªn m«n vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¬ quan nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc. NghÞ ®Þnh sè 21/2013/N§-CP ngµy 04-3-2013 (thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 25/2008/N§-CP ngµy 04-3-2008) cña ChÝnh phñ vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng. §©y lµ c¬ së quan träng ®Ó Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng vµ Bé Néi vô ban hµnh Th«ng t− liªn tÞch sè 03/2008/TTLT-BTNMT-BNV h−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc cña c¬ quan chuyªn m«n gióp ñy ban nh©n d©n qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng. QuyÕt ®Þnh sè 25/2014/Q§-TTg ngµy 25-3- 2014 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Tæng côc M«i tr−êng trùc thuéc Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng; cã chøc n¨ng tham m−u, gióp Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô c«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 81/2007/N§-CP ngµy 23-5-2007 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t− liªn tÞch sè 51 12/2007/TTLT-BTNMT-BNV ngµy 27-12-2007 cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng vµ Bé Néi vô, ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh ®· phª duyÖt, ban hµnh QuyÕt ®Þnh thµnh lËp Chi côc B¶o vÖ m«i tr−êng lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Së Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, cã tr¸ch nhiÖm tham m−u gióp Së Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng t¹i ®Þa ph−¬ng. Mét sè tØnh ®· thµnh lËp Phßng C¶nh s¸t M«i tr−êng trùc thuéc C«ng an tØnh. Còng theo NghÞ ®Þnh sè 81/2007/N§-CP cña ChÝnh phñ, c¸c bé, ngµnh ®· thµnh lËp c¬ quan chuyªn m«n cÊp côc/vô thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng theo ngµnh trùc thuéc. §Æc biÖt, nh»m t¨ng c−êng nhiÖm vô phßng ngõa, ph¸t hiÖn, ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m vµ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ m«i tr−êng, ngµy 29-11-2006, Bé C«ng an ®· thµnh lËp Côc C¶nh s¸t m«i tr−êng (nay lµ Côc C¶nh s¸t phßng chèng téi ph¹m vÒ m«i tr−êng - C49). Cho ®Õn nay, bé m¸y qu¶n lý nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng ®ang tõng b−íc hoµn thiÖn, æn ®Þnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. 52 S¬ ®å tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng ChÝnh phñ ñy ban nh©n d©n tØnh Së Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng Chi côc B¶o vÖ m«i tr−êng Phßng tµi nguyªn vµ M«i tr−êng cÊp quËn, huyÖn C«ng chøc Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng cÊp x· Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng Tæng côc M«i tr−êng C¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng C¸c bé kh¸c §¬n vÞ chuyªn m«n b¶o vÖ m«i tr−êng 2. Môc tiªu, nguyªn t¾c, néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý m«i tr−êng a. Môc tiªu c¬ b¶n cña qu¶n lý m«i tr−êng Môc tiªu cña qu¶n lý m«i tr−êng lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, nh»m b¶o ®¶m gi÷ c©n b»ng gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Hay nãi c¸ch kh¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi t¹o ra c¸c tiÒm lùc kinh tÕ ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng, cßn b¶o 53 vÖ m«i tr−êng t¹o ra c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn vµ x· héi míi cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong t−¬ng lai. Tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, hÖ thèng ph¸p lý, môc tiªu −u tiªn ph¸t triÓn cña tõng ®Þa ph−¬ng mµ môc tiªu qu¶n lý m«i tr−êng thay ®æi theo thêi gian vµ cã nh÷ng −u tiªn riªng. Môc tiªu c¬ b¶n cña b¶o vÖ m«i tr−êng ë n−íc ta trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay lµ: “Ng¨n ngõa « nhiÔm m«i tr−êng, phôc håi vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng ë nh÷ng n¬i, nh÷ng vïng ®· bÞ suy tho¸i, tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng m«i tr−êng ë c¸c khu c«ng nghiÖp, ®« thÞ vµ n«ng th«n, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi bÒn v÷ng, n©ng cao chÊt l−îng ®êi sèng cña nh©n d©n, tiÕn hµnh th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc”. b. Nguyªn t¾c chung trong qu¶n lý m«i tr−êng Cã thÓ nªu lªn c¸c nguyªn t¾c chÝnh yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng nãi chung nh− sau: - H−íng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Nguyªn t¾c nµy quyÕt ®Þnh môc ®Ých cña viÖc qu¶n lý m«i tr−êng. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng ph¶i tu©n thñ theo c¸c nguyªn t¾c cña viÖc x©y dùng mét x· héi bÒn v÷ng. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu ph¶i x©y dùng vµ 54 thùc hiÖn ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch nhµ n−íc, ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng theo h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, nghÜa lµ ph¸t triÓn ph¶i b¶o ®¶m hµi hßa c¸c phóc lîi kinh tÕ, phóc lîi x· héi vµ phóc lîi sinh th¸i. - KÕt hîp c¸c môc tiªu quèc gia - quèc tÕ - vïng l·nh thæ vµ céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng trong viÖc qu¶n lý m«i tr−êng: M«i tr−êng kh«ng cã ranh giíi vµ kh«ng gian chÆt chÏ nh− b¶n ®å hµnh chÝnh. Do vËy, vÊn ®Ò suy tho¸i hay « nhiÔm m«i tr−êng ë quèc gia, vïng l·nh thæ nµo ®ã kh«ng chØ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi con ng−êi, sinh vËt trªn quèc gia, vïng l·nh thæ ®ã mµ cßn cã thÓ ¶nh h−ëng tíi c¶ c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ xung quanh. §Ó thùc hiÖn ®−îc nguyªn t¾c nµy, ViÖt Nam cÇn tham gia tÝch cùc vµo c¸c c«ng −íc, hiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ m«i tr−êng, ®ång thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n quèc gia vÒ ph¸p luËt, tiªu chuÈn, quy ®Þnh, còng nh− x©y dùng vµ ban hµnh quy chÕ b¶o vÖ m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng. ViÖc kÕt hîp c¸c môc tiªu nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p, c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c quèc tÕ, khu vùc vµ ®Þa ph−¬ng. - Qu¶n lý m«i tr−êng xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm hÖ thèng vµ cÇn ®−îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p vµ c«ng cô tæng hîp ®a d¹ng vµ thÝch hîp: C¸c biÖn ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý m«i tr−êng 55 rÊt ®a d¹ng: luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, khoa häc, kinh tÕ, c«ng nghÖ... Tuy nhiªn, mçi biÖn ph¸p, mçi c«ng cô nªu trªn cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶ kh¸c nhau vµ ®−îc ¸p dông cho mét sè ®èi t−îng, lÜnh vùc cô thÓ, trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. VÝ dô: ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, th× c¸c c«ng cô kinh tÕ tá ra cã hiÖu qu¶ cao. Trong khi ®ã, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ th× c«ng cô luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch l¹i cã −u thÕ h¬n. Thµnh phÇn m«i tr−êng cña khu vùc cÇn b¶o vÖ th−êng rÊt ®a d¹ng, do vËy, c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng còng ph¶i ®a d¹ng vµ ¸p dông thÝch hîp cho tõng lo¹i ®èi t−îng cÇn ®−îc b¶o vÖ kh¸c nhau. - Phßng ngõa tai biÕn, suy tho¸i m«i tr−êng cÇn ®−îc −u tiªn: Phßng ngõa lµ biÖn ph¸p Ýt tèn kÐm h¬n xö lý nÕu x¶y ra « nhiÔm. Khi chÊt g©y « nhiÔm ph¸t sinh vµo m«i tr−êng, chóng cã thÓ th©m nhËp vµo bÊt cø thµnh phÇn m«i tr−êng nµo. Do ®ã, hËu qu¶ cña sù « nhiÔm lµ rÊt to lín vµ kh«ng dù tÝnh hÕt ®−îc. Chi phÝ cho c«ng viÖc xö lý th−êng rÊt lín vµ kh«ng ch¾c ®· lo¹i hÕt mäi ¶nh h−ëng cña c¸c chÊt ®éc h¹i so víi t×nh tr¹ng cã biÖn ph¸p phßng ngõa ®Ó chóng kh«ng ph¸t t¸n. 56 - Ng−êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn: Nguyªn t¾c nµy lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi víi c¸c vi ph¹m vÒ qu¶n lý m«i tr−êng. §èi t−îng nµo cã hµnh ®éng g©y nªn sù « nhiÔm, tæn h¹i ®Õn m«i tr−êng ph¶i tr¶ kinh phÝ vµ cã tr¸ch nhiÖm phôc håi chÊt l−îng m«i tr−êng. Nguyªn t¾c nµy cÇn ®−îc phèi hîp víi nguyªn t¾c ng−êi sö dông tr¶ tiÒn, nh− c¸c lo¹i phÝ r¸c th¶i, phÝ n−íc th¶i... c. Néi dung c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng - Ban hµnh vµ tæ chøc viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, ban hµnh hÖ thèng tiªu chuÈn m«i tr−êng; - X©y dùng, chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng; kÕ ho¹ch phßng chèng, kh¾c phôc suy tho¸i m«i tr−êng, « nhiÔm m«i tr−êng vµ sù cè m«i tr−êng; - X©y dùng, qu¶n lý c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng vµ c¸c c«ng tr×nh cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr−êng; - Tæ chøc, x©y dùng, qu¶n lý hÖ thèng quan tr¾c, ®Þnh kú ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, dù b¸o diÔn biÕn m«i tr−êng; - ThÈm ®Þnh c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i 57 tr−êng (§TM) cña c¸c dù ¸n vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh; - CÊp vµ thu håi giÊy chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng; - §µo t¹o c¸n bé khoa häc vµ qu¶n lý m«i tr−êng; - Gi¸m s¸t, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i, tè c¸o, tranh chÊp vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng; - Tæ chøc nghiªn cøu, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng; - ThiÕt lËp quan hÖ quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng. Néi dung qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ trong tõng vÊn ®Ò m«i tr−êng: ChÝnh s¸ch m«i tr−êng, tiªu chuÈn m«i tr−êng, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng, ®¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc, b¶o tån vµ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr−êng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, b¶o vÖ m«i tr−êng ®« thÞ vµ khu d©n c−, b¶o vÖ m«i tr−êng biÓn, b¶o vÖ m«i tr−êng n−íc s«ng, b¶o vÖ m«i tr−êng c¸c nguån n−íc kh¸c, qu¶n lý chÊt th¶i, phßng ngõa vµ øng phã víi sù cè m«i tr−êng, kh¾c phôc « nhiÔm vµ phôc håi m«i tr−êng, thuÕ vµ phÝ m«i tr−êng, ký quü m«i tr−êng, xö lý vi ph¹m vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i vÒ m«i tr−êng, båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i tr−êng. 58 3. C¸c c«ng cô qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng C«ng cô qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng lµ tæng hîp c¸c biÖn ph¸p ho¹t ®éng vÒ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, kinh tÕ, kü thuËt, x· héi nh»m thùc hiÖn môc tiªu b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c c«ng cô qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng rÊt ®a d¹ng, mçi c«ng cô cã chøc n¨ng, ph¹m vi ¸p dông nhÊt ®Þnh, t¹o ra tËp hîp c¸c c«ng cô hç trî cho nhau. V× vËy, tïy vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph−¬ng, quèc gia mµ cã thÓ lùa chän ¸p dông c¸c lo¹i c«ng cô thÝch hîp. a. Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng c«ng cô - C«ng cô ®iÒu chØnh vÜ m«: Lµ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch mµ th«ng qua ®ã nhµ n−íc cã thÓ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi viÖc ph¸t sinh ra chÊt « nhiÔm; - C«ng cô hµnh ®éng: Lµ c¸c c«ng cô hµnh chÝnh (xö ph¹t vi ph¹m m«i tr−êng trong kinh tÕ, sinh ho¹t…), c«ng cô kinh tÕ cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi lîi Ých kinh tÕ - x· héi cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh; - C«ng cô phô trî: Lµ c¸c c«ng cô kh«ng cã t¸c ®éng ®iÒu chØnh hoÆc kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, mµ dïng ®Ó quan s¸t, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm, gi¸o dôc con ng−êi trong x· héi. 59 b. Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt c«ng cô - C«ng cô luËt ph¸p - chÝnh s¸ch C«ng cô nµy bao gåm c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ m«i tr−êng vµ b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn nh− c¸c bé luËt vÒ m«i tr−êng: LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng, LuËt Tµi nguyªn n−íc, LuËt B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, LuËt §Êt ®ai,… LuËt ph¸p: Lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù mang tÝnh b¾t buéc chung do Nhµ n−íc ®Æt ra nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n−íc. LuËt ph¸p lµ c«ng cô ®Æc tr−ng vµ quan träng nhÊt cña Nhµ n−íc trong qu¶n lý x· héi nªn hiÕn ph¸p vµ c¸c bé luËt lµ c«ng cô qu¶n lý m«i tr−êng cao nhÊt. LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng: §−îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng: Quy ®Þnh vÒ m«i tr−êng: Lµ nh÷ng ®iÒu ®−îc x¸c ®Þnh cã tÝnh chñ quan vÒ lý thuyÕt sau ®ã ®−îc ®iÒu chØnh chÝnh x¸c dùa vµo nh÷ng ¶nh h−ëng cña chóng trong thùc tÕ. Tiªu chuÈn m«i tr−êng: Lµ giíi h¹n cho phÐp cña c¸c th«ng sè vÒ chÊt l−îng m«i tr−êng xung quanh, vÒ hµm l−îng cña chÊt g©y « nhiÔm trong chÊt th¶i ®−îc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh lµm c¨n cø ®Ó qu¶n lý vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Tiªu chuÈn m«i tr−êng gåm hai hÖ thèng: 60 + Tiªu chuÈn m«i tr−êng vÒ chÊt l−îng m«i tr−êng xung quanh: Tiªu chuÈn m«i tr−êng vÒ n−íc mÆt, n−íc ngÇm (n−íc d−íi ®Êt), n−íc biÓn ven bê, kh«ng khÝ xung quanh, chÊt l−îng ®Êt,... + Tiªu chuÈn m«i tr−êng vÒ chÊt th¶i: Tiªu chuÈn vÒ n−íc th¶i c«ng nghiÖp, vÒ khÝ th¶i c«ng nghiÖp (c¸c chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬), n−íc th¶i bÖnh viÖn, khÝ th¶i cña lß ®èt chÊt th¶i y tÕ, lß ®èt chÊt th¶i c«ng nghiÖp,... Tõ ngµy 01-01-2007, LuËt Tiªu chuÈn vµ Quy chuÈn kü thuËt b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. Theo ®ã, c¸c tiªu chuÈn chØ mang tÝnh chÊt ®Þnh h−íng, tù nguyÖn ¸p dông; ®Ó b¾t buéc ¸p dông th× ph¶i th«ng qua c¸c quy chuÈn kü thuËt do c¸c Bé, ngµnh vµ ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh ban hµnh. ChÝnh s¸ch m«i tr−êng: Lµ nh÷ng chñ tr−¬ng, biÖn ph¸p mang tÝnh chiÕn l−îc, thêi ®o¹n, nh»m gi¶i quyÕt mét nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng cô thÓ nµo ®ã, trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. + ChÝnh s¸ch m«i tr−êng cô thÓ hãa LuËt B¶o vÖ m«i tr−êng. Mçi cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch m«i tr−êng riªng. Nã võa cô thÓ hãa luËt ph¸p vµ nh÷ng chÝnh s¸ch cña c¸c cÊp qu¶n lý cao h¬n võa mang tÝnh ®Æc thï cña ®Þa ph−¬ng; + ChÝnh s¸ch m«i tr−êng ®−îc x©y dùng ®ång thêi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; + ChÝnh s¸ch m«i tr−êng chó träng vµo viÖc 61 huy ®éng c¸c nguån lùc c©n ®èi víi c¸c môc tiªu b¶o vÖ m«i tr−êng. ChiÕn l−îc b¶o vÖ m«i tr−êng: Cô thÓ hãa chÝnh s¸ch ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, chiÕn l−îc xem xÐt chi tiÕt h¬n mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu do chÝnh s¸ch ®Ò ra vµ c¸c nguån lùc ®Ó thùc hiÖn chóng. ¦u ®iÓm: + §¸p øng môc tiªu cña ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia; + §−a c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng vµo nÒn nÕp; + C¸c thµnh viªn trong x· héi nhËn thøc ®−îc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia vµ toµn cÇu. Nh−îc ®iÓm: + Kh«ng cã tÝnh mÒm dÎo, linh ho¹t, dÔ dÉn tíi ph¶n øng cña ng−êi chÊp hµnh; + Kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®æi míi c«ng nghÖ khi hä ®· ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng; + §ßi hái bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, chi phÝ qu¶n lý m«i tr−êng t−¬ng ®èi lín; + Kh«ng hiÖu qu¶ ®èi víi mét sè nguån « nhiÔm. - C«ng cô kinh tÕ C«ng cô kinh tÕ lµ c«ng cô ®¸nh vµo thu nhËp b»ng tiÒn cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. C«ng cô kinh tÕ rÊt ®a d¹ng nh−: thuÕ m«i tr−êng, nh·n sinh th¸i, phÝ m«i tr−êng, c«ta m«i tr−êng, ký quü m«i tr−êng,… 62 PhÝ m«i tr−êng: Lµ kho¶n thu bï vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc dµnh cho ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng, tÝnh trªn l−îng ph¸t th¶i cña chÊt « nhiÔm vµ chi phÝ xö lý « nhiÔm hoÆc kh¾c phôc t¸c ®éng tiªu cùc do chÊt « nhiÔm g©y ra víi m«i tr−êng. Môc ®Ých cña phÝ m«i tr−êng: Ng¨n ngõa x¶ th¶i ra m«i tr−êng c¸c chÊt « nhiÔm cã thÓ xö lý ®−îc. V× vËy, phÝ m«i tr−êng cÇn ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu: lµm thay ®æi hµnh vi cña ng−êi g©y « nhiÔm; t¨ng nguån thu nhËp ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ho¹t ®éng c¶i thiÖn m«i tr−êng. ViÖt Nam hiÖn ®ang ¸p dông mét sè lo¹i phÝ nh− sau: + PhÝ vÖ sinh m«i tr−êng: Lµ kho¶n phÝ tr¶ cho viÖc thu gom, xö lý r¸c th¶i sinh ho¹t, lµ c«ng cô kinh tÕ ®−îc sö dông kh¸ sím, vÒ c¬ b¶n lo¹i phÝ nµy chñ yÕu ®−îc sö dông ë khu vùc ®« thÞ, møc phÝ do Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quy ®Þnh, do vËy møc phÝ thu cã thÓ kh¸c nhau phô thuéc vµo tõng ®Þa ph−¬ng; + PhÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi n−íc th¶i: §ang ®−îc triÓn khai thùc hiÖn trong c¶ n−íc trªn c¬ së NghÞ ®Þnh sè 25/2013/N§-CP ngµy 29-3- 2013 cña ChÝnh phñ nh»m h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr−êng tõ n−íc th¶i, sö dông tiÕt kiÖm n−íc s¹ch vµ t¹o nguån kinh phÝ thùc hiÖn viÖc b¶o vÖ, kh¾c phôc « nhiÔm m«i tr−êng. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi n−íc th¶i; chÕ ®é 63 thu, nép, qu¶n lý vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi n−íc th¶i. + PhÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi chÊt th¶i r¾n: §ang ®−îc triÓn khai thùc hiÖn trªn c¬ së NghÞ ®Þnh sè 174/2007/N§-CP ngµy 29-11-2007 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t− sè 39/2008/TT-BTC ngµy 19-5-2008 cña Bé Tµi chÝnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi chÊt th¶i r¾n. NghÞ ®Þnh vµ Th«ng t− nµy quy ®Þnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi chÊt th¶i r¾n; møc thu, chÕ ®é thu, nép, qu¶n lý vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi chÊt th¶i r¾n nh»m h¹n chÕ ph¸t sinh chÊt th¶i r¾n vµ t¹o nguån kinh phÝ bï ®¾p mét phÇn chi phÝ xö lý chÊt th¶i r¾n; + PhÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi khai th¸c kho¸ng s¶n: HiÖn ®ang ®−îc triÓn khai thùc hiÖn trªn c¬ së NghÞ ®Þnh sè 74/2011/N§-CP ngµy 25- 8-2011 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vÒ phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi khai th¸c kho¸ng s¶n. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh vÒ ®èi t−îng chÞu phÝ, ng−êi nép phÝ, møc thu, qu¶n lý vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi khai th¸c kho¸ng s¶n. §èi t−îng chÞu phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi khai th¸c kho¸ng s¶n theo quy ®Þnh lµ dÇu th«, khÝ thiªn nhiªn, khÝ than, kho¸ng s¶n kim lo¹i vµ kho¸ng s¶n kh«ng kim lo¹i. Ng−êi nép phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi khai th¸c kho¸ng s¶n lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n khai th¸c c¸c lo¹i kho¸ng s¶n. 64 ThuÕ m«i tr−êng: Lµ kho¶n thu cña ng©n s¸ch nhµ n−íc, nh»m ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng cã ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng vµ kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr−êng. Môc tiªu cña thuÕ m«i tr−êng lµ t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n−íc lÊy tõ ng−êi g©y « nhiÔm vµ lµm thiÖt h¹i cho m«i tr−êng ®Ó bï ®¾p c¸c chi phÝ x· héi. ThuÕ m«i tr−êng cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: + ThuÕ gi¸n thu: §¸nh vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng hãa g©y « nhiÔm m«i tr−êng; + ThuÕ trùc thu: §¸nh vµo l−îng chÊt th¶i ®éc h¹i víi m«i tr−êng do c¬ së s¶n xuÊt g©y ra. ViÖt Nam hiÖn nay ch−a ban hµnh mét lo¹i thuÕ m«i tr−êng chÝnh thøc nµo, nh−ng phÝ giao th«ng ®¸nh vµo gi¸ x¨ng dÇu cã tÝnh chÊt vµ chøc n¨ng cña thuÕ « nhiÔm vµ thuÕ n¨ng l−îng ë c¸c n−íc ph¸t triÓn. LÖ phÝ m«i tr−êng: Lµ kho¶n thu cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi c¸ nh©n, ph¸p nh©n ®−îc h−ëng mét lîi Ých hoÆc ®−îc sö dông mét dÞch vô nµo ®ã do Nhµ n−íc cung cÊp, vÝ dô lÖ phÝ vÖ sinh m«i tr−êng (liªn quan tíi viÖc thu, dän r¸c th¶i sinh ho¹t, quÐt dän ®−êng phè); lÖ phÝ gi¸m s¸t, thanh tra, cÊp giÊy phÐp m«i tr−êng,… C«ta « nhiÔm: B¶n chÊt cña c«ta « nhiÔm lµ c«ng nhËn vÒ ph¸p luËt quyÒn ®−îc g©y thiÖt h¹i vÒ m«i tr−êng cña nhµ s¶n xuÊt vµ cho phÐp hä trao ®æi quyÒn ®ã d−íi d¹ng giÊy phÐp ph¸t th¶i. 65 Trong ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m tæng nguån ph¸t th¶i khu vùc kh«ng thay ®æi, c¸c xÝ nghiÖp cã thÓ trao ®æi, mua b¸n giÊy phÐp chÊt th¶i mµ kh«ng lµm gia t¨ng « nhiÔm. Nhê vËy, chÊt l−îng m«i tr−êng ®−îc b¶o ®¶m, nh−ng chi phÝ x· héi cña c¸c nhµ s¶n xuÊt gi¶m. §©y lµ c«ng cô mÒm dÎo, dÔ sö dông, dÔ kiÓm so¸t vµ t−¬ng ®èi c«ng b»ng. Ký quü m«i tr−êng: Lµ c«ng cô kinh tÕ ¸p dông cho ngµnh kinh tÕ dÔ g©y ra « nhiÔm m«i tr−êng. Néi dung chÝnh cña ký quü m«i tr−êng lµ yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp tr−íc khi ®Çu t− ph¶i ®Æt cäc t¹i ng©n hµng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã ®ñ lín ®Ó b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i tr−êng. NÕu c¬ së cã c¸c biÖn ph¸p chñ ®éng kh¾c phôc, kh«ng ®Ó x¶y ra « nhiÔm, suy tho¸i m«i tr−êng ®óng nh− cam kÕt trong suèt qu¸ tr×nh ®Çu t−, s¶n xuÊt th× sè tiÒn ký quü m«i tr−êng sÏ ®−îc hoµn tr¶ cho doanh nghiÖp. NÕu xÝ nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®óng cam kÕt hoÆc ph¸ s¶n, sè tiÒn trªn sÏ ®−îc rót ra tõ tµi kho¶n ng©n hµng chi cho c«ng t¸c kh¾c phôc sù cè « nhiÔm ®ång thêi víi viÖc ®ãng cöa xÝ nghiÖp. Ký quü m«i tr−êng cã lîi cho nhµ n−íc v× kh«ng ph¶i ®Çu t− kinh phÝ kh¾c phôc m«i tr−êng tõ ng©n s¸ch, khuyÕn khÝch xÝ nghiÖp ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng. Doanh nghiÖp còng cã lîi do lÊy l¹i tiÒn ký quü nÕu kh«ng g©y ra « nhiÔm, suy tho¸i m«i tr−êng. 66 Trî cÊp m«i tr−êng: Lµ c«ng cô kinh tÕ quan träng, bao gåm c¸c d¹ng: + Trî cÊp kh«ng hoµn l¹i; + C¸c kho¶n cho vay −u ®·i; + Cho phÐp khÊu hao nhanh; + ¦u ®·i thuÕ. Trî cÊp m«i tr−êng gióp ®ì c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c kh¾c phôc « nhiÔm m«i tr−êng trong ®iÒu kiÖn khi t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng qu¸ nÆng nÒ hoÆc kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp kh«ng chÞu ®ùng ®−îc ®èi víi viÖc ph¶i xö lý « nhiÔm m«i tr−êng. Trî cÊp chØ lµ biÖn ph¸p t¹m thêi, nÕu kÐo dµi sÏ kh«ng t¹o ra hiÖu qu¶ kinh tÕ v× nã ®i ng−îc l¹i víi nguyªn t¾c ng−êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn. Nh·n sinh th¸i: Lµ danh hiÖu nhµ n−íc cÊp cho c¸c s¶n phÈm kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoÆc qu¸ tr×nh sö dông s¶n phÈm ®ã. S¶n phÈm d¸n nh·n sinh th¸i th−êng ®−îc kh¸ch hµng −u tiªn sö dông. Nh·n sinh th¸i lµ c«ng cô kinh tÕ t¸c ®éng vµo nhµ s¶n xuÊt th«ng qua t©m lý cña kh¸ch hµng. ¦u ®iÓm: + KhuyÕn khÝch sö dông c¸c biÖn ph¸p chi phÝ - lîi Ých ®Ó b¶o ®¶m ®−îc møc « nhiÔm cã thÓ chÊp nhËn ®−îc; + KÝch thÝch sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ tri 67 thøc chuyªn s©u vÒ kiÓm so¸t « nhiÔm trong khu vùc t− nh©n; + Cung cÊp cho ChÝnh phñ mét nguån thu nhËp ®Ó hç trî cho c¸c ch−¬ng tr×nh kiÓm so¸t « nhiÔm; + Cã tÝnh linh ho¹t, mÒm dÎo. Nh−îc ®iÓm: + Kh«ng dù ®o¸n ®−îc chÊt l−îng m«i tr−êng, ChÝnh phñ còng khã kiÓm so¸t ®−îc mét c¸ch chÆt chÏ ®èi víi ng−êi g©y « nhiÔm vµ gi¶m kh¶ n¨ng dù ®o¸n vÒ l−îng « nhiÔm th¶i vµo m«i tr−êng; + §ßi hái nh÷ng thÓ chÕ phøc t¹p ®Ó thùc hiÖn vµ thi hµnh; + Kh«ng ph¶i lóc nµo còng ¸p dông ®−îc, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c lo¹i « nhiÔm ®Òu thÝch hîp víi ph−¬ng c¸ch dùa trªn kÝch thÝch kinh tÕ. c. C«ng cô kü thuËt qu¶n lý C«ng cô kü thuËt qu¶n lý bao gåm c¸c c«ng cô ®¸nh gi¸ m«i tr−êng, quan tr¾c m«i tr−êng, kiÓm to¸n m«i tr−êng, quy ho¹ch m«i tr−êng, c«ng nghÖ xö lý c¸c chÊt th¶i, t¸i chÕ vµ t¸i sö dông, v.v.. C«ng cô kü thuËt qu¶n lý thùc hiÖn vai trß kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t nhµ n−íc vÒ chÊt l−îng vµ thµnh phÇn m«i tr−êng, vÒ sù h×nh thµnh vµ ph©n bè chÊt « nhiÔm trong m«i tr−êng. - Quy ho¹ch b¶o vÖ m«i tr−êng: Lµ viÖc ph©n vïng m«i tr−êng ®Ó b¶o tån, ph¸t triÓn vµ thiÕt lËp hÖ 68 thèng h¹ tÇng kü thuËt b¶o vÖ m«i tr−êng g¾n víi hÖ thèng gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng trong sù liªn quan chÆt chÏ víi quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - §¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc: Lµ viÖc ph©n tÝch, dù b¸o t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Ó ®−a ra gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn m«i tr−êng, lµm nÒn t¶ng vµ ®−îc tÝch hîp trong chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nh»m b¶o ®¶m môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng: Lµ viÖc ph©n tÝch, dù b¸o t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña dù ¸n ®Çu t− cô thÓ ®Ó ®−a ra biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng khi triÓn khai dù ¸n ®ã. - HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng: Lµ cÊu tróc tæ chøc c¬ quan (c«ng ty s¶n xuÊt) vÒ khÝa c¹nh m«i tr−êng, bao gåm c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn, qu¸ tr×nh tiÕn hµnh, sö dông tµi nguyªn, nh©n lùc, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, tæ chøc nh»m thùc thi qu¶n lý m«i tr−êng. - KiÓm to¸n m«i tr−êng: Lµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®éc lËp, cã hÖ thèng, theo ®Þnh kú vµ xem xÐt cã môc ®Ých c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã liªn quan tíi viÖc ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr−êng. KiÓm to¸n m«i tr−êng nh»m: 69 + ThÈm tra sù tu©n thñ ®èi víi luËt vµ chÝnh s¸ch m«i tr−êng; + X¸c ®Þnh gi¸ trÞ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng; + §¸nh gi¸ rñi ro vµ x¸c ®Þnh møc ®é thiÖt h¹i tõ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn ®èi víi viÖc sö dông c¸c lo¹i vËt liÖu ®óng hoÆc kh«ng ®óng nguyªn t¾c ®· chØ ®Þnh. KiÓm to¸n m«i tr−êng lµ yªu cÇu cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ s¶n phÈm trùc tiÕp, gióp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, nhanh chãng nh÷ng rñi ro tiÒm Èn ®Ó t×m gi¶i ph¸p tèt h¬n, t¨ng søc kháe ng−êi lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn an toµn trong c¬ së s¶n xuÊt, gi¶m chi phÝ b¶o hiÓm; t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguyªn liÖu, tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt; gi¶m l−îng chÊt th¶i tíi møc thÊp nhÊt, gi¶m chi phÝ xö lý chÊt th¶i. KiÓm to¸n m«i tr−êng lµ biÓu hiÖn tèt ®Ñp víi céng ®ång vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn, tr¸nh nh÷ng d− luËn bÊt lîi, t¨ng doanh sè b¸n vµ lîi nhuËn cho doanh nghiÖp v× s¶n phÈm dÔ ®−îc chÊp nhËn trªn thÞ tr−êng,… d. C«ng cô phô trî C«ng cô phô trî bao gåm: hÖ thèng th«ng tin ®Þa lý (GIS) ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, m« 70 h×nh hãa m«i tr−êng, gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng vÒ m«i tr−êng, v.v.. - Gi¸o dôc m«i tr−êng: Lµ mét qu¸ tr×nh th«ng qua c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc chÝnh quy vµ kh«ng chÝnh quy nh»m gióp con ng−êi cã ®−îc sù hiÓu biÕt, kü n¨ng vµ gi¸ trÞ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tham gia vµo ph¸t triÓn mét x· héi bÒn v÷ng vÒ sinh th¸i. Môc ®Ých cña gi¸o dôc m«i tr−êng nh»m: + VËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng vµo g×n gi÷, b¶o tån, sö dông tµi nguyªn mét c¸ch bÒn v÷ng; + Häc tËp c¸ch sö dông c«ng nghÖ míi nh»m t¨ng s¶n l−îng vµ tr¸nh nh÷ng th¶m häa m«i tr−êng, nghÌo ®ãi, tËn dông c¸c c¬ héi vµ ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, hîp lý trong viÖc khai th¸c, sö dông tµi nguyªn; + §¹t ®−îc kü n¨ng, cã ®éng lùc vµ cam kÕt hµnh ®éng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr−êng hiÖn t¹i vµ phßng ngõa nh÷ng vÊn ®Ò míi n¶y sinh. - M« h×nh hãa m«i tr−êng: M« pháng c¸c qu¸ tr×nh « nhiÔm m«i tr−êng vµ c¸c hiÖn t−îng tù nhiªn th«ng qua c¸c d÷ liÖu ®o ®¹c, quan tr¾c. + M« h×nh hãa m«i tr−êng gióp ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng, dù b¸o diÔn biÕn chÊt l−îng m«i tr−êng th«ng qua c¸c phÇn mÒm vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n; 71 + M« h×nh hãa m«i tr−êng phôc vô rÊt h÷u hiÖu c«ng t¸c dù b¸o, qu¶n lý chÊt l−îng m«i tr−êng vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng; + Hç trî qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®−îc hiÖu qu¶, nhanh chãng. 72 Ch−¬ng 3 C¸C NéI DUNG QU¶N Lý M¤I TR¦êNG CÊP C¥ Së Ch−¬ng nµy tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr−êng th−êng gÆp ë cÊp c¬ së khi khèi l−îng vµ yªu cÇu qu¶n lý v−ît qu¸ kh¶ n¨ng vµ nhiÖm vô cña c¸n bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng theo quy ®Þnh. Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng nhiÖm vô mµ c¸n bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ph¶i gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t− liªn tÞch sè 03/2008/TTLT-BTNMT-BNV ngµy 15-7-2008 cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng vµ Bé Néi vô vÒ H−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc cña c¬ quan chuyªn m«n vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng thuéc ñy ban nh©n d©n c¸c cÊp, nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i c¸n bé ®Þa chÝnh cÇn ph¶i biÕt, ph¸t hiÖn vµ b¸o c¸o cho ñy ban nh©n d©n cÊp huyÖn vµ c¬ quan chuyªn m«n vÒ m«i tr−êng cÊp huyÖn ®Ó c¸c cÊp nµy chØ ®¹o gi¶i quyÕt kÞp thêi. 1. N−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n Sö dông n−íc s¹ch lµ nhu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt 73 cña con ng−êi. ViÖc b¶o vÖ vµ cung cÊp n−íc s¹ch thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt vµ tiÕn bé cña x· héi. VÊn ®Ò n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng ®−îc Nhµ n−íc quan t©m ®Æc biÖt. N¨m 1982, ñy ban quèc gia vÒ n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng ®· ®−îc thµnh lËp, nay thuéc qu¶n lý cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. MÆc dï cã c¸c ch−¬ng tr×nh cô thÓ nh»m c¶i thiÖn vÊn ®Ò n−íc s¹ch cho ng−êi d©n, nh−ng thùc tÕ hiÖn nay kh«ng chØ ë c¸c vïng s©u, vïng xa mµ ngay ë ®Þa bµn ®« thÞ, nguån n−íc s¹ch cung cÊp vÉn cßn thiÕu, ng−êi d©n ph¶i sö dông n−íc s«ng, n−íc giÕng khoan, giÕng kh¬i cho sinh ho¹t. M« h×nh cÊp n−íc s¹ch: Bªn c¹nh m« h×nh cÊp n−íc tËp trung quy m« lín, mét sè m« h×nh cÊp n−íc tËp trung quy m« nhá (cÊp n−íc cho kho¶ng d−íi 4.000 d©n) ®−îc x©y dùng theo ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n. Nguån vèn x©y dùng ®−îc trÝch tõ ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng, ®−îc nhµ n−íc hç trî vµ phÇn quan träng nhÊt lµ ®ãng gãp cña nh©n d©n. ViÖc x©y dùng, vËn hµnh vµ qu¶n lý ®Òu do ®Þa ph−¬ng ®¶m nhËn. ñy ban nh©n d©n ®Þa ph−¬ng cã tr¸ch nhiÖm theo dâi, gi¸m s¸t, thu ng©n s¸ch. Quy tr×nh c«ng nghÖ kü thuËt cña m« h×nh cÊp n−íc nhá gåm ba phÇn: khai th¸c, xö lý vµ ph©n phèi. Nguån n−íc ngÇm ®−îc khai th¸c b»ng m¸y b¬m, qua hÖ thèng xö lý gåm: giµn 74 phun m−a, bÓ läc, bÓ l¾ng, bÓ chøa vµ ®−îc ph©n phèi theo ®−êng èng ®Õn tõng hé gia ®×nh. ViÖc cung cÊp n−íc s¹ch hiÖn nay chñ yÕu ë quy m« hé gia ®×nh. Nguån cung cÊp n−íc lµ giÕng kh¬i, giÕng khoan hoÆc nguån tù ch¶y. Khi sö dông c¸c nguån n−íc trªn cho môc ®Ých sinh ho¹t cÇn ph¶i chó ý: - §èi víi c¸c nguån n−íc ngÇm bÞ nhiÔm s¾t vµ nh«m: n−íc th−êng cã mïi tanh, bÞ vÈn ®ôc sau mét thêi gian ng¾n. §Ó sö dông ®−îc c¸c nguån n−íc nµy cÇn x©y dùng hÖ thèng l¾ng, läc tr−íc khi sö dông (cã thÓ sö dông giµn phun m−a ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ xö lý). - Nguån n−íc ngÇm vµ n−íc mÆt (s«ng suèi, ao hå) bÞ nhiÔm bÈn h÷u c¬: n−íc ®Ó l©u th−êng cã mïi h«i, khi ®un n−íc thÊy xuÊt hiÖn c¸c v¸ng mì máng trªn bÒ mÆt vµ ®¸y thiÕt bÞ ®un n−íc cã c¸c cÆn ®en. §èi víi nguån n−íc nµy cÇn ph¶i thËn träng khi sö dông vµ nhê c¸c c¬ quan chuyªn m«n ®¸nh gi¸ vµ xö lý nguån n−íc. Trong qu¸ tr×nh sö dông cÇn chó ý ®Õn c¸c yÕu tè cã ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng n−íc nh−: kh«ng nªn sö dông nguån n−íc cã nhËn n−íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y, ph©n gia sóc, nguån n−íc gÇn b·i r¸c, b·i phÕ th¶i. - B¶o ®¶m vÖ sinh xung quanh giÕng hoÆc nguån n−íc (theo h−íng dÉn cña Ch−¬ng tr×nh N−íc s¹ch N«ng th«n). 75 VÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n: VÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸, søc khoÎ cña khu vùc. Khi ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng b¶o ®¶m th× h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®−îc c¸c bÖnh l©y lan, truyÒn nhiÔm. C¸c vÊn ®Ò ®Æc biÖt chó ý trong c«ng t¸c vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n: - VÖ sinh ®−êng lµng, ngâ xãm. - VÖ sinh cèng r·nh tho¸t n−íc. - VÖ sinh chuång tr¹i gia sóc, x©y dùng chuång tr¹i gia sóc hîp vÖ sinh. - VÖ sinh nhµ cöa. - Sö dông hè xÝ (nhµ cÇu) hîp vÖ sinh (hè xÝ kÝn, kh« r¸o, kh«ng cã ruåi vµ mïi h«i). Kh«ng dïng ph©n t−¬i ®Ó bãn t−íi rau mµu. - Bè trÝ c¸c c«ng tr×nh vÖ sinh vµ chuång tr¹i gia sóc trong gia ®×nh phï hîp ®Ó b¶o ®¶m h¹n chÕ « nhiÔm l©y lan. §Ó ®¹t ®−îc c¸c vÊn ®Ò trªn, cÇn tuyªn truyÒn vµ h−íng dÉn céng ®ång ý thøc vÖ sinh m«i tr−êng. 2. Qu¶n lý m«i tr−êng ®« thÞ §Æc tr−ng chñ yÕu cña ®« thÞ lµ n¬i tËp trung d©n víi mËt ®é cao, víi ho¹t ®éng chñ yÕu lµ phi n«ng - l©m nghiÖp (s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc, th−¬ng m¹i, dÞch vô, du lÞch...); lµ n¬i tiªu thô tµi nguyªn 76 thiªn nhiªn, n¨ng l−îng, s¶n phÈm cña x· héi tÝnh trªn ®Çu ng−êi cao h¬n nhiÒu lÇn so víi trÞ sè trung b×nh cña quèc gia; lµ n¬i ph¸t sinh ra nhiÒu chÊt th¶i nhÊt, lµm « nhiÔm m«i tr−êng ®Êt, m«i tr−êng n−íc, m«i tr−êng kh«ng khÝ ®èi víi b¶n th©n nã vµ c¶ vïng réng lín xung quanh. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ kÐo theo qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, víi chiÒu h−íng ph©n bè d©n sè tËp trung vµo c¸c ®« thÞ. C¸c qu¸ tr×nh nµy sÏ ®−a ®Õn sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ x· héi vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nµy còng g©y nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi m«i tr−êng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i, gi¶m chÊt l−îng m«i tr−êng vµ suy tho¸i tµi nguyªn. Do vËy, qu¶n lý m«i tr−êng ®« thÞ th−êng g¾n liÒn víi viÖc qu¶n lý m«i tr−êng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. a. Qu¶n lý m«i tr−êng kh«ng khÝ: NhiÖm vô chñ yÕu cña qu¶n lý m«i tr−êng kh«ng khÝ ®« thÞ lµ sö dông mäi c«ng cô ph¸p lý vµ kinh tÕ ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm, duy tr× chÊt l−îng kh«ng khÝ ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng quèc gia. Bè trÝ khu c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp: Trong quy ho¹ch sö dông ®Êt, viÖc bè trÝ tËp trung c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµo c¸c khu c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®Ó kiÓm so¸t « nhiÔm. Khu 77 c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp cÇn ®Æt cuèi h−íng giã vµ cuèi nguån n−íc ®èi víi khu d©n c−, cã vµnh ®ai c©y xanh ng¨n c¸ch víi khu d©n c− vµ khu ®« thÞ kh¸c. Qu¶n lý c¸c nguån th¶i tÜnh: KiÓm so¸t c¸c nguån th¶i tÜnh (c¸c èng khãi c«ng nghiÖp) lµ mét biÖn ph¸p quan träng cña qu¶n lý m«i tr−êng kh«ng khÝ. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý chÝnh: - Lªn danh s¸ch c¸c nguån th¶i theo tõng møc, thu phÝ th¶i vµ cÊp giÊy phÐp th¶i cho mçi nguån, th−êng trong mét chu kú thêi gian nµo ®ã, ®Þnh kú kiÓm tra l−îng th¶i cña mçi nguån. §−a ra c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ ®èi víi c¸c nguån th¶i qu¸ møc tiªu chuÈn. C¸c c«ng cô sö dông cã thÓ lµ ph−¬ng c¸ch qu¶n lý hçn hîp nh− thu phÝ m«i tr−êng (phÝ khÝ th¶i), xö ph¹t hay thu håi giÊy phÐp. - Thanh tra, kiÓm tra sau ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− míi hoÆc c¶i t¹o më réng s¶n xuÊt. Tæ chøc gi¸m s¸t, kiÓm tra xem c¬ së cã thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t « nhiÔm nh− ®· tr×nh bµy trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ cã b¶o ®¶m tiªu chuÈn m«i tr−êng hay kh«ng. - KhuyÕn khÝch c¸c c¬ së s¶n xuÊt ¸p dông quy tr×nh s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ c¸c tiªu chuÈn m«i tr−êng kh¸c ®Ó hç trî søc c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸. 78