Sách Giáo Khoa Tự Nhiên Và Xã Hội Lớp 3

" Sách Giáo Khoa Tự Nhiên Và Xã Hội Lớp 3 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Sách Giáo Khoa Tự Nhiên Và Xã Hội Lớp 3 Ebooks Nhóm Zalo nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam Bó GIÉO D|C VÄ ßÄO TÑO BÔi Ph≠¨ng Nga (ChÒ bi™n) L™ Thfi Thu Dinh - ßoµn Thfi My - Nguy‘n Tuy’t Nga T˘ nhi™n VÄ X∑ hÈi 3 (T∏i b∂n l«n th¯ m≠Íi) NHÄ XUƒT BÅN GIÉO D|C VIåT NAM K› hi÷u dÔng trong s∏ch Quan s∏t vµ tr∂ lÍi Li™n h÷ th˘c t’ vµ tr∂ lÍi Trfl ch¨i h‰c tÀp Vœ Th˘c hµnh Bπn c«n bi’t Ch˚u tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ t˚ch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NG√T NG« TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng Biªn tËp lÇn ®Çu : nguyÔn thanh huyÒn − vò v¨n d∂¬ng Biªn tËp t¸i b¶n : tr∂¬ng ®øc kiªn Biªn tËp mÜ thuËt : bïi quang tuÊn ThiÕt kÕ s¸ch : bïi quang tuÊn Minh ho◊ : hång kú − L©m thao − bïi quang tuÊn Söa b¶n in : tr∂¬ng ®øc kiªn ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng B∂n quy“n thuÈc Nhµ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vµ ßµo tπo Trong s∏ch c„ sˆ dÙng mÈt sË t≠ li÷u ∂nh cÒa Th´ng t†n x∑ Vi÷t Nam vµ cÒa mÈt sË t∏c gi∂ kh∏c. tù nhiªn vµ x· héi 3 M· sè : 1H304T4 Sè ®¨ng k˙ KHXB : 01 − 2014/CXB/80 − 1062/GD. In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm. In t◊i ................... In xong vµ nép l∂u chiÓu th¸ng ... n¨m 2014. CON NG¶òI VÄ S`C KHOà 3 Tr.4 CM YK Bµi 1 Ho◊t ®éng thë vµ c¬ quan h« hÊp - B◊n h·y lµm ®éng t¸c thë s©u. M« t¶ sù thay ®æi cña lång ngùc khi h˙t vµo vµ thë ra. - ChØ v˚ tr˙ c¬ quan h« hÊp trªn h˘nh vÏ vµ trªn c¬ thÓ cña m˘nh. a) b) 1 4 - ChØ vµo h˘nh 2 vµ nãi c¬ quan h« hÊp gåm nh÷ng bé phËn nµo. - ChØ vµo h˘nh 3 vµ nãi ®√êng ®i cña kh«ng kh˙ khi h˙t vµo, thë ra. Mòi Kh˙ qu¶n L¸ phæi tr¸i L¸ phæi ph¶i PhÕ qu¶n 2 3 - C¬ quan thùc hiÖn viÖc trao ®æi kh˙ gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr√êng bªn ngoµi ®√îc gäi lµ c¬ quan h« hÊp. - C¬ quan h« hÊp gåm : mòi, kh˙ qu¶n, phÕ qu¶n vµ hai l¸ phæi. - Nhê ho◊t ®éng thë cña c¬ quan h« hÊp mµ c¬ thÓ chóng ta lu«n cã ®ñ kh˙ «-xi ®Ó sèng. NÕu b˚ ngõng thë tõ 3 ®Õn 4 phót, ng√êi ta cã thÓ b˚ chÕt. 5 Tr.6 CM YK Bµi 2 Nªn thë nh√ thÕ nµo ? - Dïng kh¨n s◊ch vµ mÒm lau hai lç mòi, b◊n nh˘n thÊy g˘ trªn kh¨n ? - T◊i sao ta nªn thë b»ng mòi mµ kh«ng nªn thë b»ng miÖng ? 1 2 Trong mòi cã : - L«ng mòi gióp c¶n bít bôi, lµm kh«ng kh˙ vµo phæi s◊ch h¬n. - C¸c m◊ch m¸u nhá li ti gióp s√ëi Êm kh«ng kh˙ vµo phæi. - C¸c chÊt nhÇy gióp c¶n bôi, diÖt vi khuÈn vµ lµm Èm kh«ng kh˙ vµo phæi. 6 - B◊n c¶m thÊy thÕ nµo khi ®√îc thë kh«ng kh˙ trong lµnh vµ khi ph¶i thë kh«ng kh˙ cã nhiÒu khãi, bôi ? - Thë kh«ng kh˙ trong lµnh cã lîi g˘ ? 3 4 5 - Khi h˙t vµo, kh˙ «-xi cã trong kh«ng kh˙ sÏ thÊm vµo m¸u ë phæi ®Ó ®i nu«i c¬ thÓ. Lóc thë ra, kh˙ c¸c-b«-n˙c cã trong m¸u sÏ ®√îc th¶i ra ngoµi qua phæi. - NÕu trong kh«ng kh˙ cã nhiÒu kh˙ c¸c-b«-n˙c vµ c¸c kh˙ ®éc kh¸c th˘ kh«ng kh˙ b˚ « nhiÔm, cã h◊i cho søc khoÎ. 7 VÖ sinh h« hÊp 3 Bµi - TËp thë buæi s¸ng cã lîi g˘ ? - H»ng ngµy, chóng ta nªn lµm g˘ ®Ó gi÷ s◊ch mòi, häng ? 1 2 3 8 ChØ vµ nãi tªn nh÷ng viÖc nªn lµm vµ kh«ng nªn lµm ®Ó b¶o vÖ vµ gi÷ vÖ sinh c¬ quan h« hÊp. 4 5 6 7 8 B◊n ®· lµm g˘ ®Ó b¶o vÖ c¬ quan h« hÊp ? 9 4 Phßng bÖnh ®√êng h« hÊp Bµi B◊n ®· bao giê b˚ ho hoÆc ®au häng ch√a ? H·y nãi c¶m gi¸c cña b◊n khi b˚ ho hoÆc ®au häng. M˘nh b˚ ho vµ rÊt ®au häng khi nuèt n√íc bät. Chflc lµ b◊n b˚ viªm häng råi, nªn ®Õn b¸c sÜ ®Ó kh¸m bÖnh. 1 2 Ch¸u b˚ viªm häng do c¶m l◊nh, cÇn uèng thuèc vµ sóc miÖng h»ng ngµy b»ng n√íc muèi lo·ng... 3 - T◊i sao Nam ph¶i ®i kh¸m bÖnh ? - B¸c sÜ nãi Nam b˚ bÖnh g˘ ? - Nam ph¶i lµm g˘ ®Ó chãng khái bÖnh ? 10 Chóng ta cÇn lµm g˘ ®Ó phßng bÖnh viªm ®√êng h« hÊp ? Em ph¶i mÆc thªm ¸o Êm, ®éi mò, quµng kh¨n vµ ®i b˙t tÊt. 4 5 ... nÕu ¨n qu¸ nhiÒu ®å l◊nh sÏ dÔ b˚ viªm häng. Ch¸u ®· b˚ viªm phÕ qu¶n, nÕu kh«ng ch÷a ngay cã thÓ b˚ viªm phæi. 6 - C¸c bÖnh viªm ®√êng h« hÊp th√êng gÆp lµ : viªm häng, viªm phÕ qu¶n, viªm phæi,… - Nguyªn nh©n ch˙nh : do b˚ nhiÔm l◊nh, nhiÔm trïng hoÆc biÕn chøng cña c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm (cóm, sëi,...). - C¸ch ®Ò phßng : gi÷ Êm c¬ thÓ, gi÷ vÖ sinh mòi, häng ; gi÷ n¬i ë ®ñ Êm, tho¸ng kh˙, tr¸nh giã lïa ; ¨n uèng ®ñ chÊt, tËp thÓ dôc th√êng xuyªn,… “B¸c sÜ”. 11 Bµi B¸c thÊy 5 BÖnh lao phæi GÇn ®©y t«i thÊy B¸c cÇn ®i chôp phæi trong ng√êi thÕ nµo ? ng√êi mÖt mái, ¨n kh«ng ngon, gÇy ®i vµ sèt nhÑ vÒ chiÒu. vµ lµm xt nghiÖm. Cã thÓ b¸c ®· nhiÔm lao. 1 2 Th√a b¸c sÜ, nguyªn nh©n g©y bÖnh lao phæi lµ g˘ ? BÖnh lao do mét lo◊i vi khuÈn g©y ra. ... bÖnh nµy cã ch÷a ®√îc kh«ng ? Cã thÓ ch÷a khái ®√îc nÕu ®iÒu tr˚ k˚p thêi vµ lµm theo lêi khuyªn cña b¸c sÜ. 4 3 ... bÖnh nµy cã thÓ l©y sang ng√êi kh¸c kh«ng ? Cã, bÖnh l©y tõ ng√êi bÖnh sang ng√êi lµnh qua ®√êng h« hÊp. 5 - Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh lao phæi lµ g˘ ? - BÖnh lao phæi cã thÓ l©y tõ ng√êi bÖnh sang ng√êi lµnh b»ng con ®√êng nµo ? BÖnh lao phæi g©y ra t¸c h◊i g˘ ®èi víi søc khoÎ cña ng√êi bÖnh vµ nh÷ng ng√êi xung quanh ? 12 Nªn lµm g˘ vµ kh«ng nªn lµm g˘ ®Ó phßng bÖnh lao phæi ? 6 7 8 9 10 11 - Lao lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm do mét lo◊i vi khuÈn g©y ra. - Ngµy nay, ®· cã thuèc ch÷a khái bÖnh lao vµ thuèc phßng lao. - TrÎ em ®√îc tiªm phßng lao cã thÓ kh«ng b˚ mflc bÖnh nµy trong suèt cuéc ®êi. 13 M¸u vµ c¬ quan tuÇn hoµn 6 Bµi - B◊n ®· b˚ ®øt tay hoÆc trÇy da bao giê ch√a ? - Khi b˚ ®øt tay hoÆc trÇy da, b◊n nh˘n thÊy g˘ ë vÕt th√¬ng ? H«m qua, m˘nh b˚ ng· trÇy da, thÊy cã mét ˙t n√íc mµu vµng ch¶y ra. MÑ m˘nh b¶o ®Êy lµ huyÕt t√¬ng. 1 M˘nh còng ®· b˚ ®øt tay, ch¶y m¸u. HuyÕt t√¬ng HuyÕt cÇu 2 - M¸u lµ mét chÊt láng mµu ®á, gåm cã huyÕt t√¬ng vµ huyÕt cÇu. - Trong c¬ thÓ, m¸u lu«n ®√îc l√u th«ng. C¬ quan vËn chuyÓn m¸u ®i khflp c¬ thÓ ®√îc gäi lµ c¬ quan tuÇn hoµn. 3 HuyÕt cÇu ®á (hång cÇu) 14 - C¬ quan tuÇn hoµn gåm nh÷ng bé phËn nµo ? - ChØ v˚ tr˙ cña tim trªn h˘nh vÏ vµ trªn c¬ thÓ cña m˘nh. C¸c m◊ch m¸u 4 Tim 15 Ho◊t ®éng tuÇn hoµn 7 Bµi - B◊n nghe thÊy g˘ khi ¸p tai vµo ngùc cña b◊n m˘nh ? - §Æt mÊy ®Çu ngãn tay ph¶i lªn cæ tay tr¸i cña m˘nh hoÆc cña b◊n m˘nh, b◊n c¶m thÊy g˘ ? 1 2 - §Æt tay lªn ngùc tr¸i råi tù ®Õm nh˚p tim cña m˘nh trong mét phót. - §Ó ngöa bµn tay tr¸i lªn bµn, ®Æt mÊy ®Çu ngãn tay ph¶i lªn cæ tay tr¸i (ph˙a d√íi ngãn c¸i), ®Õm nh˚p m◊ch trong mét phót. Tim lu«n lu«n ®Ëp ®Ó b¬m m¸u ®i khflp c¬ thÓ. NÕu tim ngõng ®Ëp, c¬ thÓ sÏ chÕt. 16 - H·y chØ ®éng m◊ch, tÜnh m◊ch vµ mao m◊ch trªn s¬ ®å. - ChØ vµ nãi ®√êng ®i cña m¸u trªn s¬ ®å. Mao m◊ch ë phæi §éng m◊ch ®√a m¸u tõ tim ®i khflp c¸c c¬ quan cña c¬ thÓ. TÜnh m◊ch ®√a m¸u tõ c¸c c¬ quan cña c¬ thÓ vÒ tim. Mao m◊ch nèi ®éng m◊ch víi tÜnh m◊ch. §éng m◊ch phæi TÜnh m◊ch chñ Tim TÜnh m◊ch phæi §éng m◊ch chñ Mao m◊ch ë c¸c c¬ quan S¬ ®å vßng tuÇn hoµn lín 3 vµ vßng tuÇn hoµn nhá - Tim lu«n co bãp ®Èy m¸u vµo hai vßng tuÇn hoµn. - Vßng tuÇn hoµn lín : ®√a m¸u chøa nhiÒu kh˙ «-xi vµ chÊt dinh d√ìng tõ tim ®i nu«i c¸c c¬ quan cña c¬ thÓ, ®ång thêi nhËn kh˙ c¸c-b«-n˙c vµ chÊt th¶i cña c¸c c¬ quan råi trë vÒ tim. - Vßng tuÇn hoµn nhá : ®√a m¸u tõ tim ®Õn phæi lÊy kh˙ «-xi vµ th¶i kh˙ c¸c-b«-n˙c råi trë vÒ tim. “Ghp ch÷ vµo h˘nh”. 17 VÖ sinh c¬ quan tuÇn hoµn 8 Bµi B◊n cã biÕt tim cña chóng ta lµm viÖc nh√ thÕ nµo kh«ng ? C« gi¸o b¶o tim cña trÎ em trong mét phót cã sè lÇn co bãp nhiÒu h¬n ng√êi lín. Tr¸i tim giái thËt, nã lµm viÖc liªn tôc, kh«ng nghØ mét phót nµo. 1 M˘nh nghe nãi nÕu ph¶i lµm viÖc qu¸ søc, tim sÏ chãng mÖt. 18 Nªn lµm g˘ vµ kh«ng nªn lµm g˘ ®Ó b¶o vÖ tim m◊ch ? 4 2 5 36 §Ó b¶o vÖ tim m◊ch cÇn : - Th√êng xuyªn tËp luyÖn thÓ dôc thÓ thao, häc tËp, lµm viÖc, vui ch¬i võa søc. - Sèng vui vÎ, tr¸nh xóc ®éng m◊nh hay tøc giËn,… - Kh«ng mÆc quÇn ¸o vµ ®i giµy dp qu¸ chËt. - ¡n uèng ®iÒu ®é, ®ñ chÊt ; kh«ng sö dông c¸c chÊt k˙ch th˙ch nh√ r√îu, thuèc l¸,... 19 Phßng bÖnh tim m◊ch 9 Bµi B◊n cã biÕt BÖnh tim m◊ch µ ? M˘nh ch√a nghe nãi ®Õn bao giê. KÓ tªn mét vµi bÖnh vÒ tim m◊ch mµ b◊n biÕt. ë løa tuæi chóng m˘nh cã thÓ mflc bÖnh g˘ vÒ tim m◊ch ? 1 Th√a b¸c sÜ, nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn bÖnh thÊp tim ? M˘nh nghe nãi thÊp tim lµ bÖnh nguy hiÓm ë tuæi häc sinh. Do b˚ viªm häng, viªm a-mi-®an ko dµi, do thÊp khíp cÊp kh«ng ®√îc ch÷a tr˚ k˚p thêi, døt ®iÓm. Th√a b¸c sÜ, bÖnh thÊp tim nguy hiÓm nh√ thÕ nµo ? Nã ®Ó l◊i nh÷ng di chøng nÆng nÒ cho van tim, cuèi cïng g©y suy tim ! 2 3 - BÖnh vÒ tim m◊ch th√êng gÆp ë trÎ em lµ bÖnh g˘ ? - BÖnh thÊp tim nguy hiÓm nh√ thÕ nµo ? - Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh thÊp tim lµ g˘ ? 20 Lµm thÕ nµo ®Ó phßng bÖnh thÊp tim ? 4 5 6 - ThÊp tim lµ bÖnh nguy hiÓm ë trÎ em, nh√ng l◊i rÊt dÔ ®Ò phßng. - Nguyªn nh©n : do b˚ viªm häng, viªm a-mi-®an ko dµi, do thÊp khíp cÊp kh«ng ®√îc ch÷a tr˚ k˚p thêi, døt ®iÓm. - C¸ch ®Ò phßng : gi÷ Êm c¬ thÓ khi trêi l◊nh, ¨n uèng ®ñ chÊt, gi÷ vÖ sinh c¸ nh©n vµ rÌn luyÖn th©n thÓ h»ng ngµy ®Ó kh«ng b˚ c¸c bÖnh nªu trªn. 21 Ho◊t ®éng bµi tiÕt n√íc tiÓu 10 Bµi B◊n cã biÕt c¬ quan nµo trong c¬ thÓ cã chøc n¨ng bµi tiÕt n√íc tiÓu kh«ng ? ThËn ph¶i èng dÉn n√íc tiÓu èng ®¸i 1 ThËn tr¸i Bãng ®¸i ChØ vµ nãi tªn c¸c bé phËn cña c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu trªn s¬ ®å. 22 Nãi vÒ vai trß cña thËn, èng dÉn n√íc tiÓu, bãng ®¸i vµ èng ®¸i trong ho◊t ®éng bµi tiÕt n√íc tiÓu. Mçi ng√êi mét ngµy th¶i ra tõ mét ®Õn mét l˙t r√ìi n√íc tiÓu. ThËn lµm nhiÖm vô g˘ ? ThËn lµm nhiÖm vô läc m¸u, lÊy ra nh÷ng chÊt th¶i t◊o thµnh n√íc tiÓu. ... N√íc tiÓu ®√îc chøa ë ®©u vµ tho¸t ra ngoµi b»ng ®√êng nµo ? Mçi ngµy chóng ta th¶i ra ngoµi bao nhiªu l˙t n√íc tiÓu ? 2 - C¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu gåm : hai qu¶ thËn, hai èng dÉn n√íc tiÓu, bãng ®¸i vµ èng ®¸i. - ThËn cã chøc n¨ng läc m¸u, lÊy ra c¸c chÊt th¶i ®éc h◊i cã trong m¸u t◊o thµnh n√íc tiÓu. N√íc tiÓu ®√îc ®√a xuèng bãng ®¸i qua èng dÉn n√íc tiÓu, sau ®ã th¶i ra ngoµi qua èng ®¸i. 23 11 VÖ sinh c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu Bµi T◊i sao chóng ta cÇn gi÷ vÖ sinh c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu ? §Ó c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu kh«ng b˚ nhiÔm trïng. 1 Nªu ˙ch lîi cña viÖc gi÷ vÖ sinh c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu. 24 Lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh b˚ viªm nhiÔm c¸c bé phËn cña c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu ? 2 3 4 5 §Ó b¶o vÖ vµ gi÷ vÖ sinh c¬ quan bµi tiÕt n√íc tiÓu, chóng ta cÇn th√êng xuyªn tflm röa s◊ch sÏ, thay quÇn ¸o, ®Æc biÖt lµ quÇn ¸o lãt ; h»ng ngµy cÇn uèng ®ñ n√íc vµ kh«ng nh˚n ®i tiÓu. 25 C¬ quan thÇn kinh 12 Bµi - ChØ trªn s¬ ®å vµ nãi tªn c¸c bé phËn cña c¬ quan thÇn kinh. - N·o vµ tuû sèng n»m ë ®©u trong c¬ thÓ ? Chóng ®√îc b¶o vÖ nh√ thÕ nµo ? N·o Tuû sèng C¸c d©y thÇn kinh 1 26 Hép sä N·o Tuû sèng C¸c d©y thÇn kinh Tuû sèng D©y thÇn kinh §èt sèng 2 - C¬ quan thÇn kinh gåm : n·o, tuû sèng, c¸c d©y thÇn kinh. - N·o ®√îc b¶o vÖ trong hép sä, tuû sèng ®√îc b¶o vÖ trong cét sèng. - N·o vµ tuû sèng lµ trung √¬ng thÇn kinh ®iÒu khiÓn mäi ho◊t ®éng cña c¬ thÓ. - Mét sè d©y thÇn kinh dÉn luång thÇn kinh nhËn ®√îc tõ c¸c c¬ quan cña c¬ thÓ vÒ n·o hoÆc tuû sèng. Mét sè d©y thÇn kinh kh¸c l◊i dÉn luång thÇn kinh tõ n·o hoÆc tuû sèng ®Õn c¸c c¬ quan. Nªu vai trß cña n·o, tuû sèng vµ c¸c d©y thÇn kinh. 27 Ho◊t ®éng thÇn kinh 13 Bµi §iÒu g˘ sÏ x¶y ra khi tay b◊n ch◊m vµo vËt nãng ? a) b) 1 Khi gÆp mét k˙ch th˙ch bÊt ngê, c¬ thÓ tù ®éng ph¶n øng rÊt nhanh. V˙ dô : TiÕng ®éng m◊nh vµ bÊt ngê lµm ta giËt m˘nh. Nh÷ng ph¶n øng nh√ vËy gäi lµ ph¶n x◊. Tuû sèng lµ trung √¬ng thÇn kinh ®iÒu khiÓn ho◊t ®éng cña ph¶n x◊ nµy. 28 Nªu v˙ dô vÒ mét sè ph¶n x◊ th√êng gÆp trong ®êi sèng h»ng ngµy. BÛa cao su2 - “Thö ph¶n x◊ ®Çu gèi”. - “Ai ph¶n øng nhanh ?”. 29 Ho◊t ®éng thÇn kinh (tiÕp theo) 14 Bµi Khi bÊt ngê giÉm ph¶i ®inh, Nam ®· cã ph¶n øng nh√ thÕ nµo ? a) b) c) 1 - N·o kiÓm so¸t mäi suy nghÜ vµ ho◊t ®éng cña c¬ thÓ. Nã tiÕp nhËn c¸c th«ng tin tõ c¸c gi¸c quan (da, tai, mòi, mflt vµ l√ìi). Nã còng göi c¸c th«ng tin vµ chØ dÉn cho c¸c bé phËn cña c¬ thÓ lµm viÖc. - Tuû sèng nèi liÒn víi n·o, th«ng tin ®√îc truyÒn tõ n·o ®i qua tuû sèng ®Õn c¸c c¬ quan vµ ng√îc l◊i. 30 Nªu mét v˙ dô cho thÊy n·o ®iÒu khiÓn, phèi hîp mäi ho◊t ®éng cña c¬ thÓ. Khi viÕt ch˙nh t¶, tai ph¶i nghe, mflt ph¶i nh˘n, tay ph¶i viÕt,... Khi viÕt ch˙nh t¶, nh÷ng bé phËn nµo cña c¬ thÓ ph¶i lµm viÖc ? Bé phËn nµo cña c¬ quan thÇn kinh ®iÒu khiÓn tai, mflt, tay,... phèi hîp lµm viÖc cïng mét lóc ? 2 “Thö tr˙ nhí”. N·o kh«ng chØ ®iÒu khiÓn, phèi hîp mäi ho◊t ®éng cña c¬ thÓ mµ cßn gióp chóng ta häc vµ ghi nhí ! 31 15 VÖ sinh thÇn kinh Bµi Theo b◊n, viÖc lµm nµo cã lîi, viÖc lµm nµo cã h◊i ®èi víi c¬ quan thÇn kinh ? 1 2 3 4 5 6 7 32 Theo b◊n, tr◊ng th¸i nµo d√íi ®©y cã h◊i ®èi víi c¬ quan thÇn kinh ? T◊i sao ? a) Tøc giËn b) Vui vÎ c) Lo lflng d) Sî h·i 8 Nh÷ng g˘ d√íi ®©y nÕu ®√a vµo c¬ thÓ sÏ g©y h◊i cho c¬ quan thÇn kinh ? Ma tu˝ Cµ phª N√íc cam 9 33 VÖ sinh thÇn kinh (tiÕp theo) 16 Bµi - Theo b◊n, khi ngñ c¬ quan nµo cña c¬ thÓ ®√îc nghØ ng¬i ? - Nªu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó cã giÊc ngñ tèt. Khi ngñ, c¬ quan thÇn kinh ®Æc biÖt lµ bé n·o ®√îc nghØ ng¬i tèt nhÊt. TrÎ em cµng nhá cµng cÇn ngñ nhiÒu. Tõ 10 tuæi trë lªn, mçi ng√êi cÇn ngñ tõ 7 ®Õn 8 giê trong mét ngµy. - H»ng ngµy, b◊n thøc dËy vµ ®i ngñ vµo lóc mÊy giê ? - B◊n ®· lµm nh÷ng viÖc g˘ trong ngµy ? 34 LËp thêi gian biÓu h»ng ngµy theo b¶ng d√íi ®©y : Buæi Giê C«ng viÖc / Ho◊t ®éng S¸ng - Ngñ dËy, ®¸nh r¨ng, röa mÆt - ............................................... Tr√a ChiÒu Tèi §ªm Ngñ Thêi gian nµo trong ngµy b◊n häc tËp cã kÕt qu¶ nhÊt ? Thêi gian nµo b◊n th√êng mÖt mái, buån ngñ ? ¡n, ngñ, häc tËp, lµm viÖc, nghØ ng¬i, vui ch¬i ®iÒu ®é ; kh«ng lµm viÖc c¨ng th⁄ng, kh«ng lo nghÜ, buån bùc, tøc giËn,...; kh«ng dïng c¸c chÊt k˙ch th˙ch vµ c¸c lo◊i thuèc ®éc h◊i lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó gi÷ g˘n c¬ quan thÇn kinh. 35 ≠n tËp : 17-18 Con ng√êi vµ søc khoÎ Bµi ChØ vµ nãi tªn tõng c¬ quan trong c¸c h˘nh sau : 1 2 3 4 - Nªu chøc n¨ng cña tõng c¬ quan kÓ trªn. - §Ó b¶o vÖ vµ gi÷ vÖ sinh c¸c c¬ quan : h« hÊp, tuÇn hoµn, bµi tiÕt n√íc tiÓu vµ thÇn kinh, b◊n nªn lµm g˘ vµ kh«ng nªn lµm g˘ ? VÏ tranh vËn ®éng mäi ng√êi sèng lµnh m◊nh, kh«ng sö dông c¸c chÊt ®éc h◊i nh√ : thuèc l¸, r√îu, ma tu˝. 36 XÇ HóI 37 19 C¸c thÕ hÖ trong mét gia ®˘nh Bµi Trong gia ®˘nh b◊n, ai lµ ng√êi nhiÒu tuæi nhÊt, ai lµ ng√êi ˙t tuæi nhÊt ? H·y giíi thiÖu vÒ nh÷ng ng√êi trong gia ®˘nh Minh, tõ ng√êi nhiÒu tuæi nhÊt ®Õn ng√êi ˙t tuæi nhÊt. 1 Gia ®˘nh b◊n Minh Mçi gia ®˘nh th√êng cã nh÷ng ng√êi ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau cïng chung sèng. Trong gia ®˘nh b◊n Minh, «ng bµ lµ líp ng√êi nhiÒu tuæi nhÊt råi ®Õn bè mÑ, Minh vµ em b lµ líp ng√êi ˙t tuæi. §ã lµ nh÷ng thÕ hÖ kh¸c nhau. Gia ®˘nh b◊n cã mÊy thÕ hÖ cïng chung sèng ? 38 - Gia ®˘nh Lan cã mÊy thÕ hÖ cïng chung sèng ? - Mçi thÕ hÖ gåm cã nh÷ng ai ? 2 Gia ®˘nh b◊n Lan H·y vÏ vµ giíi thiÖu vÒ c¸c thµnh viªn trong gia ®˘nh cña b◊n. 39 20 Hä néi, hä ngo◊i Bµi §©y lµ ¶nh «ng bµ ngo◊i chôp cïng víi mÑ vµ b¸c ruét cña H√¬ng vµ Hång. §©y lµ ¶nh «ng bµ néi chôp cïng víi bè vµ c« ruét cña Quang vµ Thuû. Hång H√¬ng Quang Thuû 1 - H√¬ng ®· cho c¸c b◊n xem ¶nh cña nh÷ng ai ? - Quang ®· cho c¸c b◊n xem ¶nh cña nh÷ng ai ? 40 - ≠ng bµ sinh ra bè vµ c¸c anh, ch˚, em ruét cña bè cïng víi c¸c con cña hä lµ nh÷ng ng√êi thuéc hä néi. - ≠ng bµ sinh ra mÑ vµ c¸c anh, ch˚, em ruét cña mÑ cïng víi c¸c con cña hä lµ nh÷ng ng√êi thuéc hä ngo◊i. - Chóng ta ph¶i biÕt yªu qu˝, quan t©m, gióp ®ì nh÷ng ng√êi hä hµng néi, ngo◊i cña m˘nh. 2 - Giíi thiÖu nh÷ng ng√êi thuéc hä néi vµ hä ngo◊i cña b◊n. - T◊i sao chóng ta ph¶i yªu qu˝ nh÷ng ng√êi hä hµng cña m˘nh ? 41 Bµi 21-22 Thùc hµnh : Ph©n t˙ch vµ vÏ s¬ ®å mèi quan hÖ hä hµng Trong h˘nh d√íi ®©y cã «ng bµ ; bè mÑ cña Quang vµ Thuû, Quang vµ Thuû (bªn ph¶i cña h˘nh) ; bè mÑ cña H√¬ng vµ Hång, H√¬ng vµ Hång (bªn tr¸i cña h˘nh). 42 - H·y nãi vÒ mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng ng√êi trong h˘nh : l Ai lµ con trai, ai lµ con g¸i cña «ng bµ ? l Ai lµ con d©u, ai lµ con rÓ cña «ng bµ ? l Ai lµ ch¸u néi, ai lµ ch¸u ngo◊i cña «ng bµ ? - Anh em Quang vµ ch˚ em H√¬ng ph¶i cã nghÜa vô g˘ ®èi víi nh÷ng ng√êi hä hµng néi, ngo◊i cña m˘nh ? Dùa vµo s¬ ®å d√íi ®©y ®Ó vÏ s¬ ®å gia ®˘nh vµ hä hµng cña b◊n. ≠ng x Bµ MÑ cña Quang vµ Thuû Bè cña Quang vµ Thuû xMÑ cña x H√¬ng vµ Hång Bè cña H√¬ng vµ Hång Quang Thuû H√¬ng Hång “XÕp h˘nh”. 43 23 Phßng ch¸y khi ë nhµ Bµi - ChØ nh÷ng g˘ dÔ ch¸y trong h˘nh 1. - Theo b◊n, bÕp ë h˘nh 1 hay h˘nh 2 an toµn h¬n trong viÖc phßng ch¸y ? T◊i sao ? 1 44 2 - Nãi vÒ nh÷ng thiÖt h◊i do ch¸y g©y ra. - Nªu nh÷ng viÖc cÇn lµm ®Ó phßng ch¸y khi ®un nÊu ë nhµ b◊n. C¸ch tèt nhÊt ®Ó phßng ch¸y khi ®un nÊu lµ kh«ng ®Ó nh÷ng thø dÔ ch¸y ë gÇn bÕp. Khi ®un nÊu ph¶i tr«ng coi cÈn thËn vµ nhí tflt bÕp khi sö dông xong. A l´ ! ...114 ... “Gäi cøu ho¶”. 45 24 Mét sè ho◊t ®éng ë tr√êng Bµi H·y nãi vÒ c¸c ho◊t ®éng cña häc sinh trong tõng h˘nh d√íi ®©y : 1 2 3 46 4 5 6 - KÓ tªn c¸c m«n häc b◊n ®√îc häc ë tr√êng. - B◊n th˙ch nhÊt m«n häc nµo ? T◊i sao ? - Ho◊t ®éng chñ yÕu cña häc sinh ë tr√êng lµ g˘ ? 47 25 Mét sè ho◊t ®éng ë tr√êng (tiÕp theo) Bµi ChØ vµ nãi c¸c ho◊t ®éng do nhµ tr√êng tæ chøc trong tõng h˘nh. 1 §ång diÔn thÓ dôc 2 Vui ch¬i ®ªm Trung thu 3 BiÓu diÔn v¨n nghÖ 48 4 5 Th¨m viÖn b¶o tµng Th¨m gia ®˘nh liÖt sÜ 6 Ch¨m sãc ®µi t√ëng niÖm liÖt sÜ H·y giíi thiÖu mét sè ho◊t ®éng ë tr√êng mµ b◊n ®· tham gia. Ngoµi ho◊t ®éng häc tËp, häc sinh cßn tham gia nh÷ng ho◊t ®éng do nhµ tr√êng tæ chøc nh√ : - Vui ch¬i gi¶i tr˙, v¨n nghÖ, thÓ dôc thÓ thao. - Lµm vÖ sinh, trång c©y, t√íi c©y,... - Gióp gia ®˘nh th√¬ng binh, liÖt sÜ ; gióp ng√êi tµn tËt, ng√êi giµ,… 49 26 50 Kh«ng ch¬i c¸c trß ch¬i nguy hiÓm Bµi - C¸c b◊n trong h˘nh ®ang ch¬i nh÷ng trß ch¬i g˘ ? - Nh÷ng trß ch¬i nµo dÔ g©y nguy hiÓm cho b¶n th©n vµ cho ng√êi kh¸c ? - Khi ë tr√êng, b◊n nªn ch¬i vµ kh«ng nªn ch¬i nh÷ng trß ch¬i g˘ ? T◊i sao ? - B◊n sÏ lµm g˘ khi thÊy b◊n kh¸c ch¬i nh÷ng trß ch¬i nguy hiÓm ? 51 Bµi 52 27-28 TØnh (thµnh phè) n¬i b◊n ®ang sèng ChØ vµ nãi nh÷ng g˘ b◊n nh˘n thÊy trong h˘nh. 53 Trô së Uû ban nh©n d©n Thµnh phè Hå Ch˙ Minh 1 2 ViÖn B¶o tµng L˚ch sö ViÖt Nam ë Hµ Néi 54 - B◊n sèng ë tØnh (thµnh phè) nµo ? - KÓ tªn mét sè c¬ quan hµnh ch˙nh, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ë tØnh n¬i b◊n sèng. 3 C´ng vi™n HÂ T©y 4 Tr√êng Cao ®⁄ng S√ ph◊m NghÖ An ë mçi tØnh (thµnh phè) ®Òu cã c¸c c¬ quan : hµnh ch˙nh, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ,... ®Ó ®iÒu hµnh c«ng viÖc, phôc vô ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ søc khoÎ cña nh©n d©n. 55 C¸c ho◊t ®éng th«ng tin liªn l◊c 29 Bµi 1 Trung t©m giao d˚ch b√u ch˙nh - viÔn th«ng 2 - Nãi vÒ mét sè ho◊t ®éng th√êng diÔn ra ë b√u ®iÖn. - Nªu ˙ch lîi cña c¸c ho◊t ®éng b√u ®iÖn trong ®êi sèng. 56 Nªu ˙ch lîi cña c¸c ho◊t ®éng ph¸t thanh, truyÒn h˘nh. 3 4 5 6 - “Ng√êi ®√a th√ ”. - “A l«, a l«...!”. B√u ®iÖn, ®µi truyÒn h˘nh, ®µi ph¸t thanh,... lµ nh÷ng c¬ së th«ng tin liªn l◊c lµm nhiÖm vô nhËn, chuyÓn, ph¸t tin tøc, th√ t˙n, b√u phÈm gi÷a c¸c ®˚a ph√¬ng trong n√íc vµ gi÷a trong n√íc víi n√íc ngoµi. 57 Bµi 30 Ho◊t ®éng n«ng nghiÖp H·y giíi thiÖu c¸c ho◊t ®éng trong tõng h˘nh. C¸c ho◊t ®éng ®ã mang l◊i lîi ˙ch g˘ ? 1 Ch¨m sãc vµ b¶o vÖ rõng 2 Nu«i c¸ 3 58 4 5 C¸c ho◊t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, ®¸nh bflt vµ nu«i trång thuû s¶n, trång rõng,... ®√îc gäi lµ ho◊t ®éng n«ng nghiÖp. KÓ tªn mét sè ho◊t ®éng n«ng nghiÖp ë tØnh, thµnh phè cña b◊n. S√u tÇm mét sè h˘nh ¶nh vµ bµi b¸o nãi vÒ ho◊t ®éng n«ng nghiÖp. 59 Ho◊t ®éng c«ng nghiÖp, th√¬ng m◊i 31 Bµi KÓ tªn mét sè ho◊t ®éng c«ng nghiÖp ë tØnh (thµnh phè) cña b◊n. C¸c ho◊t ®éng ®ã mang l◊i lîi ˙ch g˘ ? Khai th¸c dÇu kh˙ 1 2 Lflp r¸p « t« 3 May xuÊt khÈu 60 KÓ tªn mét sè chî, siªu th˚, cöa hµng mµ b◊n biÕt. ë ®ã, ng√êi ta cã thÓ mua vµ b¸n nh÷ng g˘ ? 4 5 - C¸c ho◊t ®éng nh√ khai th¸c kho¸ng s¶n, luyÖn thp, dÖt, may,… ®√îc gäi lµ ho◊t ®éng c«ng nghiÖp. - C¸c ho◊t ®éng mua b¸n ®√îc gäi lµ ho◊t ®éng th√¬ng m◊i. “B¸n hµng”. 61 Bµi 32 Lµng quª vµ ®« th˚ H·y nªu sù kh¸c biÖt gi÷a lµng quª vµ ®« th˚ vÒ : - Phong c¶nh, nhµ cöa ; - Ho◊t ®éng sinh sèng chñ yÕu cña nh©n d©n ; - §√êng s¸, ho◊t ®éng giao th«ng. 1 2 62 3 - ë lµng quª, ng√êi d©n th√êng sèng b»ng nghÒ trång trät, ch¨n nu«i, chµi l√íi vµ c¸c nghÒ thñ c«ng,... ; xung quanh nhµ th√êng cã v√ên c©y, chuång tr◊i,... ; ®√êng lµng nhá, ˙t ng√êi vµ xe cé qua l◊i. - ë ®« th˚, ng√êi d©n th√êng ®i lµm trong c¸c c«ng së, cöa hµng, nhµ m¸y,... ; nhµ ë tËp trung san s¸t ; ®√êng phè cã nhiÒu ng√êi vµ xe cé ®i l◊i. “B◊n ë lµng quª hay ®« th˚ ?”. 63 Bµi 33 An toµn khi ®i xe ®◊p ChØ vµ nãi ng√êi nµo ®i ®óng, ng√êi nµo ®i sai luËt giao th«ng trong c¸c h˘nh d√íi ®©y : 1 2 3 64 4 5 6 7 Theo b◊n, ng√êi ®i xe ®◊p ph¶i ®i nh√ thÕ nµo cho ®óng luËt giao th«ng ? “§Ìn xanh, ®Ìn ®á”. Khi ®i xe ®◊p cÇn ®i bªn ph¶i, ®óng phÇn ®√êng dµnh cho xe ®◊p, kh«ng ®i vµo ®√êng ng√îc chiÒu. 65 Bµi 34-35 ≠n tËp vµ kiÓm tra häc k˘ I Hoµn thµnh b¶ng sau vµo vë : Tªn c¬ quan Tªn c¸c bé phËn Chøc n¨ng cña tõng bé phËn H« hÊp - Mòi - Kh˙ qu¶n - PhÕ qu¶n - Phæi DÉn kh˙ Trao ®æi kh˙ TuÇn hoµn Bµi tiÕt n√íc tiÓu ThÇn kinh “Ai nhanh ? Ai ®óng ?”. 1. KÓ tªn mét sè bÖnh th√êng gÆp ë c¸c c¬ quan : h« hÊp, tuÇn hoµn vµ bµi tiÕt n√íc tiÓu. Nªu c¸ch ®Ò phßng c¸c bÖnh ®ã. 66 2. H˘nh nµo thÓ hiÖn ho◊t ®éng n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, th√¬ng m◊i, th«ng tin liªn l◊c,… ? 1 2 3 4 1. S√u tÇm vµ giíi thiÖu nh÷ng tranh ¶nh vÒ ho◊t ®éng c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th√¬ng m◊i, th«ng tin liªn l◊c. 2. VÏ s¬ ®å vµ giíi thiÖu vÒ c¸c thµnh viªn trong gia ®˘nh cña b◊n. 67 Bµi 36 VÖ sinh m«i tr√êng - H·y nãi c¶m gi¸c cña b◊n khi ®i qua ®èng r¸c. - Nh÷ng sinh vËt nµo th√êng sèng ë n¬i cã r¸c ? Chóng cã h◊i g˘ ®èi víi søc khoÎ con ng√êi ? 1 2 - Trong c¸c lo◊i r¸c, cã nh÷ng lo◊i r¸c dÔ b˚ thèi r÷a, bèc mïi h«i thèi vµ chøa nhiÒu vi khuÈn g©y bÖnh. - Chuét, gi¸n, ruåi,... th√êng sèng ë n¬i cã r¸c. Chóng lµ nh÷ng con vËt trung gian truyÒn bÖnh cho ng√êi. 68 ChØ vµ nãi viÖc lµm nµo ®óng, viÖc lµm nµo sai trong c¸c h˘nh sau : 3 4 6 5 - T◊i sao chóng ta kh«ng nªn vøt r¸c ë n¬i c«ng céng ? - ë ®˚a ph√¬ng b◊n, r¸c ®√îc xö l˙ nh√ thÕ nµo ? R¸c th¶i cã thÓ ®√îc xö l˙ theo bèn c¸ch : - Ch«n ; - §èt ; - ñ (®Ó bãn ruéng,...) ; - T¸i chÕ. 69 Bµi 37 VÖ sinh m«i tr√êng (tiÕp theo) H·y nãi vµ nhËn xt nh÷ng g˘ b◊n nh˘n thÊy trong h˘nh. 1 2 Nªu t¸c h◊i cña viÖc ng√êi vµ gia sóc phãng uÕ bõa b·i. 70 H·y chØ vµ nãi tªn tõng lo◊i nhµ tiªu (nhµ cÇu) cã trong h˘nh. a) b) Nhµ tiªu tù ho◊i 3 S¬ ®å 4 Nhµ tiªu hai ng¨n - ë ®˚a ph√¬ng b◊n, th√êng sö dông lo◊i nhµ tiªu nµo ? - B◊n vµ nh÷ng ng√êi trong gia ®˘nh ph¶i lµm g˘ ®Ó gi÷ cho nhµ tiªu lu«n s◊ch sÏ ? - Ph©n vµ n√íc tiÓu lµ chÊt th¶i cña qu¸ tr˘nh tiªu ho¸ vµ bµi tiÕt. Chóng cã mïi h«i thèi vµ chøa nhiÒu mÇm bÖnh. V˘ vËy, chóng ta ph¶i ®i ®◊i tiÖn, tiÓu tiÖn ®óng n¬i quy ®˚nh vµ kh«ng ®Ó vËt nu«i (chã, mÌo, lîn, gµ, tr©u, bß,…) phãng uÕ bõa b·i. - Dïng nhµ tiªu hîp vÖ sinh. - Xö l˙ ph©n ng√êi vµ ph©n ®éng vËt hîp l˙ sÏ gãp phÇn phßng chèng « nhiÔm m«i tr√êng kh«ng kh˙, ®Êt vµ n√íc. 71 Bµi 38 VÖ sinh m«i tr√êng (tiÕp theo) H·y nãi vµ nhËn xt nh÷ng g˘ b◊n nh˘n thÊy trong h˘nh. 1 2 - Trong n√íc th¶i cã g˘ g©y h◊i cho sinh vËt vµ søc khoÎ con ng√êi ? - ë ®˚a ph√¬ng b◊n, c¸c gia ®˘nh, bÖnh viÖn, nhµ m¸y,... th√êng cho n√íc th¶i ch¶y ra ®©u ? 72 3 4 Theo b◊n, hÖ thèng cèng r·nh nµo hîp vÖ sinh ? T◊i sao ? Trong n√íc th¶i cã chøa nhiÒu chÊt bÈn, ®éc h◊i vµ c¸c vi khuÈn g©y bÖnh. NÕu ®Ó n√íc th¶i ch√a xö l˙ th√êng xuyªn ch¶y vµo hå, ao, s«ng ngßi sÏ lµm cho nguån n√íc b˚ « nhiÔm, lµm chÕt c¸c sinh vËt sèng trong n√íc. V˘ vËy, viÖc xö l˙ c¸c lo◊i n√íc th¶i, nhÊt lµ n√íc th¶i c«ng nghiÖp tr√íc khi ®æ vµo hÖ thèng tho¸t n√íc chung lµ cÇn thiÕt. HÖ thèng xö l˙ n√íc th¶i cña nhµ m¸y 5 73 Bµi 39 ≠n tËp : X· héi VÏ tranh m« t¶ cuéc sèng ë ®˚a ph√¬ng b◊n. S√u tÇm nh÷ng th«ng tin (mÈu chuyÖn, bµi b¸o, tranh ¶nh hoÆc hái bè mÑ, «ng bµ, giµ lµng,…) vÒ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ¨n, ë, vÖ sinh cña gia ®˘nh, tr√êng häc, n¬i c«ng céng ë ®˚a ph√¬ng b◊n tr√íc kia vµ hiÖn nay. 74 T# NHI£N 75 Thùc vËt 40 Bµi Quan s¸t c©y ë tr√êng hoÆc ë nhµ b◊n. M« t¶ h˘nh d◊ng, ®é lín cña nh÷ng c©y mµ b◊n quan s¸t ®√îc. Nªu nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau cña mét sè c©y cã trong c¸c h˘nh. KÓ tªn c¸c bé phËn th√êng cã cña mét c©y. 1 2 76 3 4 5 6 VÏ vµ t« mµu mét sè c©y mµ b◊n quan s¸t ®√îc. Xung quanh ta cã rÊt nhiÒu c©y. Chóng cã h˘nh d◊ng vµ ®é lín kh¸c nhau. Mçi c©y th√êng cã rÔ, th©n, l¸, hoa vµ qu¶. 77 Th©n c©y 41 Bµi ChØ ra c¸c c©y cã th©n mäc ®øng, th©n leo, th©n bß trong c¸c h˘nh. Trong ®ã, c©y nµo cã th©n gç, c©y nµo cã th©n th¶o (th©n mÒm) ? 1 2 3 78 4 5 6 7 - KÓ tªn mét sè c©y th©n gç, mét sè c©y th©n th¶o mµ b◊n biÕt. - Th©n c©y su hµo cã g˘ ®Æc biÖt ? - C¸c c©y th√êng cã th©n mäc ®øng ; mét sè c©y cã th©n leo, th©n bß. - Cã lo◊i c©y th©n gç (nh·n, xoµi,...), cã lo◊i c©y th©n th¶o (lóa, rau muèng,... ). - C©y su hµo cã th©n ph˘nh to thµnh cñ. 79 """