Sách Giáo Khoa Tiếng Việt Lớp 4 Tập 1

🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Sách Giáo Khoa Tiếng Việt Lớp 4 Tập 1 Ebooks Nhóm Zalo BÈ gi∏o dÙc vµ Æµo tπo nguy‘n minh thuy’t (ChÒ bi™n) Hoµng cao c≠¨ng - ÆÁ vi÷t hÔng - tr«n thfi minh ph≠¨ng - l™ h˜u tÿnh Ti’ng Vi÷t 4 tÀp hai (T∏i b∂n l«n th¯ ch›n) Nhµ xu†t b∂n gi∏o dÙc vi÷t nam K› hi÷u dÔng trong s∏ch : ? M : (2), (3) ChÛ th›ch vµ gi∂i ngh‹a C©u h·i vµ bµi tÀp M…u vµ v› dÙ Bµi tÀp l˘a ch‰n Ch˚u tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ t˚ch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NGıT NG« TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng Biªn tËp lÇn ®Çu : trÇn th˚ phó b˘nh - ®µo tiÕn thi Biªn tËp t¸i b¶n : cao tuyÕt minh Biªn tËp mÜ thuËt : ph◊m ngäc tíi - ®Æng minh hiÒn ThiÕt kÕ s¸ch : l∂¬ng quèc hiÖp Tr˘nh bµy vµ minh ho◊ : ®Æng minh hiÒn - tr∂¬ng hiÕu - ph◊m tuÊn lª ph∂¬ng - quèc hiÖp - quèc anh - trÇn tiÓu l©m ph◊m ngäc tíi - lª t©m - tiÕn v∂îng - m◊nh hïng Söa b¶n in : cao tuyÕt minh ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng B∂n quy“n thuÈc Nhµ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vµ ßµo tπo S∏ch gi∏o khoa Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai c„ sˆ dÙng mÈt sË ∂nh cÒa th´ng t†n x∑ Vi÷t Nam vµ ∂nh tham d˘ CuÈc thi ∂nh Æ“ tµi gi∏o dÙc,... Tr©n tr‰ng c∂m ¨n. tiÕng viÖt 4 - tËp hai M· sè : 1H402T4 In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm. In t◊i C«ng ti cæ phÇn in ................... Sè in : ............. Sè XB : 01-2014/CXB/85-1062/GD. In xong vµ nép l∂u chiÓu th¸ng ... n¨m 2014. Ng≠Íi ta lµ Hoa Æ†t 3 Tr. CM YK TÜP ßñC Tu«n 19 BËn anh tµi Ngµy x≠a, Î b∂n kia c„ mÈt chÛ bä tuy nh· ng≠Íi nh≠ng ®n mÈt lÛc h’t ch›n ch‚ x´i. D©n b∂n Æ∆t t™n cho chÛ lµ C»u Kh©y. C»u Kh©y l™n m≠Íi tuÊi, s¯c Æ∑ bªng trai m≠Íi t∏m ; m≠Íi l®m tuÊi Æ∑ tinh th´ng v‚ ngh÷. HÂi †y, trong vÔng xu†t hi÷n mÈt con y™u tinh chuy™n bæt ng≠Íi vµ sÛc vÀt. Chºng m†y chËc, lµng b∂n tan hoang, nhi“u n¨i kh´ng cfln ai sËng s„t. Th≠¨ng d©n b∂n, C»u Kh©y quy’t ch› l™n Æ≠Íng di÷t trı y™u tinh. ß’n mÈt c∏nh ÆÂng kh´ cπn, C»u Kh©y th†y mÈt cÀu bä vπm vÏ Æang dÔng tay lµm vÂ Æ„ng c‰c Æ” Ææp ÆÀp d…n n≠Ìc vµo ruÈng. MÁi qu∂ Æ†m cÒa cÀu gi∏ng xuËng, c‰c tre thÙt s©u hµng gang tay. H·i chuy÷n, C»u Kh©y bi’t t™n cÀu lµ Næm Tay ß„ng C‰c. Næm Tay ß„ng C‰c sËt sæng xin Æ≠Óc cÔng C»u Kh©y Æi di÷t trı y™u tinh. ß’n mÈt vÔng kh∏c, hai ng≠Íi nghe c„ ti’ng t∏t n≠Ìc «m «m. H‰ ngπc nhi™n th†y mÈt cÀu bä Æang l†y vµnh tai t∏t n≠Ìc suËi l™n mÈt thˆa ruÈng cao bªng m∏i nhµ. Nghe C»u Kh©y n„i chuy÷n, L†y Tai T∏t N≠Ìc h®m hÎ cÔng hai bπn l™n Æ≠Íng. 4 ßi Æ≠Óc ›t l©u, ba ng≠Íi lπi g∆p mÈt cÀu bä Æang ngÂi d≠Ìi gËc c©y, l†y m„ng tay ÆÙc gÁ thµnh lflng m∏ng d…n n≠Ìc vµo ruÈng. C»u Kh©y cÔng c∏c bπn Æ’n lµm quen vµ n„i r‚ ch› h≠Ìng cÒa ba ng≠Íi. M„ng Tay ßÙc M∏ng h®ng h∏i xin Æ≠Óc lµm em Ût Æi theo. (Cfln n˜a) Truy÷n CÊ d©n tÈc tµy : - C»u kh©y (ti’ng Tµy) : ch›n ch‚ x´i. - Tinh th´ng : hi”u bi’t th†u Æ∏o, c„ kh∂ n®ng vÀn dÙng thµnh thπo. - Y™u tinh : con vÀt t≠Îng t≠Óng, c„ nhi“u phäp thuÀt vµ r†t ÆÈc ∏c. ? 1. C»u Kh©y c„ s¯c khoŒ vµ tµi n®ng nh≠ th’ nµo ? 2. C„ chuy÷n g◊ x∂y ra vÌi qu™ h≠¨ng C»u Kh©y ? 3. C»u Kh©y Æi di÷t trı y™u tinh cÔng nh˜ng ai ? 4. MÁi ng≠Íi bπn cÒa C»u Kh©y c„ tµi n®ng g◊ ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Kim t˘ th∏p Ai CÀp Kim t˘ th∏p Ai CÀp lµ l®ng mÈ cÒa c∏c hoµng Æ’ Ai CÀp cÊ Æπi. ß„ lµ nh˜ng c´ng tr◊nh ki’n trÛc x©y d˘ng toµn bªng Æ∏ t∂ng. Tı cˆa kim t˘ th∏p Æi vµo lµ mÈt hµnh lang tËi vµ hãp, Æ≠Íng cµng Æi cµng nhªng nhfit d…n tÌi nh˜ng gi’ng s©u, phflng ch¯a quan tµi, buÂng Æ” ÆÂ,... Th®m kim t˘ th∏p, ng≠Íi ta kh´ng kh·i ngπc nhi™n : Ng≠Íi Ai CÀp cÊ kh´ng c„ nh˜ng ph≠¨ng ti÷n chuy™n chÎ vÀt li÷u nh≠ hi÷n nay, lµm th’ nµo mµ h‰ Æ∑ vÀn chuy”n Æ≠Óc nh˜ng t∂ng Æ∏ to nh≠ vÀy l™n cao ? Theo Nh˜ng k◊ quan th’ giÌi 5 2. Ch‰n ch˜ vi’t ÆÛng ch›nh t∂ trong ngo∆c Æ¨n Æ” hoµn chÿnh c∏c c©u v®n d≠Ìi Æ©y : Con ng≠Íi lµ (sinh / xinh) vÀt k◊ di÷u nh†t tr™n tr∏i Æ†t. H‰ (bi’c / bi’t) trÂng tr‰t, ch®n nu´i, x©y d˘ng nhµ cˆa, kh∏m ph∏ nh˜ng b› mÀt nªm s©u trong lflng Æ†t, chinh phÙc Æπi d≠¨ng, chinh phÙc kho∂ng kh´ng vÚ trÙ bao la. H‰ cfln (bi’c / bi’t) lµm th¨, vœ tranh, (s∏ng / x∏ng) t∏c ©m nhπc, tπo ra nh˜ng c´ng tr◊nh ki’n trÛc (tuy÷c / tuy÷t) m‹,... H‰ Æ∑ lµm cho tr∏i Æ†t trÎ n™n t≠¨i Æãp vµ trµn Æ«y s¯c sËng. Con ng≠Íi (s¯ng / x¯ng) Æ∏ng Æ≠Óc g‰i lµ "hoa cÒa Æ†t". (3). X’p c∏c tı ng˜ sau Æ©y thµnh hai cÈt (tı ng˜ vi’t ÆÛng ch›nh t∂, tı ng˜ vi’t sai ch›nh t∂) : a) sæp s’p, s∏ng sÒa, s∂n sinh, tinh s∂o, bÊ xung, sinh ÆÈng b) th©n thi’c, thÍi ti’t, c´ng vi÷c, nhi÷c t◊nh, chi’t cµnh, m∂i mi’c Tı ng˜ vi’t ÆÛng ch›nh t∂ Tı ng˜ vi’t sai ch›nh t∂ M : s∏ng sÒa, thÍi ti’t M : sæp s’p, th©n thi’c LUYåN T\ VÄ C¢U ChÒ ng˜ trong c©u k” Ai lµm g◊ ? I - NhÀn xät ß‰c Æoπn v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i : MÈt Æµn ngÁng v≠¨n dµi cÊ, chÛi m· v“ ph›a tr≠Ìc, Æfinh ÆÌp b‰n trŒ. HÔng ÆÛt vÈi kh»u sÛng gÁ vµo tÛi qu«n, chπy bi’n. Thæng m’u m∏o n†p vµo sau l≠ng Ti’n. Ti’n kh´ng c„ sÛng, cÚng chºng c„ ki’m. Em li“n nh∆t mÈt cµnh xoan, xua Æµn ngÁng ra xa. ßµn ngÁng k™u quµng quπc, v≠¨n cÊ chπy mi’t. Theo Ti’ng Vi÷t 2, 1988 1. T◊m c∏c c©u k” Ai lµm g◊ ? trong Æoπn v®n tr™n. 2. X∏c Æfinh chÒ ng˜ trong mÁi c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 3. N™u ˝ ngh‹a cÒa chÒ ng˜. 6 4. Cho bi’t chÒ ng˜ cÒa c∏c c©u tr™n do loπi tı ng˜ nµo tπo thµnh. Ch‰n ˝ ÆÛng : a) Do danh tı vµ c∏c tı kÃm theo n„ (cÙm danh tı) tπo thµnh ; b) Do ÆÈng tı vµ c∏c tı kÃm theo n„ (cÙm ÆÈng tı) tπo thµnh ; c) Do t›nh tı vµ c∏c tı kÃm theo n„ (cÙm t›nh tı) tπo thµnh. II - Ghi nhÌ 1. Trong c©u k” Ai lµm g◊ ?, chÒ ng˜ chÿ s˘ vÀt (ng≠Íi, con vÀt hay ÆÂ vÀt, c©y cËi Æ≠Óc nh©n ho∏) c„ hoπt ÆÈng Æ≠Óc n„i Æ’n Î vfi ng˜. 2. ChÒ ng˜ th≠Íng do danh tı (ho∆c cÙm danh tı) tπo thµnh. III - Luy÷n tÀp 1. ß‰c lπi Æoπn v®n sau : C∂ thung lÚng nh≠ mÈt b¯c tranh thu˚ m∆c. Nh˜ng sinh hoπt cÒa ngµy mÌi bæt Æ«u. Trong rıng, chim ch„c h„t väo von. Thanh ni™n l™n r…y. PhÙ n˜ gi∆t giÚ b™n nh˜ng gi’ng n≠Ìc. Em nh· ÆÔa vui tr≠Ìc nhµ sµn. C∏c cÙ giµ chÙm Æ«u b™n nh˜ng chä r≠Óu c«n. Theo ß◊nh Trung a) T◊m c∏c c©u k” Ai lµm g◊ ? trong Æoπn v®n tr™n. b) X∏c Æfinh chÒ ng˜ cÒa tıng c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 2. ß∆t c©u vÌi c∏c tı ng˜ sau lµm chÒ ng˜ : a) C∏c chÛ c´ng nh©n b) Mã em c) Chim s¨n ca 3. ß∆t c©u n„i v“ hoπt ÆÈng cÒa tıng nh„m ng≠Íi ho∆c vÀt Æ≠Óc mi™u t∂ trong b¯c tranh b™n : 7 KÕ CHUYåN B∏c Æ∏nh c∏ vµ g∑ hung th«n Truy÷n d©n gian A-rÀp 1. D˘a theo lÍi k” cÒa c´ gi∏o (th«y gi∏o), em h∑y thuy’t minh cho nÈi dung mÁi b¯c tranh sau Æ©y bªng 1 ho∆c 2 c©u : 1 2 3 4 5 2. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 3. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn v“ ˝ ngh‹a c©u chuy÷n. 8 TÜP ßñC Chuy÷n cÊ t›ch v“ loµi ng≠Íi (Tr›ch) TrÍi sinh ra tr≠Ìc nh†t Chÿ toµn lµ trŒ con Tr™n tr∏i Æ†t trÙi tr«n Kh´ng d∏ng c©y ng‰n c·. Mæt trŒ con s∏ng læm Nh≠ng ch≠a th†y g◊ Æ©u M∆t trÍi mÌi nh´ cao Cho trŒ con nh◊n r‚. Nh≠ng cfln c«n cho trŒ T◊nh y™u vµ lÍi ru Cho n™n mã sinh ra ß” b’ bÂng ch®m s„c. MuËn cho trŒ hi”u bi’t Th’ lµ bË sinh ra BË b∂o cho bi’t ngoan BË dπy cho bi’t ngh‹. RÈng læm lµ m∆t b” Dµi lµ con Æ≠Íng Æi NÛi th◊ xanh vµ xa H◊nh trfln lµ tr∏i Æ†t. 9 Ch˜ bæt Æ«u c„ tr≠Ìc RÂi c„ gh’ c„ bµn RÂi c„ lÌp c„ tr≠Íng Vµ sinh ra th«y gi∏o. C∏i b∂ng bªng c∏i chi’u CÙc ph†n tı Æ∏ ra Th«y vi’t ch˜ thÀt to "Chuy÷n loµi ng≠Íi" tr≠Ìc nh†t. Xu©n qu˙nh ? 1. Trong "c©u chuy÷n cÊ t›ch" nµy, ai lµ ng≠Íi Æ≠Óc sinh ra Æ«u ti™n ? 2. Sau khi trŒ sinh ra, v◊ sao c«n c„ ngay ng≠Íi mã ? 3. BË vµ th«y gi∏o giÛp trŒ em nh˜ng g◊ ? 4. Theo em, ˝ ngh‹a cÒa bµi th¨ nµy lµ g◊ ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng mÎ bµi trong bµi v®n mi™u t∂ ÆÂ vÀt 1. D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË Æoπn mÎ bµi cho bµi v®n mi™u t∂ c∏i c∆p s∏ch. C∏c Æoπn †y c„ g◊ giËng nhau vµ c„ g◊ kh∏c nhau ? a) Vµo ngµy khai tr≠Íng, bË em mua cho em mÈt chi’c c∆p s∏ch r†t Æãp. b) Ai lµ h‰c sinh mµ chºng c„ c∆p s∏ch ! Th’ mµ suËt m†y n®m nay em chÿ c„ mÈt chi’c tÛi v∂i Æ¨n s¨ mang tÌi tr≠Íng. c) ChÒ nhÀt vıa qua m≠a n∆ng hπt, em kh´ng Æi th®m bµ ngoπi Æ≠Óc, ba b∂o em giÛp ba sæp x’p lπi c∏i tÒ Î trong buÂng. Gi˜a ÆËng ÆÂ Æπc cÚ ba dÏ tı tr™n n„c tÒ xuËng, chÓt em g∆p lπi chi’c c∆p nh· Æ∑ theo em Æi h‰c suËt hai n®m lÌp 1, lÌp 2. 2. Vi’t mÈt Æoπn mÎ bµi cho bµi v®n mi™u t∂ c∏i bµn h‰c cÒa em : - Theo c∏ch mÎ bµi tr˘c ti’p. - Theo c∏ch mÎ bµi gi∏n ti’p. 10 LUYåN T\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Tµi n®ng 1. Ph©n loπi c∏c tı sau Æ©y theo ngh‹a cÒa ti’ng tµi : Tµi gi·i, tµi nguy™n, tµi ngh÷, tµi trÓ, tµi ba, tµi Æ¯c, tµi s∂n, tµi n®ng, tµi hoa. a) Tµi c„ ngh‹a lµ "c„ kh∂ n®ng h¨n ng≠Íi b◊nh th≠Íng". M : tµi hoa b) Tµi c„ ngh‹a lµ "ti“n cÒa". M : tµi nguy™n 2. ß∆t c©u vÌi mÈt trong c∏c tı n„i tr™n. 3. T◊m trong c∏c tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y nh˜ng c©u ca ngÓi tµi tr› cÒa con ng≠Íi : a) Ng≠Íi ta lµ hoa Æ†t. b) Chu´ng c„ Æ∏nh mÌi k™u ßÃn c„ kh™u mÌi t·. c) N≠Ìc l∑ mµ v∑ n™n hÂ Tay kh´ng mµ nÊi c¨ ÆÂ mÌi ngoan. 4. Em th›ch nh˜ng tÙc ng˜ nµo Î bµi tÀp 3 ? V◊ sao ? TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng k’t bµi trong bµi v®n mi™u t∂ ÆÂ vÀt 1. ß‰c bµi v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i : C∏i n„n Phi™n chÓ huy÷n h´m tr≠Ìc, m∏ mua cho t´i mÈt c∏i n„n. T´i r†t th›ch. Mi÷ng n„n rÈng g«n ba gang tay, trfln vµnh vπnh. Tı vµnh l™n Æ’n ch„p, 11 t´i Æ’m Æ≠Óc m≠Íi l®m vflng tre, c∏ch nhau r†t Æ“u. Cµng l™n Æ’n ch„p, vflng cµng nh· Æi. L∏ n„n Æ≠Óc kh©u vµo c∏c vflng tre bªng sÓi m„c. H´m mua, m∏ cfln nhÍ ng≠Íi b∏n n„n quät cho mÈt l≠Ót d«u n™n m∆t n„n tr´ng r†t b„ng. M∏ buÈc vµo n„n mÈt chi’c quai lÙa hÂng. Hai b™n quai t’t hai chi’c n¨ nho nh·. T´i ÆÈi n„n l™n Æ«u, quai r†t vıa cªm. M∏ b∂o : "C„ cÒa ph∂i bi’t gi˜ g◊n th◊ mÌi Æ≠Óc l©u b“n." V◊ vÀy, mÁi khi Æi Æ©u v“, t´i Æ“u mæc n„n vµo chi’c Æinh Æ„ng tr™n t≠Íng. Kh´ng khi nµo t´i dÔng n„n Æ” quπt v◊ quπt nh≠ th’ n„n d‘ bfi mäo vµnh. Theo V©n tr◊nh : M„c : c©y c„ l∏ r†t dµi, bã l∏ c„ nhi“u sÓi, th≠Íng dÔng Æ” kh©u n„n. a) X∏c Æfinh Æoπn k’t bµi. b) Theo em, Æ„ lµ k’t bµi theo c∏ch nµo ? 2. Cho c∏c Æ“ sau : a) T∂ c∏i th≠Ìc kŒ cÒa em. b) T∂ c∏i bµn h‰c Î lÌp ho∆c Î nhµ cÒa em. c) T∂ c∏i trËng tr≠Íng em. H∑y vi’t mÈt k’t bµi mÎ rÈng cho bµi v®n lµm theo mÈt trong c∏c Æ“ tr™n. 12 CM Tu«n 20 YK TÜP ßñC BËn anh tµi (Ti’p theo) BËn anh em t◊m tÌi chÁ y™u tinh Î. N¨i Æ©y b∂n lµng væng teo, chÿ cfln mÁi mÈt bµ cÙ Æ≠Óc y™u tinh cho sËng s„t Æ” ch®n bfl cho n„. Th†y anh em C»u Kh©y k™u Æ„i, bµ cÙ n†u c¨m cho ®n. °n no, bËn cÀu bä l®n ra ngÒ. TÍ mÍ s∏ng, bÁng c„ ti’ng ÆÀp cˆa. Bi’t y™u tinh Æ∑ Æ∏nh h¨i th†y thfit trŒ con, bµ cÙ li“n lay anh em C»u Kh©y dÀy, giÙc chπy trËn. C»u Kh©y bÃn n„i : - Bµ Æıng sÓ, anh em chÛng ch∏u Æ’n Æ©y Æ” bæt y™u tinh Æ†y. C»u Kh©y hä cˆa. Y™u tinh thfl Æ«u vµo, lÃ l≠Ïi dµi nh≠ qu∂ nÛc n∏c, trÓn mæt xanh lÃ. Næm Tay ß„ng C‰c Æ†m mÈt c∏i lµm n„ g∑y g«n h’t hµm r®ng. Y™u tinh b· chπy. BËn anh em C»u Kh©y li“n ÆuÊi theo n„. C»u Kh©y nhÊ c©y b™n Æ≠Íng quÀt tÛi bÙi. Y™u tinh Æau qu∏ hät l™n, gi„ b∑o nÊi «m «m, Æ†t trÍi tËi s«m lπi. ß’n mÈt thung lÚng, y™u tinh dıng lπi, phun n≠Ìc ra nh≠ m≠a. N≠Ìc d©ng ngÀp c∂ c∏nh ÆÂng. Næm Tay ß„ng C‰c Æ„ng c‰c be bÍ ng®n n≠Ìc lÙt, L†y Tai T∏t N≠Ìc t∏t n≠Ìc «m «m qua nÛi cao, M„ng Tay ßÙc M∏ng ng∂ c©y khoät m∏ng, kh¨i dflng n≠Ìc ch∂y Æi. Chÿ mÈt lÛc, m∆t Æ†t lπi cπn kh´. Y™u tinh nÛng th’, Æµnh ph∂i quy hµng. Tı Æ†y, b∂n lµng lπi Æ´ng vui. Truy÷n cÊ d©n tÈc tµy 13 : - NÛc n∏c : c©y th©n gÁ, l∏ chÿ c„ Î ng‰n, qu∂ r†t dµi, dãt vµ rÈng. - NÛng th’ : l©m vµo th’ y’u, kh´ng chËng ÆÏ Æ≠Óc n˜a. ? 1. TÌi n¨i y™u tinh Î, anh em C»u Kh©y g∆p ai vµ Æ∑ Æ≠Óc giÛp ÆÏ nh≠ th’ nµo ? 2. ThuÀt lπi cuÈc chi’n Æ†u cÒa bËn anh em chËng y™u tinh. 3. V◊ sao anh em C»u Kh©y chi’n thæng Æ≠Óc y™u tinh ? 4. ≥ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n nµy lµ g◊ ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Cha ÆŒ cÒa chi’c lËp xe Æπp Vµo cuËi th’ kÿ XIX, b∏nh xe Æπp cfln lµm bªng gÁ, nãp sæt, do Æ„ Æi r†t x„c. Ng≠Íi Æ«u ti™n s∏ng ch’ ra chi’c lËp xe bªng cao su lµ ß©n-lÌp, mÈt h‰c sinh n≠Ìc Anh. Tı mÈt l«n su˝t ng∑ v◊ v†p ph∂i Ëng cao su d…n n≠Ìc, ß©n-lÌp Æ∑ ngh‹ ra c∏ch cuÈn Ëng cao su cho vıa vµnh b∏nh xe rÂi b¨m h¨i c®ng l™n thay cho gÁ vµ nãp sæt. Ph∏t minh cÒa ß©n-lÌp Æ≠Óc Æ®ng k› ch›nh th¯c vµo n®m 1880. V“ sau, lËp xe Æπp c„ th™m chi’c s®m b¨m c®ng h¨i nªm b™n trong. Theo VÚ BÈi Tuy“n (2). ßi“n vµo chÁ trËng : a) ch hay tr ? ...uy“n ...ong vflm l∏ ...im c„ g◊ vui Mµ nghe r›u r›t Nh≠ ...Œ reo c≠Íi ? Nguy‘n Bao b) u´t hay u´c ? - Cµy s©u c b…m. - Mua d©y b m◊nh. - Th hay tay Æ∂m. - Ch g∆m ch©n mÃo. 14 (3). T◊m ti’ng th›ch hÓp vÌi mÁi ´ trËng Æ” hoµn chÿnh c∏c c©u trong hai m»u chuy÷n sau : a) Ti’ng c„ ©m tr ho∆c ch : ß∑ng tr› b∏c h‰c MÈt nhµ b∏c h‰c c„ t›nh Æ∑ng Æi tµu ho∂. Khi nh©n vi™n so∏t vä Æ’n, nhµ b∏c h‰c t◊m to∏t mÂ h´i mµ th†y vä Æ©u. May lµ ng≠Íi so∏t vä nµy nhÀn ra ´ng, bÃn b∂o : - Th´i, ngµi kh´ng c«n xu†t vä n˜a. Nhµ b∏c h‰c v…n loay hoay t◊m vä vµ n„i : - Nh≠ng t´i v…n ph∂i t◊m bªng Æ≠Óc vä Æ” bi’t ph∂i xuËng ga nµo ch¯ ! b) Ti’ng c„ v«n u´c ho∆c u´t : Vfi thuËc qu˝ Nhµ th¨ ß¯c nÊi ti’ng Hai-n¨ mæc ch¯ng b÷nh m÷t m·i vµ m†t ngÒ. §ng dÔng r†t nhi“u th¯ bÊ mµ v…n kh´ng kh·i. MÈt b∏c s‹ Æ’n kh∏m b÷nh, b∂o ´ng : - MÁi ngµy, ngµi h∑y ®n mÈt qu∂ t∏o, vıa ®n vıa Æi bÈ tı nhµ Æ’n qu∂ng tr≠Íng thµnh phË. Sau mÈt thÍi gian ngæn, qu∂ nhi™n Hai-n¨ kh·i b÷nh. §ng ngπc nhi™n n„i vÌi b∏c s‹ : - B©y giÍ t´i mÌi bi’t t∏o cÚng lµ vfi thuËc qu˝. B∏c s‹ mÿm c≠Íi : - Kh´ng ph∂i nh˜ng qu∂ t∏o b◊nh th≠Íng kia ch˜a kh·i b÷nh cho ngµi Æ©u. Ch›nh nh˜ng Æi bÈ hªng ngµy mÌi lµ vfi thuËc qu˝, v◊ chÛng bæt ngµi ph∂i vÀn ÆÈng. 15 LUYåN T\ VÄ C¢U Luy÷n tÀp v“ c©u k” Ai lµm g◊ ? 1. T◊m c∏c c©u k” Ai lµm g◊ ? trong Æoπn v®n sau : ß™m tr®ng. Bi”n y™n t‹nh. Tµu chÛng t´i bu´ng neo trong vÔng bi”n Tr≠Íng Sa. MÈt sË chi’n s‹ th∂ c©u. MÈt sË kh∏c qu©y qu«n tr™n boong sau, ca h∏t, thÊi s∏o. BÁng bi”n c„ ti’ng ÆÈng mπnh. C∏ heo g‰i nhau qu©y Æ’n quanh tµu nh≠ Æ” chia vui. Theo hµ Æ◊nh c»n 2. X∏c Æfinh bÈ phÀn chÒ ng˜, bÈ phÀn vfi ng˜ trong c∏c c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 3. Vi’t mÈt Æoπn v®n kho∂ng 5 c©u k” v“ c´ng vi÷c tr˘c nhÀt lÌp cÒa tÊ em, trong Æ„ c„ dÔng ki”u c©u Ai lµm g◊ ?. KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Æ‰c ß“ bµi K” lπi mÈt c©u chuy÷n mµ em Æ∑ Æ≠Óc nghe ho∆c Æ≠Óc Æ‰c v“ mÈt ng≠Íi c„ tµi. GÓi ˝ 1. NhÌ lπi nh˜ng bµi em Æ∑ h‰c v“ tµi n®ng cÒa con ng≠Íi : - C∏c nhµ khoa h‰c c„ tµi : Éc-si-mät, L™ Qu˝ ß´n, Tr≠¨ng V‹nh K˝, £-Æi-x¨n, L≠¨ng ßfinh CÒa, ß∆ng V®n Ng˜,... - C∏c v®n ngh÷ s‹ c„ tµi : Cao B∏ Qu∏t, Pu-skin, V≠¨ng Hi Chi,... - C∏c vÀn ÆÈng vi™n c„ tµi nh≠ Nguy‘n Thu˝ Hi“n,... 2. T◊m th™m nh˜ng truy÷n t≠¨ng t˘ trong s∏ch b∏o. 3. K” chuy÷n : - GiÌi thi÷u c©u chuy÷n : t™n truy÷n, k” v“ ai, k” v“ tµi n®ng g◊ Æ∆c bi÷t. 16 - K” di‘n bi’n c©u chuy÷n, chÛ ˝ nh†n mπnh nh˜ng t◊nh ti’t n„i l™n tµi n®ng, tr› tu÷ cÒa nh©n vÀt Æang Æ≠Óc k” Æ’n. - K’t thÛc c©u chuy÷n : Æ∏nh gi∏ chung v“ nh©n vÀt vµ bµy t· c∂m xÛc. TÜP ßñC TrËng ÆÂng ß´ng S¨n Ni“m t˘ hµo ch›nh Æ∏ng cÒa chÛng ta trong n“n v®n ho∏ ß´ng S¨n ch›nh lµ bÈ s≠u tÀp trËng ÆÂng h’t s¯c phong phÛ. TrËng ÆÂng ß´ng S¨n Æa dπng kh´ng chÿ v“ h◊nh d∏ng, k›ch th≠Ìc mµ c∂ v“ phong c∏ch trang tr›, sæp x’p hoa v®n. Gi˜a m∆t trËng bao giÍ cÚng c„ h◊nh ng´i sao nhi“u c∏nh to∂ ra xung quanh. Ti’p Æ’n lµ nh˜ng h◊nh trfln ÆÂng t©m, h◊nh vÚ c´ng nh∂y mÛa, chÃo thuy“n, h◊nh chim bay, h≠¨u nai c„ gπc,... NÊi bÀt tr™n hoa v®n trËng ÆÂng lµ h◊nh ∂nh con ng≠Íi hoµ vÌi thi™n nhi™n. Con ng≠Íi lao ÆÈng, Æ∏nh c∏, s®n bæn. Con ng≠Íi Æ∏nh trËng, thÊi kÃn. Con ng≠Íi c«m vÚ kh› b∂o v÷ qu™ h≠¨ng vµ t≠ng bıng nh∂y mÛa mıng chi’n c´ng hay c∂m tπ th«n linh,... ß„ lµ con ng≠Íi thu«n hÀu, hi“n hoµ, mang t›nh nh©n b∂n s©u sæc. B™n cπnh vµ xung quanh con ng≠Íi Æ«y ˝ th¯c lµm chÒ †y lµ nh˜ng c∏nh cfl bay l∂ bay la, nh˜ng chim Lπc, chim HÂng, nh˜ng Æµn c∏ lÈi tung t®ng,... ß„ Æ©y, h◊nh t≠Óng ghäp Æ´i mu´ng thÛ, nam n˜ cfln n„i l™n s˘ kh∏t khao cuÈc sËng †m no, y™n vui cÒa ng≠Íi d©n. Theo Nguy‘n V®n Huy™n 17 : - Ch›nh Æ∏ng : ÆÛng, hÓp vÌi lœ ph∂i. - V®n ho∏ ß´ng S¨n : n“n v®n ho∏ cÒa mÈt thÍi k◊ lfich sˆ cÊ x≠a, Æ≠Óc x∏c Æfinh tr™n c¨ sÎ nh˜ng di vÀt t◊m Æ≠Óc Î ß´ng S¨n, Thanh Ho∏. - Hoa v®n : h◊nh trang tr› tr™n ÆÂ vÀt. - VÚ c´ng : ng≠Íi bi”u di‘n nh∂y mÛa, di‘n vi™n mÛa. - Nh©n b∂n : y™u th≠¨ng vµ Æ“ cao con ng≠Íi. - Chim Lπc, chim HÂng : nh˜ng loµi chim Æ≠Óc coi lµ bi”u t≠Óng cÒa d©n tÈc ta. ? 1. TrËng ÆÂng ß´ng S¨n Æa dπng nh≠ th’ nµo ? 2. Nh˜ng hoπt ÆÈng nµo cÒa con ng≠Íi Æ≠Óc mi™u t∂ tr™n trËng ÆÂng ? 3. V◊ sao c„ th” n„i h◊nh ∂nh con ng≠Íi chi’m vfi tr› nÊi bÀt tr™n hoa v®n trËng ÆÂng ? 4. V ◊ sao trËng ÆÂng lµ ni“m t˘ hµo ch›nh Æ∏ng cÒa ng≠Íi V i÷t Nam ta ? TÜP LÄM V°N Mi™u t∂ ÆÂ vÀt (Ki”m tra vi’t) ß“ bµi gÓi ˝ 1. T∂ chi’c c∆p s∏ch cÒa em. 2. T∂ c∏i th≠Ìc kŒ cÒa em. 3. T∂ c©y bÛt ch◊ cÒa em. 4. T∂ c∏i bµn h‰c Î lÌp ho∆c Î nhµ cÒa em. 18 LUYåN T\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : S¯c khoŒ 1. T◊m c∏c tı ng˜ : a) Chÿ nh˜ng hoπt ÆÈng c„ lÓi cho s¯c khoŒ M : tÀp luy÷n b) Chÿ nh˜ng Æ∆c Æi”m cÒa mÈt c¨ th” khoŒ mπnh M : vπm vÏ 2. K” t™n c∏c m´n th” thao mµ em bi’t. 3. T◊m tı ng˜ th›ch hÓp vÌi mÁi chÁ trËng Æ” hoµn chÿnh c∏c thµnh ng˜ sau : a) KhoŒ nh≠ ... M : KhoŒ nh≠ voi b) Nhanh nh≠ ... M : Nhanh nh≠ cæt 4. C©u tÙc ng˜ sau n„i l™n Æi“u g◊ ? °n Æ≠Óc ngÒ Æ≠Óc lµ ti™n Kh´ng ®n kh´ng ngÒ m†t ti“n th™m lo. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp giÌi thi÷u Æfia ph≠¨ng 1. ß‰c bµi v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i : Nät mÌi Î V‹nh S¨n V‹nh S¨n lµ mÈt x∑ mi“n nÛi thuÈc huy÷n V‹nh Thπnh, tÿnh B◊nh ßfinh ; ÆÂng bµo ph«n lÌn lµ ng≠Íi d©n tÈc Ba-na. VËn lµ x∑ c„ nhi“u kh„ kh®n nh†t huy÷n, Æ„i nghÃo Æeo Æºng quanh n®m, cuÈc sËng Î x∑ vÔng cao nµy giÍ Æ©y Æ∑ c„ nhi“u ÆÊi kh∏c. 19 Nät nÊi bÀt nh†t Î V‹nh S¨n h´m nay lµ ng≠Íi d©n Æ∑ bi’t trÂng lÛa n≠Ìc. Ngµy tr≠Ìc chÿ quen ph∏t r…y lµm n≠¨ng nay Æ©y mai Æ„, giÍ Æ©y toµn x∑ Æ∑ trÂng lÛa n≠Ìc hai vÙ mÈt n®m vÌi n®ng su†t kh∏ cao. Bµ con trong x∑ kh´ng nh˜ng kh´ng lo thi’u ®n, mµ cfln c„ l≠¨ng th˘c Æ” ch®n nu´i. MÈt Æi“u nÊi bÀt n˜a Î V‹nh S¨n lµ ph∏t tri”n ngh“ nu´i c∏. Nhi“u ao hÂ Æ≠Óc ng≠Íi d©n dÔng nu´i c∏ vÌi s∂n l≠Óng hªng n®m tÌi hai t†n r≠Ïi tr™n mÈt häc-ta. ¶Ìc muËn cÒa ng≠Íi d©n vÔng cao chÎ c∏ ng≠Óc v“ xu´i b∏n Æ∑ trÎ thµnh hi÷n th˘c. NhÍ ph∏t tri”n kinh t’, ÆÍi sËng ng≠Íi d©n Æ≠Óc c∂i thi÷n r‚ r÷t. Trong x∑, c¯ 10 hÈ th◊ 9 hÈ c„ Æi÷n dÔng, 8 hÈ c„ ph≠¨ng ti÷n nghe - nh◊n, 3 hÈ c„ xe m∏y. ß«u n®m h‰c 2000 - 2001, sË h‰c sinh Æ’n tr≠Íng t®ng g†p r≠Ïi so vÌi n®m h‰c tr≠Ìc. Theo b∏o nh©n d©n : - ßeo Æºng : b∏m theo m∑i, kh´ng d¯t b· Æ≠Óc. - N®ng su†t : s∂n l≠Óng Æπt Æ≠Óc tr™n mÈt di÷n t›ch nh†t Æfinh. - S∂n l≠Óng : sË l≠Óng s∂n ph»m s∂n xu†t Æ≠Óc trong mÈt Æ¨n vfi thÍi gian nh†t Æfinh. - Ph≠¨ng ti÷n nghe - nh◊n : vi-Æ™-´, ti vi,... a) Bµi v®n giÌi thi÷u nh˜ng ÆÊi mÌi cÒa Æfia ph≠¨ng nµo ? b) K” lπi nh˜ng nät ÆÊi mÌi n„i tr™n. 2. H∑y k” v“ nh˜ng ÆÊi mÌi Î x„m lµng ho∆c phË ph≠Íng cÒa em. ( M : Ph∏t tri”n phong trµo trÂng c©y g©y rıng, ph∏t tri”n ch®n nu´i, ph∏t tri”n ngh“ phÙ, gi˜ g◊n x„m lµng hay phË ph≠Íng sπch Æãp, . . . ) 20 CM Tr.21 Tu«n 21 TÜP ßñC Anh hÔng Lao ÆÈng Tr«n ßπi Ngh‹a Tr«n ßπi Ngh‹a t™n thÀt lµ Phπm Quang L‘, qu™ Î tÿnh V‹nh Long. Sau khi h‰c xong bÀc trung h‰c Î Sµi Gfln, n®m 1935, ´ng sang Ph∏p h‰c Æπi h‰c. §ng theo h‰c c∂ ba ngµnh k‹ s≠ c«u cËng, k‹ s≠ Æi÷n vµ k‹ s≠ hµng kh´ng. Ngoµi ra, ´ng cfln mi÷t mµi nghi™n c¯u k‹ thuÀt ch’ tπo vÚ kh›. N®m 1946, nghe theo ti’ng g‰i thi™ng li™ng cÒa TÊ quËc, ´ng rÍi b· cuÈc sËng Æ«y ÆÒ ti÷n nghi Î n≠Ìc ngoµi, theo B∏c HÂ v“ n≠Ìc. §ng Æ≠Óc B∏c HÂ Æ∆t t™n mÌi lµ Tr«n ßπi Ngh‹a vµ giao nhi÷m vÙ nghi™n c¯u ch’ tπo vÚ kh› phÙc vÙ cuÈc kh∏ng chi’n chËng th˘c d©n Ph∏p. Tr«n ßπi Ngh‹a (1913 - 1997) Tr™n c≠¨ng vfi CÙc tr≠Îng CÙc Qu©n giÌi, ´ng Æ∑ cÔng anh em mi÷t mµi nghi™n c¯u, ch’ ra nh˜ng loπi vÚ kh› c„ s¯c c´ng ph∏ lÌn nh≠ sÛng ba-d´-ca, sÛng kh´ng giÀt, bom bay ti™u di÷t xe t®ng vµ l´ cËt cÒa gi∆c. B™n cπnh nh˜ng cËng hi’n xu†t sæc cho s˘ nghi÷p quËc phflng, Gi∏o s≠ Tr«n ßπi Ngh‹a cfln c„ c´ng lÌn trong vi÷c x©y d˘ng n“n khoa h‰c trŒ tuÊi cÒa n≠Ìc nhµ. Nhi“u n®m li“n, ´ng gi˜ c≠¨ng vfi ChÒ nhi÷m U˚ ban Khoa h‰c vµ K‹ thuÀt Nhµ n≠Ìc. Nh˜ng cËng hi’n cÒa Gi∏o s≠ Tr«n ßπi Ngh‹a Æ≠Óc Æ∏nh gi∏ cao. N®m 1948, ´ng Æ≠Óc phong Thi’u t≠Ìng. N®m 1952, ´ng Æ≠Óc tuy™n d≠¨ng Anh hÔng Lao ÆÈng. §ng cfln Æ≠Óc Nhµ n≠Ìc t∆ng Gi∂i th≠Îng HÂ Ch› Minh vµ nhi“u hu©n ch≠¨ng cao qu˝. Theo Tı Æi”n nh©n vÀt lfich sˆ Vi÷t Nam 21 : - Anh hÔng Lao ÆÈng : danh hi÷u nhµ N≠Ìc phong t∆ng Æ¨n vfi ho∆c ng≠Íi c„ thµnh t›ch Æ∆c bi÷t trong lao ÆÈng. - Ti÷n nghi : c∏c vÀt dÔng c«n thi’t giÛp cho sinh hoπt hªng ngµy Æ≠Óc thuÀn ti÷n, tho∂i m∏i. - C≠¨ng vfi : vfi tr› c´ng t∏c, ch¯c vÙ. - CÙc Qu©n giÌi : c¨ quan phÙ tr∏ch vi÷c ch’ tπo, cung c†p vÚ kh› cho qu©n ÆÈi. - CËng hi’n : Æ„ng g„p c„ gi∏ trfi. - S˘ nghi÷p : c´ng vi÷c lÌn, c„ ›ch lÓi chung. - QuËc phflng : b∂o v÷ Æ†t n≠Ìc. - Hu©n ch≠¨ng : vÀt lµm bªng kim loπi, Æeo tr≠Ìc ng˘c lµm d†u hi÷u cho ph«n th≠Îng lÌn Æ≠Óc nhµ n≠Ìc trao t∆ng ng≠Íi c„ c´ng. ? 1. Em hi”u "nghe theo ti’ng g‰i thi™ng li™ng cÒa TÊ quËc" ngh‹a lµ g◊ ? 2. Gi∏o s≠ Tr«n ßπi Ngh‹a Æ∑ c„ Æ„ng g„p g◊ lÌn trong kh∏ng chi’n ? 3. N™u Æ„ng g„p cÒa ´ng Tr«n ßπi Ngh‹a cho s˘ nghi÷p x©y d˘ng TÊ quËc. 4. Nhµ n≠Ìc Æ∏nh gi∏ cao nh˜ng cËng hi’n cÒa ´ng Tr«n ßπi Ngh‹a nh≠ th’ nµo ? 5. Theo em, nhÍ Æ©u ´ng Tr«n ßπi Ngh‹a c„ Æ≠Óc nh˜ng cËng hi’n lÌn nh≠ vÀy ? CHêNH TÅ 1. NhÌ - vi’t : Chuy÷n cÊ t›ch v“ loµi ng≠Íi (tı Mæt trŒ con s∏ng læm... Æ’n H◊nh trfln lµ tr∏i Æ†t.) (2). a) ßi“n vµo chÁ trËng r, d hay gi ? M≠a ...®ng tr™n ÆÂng UËn m“m ng‰n lÛa Hoa xoan theo ...„ ...∂i t›m m∆t Æ≠Íng. Nguy‘n Bao 22 b) ß∆t tr™n nh˜ng ch˜ in nghi™ng d†u h·i hay d†u ng∑ ? M´i c∏nh hoa gi†y giËng h÷t mÈt chi’c l∏, chÿ c„ Æi“u mong manh h¨n vµ c„ mµu sæc r˘c r¨. LÌp lÌp hoa gi†y rai k›n m∆t s©n, nh≠ng chÿ c«n mÈt lµn gi„ thoang, chÛng li“n tan m∏t bay Æi m†t. Tr«n hoµi D≠¨ng 3. Ch‰n nh˜ng ti’ng th›ch hÓp trong ngo∆c Æ¨n Æ” hoµn chÿnh bµi v®n sau : C©y mai t¯ qu˝ C©y mai cao tr™n hai mät, (d∏ng, gi∏ng, r∏ng) thanh, th©n thºng nh≠ th©n trÛc. T∏n trfln t˘ nhi™n xoÃ rÈng Î ph«n gËc, thu (gi«n, d«n, r«n) thµnh mÈt (Æi‘m, Æi”m) Î Æÿnh ng‰n. GËc lÌn bªng bæp tay, cµnh v≠¨n Æ“u, nh∏nh nµo cÚng (giæn, dæn, ræn) chæc. Mai t¯ qu˝ nÎ bËn mÔa. C∏nh hoa vµng (th…m, th»m) x’p lµm ba lÌp. N®m c∏nh Æµi Æ· t›a nh≠ ¯c gµ ch‰i, Æ· suËt tı ÆÍi hoa sang ÆÍi k’t tr∏i. Tr∏i k’t mµu ch›n ÆÀm, „ng ∏nh nh≠ nh˜ng hπt c≠Ím Æ›nh tr™n t«ng ∏o l∏ lÛc nµo cÚng xum xu™ mÈt mµu xanh chæc b“n. ß¯ng b™n c©y ngæm hoa, xem l∏, ta th«m c∂m phÙc c∏i m«u nhi÷m cÒa tπo vÀt trong s˘ hµo ph„ng vµ lo xa : Æ∑ c„ mai vµng r˘c (rÎ, rÏ) g„p vÌi mu´n hoa ngµy T’t, lπi c„ mai t¯ qu˝ c«n (m…n, m»n), thfinh v≠Óng quanh n®m. Theo nguy‘n vÚ ti“m : `c : ph«n ng˘c cÒa chim, thÛ. LUYåN T\ VÄ C¢U C©u k” Ai th’ nµo ? I - NhÀn xät 1. ß‰c Æoπn v®n sau : B™n Æ≠Íng, c©y cËi xanh um. Nhµ cˆa th≠a thÌt d«n. ßµn voi b≠Ìc Æi chÀm r∑i. ChÛng thÀt hi“n lµnh. Ng≠Íi qu∂n t≠Óng ngÂi væt vŒo tr™n chÛ voi Æi Æ«u. Anh trŒ vµ thÀt khoŒ mπnh. Thÿnh tho∂ng, anh lπi cÛi xuËng nh≠ n„i Æi“u g◊ Æ„ vÌi chÛ voi. Theo H˜u trfi 23 2. T◊m nh˜ng tı ng˜ chÿ Æ∆c Æi”m, t›nh ch†t ho∆c trπng th∏i cÒa s˘ vÀt trong c∏c c©u Î Æoπn v®n tr™n. M : C©y cËi xanh um. 3. ß∆t c©u h·i cho c∏c tı ng˜ vıa t◊m Æ≠Óc. M : C©y cËi th’ nµo ? 4. T◊m nh˜ng tı ng˜ chÿ c∏c s˘ vÀt Æ≠Óc mi™u t∂ trong mÁi c©u. M : C©y cËi xanh um. 5. ß∆t c©u h·i cho c∏c tı ng˜ vıa t◊m Æ≠Óc. M : C∏i g◊ xanh um ? II - Ghi nhÌ C©u k” Ai th’ nµo ? gÂm hai bÈ phÀn : 1. ChÒ ng˜ tr∂ lÍi cho c©u h·i : Ai (c∏i g◊, con g◊) ? 2. Vfi ng˜ tr∂ lÍi cho c©u h·i : Th’ nµo ? III - Luy÷n tÀp 1. ß‰c vµ tr∂ lÍi c©u h·i : RÂi nh˜ng ng≠Íi con cÚng lÌn l™n vµ l«n l≠Ót l™n Æ≠Íng. C®n nhµ trËng væng. Nh˜ng Æ™m kh´ng ngÒ, mã lπi ngh‹ v“ h‰. Anh Khoa hÂn nhi™n, xÎi lÎi. Anh ß¯c l«m l◊, ›t n„i. Cfln anh Tfinh th◊ Æ‹nh Æπc, chu Æ∏o. Theo Duy thæng a) T◊m c∏c c©u k” Ai th’ nµo ? trong Æoπn v®n tr™n. b) X∏c Æfinh chÒ ng˜ cÒa c∏c c©u vıa t◊m Æ≠Óc. c) X∏c Æfinh vfi ng˜ cÒa c∏c c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 2. K” v“ c∏c bπn trong tÊ em, trong lÍi k” c„ sˆ dÙng mÈt sË c©u k” Ai th’ nµo ?. 24 KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ≠Óc ch¯ng ki’n ho∆c tham gia ß“ bµi K” chuy÷n v“ mÈt ng≠Íi c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t mµ em bi’t. GÓi ˝ 1. Th’ nµo lµ c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t ? - H‰c to∏n, lµm th¨, k” chuy÷n gi·i. - H∏t, mÛa, ch¨i Æµn, vœ tranh gi·i. - Ch¨i th” thao (b„ng Æ∏, cÍ vua, v‚ thuÀt,...) gi·i. - Lµm Æ≠Óc nh˜ng vi÷c mµ ng≠Íi c„ s¯c khoŒ b◊nh th≠Íng kh´ng lµm Æ≠Óc (di‘n vi™n xi’c n©ng Æ≠Óc hai, ba ng≠Íi tr™n tay ; ng≠Íi g∏nh lÛa g∏nh Æ≠Óc 100 ki-l´-gam ; l˘c s‹ dÔng tay käo Æ≠Óc c∂ chi’c xe ´ t´,...). 2. T◊m nh˜ng ng≠Íi c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t Î Æ©u ? - T◊m trong c∏c bπn em. C„ th” c„ nh˜ng bπn h‰c gi·i, mÛa h∏t hay ho∆c ch¨i th” thao gi·i. - T◊m trong lµng x„m, phË ph≠Íng cÒa em. C„ th” c„ nh˜ng c´ chÛ khäo tay, nhi“u s∏ng ki’n, c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t, ch¨i Æµn, ch¨i b„ng gi·i ho∆c thµnh Æπt trong lao ÆÈng, h‰c tÀp. - NhÌ lπi nh˜ng ng≠Íi c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t mµ em Æ∑ g∆p khi xem thi Æ†u th” thao, bi”u di‘n xi’c hay v®n ngh÷,... 3. K” nh≠ th’ nµo ? - Em c„ th” k” mÈt c©u chuy÷n cÙ th” (di‘n ra trong thÍi gian nh†t Æfinh, Î Æfia Æi”m nh†t Æfinh) v“ ng≠Íi c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t mµ em bi’t. MuËn vÀy, c«n cho bi’t : + C©u chuy÷n bæt Æ«u nh≠ th’ nµo ? + Di‘n bi’n ch›nh cÒa c©u chuy÷n. + K’t thÛc c©u chuy÷n. 25 - Em cÚng c„ th” k” nh˜ng Æi“u em bi’t, em ch¯ng ki’n v“ ng≠Íi c„ kh∂ n®ng ho∆c c„ s¯c khoŒ Æ∆c bi÷t, kh´ng c«n k” thµnh mÈt c©u chuy÷n c„ khÎi Æ«u, di‘n bi’n vµ k’t thÛc. MuËn vÀy, em c«n : + Cho bi’t ng≠Íi Æ„ c„ kh∂ n®ng g◊ Æ∆c bi÷t. + Ch‰n n™u mÈt sË v› dÙ v“ kh∂ n®ng Æ∆c bi÷t n„i tr™n. TÜP ßñC BÃ xu´i s´ng La BÃ ta xu´i s´ng La DŒ cau cÔng t∏u mÀt MuÂng Æen vµ trai Æ†t L∏t chun rÂi l∏t hoa. 26 S´ng La ¨i s´ng La Trong veo nh≠ ∏nh mæt BÍ tre xanh im m∏t M≠¨n m≠Ìt Æ´i hµng mi. BÃ Æi chi“u th«m th◊ GÁ l≠Ón Æµn thong th∂ Nh≠ b«y tr©u lim dim ßªm m◊nh trong ™m ∂ S„ng long lanh v»y c∏ Chim h„t tr™n bÍ Æ™. Ta nªm nghe, nªm nghe Gi˜a bËn b“ ng©y ng†t MÔi v´i x©y r†t say MÔi l∏n c≠a ng‰t m∏t Trong Æπn bom ÆÊ n∏t Bıng t≠¨i nÙ ng„i hÂng ßÂng vµng hoe lÛa trÊ Kh„i nÎ xoµ nh≠ b´ng. VÚ Duy th´ng : - S´ng La : con s´ng thuÈc tÿnh Hµ T‹nh. - DŒ cau, t∏u mÀt, muÂng Æen, trai Æ†t, l∏t chun, l∏t hoa : t™n c∏c loπi gÁ qu˝. ? 1. S´ng La Æãp nh≠ th’ nµo ? 2. Chi’c bÃ gÁ Æ≠Óc v› vÌi c∏i g◊ ? C∏ch n„i †y c„ g◊ hay ? 3. V◊ sao Æi tr™n bÃ, t∏c gi∂ lπi ngh‹ Æ’n mÔi v´i x©y, mÔi l∏n c≠a vµ nh˜ng m∏i ng„i hÂng ? 4. H◊nh ∂nh "Trong Æπn bom ÆÊ n∏t ; Bıng t≠¨i nÙ ng„i hÂng" n„i l™n Æi“u g◊ ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. 27 TÜP LÄM V°N Tr∂ bµi v®n mi™u t∂ ÆÂ vÀt 1. Nghe c´ gi∏o (th«y gi∏o) nhÀn xät chung v“ bµi lµm cÒa c∂ lÌp. 2. Ch˜a bµi : a) ß‰c lπi bµi lµm, lÍi nhÀn xät cÒa c´ gi∏o (th«y gi∏o) trong bµi, Æ‰c nh˜ng chÁ mæc lÁi. b) Tham gia ch˜a nh˜ng lÁi c´ gi∏o (th«y gi∏o) Æ“ nghfi ch˜a chung : lÁi v“ bË cÙc bµi ; lÁi v“ ˝ ; lÁi v“ c∏ch dÔng tı, Æ∆t c©u ; lÁi ch›nh t∂. c) T˘ ch˜a bµi lµm cÒa em. ChÛ ˝ : - Ch˜a lÁi v“ bË cÙc : + Xem bµi v®n Æ∑ c„ ÆÒ mÎ bµi, th©n bµi, k’t bµi ch≠a. N’u thi’u th◊ c«n vi’t th™m. + Xem bµi v®n t∂ ÆÂ vÀt theo tr◊nh t˘ nh≠ th’ nµo. N’u tr◊nh t˘ ch≠a hÓp l› th◊ c«n thay ÆÊi. - Ch˜a lÁi v“ di‘n Æπt : + So s∏nh vÌi bµi v®n k” chuy÷n cÒa em trong h‰c k◊ I xem c„ nh˜ng lÁi ch›nh t∂, dÔng tı, Æ∆t c©u nµo l∆p lπi kh´ng. N’u c„ th◊ ghi vµo sÊ tay Æ” l«n sau kh´ng mæc lπi n˜a. 28 + Xem bµi v®n Æ∑ th” hi÷n Æ≠Óc t◊nh c∂m, th∏i ÆÈ cÒa em ÆËi vÌi nh˜ng ÆÂ vÀt gæn b„ vÌi em hªng ngµy ch≠a. N’u ch≠a th◊ n™n t◊m c∏ch di‘n Æπt lπi ho∆c bÊ sung ˝ Æ” th” hi÷n Æ≠Óc t◊nh c∂m, th∏i ÆÈ cÒa em. d) ßÊi bµi cho bπn Æ” ki”m tra vi÷c ch˜a lÁi. 3. H‰c tÀp nh˜ng Æoπn v®n, bµi v®n tËt : - Nghe Æ‰c mÈt vµi Æoπn ho∆c bµi lµm tËt cÒa c∏c bπn Î trong vµ ngoµi lÌp. - Th∂o luÀn Æ” t◊m ra c∏i hay, c∏i tËt cÒa bµi ho∆c Æoπn Æ≠Óc th«y, c´ giÌi thi÷u. LUYåN T\ VÄ C¢U Vfi ng˜ trong c©u k” Ai th’ nµo ? I - NhÀn xät 1. ß‰c Æoπn v®n sau : V“ Æ™m, c∂nh vÀt thÀt im l◊m. S´ng th´i vÁ s„ng dÂn dÀp v´ bÍ nh≠ hÂi chi“u. Hai ´ng bπn giµ v…n trfl chuy÷n. §ng Ba tr«m ng©m. Thÿnh tho∂ng ´ng mÌi Æ≠a ra mÈt nhÀn xät dÃ d∆t. Tr∏i lπi, ´ng S∏u r†t s´i nÊi. §ng h÷t nh≠ Th«n ThÊ ßfia cÒa vÔng nµy. Theo Tr«n mfich : Th«n ThÊ ßfia (ThÊ C´ng) : vfi th«n coi gi˜ Æ†t Æai Î mÈt khu v˘c (theo quan ni÷m d©n gian) ; ng≠Íi th´ng thπo m‰i vi÷c trong vÔng. 2. T◊m c∏c c©u k” Ai th’ nµo ? trong Æoπn v®n. 3. X∏c Æfinh chÒ ng˜, vfi ng˜ cÒa nh˜ng c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 4. Vfi ng˜ trong c∏c c©u tr™n bi”u thfi nÈi dung g◊ ? ChÛng do nh˜ng tı ng˜ nh≠ th’ nµo tπo thµnh ? 29 II - Ghi nhÌ 1. Vfi ng˜ trong c©u k” Ai th’ nµo ? chÿ Æ∆c Æi”m, t›nh ch†t ho∆c trπng th∏i cÒa s˘ vÀt Æ≠Óc n„i Æ’n Î chÒ ng˜. 2. Vfi ng˜ th≠Íng do t›nh tı, ÆÈng tı (ho∆c cÙm t›nh tı, cÙm ÆÈng tı) tπo thµnh. III - Luy÷n tÀp 1. ß‰c vµ tr∂ lÍi c©u h·i : C∏nh Æπi bµng r†t khoŒ. M· Æπi bµng dµi vµ r†t c¯ng. ß´i ch©n cÒa n„ giËng nh≠ c∏i m„c hµng cÒa c«n c»u. ßπi bµng r†t ›t bay. Khi chπy tr™n m∆t Æ†t, n„ giËng nh≠ mÈt con ngÁng cÙ nh≠ng nhanh nhãn h¨n nhi“u. Theo Thi™n l≠¨ng a) T◊m c∏c c©u k” Ai th’ nµo ? trong Æoπn v®n. b) X∏c Æfinh vfi ng˜ cÒa c∏c c©u tr™n. c) Vfi ng˜ cÒa c∏c c©u tr™n do nh˜ng tı ng˜ nµo tπo thµnh ? 2. ß∆t 3 c©u k” Ai th’ nµo ?, mÁi c©u t∂ mÈt c©y hoa mµ em y™u th›ch. TÜP LÄM V°N C†u tπo bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi I - NhÀn xät 1. ß‰c bµi sau Æ©y. X∏c Æfinh c∏c Æoπn v®n vµ nÈi dung cÒa tıng Æoπn. B∑i ng´ B∑i ng´ qu™ em ngµy cµng xanh tËt. MÌi dπo nµo nh˜ng c©y ng´ cfln l†m t†m nh≠ mπ non. Th’ mµ chÿ ›t l©u sau, ng´ Æ∑ thµnh c©y rung rung tr≠Ìc gi„ vµ ∏nh næng. Nh˜ng l∏ ng´ rÈng dµi, trÊ ra mπnh mœ, n‚n nµ. 30 Tr™n ng‰n, mÈt th¯ bÛp nh≠ k’t bªng nhung vµ ph†n v≠¨n l™n. Nh˜ng Æµn b≠Ìm træng, b≠Ìm vµng bay Æ’n, tho∏ng ÆÁ rÂi bay Æi. NÛp trong cuËng l∏, nh˜ng bÛp ng´ non nhÛ l™n vµ lÌn d«n. M◊nh c„ nhi“u kh›a vµng vµng vµ nh˜ng sÓi t¨ hung hung b‰c trong lµn ∏o m·ng „ng ∏nh. TrÍi næng chang chang, ti’ng tu hÛ g«n xa ran ran. Hoa ng´ x¨ x∏c nh≠ c· may. L∏ ng´ quæt lπi rÒ xuËng. Nh˜ng bæp ng´ Æ∑ mÀp vµ chæc, chÿ cfln chÍ tay ng≠Íi Æ’n bŒ mang v“. Nguy™n hÂng 2. ß‰c lπi bµi C©y mai t¯ qu˝ (s∏ch Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai, trang 23). Tr◊nh t˘ mi™u t∂ trong bµi †y c„ Æi”m g◊ kh∏c bµi B∑i ng´ ? 3. Tı c†u tπo cÒa hai bµi v®n tr™n, rÛt ra nhÀn xät v“ c†u tπo cÒa mÈt bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi. II - Ghi nhÌ Bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi th≠Íng c„ ba ph«n : 1. MÎ bµi : T∂ ho∆c giÌi thi÷u bao qu∏t v“ c©y. 2. Th©n bµi : T∂ tıng bÈ phÀn cÒa c©y ho∆c t∂ tıng thÍi k◊ ph∏t tri”n cÒa c©y. 3. K’t bµi : C„ th” n™u ›ch lÓi cÒa c©y, †n t≠Óng Æ∆c bi÷t ho∆c t◊nh c∂m cÒa ng≠Íi t∂ vÌi c©y. 31 III - Luy÷n tÀp 1. ß‰c bµi v®n sau vµ cho bi’t c©y gπo Æ≠Óc mi™u t∂ theo tr◊nh t˘ nh≠ th’ nµo. C©y gπo C©y gπo giµ mÁi n®m lπi trÎ lπi tuÊi xu©n, cµnh n∆ng tr‹u nh˜ng hoa Æ· m‰ng vµ Æ«y ti’ng chim h„t. Chÿ c«n mÈt lµn gi„ nhã hay mÈt Æ´i chim mÌi Æ’n lµ c„ ngay m†y b´ng gπo l◊a cµnh. Nh˜ng b´ng hoa r¨i tı tr™n cao, Æµi hoa n∆ng chÛi xuËng, nh˜ng c∏nh hoa Æ· r˘c quay t›t nh≠ chong ch„ng nom thÀt Æãp. H’t mÔa hoa, chim ch„c cÚng v∑n. C©y gπo ch†m d¯t nh˜ng ngµy t≠ng bıng Ân ∑, lπi trÎ v“ vÌi d∏ng vŒ xanh m∏t, tr«m t≠. C©y Æ¯ng im cao lÌn, hi“n lµnh, lµm ti™u cho nh˜ng con Æfl cÀp b’n vµ cho nh˜ng Æ¯a con v“ th®m qu™ mã. Ngµy th∏ng Æi thÀt chÀm mµ cÚng thÀt nhanh. Nh˜ng b´ng hoa Æ· ngµy nµo Æ∑ trÎ thµnh nh˜ng qu∂ gπo mÛp m›p, hai Æ«u thon vÛt nh≠ con thoi. SÓi b´ng trong qu∂ Æ«y d«n, c®ng l™n ; nh˜ng m∂nh v· t∏ch ra cho c∏c mÛi b´ng nÎ Æ“u, ch›n nh≠ nÂi c¨m ch›n ÆÈi vung mµ c≠Íi, træng lo∏. C©y gπo nh≠ treo rung rinh hµng ngµn nÂi c¨m gπo mÌi. Theo VÚ tÛ nam : V∑n : gi∂m sË l≠Óng, kh´ng cfln nhi“u n˜a. 2. LÀp dµn ˝ mi™u t∂ mÈt c©y ®n qu∂ quen thuÈc theo mÈt trong hai c∏ch Æ∑ h‰c : a) T∂ l«n l≠Ót tıng bÈ phÀn cÒa c©y. b) T∂ l«n l≠Ót tıng thÍi k◊ ph∏t tri”n cÒa c©y. 32 VŒ Æãp mu´n mµu 33 Tu«n 22 TÜP ßñC S«u ri™ng S«u ri™ng lµ loπi tr∏i qu˝ cÒa mi“n Nam. H≠¨ng vfi n„ h’t s¯c Æ∆c bi÷t, mÔi th¨m ÆÀm, bay r†t xa, l©u tan trong kh´ng kh›. Cfln hµng chÙc mät mÌi tÌi n¨i Æ” s«u ri™ng, h≠¨ng Æ∑ ngµo ngπt x´ng vµo c∏nh mÚi. S«u ri™ng th¨m mÔi th¨m cÒa m›t ch›n quy÷n vÌi h≠¨ng b≠Îi, bäo c∏i bäo cÒa tr¯ng gµ, ng‰t c∏i vfi cÒa mÀt ong giµ hπn. H≠¨ng vfi quy’n rÚ Æ’n k◊ lπ. Hoa s«u ri™ng trÊ vµo cuËi n®m. Gi„ Æ≠a h≠¨ng th¨m ng∏t nh≠ h≠¨ng cau, h≠¨ng b≠Îi to∂ khæp khu v≠Ín. Hoa ÆÀu tıng chÔm, mµu træng ngµ. C∏nh hoa nh· nh≠ v∂y c∏, hao hao giËng c∏nh sen con, l∏c Æ∏c vµi nhu˛ li ti gi˜a nh˜ng c∏nh hoa. MÁi cuËng hoa ra mÈt tr∏i. Nh◊n tr∏i s«u ri™ng lÒng lºng d≠Ìi cµnh tr´ng giËng nh˜ng tÊ ki’n. MÔa tr∏i rÈ vµo dπo th∏ng t≠, th∏ng n®m ta. ß¯ng ngæm c©y s«u ri™ng, t´i c¯ ngh‹ m∑i v“ c∏i d∏ng c©y k◊ lπ nµy. Th©n n„ khºng khiu, cao vÛt, cµnh ngang thºng ÆuÈt, thi’u c∏i d∏ng cong, d∏ng nghi™ng, chi“u quªn, chi“u l≠Ón cÒa c©y xoµi, c©y nh∑n. L∏ nh· xanh vµng, h¨i khäp lπi, t≠Îng nh≠ l∏ häo. VÀy mµ khi tr∏i ch›n, h≠¨ng to∂ ngπt ngµo, vfi ng‰t Æ’n Æam m™. Mai V®n Tπo 34 : - MÀt ong giµ hπn : mÀt ong Æ” l©u h¨n thÍi hπn thu hoπch. - Hoa ÆÀu tıng chÔm : hoa m‰c thµnh tıng chÔm. - Hao hao giËng : h¨i giËng. - MÔa tr∏i rÈ : thÍi gian c©y nhi“u qu∂ nh†t. - ßam m™ : ham th›ch qu∏ m¯c. ? 1. S«u ri™ng lµ Æ∆c s∂n cÒa vÔng nµo ? 2. D˘a vµo bµi v®n, h∑y mi™u t∂ nh˜ng nät Æ∆c sæc cÒa : a) Hoa s«u ri™ng b) Qu∂ s«u ri™ng c) D∏ng c©y s«u ri™ng 3. T◊m nh˜ng c©u v®n th” hi÷n t◊nh c∂m cÒa t∏c gi∂ ÆËi vÌi c©y s«u ri™ng. CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : S«u ri™ng (tı Hoa s«u ri™ng trÊ vµo cuËi n®m... Æ’n th∏ng n®m ta.) (2). ßi“n vµo chÁ trËng : a) l hay n ? Bä Minh ng∑ s„ng soµi ß¯ng dÀy nh◊n sau tr≠Ìc C„ ai mµ hay bi’t ...™n bä ...µo th†y Æau ! b) ut hay uc ? Con Æfl l∏ tr qua s´ng TËi mã v“ xu˝t xoa Bä oµ ...™n ...¯c ...Î V’t ng∑ giÍ s˘c nhÌ Mã th≠¨ng th◊ mÌi Æau ! Theo VÚ Duy Chu Tr∏i m¨ trfln tr‹nh, qu∂ bflng Æung Æ≠a B nghi™ng, l†t ph†t hπt m≠a B chao, gÓn n≠Ìc T©y HÂ l®n t®n. Theo HÂ Minh Hµ 35 3. Ch‰n ti’ng th›ch hÓp trong ngo∆c Æ¨n Æ” hoµn chÿnh bµi v®n sau : C∏i Æãp CuÈc sËng quanh ta thÀt Æãp. C„ c∏i Æãp cÒa Æ†t trÍi : (næng / læng) chan hoµ nh≠ r„t mÀt xuËng qu™ h≠¨ng, kh„m (trÛc / trÛt) xanh r◊ rµo trong gi„ sÌm, nh˜ng b´ng (cÛt / cÛc) vµng (l„ng l∏nh / n„ng n∏nh) s≠¨ng mai, ... C„ c∏i Æãp do bµn tay con ng≠Íi tπo (n™n / l™n) : nh˜ng m∏i chÔa cong (vÛc / vÛt), nh˜ng b¯c tranh r˘c rÏ sæc mµu, nh˜ng bµi ca (l∏o l¯c / n∏o n¯c) lflng ng≠Íi,... Nh≠ng Æãp nh†t v…n lµ vŒ Æãp cÒa t©m hÂn. Chÿ nh˜ng ng≠Íi bi’t sËng Æãp mÌi c„ kh∂ n®ng th≠Îng th¯c c∏i Æãp vµ t´ Æi”m cho cuÈc sËng ngµy cµng t≠¨i Æãp h¨n. hoµ b◊nh LUYåN T\ VÄ C¢U ChÒ ng˜ trong c©u k” Ai th’ nµo ? I - NhÀn xät 1. T◊m c∏c c©u k” Ai th’ nµo ? trong Æoπn v®n sau : Ngµy 2 th∏ng 9 n®m 1945. Hµ NÈi t≠ng bıng mµu Æ·. C∂ mÈt vÔng trÍi b∏t ng∏t cÍ, ÆÃn vµ hoa. Nh˜ng dflng ng≠Íi tı khæp c∏c ng∂ tu´n v“ v≠Ín hoa Ba ß◊nh. C∏c cÙ giµ vŒ m∆t nghi™m trang. Nh˜ng c´ g∏i thÒ Æ´ hÌn hÎ, ∏o mµu r˘c rÏ. Theo V‚ nguy™n gi∏p 2. X∏c Æfinh chÒ ng˜ cÒa nh˜ng c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 3. ChÒ ng˜ trong c∏c c©u tr™n bi”u thfi nÈi dung g◊ ? ChÛng do nh˜ng tı ng˜ nµo tπo thµnh ? II - Ghi nhÌ 1. ChÒ ng˜ cÒa c©u k” Ai th’ nµo ? chÿ nh˜ng s˘ vÀt c„ Æ∆c Æi”m, t›nh ch†t ho∆c trπng th∏i Æ≠Óc n™u Î vfi ng˜. 2. ChÒ ng˜ th≠Íng do danh tı (ho∆c cÙm danh tı) tπo thµnh. 36 III - Luy÷n tÀp 1. T◊m chÒ ng˜ cÒa c∏c c©u k” Ai th’ nµo ? trong Æoπn v®n d≠Ìi Æ©y : §i chao ! ChÛ chuÂn chuÂn n≠Ìc mÌi Æãp lµm sao ! Mµu vµng tr™n l≠ng chÛ l†p l∏nh. BËn c∏i c∏nh m·ng nh≠ gi†y b„ng. C∏i Æ«u trfln vµ hai con mæt long lanh nh≠ thu˚ tinh. Th©n chÛ nh· vµ thon vµng nh≠ mµu vµng cÒa næng mÔa thu. ChÛ ÆÀu tr™n mÈt cµnh lÈc vıng ng∂ dµi tr™n m∆t hÂ. BËn c∏nh khœ rung rung nh≠ cfln Æang ph©n v©n. Nguy‘n Th’ HÈi : - LÈc vıng : c©y c„ l∏ h◊nh b«u dÙc, mµu nhπt, hoa mµu Æ· k’t thµnh chuÁi rÒ xuËng. - Ph©n v©n : do d˘, ch≠a bi’t n™n quy’t Æfinh nh≠ th’ nµo. 2. Vi’t mÈt Æoπn v®n kho∂ng 5 c©u v“ mÈt loπi tr∏i c©y mµ em th›ch, trong Æoπn v®n c„ dÔng mÈt sË c©u k” Ai th’ nµo ?. KÕ CHUYåN Con vfit x†u x› An-Æäc-xen 1. Sæp x’p lπi th¯ t˘ c∏c tranh b™n cho ÆÛng vÌi cËt truy÷n Con vfit x†u x› mµ em vıa Æ≠Óc nghe k”. 1 2 3 4 2. D˘a vµo c∏c tranh Æ∑ sæp x’p lπi, k” tıng Æoπn c©u chuy÷n. 3. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 4. C©u chuy÷n nµy khuy™n em Æi“u g◊ ? 37 TÜP ßñC ChÓ T’t (Tr›ch) D∂i m©y træng Æ· d«n tr™n Æÿnh nÛi S≠¨ng hÂng lam ´m †p n„c nhµ gianh Tr™n con Æ≠Íng vi“n træng mäp ÆÂi xanh Ng≠Íi c∏c †p t≠ng bıng ra chÓ T’t H‰ vui vŒ käo hµng tr™n c· bi’c Nh˜ng thªng cu ∏o Æ· chπy lon xon Vµi cÙ giµ chËng gÀy b≠Ìc lom khom C´ y’m thæm che m´i c≠Íi l∆ng lœ Thªng em bä näp Æ«u b™n y’m mã Hai ng≠Íi th´n g∏nh lÓn chπy Æi Æ«u Con bfl vµng ngÈ ngh‹nh ÆuÊi theo sau S≠¨ng træng r· Æ«u cµnh nh≠ gi‰t s˜a Tia næng t›a nh∏y hoµi trong ruÈng lÛa NÛi uËn m◊nh trong chi’c ∏o the xanh ßÂi thoa son nªm d≠Ìi ∏nh b◊nh minh Ng≠Íi mua b∏n ra vµo Æ«y cÊng chÓ. ßoµn V®n cı 38 : - ƒp : lµng, x„m. - The : hµng t¨, nh· sÓi, d÷t th≠a. - ßÂi thoa son : ÆÂi r˘c hÂng l™n khi nhÀn ∏nh næng buÊi sÌm. ? 1. Ng≠Íi c∏c †p Æi chÓ T’t trong khung c∂nh Æãp nh≠ th’ nµo ? 2. MÁi ng≠Íi Æ’n chÓ T’t vÌi nh˜ng d∏ng vŒ ri™ng ra sao ? 3. B™n cπnh d∏ng vŒ ri™ng, nh˜ng ng≠Íi Æi chÓ T’t c„ Æi”m g◊ chung ? 4. Bµi th¨ lµ mÈt b¯c tranh giµu mµu sæc v“ chÓ T’t. Em h∑y t◊m nh˜ng tı ng˜ Æ∑ tπo n™n b¯c tranh giµu mµu sæc †y. 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp quan s∏t c©y cËi 1. ß‰c lπi ba bµi v®n t∂ c©y cËi mÌi h‰c (S«u ri™ng, B∑i ng´, C©y gπo) vµ nhÀn xät : a) T∏c gi∂ mÁi bµi v®n quan s∏t c©y theo tr◊nh t˘ nh≠ th’ nµo ? b) C∏c t∏c gi∂ quan s∏t c©y bªng nh˜ng gi∏c quan nµo ? c) Chÿ ra nh˜ng h◊nh ∂nh so s∏nh vµ nh©n ho∏ mµ em th›ch. Theo em, c∏c h◊nh ∂nh so s∏nh vµ nh©n ho∏ nµy c„ t∏c dÙng g◊ ? 39 d) Trong ba bµi v®n tr™n, bµi nµo mi™u t∂ mÈt loµi c©y, bµi nµo mi™u t∂ mÈt c©y cÙ th” ? e) Theo em, mi™u t∂ mÈt loµi c©y c„ Æi”m g◊ giËng vµ Æi”m g◊ kh∏c vÌi mi™u t∂ mÈt c©y cÙ th” ? 2. Quan s∏t mÈt c©y mµ em th›ch trong khu v˘c tr≠Íng em (ho∆c n¨i em Î) vµ ghi lπi nh˜ng g◊ em Æ∑ quan s∏t Æ≠Óc. ChÛ ˝ ki”m tra xem : a) Tr◊nh t˘ quan s∏t cÒa em c„ hÓp l› kh´ng ? b) Em Æ∑ quan s∏t bªng nh˜ng gi∏c quan nµo ? c) C∏i c©y em quan s∏t c„ g◊ kh∏c vÌi nh˜ng c©y kh∏c cÔng loµi ? LUYåN T\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : C∏i Æãp 1. T◊m c∏c tı : a) Th” hi÷n vŒ Æãp b™n ngoµi cÒa con ng≠Íi. M : xinh Æãp b) Th” hi÷n nät Æãp trong t©m hÂn, t›nh c∏ch cÒa con ng≠Íi. M : thu˙ mfi 2. T◊m c∏c tı : a) Chÿ dÔng Æ” th” hi÷n vŒ Æãp cÒa thi™n nhi™n, c∂nh vÀt. M : t≠¨i Æãp b) DÔng Æ” th” hi÷n vŒ Æãp cÒa c∂ thi™n nhi™n, c∂nh vÀt vµ con ng≠Íi. M : xinh xæn 3. ß∆t c©u vÌi mÈt tı vıa t◊m Æ≠Óc Î bµi tÀp 1 ho∆c 2. 4. ßi“n c∏c thµnh ng˜ ho∆c cÙm tı Î cÈt A vµo nh˜ng chÁ th›ch hÓp Î cÈt B : A B Æãp ng≠Íi, Æãp n’t M∆t t≠¨i nh≠ hoa ch˜ nh≠ gµ bÌi 40 ..., em mÿm c≠Íi chµo m‰i ng≠Íi. Ai cÚng khen chfi Ba ... Ai vi’t c»u th∂ chæc chæn ... TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp mi™u t∂ c∏c bÈ phÀn cÒa c©y cËi 1. D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË Æoπn v®n t∂ l∏, th©n vµ gËc mÈt sË loµi c©y. Theo em, c∏ch t∂ cÒa t∏c gi∂ trong mÁi Æoπn c„ g◊ Æ∏ng chÛ ˝ ? a) T∂ l∏ c©y L∏ bµng C„ nh˜ng c©y mÔa nµo cÚng Æãp nh≠ c©y bµng. MÔa xu©n, l∏ bµng mÌi n∂y tr´ng nh≠ nh˜ng ng‰n lˆa xanh. Sang hÃ, l∏ l™n thÀt dµy, ∏nh s∏ng xuy™n qua chÿ cfln lµ mµu ng‰c b›ch. Khi l∏ bµng ng∂ sang mµu lÙc, †y lµ mÔa thu. Sang Æ’n nh˜ng ngµy cuËi Æ´ng, mÔa cÒa l∏ rÙng, n„ lπi c„ vŒ Æãp ri™ng. Nh˜ng l∏ bµng mÔa Æ´ng Æ· nh≠ ÆÂng †y, t´i c„ th” nh◊n c∂ ngµy kh´ng ch∏n. N®m nµo t´i cÚng ch‰n l†y m†y l∏ thÀt Æãp v“ phÒ mÈt lÌp d«u m·ng, bµy l™n bµn vi’t. Bπn c„ bi’t n„ gÓi l™n ch†t li÷u g◊ kh´ng ? Ch†t s¨n mµi. ßoµn gi·i : Mµu lÙc : mµu xanh s…m pha vµng. ß‰c th™m Bµng thay l∏ Chÿ vµi h´m, lÈc non Æ∑ trµn Æ«y tr™n bµn tay mÔa Æ´ng cÒa c©y bµng. D∏ng m‰c cÒa lÈc r†t lπ, thºng Æ¯ng tr™n cµnh, nh≠ th” Æ™m qua c„ ai Æ∑ th∂ ngµn vπn bÛp l∏ nh· x›u tı tr™n trÍi, xanh bi’c chi ch›t Æ«y cµnh vµ xoay thµnh nh˜ng t∏n trfln quanh th©n c©y. L∏ non lÌn nhanh, Æ¯ng thºng vµ cao chıng gang tay, cuÈn trfln nh≠ nh˜ng chi’c tai th·. Khi nh˜ng tai th· xoÃ ra thµnh vµi ba chi’c l∏ nh·, c©y bµng n∂y th™m mÈt l¯a lÈc l«n th¯ hai mµu Æ· Æ‰t gi˜a nh˜ng chÔm l∏ ; t∏n bµng b©y giÍ lµ mÈt mµu ∏o lÙc non lÁ ÆÁ nh˜ng v÷t hoa hÂng thæm. Chÿ trong vflng m≠¨i h´m tı khi n∂y lÈc, nh◊n lπi th†y l∏ Æ∑ giµ tr™n th©n c©y Æ«y nh˜ng hËc b≠Ìu cÊ qu∏i, t≠Îng v…n y nh≠ th’ tı tr®m n®m. Ai ngÍ tr™n th©n th” Æπi l∑o cÒa n„ lµ mÈt linh hÂn r†t trŒ, bÎi kh´ng cfln mÈt chi’c l∏ nµo n®m ngo∏i s„t lπi tr™n c©y. Theo hoµng PhÒ ng‰c t≠Íng 41 b) T∂ th©n c©y vµ gËc c©y C©y sÂi giµ B™n v÷ Æ≠Íng, sıng s˜ng mÈt c©y sÂi. ß„ lµ mÈt c©y sÂi lÌn, hai ng≠Íi ´m kh´ng xu”, c„ nh˜ng cµnh c„ lœ Æ∑ g∑y tı l©u, v· c©y n¯t nŒ Æ«y v’t são. VÌi nh˜ng c∏nh tay to xÔ x◊ kh´ng c©n ÆËi, vÌi nh˜ng ng„n tay qu“u quµo xoÃ rÈng, n„ nh≠ mÈt con qu∏i vÀt giµ nua cau c„ vµ khinh khÿnh Æ¯ng gi˜a Æ∏m bπch d≠¨ng t≠¨i c≠Íi. B†y giÍ Æ∑ lµ Æ«u th∏ng s∏u. MÌi sau c„ mÈt th∏ng, c©y sÂi giµ Æ∑ thay ÆÊi hºn, to∂ rÈng thµnh vflm l∏ xum xu™ xanh tËt th…m mµu, Æang say s≠a ng©y ng†t, khœ Æung Æ≠a trong næng chi“u. Kh´ng cfln th†y nh˜ng ng„n tay co quæp, nh˜ng v’t são vµ vŒ ngÍ v˘c, buÂn r«u tr≠Ìc kia. Xuy™n qua lÌp v· c¯ng giµ hµng th’ kÿ, nh˜ng kh„m l∏ non xanh t≠¨i Æ∑ Æ©m thºng ra ngoµi. ThÀt kh„ lflng tin Æ≠Óc ch›nh c©y sÂi giµ cªn cÁi kia Æ∑ sinh ra chÔm l∏ non xanh m¨n mÎn †y. Theo Läp t´n -xt´i ß‰c th™m C©y tre Th©n tre vıa trfln lπi vıa gai g„c. Tr™n th©n c©y tua tÒa nh˜ng vfli xanh ngÏ nh≠ nh˜ng c∏nh tay v≠¨n dµi. D≠Ìi gËc chi ch›t nh˜ng bÛp m®ng non. BÛp th◊ mÌi nh´ kh·i m∆t Æ†t, bÛp th◊ cao ngang ng˘c em, bÛp v≠Ót qu∏ Æ«u em... Em c¯ ngh‹ nh˜ng bÛp m®ng †y ch›nh lµ nh˜ng Æ¯a con th©n y™u cÒa tre n®m n®m th∏ng th∏ng Æ≠Óc mã ch®m chÛt, ngµy mÈt lÌn l™n, ngµy mÈt tr≠Îng thµnh trong b„ng m∏t y™u th≠¨ng. BÔi Ng‰c S¨n 2. Vi’t mÈt Æoπn v®n t∂ l∏, th©n hay gËc cÒa mÈt c©y mµ em y™u th›ch. 42 CM Tr.43 Tu«n 23 TÜP ßñC Hoa h‰c trfl Ph≠Óng kh´ng ph∂i lµ mÈt Æo∏, kh´ng ph∂i vµi cµnh ; ph≠Óng Æ©y lµ c∂ mÈt loπt, c∂ mÈt vÔng, c∂ mÈt g„c trÍi Æ· r˘c. MÁi hoa chÿ lµ mÈt ph«n tˆ cÒa c∂ x∑ hÈi thæm t≠¨i ; ng≠Íi ta qu™n Æo∏ hoa, chÿ ngh‹ Æ’n c©y, Æ’n hµng, Æ’n nh˜ng t∏n hoa lÌn xoÃ ra nh≠ mu´n ngµn con b≠Ìm thæm ÆÀu kh›t nhau. Nh≠ng hoa cµng Æ·, l∏ lπi cµng xanh. Vıa buÂn mµ lπi vıa vui mÌi th˘c lµ nÁi ni“m b´ng ph≠Óng. Hoa ph≠Óng lµ hoa h‰c trfl. MÔa xu©n, ph≠Óng ra l∏. L∏ xanh um, m∏t r≠Ói, ngon lµnh nh≠ l∏ me non. L∏ ban Æ«u x’p lπi, cfln e †p, d«n d«n xoÃ ra cho gi„ Æ≠a Æ»y. Lflng cÀu h‰c trfl ph¨i phÌi lµm sao ! CÀu ch®m lo h‰c hµnh, rÂi l©u cÚng v´ t©m qu™n m†t mµu l∏ ph≠Óng. MÈt h´m, bÁng Æ©u tr™n nh˜ng cµnh c©y b∏o mÈt tin thæm : MÔa hoa ph≠Óng bæt Æ«u. ß’n giÍ ch¨i, cÀu h‰c trfl ngπc nhi™n tr´ng l™n : Hoa nÎ lÛc nµo mµ b†t ngÍ vÀy ? B◊nh minh cÒa hoa ph≠Óng lµ mµu Æ· cfln non, n’u c„ m≠a, lπi cµng t≠¨i dfiu. Ngµy xu©n d«n h’t, sË hoa t®ng l™n, mµu cÚng ÆÀm d«n. RÂi hoµ nhfip vÌi m∆t trÍi ch„i l‰i, mµu ph≠Óng mπnh mœ k™u vang : HÃ Æ’n rÂi ! Khæp thµnh phË bÁng r˘c l™n nh≠ Æ’n T’t nhµ nhµ Æ“u d∏n c©u ÆËi Æ·. Theo Xu©n di÷u 43 : - Ph≠Óng : c©y b„ng m∏t c„ hoa mµu Æ·, hoa m‰c thµnh tıng chÔm, nÎ vµo mÔa hÃ. - Ph«n tˆ : mÈt bÈ phÀn, mÈt ph«n trong c∏i chung. - V´ t©m : kh´ng Æ” ˝ Æ’n nh˜ng Æi“u lœ ra c«n Æ” ˝. - Tin thæm : tin vui (thæm : Æ·). ? 1. Tπi sao t∏c gi∂ lπi g‰i hoa ph≠Óng lµ "hoa h‰c trfl" ? 2. VŒ Æãp cÒa hoa ph≠Óng c„ g◊ Æ∆c bi÷t ? 3. Mµu hoa ph≠Óng thay ÆÊi nh≠ th’ nµo theo thÍi gian ? CHêNH TÅ 1. NhÌ - vi’t : ChÓ T’t (tı D∂i m©y træng... Æ’n ngÈ ngh‹nh ÆuÊi theo sau.) 2. T◊m ti’ng th›ch hÓp vÌi mÁi ´ trËng Æ” hoµn chÿnh m»u chuy÷n d≠Ìi Æ©y. Bi’t rªng, ´ sË 1 ch¯a ti’ng c„ ©m Æ«u lµ s hay x, cfln ´ sË 2 ch¯a ti’ng c„ v«n lµ ≠c hay ≠t. MÈt ngµy vµ mÈt n®m 1 2 Men-xen lµ mÈt hoπ tr¯ danh cÒa n≠Ìc , Æ≠Óc r†t nhi“u ng≠Íi h©m mÈ. MÁi khi tranh cÒa ´ng tr≠ng bµy lµ ng≠Íi ta tranh nhau mua. C„ mÈt hoπ s‹ trŒ n„i vÌi ´ng : 1 1 - Ngµi thÀt lµ mÈt ng≠Íi s≠Ìng. Cfln t´i, kh´ng hi”u tranh r†t 2 kh„ b∏n. Nhi“u tranh t´i vœ m†t c∂ ngµy nh≠ng ph∂i mÈt n®m mÌi b∏n Æ≠Óc. Men-xen li“n b∂o : - Anh h∑y thˆ lµm ng≠Óc lπi xem sao ! Ngh‹a lµ h∑y Æ” c∂ mÈt n®m vœ 2 mÈt tranh, rÂi b∏n n„ trong mÈt ngµy. Theo NÙ c≠Íi b∏c h‰c H©m mÈ : y™u m’n, k›nh phÙc. : 44 LUYåN T\ VÄ C¢U D†u gπch ngang I - NhÀn xät 1. T◊m nh˜ng c©u c„ ch¯a d†u gπch ngang (d†u -) trong c∏c Æoπn v®n sau : a) Th†y t´i s∏n Æ’n g«n, ´ng h·i t´i : - Ch∏u con ai ? - Th≠a ´ng, ch∏u lµ con ´ng Th≠. Duy kh∏n b) Con c∏ s†u nµy mµu da x∏m ngoät nh≠ da c©y b«n, gai l≠ng m‰c chıng ba ÆËt ng„n tay, tr´ng d‘ sÓ. C∏i Æu´i dµi - bÈ phÀn khoŒ nh†t cÒa con vÀt kinh khÒng dÔng Æ” t†n c´ng - Æ∑ bfi tr„i x’p vµo b™n mπng s≠Ín. Theo Æoµn gi·i c) ß” quπt Æi÷n Æ≠Óc b“n, ng≠Íi dÔng n™n th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p sau Æ©y : - Tr≠Ìc khi bÀt quπt, Æ∆t quπt n¨i chæc chæn Æ” ch©n quπt ti’p xÛc Æ“u vÌi n“n. - Khi Æi÷n Æ∑ vµo quπt, tr∏nh Æ” c∏nh quπt bfi v≠Ìng v›u, quπt kh´ng quay Æ≠Óc sœ lµm n„ng ch∂y cuÈn d©y trong quπt. - Hªng n®m, tra d«u mÏ vµo Ê trÙc, bÈ phÀn Æi“u khi”n h≠Ìng quay cÒa quπt, nh≠ng kh´ng n™n tra qu∏ nhi“u, v◊ d«u mÏ sœ ch∂y vµo trong lµm h·ng d©y b™n trong quπt. - Khi kh´ng dÔng, c†t quπt vµo n¨i kh´, m∏t, sπch sœ, ›t bÙi b∆m. Theo Phπm ß◊nh C≠¨ng 2. Theo em, trong mÁi Æoπn v®n tr™n, d†u gπch ngang c„ t∏c dÙng g◊ ? II - Ghi nhÌ D†u gπch ngang dÔng Æ” Æ∏nh d†u : 1. ChÁ bæt Æ«u lÍi n„i cÒa nh©n vÀt trong ÆËi thoπi. 2. Ph«n chÛ th›ch. 3. C∏c ˝ trong mÈt Æoπn li÷t k™. 45 III - Luy÷n tÀp 1. T◊m d†u gπch ngang trong m»u chuy÷n d≠Ìi Æ©y vµ n™u t∏c dÙng cÒa mÁi d†u. Quµ t∆ng cha MÈt b˜a Pa-xcan Æi Æ©u v“ khuya, th†y bË m◊nh - mÈt vi™n ch¯c tµi ch›nh - v…n c∆m cÙi tr≠Ìc bµn lµm vi÷c. Anh r„n rän lπi g«n. §ng bË v…n m∂i m™ vÌi nh˜ng con sË : §ng Æang ph∂i ki”m tra sÊ s∏ch. "Nh˜ng d∑y t›nh cÈng hµng ngµn con sË, mÈt c´ng vi÷c buÂn tŒ lµm sao !" - Pa-xcan ngh‹ th«m. Trong „c chµng sinh vi™n trŒ tuÊi chÓt loä l™n mÈt tia s∏ng. Anh l∆ng lœ rÛt v“ phflng m◊nh vµ vπch mÈt s¨ ÆÂ g◊ Æ„ l™n gi†y. M≠¨i h´m sau, ´ng bË r†t ngπc nhi™n th†y con ´m mÈt vÀt g◊ k◊ lπ Æ∆t tr≠Ìc bµn m◊nh. - Con hi v‰ng m„n quµ nh· nµy c„ th” lµm bË bÌt nh¯c Æ«u v◊ nh˜ng con t›nh - Pa-xcan n„i. Th◊ ra Æ„ lµ mÈt th¯ m∏y cÈng trı mµ Pa-xcan Æ∑ Æ∆t h’t t◊nh c∂m cÒa ng≠Íi con vµo vi÷c ch’ tπo. ß„ ch›nh lµ chi’c m∏y t›nh Æ«u ti™n tr™n th’ giÌi, tÊ ti™n cÒa nh˜ng chi’c m∏y t›nh Æi÷n tˆ hi÷n Æπi. Theo L™ Nguy™n Long, phπm Ng‰c Toµn : Pa-xcan (1623 - 1662) : nhµ to∏n h‰c, vÀt l› h‰c, tri’t h‰c, nhµ v®n nÊi ti’ng ng≠Íi Ph∏p, s∏ng ch’ ra m∏y t›nh n®m 18 tuÊi. 2. Vi’t Æoπn v®n k” lπi mÈt cuÈc n„i chuy÷n gi˜a bË ho∆c mã vÌi em v“ t◊nh h◊nh h‰c tÀp cÒa em trong tu«n qua, trong Æ„ c„ dÔng d†u gπch ngang Æ” Æ∏nh d†u c∏c c©u ÆËi thoπi vµ Æ∏nh d†u ph«n chÛ th›ch. 46 KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Æ‰c ß“ bµi K” mÈt c©u chuy÷n em Æ∑ Æ≠Óc nghe, Æ≠Óc Æ‰c ca ngÓi c∏i Æãp hay ph∂n ∏nh cuÈc Æ†u tranh gi˜a c∏i Æãp vÌi c∏i x†u, c∏i thi÷n vÌi c∏i ∏c. GÓi ˝ 1. Nh˜ng truy÷n n„i v“ c∏i Æãp : - Truy÷n ca ngÓi c∏i Æãp cÒa t˘ nhi™n (Chim hoπ mi - truy÷n An-Æäc-xen). - Truy÷n ca ngÓi nh˜ng c´ g∏i Æãp n’t Æãp ng≠Íi (C´ bä L‰ Lem - truy÷n cÊ Grim). - Truy÷n gi∏o dÙc quan ni÷m v“ c∏i Æãp (Con vfit x†u x› - truy÷n An-Æäc-xen). 2. Nh˜ng truy÷n n„i v“ cuÈc Æ†u tranh gi˜a c∏i Æãp vÌi c∏i x†u, c∏i thi÷n vÌi c∏i ∏c : - Truy÷n v“ nh˜ng ng≠Íi tËt bfi ng≠Íi x†u ghen ghät, h∑m hπi, Æ∑ v≠Ót qua m‰i thˆ th∏ch, cuËi cÔng Æ≠Óc h≠Îng hπnh phÛc (T†m C∏m, S‰ Dıa - truy÷n d©n gian Vi÷t Nam). 47 - Truy÷n v“ ng≠Íi thÀt thµ Æ≠Óc h≠Îng hπnh phÛc, ng≠Íi tham lam bfi trıng trfi (C©y kh’ - truy÷n d©n gian Vi÷t Nam,...). - Truy÷n ng≠Íi nghÃo Æ†u tr› thæng ng≠Íi giµu hay ng≠Íi c„ quy“n th’ (C©y tre tr®m ÆËt - truy÷n d©n gian Vi÷t Nam,...). - Truy÷n con vÀt y’u thæng con vÀt mπnh mµ ∏c (Tr©u Æoµn k’t gi’t hÊ - truy÷n d©n gian Vi÷t Nam, Gµ TrËng vµ C∏o - truy÷n ngÙ ng´n cÒa La Ph´ng-ten,...). TÜP ßñC KhÛc h∏t ru nh˜ng em bä lÌn tr™n l≠ng mã (Tr›ch) Em cu Tai ngÒ tr™n l≠ng mã ¨i Em ngÒ cho ngoan, Æıng rÍi l≠ng mã Mã gi∑ gπo mã nu´i bÈ ÆÈi Nhfip chµy nghi™ng gi†c ngÒ em nghi™ng MÂ h´i mã r¨i m∏ em n„ng hÊi Vai mã g«y nh†p nh´ lµm gËi L≠ng Æ≠a n´i vµ tim h∏t thµnh lÍi : - NgÒ ngoan a-kay ¨i, ngÒ ngoan a-kay hÏi Mã th≠¨ng a-kay, mã th≠¨ng bÈ ÆÈi Con m¨ cho mã hπt gπo træng ng«n Mai sau con lÌn vung chµy lÛn s©n ... 48 Em cu Tai ngÒ tr™n l≠ng mã ¨i Em ngÒ cho ngoan, Æıng rÍi l≠ng mã Mã Æang tÿa bæp tr™n nÛi Ka-l≠i L≠ng nÛi th◊ to mµ l≠ng mã nh· Em ngÒ ngoan em Æıng lµm mã m·i M∆t trÍi cÒa bæp th◊ nªm tr™n ÆÂi M∆t trÍi cÒa mã, em nªm tr™n l≠ng - NgÒ ngoan a-kay ¨i, ngÒ ngoan a-kay hÏi... Nguy‘n khoa Æi“m : - L≠ng Æ≠a n´i : l≠ng ng≠Íi mã Æu Æ≠a nh≠ chi’c n´i ru cho con ngÒ. - Tim h∏t thµnh lÍi : lÍi h∏t ru c†t l™n tı tr∏i tim y™u th≠¨ng cÒa mã. - A-kay (ti’ng d©n tÈc Tµ-´i) : con. ? 1. Em hi”u th’ nµo lµ "nh˜ng em bä lÌn tr™n l≠ng mã" ? 2. Ng≠Íi mã lµm nh˜ng c´ng vi÷c g◊ ? Nh˜ng c´ng vi÷c Æ„ c„ ˝ ngh‹a nh≠ th’ nµo ? 3. T◊m nh˜ng h◊nh ∂nh Æãp n„i l™n t◊nh y™u th≠¨ng vµ ni“m hi v‰ng cÒa ng≠Íi mã ÆËi vÌi con. 4. Theo em, c∏i Æãp th” hi÷n trong bµi th¨ nµy lµ g◊ ? 5. H‰c thuÈc lflng khÊ th¨ em th›ch. 49 TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp mi™u t∂ c∏c bÈ phÀn cÒa c©y cËi 1. ß‰c mÈt sË Æoπn v®n mi™u t∂ hoa, qu∂ d≠Ìi Æ©y vµ n™u nhÀn xät v“ c∏ch mi™u t∂ cÒa t∏c gi∂. a) T∂ hoa Hoa s«u Æ©u Vµo kho∂ng cuËi th∏ng ba, c∏c c©y s«u Æ©u Î vÔng qu™ Bæc BÈ Æ©m hoa vµ ng≠Íi ta th†y hoa s«u Æ©u nÎ nh≠ c≠Íi. Hoa nh· bä, l†m t†m m†y ch†m Æen nÎ tıng chÔm, Æu Æ≠a nh≠ Æ≠a v‚ng mÁi khi c„ gi„. C¯ Æ’n th∏ng ba, nhÌ Æ’n s«u Æ©u lµ t´i c∂m th†y thoang tho∂ng Æ©u Æ©y mÈt mÔi th¨m m∏t mŒ, dfiu dµng, m∏t mŒ cfln h¨n c∂ h≠¨ng cau, mµ dfiu dµng c„ khi h¨n c∂ mÔi th¨m hoa mÈc. MÔi th¨m huy“n di÷u Æ„ hoµ vÌi mÔi cÒa Æ†t ruÈng cµy vÏ ra, mÔi ÆÀu Æ∑ giµ mµ ng≠Íi n´ng phu h∏i v“ ph¨i næng, mÔi mπ non l™n sÌm xanh mµu hoa l›, mÔi khoai sæn, mÔi rau c«n Î c∏c ruÈng x©m x†p n≠Ìc Æ≠a l™n,... Bao nhi™u th¯ Æ„, b†y nhi™u th≠¨ng y™u, khi’n ng≠Íi ta c∂m th†y nh≠ ng©y ng†t, nh≠ say say mÈt th¯ men g◊. Theo VÚ bªng : C©y s«u Æ©u : c©y xoan. ß‰c th™m Hoa mai vµng Hoa mai cÚng c„ n®m c∏nh nh≠ hoa Æµo, nh≠ng c∏nh hoa mai to h¨n c∏nh hoa Æµo mÈt chÛt. Nh˜ng nÙ mai kh´ng ph´ hÂng mµ ngÍi xanh mµu ng‰c b›ch. Sæp nÎ, nÙ mai mÌi ph´ vµng. Khi nÎ, c∏nh hoa mai xoÃ ra mfin mµng nh≠ lÙa. Nh˜ng c∏nh hoa ∏nh l™n mÈt sæc vµng muËt, m≠Ót mµ. MÈt mÔi h≠¨ng th¨m l˘ng nh≠ n’p h≠¨ng ph∂ng ph†t bay ra. MÔa xu©n vµ phong tÙc vi÷t nam 50 b) T∂ qu∂ Qu∂ cµ chua ß™m huy“n di÷u Æ∑ rÒ hoa cµ chua l∆n theo vflng thÍi gian chuy”n v«n. Hoa bi’n Æi Æ” c©y tπo ra nh˜ng chÔm qu∂ n‚n chung mµu vÌi c©y vÌi l∏. Cµ chua ra qu∂, xum xu™, chi ch›t, qu∂ lÌn qu∂ bä vui mæt nh≠ Æµn gµ mã Æ´ng con. Qu∂ mÈt, qu∂ chÔm, qu∂ sinh Æ´i, qu∂ chÔm ba, chÔm bËn. Qu∂ Î th©n, qu∂ leo nghfich ngÓm l™n ng‰n lµm oŒ c∂ nh˜ng nh∏nh to nh†t. Næng Æ’n tπo vfi th¨m m∏t dfiu d«n trong qu∂. MÁi qu∂ cµ chua ch›n lµ mÈt m∆t trÍi nh· hi“n dfiu. Cµ chua thæp ÆÃn lÂng trong lÔm c©y nh· bä, g‰i ng≠Íi Æ’n h∏i. Mµu Æ· lµ mµu nhÀn ra sÌm nh†t. Nh˜ng qu∂ cµ chua Æ«u mÔa gieo s˘ n∏o n¯c cho m‰i ng≠Íi. Theo ng´ v®n phÛ ß‰c th™m Tr∏i v∂i ti’n vua Tr∏i v∂i ti’n vua chÿ nhÿnh h¨n c∏i chän hπt m›t dÔng Æ” pha trµ tµu mÈt chÛt. V· cÒa n„ kh´ng Æ· mµ ong „ng mÈt mµu n©u, nhΩn l◊ ch¯ kh´ng c„ gai gÂ gh“. Khi b„c v· ra rÂi th◊ kh´ng c„ n≠Ìc tÃm lem, mµ hÈt th◊ chÿ nh· bªng Æ«u ng„n tay Ût. CÔi v∂i dµy nh≠ cÔi dıa nh≠ng kh´ng træng bπch mµ træng ngµ. ß∆t l™n l≠Ïi, cæn mÈt mi’ng th◊ n≠Ìc chan hoµ, ng‰t sæt, nhai th◊ m“m mµ lπi gifln, nhai khe khœ th◊ ch›nh tai m◊nh th†y nh≠ sÀm s˘t. Theo VÚ Bªng : V∂i ti’n vua : v∂i H∂i D≠¨ng loπi ngon nh†t, ngµy x≠a chuy™n Æ” d©ng vua. 2. Vi’t mÈt Æoπn v®n t∂ mÈt loµi hoa ho∆c mÈt th¯ qu∂ mµ em y™u th›ch. 51 LUYåN T\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : C∏i Æãp 1. Ch‰n ngh‹a th›ch hÓp vÌi mÁi tÙc ng˜ sau : Ph»m ch†t qu˝ h¨n vŒ Æãp b™n ngoµi H◊nh th¯c th≠Íng thËng nh†t vÌi nÈi dung TËt gÁ h¨n tËt n≠Ìc s¨n. Ng≠Íi thanh ti’ng n„i cÚng thanh Chu´ng k™u khœ Æ∏nh b™n thµnh cÚng k™u. C∏i n’t Æ∏nh ch’t c∏i Æãp. Tr´ng m∆t mµ bæt h◊nh dong Con lÓn c„ bäo th◊ lflng mÌi ngon. 2. N™u mÈt tr≠Íng hÓp c„ th” sˆ dÙng mÈt trong nh˜ng tÙc ng˜ n„i tr™n. 3. T◊m c∏c tı ng˜ mi™u t∂ m¯c ÆÈ cao cÒa c∏i Æãp. M : tuy÷t vÍi 4. ß∆t c©u vÌi mÈt tı ng˜ em vıa t◊m Æ≠Óc Î bµi tÀp 3. TÜP LÄM V°N ßoπn v®n trong bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi I - NhÀn xät 1. ß‰c lπi bµi C©y gπo cÒa nhµ v®n VÚ TÛ Nam (s∏ch Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai, trang 32). 2. T◊m c∏c Æoπn trong bµi v®n n„i tr™n. 3. Cho bi’t nÈi dung ch›nh cÒa mÁi Æoπn v®n lµ g◊. 52 II - Ghi nhÌ Trong bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi : 1. MÁi Æoπn v®n c„ mÈt nÈi dung nh†t Æfinh, chºng hπn : t∂ bao qu∏t, t∂ tıng bÈ phÀn cÒa c©y ho∆c t∂ c©y theo tıng mÔa, tıng thÍi k◊ ph∏t tri”n,... 2. Khi vi’t, h’t mÁi Æoπn v®n c«n xuËng dflng. III - Luy÷n tÀp 1. X∏c Æfinh c∏c Æoπn v®n vµ nÈi dung ch›nh cÒa tıng Æoπn trong bµi v®n d≠Ìi Æ©y : C©y tr∏m Æen ô Æ«u b∂n t´i c„ m†y c©y tr∏m Æen. Th©n c©y cao vÛt, thºng nh≠ mÈt cÈt n≠Ìc tı tr™n trÍi r¨i xuËng. Cµnh c©y mÀp mπp, nªm ngang, v≠¨n to∂ nh≠ nh˜ng g‰ng ´. Tr™n c∏i g‰ng ´ †y xoÃ trfln mÈt chi’c ´ xanh ngÛt ng∏t. L∏ tr∏m Æen chÿ to bªng bµn tay Æ¯a trŒ l™n ba, nh≠ng dµi chıng mÈt gang. Tr∏m Æen c„ hai loπi. Qu∂ tr∏m Æen tŒ chÿ bªng nˆa qu∂ nh„t to, nh≠ng hai Æ«u nh‰n h¨n. CÔi tr∏m Æen tŒ m·ng, c¯ng, c„ ph«n h¨i kh´, x∏c, kh´ng ngon bªng tr∏m Æen n’p. Tr∏m Æen n’p cÚng mµu t›m nh≠ tr∏m Æen tŒ, nh≠ng qu∂ mÀp, mÏ mµng, cÔi dµy, b†m ngÀp m„ng ng„n tay c∏i mµ kh´ng chπm hπt. CÔi tr∏m Æen c„ ch†t bäo, bÔi vµ th¨m. Tr∏m Æen r†t ≠a xµo vÌi t„p mÏ. Tr∏m Æen cfln Æ≠Óc dÔng lµm ´ mai, ph¨i kh´ Æ” ®n d«n. Ng≠Íi mi“n nÛi r†t th›ch m„n tr∏m Æen trÈn vÌi x´i hay cËm. Chi“u chi“u, t´i th≠Íng ra Æ«u b∂n nh◊n l™n nh˜ng vflm c©y tr∏m ng„ng chim v“. Ng≠Íi b∂n t´i nh◊n l™n c∏i ´ xanh treo l¨ lˆng l≠ng trÍi †y mµ bi’t Æ≠Óc s¯c gi„. Xa qu™ Æ∑ ng„t chÙc n®m trÍi, t´i v…n nhÌ da di’t nh˜ng c©y tr∏m Æen Î Æ«u b∂n. Theo Vi hÂng, hÂ thu˚ Giang 2. H∑y vi’t mÈt Æoπn v®n n„i v“ lÓi ›ch cÒa mÈt loµi c©y mµ em bi’t. 53 YK Tr.54 TÜP ßñC Tu«n 24 Vœ v“ cuÈc sËng an toµn 50 000 b¯c tranh d˘ thi cÒa thi’u nhi c∂ n≠Ìc. 60 tranh Æ≠Óc tr≠ng bµy. 46 gi∂i th≠Îng. NhÀn th¯c vµ kh∂ n®ng th»m m‹ cÒa c∏c em r†t Æ∏ng kh›ch l÷. 54 UNICEF Vi÷t Nam vµ b∏o Thi’u ni™n Ti“n phong vıa tÊng k’t cuÈc thi vœ tranh cÒa thi’u nhi vÌi chÒ Æ“ Em muËn sËng an toµn. ß≠Óc ph∏t ÆÈng tı th∏ng 4-2001 nhªm n©ng cao ˝ th¯c phflng tr∏nh tai nπn cho trŒ em, cuÈc thi Æ∑ nhÀn Æ≠Óc s˘ h≠Îng ¯ng cÒa Æ´ng Æ∂o thi’u nhi c∂ n≠Ìc. Chÿ trong vflng 4 th∏ng, Ban tÊ ch¯c cuÈc thi Æ∑ nhÀn Æ≠Óc 50 000 b¯c tranh gˆi v“ tı Hµ NÈi, Thµnh phË HÂ Ch› Minh, H∂i Phflng, ßµ NΩng, S¨n La, Hµ Giang, Qu∂ng Ninh, H∂i D≠¨ng, Ngh÷ An, ßæk Læk, T©y Ninh, C«n Th¨, Ki™n Giang,... Chÿ c«n Æi”m qua t™n mÈt sË t∏c ph»m cÚng ÆÒ th†y ki’n th¯c cÒa c∏c em v“ an toµn, Æ∆c bi÷t lµ an toµn giao th´ng, thÀt lµ phong phÛ : ßÈi mÚ b∂o hi”m lµ tËt nh†t (Hoµng Minh Uy™n, 10 tuÊi, gi∂i Æ∆c bi÷t), Gia Æ◊nh em Æ≠Óc b∂o v÷ an toµn (Tπ B›ch Ng‰c, 9 tuÊi, gi∂i nh†t), TrŒ em kh´ng n™n Æi xe Æπp tr™n Æ≠Íng (Nguy‘n Thu˝ Mai Dung, 7 tuÊi, gi∂i ba), ChÎ ba ng≠Íi lµ kh´ng Æ≠Óc (Nguy‘n Ng‰c Lan Dung, 12 tuÊi, gi∂i ba),... 60 b¯c tranh Æ≠Óc ch‰n treo Î tri”n l∑m (trong Æ„ c„ 46 b¯c Æoπt gi∂i) Æ∑ lµm n™n mÈt phflng tranh Æãp : mµu sæc t≠¨i tæn, bË cÙc r‚ rµng, ˝ t≠Îng hÂn nhi™n, trong s∏ng mµ s©u sæc. C∏c hoπ s‹ nh· tuÊi chºng nh˜ng c„ nhÀn th¯c ÆÛng v“ phflng tr∏nh tai nπn mµ cfln bi’t th” hi÷n bªng ng´n ng˜ hÈi hoπ s∏ng tπo Æ’n b†t ngÍ. Theo b∏o Æπi Æoµn k’t : - UNICEF (u-ni-xäp) : Qu¸ B∂o trÓ Nhi ÆÂng cÒa Li™n hÓp quËc. - Th»m m‹ : s˘ c∂m nhÀn vµ hi”u bi’t v“ c∏i Æãp. - NhÀn th¯c : kh∂ n®ng nhÀn ra vµ hi”u bi’t v†n Æ“. - Kh›ch l÷ : t∏c ÆÈng lµm cho tinh th«n h®ng h∏i th™m l™n. - ≥ t≠Îng : ˝ ngh‹, d˘ Æfinh. - Ng´n ng˜ hÈi hoπ : Æ≠Íng nät, mµu sæc trong tranh. ? 1. ChÒ Æ“ cÒa cuÈc thi vœ lµ g◊ ? 2. Thi’u nhi h≠Îng ¯ng cuÈc thi nh≠ th’ nµo ? 3. ßi“u g◊ cho th†y c∏c em c„ nhÀn th¯c tËt v“ chÒ Æ“ cuÈc thi ? 4. Nh˜ng nhÀn xät nµo th” hi÷n s˘ Æ∏nh gi∏ cao kh∂ n®ng th»m m‹ cÒa c∏c em ? 5. Nh˜ng dflng in ÆÀm Î Æ«u b∂n tin c„ t∏c dÙng g◊ ? 55 CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Hoπ s‹ T´ Ng‰c V©n T´ Ng‰c V©n lµ mÈt ngh÷ s‹ tµi hoa. §ng tËt nghi÷p Tr≠Íng Cao Æºng M‹ thuÀt ß´ng D≠¨ng n®m 1931 vµ sÌm nÊi danh tı tr≠Ìc C∏ch mπng th∏ng T∏m vÌi c∏c b¯c tranh Énh m∆t trÍi, Thi’u n˜ b™n hoa hu÷, Thi’u n˜ b™n hoa sen,... N≠Ìc nhµ ÆÈc lÀp, ´ng h®ng h∏i tham gia c´ng t∏c c∏ch mπng bªng tµi n®ng hÈi hoπ cÒa m◊nh. Trong chi’n dfich lfich sˆ ßi÷n Bi™n PhÒ, ´ng Æi cÔng bÈ ÆÈi, d©n c´ng ho∂ tuy’n, vœ nhi“u tranh vµ k› hoπ v“ h‰. ß∏ng ti’c, chÿ tr≠Ìc ngµy chi’n thæng g«n mÈt th∏ng, ng≠Íi ngh÷ s‹ tµi n®ng Æ∑ ng∑ xuËng khi ch≠a Æ«y 50 tuÊi. Theo tı Æi”n c∏c nh©n vÀt lfich sˆ vi÷t nam T´ Ng‰c V©n (1906 - 1954) : - Tµi hoa : c„ tµi v“ ngh÷ thuÀt, v®n ch≠¨ng. - D©n c´ng : ng≠Íi d©n lµm ngh‹a vÙ lao ÆÈng ch©n tay trong thÍi gian nh†t Æfinh. - Ho∂ tuy’n : n¨i di‘n ra c∏c trÀn Æ∏nh trong chi’n tranh. - K› hoπ : tranh vœ ghi nhanh. (2). a) ßi“n truy÷n hay chuy÷n vµo ´ trËng ? K” ph∂i trung thµnh vÌi , ph∂i k” ÆÛng c∏c t◊nh ti’t cÒa c©u , c∏c nh©n vÀt c„ trong . ßıng bi’n giÍ k” thµnh giÍ Æ‰c . b) ß∆t d†u h·i hay d†u ng∑ tr™n ch˜ in nghi™ng ? - M¨ hÈp thfit ra chÿ th†y toµn m¨. - N„ c¯ tranh cai, mµ kh´ng lo cai ti’n c´ng vi÷c. - Anh kh´ng lo nghi ng¨i. Anh ph∂i nghi Æ’n s¯c khoŒ ch¯ ! 3. Em Æo∏n xem Æ©y lµ nh˜ng ch˜ g◊ : a) ß” nguy™n - loπi qu∂ th¨m ngon Th™m h·i - co lπi chÿ cfln bä th´i. 56 Th™m n∆ng - mÌi thÀt lπ ÆÍi BÁng nhi™n thµnh v’t xoong nÂi nh‰ nhem. b) B◊nh th≠Íng dÔng g‰i ch©n tay MuËn c„ bÛt vœ : th™m ngay d†u huy“n Th™m h·i - lµm bπn vÌi kim C„ d†u n∆ng, ÆÛng ng≠Íi tr™n m◊nh rÂi. LUYåN T\ VÄ C¢U C©u k” Ai lµ g◊ ? I - NhÀn xät 1. ß‰c Æoπn v®n sau : H´m †y, c´ gi∏o d…n mÈt bπn g∏i vµo lÌp vµ n„i vÌi chÛng t´i : "ß©y lµ Di÷u Chi, bπn mÌi cÒa lÌp ta. Bπn Di÷u Chi lµ h‰c sinh cÚ cÒa Tr≠Íng Ti”u h‰c Thµnh C´ng. Bπn †y lµ mÈt hoπ s‹ nh· Æ†y. C∏c em h∑y lµm quen vÌi nhau Æi." C∂ lÌp t´i vÁ tay rµo rµo, Æ„n chµo ng≠Íi bπn mÌi. Di÷u Chi bœn lœn gÀt Æ«u chµo lπi. 2. Trong ba c©u in nghi™ng Î tr™n, nh˜ng c©u nµo dÔng Æ” giÌi thi÷u, c©u nµo n™u nhÀn Æfinh v“ bπn Di÷u Chi ? 3. Trong c∏c c©u tr™n, bÈ phÀn nµo tr∂ lÍi cho c©u h·i Ai (c∏i g◊, con g◊) ?, bÈ phÀn nµo tr∂ lÍi c©u h·i Lµ g◊ (lµ ai, lµ con g◊) ? 4. Ki”u c©u tr™n kh∏c hai ki”u c©u Æ∑ h‰c Ai lµm g◊ ?, Ai th’ nµo ? Î chÁ nµo ? II - Ghi nhÌ 1. C©u k” Ai lµ g◊ ? gÂm hai bÈ phÀn. BÈ phÀn th¯ nh†t lµ chÒ ng˜ tr∂ lÍi c©u h·i : Ai (c∏i g◊, con g◊) ? BÈ phÀn th¯ hai lµ vfi ng˜ tr∂ lÍi c©u h·i : Lµ g◊ (lµ ai, lµ con g◊) ?. 2. C©u k” Ai lµ g◊ ? Æ≠Óc dÔng Æ” giÌi thi÷u ho∆c n™u nhÀn Æfinh v“ mÈt ng≠Íi, mÈt vÀt nµo Æ„. III - Luy÷n tÀp 1. T◊m c©u k” Ai lµ g◊ ? trong c∏c c©u d≠Ìi Æ©y vµ n™u t∏c dÙng cÒa n„ : a) Th◊ ra Æ„ lµ mÈt th¯ m∏y cÈng trı mµ Pa-xcan Æ∑ Æ∆t h’t t◊nh c∂m 57 cÒa ng≠Íi con vµo vi÷c ch’ tπo. ß„ ch›nh lµ chi’c m∏y t›nh Æ«u ti™n tr™n th’ giÌi, tÊ ti™n cÒa nh˜ng chi’c m∏y t›nh Æi÷n tˆ hi÷n Æπi. Theo L™ Nguy™n Long, Phπm Ng‰c Toµn b) Lfich L∏ lµ lfich cÒa c©y C©y lπi lµ lfich Æ†t Tr®ng l∆n rÂi tr®ng m‰c Lµ lfich cÒa b«u trÍi. Bµ t›nh nh»m. Mã ¨i, M≠Íi ng„n tay lµ lfich. Con tÌi lÌp, tÌi tr≠Íng Lfich lπi lµ trang s∏ch. nguy‘n h≠ng h∂i c) S«u ri™ng lµ loπi tr∏i qu˝ cÒa mi“n Nam. H≠¨ng vfi n„ h’t s¯c Æ∆c bi÷t, mÔi th¨m ÆÀm, bay r†t xa, l©u tan trong kh´ng kh›. mai v®n tπo 2. DÔng c©u k” Ai lµ g◊ ? giÌi thi÷u v“ c∏c bπn trong lÌp em (ho∆c giÌi thi÷u tıng ng≠Íi trong ∂nh chÙp gia Æ◊nh em). KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ≠Óc ch¯ng ki’n ho∆c tham gia ß“ bµi Em (ho∆c ng≠Íi xung quanh) Æ∑ lµm g◊ Æ” g„p ph«n gi˜ g◊n x„m lµng (Æ≠Íng phË, tr≠Íng h‰c) xanh, sπch, Æãp ? H∑y k” lπi c©u chuy÷n Æ„. GÓi ˝ 1. Nh˜ng hoπt ÆÈng c„ th” em (ho∆c ng≠Íi xung quanh) Æ∑ tham gia Æ” gi˜ cho x„m lµng, Æ≠Íng phË hay tr≠Íng h‰c lu´n lu´n xanh, sπch, Æãp : - TrÂng c©y, ch®m s„c c©y. - D‰n v÷ sinh n¨i Æang sËng vµ h‰c tÀp. - Lµm Æãp n¨i Î vµ c∂nh quan xung quanh. - Ng®n c∂n nh˜ng hµnh ÆÈng ph∏ hoπi vµ lµm ´ nhi‘m m´i tr≠Íng sËng. 58 2. LÀp dµn ˝ c©u chuy÷n Æfinh k” : - MÎ Æ«u c©u chuy÷n : GiÌi thi÷u chung v“ hoπt ÆÈng (ß„ lµ hoπt ÆÈng th≠Íng xuy™n hay kh´ng th≠Íng xuy™n ? MÙc Æ›ch cÒa hoπt ÆÈng lµ g◊ ?). - Di‘n bi’n c©u chuy÷n : C„ th” k” v“ s˘ tham gia cÒa em ho∆c v“ s˘ tham gia cÒa ng≠Íi kh∏c mµ em Æ∑ ch¯ng ki’n. CÙ th” : + TÊ ch¯c hoπt ÆÈng nh≠ th’ nµo ? + Em (hay ng≠Íi kh∏c) gi˜ vai trfl g◊ trong hoπt ÆÈng ? + Nh˜ng chi ti’t nµo Æ∏ng n„i khi tham gia hoπt ÆÈng ? - K’t thÛc c©u chuy÷n : + K’t qu∂ cÒa hoπt ÆÈng. + ≥ ngh‹a cÒa hoπt ÆÈng. 3. D˘a vµo dµn ˝ vıa lÀp, k” c©u chuy÷n mÈt c∏ch sinh ÆÈng. TÜP ßñC ßoµn thuy“n Æ∏nh c∏ (Tr›ch) M∆t trÍi xuËng bi”n nh≠ hfln lˆa S„ng Æ∑ cµi then, Æ™m sÀp cˆa ßoµn thuy“n Æ∏nh c∏ lπi ra kh¨i, C©u h∏t c®ng buÂm cÔng gi„ kh¨i. H∏t rªng : c∏ bπc Bi”n ß´ng l∆ng, C∏ thu Bi”n ß´ng nh≠ Æoµn thoi ß™m ngµy d÷t bi”n mu´n luÂng s∏ng ß’n d÷t l≠Ìi ta, Æoµn c∏ ¨i ! 59 Ta h∏t bµi ca g‰i c∏ vµo, G‚ thuy“n Æ∑ c„ nhfip tr®ng cao, Bi”n cho ta c∏ nh≠ lflng mã Nu´i lÌn ÆÍi ta t˘ buÊi nµo. Sao mÍ, käo l≠Ìi kfip trÍi s∏ng Ta käo xo®n tay chÔm c∏ n∆ng V∂y bπc Æu´i vµng loä rπng Æ´ng L≠Ìi x’p buÂm l™n Æ„n næng hÂng. C©u h∏t c®ng buÂm vÌi gi„ kh¨i, ßoµn thuy“n chπy Æua cÔng m∆t trÍi, M∆t trÍi ÆÈi bi”n nh´ mµu mÌi, Mæt c∏ huy hoµng mu´n d∆m ph¨i. Huy cÀn : Thoi : bÈ phÀn cÒa khung cˆi hay m∏y d÷t Æ” luÂn sÓi trong khi d÷t v∂i. ? 1. ßoµn thuy“n Æ∏nh c∏ ra kh¨i vµo lÛc nµo ? Nh˜ng c©u th¨ nµo cho bi’t Æi“u Æ„ ? 2. ßoµn thuy“n Æ∏nh c∏ trÎ v“ vµo lÛc nµo ? Em bi’t Æi“u Æ„ nhÍ nh˜ng c©u th¨ nµo ? 3. T◊m nh˜ng h◊nh ∂nh n„i l™n vŒ Æãp huy hoµng cÒa bi”n. 4. C´ng vi÷c lao ÆÈng cÒa ng≠Íi Æ∏nh c∏ Æ≠Óc mi™u t∂ Æãp nh≠ th’ nµo ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng Æoπn v®n mi™u t∂ c©y cËi 1. ß‰c dµn ˝ bµi v®n t∂ c©y chuËi ti™u d≠Ìi Æ©y : - GiÌi thi÷u c©y chuËi ti™u. - T∂ bao qu∏t c©y chuËi ti™u. 60 - T∂ c∏c bÈ phÀn cÒa c©y chuËi ti™u (tµu l∏, buÂng chuËi, n∂i chuËi, qu∂ chuËi,...). - N™u lÓi ›ch cÒa c©y chuËi ti™u. 2. D˘a vµo dµn ˝ tr™n, bπn HÂng Nhung d˘ ki’n vi’t bËn Æoπn v®n, nh≠ng ch≠a vi’t Æ≠Óc Æoπn nµo hoµn chÿnh. Em h∑y giÛp bπn vi’t hoµn chÿnh bËn Æoπn v®n nµy (vi’t vµo chÁ c„ d†u [. . .]). ßoπn 1 : [...]. Em th›ch nh†t mÈt c©y chuËi ti™u sai qu∂ trong bÙi chuËi Î g„c v≠Ín. ßoπn 2 : Nh◊n tı xa, c©y chuËi nh≠ mÈt chi’c ´ xanh m∏t r≠Ói. Th©n c©y cao h¨n Æ«u ng≠Íi, m‰c thºng, kh´ng c„ cµnh, chung quanh lµ m†y c©y con Æ¯ng s∏t lπi thµnh bÙi [...]. ßoπn 3 : C©y chuËi c„ nhi“u tµu l∏, c„ tµu Æ∑ giµ kh´, bfi gi„ Æ∏nh r∏ch ngang vµ rÚ xuËng gËc. C∏c tµu l∏ cfln xanh th◊ li“n t†m, to nh≠ c∏i m∏ng n≠Ìc Ûp s†p. Nh˜ng tµu l∏ Î d≠Ìi mµu xanh th…m. Nh˜ng tµu Î tr™n mµu xanh m∏t, nhπt d«n. [...]. ßoπn 4 : [...]. ChuËi c„ ›ch nh≠ th’ n™n bµ em th≠Íng xuy™n ch®m b„n cho chuËi tËt t≠¨i. LUYåN T\ VÄ C¢U Vfi ng˜ trong c©u k” Ai lµ g◊ ? I - NhÀn xät 1. ß‰c c∏c c©u sau : MÈt chfi phÙ n˜ nh◊n t´i c≠Íi, h·i : - Em lµ con nhµ ai mµ Æ’n giÛp chfi chπy muËi th’ nµy ? - Em lµ ch∏u b∏c T˘. Em v“ lµng nghÿ hÃ. Nguy‘n Thfi Ng‰c TÛ 61 2. Trong c∏c c©u tr™n, c©u nµo c„ dπng Ai lµ g◊ ?. 3. X∏c Æfinh vfi ng˜ trong c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 4. Nh˜ng tı ng˜ nµo c„ th” lµm vfi ng˜ trong c©u Ai lµ g◊ ?. II - Ghi nhÌ Trong c©u k” Ai lµ g◊ ? : - Vfi ng˜ Æ≠Óc nËi vÌi chÒ ng˜ bªng tı lµ. - Vfi ng˜ th≠Íng do danh tı (ho∆c cÙm danh tı) tπo thµnh. III - Luy÷n tÀp 1. T◊m c©u k” Ai lµ g◊ ? trong nh˜ng c©u th¨ sau. X∏c Æfinh vfi ng˜ cÒa nh˜ng c©u t◊m Æ≠Óc. a) Ng≠Íi lµ Cha, lµ B∏c, lµ Anh Qu∂ tim lÌn l‰c tr®m dflng m∏u nh·. TË H˜u b) Qu™ h≠¨ng lµ chÔm kh’ ng‰t Cho con trÃo h∏i mÁi ngµy. Qu™ h≠¨ng lµ Æ≠Íng Æi h‰c Con v“ rÓp b≠Ìm vµng bay. ßÁ trung qu©n 2. Ghäp nh˜ng tı ng˜ th›ch hÓp Î cÈt A vÌi cÈt B Æ” tπo thµnh c©u k” Ai lµ g◊ ? A B S≠ tˆ Gµ trËng ßπi bµng Chim c´ng lµ ngh÷ s‹ mÛa tµi ba lµ dÚng s‹ cÒa rıng xanh lµ chÛa s¨n l©m lµ s¯ gi∂ cÒa b◊nh minh 3. DÔng c∏c tı ng˜ d≠Ìi Æ©y Æ” Æ∆t c©u k” Ai lµ g◊ ? : a) lµ mÈt thµnh phË lÌn b) lµ qu™ h≠¨ng cÒa nh˜ng lµn Æi÷u d©n ca quan h‰ c) lµ nhµ th¨ d) lµ nhµ th¨ lÌn cÒa Vi÷t Nam 62 TÜP LÄM V°NI - NhÀn xät T„m tæt tin t¯c 1. ß‰c lπi b∂n tin Vœ v“ cuÈc sËng an toµn (s∏ch Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai, trang 54 - 55) vµ tr∂ lÍi c©u h·i : a) B∂n tin nµy gÂm m†y Æoπn ? b) X∏c Æfinh s˘ vi÷c ch›nh Æ≠Óc n™u Î mÁi Æoπn. T„m tæt mÁi Æoπn bªng mÈt ho∆c hai c©u. c) T„m tæt toµn bÈ b∂n tin. 2. Tı bµi tÀp tr™n, rÛt ra nhÀn xät : a) Th’ nµo lµ t„m tæt tin t¯c ? b) C∏ch t„m tæt tin t¯c. II - Ghi nhÌ 1. T„m tæt tin t¯c ngh‹a lµ tπo ra tin ngæn h¨n nh≠ng v…n th” hi÷n Æ≠Óc nÈi dung ch›nh cÒa tin Æ≠Óc t„m tæt. 2. MuËn t„m tæt mÈt b∂n tin, c«n th˘c hi÷n c∏c vi÷c sau : - ß‰c k‹ Æ” næm v˜ng nÈi dung b∂n tin. - Chia b∂n tin thµnh c∏c Æoπn. - X∏c Æfinh s˘ vi÷c ch›nh Î mÁi Æoπn. - Tu˙ mÙc Æ›ch t„m tæt, c„ th” tr◊nh bµy mÁi s˘ vi÷c ch›nh bªng mÈt, hai c©u ho∆c bªng nh˜ng sË li÷u, tı ng˜ nÊi bÀt. III - Luy÷n tÀp 1. T„m tæt b∂n tin sau Æ©y bªng 3 ho∆c 4 c©u : Vfinh Hπ Long Æ≠Óc t∏i c´ng nhÀn lµ di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi Ngµy 17-11-1994, vfinh Hπ Long l«n Æ«u ti™n Æ≠Óc UNESCO c´ng nhÀn lµ di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi vÌi nh˜ng gi∏ trfi ngoπi hπng v“ th»m m‹, Æfia ch†t, Æa dπng sinh h‰c vµ lfich sˆ - v®n ho∏. 63 S∏u n®m sau, ngµy 29-11-2000, UNESCO lπi c´ng nhÀn vfinh Hπ Long lµ di s∂n thi™n nhi™n v“ Æfia ch†t, Æfia mπo. ß©y lµ khu v˘c c„ c∏c qu∏ tr◊nh Æfia ch†t Æ∆c bi÷t, c„ Æ∆c Æi”m nÊi bÀt v“ Æfia mπo, ÆÂng thÍi lµ khu v˘c c„ c∂nh quan thi™n nhi™n ngoπi hπng vµ c„ gi∏ trfi Æ∆c bi÷t v“ th»m m‹. Chi“u 11-12-2000, tπi Hµ NÈi, BÈ V®n ho∏ - Th´ng tin, U˚ ban Nh©n d©n tÿnh Qu∂ng Ninh vµ U˚ ban QuËc gia UNESCO Vi÷t Nam Æ∑ phËi hÓp tÊ ch¯c h‰p b∏o c´ng bË quy’t Æfinh tr™n cÒa UNESCO. Vi÷c l«n th¯ hai UNESCO c´ng nhÀn vfinh Hπ Long lµ di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi cho th†y r‚ Vi÷t Nam Æ∑ h’t s¯c quan t©m b∂o tÂn vµ ph∏t huy gi∏ trfi cÒa c∏c di s∂n tr™n Æ†t n≠Ìc m◊nh, trong Æ„ c„ vai trfl quan tr‰ng cÒa tÿnh Qu∂ng Ninh. Theo Hoµng Hoa : - Vfinh Hπ Long : vÔng bi”n thuÈc tÿnh Qu∂ng Ninh c„ nhi“u nÛi Æ∏, hang ÆÈng Æãp. - T∏i c´ng nhÀn : c´ng nhÀn th™m mÈt l«n n˜a. - Di s∂n : cÒa c∂i tinh th«n hay vÀt ch†t thÍi tr≠Ìc Æ” lπi. - UNESCO (u-nät-xc´) : TÊ ch¯c Gi∏o dÙc, Khoa h‰c vµ V®n ho∏ cÒa Li™n hÓp quËc. - ßfia ch†t : c∏c lÌp v· tr∏i Æ†t vµ s˘ c†u tπo, sæp x’p cÒa c∏c lÌp †y. - ßfia mπo : d∏ng vŒ b™n ngoµi cÒa v· tr∏i Æ†t. - Ngoπi hπng : c„ gi∏ trfi Æ∆c bi÷t, tr™n t†t c∂ c∏c m¯c gi∏ trfi th´ng th≠Íng. 2. D˘a theo c∏ch tr◊nh bµy bµi b∏o Vœ v“ cuÈc sËng an toµn (Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai, trang 54 - 55), em h∑y vi’t ph«n t„m tæt in ÆÀm cho bµi b∏o V finh Hπ Long Æ≠Óc t∏i c´ng nhÀn lµ di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi. 64 Nh˜ng ng≠Íi qu∂ c∂m 65 YK Tr.66 Tu«n 25 TÜP ßñC Khu†t phÙc t™n c≠Ìp bi”n T™n chÛa tµu †y cao lÌn, vπm vÏ, da l≠ng sπm nh≠ gπch nung. Tr™n m∏ hæn c„ mÈt v’t são chäm d‰c xuËng, træng b÷ch. Hæn uËng læm r≠Óu Æ’n nÁi nhi“u Æ™m nh≠ l™n c¨n loπn „c, ngÂi h∏t nh˜ng bµi ca man rÓ. MÈt l«n, b∏c s‹ Ly - mÈt ng≠Íi nÊi ti’ng nh©n tı - Æ’n th®m b÷nh cho ´ng chÒ qu∏n tr‰. T™n chÛa tµu lÛc †y Æang ™ a bµi h∏t cÚ. H∏t xong, hæn quen l÷ ÆÀp tay xuËng bµn qu∏t m‰i ng≠Íi im. Ai n†y n›n th›t. Ri™ng b∏c s‹ v…n ´n tÂn gi∂ng cho ´ng chÒ qu∏n tr‰ c∏ch trfi b÷nh. ChÛa tµu trıng mæt nh◊n b∏c s‹, qu∏t : 66 - C„ c©m mÂm kh´ng ? B∏c s‹ Æi“m t‹nh h·i : - Anh b∂o t´i ph∂i kh´ng ? Khi t™n chÛa tµu cÙc cªn b∂o "ph∂i", b∏c s‹ n„i : - Anh c¯ uËng r≠Óu m∑i nh≠ th’ th◊ Æ’n ph∂i tËng anh Æi n¨i kh∏c. C¨n t¯c giÀn cÒa t™n c≠Ìp thÀt d˜ dÈi. Hæn Æ¯ng phæt dÀy, rÛt soπt dao ra, l®m l®m ch˘c Æ©m. B∏c s‹ Ly v…n d‚ng dπc vµ qu∂ quy’t : - N’u anh kh´ng c†t dao, t´i quy’t lµm cho anh bfi treo cÊ trong phi™n toµ sæp tÌi. Tr´ng b∏c s‹ lÛc nµy vÌi g∑ kia thÀt kh∏c nhau mÈt trÍi mÈt v˘c. MÈt Æªng th◊ Æ¯c ÆÈ, hi“n tı mµ nghi™m nghfi. MÈt Æªng th◊ nanh ∏c, hung h®ng nh≠ con thÛ d˜ nhËt chuÂng. Hai ng≠Íi g≠Ím g≠Ím nh◊n nhau. RËt cÙc, t™n c≠Ìp bi”n cÛi gªm m∆t, tra dao vµo, ngÂi xuËng, lµu bµu trong cÊ h‰ng. MÈt l∏t sau, b∏c s‹ l™n ng˘a. Tı Æ™m †y, t™n chÛa tµu im nh≠ th„c. Theo Xti-ven-x¨n : - Bµi ca man rÓ : bµi h∏t c„ nÈi dung vµ ©m Æi÷u gÓi c∂nh t≠Óng d∑ man, tµn bπo. - N›n th›t : im b∆t. - G≠Ím g≠Ím : nh◊n kh´ng chÌp mæt vµo ng≠Íi nµo Æ„ vÌi vŒ giÀn d˜, Æe doπ. - Lµu bµu : n„i nh· trong mi÷ng t· vŒ b˘c d‰c, kh„ chfiu. ? 1. T›nh hung h∑n cÒa t™n chÛa tµu (t™n c≠Ìp bi”n) Æ≠Óc th” hi÷n qua nh˜ng chi ti’t nµo ? 2. LÍi n„i vµ cˆ chÿ cÒa b∏c s‹ Ly cho th†y ´ng lµ ng≠Íi nh≠ th’ nµo ? 3. C∆p c©u nµo trong bµi khæc hoπ hai h◊nh ∂nh ÆËi nghfich nhau cÒa b∏c s‹ Ly vµ t™n c≠Ìp bi”n ? 4. V◊ sao b∏c s‹ Ly khu†t phÙc Æ≠Óc t™n c≠Ìp bi”n hung h∑n ? Ch‰n ˝ ÆÛng : a) V◊ b∏c s‹ khoŒ h¨n t™n c≠Ìp bi”n. b) V◊ b∏c s‹ doπ Æ≠a t™n c≠Ìp bi”n ra toµ. c) V◊ b∏c s‹ b◊nh t‹nh vµ c≠¨ng quy’t b∂o v÷ lœ ph∂i. 67 CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Khu†t phÙc t™n c≠Ìp bi”n (tı C¨n t¯c giÀn... Æ’n nh≠ con thÛ d˜ nhËt chuÂng.) (2). a) T◊m nh˜ng ti’ng bæt Æ«u bªng r, d ho∆c gi th›ch hÓp vÌi mÁi ´ trËng : Rıng Æ∑ b∂ng l∂ng thu. Nh˜ng th©n c©y cao l≠ng chıng trÍi khœ khµng th∂ xuËng mÈt chi’c l∏ Ûa. Kh´ng t‹nh l∆ng nÂng nµn mÔi Æ†t bËc h≠¨ng vµ mÔi l∏ ∂i l™n men. Chºng bi’t m≠a tı bao mµ th©n c©y th´ng dπi træng mËc, n¯t nŒ, d«u, c„ nh˜ng v÷t n≠Ìc ch∂y ngoªn ngoÃo. TrÍi Æ¯ng , nh≠ng Æ©u Æ„ v…n ©m ©m mÈt th¯ ti’ng vang r“n, kh´ng thÀt r‚ . Hay lµ gi„ Æ∑ nÊi l™n Î khu ph›a b™n kia ? Theo Tr«n NhuÀn Minh b) ßi“n vµo chÁ trËng ™n hay ™nh ? - Mã rªng : Qu™ mã, B∂o Ninh M... m´ng s„ng bi”n, l... Æ... mπn thuy“n. SÌm chi“u, n≠Ìc xuËng tri“u l... C˘c th©n tı thuÎ mÌi l... ch›n m≠Íi. TË H˜u - C∏i g◊ cao lÌn l... kh... ß¯ng mµ kh´ng t˘a ng∑ k ngay ra ? (Lµ c∏i g◊ ?) LUYåN T\ VÄ C¢U ChÒ ng˜ trong c©u k” Ai lµ g◊ ? I - NhÀn xät ß‰c c∏c c©u sau : a) RuÈng r…y lµ chi’n tr≠Íng CuËc cµy lµ vÚ kh› Nhµ n´ng lµ chi’n s‹ HÀu ph≠¨ng thi Æua vÌi ti“n ph≠¨ng. HÂ Ch› Minh 68 b) Kim ßÂng vµ c∏c bπn anh lµ nh˜ng ÆÈi vi™n Æ«u ti™n cÒa ßÈi ta. 1. Trong c∏c c©u tr™n, nh˜ng c©u nµo c„ dπng Ai lµ g◊ ? 2. X∏c Æfinh chÒ ng˜ trong nh˜ng c©u vıa t◊m Æ≠Óc. 3. ChÒ ng˜ trong c∏c c©u tr™n do nh˜ng tı ng˜ nh≠ th’ nµo tπo thµnh ? II - Ghi nhÌ 1. ChÒ ng˜ trong c©u k” Ai lµ g◊ ? chÿ s˘ vÀt Æ≠Óc giÌi thi÷u, nhÀn Æfinh Î vfi ng˜. 2. ChÒ ng˜ tr∂ lÍi cho c©u h·i : Ai ? ho∆c Con g◊ ?, C∏i g◊ ?. 3. ChÒ ng˜ th≠Íng do danh tı (ho∆c cÙm danh tı) tπo thµnh. III - Luy÷n tÀp 1. ß‰c c∏c c©u sau : - V®n ho∏ ngh÷ thuÀt cÚng lµ mÈt m∆t trÀn. Anh chfi em lµ chi’n s‹ tr™n m∆t trÀn †y. HÂ Ch› Minh - Vıa buÂn mµ lπi vıa vui mÌi th˘c lµ nÁi ni“m b´ng ph≠Óng. Hoa ph≠Óng lµ hoa h‰c trfl. Xu©n di÷u a) T◊m c©u k” Ai lµ g◊ ? b) X∏c Æfinh chÒ ng˜ cÒa c∏c c©u t◊m Æ≠Óc. 2. Ch‰n tı ng˜ th›ch hÓp Î cÈt A ghäp vÌi tı ng˜ Î cÈt B Æ” tπo thµnh c©u k” Ai lµ g◊ ? A B Bπn Lan Ng≠Íi C´ gi∏o TrŒ em lµ t≠¨ng lai cÒa Æ†t n≠Ìc lµ ng≠Íi mã th¯ hai cÒa em lµ ng≠Íi Hµ NÈi lµ vËn qu˝ nh†t 69 3. ß∆t c©u k” Ai lµ g◊ ? vÌi c∏c tı ng˜ sau lµm chÒ ng˜ : - Bπn B›ch V©n - Hµ NÈi - D©n tÈc ta KÕ CHUYåN Nh˜ng chÛ bä kh´ng ch’t Quy-ra-xk™-v›ch 1. D˘a vµo c∏c tranh d≠Ìi Æ©y, k” lπi tıng Æoπn cÒa c©u chuy÷n mÌi Æ≠Óc nghe c´ gi∏o (th«y gi∏o) k” : 1 2 B‰n ph∏t x›t b†t ngÍ x´ng vµo lµng n‰. M†y t™n ph∏t x›t d…n mÈt chÛ bä Æ’n chÁ t™n chÿ huy. 3 4 ß™m h´m sau, lπi lµ mÈt chÛ bä... Sang Æ™m th¯ ba, v…n lµ chÛ bä †y... 70 2. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 3. C©u chuy÷n ca ngÓi ph»m ch†t g◊ Î c∏c chÛ bä ? Tπi sao truy÷n c„ t™n lµ Nh˜ng chÛ bä kh´ng ch’t ? Em thˆ Æ∆t t™n kh∏c cho c©u chuy÷n nµy. TÜP ßñC Bµi th¨ v“ ti”u ÆÈi xe kh´ng k›nh (Tr›ch) Kh´ng c„ k›nh kh´ng ph∂i v◊ xe kh´ng c„ k›nh Bom giÀt, bom rung, k›nh vÏ Æi rÂi Ung dung buÂng l∏i ta ngÂi, Nh◊n Æ†t nh◊n trÍi, nh◊n thºng. Nh◊n th†y gi„ vµo xoa mæt Ææng Th†y con Æ≠Íng chπy thºng vµo tim Th†y sao trÍi vµ ÆÈt ngÈt c∏nh chim Nh≠ sa, nh≠ Ôa vµo buÂng l∏i. 71 Kh´ng c„ k›nh, ı th◊ ≠Ìt ∏o M≠a tu´n, m≠a xËi nh≠ ngoµi trÍi Ch≠a c«n thay, l∏i tr®m c©y sË n˜a M≠a ngıng, gi„ lÔa mau kh´ th´i. Nh˜ng chi’c xe tı trong bom r¨i ß∑ v“ Æ©y h‰p thµnh ti”u ÆÈi G∆p bÃ bπn suËt d‰c Æ≠Íng Æi tÌi Bæt tay nhau qua cˆa k›nh vÏ rÂi. Phπm Ti’n DuÀt : Ti”u ÆÈi : Æ¨n vfi nh· nh†t trong qu©n ÆÈi, th≠Íng gÂm tı 6 Æ’n 12 ng≠Íi. ? 1. Nh˜ng h◊nh ∂nh nµo trong bµi th¨ n„i l™n tinh th«n dÚng c∂m vµ lflng h®ng h∏i cÒa c∏c chi’n s‹ l∏i xe ? 2. T◊nh ÆÂng ch›, ÆÂng ÆÈi cÒa nh˜ng ng≠Íi chi’n s‹ Æ≠Óc th” hi÷n trong nh˜ng c©u th¨ nµo ? 3. H◊nh ∂nh nh˜ng chi’c xe kh´ng c„ k›nh v…n b®ng b®ng ra trÀn gi˜a bom Æπn cÒa kŒ thÔ gÓi cho em c∂m ngh‹ g◊ ? 4. N™u ˝ ngh‹a cÒa bµi th¨. 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp t„m tæt tin t¯c 1. ß‰c c∏c tin sau : a) ß≠Óc s˘ quan t©m cÒa HÈi Khuy’n h‰c ph≠Íng An S¨n (Tam K◊, Qu∂ng Nam), Li™n ÆÈi Thi’u ni™n Ti“n phong HÂ Ch› Minh Tr≠Íng Ti”u h‰c L™ V®n T∏m vıa tÊ ch¯c trao 10 su†t h‰c bÊng cho c∏c bπn h‰c sinh nghÃo h‰c 72 gi·i vµ 12 ph«n quµ cho c∏c bπn c„ hoµn c∂nh Æ∆c bi÷t kh„ kh®n Î lÌp h‰c t◊nh th≠¨ng. CÚng trong dfip nµy, Li™n ÆÈi Æ∑ t∆ng 2 su†t h‰c bÊng cho c∏c bπn Î Tr≠Íng Ti”u h‰c Tam Th®ng. Theo b∏o thi’u ni™n Ti“n Phong b) 236 bπn h‰c sinh ti”u h‰c Æ’n tı nhi“u n≠Ìc kh∏c nhau cÔng sËng chung d≠Ìi mÈt m∏i nhµ †m cÛng : Tr≠Íng QuËc t’ Li™n hÓp quËc (Vπn PhÛc, Hµ NÈi). Tuy mang mµu da vµng, træng, Æen, n©u kh∏c nhau nh≠ng t†t c∂ Æ“u gæn b„ vÌi nhau nh≠ anh em mÈt nhµ. Hªng tu«n, vµo ngµy th¯ s∏u, c∏c bπn tÊ ch¯c buÊi sinh hoπt cÈng ÆÂng vÌi nhi“u hoπt ÆÈng l› thÛ : t˘ giÌi thi÷u, sinh hoπt chÒ Æ“, ch¨i trfl ch¨i,... MÁi n®m mÈt l«n, Tr≠Íng QuËc t’ Li™n hÓp quËc tÊ ch¯c hÈi chÓ. C∏c bπn h‰c sinh sœ t˘ lµm c∏c s∂n ph»m vµ b∏n tπi hÈi chÓ. SË ti“n thu Æ≠Óc, c∏c bπn gˆi t∆ng ch≠¨ng tr◊nh Ph…u thuÀt nÙ c≠Íi. Theo b∏o thi’u ni™n Ti“n Phong 2. Em h∑y t„m tæt mÈt trong c∏c tin tr™n bªng mÈt ho∆c hai c©u. 3. D˘a vµo c∏ch Æ≠a tin nh≠ tr™n, em h∑y vi’t mÈt tin v“ hoπt ÆÈng cÒa chi ÆÈi, li™n ÆÈi hay cÒa tr≠Íng mµ em Æang h‰c (ho∆c tin v“ hoπt ÆÈng cÒa th´n x„m, ph≠Íng x∑ mµ em Æang Î) ; sau Æ„ t„m tæt tin †y bªng mÈt ho∆c hai c©u. LUYåN T\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : DÚng c∂m 1. T◊m nh˜ng tı cÔng ngh‹a vÌi tı dÚng c∂m trong c∏c tı d≠Ìi Æ©y : Gan dπ, th©n thi’t, hoµ thuÀn, hi’u th∂o, anh hÔng, anh dÚng, ch®m chÿ, l‘ phäp, chuy™n c«n, can Æ∂m, can tr≠Íng, gan g„c, gan l◊, tÀn tu˛, th∏o v∏t, th´ng minh, bπo gan, qu∂ c∂m. 73 2. Ghäp tı dÚng c∂m vµo tr≠Ìc ho∆c sau tıng tı ng˜ d≠Ìi Æ©y Æ” tπo thµnh nh˜ng cÙm tı c„ ngh‹a : Tinh th«n, hµnh ÆÈng, x´ng l™n, ng≠Íi chi’n s‹, n˜ du k›ch, em bä li™n lπc, nhÀn khuy’t Æi”m, c¯u bπn, chËng lπi c≠Íng quy“n, tr≠Ìc kŒ thÔ, n„i l™n s˘ thÀt. 3. T◊m tı (Î cÈt A) phÔ hÓp vÌi lÍi gi∂i ngh‹a (Î cÈt B) : A B gan dπ gan g„c gan l◊ (chËng ch‰i) ki™n c≠Íng, kh´ng lÔi b≠Ìc gan Æ’n m¯c tr¨ ra, kh´ng cfln bi’t sÓ lµ g◊ kh´ng sÓ nguy hi”m 4. T◊m tı ng˜ trong ngo∆c Æ¨n hÓp vÌi mÁi chÁ trËng Î Æoπn v®n sau : Anh Kim ßÂng lµ mÈt ... r†t ... . Tuy kh´ng chi’n Æ†u Î ..., nh≠ng nhi“u khi Æi li™n lπc, anh cÚng g∆p nh˜ng gi©y phÛt h’t s¯c ... . Anh Æ∑ hi sinh, nh≠ng ... s∏ng cÒa anh v…n cfln m∑i m∑i. (can Æ∂m, ng≠Íi li™n lπc, hi”m nghÃo, t†m g≠¨ng, m∆t trÀn) 74 TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng mÎ bµi trong bµi v®n mi™u t∂ c©y cËi 1. D≠Ìi Æ©y lµ hai Æoπn c„ th” dÔng Æ” mÎ Æ«u bµi v®n t∂ c©y hÂng nhung. Hai c∏ch mÎ bµi †y c„ g◊ kh∏c nhau ? a) V≠Ín nhµ em c„ mÈt c©y hÂng nhung kh´ng bi’t trÂng tı n®m nµo. b) MÔa xu©n Æ’n, hoa trong v≠Ín nhµ em Æua nhau khoe sæc. Hoa nµo cÚng Æãp, nh≠ng Æãp h¨n c∂ lµ c©y hoa hÂng nhung. C©y hoa nµy ´ng em trÂng tı lÛc nµo em cÚng kh´ng nhÌ r‚, nh≠ng n„ lµ c©y hoa mµ em y™u qu˝ nh†t. 2. D˘a vµo nh˜ng gÓi ˝ d≠Ìi Æ©y, h∑y vi’t Æoπn mÎ bµi (theo c∏ch mÎ bµi gi∏n ti’p) cho bµi v®n t∂ c©y ph≠Óng, c©y hoa mai ho∆c c©y dıa : a) C©y ph≠Óng v‹ trÂng gi˜a s©n tr≠Íng em. b) Tr≠Ìc s©n nhµ, ba em trÂng mÈt c©y hoa mai. c) ß«u x„m c„ mÈt c©y dıa. 3. Quan s∏t mÈt c©y mµ em y™u th›ch vµ cho bi’t : a) C©y Æ„ lµ c©y g◊ ? b) C©y Æ≠Óc trÂng Î Æ©u ? c) C©y do ai trÂng, trÂng vµo dfip nµo (ho∆c : do ai mua, mua vµo dfip nµo) ? d) ƒn t≠Óng chung cÒa em khi nh◊n c©y Æ„ th’ nµo ? 4. D˘a vµo c∏c c©u tr∂ lÍi Î tr™n, em h∑y vi’t mÈt Æoπn mÎ bµi, giÌi thi÷u chung v“ c©y mµ em Æfinh t∂. 75 YK Tr.76 Tu«n 26 TÜP ßñC Thæng bi”n M∆t trÍi l™n cao d«n. Gi„ Æ∑ bæt Æ«u mπnh. Gi„ l™n, n≠Ìc bi”n cµng d˜. Kho∂ng m™nh m´ng «m ‹ cµng lan rÈng m∑i vµo. Bi”n c∂ muËn nuËt t≠¨i con Æ™ m·ng manh nh≠ con mÀp ÆÌp con c∏ chim nh· bä. MÈt ti’ng µo d˜ dÈi. Nh≠ mÈt Æµn c∏ voi lÌn, s„ng trµo qua nh˜ng c©y vãt cao nh†t, vÙt vµo th©n Æ™ rµo rµo. MÈt cuÈc vÀt lÈn d˜ dÈi di‘n ra. MÈt b™n lµ bi”n, lµ gi„, trong mÈt c¨n giÀn d˜ Æi™n cuÂng. MÈt b™n lµ hµng ngµn ng≠Íi vÌi hai bµn tay vµ nh˜ng dÙng cÙ th´ s¨, vÌi tinh th«n quy’t t©m chËng gi˜. MÈt ti’ng reo to nÊi l™n, rÂi «m «m, h¨n hai chÙc thanh ni™n c∂ nam l…n n˜, mÁi ng≠Íi v∏c mÈt v∏c cÒi vãt, nh∂y xuËng dflng n≠Ìc Æang cuËn d˜. H‰ kho∏c vai nhau thµnh mÈt sÓi d©y dµi, l†y th©n m◊nh ng®n dflng n≠Ìc m∆n. N≠Ìc quÀt vµo m∆t, vµo ng˘c, trµo qua Æ«u hµng rµo sËng. H‰ ngÙp 76 xuËng, trÂi l™n, ngÙp xuËng. Trong Æ∏m thanh ni™n xung k›ch, c„ ng≠Íi ng∑, c„ ng≠Íi ngπt. Nh≠ng nh˜ng bµn tay kho∏c vai nhau v…n c¯ng nh≠ sæt, vµ th©n h◊nh h‰ cÈt ch∆t l†y nh˜ng c‰c tre Æ„ng chæc, dŒo nh≠ ch∑o. T„c dµi c∏c c´ qu†n ch∆t vµo cÊ c∏c cÀu con trai, mÂ h´i nh≠ suËi, hoµ l…n vÌi n≠Ìc ch∏t m∆n. ß∏m ng≠Íi kh´ng sÓ ch’t Æ∑ c¯u Æ≠Óc qu∑ng Æ™ sËng lπi. Theo Chu v®n : - MÀp : c∏ mÀp (n„i tæt). - C©y vãt : c©y sËng Î rıng n≠Ìc m∆n, l∏ dµy vµ nhΩn. - Xung k›ch : Æi Æ«u lµm nh˜ng nhi÷m vÙ kh„ kh®n, gay go nh†t. - Ch∑o : d©y thıng to, r†t b“n. ? 1. CuÈc chi’n Æ†u gi˜a con ng≠Íi vÌi c¨n b∑o bi”n Æ≠Óc mi™u t∂ theo tr◊nh t˘ nh≠ th’ nµo ? 2. T◊m nh˜ng tı ng˜, h◊nh ∂nh (trong Æoπn 1) n„i l™n s˘ Æe doπ cÒa c¨n b∑o bi”n. 3. CuÈc t†n c´ng d˜ dÈi cÒa c¨n b∑o bi”n Æ≠Óc mi™u t∂ nh≠ th’ nµo Î Æoπn 2 ? 4. Nh˜ng tı ng˜, h◊nh ∂nh nµo (trong Æoπn 3) th” hi÷n lflng dÚng c∂m, s¯c mπnh vµ chi’n thæng cÒa con ng≠Íi tr≠Ìc c¨n b∑o bi”n ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Thæng bi”n (tı Æ«u Æ’n quy’t t©m chËng gi˜.) (2). ßi“n vµo chÁ trËng : a) l hay n ? Tı xa nh◊n ...πi, c©y gπo sıng s˜ng nh≠ mÈt th∏p ÆÃn khÊng ...Â. Hµng ngµn b´ng hoa lµ hµng ngµn ng‰n ...ˆa hÂng t≠¨i. Hµng ngµn bÛp ...‚n lµ hµng ngµn ∏nh ...’n trong xanh. T†t c∂ Æ“u ...„ng ...∏nh, ...ung ...inh trong ...æng. Chµo mµo, s∏o sÀu, s∏o Æen, Æµn Æµn ...Ú ...Ú bay Æi bay v“, l≠Ón ...™n ...≠Ón xuËng. Theo VÚ TÛ Nam 77 b) Ti’ng c„ v«n in hay inh ? - lung ... - th«m ... - gi˜ ... - l∆ng ... - b◊nh ... - h‰c ... - nh≠Íng ... - gia ... - rung ... - th´ng ... LUYåN T\ VÄ C¢U Luy÷n tÀp v“ c©u k” Ai lµ g◊ ? 1. T◊m c©u k” Ai lµ g◊ ? vµ n™u t∏c dÙng cÒa mÁi c©u (dÔng Æ” giÌi thi÷u hay nhÀn Æfinh v“ s˘ vÀt) : a) Nguy‘n Tri Ph≠¨ng lµ ng≠Íi Thıa Thi™n. Hoµng Di÷u qu™ Î Qu∂ng Nam. C∂ hai ´ng Æ“u kh´ng ph∂i lµ ng≠Íi Hµ NÈi. Nh≠ng c∏c ´ng Æ∑ anh dÚng hi sinh b∂o v÷ thµnh Hµ NÈi trong hai cuÈc chi’n Æ†u gi˜ thµnh n®m 1873 vµ 1882. ô trung t©m Hµ NÈi ngµy nay c„ hai Æ≠Íng phË Æãp mang t™n hai ´ng. b) §ng N®m lµ d©n ngÙ c≠ cÒa lµng nµy. HÂi ´ng mÌi ra chfli vfit, ´ng tr«m l∆ng nh≠ mÈt chi’c b„ng. Theo L™ Th’ ng˜ c) Tµu nµo c„ hµng c«n bËc l™n lµ c«n trÙc v≠¨n tÌi. C«n trÙc lµ c∏nh tay k◊ di÷u cÒa c∏c chÛ c´ng nh©n. Theo Phong thu 78 Hoµng Di÷u Nguy‘n Tri Ph≠¨ng 2. X∏c Æfinh chÒ ng˜, vfi ng˜ trong mÁi c©u Ai lµ g◊ ? em vıa t◊m Æ≠Óc. 3. C„ l«n, em cÔng mÈt sË bπn trong lÌp Æ’n th®m bπn Hµ bfi Ëm. Em giÌi thi÷u vÌi bË mã bπn Hµ tıng ng≠Íi trong nh„m. H∑y vi’t mÈt Æoπn v®n ngæn k” lπi chuy÷n Æ„, trong Æoπn v®n c„ sˆ dÙng c©u k” Ai lµ g◊ ?. KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Æ‰c ß“ bµi K” lπi mÈt c©u chuy÷n n„i v“ lflng dÚng c∂m mµ em Æ∑ Æ≠Óc nghe ho∆c Æ≠Óc Æ‰c. GÓi ˝ 1. NhÌ lπi nh˜ng bµi em Æ∑ h‰c n„i v“ lflng dÚng c∂m : - DÚng c∂m trong chi’n Æ†u : ChÛ bä li™n lπc dÚng c∂m trong bµi th¨ L≠Óm cÒa TË H˜u (Ti’ng Vi÷t 2, tÀp hai) ; C∏c chi’n s‹ nh· tuÊi xin Æ≠Óc Î lπi chi’n khu, sΩn sµng chi’n Æ†u hi sinh v◊ TÊ quËc (ô lπi vÌi chi’n khu - Ti’ng Vi÷t 3, tÀp hai) ; B∏c s‹ ß∆ng V®n Ng˜ khi Æ∑ g«n 60 tuÊi v…n l™n Æ≠Íng ra m∆t trÀn Æ” ch˜a b÷nh cho bÈ ÆÈi, t˘ ti™m thˆ vµo c¨ th” m◊nh Æ” ki”m nghi÷m loπi thuËc mÌi Æ≠Óc s∏ng ch’ (Ng≠Íi tr› th¯c y™u n≠Ìc - Ti’ng Vi÷t 3, tÀp hai),... - DÚng c∂m trong Æ†u tranh chËng thi™n tai : ßÈi thanh ni™n xung k›ch lÀp thµnh hµng rµo sËng Æ” c¯u con Æ™ kh·i vÏ (Thæng bi”n - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp hai). - DÚng c∂m trong Æ†u tranh v◊ lœ ph∂i : Tr«n QuËc To∂n li“u ch’t xuËng thuy“n rÂng Æ” xin vua kh´ng cho gi∆c Nguy™n m≠Ón Æ≠Íng, xin vua cho Æ∏nh gi∆c (B„p n∏t qu∂ cam - Ti’ng Vi÷t 2, tÀp hai) ; T´ Hi’n Thµnh ki™n quy’t kh´ng nhÀn vµng bπc, kh´ng sÓ ng≠Íi quy“n th’, kh´ng v◊ t◊nh ri™ng mµ lµm Æi“u sai tr∏i (MÈt ng≠Íi ch›nh tr˘c - Ti’ng V i÷t 4, tÀp mÈt). - DÚng c∂m trong Æ†u tranh vÌi b∂n th©n m◊nh : An-Ær©y-ca nhÀn lÁi vÌi mã vµ t˘ tr∏ch m◊nh m∂i ch¨i, kh´ng kfip mua thuËc cho ´ng (NÁi dªn v∆t cÒa An-Ær©y-ca - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt). 79