Sách Giáo Khoa Lịch Sử Và Địa Lí Lớp 5

🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Sách Giáo Khoa Lịch Sử Và Địa Lí Lớp 5 Ebooks Nhóm Zalo Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O NGUYÔN ANH DòNG (Chñ biªn) NGUYÔN H÷U CHÝ -trÇn viÕt lðu NGUYÔN TUYÕT NGA -NGUYÔN MINH PH¦¥NG PH¹M THÞ SEN (T¸i b¶n lÇn thø t¸m) NHµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NGðT NG¤ TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng Biªn tËp lÇn ®Çu : n«ng thÞ huÖ - nguyÔn my lª nguyÔn viÖt Hðng - hoµng c«ng dòng Biªn tËp t¸i b¶n : ®µo tiÕn thi ThiÕt kÕ s¸ch vµ tr×nh bµy b×a : bïi quang tuÊn Biªn vÏ b¶n ®å : trÞnh minh hïng (phÇn §Þa lÝ) Cï ®øc nghÜa (phÇn LÞch sö) Söa b¶n in : Phßng söa b¶n in (NXB gi¸o dôc t¹i hµ néi) ChÕ b¶n : c«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam - Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Trong s¸ch cã sö dông mét sè ¶nh tð liÖu cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, B¸o Nh©n d©n, B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt Nam , B¶o tµng LÞch sö ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n V¨n NghÖ Thµnh phè Hå ChÝ Minh lÞch sö vµ ®Þa lÝ 5 M· sè : 1H505T4 In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm. In t¹i C«ng ti cæ phÇn in ................... Sè in : ............. Sè XB : 01 -2014/CXB/99 -1062/GD. In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng ... n¨m 2014. LÞCH Sö 3 H¥N T¸M mð¬i n¨m chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc vµ ®« hé (1858 - 1945) Ngµy 1 - 9 - 1858, thùc d©n Ph¸p næ sóng më ®Çu cuéc x©m lðîc nðíc ta vµ tõng bðíc x©m chiÕm, biÕn nðíc ta thµnh thuéc ®Þa cña chóng. Tõ ®ã ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, nh©n d©n ta ®· kiªn cðêng ®Êu tranh chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc vµ ®« hé, quyÕt giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc. Bµi 1 “B×nh t©y ®¹i nguyªn so¸i” trð¬ng ®Þnh Ngay sau khi thùc d©n Ph¸p x©m lðîc nðíc ta, nh©n d©n Nam K× ®· ®øng lªn chèng Ph¸p, tiªu biÓu lµ c¸c cuéc khëi nghÜa cña Trð¬ng §Þnh, Hå Hu©n NghiÖp, NguyÔn H÷u Hu©n, Vâ Duy Dð¬ng, NguyÔn Trung Trùc,… trong ®ã lín nhÊt lµ phong trµo kh¸ng chiÕn dðíi sù chØ huy cña Trð¬ng §Þnh. Trð¬ng §Þnh quª ë B×nh S¬n (nay thuéc huyÖn S¬n TÞnh), Qu¶ng Ng·i, sau theo cha vµo lËp nghiÖp ë T©n An. Trð¬ng §Þnh chiªu mé nghÜa binh ®¸nh Ph¸p ngay khi chóng võa tÊn c«ng Gia §Þnh (1859). N¨m 1862, gi÷a lóc nghÜa qu©n Trð¬ng §Þnh ®ang thu ®ðîc th¾ng lîi lµm cho thùc d©n Ph¸p hoang mang lo sî th× triÒu ®×nh nhµ NguyÔn kÝ hoµ ðíc, nhðêng ba tØnh miÒn §«ng Nam K× cho thùc d©n Ph¸p. Vua ban lÖnh xuèng, buéc Trð¬ng §Þnh ph¶i gi¶i t¸n nghÜa binh vµ ®i nhËn chøc Lnh binh ë An Giang. NhËn ®ðîc lÖnh, Trð¬ng §Þnh b¨n kho¨n, suy nghÜ rÊt nhiÒu : lµm quan th× ph¶i tu©n lÖnh vua, nÕu kh«ng sÏ ph¶i chÞu téi ph¶n nghÞch ; nhðng d©n chóng vµ nghÜa qu©n kh«ng muèn gi¶i t¸n lùc lðîng, mét lßng mét d¹ tiÕp tôc kh¸ng chiÕn. Gi÷a lÖnh vua vµ ý d©n, Trð¬ng §Þnh chða biÕt lµm thÕ nµo cho ph¶i. -§iÒu g× khiÕn Trð¬ng §Þnh ph¶i b¨n kho¨n, suy nghÜ ? Trong khi ®ã, chØ huy nghÜa qu©n ®ãng ë T©n An lµ Phan TuÊn Ph¸t 4 truyÒn thð ®i kh¾p n¬i, suy t«n Trð¬ng §Þnh lµm chñ so¸i. §Ò xuÊt ®ã ®ðîc d©n chóng vµ nghÜa qu©n ñng hé ; hä lµm lÔ, t«n Trð¬ng §Þnh lµm “B×nh T©y §¹i nguyªn so¸i”. C¶m kÝch trðíc niÒm tin yªu cña nghÜa qu©n vµ d©n chóng, Trð¬ng §Þnh ® ë l¹i cïng nh©n d©n chèng giÆc. Trð¬ng §Þnh ®ðîc suy t«n “ B×nh T©y §¹i nguyªn so¸i” “§¹i nguyªn so¸i” Trð¬ng §Þnh ® phÊt cao cê “B×nh T©y”, chØ huy hµng ngh×n nghÜa qu©n ho¹t ®éng chèng thùc d©n Ph¸p. N¨m 1862, triÒu ®×nh nhµ NguyÔn kÝ hoµ ðíc, nhðêng ba tØnh miÒn §«ng Nam K× cho thùc d©n Ph¸p. TriÒu ®×nh ra lÖnh cho Trð¬ng §Þnh ph¶i gi¶i t¸n lùc lðîng kh¸ng chiÕn nhðng Trð¬ng §Þnh kiªn quyÕt cïng nh©n d©n chèng qu©n x©m lðîc. Chó thÝch - “B×nh T©y §¹i nguyªn so¸i” : ngðêi cã chøc cao nhÊt, chØ huy qu©n ®éi ®¸nh T©y (Ph¸p). - Nam K× : chØ phÇn ®Êt phÝa nam ViÖt Nam tõ Biªn Hoµ vµo ®Õn Hµ Tiªn, gåm ba tØnh miÒn §«ng (Biªn Hoµ, Gia §Þnh, §Þnh Tðêng) vµ ba tØnh miÒn T©y (VÜnh Long, An Giang, Hµ Tiªn). - T©n An : thuéc tØnh Gia §Þnh (nay thuéc tØnh Long An). - Lsnh binh : chøc quan vâ thêi nhµ NguyÔn, chØ huy qu©n ®éi ë mét tØnh. - Téi ph¶n nghÞch : téi chèng l¹i nhµ vua. Theo luËt ph¸p phong kiÕn, téi ph¶n nghÞch lµ téi nÆng nhÊt. 5 C©u hái 1. Em hy nªu nh÷ng b¨n kho¨n, suy nghÜ cña Trð¬ng §Þnh khi nhËn ®ðîc lÖnh vua. 2. Em hy cho biÕt t×nh c¶m cña nh©n d©n ®èi víi Trð¬ng §Þnh. 3. Trð¬ng §Þnh ® lµm g× ®Ó ®¸p l¹i lßng tin yªu cña nh©n d©n ? Bµi 2 nguyÔn trðêng té mong muèn Canh t©n ®Êt nðíc Trðíc sù x©m lðîc cña thùc d©n Ph¸p, mét sè nhµ nho yªu nðíc nhð NguyÔn Lé Tr¹ch, Ph¹m Phó Thø, NguyÔn Trðêng Té,… chñ trð¬ng canh t©n ®Êt nðíc ®Ó ®ñ søc tù lËp, tù cðêng. NguyÔn Trðêng Té quª ë NghÖ An. Thuë nhá, «ng th«ng minh hiÓu biÕt h¬n ngðêi, ®ðîc d©n trong vïng gäi lµ “Tr¹ng Té”. N¨m 1860, NguyÔn Trðêng Té ®ðîc sang Ph¸p. Trong nh÷ng n¨m ë Ph¸p, «ng chó ý quan s¸t, t×m hiÓu sù giµu cã, v¨n minh cña nðíc Ph¸p ®Ó t×m c¸ch ®ða nðíc nhµ tho¸t khái c¶nh nghÌo ®ãi, l¹c hËu. VÒ nðíc, NguyÔn Trðêng Té tr×nh lªn vua Tù §øc nhiÒu b¶n ®iÒu trÇn, bµy tá mong muèn lµm cho ®Êt nðíc giµu m¹nh. ¤ng ®Ò nghÞ më réng quan hÖ ngo¹i giao víi nhiÒu nðíc, th«ng thð¬ng víi thÕ giíi, thuª ngðêi nðíc ngoµi ®Õn gióp nh©n d©n ta khai th¸c c¸c nguån lîi vÒ biÓn, rõng, ®Êt ®ai, kho¸ng s¶n ; më c¸c trðêng d¹y ®ãng tµu, ®óc sóng, sö dông m¸y mãc,… 6 NguyÔn Trðêng Té -Theo em, qua nh÷ng ®Ò nghÞ nªu trªn, NguyÔn Trðêng Té mong muèn ®iÒu g× ? Vua quan nhµ NguyÔn kh«ng hiÓu biÕt t×nh h×nh c¸c nðíc trªn thÕ giíi vµ còng kh«ng muèn cã nh÷ng thay ®æi trong nðíc. VÝ dô, khi nghe kÓ vÒ chuyÖn ®Ìn ®iÖn kh«ng cã dÇu vÉn s¸ng, xe ®¹p (hai b¸nh) vÉn ch¹y b¨ng b¨ng mµ kh«ng ®æ, hä cho ®ã lµ sù bÞa ®Æt. Trðíc nh÷ng ®Ò nghÞ canh t©n cña NguyÔn Trðêng Té, c¸c quan trong triÒu cã nhiÒu ý kiÕn tr¸i ngðîc nhau. Vua Tù §øc cho r»ng kh«ng cÇn nghe theo NguyÔn Trðêng Té, bëi : nh÷ng phð¬ng ph¸p cò ® ®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn quèc gia råi. Cuèi cïng, nh÷ng ®Ò nghÞ canh t©n ®Êt nðíc cña NguyÔn Trðêng Té kh«ng ®ðîc thùc hiÖn. MÆc dï vËy, ngðêi ®êi sau vÉn kÝnh träng «ng, coi «ng lµ ngðêi hiÓu biÕt s©u réng, cã lßng yªu nðíc vµ mong muèn d©n giµu, nðíc m¹nh. -T¹i sao NguyÔn Trðêng Té ®ðîc ngðêi ®êi sau kÝnh träng ? NguyÔn Trðêng Té ®r nhiÒu lÇn ®Ò nghÞ canh t©n ®Êt nðíc. Nhðng nh÷ng ®Ò nghÞ cña «ng kh«ng ®ðîc vua quan nhµ NguyÔn nghe theo vµ thùc hiÖn. Chó thÝch -Canh t©n : tõ bá nh÷ng c¸ch lµm cò, l¹c hËu, thùc hiÖn c¸ch lµm míi ®Ó ®¹t ®ðîc sù ph¸t triÓn tèt ®Ñp h¬n. -B¶n ®iÒu trÇn : b¶n ý kiÕn (hay b¶n hiÕn kÕ) tr×nh lªn vua. C©u hái 1. Hy nªu nh÷ng ®Ò nghÞ canh t©n ®Êt nðíc cña NguyÔn Trðêng Té. 2. Vua quan nhµ NguyÔn cã ý kiÕn nhð thÕ nµo ®èi víi nh÷ng ®Ò nghÞ cña NguyÔn Trðêng Té ? 7 Bµi 3 Cuéc ph¶n c«ng ë kinh thµnh huÕ N¨m 1884, triÒu ®×nh HuÕ kÝ hiÖp ðíc c«ng nhËn quyÒn ®« hé cña thùc d©n Ph¸p trªn toµn bé nðíc ta, nhðng nh©n d©n kh«ng chÞu khuÊt phôc. Trong c¸c quan l¹i cña triÒu ®×nh cã hai ph¸i : ph¸i chñ hoµ, chñ trð¬ng thð¬ng thuyÕt víi Ph¸p vµ ph¸i chñ chiÕn, ®¹i diÖn lµ T«n ThÊt ThuyÕt, chñ trð¬ng cïng nh©n d©n tiÕp tôc chiÕn ®Êu chèng Ph¸p, giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc. §Ó chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn l©u dµi, T«n ThÊt ThuyÕt cho lËp c¸c c¨n cø ë vïng rõng nói tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn Thanh Ho¸. ¤ng cßn lËp c¸c ®éi nghÜa binh ngµy ®ªm luyÖn tËp, s½n sµng ®¸nh Ph¸p. Khi biÕt tin T«n ThÊt ThuyÕt chuÈn bÞ chèng Ph¸p, tðíng Ph¸p kÐo qu©n tõ B¾c K× vµo HuÕ, cho mêi T«n ThÊt ThuyÕt ®Õn gi¶ vê häp ®Ó b¾t «ng. ¤ng c¸o bÖnh kh«ng ®Õn. Tðíng Ph¸p yªu cÇu bÞ bÖnh còng ph¶i cã mÆt. Trðíc sù uy hiÕp cña kÎ thï, T«n ThÊt ThuyÕt quyÕt ®Þnh næ sóng trðíc ®Ó giµnh thÕ chñ ®éng. §ªm mång 4 Sóng “thÇn c«ng” thêi NguyÔn r¹ng s¸ng mång 5 - 7 - 1885, trong c¶nh khuya v¾ng lÆng cña kinh thµnh HuÕ, bçng cã tiÕng sóng “thÇn c«ng” næ rÇm trêi, löa ch¸y s¸ng rùc. §ã lµ cuéc tÊn c«ng vµo ®ån Mang C¸ vµ toµ Kh©m sø Ph¸p cña c¸c ®¹o qu©n theo lÖnh cña T«n ThÊt ThuyÕt. BÞ ®¸nh bÊt ngê, qu©n Ph¸p v« cïng bèi rèi. Nhðng nhê cã ðu thÕ vÒ vò khÝ, chóng ra søc cè thñ, ®Õn gÇn s¸ng th× ®¸nh tr¶ l¹i. Qu©n giÆc tiÕn vµo kinh thµnh, mÆc søc giÕt ngðêi, cðíp cña vµ tµn ph¸. Trðíc t×nh h×nh ®ã, T«n ThÊt ThuyÕt ®ða vua Hµm Nghi vµ ®oµn tuú tïng lªn vïng rõng nói Qu¶ng TrÞ ®Ó tiÕp tôc kh¸ng chiÕn. T¹i ®©y, T«n ThÊt ThuyÕt lÊy danh nghÜa vua Hµm Nghi, ra ChiÕu CÇn vð¬ng kªu gäi nh©n d©n c¶ nðíc ®øng lªn gióp vua cøu nðíc. 8 Hµm Nghi T«n ThÊt ThuyÕt Tõ ®ã, mét phong trµo chèng Ph¸p bïng lªn m¹nh mÏ trong c¶ nðíc, ®ã lµ phong trµo CÇn vð¬ng mµ tiªu biÓu lµ c¸c cuéc khëi nghÜa : Ba §×nh (Thanh Ho¸) do Ph¹m Bµnh - §inh C«ng Tr¸ng l·nh ®¹o, B·i SËy (Hðng Yªn) do NguyÔn ThiÖn ThuËt l·nh ®¹o, Hð¬ng Khª (Hµ TÜnh) do Phan §×nh Phïng l·nh ®¹o. -Em cã biÕt trðêng häc, ®ðêng phè nµo mang tªn c¸c nh©n vËt lÞch sö cña phong trµo CÇn vð¬ng ? N¨m 1885, sau cuéc ph¶n c«ng ë kinh thµnh HuÕ, T«n ThÊt ThuyÕt ®ða vua Hµm Nghi lªn vïng rõng nói Qu¶ng TrÞ, ra ChiÕu CÇn vð¬ng. Tõ ®ã, bïng næ mét phong trµo chèng Ph¸p m¹nh mÏ kÐo dµi ®Õn cuèi thÕ kØ XIX, gäi lµ phong trµo CÇn vð¬ng. Chó thÝch -Sóng “thÇn c«ng” : lo¹i sóng hiÖn ®¹i nhÊt cña nðíc ta thêi bÊy giê, cã søc c«ng ph¸ lín nªn ®ðîc phong lµ “thÇn”, ý nãi sóng cã søc m¹nh nhð thÇn. -§ån Mang C¸ : n¬i ®ãng qu©n cña Ph¸p, gÇn s¸t víi kinh thµnh HuÕ. -Toµ Kh©m sø : n¬i lµm viÖc cña quan chøc ngðêi Ph¸p ®øng ®Çu bé m¸y cai trÞ ë Trung K×. -CÇn vð¬ng : gióp vua cøu nðíc. C©u hái 1. Em hy kÓ l¹i cuéc ph¶n c«ng ë kinh thµnh HuÕ. 2. ChiÕu CÇn vð¬ng cã t¸c dông g× ? 9 Bµi 4 x· héi ViÖt Nam cuèi thÕ kØ xix - ®Çu thÕ kØ xx Vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX, sau khi dËp t¾t phong trµo ®Êu tranh vò trang cña nh©n d©n ta, thùc d©n Ph¸p ®Æt ¸ch thèng trÞ vµ t¨ng cðêng bãc lét, v¬ vÐt tµi nguyªn ®Êt nðíc ta. Chóng ®Èy m¹nh khai th¸c kho¸ng s¶n, nhÊt lµ than ë Hßn Gai (Qu¶ng Ninh), thiÕc ë TÜnh Tóc (Cao B»ng), b¹c ë Ng©n S¬n (B¾c K¹n), vµng ë Bång Miªu (Qu¶ng Nam),… ®Ó chë vÒ Ph¸p hay b¸n cho c¸c nðíc kh¸c. C¸c nhµ m¸y ®iÖn, nðíc, xi m¨ng, dÖt,… ®ðîc x©y dùng ®Ó sö dông nguån nh©n c«ng rÎ m¹t ë nðíc ta, nh»m s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng thu li lín hoÆc phôc vô sinh ho¹t cña ngðêi Ph¸p t¹i ViÖt Nam. Chóng cðíp ®Êt cña n«ng d©n, lËp ®ån ®iÒn trång cao su, chÌ, cµ phª…; ®ång thêi hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ®ðîc x©y dùng. LÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam cã ®ðêng « t«, ®ðêng xe löa. Ga Hµ Néi (n¨m 1900) -Nªu nh÷ng biÓu hiÖn míi vÒ kinh tÕ ë nðíc ta cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. 10 Phè Trµng TiÒn (Hµ Néi) n¨m 1905 Sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh kinh tÕ míi ® lµm cho x héi ViÖt Nam cã nhiÒu thay ®æi. Mét sè ngðêi lµm ¨n ph¸t ®¹t ® trë thµnh chñ xðëng hoÆc nhµ bu«n lín. Bé m¸y cai trÞ thuéc ®Þa h×nh thµnh ; thµnh thÞ ph¸t triÓn, bu«n b¸n më mang ® lµm xuÊt hiÖn tÇng líp viªn chøc, trÝ thøc, chñ xðëng nhá,… C¸c nhµ m¸y, hÇm má, ®ån ®iÒn,… thu hót hµng v¹n n«ng d©n mÊt ruéng ®Êt, nghÌo ®ãi vµo lµm viÖc vµ trë thµnh c«ng nh©n. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX, nðíc ta cã kho¶ng 10 v¹n c«ng nh©n. Trðíc ®©y, trong x héi ViÖt Nam chñ yÕu cã ®Þa chñ phong kiÕn vµ n«ng d©n. Tõ cuèi thÕ kØ XIX ® xuÊt hiÖn thªm nh÷ng giai cÊp, tÇng líp N«ng d©n ViÖt Nam trong thêi Ph¸p thuéc míi : c«ng nh©n, chñ xðëng, nhµ bu«n, viªn chøc, trÝ thøc,… -Quan s¸t h×nh 3, em hsy nªu nhËn xÐt vÒ t×nh c¶nh ngðêi n«ng d©n ViÖt Nam cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. Tõ cuèi thÕ kØ XIX, thùc d©n Ph¸p t¨ng cðêng khai má, lËp nhµ m¸y, ®ån ®iÒn ®Ó v¬ vÐt tµi nguyªn vµ bãc lét nh©n d©n ta. Sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh kinh tÕ míi ®r t¹o ra nh÷ng thay ®æi trong xr héi ViÖt Nam : c¸c giai cÊp, tÇng líp míi ra ®êi nhð c«ng nh©n, chñ xðëng, nhµ bu«n, viªn chøc, trÝ thøc,... 11 C©u hái 1. Tõ cuèi thÕ kØ XIX, ë ViÖt Nam ® xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh kinh tÕ míi nµo ? 2. Nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ ® t¹o ra nh÷ng giai cÊp, tÇng líp míi nµo trong x héi ? Bµi 5 phan béi ch©u vµ phong trµo ®«ng du Phan Béi Ch©u sinh n¨m 1867, trong mét gia ®×nh nhµ nho nghÌo, t¹i lµng §an NhiÖm, nay lµ x· Xu©n Hoµ, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. Phan Béi Ch©u lín lªn khi ®Êt nðíc ® bÞ thùc d©n Ph¸p ®« hé. ¤ng day døt lo t×m con ®ðêng gi¶i phãng d©n téc. Cïng víi nh÷ng ngðêi chung chÝ hðíng, «ng lËp Héi Duy t©n (1904) vµ ®ðîc cö ra nðíc ngoµi ®Ó t×m kiÕm sù gióp ®ì. N¨m 1905, Phan Béi Ch©u tíi NhËt B¶n vµ ®ðîc mét sè ngðêi NhËt høa gióp ®ì ®µo t¹o vÒ kÜ thuËt, qu©n sù cho thanh niªn yªu nðíc ViÖt Nam. Phan Béi Ch©u vÒ nðíc, vËn ®éng thanh niªn sang NhËt häc. Sè ngðêi sang NhËt häc ngµy cµng nhiÒu. §Ó cã tiÒn ¨n häc, hä ® ph¶i lµm nhiÒu nghÒ, kÓ c¶ viÖc ®¸nh giµy hay röa b¸t ®Üa trong c¸c qu¸n ¨n. Cuéc sèng cña hä hÕt søc kham khæ, nhµ cöa chËt chéi, thiÕu thèn ®ñ thø. MÆc dï vËy, hä vÉn vðît qua mäi khã kh¨n, h¨ng say häc tËp. 12 Phan Béi Ch©u Phan Béi Ch©u ra søc tuyªn truyÒn, cæ ®éng cho phong trµo §«ng du. V× vËy, tiÒn cña nh©n d©n trong nðíc ñng hé ngµy cµng nhiÒu vµ hµng tr¨m thanh niªn n« nøc sang NhËt häc. Ai còng mong mau chãng häc xong ®Ó trë vÒ cøu nðíc. -T¹i sao trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n, thiÕu thèn, nhãm thanh niªn ViÖt Nam vÉn h¨ng say häc tËp ? Phong trµo §«ng du ph¸t triÓn lµm cho thùc d©n Ph¸p rÊt lo ng¹i. N¨m 1908, thùc d©n Ph¸p c©u kÕt víi NhËt chèng ph¸ phong trµo §«ng du. Ýt l©u sau, ChÝnh phñ NhËt ra lÖnh trôc xuÊt nh÷ng ngðêi yªu nðíc ViÖt Nam vµ Phan Béi Ch©u khái NhËt B¶n. -T¹isao ChÝnh phñ NhËt trôc xuÊt Phan Béi Ch©u vµ nh÷ng ngðêi du häc ? §Çu n¨m 1909, phong trµo §«ng du tan r. Phan Béi Ch©u cïng víi nhiÒu thµnh viªn cña Héi Duy t©n l¸nh sang Qu¶ng Ch©u råi sang Xiªm, tiÕp tôc ho¹t ®éng cøu nðíc. Phan Béi Ch©u lµ nhµ yªu nðíc tiªu biÓu cña ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX. Phong trµo §«ng du do «ng cæ ®éng, tæ chøc nh»m ®µo t¹o nh©n tµi cøu nðíc. Chó thÝch -Héi Duy t©n : mét tæ chøc yªu nðíc chèng Ph¸p chñ trð¬ng theo c¸i míi, tiÕn bé. -§«ng du : ®i vÒ phð¬ng §«ng (cô thÓ lµ NhËt B¶n). -Trôc xuÊt : ®uæi ra khái (thðêng lµ lnh thæ) mét nðíc. -Qu¶ng Ch©u : thµnh phè thuéc tØnh Qu¶ng §«ng (Trung Quèc). -Xiªm : tªn cña Th¸i Lan thêi Êy. C©u hái 1. Em hy kÓ l¹i phong trµo §«ng du. 2. V× sao phong trµo §«ng du thÊt b¹i ? 13 Bµi 6 QuyÕt chÝ ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc NguyÔn TÊt Thµnh sinh ngµy 19 - 5 - 1890, trong mét gia ®×nh nhµ nho yªu nðíc ë x Kim Liªn, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. -Em biÕt g× thªm vÒ quª hð¬ng vµ thêi niªn thiÕu cña NguyÔn TÊt Thµnh ? Trong bèi c¶nh nðíc mÊt, ph¶i sèng trong tñi nhôc, c¸c thÕ hÖ ngðêi d©n ViÖt Nam thêi Êy ®Òu mong muèn ®¸nh ®uæi giÆc Ph¸p, giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc. NguyÔn TÊt Thµnh sím thÊu hiÓu t×nh c¶nh ®Êt nðíc vµ nçi thèng khæ cña nh©n d©n, nªn ® sím cã chÝ ®¸nh ®uæi thùc d©n Ph¸p, gi¶i phãng ®ång bµo. NguyÔn TÊt Thµnh kh©m phôc c¸c cô Phan §×nh Phïng, Hoµng Hoa Th¸m, Phan Béi Ch©u, Phan Ch©u Trinh nhðng kh«ng t¸n thµnh c¸ch lµm cña c¸c cô. Anh nghÜ r»ng : Cô Phan Béi Ch©u muèn dùa vµo NhËt ®Ó ®¸nh ®uæi giÆc Ph¸p, ®iÒu ®ã lµ nguy hiÓm. Cô Phan Ch©u Trinh yªu cÇu ngðêi Ph¸p lµm cho nðíc ta giµu cã, v¨n minh, ®ã lµ ®iÒu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®ðîc. NguyÔn TÊt Thµnh quyÕt ®Þnh ph¶i t×m con ®ðêng míi ®Ó cã thÓ cøu nðíc, cøu d©n. -V× sao NguyÔn TÊt Thµnh muèn t×m con ®ðêng cøu nðíc míi ? §Çu thÕ kØ XX, Sµi Gßn (nay lµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh) lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ cña chÕ ®é thuéc ®Þa Ph¸p ë §«ng Dð¬ng. NguyÔn TÊt Thµnh tõ Trung K× vµo ®ã vµ ë nhµ mét ngðêi b¹n. Anh gÆp Tð Lª, mét ngðêi cïng løa tuæi vµ trë thµnh ®«i b¹n th©n. Mét h«m, anh hái Tð Lª : Anh Lª, anh cã yªu nðíc kh«ng ? Anh Lª ng¹c nhiªn ®¸p : TÊt nhiªn lµ cã chø ! -Anh cã thÓ gi÷ bÝ mËt ®ðîc kh«ng ? -Cã ! 14 BÕn c¶ng Nhµ Rång ®Çu thÕ kØ XX -T«i muèn ra nðíc ngoµi xem nðíc Ph¸p vµ c¸c nðíc kh¸c. Sau khi xem xÐt hä lµm thÕ nµo, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo chóng ta. Nhðng nÕu ®i mét m×nh, thËt ra còng cã ®iÒu m¹o hiÓm, nhÊt lµ Tµu §« ®èc La-tu-s¬ Tê-rª-vin, V¨n Ba ®· lµm phô bÕp trªn tµu nµy nh÷ng khi ®au èm. Anh muèn ®i víi t«i kh«ng ? -Nhðng b¹n ¬i, chóng ta lÊy ®©u ra tiÒn mµ ®i ? -§©y, tiÒn ®©y - anh Thµnh võa gi¬ hai bµn tay ra võa nãi - chóng ta sÏ lµm viÖc. Chóng ta sÏ lµm bÊt cø viÖc g× ®Ó sèng vµ ®Ó ®i. ThÕ th× anh cïng ®i víi t«i chø ? BÞ l«i cuèn v× lßng h¨ng h¸i cña anh Thµnh, anh Lª ®ång ý. Nhðng sau ®ã, anh Lª kh«ng ®ñ can ®¶m ®Ó gi÷ lêi høa. Vµi ngµy sau, t¹i c¶ng Nhµ Rång (Sµi Gßn), mét chµng thanh niªn d¸ng m¶nh kh¶nh ®Õn xin viÖc trªn mét chiÕc tµu bu«nPh¸p s¾p trë vÒ ch©u¢u. Chµng trai Êy xðng tªn lµ V¨n Ba, s½n sµng nhËn lµm bÊt cø viÖc g×. Ngðêi ta giao cho Anh lµm phô bÕp trªn tµu, mét c«ng viÖc nÆng nhäc vµ nguy hiÓm. Ngµy 5 - 6 - 1911, V¨n Ba rêi Tæ quèc, ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc. Vµ mi tíi 30 n¨m sau, Ngðêi míi ®ðîc trë vÒ Tæ quèc th©n yªu. N¨m 1911, víi lßng yªu nðíc thð¬ng d©n, NguyÔn TÊt Thµnh ®r tõ c¶ng Nhµ Rång quyÕt chÝ ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc. Chó thÝch -NguyÔn TÊt Thµnh : lóc nhá lµ NguyÔn Sinh Cung, sau nµy lµ NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ Minh. C©u hái 1. Hy nªu nh÷ng khã kh¨n cña NguyÔn TÊt Thµnh khi dù ®Þnh ra nðíc ngoµi. 2. T¹i sao NguyÔn TÊt Thµnh quyÕt chÝ ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc ? 15 Bµi 7 §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi Tõ gi÷a n¨m 1929, ë nðíc ta lÇn lðît ra ®êi ba tæ chøc céng s¶n. C¸c tæ chøc céng s¶n ® lnh ®¹o phong trµo ®Êu tranh chèng Ph¸p, tæ chøc c¸c cuéc bi c«ng, biÓu t×nh,... §Ó t¨ng thªm søc m¹nh cña c¸ch m¹ng, cÇn ph¶i sím hîp nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n. ViÖc nµy, ®ßi hái ph¶i cã mét lnh tô ®ñ uy tÝn míi lµm ®ðîc. -V× sao cÇn ph¶i sím hîp nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n ? Vµo thêi ®iÓmnµy, lnh tô NguyÔn¸iQuèc ®ang ho¹t ®éng ë Xiªm, nhðng lu«n n¾m v÷ng t×nh h×nh trong nðíc. Ngðêi ®Õn Hång C«ng (Trung Quèc), triÖu tËp ®¹i biÓu c¸c tæ chøc céng s¶n ®Ó bµn viÖc thèng nhÊt lùc lðîng. L·nh tô NguyÔn ¸i Quèc (n¨m 1930) §Çu xu©n 1930, dðíi sù chñ tr× cña NguyÔn ¸i Quèc, héi nghÞ hîp nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n ®ðîc tiÕn hµnh. Sau nh÷ng ngµy lµm viÖc khÈn trð¬ng, trong hoµn c¶nh bÝ mËt, héi nghÞ ® nhÊt trÝ hîp nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n thµnh mét ®¶ng céng s¶n duy nhÊt, lÊy tªn lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®Ò ra ®ðêng lèi c¸ch m¹ng nðíc ta. Tõ ®ã, c¸ch m¹ng ViÖt Nam cã §¶ng lnh ®¹o, liªn tiÕp giµnh ®ðîc nhiÒu th¾ng lîi to lín. Ngµy 3 - 2 trë thµnh ngµy kØ niÖm thµnh lËp §¶ng. §Çu xu©n n¨m 1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi. Tõ ®ã, c¸ch m¹ng nðíc ta cã §¶ng lrnh ®¹o vµ ®r giµnh ®ðîc nhiÒu th¾ng lîi vÎ vang. 16 Chó thÝch -Ba tæ chøc céng s¶n ra ®êi ë nðíc ta lµ : §«ng Dð¬ng Céng s¶n ®¶ng, An Nam céng s¶n ®¶ng vµ §«ng Dð¬ng Céng s¶n liªn ®oµn. -Lsnh tô : ngðêi ®ðîc t«n lµm lnh ®¹o mét phong trµo ®Êu tranh, mét chÝnh ®¶ng, mét nðíc. C©u hái 1. Héi nghÞ thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam diÔn ra ë ®©u ? Do ai chñ tr× ? 2. Em hy tr×nh bµy kÕt qu¶ cña héi nghÞ hîp nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n ViÖt Nam. Bµi 8 X« viÕt nghÖ - tÜnh §¶ng ta võa ra ®êi ®· l·nh ®¹o mét phong trµo c¸ch m¹ng m¹nh mÏ, næ ra trong c¶ nðíc, ®ã lµ phong trµo c¸ch m¹ng trong nh÷ng n¨m 1930 - 1931. NghÖ - TÜnh (NghÖ An vµ Hµ TÜnh) lµ n¬i phong trµo ph¸t triÓn m¹nh nhÊt. X« viÕt NghÖ - TÜnh Ngµy 12 - 9 - 1930, hµng v¹n n«ng d©n c¸c huyÖn Hðng Nguyªn, Nam §µn(NghÖ An) víi cê ®á bóa liÒm dÉn ®Çu kÐo vÒ thÞ x Vinh. §oµn ngðêi ngµy 17 cµng ®«ng thªm, võa ®i võa h« khÈu hiÖu “§¶ ®¶o ®Õ quèc !”, “§¶ ®¶o Nam triÒu !”, “Nhµ m¸y vÒ tay thî thuyÒn !”, “Ruéng ®Êt vÒ tay d©n cµy !”... Thùc d©n Ph¸p cho binh lÝnh ®Õn ®µn ¸p nhðng kh«ng ng¨n ®ðîc bðíc tiÕn cña ®oµn biÓu t×nh. Chóng cho m¸y bay nÐm bom vµo ®oµn ngðêi, lµm h¬n 200 ngðêi chÕt, hµng tr¨m ngðêi bÞ thð¬ng. Tøc nðíc vì bê, lµn sãng ®Êu tranh cµng lªn m¹nh. Suèt th¸ng 9 vµ th¸ng 10 - 1930, n«ng d©n tiÕp tôc næi dËy ®¸nh ph¸ c¸c huyÖn lÞ, ®ån ®iÒn, nhµ ga, c«ng së,... Nh÷ng kÎ ®øng ®Çu chÝnh quyÒn c¸c th«n, x sî hi bá trèn hoÆc ®Çu hµng. Nh©n d©n cö ra ngðêi lnh ®¹o. LÇn ®Çu tiªn, nh©n d©n cã chÝnh quyÒn cña m×nh. Suèt thêi k× cã chÝnh quyÒn nh©n d©n, ë c¸c th«n x· kh«ng hÒ x¶y ra trém c¾p. Nh÷ng phong tôc l¹c hËu nhð mª tÝn dÞ ®oan bÞ b·i bá, tÖ cê b¹c,... còng bÞ ®¶ ph¸. §Æc biÖt lµ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®· tÞch thu ruéng ®Êt cña ®Þa chñ chia cho n«ng d©n, xo¸ bá c¸c thø thuÕ v« lÝ. Nh©n d©n ë c¸c th«n, x· vui mõng, phÊn khëi. Nghe tiÕng trèng b¸o tin, bµ con n« nøc ra ®×nh lµng nghe nãi chuyÖn, nghe gi¶i thÝch chÝnh s¸ch hoÆc bµn b¹c c«ng viÖc chung. Ai còng thÊy m×nh ®ðîc tho¸t khái ¸ch n« lÖ, trë thµnh ngðêi chñ th«n xãm. Ngðêi n«ng d©n Hµ TÜnh ®ðîc cµy trªn thöa ruéng do chÝnh quyÒn X« viÕt chia trong nh÷ng n¨m 1930 - 1931 -H×nh 2 ph¶n ¸nh ®iÒu g× cña phong trµo X« viÕt NghÖ - TÜnh ? Bän ®Õ quèc, phong kiÕn dïng mäi thñ ®o¹n d man ®Ó ®µn ¸p, ®Õn gi÷a n¨m 1931, phong trµo bÞ dËp t¾t. 18 Trong nh÷ng n¨m 1930 - 1931, nh©n d©n NghÖ - TÜnh ®r ®Êu tranh quyÕt liÖt, giµnh ®ðîc quyÒn lµm chñ, x©y dùng cuéc sèng míi v¨n minh, tiÕn bé ë nhiÒu vïng n«ng th«n réng lín. Ngµy 12 - 9 lµ ngµy kØ niÖm X« viÕt NghÖ - TÜnh. Chó thÝch ChÝnh quyÒn X« viÕt : chÝnh quyÒn ®ðîc thµnh lËp trong phong trµo c¸ch m¹ng ë nðíc Nga håi ®Çu thÕ kØ XX. Trong nh÷ng n¨m 1930 - 1931, phong trµo c¸ch m¹ng ë NghÖ - TÜnh lÊy tªn nµy ®Æt cho chÝnh quyÒn míi. C©u hái 1. Em hy kÓ l¹i cuéc biÓu t×nh ngµy 12 - 9 - 1930 ë NghÖ An. 2. Trong nh÷ng n¨m 1930 - 1931, ë nhiÒu vïng n«ng th«n NghÖ - TÜnh diÔn ra ®iÒu g× míi ? Bµi 9 c¸ch m¹ng Mïa Thu Cuèi n¨m 1940, qu©n NhËt kÐo vµo x©m lðîc nðíc ta, d©n ta chÞu c¶nh “mét cæ hai trßng”. Th¸ng 3 - 1945, NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p, giµnh quyÒn ®« hé nðíc ta. Gi÷a th¸ng 8 - 1945, ®ðîc tin NhËt ®Çu hµng ®ång minh, chíp thêi c¬ ngµn n¨m cã mét, §¶ng vµ B¸c Hå ra lÖnh toµn d©n khëi nghÜa. Trong sù vïng lªn m·nh liÖt cña c¶ nðíc, C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ®· giµnh ®ðîc th¾ng lîi quyÕt ®Þnh víi cuéc khëi nghÜa ë nh÷ng thµnh phè lín : HuÕ, Sµi Gßn, nhÊt lµ ë Hµ Néi. Ngµy 18 - 8 - 1945, c¶ Hµ Néi xuÊt hiÖn cê ®á sao vµng, trµn ngËp khÝ thÕ c¸ch m¹ng. S¸ng 19 - 8 - 1945, hµng chôc v¹n nh©n d©n néi thµnh, ngo¹i thµnh vµ c¸c tØnh l©n cËn xuèng ®ðêng biÓu dð¬ng lùc lðîng. Hä mang trong tay nh÷ng vò khÝ th« s¬ nhð gi¸o, m¸c, m tÊu,... tiÕn vÒ qu¶ng trðêng 19 Nhµ h¸t lín thµnh phè. §Õn trða, ®¹i diÖn Uû ban khëi nghÜa ®äc lêi kªu gäi khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Ngay sau ®ã, cuéc mÝt tinh ® biÕn thµnh cuéc biÓu t×nh vò trang cðíp chÝnh quyÒn. QuÇn chóng c¸ch m¹ng, cã sù hç trî cña c¸c ®éi tù vÖ chiÕn ®Êu, x«ng vµo chiÕm c¸c c¬ quan ®Çu no cña kÎ thï nhð : Phñ Kh©m sai, Së MËt th¸m, Së C¶nh s¸t, Tr¹i B¶o an binh,… BiÓu t×nh chiÕm Phñ Kh©m sai Khi ®oµn biÓu t×nh kÐo ®Õn Phñ Kh©m sai, lÝnh B¶o an ë ®©y ® ®ðîc lÖnh s½n sµng næ sóng. QuÇn chóng nhÊt tÒ h« vang khÈu hiÖu, ®Ëp cöa, ®ång thêi thuyÕt phôc lÝnh B¶o an ®õng b¾n, nhiÒu ngðêi vðît hµng rµo s¾t nh¶y vµo Phñ. Trðíc søc m¹nh cña ®«ng ®¶o quÇn chóng, lÝnh B¶o an ® ph¶i h¹ vò khÝ ®Çu hµng c¸ch m¹ng. Cê ®á sao vµng phÊp phíi bay trªn nãc Phñ Kh©m sai. ChiÒu 19 - 8 - 1945, cuéc khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn ë Hµ Néi toµn th¾ng. TiÕp sau Hµ Néi, ®Õn lðît HuÕ (23 - 8), råi Sµi Gßn (25 - 8) vµ ®Õn ngµy 28 - 8 - 1945, cuéc Tæng khëi nghÜa ® thµnh c«ng trong c¶ nðíc. Mïa thu n¨m 1945, nh©n d©n c¶ nðíc vïng lªn ph¸ tan xiÒng xÝch n« lÖ. Ngµy 19 - 8 lµ ngµy kØ niÖm C¸ch m¹ng th¸ng T¸m cña nðíc ta. 20 Chó thÝch -Phñ Kh©m sai : trô së chÝnh quyÒn tay sai cña NhËt ë B¾c K×, nay lµ Nhµ kh¸ch ChÝnh phñ ë phè Ng« QuyÒn, Hµ Néi. -LÝnh B¶o an : lÝnh ngðêi ViÖt, phôc vô cho chÝnh phñ th©n NhËt. C©u hái 1. T¹i sao ngµy 19 - 8 ®ðîc chän lµm ngµy kØ niÖm C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ë nðíc ta ? 2. Hy sðu tÇm vµ kÓ l¹i sù kiÖn ®¸ng nhí vÒ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ë ®Þa phð¬ng em. Bµi 10 B¸c Hå ®äc Tuyªn ng«n ®éc lËp Ngµy 2 - 9 - 1945, Hµ Néi tðng bõng trong mµu ®á - mét vïng trêi b¸t ng¸t cê, hoa. §ång bµo Hµ Néi, giµ trÎ, trai g¸i ®Òu xuèng ®ðêng. Nh÷ng dßng ngðêi tõ kh¾p c¸c ng¶ tËp trung vÒ Qu¶ng trðêng Ba §×nh. N¾ng mïa thu lµm ®Ñp thªm qu¶ng trðêng lÞch sö. §éi danh dù ®øng nghiªm trang xung quanh lÔ ®µi míi dùng. Qu¶ng trðêng Ba §×nh, Hµ Néi (ngµy 2 - 9 - 1945) 21 -Em cã nhËn xÐt g× vÒ quang c¶nh ngµy 2 - 9 - 1945 ë Hµ Néi ? §óng 14 giê, buæi lÔ b¾t ®Çu. B¸c Hå cïng c¸c vÞ trong ChÝnh phñ l©m thêi bðíc lªn lÔ ®µi. B¸c gi¬ tay vÉy chµo ®ång bµo. Nh©n d©n vç tay hoan h« nhð sÊm dËy. Víi d¸ng ®iÖu khoan thai, B¸c ra hiÖu im lÆng vµ b¾t ®Çu ®äc b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp : “Hìi ®ång bµo c¶ nðíc, TÊt c¶ mäi ngðêi ®Òu sinh ra cã quyÒn b×nh ®¼ng. T¹o ho¸ cho hä nh÷ng quyÒn kh«ng ai cã thÓ x©m ph¹m ®ðîc ; trong B¸c Hå ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp (2 - 9 - 1945) nh÷ng quyÒn Êy, cã quyÒn ®ðîc sèng, quyÒn tù do vµ quyÒn mðu cÇu h¹nh phóc...” Giäng cña B¸c trÇm Êm, râ rµng. C¶ biÓn ngðêi nÝn thë l¾ng nghe. §äc ®ðîc nöa chõng, B¸c dõng l¹i vµ hái : “T«i nãi, ®ång bµo nghe râ kh«ng ?” H¬n nöa triÖu ngðêi cïng ®¸p, tiÕng vang nhð sÊm : “Cã !”. Cuèi b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp, B¸c kh¼ng ®Þnh : “Nðíc ViÖt Nam cã quyÒn hðëng tù do vµ ®éc lËp, vµ sù thËt ® thµnh mét nðíc tù do ®éc lËp. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc lðîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy”. -Lêi kh¼ng ®Þnh trªn ®©y thÓ hiÖn ®iÒu g× ? B¸c Hå ®äc xong, c¶ biÓn ngðêi hoan h« vang dËy, c¶ rõng cê vÉy lªn kh«ng ngít. TiÕp ®ã lµ lÔ ra m¾t vµ tuyªn thÖ cña c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ l©m thêi trðíc quèc d©n ®ång bµo... §Õn chiÒu, buæi lÔ kÕt thóc. Giäng nãi B¸c Hå vµ nh÷ng lêi kh¼ng ®Þnh trong b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp cßn väng mi trong lßng mçi ngðêi d©n ViÖt Nam. 22 Ngµy 2 - 9 - 1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp, khai sinh nðíc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Chó thÝch -Tuyªn ng«n §éc lËp : v¨n b¶n tuyªn bè cho c¶ nðíc vµ thÕ giíi biÕt vÒ quyÒn ®éc lËp, tù do cña nðíc ta. - ChÝnh phñ l©m thêi : c¬ quan ®¹i diÖn cao nhÊt cho chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng, do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®øng ®Çu, cã träng tr¸ch ®iÒu hµnh ®Êt nðíc sau th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, chê tæng tuyÓn cö ®Ó bÇu ra Quèc héi vµ ChÝnh phñ chÝnh thøc. C©u hái 1. Em hy t¶ l¹i kh«ng khÝ tðng bõng cña buæi lÔ tuyªn bè ®éc lËp. 2. Cuèi b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp, B¸c Hå thay mÆt nh©n d©n ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh ®iÒu g× ? Bµi 11 ¤n tËp : h¬n t¸m mð¬i n¨m chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc vµ ®« hé (1858 - 1945) 1. Tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m lðîc nðíc ta, nh©n d©n ta ® kh«ng ngõng ®Êu tranh nh»m môc ®Ých g× ? 2. Hy nªu mét sè nh©n vËt, sù kiÖn lÞch sö tiªu biÓu trong giai ®o¹n 1858 - 1945. 3. Hy kÓ l¹i mét sù kiÖn hoÆc mét nh©n vËt lÞch sö trong giai ®o¹n nµy mµ em nhí nhÊt. 4. Nªu tªn sù kiÖn lÞch sö tð¬ng øng víi c¸c n¨m trªn trôc thêi gian. 1858 1930 1945 23 B¶o vÖ chÝnh quyÒn non trÎ, trðêng k× kh¸ng chiÕn CHèNG THùC D¢N PH¸P (1945 - 1954) C¸ch m¹ng th¸ng T¸m (1945) thµnh c«ng, nðíc ta trë thµnh mét nðíc ®éc lËp, song thùc d©n Ph¸p ©m mðu x©m lðîc ®Êt nðíc ta mét lÇn n÷a. D©n téc ViÖt Nam dðíi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, quyÕt t©m ®øng lªn tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ ®éc lËp vµ chñ quyÒn cña ®Êt nðíc. Bµi 12 Vðît qua T×nh thÕ hiÓm nghÌo Tõ cuèi n¨m 1945 ®Õn n¨m 1946, nh©n d©n ta ®· ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ vµ x©y dùng chÕ ®é míi trong t×nh thÕ v« cïng hiÓm nghÌo. ChÝnh quyÒn non trÎ võa ph¶i kh¾c phôc hËu qu¶ cña chÕ ®é cò, bðíc ®Çu x©y dùng ®Êt nðíc, võa tæ chøc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc ë Nam Bé vµ Nam Trung Bé. C¸ch m¹ng thµnh c«ng nhðng nðíc ta ®øng trðíc nh÷ng khã kh¨n tðëng Nh©n d©n Nam Bé trong nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (9 - 1945) nhð kh«ng vðît qua næi. 24 C¸c nðíc ®Õ quèc vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng c©u kÕt víi nhau bao v©y vµ chèng ph¸ c¸ch m¹ng. Lò lôt vµ h¹n h¸n lµm cho n«ng nghiÖp ®×nh ®èn, mét nöa sè ruéng kh«ng thÓ cµy cÊy ®ðîc. N¹n ®ãi cuèi n¨m 1944 - ®Çu n¨m 1945 ® cðíp ®i sinh m¹ng cña h¬n hai triÖu ngðêi. H¬n 90% ®ång bµo ta kh«ng biÕt ch÷. Nðíc ta ë trong t×nh thÕ “ngh×n c©n treo sîi tãc”. -V× sao nãi : ngay sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, nðíc ta ë trong t×nh thÕ “ngh×n c©n treo sîi tãc” ? §Ó cøu ®ãi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kªu gäi c¶ nðíc lËp “hò g¹o cøu ®ãi”, “ngµy ®ång t©m”,... dµnh g¹o cho d©n nghÌo. B¸c Hoµng V¨n TÝ, ngðêi gióp viÖc B¸c Hå trong thêi gian nµy kÓ l¹i : Hðëng øng viÖc lËp “hò g¹o cøu ®ãi”, B¸c Hå gð¬ng mÉu thùc hiÖn 10 ngµy nhÞn ¨n mét b÷a, dµnh g¹o gióp ngðêi nghÌo. Nh×n B¸c gÇy réc, ¨n uèng kh«ng ®Òu ®Æn, c¸c ®ång chÝ gióp viÖc rÊt lo cho søc khoÎ cña B¸c nªn ®Ò nghÞ B¸c kh«ng nªn nhÞn ¨n. B¸c b¶o : “B¸c kªu gäi ®ång bµo 10 ngµy nhÞn ¨n mét b÷a th× B¸c còng ph¶i gð¬ng mÉu chø, c¸c chó nãi B¸c cø ¨n th× lµm gð¬ng cho ai ®ðîc”. -Em cã c¶m nghÜ g× vÒ viÖc lµm cña B¸c Hå qua c©u chuyÖn trªn ? Nh©n d©n gãp g¹o chèng “giÆc ®ãi” (10 - 1945) KhÈu hiÖu “Kh«ng mét tÊc ®Êt bá hoang !”, “TÊc ®Êt, tÊc vµng !” ®ðîc treo ë kh¾p n¬i. Nh÷ng ®o¹n ®ª bÞ vì ®ðîc ®¾p l¹i. D©n nghÌo ®ðîc chia ruéng, 25 phÊn khëi, h¨ng h¸i tham gia s¶n xuÊt. N¹n ®ãi tõng bðíc ®ðîc ®Èy lïi. §ång bµo c¶ nðíc ® gãp ®ðîc 60 triÖu ®ång cho “Quü ®éc lËp” vµ “Quü ®¶m phô quèc phßng” ; “TuÇn lÔ vµng” ® thu ®ðîc gÇn 4 t¹ vµng. -Theo em, nh÷ng sù viÖc trªn nãi lªn truyÒn thèng g× cña nh©n d©n ta ? Phong trµo xo¸ n¹n mï ch÷ ®ðîc ph¸t ®éng kh¾p n¬i. Trðêng häc ®ðîc më thªm, trÎ em nghÌo ®ðîc c¾p s¸ch tíi líp. Líp B×nh d©n häc vô B»ng c¸c biÖn ph¸p ngo¹i giao kh«n khÐo, ta ® ®Èy ®ðîc qu©n Tðëng vÒ nðíc, nh©n nhðîng víi qu©n Ph¸p, tranh thñ thêi gian hoµ hon, t¨ng cðêng lùc lðîng chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn l©u dµi. Trong t×nh thÕ “ngh×n c©n treo sîi tãc”, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng non trÎ ®r vðît qua hiÓm nghÌo, tõng bðíc ®Èy lïi “giÆc ®ãi, giÆc dèt, giÆc ngo¹i x©m”. Chó thÝch -Quü ®éc lËp : quü tiÕp nhËn sù ®ãng gãp tù nguyÖn cña nh©n d©n ®Ó x©y dùng nÒn ®éc lËp võa míi giµnh ®ðîc. -Quü ®¶m phô quèc phßng : quü ®ãng gãp cho sù nghiÖp b¶o vÖ ®Êt nðíc. -TuÇn lÔ vµng : tuÇn lÔ ®ðîc tæ chøc ®Ó nh©n d©n tù nguyÖn ®ãng gãp vµng, b¹c x©y dùng ®Êt nðíc. 26 -Líp B×nh d©n häc vô : líp häc dµnh cho nh÷ng ngðêi lín tuæi ngoµi giê lao ®éng. -Qu©n Tðëng : qu©n cña Tðëng Giíi Th¹ch (Trung Quèc). Sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, theo quy ®Þnh quèc tÕ, kho¶ng 20 v¹n qu©n Tðëng tiÕn vµo nðíc ta tõ vÜ tuyÕn 16 trë ra B¾c ®Ó tiÕp nhËn sù ®Çu hµng cña qu©n NhËt. C©u hái 1. Em hy nªu nh÷ng khã kh¨n cña nðíc ta sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m. 2. Nh©n d©n ta ® lµm g× ®Ó chèng l¹i “giÆc ®ãi” vµ “giÆc dèt” ? Bµi 13 “thµ hi sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt nðíc” Võa giµnh ®ðîc ®éc lËp, ViÖt Nam muèn cã hoµ b×nh ®Ó x©y dùng ®Êt nðíc. ChÝnh phñ ta, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®· nhiÒu lÇn nh©n nhðîng víi Ph¸p. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã còng kh«ng ng¨n ®ðîc ©m mðu x©m lðîc cña chóng. Sau khi ®¸nh chiÕm Sµi Gßn, thùc d©n Ph¸p më réng x©m lðîc Nam Bé, ®¸nh chiÕm H¶i Phßng, Hµ Néi. Ngµy 18 - 12 - 1946, Ph¸p göi tèi hËu thð ®e do¹, ®ßi ChÝnh phñ ta gi¶i t¸n lùc lðîng tù vÖ, giao quyÒn kiÓm so¸t Hµ Néi cho chóng. NÕu ta kh«ng chÊp nhËn th× chóng sÏ næ sóng tÊn c«ng ; b¾t ®Çu tõ ngµy 20 - 12 - 1946, qu©n ®éi Ph¸p sÏ ®¶m nhiÖm viÖc trÞ an ë thµnh phè Hµ Néi. §ªm 18 r¹ng s¸ng 19 - 12 - 1946, Trung ð¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ häp, quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng toµn quèc kh¸ng chiÕn. S¸ng 20 - 12 - 1946, §µi tiÕng nãi ViÖt Nam ph¸t ®i lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh : “Hìi ®ång bµo toµn quèc ! Chóng ta muèn hoµ b×nh, chóng ta ph¶i nh©n nhðîng. Nhðng chóng ta cµng nh©n nhðîng, thùc d©n Ph¸p cµng lÊn tíi, v× chóng quyÕt t©m cðíp nðíc ta lÇn n÷a ! Kh«ng ! Chóng ta thµ hi sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt nðíc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ.” 27 -Lêi kªu gäi cña B¸c Hå thÓ hiÖn ®iÒu g× ? Hµ Néi nªu cao tÊm gð¬ng “QuyÕt tö cho Tæ quèc quyÕt sinh”. Nh÷ng chiÕn sÜ VÖ quèc qu©n vµ tù vÖ cña Thñ ®« ® giµnh giËt víi ®Þch tõng gãc phè. §ång bµo ® khu©n bµn ghÕ, giðêng, tñ, hßm xiÓng, c¸nh cöa,… ra ®ðêng phè lµm chðíng ng¹i vËt c¶n bðíc qu©n ®Þch. Rßng r 60 ngµy ®ªm, ta ®¸nh h¬n 200 trËn, lo¹i khái vßng chiÕn ®Êu gÇn 2000 tªn, giam ch©n ®Þch ®Ó b¶o vÖ cho hµng v¹n ®ång bµo vµ ChÝnh phñ rêi thµnh phè vÒ c¨n cø kh¸ng chiÕn. Nh©n d©n phè Mai H¾c §Õ (Hµ Néi) dïng giðêng, tñ... dùng chiÕn luü trªn ®ðêng phè ®Ó ng¨n c¶n qu©n Ph¸p, cuèi n¨m 1946 ë HuÕ, r¹ng s¸ng 20 - 12 - 1946, qu©n vµ d©n ta nhÊt tÒ vïng lªn næ sóng vµo c¸c vÞ trÝ ®Þch chiÕm ®ãng ë phÝa nam bê s«ng Hð¬ng. Sau gÇn 50 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu ¸c liÖt, qu©n vµ d©n Thõa Thiªn - HuÕ ®· tiªu diÖt kho¶ng 200 tªn ®Þch, sau ®ã rót khái thµnh phè ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi. ë §µ N½ng, s¸ng 20 - 12 - 1946, ta næ sóng tÊn c«ng ®Þch. Trung ®oµn VÖ quèc qu©n Qu¶ng Nam cïng tù vÖ vµ nh©n d©n kiªn cðêng chÆn ®¸nh ®Þch tõ trung t©m ®Õn ngo¹i « thµnh phè. Hµng v¹n ngðêi d©n c¸c huyÖn l©n cËn ®µo c«ng sù, x©y dùng c¸c tuyÕn chiÕn hµo nhiÒu tÇng, lËp vµnh ®ai bao v©y thµnh phè, giam ch©n ®Þch trong mét thêi gian dµi. 28 QuyÕt tö cho Tæ quèc quyÕt sinh ë c¸c ®Þa phð¬ng kh¸c trong c¶ nðíc, cuéc chiÕn ®Êu chèng qu©n x©m lðîc còng diÔn ra quyÕt liÖt. Nh©n d©n ta chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn l©u dµi víi niÒm tin “kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi”. C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng, nðíc ta giµnh ®ðîc ®éc lËp nhðng thùc d©n Ph¸p quyÕt t©m cðíp nðíc ta mét lÇn n÷a. C¶ d©n téc ViÖt Nam ®øng lªn kh¸ng chiÕn víi tinh thÇn “thµ hi sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt nðíc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ”. Chó thÝch -Tèi hËu thð : v¨n b¶n gåm nh÷ng ®iÒu kiÖn buéc ®èi phð¬ng ph¶i chÊp nhËn, nÕu kh«ng sÏ bÞ tÊn c«ng tiªu diÖt. -VÖ quèc qu©n : tªn gäi cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. 29 C©u hái 1. Nªu dÉn chøng vÒ ©m mðu quyÕt t©m cðíp nðíc ta mét lÇn n÷a cña thùc d©n Ph¸p. 2. Trðíc ©m mðu cña thùc d©n Ph¸p, nh©n d©n ta ® lµm g× ? Bµi 14 thu - ®«ng 1947, viÖt b¾c “må ch«n giÆc Ph¸p” Sau khi ®¸nh chiÕm c¸c thµnh phè lín, thùc d©n Ph¸p ©m mðu më cuéc tÊn c«ng quy m« lín lªn C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c hßng tiªu diÖt c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn vµ tiªu diÖt bé ®éi chñ lùc cña ta ®Ó mau chãng kÕt thóc chiÕn tranh. Trung ð¬ng §¶ng, dðíi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®· häp vµ quyÕt ®Þnh : ph¶i ph¸ tan cuéc tÊn c«ng cña giÆc. Nh©n d©n Phó Thä c¾m ch«ng chèng qu©n Ph¸p nh¶y dï trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c thu - ®«ng 1947 - 1947, thùc d©n Ph¸p huy ®éng mét lùc lðîng lín, chia lµm 3 mòi Th¸ng 10 tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c. 30 30 Lðîc ®å chiÕn dÞch ViÖt B¾c thu - ®«ng 1947 T¹i thÞ x B¾c K¹n, Chî Míi, Chî §ån, khi qu©n Ph¸p võa nh¶y dï xuèng ® r¬i vµo trËn ®Þa phôc kÝch cña bé ®éi ta. Trªn ®ðêng bé, qu©n ta chÆn ®¸nh ®Þch vµ giµnh th¾ng lîi ë ®Ìo B«ng Lau. T¹i §oan Hïng, tµu chiÕn vµ ca n« Ph¸p bÞ ®èt ch¸y trªn dßng s«ng L«. Sau h¬n mét th¸ng bÞ sa lÇy ë ViÖt B¾c, ®Þch buéc ph¶i rót lui. Nhðng ®ðêng rót lui cña ®Þch còng bÞ qu©n ta chÆn ®¸nh d÷ déi. T¹i B×nh Ca, §oan Hïng, giÆc r¬i vµo trËn ®Þa mai phôc. Qu©n Ph¸p bá l¹i nhiÒu vò khÝ, ®¹n dðîc ®Ó ch¹y tho¸t th©n. §Þch chÕt h¬n 3000 tªn, bÞ b¾t hµng tr¨m tªn ; 16 m¸y bay bÞ b¾n r¬i, hµng tr¨m xe c¬ giíi bÞ ph¸ huû, nhiÒu tµu chiÕn vµ ca n« bÞ b¾n ch×m. 31 Thu - ®«ng n¨m 1947, sau nhiÒu ngµy ®ªm chiÕn ®Êu, ta ® ®¸nh b¹i cuéc tÊn c«ng quy m« lín cña qu©n Ph¸p lªn ViÖt B¾c, b¶o vÖ ®ðîc c¬ quan ®Çu no cña cuéc kh¸ng chiÕn. -Cuéc tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c cña thùc d©n Ph¸p cã kÕt côc ra sao ? Thu - ®«ng n¨m 1947, thùc d©n Ph¸p tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c hßng tiªu diÖt c¬ quan ®Çu nro kh¸ng chiÕn vµ bé ®éi chñ lùc cña ta ®Ó nhanh chãng kÕt thóc chiÕn tranh. Nhðng ViÖt B¾c ®r trë thµnh “må ch«n giÆc Ph¸p”. Chó thÝch -C¨n cø ®Þa : vïng an toµn cho ban lnh ®¹o kh¸ng chiÕn vµ bé ®éi chñ lùc cña ta ®Ó duy tr× cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi. -§Çu nso kh¸ng chiÕn : ban lnh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc. C©u hái 1. Thùc d©n Ph¸p më cuéc tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c nh»m ©m mðu g× ? 2. Nªu mét sè ®Þa danh tiªu biÓu cho chiÕn th¾ng cña ta trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c thu - ®«ng 1947. 3. ChiÕn th¾ng ViÖt B¾c thu - ®«ng 1947 cã ý nghÜa nhð thÕ nµo ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ? Bµi 15 chiÕn th¾ng biªn giíi thu - ®«ng 1950 Tõ n¨m 1948 ®Õn gi÷a n¨m 1950, ta më mét lo¹t chiÕn dÞch qu©n sù vµ giµnh ®ðîc nhiÒu th¾ng lîi. Cuéc kh¸ng chiÕn cña ta ngµy cµng nhËn ®ðîc sù ®ång t×nh ñng hé cña nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh trªn thÕ giíi. Trong t×nh h×nh ®ã, thùc d©n Ph¸p t¨ng cðêng lùc lðîng, kho¸ chÆt biªn giíi ViÖt - Trung, c« lËp C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. 32 Qu©n ta quyÕt ®Þnh më chiÕn dÞch nh»m gi¶i phãng mét phÇn biªn giíi, cñng cè vµ më réng C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, khai th«ng ®ðêng liªn l¹c quèc tÕ. Trªn §ðêng sè 4, ta chän côm cø ®iÓm §«ng Khª lµm môc tiªu träng ®iÓm, më mµn chiÕn dÞch. B¸c Hå ®· trùc tiÕp ra mÆt trËn, kiÓm tra kÕ ho¹ch vµ c«ng t¸c chuÈn bÞ, gÆp gì ®éng viªn c¸n bé, chiÕn sÜ, d©n c«ng tham gia chiÕn dÞch. B¸c Hå quan s¸t mÆt trËn Biªn giíi -Nªu c¶m tðëng cña em khi quan s¸t h×nh 1. S¸ng 16 - 9 - 1950, qu©n ta næ sóng tÊn c«ng côm cø ®iÓm §«ng Khª. §Þch ra søc cè thñ trong c¸c l« cèt vµ dïng m¸y bay b¾n ph¸ suèt ngµy ®ªm. Víi tinh thÇn quyÕt th¾ng, bé ®éi ta ® anh dòng chiÕn ®Êu. Anh La V¨n CÇu cã nhiÖm vô ®¸nh béc ph¸ vµo l« cèt phÝa ®«ng b¾c cø ®iÓm §«ng Khª. BÞ tróng ®¹n, n¸t mét phÇn c¸nh tay ph¶i nhðng anh ®· nghiÕn r¨ng nhê ®ång ®éi dïng lðìi lª chÆt ®øt c¸nh tay ®Ó tiÕp tôc chiÕn ®Êu. -Hµnh ®éng cña anh La V¨n CÇu thÓ hiÖn ®iÒu g× ? 33 §Õn s¸ng 18 - 9 - 1950, qu©n ta chiÕm côm cø ®iÓm §«ng Khª. MÊt §«ng Khª, qu©n Ph¸p ë Cao B»ng bÞ c« lËp. Bé chØ huy qu©n Ph¸p quyÕt ®Þnh rót qu©n khái Cao B»ng theo ®ðêng sè 4, ®ång thêi chóng ®ða lùc lðîng tiÕn lªn chiÕm l¹i §«ng Khª. Sau nhiÒu ngµy ®ªm giao tranh ¸c liÖt, qu©n Ph¸p ®ãng trªn ®ðêng sè 4 ph¶i rót ch¹y. Lðîc ®å chiÕn dÞch Biªn giíi thu - ®«ng 1950 Qua 29 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu, ta ®· diÖt vµ b¾t sèng h¬n 8000 tªn ®Þch, gi¶i phãng mét sè thÞ x· vµ thÞ trÊn, lµm chñ 750 km trªn d¶i biªn giíi ViÖt - Trung. C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®ðîc cñng cè vµ më réng. Tï binh Ph¸p trong chiÕn dÞch Biªn giíi thu - ®«ng 1950 34 Thu - ®«ng 1950, ta chñ ®éng më chiÕn dÞch Biªn giíi vµ ®r giµnh th¾ng lîi, C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®ðîc cñng cè vµ më réng. Tõ ®©y, ta n¾m quyÒn chñ ®éng trªn chiÕn trðêng. Chó thÝch Béc ph¸ : khèi thuèc næ ®ðîc dïng ®Ó ph¸ c¸c vËt r¾n. Trong chiÕn tranh, bé ®éi ta thðêng dïng ®Ó ph¸ c«ng sù kiªn cè cña ®Þch. C©u hái 1. Ta quyÕt ®Þnh më chiÕn dÞch Biªn giíi thu - ®«ng 1950 nh»m môc ®Ých g× ? 2. Nªu ý nghÜa cña chiÕn th¾ng Biªn giíi thu - ®«ng 1950. Bµi 16 HËu phð¬ng nh÷ng n¨m sau chiÕn dÞch biªn giíi Sau chiÕn th¾ng Biªn giíi 1950, hËu phð¬ng cña ta ngµy cµng v÷ng m¹nh, gãp phÇn cïng tiÒn tuyÕn chiÕn th¾ng thùc d©n Ph¸p. Th¸ng 2 - 1951, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng häp. §¹i héi chØ râ r»ng : ®Ó ®ða cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi, ph¶i ph¸t triÓn tinh thÇn yªu nðíc, ®Èy m¹nh thi ®ua, chia ruéng ®Êt cho n«ng d©n. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng (2 - 1951) 35 -§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng ®Ò ra nhiÖm vô g× ? ë c¸c vïng tù do, nh©n d©n ta ®Èy m¹nh s¶n xuÊt lð¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó chuyÓn ra mÆt trËn. Trong hoµn c¶nh chiÕn tranh, c¸c trðêng §¹i häc Sð ph¹m, §¹i häc Y - Dðîc vÉn ®µo t¹o c¸n bé phôc vô kh¸ng chiÕn. H¬n mét triÖu häc sinh phæ th«ng võa häc tËp, võa h¨ng h¸i tham gia s¶n xuÊt, v× hä ®Òu hiÓu râ häc tËp còng lµ gãp phÇn cho kh¸ng chiÕn th¾ng lîi. B¸c Hå th¨m c«ng binh xðëng ®Çu tiªn ë ViÖt B¾c trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (ngðêi ®eo kÝnh ®en lµ Anh hïng Lao ®éng Ng« Gia Kh¶m) Bé ®éi gióp d©n cÊy lóa trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p 36 Ngµy 1 - 5 - 1952, §¹i héi chiÕn sÜ thi ®ua vµ c¸n bé gð¬ng mÉu toµn quèc khai m¹c, kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp to lín cña c¸c tËp thÓ vµ c¸ nh©n cho th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn. Sau n¨m 1950, hËu phð¬ng cña ta ®ðîc më réng vµ x©y dùng v÷ng m¹nh, lµm t¨ng thªm søc m¹nh cho cuéc kh¸ng chiÕn. Chó thÝch -TiÒn tuyÕn : n¬i giao chiÕn gi÷a ta vµ ®Þch. -HËu phð¬ng : vïng tù do (kh«ng bÞ ®Þch chiÕm ®ãng) trong kh¸ng chiÕn, n¬i cung cÊp søc ngðêi, søc cña cho tiÒn tuyÕn. -§¹i héi chiÕn sÜ thi ®ua vµ c¸n bé gð¬ng mÉu toµn quèc : ®©y lµ ®¹i héi ®Çu tiªn ®Ó tæng kÕt vµ biÓu dð¬ng nh÷ng thµnh tÝch cña phong trµo thi ®ua yªu nðíc. §¹i héi bÇu ®ðîc 7 anh hïng : Cï ChÝnh Lan, La V¨n CÇu, NguyÔn Quèc TrÞ, NguyÔn ThÞ Chiªn, Ng« Gia Kh¶m, TrÇn §¹i NghÜa vµ Hoµng Hanh. C©u hái 1. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng ®Ò ra nhiÖm vô g× cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam ? 2. Hy t×m hiÓu thµnh tÝch tiªu biÓu cña 1 trong 7 anh hïng ®ðîc tuyªn dð¬ng trong §¹i héi chiÕn sÜ thi ®ua vµ c¸n bé gð¬ng mÉu toµn quèc. Bµi 17 ChiÕn th¾ng lÞch sö ®iÖn biªn phñ Mïa ®«ng n¨m 1953, t¹i chiÕn khu ViÖt B¾c, Trung ð¬ng §¶ng vµ B¸c Hå ®· häp, nªu quyÕt t©m giµnh th¾ng lîi trong chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ ®Ó kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn. §Ó chuÈn bÞ cho chiÕn dÞch lÞch sö nµy, c¶ tiÒn tuyÕn vµ hËu phð¬ng ®Òu s½n sµng víi tinh thÇn cao nhÊt. Kho¶ng n¨m v¹n rðëi chiÕn sÜ tõ c¸c mÆt trËn hµnh qu©n vÒ §iÖn Biªn Phñ, hµng v¹n tÊn vò khÝ ®ðîc vËn chuyÓn vµo trËn ®Þa. GÇn ba v¹n ngðêi tõ hËu phð¬ng tham gia vËn chuyÓn lð¬ng thùc, thùc phÈm, quÇn ¸o, thuèc men... lªn §iÖn Biªn Phñ. 37 Mïa ®«ng 1953, Bé ChÝnh trÞ häp th«ng qua phð¬ng ¸n më chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ (tõ tr¸i sang ph¶i : ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®ång chÝ Trðêng Chinh vµ §¹i tðíng Vâ Nguyªn Gi¸p) §oµn xe thå phôc vô chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ -Quan s¸t h×nh ¶nh ®oµn xe thå phôc vô chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, em cã nhËn xÐt g× ? Ngµy 13 - 3 - 1954, qu©n ta næ sóng më mµn chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. Trong suèt 5 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu dòng c¶m, ta lÇn lðît tiªu diÖt c¸c vÞ trÝ phßng ngù cña ®Þch ë phÝa b¾c nhð : Him Lam, §éc LËp, B¶n KÐo. Trong trËn ®¸nh ë Him Lam, anh Phan §×nh Giãt ® lÊy th©n m×nh lÊp lç ch©u mai ®Ó ®ång ®éi x«ng lªn tiªu diÖt ®Þch. -Hµnh ®éng cña anh Phan §×nh Giãt thÓ hiÖn ®iÒu g× ? Ngµy 30 - 3 - 1954, ta ®ång lo¹t c«ng kÝch ®Þch lÇn thø hai. S©n bay Mðêng Thanh bÞ uy hiÕp, m¸y bay ®Þch kh«ng xuèng ®ðîc s©n bay buéc ph¶i th¶ hµng tiÕp tÕ, nhðng r¬i kh«ng ®óng vÞ trÝ, bé ®éi ta thu ®ðîc nhiÒu chiÕn lîi phÈm. Ta vµ ®Þch giµnh giËt nhau tõng tÊc ®Êt, tõng ®o¹n giao th«ng hµo. §Õn ngµy 26 - 4 - 1954, phÇn lín c¸c cø ®iÓm phÝa ®«ng ®· thuéc quyÒn kiÓm so¸t cña ta, riªng hai cø ®iÓm quan träng lµ ®åi C1 vµ A1, ®Þch vÉn cßn kh¸ng cù quyÕt liÖt. 38 Ngµy 1 - 5 - 1954, ta më ®ît tÊn c«ng thø ba, ®¸nh chiÕm c¸c cø ®iÓm cßn l¹i. Tèi 6 - 5 - 1954, tr¸i béc ph¸ nÆng kho¶ng 1 tÊn do bé ®éi ta ®µo ®ðêng ngÇm ®Æt vµo lßng ®åi A1 ®ðîc ph¸t næ. §ã lµ hiÖu lÖnh tæng c«ng kÝch, bé ®éi ta xung phong nhð vò bo. 17 giê 30 phót ngµy 7 - 5 - 1954, tðíng §ê Ca-xt¬-ri vµ Bé chØ huy tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ bÞ b¾t sèng. L¸ cê “QuyÕt chiÕn quyÕt th¾ng” tung bay trªn nãc hÇm chØ huy cña giÆc Ph¸p. §Þch lò lðît gið¬ng cê tr¾ng ra hµng. ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ lµ mèc son chãi läi, gãp phÇn kÕt thóc th¾ng lîi chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc. Lðîc ®å chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ Cê chiÕn th¾ng tung bay trªn nãc hÇm tðíng §ê Ca-xt¬-ri Sau 56 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu kiªn cðêng, gian khæ, bé ®éi ta ®r ®¸nh sËp “ph¸o ®µi khæng lå” cña thùc d©n Ph¸p ë §iÖn Biªn Phñ, ghi trang vµng chãi läi vµo lÞch sö chèng giÆc ngo¹i x©m cña d©n téc ta. 39 Chó thÝch -Ph¸o ®µi : c«ng tr×nh qu©n sù kiªn cè, v÷ng ch¾c ®Ó phßng thñ. -Cê “QuyÕt chiÕn quyÕt th¾ng” : l¸ cê ®á sao vµng cã thªu dßng ch÷ “QuyÕt chiÕn quyÕt th¾ng”, lÇn ®Çu tiªn ®ðîc B¸c Hå trao cho bé ®éi ta trong chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. -Lç ch©u mai : lç ë thµnh c«ng sù hoÆc l« cèt ®Ó b¾n sóng tõ trong ra ngoµi. -TËp ®oµn cø ®iÓm : nhiÒu cø ®iÓm (vÞ trÝ phßng ngù cã c«ng sù v÷ng ch¾c) hîp thµnh mét hÖ thèng phßng thñ kiªn cè (t¹i §iÖn Biªn Phñ, ®Þch x©y dùng 49 cø ®iÓm). C©u hái 1. ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ ®ðîc chia lµm mÊy ®ît ? Hy thuËt l¹i ®ît tÊn c«ng cuèi cïng. 2. Nªu ý nghÜa cña chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ. Bµi 18 ¤n tËp : ChÝn n¨m kh¸ng chiÕn b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc (1945 1954) 1. T×nh thÕ hiÓm nghÌo cña nðíc ta sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thðêng ®ðîc diÔn t¶ b»ng côm tõ nµo ? Em hy kÓ tªn ba lo¹i “giÆc” mµ c¸ch m¹ng nðíc ta ph¶i ®ð¬ng ®Çu tõ cuèi n¨m 1945. 2. “ChÝn n¨m lµm mét §iÖn Biªn, Nªn vµnh hoa ®á, nªn thiªn sö vµng !” Em hy cho biÕt : ChÝn n¨m ®ã ®ðîc b¾t ®Çu vµ kÕt thóc vµo thêi gian nµo ? 3. Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ® kh¼ng ®Þnh ®iÒu g× ? Lêi kh¼ng ®Þnh Êy gióp em liªn tðëng tíi bµi th¬ nµo ra ®êi trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Tèng x©m lðîc lÇn thø hai (® häc ë líp 4) ? 4. Hy thèng kª mét sè sù kiÖn mµ em cho lµ tiªu biÓu nhÊt trong chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc. 40 X©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn b¾c vµ ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt nðíc (1954 - 1975) Sau thÊt b¹i nÆng nÒ ë §iÖn Biªn Phñ, ngµy 21 - 7 - 1954 thùc d©n Ph¸p buéc ph¶i kÝ HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬, chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lðîc kÕt thóc, nh©n d©n ta dðíi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ B¸c Hå ®· ®oµn kÕt x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh chèng ©m mðu chia c¾t nðíc ta cña ®Õ quèc MÜ. Bµi 19 Nðíc nhµ bÞ chia c¾t Theo HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬, s«ng BÕn H¶i (thuéc huyÖn VÜnh Linh, tØnh Qu¶ng TrÞ) lµ giíi tuyÕn ph©n chia t¹m thêi hai miÒn Nam - B¾c. Qu©n Ph¸p sÏ rót khái miÒn B¾c, chuyÓn vµo miÒn Nam. §Õn th¸ng 7 - 1956, nh©n d©n hai miÒn Nam - B¾c sÏ tiÕn hµnh tæng tuyÓn cö, thèng nhÊt ®Êt nðíc. CÇu HiÒn Lð¬ng b¾c qua s«ng BÕn H¶i, giíi tuyÕn qu©n sù t¹m thêi gi÷a hai miÒn Nam - B¾c (¶nh chôp cuèi n¨m 1954) 41 MÜ t×m mäi c¸ch ph¸ ho¹i HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬. Trong thêi gian Ph¸p rót qu©n, MÜ dÇn dÇn thay ch©n Ph¸p x©m lðîc miÒn Nam, ®ða Ng« §×nh DiÖm lªn lµm Tæng thèng, lËp ra chÝnh quyÒn tay sai. §Õ quèc MÜ vµ chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm ra søc chèng ph¸ c¸c lùc lðîng c¸ch m¹ng, khñng bè d man nh÷ng ngðêi ®ßi hiÖp thð¬ng tæng tuyÓn cö, thèng nhÊt ®Êt nðíc. ChÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch “tè céng”, “diÖt céng”. Víi khÈu hiÖu “giÕt nhÇm cßn h¬n bá sãt”, chóng th¼ng tay giÕt h¹i c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vµ nh÷ng ngðêi d©n v« téi. ChÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm ®· g©y ra hµng lo¹t vô th¶m s¸t ë Chî §ðîc, VÜnh Trinh (Qu¶ng Nam), Hðíng §iÒn (Qu¶ng TrÞ),... §Æc biÖt, ngµy 1 - 12 - 1958, chóng bá thuèc ®éc vµo nðíc uèng, c¬m ¨n, ®Çu ®éc 6000 ngðêi ë nhµ tï Phó Lîi (nay thuéc tØnh B×nh Dð¬ng), lµm h¬n 1000 ngðêi bÞ chÕt. -Nªu dÉn chøng vÒ viÖc ®Õ quèc MÜ ph¸ ho¹i HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬. KÎ thï ngµy cµng lé râ ©m mðu chia c¾t l©u dµi ®Êt nðíc ta. Téi ¸c cña chóng ngµy cµng chång chÊt. Nðíc nhµ sau h¬n t¸m mð¬i n¨m ®Êu tranh giµnh ®éc lËp vµ chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, giê ®©y l¹i ®au nçi ®au chia c¾t. Kh«ng cßn con ®ðêng nµo kh¸c, nh©n d©n ta buéc ph¶i cÇm sóng ®øng lªn. Sau HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬, nh©n d©n ta chê mong ngµy gia ®×nh ®oµn tô, ®Êt nðíc thèng nhÊt. Nhðng ®Õ quèc MÜ vµ bÌ lò tay sai ®r khñng bè, tµn s¸t ®ång bµo miÒn Nam, ©m mðu chia c¾t l©u dµi ®Êt nðíc ta. Chó thÝch -HiÖp ®Þnh : v¨n b¶n ghi l¹i nh÷ng néi dung do c¸c bªn cã liªn quan kÝ kÕt. -HiÖp thð¬ng : tæ chøc héi nghÞ ®¹i biÓu hai miÒn Nam - B¾c ®Ó bµn vÒ viÖc thèng nhÊt ®Êt nðíc. -Tæng tuyÓn cö : tæ chøc bÇu cö trong c¶ nðíc. -Tè céng : tæ chøc c¸c cuéc tè c¸o, b«i nhä nh÷ng ngðêi céng s¶n, nh÷ng ngðêi yªu nðíc tham gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ ®Êu tranh chèng MÜ - DiÖm. -DiÖt céng : tiªu diÖt nh÷ng ngðêi céng s¶n. -Th¶m s¸t : giÕt h¹i hµng lo¹t chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vµ ®ång bµo miÒn Nam mét c¸ch d man. 42 C©u hái 1. Nªu t×nh h×nh nðíc ta sau HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬. 2. Hy nªu téi ¸c cña ®Õ quèc MÜ vµ chÝnh quyÒn tay sai ®èi víi ®ång bµo miÒn Nam. Bµi 20 BÕn tre ®ång khëi Trðíc sù tµn s¸t cña MÜ - DiÖm, nh©n d©n miÒn Nam kh«ng thÓ chÞu ®ùng m·i, kh«ng cßn con ®ðêng nµo kh¸c, buéc ph¶i vïng lªn ph¸ tan ¸ch k×m kÑp. Cuèi n¨m 1959 ®Çu n¨m 1960, kh¾p miÒn Nam bïng lªn phong trµo “§ång khëi”. BÕn Tre lµ n¬i diÔn ra “§ång khëi” m¹nh mÏ nhÊt. Ngµy 17 - 1 - 1960, nh©n d©n huyÖn Má Cµy ®øng lªn khëi nghÜa, më ®Çu phong trµo “§ång khëi” ë tØnh BÕn Tre. Víi vò khÝ th« s¬, gËy géc, gi¸o m¸c,... nh©n d©n nhÊt lo¹t vïng dËy. TiÕng trèng, tiÕng mâ, tiÕng sóng,... hoµ cïng tiÕng hß reo vang déi cña hµng v¹n ngðêi ® lµm cho qu©n ®Þch khiÕp ®¶m. Nh©n d©n cïng víi c¸c chiÕn sÜ tù vÖ ph¸ ®ån giÆc, tiªu diÖt ¸c «n, ®Ëp tan bé m¸y cai trÞ cña MÜ - DiÖm ë c¸c x, Êp. Tõ cuéc næi dËy ë Má Cµy, phong trµo lan nhanh ra c¸c huyÖn kh¸c. ChØ trong mét tuÇn lÔ, ë BÕn Tre ® cã 22 x ®ðîc gi¶i phãng hoµn toµn, 29 x kh¸c ® tiªu diÖt ¸c «n, v©y ®ån, gi¶i phãng nhiÒu Êp. ë nhiÒu n¬i, chÝnh quyÒn ®Þch bÞ tª liÖt, tan r. T¹i c¸c th«n, x míi ®ðîc gi¶i phãng, Uû ban nh©n d©n tù qu¶n ®ðîc thµnh lËp, nh©n d©n lËp toµ ¸n trõng trÞ bän ph¶n c¸ch m¹ng, tÞch thu ruéng ®Êt cña ®Þa chñ chia cho d©n nghÌo. Nh©n d©n, chiÕn sÜ ta phÊn khëi, vui mõng ®ðîc sèng nh÷ng ngµy thùc sù lµm chñ quª hð¬ng. Phong trµo “§ång khëi” ë BÕn Tre ®· trë thµnh ngän cê tiªn phong, ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh cña ®ång bµo miÒn Nam ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ. ChØ tÝnh trong n¨m 1960, cã h¬n 10 triÖu lðît ngðêi, bao gåm n«ng d©n, c«ng nh©n, trÝ thøc,... tham gia ®Êu tranh chèng l¹i MÜ - DiÖm. Tõ ®©y, cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng ë miÒn Nam kh«ng chØ cã h×nh thøc ®Êu tranh chÝnh trÞ mµ cßn kÕt hîp víi ®Êu tranh vò trang, ®Èy qu©n MÜ vµ qu©n ®éi Sµi Gßn vµo thÕ bÞ ®éng lóng tóng. 43 Nh©n d©n miÒn Nam næi dËy ph¸ thÕ k×m kÑp -Quan s¸t h×nh trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ khÝ thÕ næi dËy cña ®ång bµo miÒn Nam ? Cuèi n¨m 1959 - ®Çu n¨m 1960, phong trµo “§ång khëi” næ ra vµ th¾ng lîi ë nhiÒu vïng n«ng th«n miÒn Nam. BÕn Tre lµ n¬i tiªu biÓu cña phong trµo “§ång khëi”. Chó thÝch -§ång khëi : ®ång lo¹t næi dËy khëi nghÜa. -¸c «n : kÎ g©y nhiÒu téi ¸c víi nh©n d©n. -MÜ - DiÖm : chØ ®Õ quèc MÜ vµ chÝnh quyÒn Sµi Gßn do Ng« §×nh DiÖm ®øng ®Çu. -Êp : mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh tð¬ng ®ð¬ng víi th«n, xãm ë miÒn B¾c. C©u hái 1. Phong trµo “§ång khëi” ë BÕn Tre næ ra trong hoµn c¶nh nµo ? 2. ThuËt l¹i sù kiÖn ngµy 17 - 1 - 1960 ë huyÖn Má Cµy, tØnh BÕn Tre. 3. Th¾ng lîi cña phong trµo “§ång khëi” ë BÕn Tre cã t¸c ®éng nhð thÕ nµo ®èi víi c¸ch m¹ng miÒn Nam ? 44 Bµi 21 nhµ m¸y hiÖn ®¹i ®Çu tiªn cña nðíc ta Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ vµ HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬, miÒn B¾c nðíc ta bðíc vµo thêi k× x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ trë thµnh hËu phð¬ng lín cho c¸ch m¹ng miÒn Nam. §Ó gãp phÇn trang bÞ m¸y mãc cho s¶n xuÊt ë miÒn B¾c, tõng bðíc thay thÕ c«ng cô s¶n xuÊt th« s¬ cã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, §¶ng vµ ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh x©y dùng mét nhµ m¸y c¬ khÝ hiÖn ®¹i, lµm nßng cèt cho ngµnh c«ng nghiÖp cña nðíc ta. §ã lµ Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi. Th¸ng 12 - 1955, víi sù gióp ®ì cña Liªn X«, Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi ®ðîc khëi c«ng x©y dùng trªn diÖn tÝch h¬n 10 v¹n mÐt vu«ng ë phÝa t©y nam Thñ ®« Hµ Néi. Quy m« cña nhµ m¸y vµo lo¹i lín nhÊt khu vùc §«ng Nam ¸ thêi bÊy giê. Sau gÇn 1000 ngµy ®ªm lao ®éng kiªn tr×, gian khæ, th¸ng 4 - 1958, lÔ kh¸nh thµnh nhµ m¸y diÔn ra trong niÒm h©n hoan phÊn khëi cña c¸n bé §¶ng, Nhµ nðíc ta cïng víi c¸c chuyªn gia Liªn X« vµ ®Æc biÖt lµ cña ®ång bµo Thñ ®«. Nhµ m¸y c¬ khÝ Hµ Néi ®å sé vð¬n cao trªn vïng ®Êt trðíc ®©y lµ mét c¸nh ®ång, cã nhiÒu ®ån bèt vµ hµng rµo d©y thÐp gai cña thùc d©n x©m lðîc. LÔ kh¸nh thµnh Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi 45 Tõ n¬i ®©y, nh÷ng m¸y phay, m¸y tiÖn, m¸y khoan,… ® ra ®êi ®Ó phôc vô c«ng cuéc lao ®éng x©y dùng chñ nghÜa x héi ë miÒn B¾c. Kh«ng Ýt s¶n phÈm cña nhµ m¸y ® cã mÆt cïng bé ®éi trªn chiÕn trðêng ®¸nh MÜ, tiªu biÓu lµ tªn löa A12. -Nªu métsè s¶n phÈm do Nhµ m¸y c¬ khÝ Hµ Néi s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh phÊn ®Êu vð¬n lªn, Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi lu«n ®¹t ®ðîc nh÷ng thµnh tÝch to lín, gãp phÇn quan träng cho sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Nhµ m¸y vinh dù ®ðîc 9 lÇn ®ãn B¸c Hå vÒ th¨m. B¸c Hå ®ang xem s¶n phÈm ®Çu tiªn cña nhµ m¸y N¨m 1958, Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi ra ®êi, gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa xr héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt nðíc. Chó thÝch -C¬ khÝ : ngµnh chÕ t¹o vµ söa ch÷a m¸y mãc. -Liªn X« : nðíc x héi chñ nghÜa ®Çu tiªn trªn thÕ giíi, ® gióp ®ì to lín vÒ khoa häc - kÜ thuËt cho ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ vµ x©y dùng chñ nghÜa x héi. N¨m 1991, Liªn X« tan r, ph©n chia thµnh nhiÒu nðíc, trong ®ã cã Liªn bang Nga. C©u hái 1. Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo ? 2. Nhµ m¸y C¬ khÝ Hµ Néi ® cã ®ãng gãp g× vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt nðíc ? 46 46 Bµi 22 §ðêng trðêng s¬n Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, trªn d·y nói Trðêng S¬n ®· h×nh thµnh mét ®ðêng d©y giao liªn B¾c - Nam. §Ó ®¸p øng nhu cÇu chi viÖn cho miÒn Nam, ngµy 19 - 5 - 1959, Trung ð¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh më ®ðêng Trðêng S¬n. §ðêng Trðêng S¬n cßn ®ðîc gäi lµ ®ðêng Hå ChÝ Minh. TÝnh ®Õn ngµy ®Êt nðíc thèng nhÊt (30 - 4 - 1975), ®ðêng Trðêng S¬n ® tån t¹i gÇn 6000 ngµy ®ªm. Trong thêi gian Êy, trªn ®ðêng Trðêng S¬n tõng diÔn ra nhiÒu chiÕn c«ng, thÊm ®ðîm biÕt bao må h«i, m¸u vµ nðíc m¾t cña bé ®éi vµ thanh niªn xung phong. Anh NguyÔn ViÕt Sinh - mét trong nh÷ng anh hïng Trðêng S¬n n¨m xða, ngðêi ®· s¸u n¨m gïi hµng trªn chÆng ®ðêng dµi gÇn b»ng mét vßng Tr¸i §Êt - kÓ l¹i : “Cïng víi ®oµn xe ngµy ®ªm nèi ®u«i nhau chë hµng hðíng vÒ phÝa nam lµ ®oµn ngðêi gïi g¹o vµ x¨ng trªn lðng luån l¸ch qua rõng nói, dïng bÌ m¶ng vðît qua s«ng s©u. Cã nh÷ng dèc cao leo ®Õn tøc ngùc. NÕu ®i kh«ng khÐo, ch©n ngðêi trðíc giÉm lªn tãc ngðêi sau. VËy mµ ngðêi nµo còng gïi 40 - 50 kg. §Ó tr¸nh sù r×nh rËp vµ kiÓm so¸t cña ®Þch, cã nh÷ng lóc vðît qua ®ðêng c¸i, ®oµn ngðêi ph¶i chui qua cèng, hoÆc tr¶i ni l«ng trªn mÆt ®ðêng råi vðît qua, kh«ng ®Ó l¹i dÊu vÕt g×. Muèn trao ®æi víi nhau, mäi ngðêi ph¶i nãi th× thÇm”. §ðêng Trðêng S¬n trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ 47 Rßng r 16 n¨m, ®Þch ® trót xuèng ®ðêng Trðêng S¬n h¬n 3 triÖu tÊn bom ®¹n vµ chÊt ®éc ho¸ häc. Nhðng dðíi mða bom, bo ®¹n cña qu©n thï, bÊt chÊp nh÷ng khã kh¨n, gian khæ ngoµi søc chÞu ®ùng cña con ngðêi, ®ðêng Trðêng S¬n ngµy cµng ®ðîc më thªm vµ vð¬n dµi vÒ phÝa nam Tæ quèc. Trªn c¸c ng¶ ®ðêng Trðêng S¬n, miÒn B¾c chi viÖn cho miÒn Nam søc ngðêi, lð¬ng thùc, vò khÝ,... Cïng víi c¶ nðíc, ®ång bµo c¸c d©n téc ë T©y Nguyªn ® kh«ng qu¶n gian lao, hÕt lßng tiÕp tÕ vµ vËn chuyÓn hµng cho bé ®éi. §ång bµo T©y Nguyªn vËn chuyÓn hµng tiÕp tÕ cho qu©n gi¶i phãng (xu©n 1975) -H×nh 2 gîi cho em suy nghÜ g× ? Ngµy nay, ®ðêng Trðêng S¬n ® ®ðîc më réng, nèi liÒn ®Êt nðíc. Ai ® ®Õn ®©y ®Òu nhí tíi con ®ðêng næi tiÕng vµ nh÷ng ngðêi ® quªn m×nh v× con ®ðêng thèng nhÊt ®Êt nðíc. Mét ®o¹n ®ðêng Trðêng S¬n ®ðîc th«ng xe ngµy 2 - 9 - 2003 48 Ngµy 19 - 5 - 1959, Trung ð¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh më ®ðêng Trðêng S¬n. §©y lµ con ®ðêng ®Ó miÒn B¾c chi viÖn søc ngðêi, vò khÝ, lð¬ng thùc,... cho chiÕn trðêng, gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam. Chó thÝch -§ðêng giao liªn : ®ðêng giao th«ng liªn l¹c trong kh¸ng chiÕn. -Gïi : ®å ®an b»ng m©y tre mµ ®ång bµo miÒn nói dïng mang ®å trªn lðng ®Ó ®i bé cho thuËn tiÖn h¬n. C©u hái 1. Ta më ®ðêng Trðêng S¬n nh»m môc ®Ých g× ? 2. §ðêng Trðêng S¬n cã ý nghÜa nhð thÕ nµo ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ, cøu nðíc cña d©n téc ta ? Bµi 23 SÊm sÐt ®ªm giao thõa §ªm 30 TÕt MËu Th©n 1968, khi mäi ngðêi ®ang chuÈn bÞ ®ãn giao thõa th× ë c¸c ®Þa ®iÓm bÝ mËt trong thµnh phè Sµi Gßn, c¸c chiÕn sÜ qu©n gi¶i phãng lÆng lÏ xuÊt kÝch. Vµo lóc lêi B¸c Hå chóc TÕt ®ðîc truyÒn qua lµn sãng §µi TiÕng nãi ViÖt Nam th× tiÕng sóng cña qu©n gi¶i phãng còng rÒn vang t¹i Sµi Gßn vµ nhiÒu thµnh phè kh¸c ë miÒn Nam. Sµi Gßn lµ träng ®iÓm cña cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy ; qu©n ta ®¸nh vµo Sø qu¸n MÜ, Bé Tæng tham mðu qu©n ®éi Sµi Gßn, §µi ph¸t thanh, s©n bay T©n S¬n NhÊt, Tæng nha C¶nh s¸t, Bé tð lÖnh H¶i qu©n,... Cuéc tiÕn c«ng qu¸ bÊt ngê, ngoµi søc tðëng tðîng cña ®Þch. TrËn ®¸nh cña qu©n gi¶i phãng vµo Sø qu¸n MÜ ®· lµm cho nh÷ng kÎ ®øng ®Çu Nhµ Tr¾ng, LÇu N¨m Gãc vµ c¶ thÕ giíi ph¶i söng sèt. Thêi kh¾c giao thõa võa tíi, mét tiÕng næ rÇm trêi rung chuyÓn Sø qu¸n MÜ, lµm sËp mét m¶ng tðêng b¶o vÖ. C¸c chiÕn sÜ ®Æc c«ng lËp tøc b¾n chÕt 4 tªn lÝnh g¸c, lao vµo chiÕm gi÷ tÇng dðíi Sø qu¸n. LÝnh MÜ b¶o vÖ Sø qu¸n 49 chèng tr¶ quyÕt liÖt nhðng kh«ng ®Èy lïi ®ðîc cuéc tiÕn c«ng cña ta. §Þch ph¶i dïng m¸y bay lªn th¼ng chë thªm lÝnh MÜ ®æ xuèng nãc Sø qu¸n ®Ó ph¶n kÝch. Bän chØ huy ho¶ng hèt, bÝ mËt ®ða ®¹i sø MÜ ch¹y khái Sø qu¸n b»ng xe bäc thÐp. Cuéc chiÕn ë ®©y ®· diÔn ra suèt 6 giê ®ång hå, khiÕn cho Sø qu¸n MÜ bÞ tª liÖt. Qu©n gi¶i phãng tiÕn c«ng vµo Sø qu¸n MÜ ë Sµi Gßn TÕt MËu Th©n 1968 Cïng víi cuéc tiÕn c«ng vµo Sµi Gßn, qu©n gi¶i phãng tiÕn c«ng ®ång lo¹t ë hÇu kh¾p c¸c thµnh phè, thÞ x miÒn Nam nhð CÇn Th¬, Nha Trang, HuÕ, §µ N½ng,... lµm cho hÇu hÕt c¸c c¬ quan trung ð¬ng vµ ®Þa phð¬ng cña MÜ vµ chÝnh quyÒn Sµi Gßn bÞ tª liÖt, khiÕn chóng rÊt hoang mang lo sî. -Cïng víi cuéc tiÕn c«ng vµo Sµi Gßn, qu©n gi¶i phãng ®s tiÕn c«ng nh÷ng n¬i nµo ? Sau ®ßn bÊt ngê TÕt MËu Th©n, MÜ buéc ph¶i thõa nhËn thÊt b¹i mét bðíc, chÊp nhËn ®µm ph¸n t¹i Pa-ri vÒ chÊm døt chiÕn tranh ë ViÖt Nam. Nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh ë MÜ còng ®Êu tranh rÇm ré, ®ßi ChÝnh phñ MÜ ph¶i rót qu©n khái ViÖt Nam trong thêi gian ng¾n nhÊt. TÕt MËu Th©n 1968, qu©n d©n miÒn Nam ®ång lo¹t tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy ë kh¾p c¸c thµnh phè, thÞ xr,... lµm cho MÜ vµ qu©n ®éi Sµi Gßn thiÖt h¹i nÆng nÒ, hoang mang lo sî. Chó thÝch -Nhµ Tr¾ng : n¬i lµm viÖc cña Tæng thèng vµ c¸c quan chøc cao cÊp cña ChÝnh phñ MÜ. -LÇu N¨m Gãc : trô së Bé quèc phßng MÜ. 50 C©u hái 1. Hy thuËt l¹i cuéc tiÕn c«ng vµo Sø qu¸n MÜ cña qu©n gi¶i phãng miÒn Nam trong dÞp TÕt MËu Th©n 1968. 2. Cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy TÕt MËu Th©n 1968 cã t¸c ®éng nhð thÕ nµo ®èi víi nðíc MÜ ? 3. Nªu ý nghÜa cña cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy TÕt MËu Th©n 1968. Bµi 24 ChiÕn th¾ng “§iÖn biªn phñ trªn kh«ng” Trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1972, qu©n d©n ta giµnh ®ðîc nhiÒu th¾ng lîi quan träng trªn chiÕn trðêng miÒn Nam. §Õ quèc MÜ buéc ph¶i tho¶ thuËn sÏ kÝ kÕt HiÖp ®Þnh Pa-ri vµo th¸ng 10 - 1972 ®Ó chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam. Nhðng gÇn ®Õn ngµy kÝ, Tæng thèng MÜ NÝch-x¬n ®· lËt läng, ra lÖnh sö dông m¸y bay tèi t©n nhÊt lóc bÊy giê (“ph¸o ®µi bay” B52) nÐm bom hßng huû diÖt Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lín ë miÒn B¾c ViÖt Nam. Kho¶ng 20 giê ngµy 18 - 12 - 1972, MÜ huy ®éng hµng chôc tèp m¸y bay B52 vµ c¸c lo¹i m¸y bay kh¸c å ¹t nÐm bom Hµ Néi, më ®Çu 12 ngµy ®ªm nÐm bom huû diÖt. Trong 12 ngµy ®ªm ®ã, m¸y bay MÜ ® ®¸nh ph¸ Hµ Néi vµ c¸c vïng phô cËn. Chóng nÐm bom c¶ vµo bÖnh viÖn, trðêng häc, khu phè, bÕn xe,... lµm cho hµng ngh×n ngðêi d©n chÕt vµ bÞ thð¬ng. -Em suy nghÜ g× vÒ viÖc m¸y bay MÜ nÐm bom huû diÖt trðêng häc, bÖnh viÖn ? §ªm 20 r¹ng s¸ng 21-12, qu©n d©n Hµ Néi ®· b¾n r¬i 7 chiÕc B52, cã 5 chiÕc r¬i t¹i chç, b¾t sèng 12 phi c«ng MÜ. Ngµy 26-12, ®Þch tËp trung sè lðîng m¸y bay B52 lín nhÊt (105 lÇn chiÕc) hßng huû diÖt Hµ Néi. H¬n 100 ®Þa ®iÓm ë Hµ Néi bÞ tróng bom. Riªng ë phè Kh©m Thiªn, bom MÜ ®· s¸t h¹i 300 ngðêi, ph¸ huû 2000 ng«i nhµ. Qu©n d©n ta ®· kiªn cðêng ®¸nh tr¶, b¾n r¬i 18 m¸y bay MÜ, trong ®ã cã 8 m¸y bay B52, 5 chiÕc bÞ b¾n r¬i t¹i chç, b¾t sèng nhiÒu phi c«ng MÜ. Nh÷ng ngµy ®ªm tiÕp theo, m¸y bay MÜ vÉn kh«ng tho¸t khái sù trõng trÞ cña qu©n d©n ta. §ªm 29-12, Hµ Néi ®¸nh th¾ng trËn cuèi cïng, tiªu diÖt thªm 1 chiÕc B52. 51 Ngµy 30 - 12 - 1972, biÕt kh«ng thÓ Mét gãc phè Kh©m Thiªn (Hµ Néi) bÞ m¸y bay B52 tµn ph¸ cuèi th¸ng 12 - 1972 khuÊt phôc ®ðîc nh©n d©n ta b»ng bom ®¹n, NÝch-x¬n tuyªn bè ngõng nÐm bom b¾n ph¸ miÒn B¾c. Cuéc tËp kÝch chiÕn lðîc b»ng m¸y bay B52 cña MÜ ® bÞ ®Ëp tan ; 81 m¸y bay hiÖn ®¹i cña MÜ, trong ®ã cã 34 m¸y bay B52 bÞ b¾n r¬i, nhiÒu chiÕc r¬i trªn bÇu trêi Hµ Néi. Mðêi hai ngµy ®ªm chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng cuèi n¨m 1972 lµ mét chiÕn dÞch phßng kh«ng oanh liÖt nhÊt trong cuéc chiÕn ®Êu b¶o vÖ miÒn B¾c. §©y còng lµ thÊt b¹i nÆng nÒ nhÊt trong lÞch sö kh«ng qu©n MÜ. Do tÇm vãc vÜ ®¹i cña chiÕn th¾ng oanh liÖt nµy, qu©n d©n ta vµ dð luËn thÕ giíi ® gäi ®©y lµ trËn “§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng”. 52 M¸y bay MÜ bÞ b¾n r¬i ë ngo¹i thµnh Hµ Néi -T¹i sao gäi chiÕn th¾ng 12 ngµy ®ªm cuèi n¨m 1972 ë Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè kh¸c ë miÒn B¾c lµ chiÕn th¾ng “§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng”? Trong 12 ngµy ®ªm cuèi n¨m 1972, ®Õ quèc MÜ dïng m¸y bay B52 nÐm bom hßng huû diÖt Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lín ë miÒn B¾c, ©m mðu khuÊt phôc nh©n d©n ta. Song, qu©n d©n ta ®r lËp nªn chiÕn th¾ng oanh liÖt “§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng”. Chó thÝch M¸y bay B52 : lo¹i m¸y bay nÐm bom hiÖn ®¹i nhÊt thêi Êy, cã thÓ bay cao 16 km nªn ph¸o cao x¹ kh«ng b¾n ®ðîc, mang kho¶ng 100 -200 qu¶ bom (gÊp 40 lÇn c¸c lo¹i m¸y bay kh¸c). M¸y bay nµy cßn ®ðîc gäi lµ “ph¸o ®µi bay”. C©u hái 1. T¹i sao MÜ nÐm bom hßng huû diÖt Hµ Néi ? 2. T¹i sao ngµy 30 - 12 -1972, Tæng thèng MÜ buéc ph¶i tuyªn bè ngõng nÐm bom miÒn B¾c ? Bµi 25 LÔ kÝ hiÖp ®Þnh Pa-ri Sau nh÷ng ®ßn bÊt ngê, cho¸ng v¸ng trong TÕt MËu Th©n 1968, MÜ buéc ph¶i thð¬ng lðîng víi hai ®oµn ®¹i biÓu cña ta. Nhðng víi d· t©m tiÕp tôc x©m lðîc nðíc ta, MÜ t×m c¸ch tr× ho·n, kh«ng chÞu kÝ hiÖp ®Þnh. Cuéc ®µm ph¸n vÒ viÖc chÊm døt chiÕn tranh ViÖt Nam kÐo dµi nhiÒu n¨m. ChØ sau nh÷ng thÊt b¹i nÆng nÒ ë c¶ hai miÒn Nam - B¾c trong n¨m 1972, MÜ míi buéc ph¶i kÝ HiÖp ®Þnh Pa-ri vÒ chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam. Ngay tõ s¸ng sím 27 - 1 - 1973, cê ®á sao vµng vµ cê nöa ®á, nöa xanh, gi÷a cã ng«i sao vµng ®ðîc treo ®Çy ®ðêng phè Clª-be (Pa-ri). NhiÒu n¬i xuÊt hiÖn khÈu hiÖu ñng hé nh©n d©n ViÖt Nam. 53 Toµ nhµ Trung t©m c¸c héi nghÞ quèc tÕ ë phè Clª-be ®ðîc trang hoµng léng lÉy. §éi c¶nh vÖ quèc gia Ph¸p ®éi mò ®ång bãng lo¸ng, gð¬m tuèt trÇn ®øng nghiªm. T¹i phßng häp lín cña toµ nhµ, dðíi ¸nh s¸ng cña nh÷ng chïm ®Ìn pha lª, trðíc sù chøng kiÕn cña c¸c nhµ ngo¹i giao vµ nhiÒu phãng viªn quèc tÕ, ®¹i diÖn c¸c ph¸i ®oµn tham gia ®µm ph¸n kÝ vµo c¸c v¨n b¶n cña HiÖp ®Þnh. Bé trðëng NguyÔn Duy Trinh vµ Bé trðëng NguyÔn ThÞ B×nh ®¹i diÖn cho phÝa c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Æt bót kÝ vµo v¨n b¶n HiÖp ®Þnh. Lóc Êy lµ 11 giê (giê Pa-ri), ®ã lµ mét trong nh÷ng giê phót lÞch sö thiªng liªng cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu nðíc sau 18 n¨m, víi biÕt bao gian khæ hi sinh cña d©n téc. HiÖp ®Þnh Pa-ri quy ®Þnh : MÜ ph¶i t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn lnh thæ cña ViÖt Nam ; ph¶i rót toµn bé qu©n MÜ vµ qu©n ®ång minh ra khái ViÖt Nam ; ph¶i chÊm døt dÝnh lÝu qu©n sù ë ViÖt Nam ; ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc hµn g¾n vÕt thð¬ng chiÕn tranh ë ViÖt Nam. -Theo HiÖp ®Þnh Pa-ri, MÜ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu g× ? LÔ kÝ chÝnh thøc HiÖp ®Þnh Pa-ri vÒ ViÖt Nam (27 - 1 - 1973) HiÖp ®Þnh Pa-ri ®¸nh dÊu bðíc ph¸t triÓn míi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. §Õ quèc MÜ buéc ph¶i rót qu©n khái nðíc ta, lùc lðîng c¸ch m¹ng miÒn Nam ch¾c ch¾n m¹nh h¬n h¼n kÎ thï. §ã lµ thuËn lîi rÊt lín ®Ó nh©n d©n ta tiÕp tôc ®Èy m¹nh ®Êu tranh, tiÕn tíi giµnh th¾ng lîi hoµn toµn, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt nðíc. 54 Ngµy 27 - 1 - 1973, t¹i Pa-ri ®r diÔn ra lÔ kÝ HiÖp ®Þnh vÒ chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam. §Õ quèc MÜ buéc ph¶i rót qu©n khái ViÖt Nam. Chó thÝch -Pa-ri : thñ ®« nðíc Ph¸p. -Cê nöa ®á, nöa xanh gi÷a cã ng«i sao vµng : cê cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam vµ ChÝnh phñ C¸ch m¹ng l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam trong thêi k× chèng MÜ, cøu nðíc. C©u hái 1. HiÖp ®Þnh Pa-ri vÒ ViÖt Nam ®ðîc kÝ kÕt vµo thêi gian nµo, trong khung c¶nh ra sao ? 2. Hy nªu nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh Pa-ri vÒ ViÖt Nam. 3. HiÖp ®Þnh Pa-ri vÒ ViÖt Nam cã ý nghÜa lÞch sö nhð thÕ nµo ? Bµi 26 TiÕn vµo dinh ®éc lËp Sau h¬n mét th¸ng Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy, qu©n d©n ta ®· gi¶i phãng toµn bé T©y Nguyªn vµ d¶i ®Êt miÒn Trung. Ngµy 26 - 4 - 1975, chiÕn dÞch mang tªn Hå ChÝ Minh b¾t ®Çu. TÊt c¶ n¨m c¸nh qu©n cña ta ®ång lo¹t næ sóng, å ¹t tiÕn ®¸nh vµo c¸c vÞ trÝ quan träng cña qu©n ®éi vµ chÝnh quyÒn Sµi Gßn trong thµnh phè. T¹i mòi tiÕn c«ng tõ phÝa ®«ng, dÉn ®Çu ®éi h×nh lµ l÷ ®oµn xe t¨ng 203. Bé chØ huy chiÕn dÞch giao nhiÖm vô cho l÷ ®oµn phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ b¹n c¾m l¸ cê c¸ch m¹ng lªn nãc Dinh §éc LËp. ChiÕc xe t¨ng 843 cña ®ång chÝ Bïi Quang ThËn ®i ®Çu, tiÕp theo lµ xe t¨ng 390 do ®ång chÝ Vò §¨ng Toµn chØ huy. §Õn trðíc Dinh §éc LËp, xe t¨ng 843 lao vµo cæng phô vµ bÞ kÑt l¹i. Xe t¨ng 390 lËp tøc hóc ®æ cæng chÝnh tiÕn th¼ng vµo. §ång chÝ Bïi Quang ThËn gið¬ng cao cê c¸ch m¹ng, nh¶y khái xe t¨ng, lao lªn bËc thÒm cña toµ nhµ. TiÕp theo, c¸c xe t¨ng kh¸c tiÕn vµo s©n Dinh. ChØ huy l÷ ®oµn ra lÖnh cho bé ®éi kh«ng ®ðîc b¾n, 55 tÊt c¶ ë trong tð thÕ s½n sµng chiÕn ®Êu. NhiÒu tèp chiÕn sÜ nhanh chãng to¶ lªn c¸c tÇng... Xe t¨ng tiÕn vµo Dinh §éc LËp (¶nh cña bµ Ph¬-r¨ng-xoa ®ê Muyn-®¬) -Sù kiÖn qu©n ta tiÕn vµo Dinh §éc LËp thÓ hiÖn ®iÒu g× ? Cöa ra vµo phßng häp lín ë tÇng 2 ® më s½n. Dð¬ng V¨n Minh míi nhËn chøc Tæng thèng chÝnh quyÒn Sµi Gßn ®ðîc hai ngµy, ®ang ngåi ñ rò cïng víi kho¶ng 50 thµnh viªn ChÝnh phñ vµ viªn chøc cao cÊp. ThÊy qu©n gi¶i phãng Ëp vµo, hä ®øng dËy. Dð¬ng V¨n Minh nãi : “Chóng t«i sèt ruét chê c¸c «ng tõ s¸ng ®Ó lµm nghi thøc bµn giao”. Mét sÜ quan c¸ch m¹ng dâng d¹c tr¶ lêi : “C¸c «ng ® thÊt b¹i. Toµn bé nguþ quyÒn ® sôp ®æ hoµn toµn. Ngðêi ta kh«ng thÓ bµn giao c¸i mµ ngðêi ta kh«ng cã. C¸c «ng ph¶i ®Çu hµng ngay !”. Dð¬ng V¨n Minh ra lÖnh cho toµn bé qu©n ®éi vµ chÝnh quyÒn Sµi Gßn ®Çu hµng kh«ng ®iÒu kiÖn. -T¹i sao Dð¬ng V¨n Minh buéc ph¶i ra lÖnh ®Çu hµng kh«ng ®iÒu kiÖn ? Trong khi ®ã, trªn Dinh §éc LËp, l¸ cê c¸ch m¹ng kiªu hnh tung bay. C¸c chiÕn sÜ xe t¨ng, bé binh cña ta cïng nh©n d©n v« cïng sung sðíng reo hß mõng giê phót lÞch sö. Lóc Êy lµ 11 giê 30 phót ngµy 30 - 4 - 1975. 56 Ngµy 30 - 4 - 1975, qu©n ta gi¶i phãng Sµi Gßn, kÕt thóc ChiÕn dÞch Hå ChÝ Minh lÞch sö. §Êt nðíc ®ðîc thèng nhÊt vµ ®éc lËp. Chó thÝch -Dinh §éc LËp : trô së lµm viÖc cña Tæng thèng chÝnh quyÒn Sµi Gßn trðíc ngµy 30 - 4 - 1975, nay gäi lµ Dinh Thèng NhÊt. -L÷ ®oµn : ®¬n vÞ tæ chøc cña lùc lðîng vò trang. C©u hái 1. Hy kÓ l¹i sù kiÖn xe t¨ng cña ta tiÕn vµo Dinh §éc LËp. 2. Th¸i ®é cña Dð¬ng V¨n Minh vµ c¸c thµnh viªn chÝnh quyÒn Sµi Gßn nhð thÕ nµo khi qu©n gi¶i phãng ®¸nh chiÕm Dinh §éc LËp ? 3.T¹isao nãi : Ngµy 30 - 4 - 1975 lµ mèc quan träng trong lÞch sö d©n téc ta ? 57 X©y dùng chñ nghÜa x· héi trong c¶ nðíc (tõ 1975 ®Õn nay) Tõ n¨m 1975, sau khi ®Êt nðíc ®ðîc thèng nhÊt, nh©n d©n c¶ nðíc b¾t tay vµo hµn g¾n vÕt thð¬ng chiÕn tranh vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Bµi 27 Hoµn thµnh thèng nhÊt ®Êt nðíc Sau ngµy 30 - 4 - 1975, nðíc ta ®· hoµn toµn ®éc lËp, non s«ng thu vÒ mét mèi. NhiÖm vô ®Æt ra lóc nµy lµ ph¶i cã Nhµ nðíc chung ®Ó l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Muèn vËy, ph¶i cã Quèc héi chung do nh©n d©n hai miÒn Nam - B¾c bÇu ra. Ngµy 25 - 4 - 1976, cuéc Tæng tuyÓn cö bÇu Quèc héi chung ®ðîc tæ chøc trong c¶ nðíc. Thµnh phè Hµ Néi trµn ngËp cê vµ hoa. Nh©n d©n phÊn khëi thùc hiÖn quyÒn c«ng d©n cña m×nh. T¹i khu phè Ba §×nh, ®ång chÝ Lª DuÈn - BÝ thð thø nhÊt cña §¶ng bá l¸ phiÕu ®Çu tiªn. Ra khái phßng bá phiÕu, ®ång chÝ dõng l¹i, niÒm në th¨m hái c¸c cö tri, vui vÎ nãi víi mäi ngðêi : “H«m nay lµ ngµy vui nhÊt cña nh©n d©n ta, ngµy vui nhÊt cña nðíc ViÖt Nam ®éc lËp, còng lµ ngµy vui cña c¸c nðíc anh em bÇu b¹n trªn thÕ giíi”. -T¹i sao ngµy 25 - 4 - 1976 lµ ngµy vui nhÊt cña nh©n d©n ta ? Thµnh phè Sµi Gßn trµn ngËp kh«ng khÝ ngµy héi non s«ng. Kh¾p n¬i ®Çy cê, hoa, biÓu ng÷. C¸c cô giµ tuy tuæi cao søc yÕu nhðng vÉn cïng con ch¸u ®Õn tËn trô së bÇu cö. C¸c cô muèn tù tay bá l¸ phiÕu cña m×nh. Vui sðíng nhÊt lµ líp thanh niªn võa trßn 18 tuæi, lÇn ®Çu tiªn ®i bá phiÕu l¹i ®ðîc vinh dù cÇm l¸ phiÕu bÇu Quèc héi thèng nhÊt. Kh«ng chØ ë Hµ Néi, Sµi Gßn mµ ë tÊt c¶ c¸c thµnh phè vµ vïng n«ng th«n 58 trªn ®Êt nðíc ViÖt Nam ®Òu trµn ®Çy niÒm phÊn khëi. §Õn chiÒu 25 - 4, cuéc bÇu cö kÕt thóc tèt ®Ñp, c¶ nðíc cã 98,8% tæng sè cö tri ®i bÇu cö. Nh©n d©n T©y Nguyªn bá phiÕu bÇu ®¹i biÓu Quèc héi nðíc ViÖt Nam thèng nhÊt (kho¸ VI) Quang c¶nh khai m¹c k× häp thø I, kho¸ VI, Quèc héi nðíc ViÖt Nam thèng nhÊt Cuèi th¸ng 6 - ®Çu th¸ng 7 - 1976, Quèc héi cña nðíc ViÖt Nam thèng nhÊt (kho¸ VI) häp t¹i Hµ Néi. Quèc héi quyÕt ®Þnh : lÊy tªn nðíc lµ Céng hoµ x héi chñ nghÜa ViÖt Nam ; quyÕt ®Þnh Quèc huy ; Quèc k× lµ l¸ cê ®á sao vµng ; Quèc ca lµ bµi 59 TiÕn qu©n ca ; Thñ ®« lµ Hµ Néi ; thµnh phè Sµi Gßn - Gia §Þnh ®æi tªn lµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ngµy 25 - 4 - 1976, nh©n d©n ta vui mõng, phÊn khëi ®i bÇu cö Quèc héi chung cho c¶ nðíc. KÓ tõ ®©y, nðíc ta cã Nhµ nðíc thèng nhÊt. C©u hái 1. Hy thuËt l¹i sù kiÖn lÞch sö diÔn ra vµo ngµy 25 - 4 - 1976 ë nðíc ta. 2. Quèc héi kho¸ VI ® cã nh÷ng quyÕt ®Þnh träng ®¹i g× ? Bµi 28 X©y dùng nhµ m¸y thuû ®iÖn hoµ b×nh Kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu nðíc th¾ng lîi, nh©n d©n ta tiÕn hµnh x©y dùng ®Êt nðíc “®µng hoµng h¬n, to ®Ñp h¬n” theo lêi B¸c Hå d¹y. C«ng cuéc x©y dùng ®Êt nðíc ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu quan träng. Trong ®ã, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh. Ngµy 6 - 11 - 1979, Nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh chÝnh thøc ®ðîc khëi c«ng x©y dùng. Trªn c«ng trðêng vÜ ®¹i nµy, ngµy ®ªm cã h¬n 3 v¹n ngðêi vµ hµng ngh×n xe c¬ giíi lµm viÖc hèi h¶. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n, thiÕu thèn, nhðng c¸n bé vµ c«ng nh©n lµm viÖc ë ®©y ® vðît lªn tÊt c¶. C¶ nðíc hðíng vÒ Hoµ B×nh, s½n sµng chi viÖn ngðêi vµ cña. Tõ c¸c nðíc Céng hoµ cña Liªn X«, gÇn mét ngh×n kÜ sð, c«ng nh©n bËc cao ® t×nh nguyÖn sang gióp ®ì ViÖt Nam. -Quan s¸t h×nh 1, em cã nhËn xÐt g× ? Ngµy 30 - 12 - 1988, tæ m¸y ®Çu tiªn cña Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh b¾t ®Çu ph¸t ®iÖn. Ngµy 4 - 4 - 1994, tæ m¸y sè 8, tæ m¸y cuèi cïng ® hoµ ®iÖn vµo lðíi ®iÖn quèc gia. Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµ thµnh qu¶ 15 n¨m lao ®éng gian khæ, s¸ng t¹o cña c¸n bé, c«ng nh©n hai nðíc ViÖt Nam, Liªn X«. Nh÷ng chiÕn sÜ trªn 60 c«ng trðêng x©y dùng vÜ ®¹i ®ã ® cèng hiÕn søc lùc vµ tµi n¨ng cho ®Êt nðíc. V× dßng ®iÖn ngµy mai, 168 ngðêi, trong ®ã cã 11 c«ng d©n Liªn X«, ® hi sinh tÝnh m¹ng. -Em nghÜ g× vÒ nh÷ng sè liÖu nãi trªn ? NiÒm vui do vðît møc kÕ ho¹ch cña c«ng nh©n x©y dùng Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh §Ëp ng¨n nðíc cña Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh 61 Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµ mét trong nh÷ng c«ng tr×nh thuû ®iÖn lín bËc nhÊt ë ch©u ¸. Nhê ®Ëp ng¨n lò Hoµ B×nh, ®ång b»ng B¾c Bé tho¸t khái nh÷ng trËn lò lôt khñng khiÕp. Tõ Hoµ B×nh, dßng ®iÖn ® vÒ tíi mäi miÒn Tæ quèc. Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµ kÕt qu¶ 15 n¨m lao ®éng s¸ng t¹o ®Çy gian khæ, hi sinh cña hµng ngh×n c¸n bé, c«ng nh©n ViÖt Nam vµ Liªn X«, lµ thµnh tùu to lín cña nh©n d©n ta trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt nðíc. Chó thÝch Nhµ m¸y thuû ®iÖn : nhµ m¸y s¶n xuÊt ®iÖn nhê dïng søc nðíc lµm quay m¸y ph¸t ®iÖn. C©u hái 1. §Ó x©y dùng Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh, c¸n bé, c«ng nh©n ViÖt Nam vµ Liªn X« ® ph¶i lao ®éng ra sao ? 2. Nªu vai trß cña Nhµ m¸y Thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng ®Êt nðíc. 3. Em biÕt thªm ®ðîc nh÷ng nhµ m¸y thuû ®iÖn nµo ® vµ ®ang ®ðîc x©y dùng ë nðíc ta ? 62 Bµi 29 «n tËp : lÞch sö nðíc ta tõ gi÷a thÕ kØ XIX ®Õn nay C¸c em ® t×m hiÓu mét sè sù kiÖn, hiÖn tðîng, nh©n vËt lÞch sö nðíc ta tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m lðîc (1858) ®Õn nay. Qua ®ã, c¸c em cÇn chó ý ®Õn c¸c néi dung lÞch sö sau : 1. Ngay tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m lðîc nðíc ta, nh©n d©n ta ® kiªn quyÕt ®øng lªn chèng giÆc. Cuèi thÕ kØ XIX, sau sù thÊt b¹i cña hµng lo¹t cuéc khëi nghÜa, nðíc ta bÞ thùc d©n Ph¸p ®« hé. 2. Vµo ®Çu thÕ kØ XX, víi lßng yªu nðíc, thð¬ng d©n s©u s¾c, ngðêi thanh niªn NguyÔn TÊt Thµnh (sau nµy lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh) quyÕt ®Þnh rêi Tæ quèc ®i t×m ®ðêng cøu nðíc. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi ® lnh ®¹o nh©n d©n ta võa ®Êu tranh, võa x©y dùng lùc lðîng. §Õn mïa thu n¨m 1945, khi cã thêi c¬, c¶ nðíc ®ång lo¹t ®øng lªn khëi nghÜa, giµnh l¹i ®éc lËp, tù do cho d©n téc. Ngµy 2 - 9 - 1945, t¹i Qu¶ng trðêng Ba §×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tuyªn bè nðíc ViÖt Nam tõ nay hoµn toµn ®éc lËp. 3. Tõ cuèi n¨m 1945, thùc d©n Ph¸p trë l¹i x©m lðîc nðíc ta. C¶ d©n téc l¹i ph¶i tiÕn hµnh kh¸ng chiÕn gi÷ nðíc. Sau chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nh©n d©n ta ® lµm nªn chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ lÉy lõng, kÕt thóc chiÕn tranh, lËp l¹i hoµ b×nh ë miÒn B¾c. 4. Tõ cuèi n¨m 1954, ®Õ quèc MÜ tõng bðíc thay ch©n thùc d©n Ph¸p x©m lðîc miÒn Nam, ©m mðu chia c¾t l©u dµi nðíc ta. MiÒn Nam mét lÇn n÷a ph¶i ®øng lªn kh¸ng chiÕn. MiÒn B¾c võa x©y dùng chñ nghÜa x héi, võa chèng tr¶ cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc MÜ, ®ång thêi chi viÖn cho miÒn Nam ®¸nh giÆc. N¨m 1975, ChiÕn dÞch Hå ChÝ Minh toµn th¾ng. §Êt nðíc ®ðîc thèng nhÊt. 63 5. Sau ngµy thèng nhÊt, dðíi sù lnh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, nh©n d©n ta ® vðît qua mu«n vµn khã kh¨n ®Ó x©y dùng l¹i ®Êt nðíc, tõng bðíc vð¬n lªn s¸nh vai víi c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. Bµi tËp 1. LËp b¶ng thèng kª c¸c sù kiÖn tiªu biÓu cña lÞch sö nðíc ta tõ n¨m 1858 ®Õn nay. Tõ ®ã, em hy chän 5 sù kiÖn tiªu biÓu nhÊt vµ gi¶i thÝch t¹i sao l¹i chän 5 sù kiÖn ®ã. 2. Th«ng qua c¸c bµi LÞch sö ë líp 4, líp 5, cho biÕt v× sao nh©n d©n ta giµnh th¾ng lîi trong c«ng cuéc gi÷ nðíc vµ dùng nðíc ? 3. ViÕt mét ®o¹n v¨n nãi lªn c¶m nghÜ cña em vÒ c«ng lao cña B¸c Hå ®èi víi lÞch sö d©n téc. 64 . §ÞA LÝ 65 CM YK Tr.65 §ÞA LÝ VIÖT NAM Bµi 1 ViÖt nam - ®Êt nðíc chóng ta 1. VÞ trÝ ®Þa lÝ vµ giíi h¹n ViÖt Nam n»m trªn b¸n ®¶o §«ng Dð¬ng (1), thuéc khu vùc §«ng Nam ¸. §Êt nðíc ta võa cã ®Êt liÒn võa cã biÓn, ®¶o vµ quÇn ®¶o. -Quan s¸t h×nh 1, hvy : + ChØ phÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta trªn lðîc ®å. + Nªu tªn nh÷ng nðíc gi¸p phÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta. + Cho biÕt biÓn bao bäc phÝa nµo phÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta. Tªn biÓn lµ g× ? + KÓ tªn mét sè ®¶o vµ quÇn ®¶o cña nðíc ta. (1) B¸n ®¶o §«ng Dð¬ng gåm 3 nðíc : ViÖt Nam, Lµo vµ Cam-pu-chia. Lðîc ®å ViÖt Nam trong khu vùc §«ng Nam ¸ 66 CM YK Tr.66 Nðíc ta lµ mét bé phËn cña ch©u ¸, cã vïng biÓn th«ng víi ®¹i dð¬ng. VÞ trÝ ®Þa lÝ ®ã thuËn lîi cho viÖc giao lðu víi nhiÒu nðíc trªn thÕ giíi b»ng ®ðêng bé, ®ðêng biÓn vµ ®ðêng hµng kh«ng. 2. H×nh d¹ng vµ diÖn tÝch PhÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta hÑp ngang, ch¹y dµi theo chiÒu B¾c - Nam, víi ®ðêng bê biÓn cong nhð h×nh ch÷ S. DiÖn tÝch lnh thæ nðíc ta vµo kho¶ng 330 000 km2 vµ vïng biÓn cã diÖn tÝch réng h¬n phÇn ®Êt liÒn nhiÒu lÇn. -Quan s¸t h×nh 2, hvy cho biÕt : + Tõ B¾c vµo Nam, phÇn ®Êt liÒn nðíc ta dµi bao nhiªu ki-l«-mÐt ? + N¬i hÑp nhÊt lµ bao nhiªu ki-l«-mÐt ? Lðîc ®å ViÖt Nam 67 CM YK Tr.67 Tªn nðíc DiÖn tÝch (ngh×n km2) Trung Quèc NhËt B¶n ViÖt Nam Lµo Cam-pu-chia 9597 378 330 237 181 B¶ng sè liÖu vÒ diÖn tÝch cña mét sè nðíc ch©u ¸ -Dùa vµo b¶ng sè liÖu, hvy cho biÕt nh÷ng nðíc cã diÖn tÝch lín h¬n vµ nhá h¬n nðíc ta. Nðíc ta n»m trªn b¸n ®¶o §«ng Dð¬ng, thuéc khu vùc §«ng Nam ¸. §Êt nðíc ta gåm phÇn ®Êt liÒn cã ®ðêng bê biÓn gièng h×nh ch÷ S vµ vïng biÓn réng lín thuéc BiÓn§«ng víi nhiÒu ®¶o vµ quÇn ®¶o. C©u hái 1. ChØ vÞ trÝ cña nðíc ta trªn h×nh 1 vµ trªn qu¶ §Þa cÇu. 2. PhÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta gi¸p víi nh÷ng nðíc nµo ? DiÖn tÝch lnh thæ lµ bao nhiªu ki-l«-mÐt vu«ng ? 3. ChØ vµ nªu tªn mét sè ®¶o, quÇn ®¶o cña nðíc ta trªn b¶n ®å ViÖt Nam. Bµi 2 §Þa h×nh vµ kho¸ng s¶n 1. §Þa h×nh - Dùa vµo h×nh 1, hvy : + ChØ vïng ®åi nói vµ ®ång b»ng trªn h×nh 1. + So s¸nh diÖn tÝch cña vïng ®åi nói víi ®ång b»ng nðíc ta. 68 CM YK Tr.68 Đ. Bạch Long Vĩ (Việt Nam) Đ. Lý Sơn Đ. Phú Quý Lðîc ®å ®Þa h×nh ViÖt Nam 69 CM YK Tr.69 3_4 PhÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta víi diÖn tÝch lµ ®åi nói vµ chñ yÕu lµ ®åi nói 1_4 thÊp, chØ cã diÖn tÝch lµ ®ång b»ng. §åi nói nðíc ta tr¶i réng kh¾p c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c vµ ch¹y dµi tõ B¾c vµo Nam. C¸c dy nói phÇn lín cã hðíng t©y b¾c - ®«ng nam vµ mét sè cã h×nh c¸nh cung. -Quan s¸t h×nh 1, hvy : + KÓ tªn c¸c dvy nói ë nðíc ta. + Cho biÕt nh÷ng dvy nói nµo cã hðíng t©y b¾c - ®«ng nam ? Nh÷ng dvy nói nµo cã h×nh c¸nh cung ? §ång b»ng nðíc ta phÇn lín lµ ®ång b»ng ch©u thæ do phï sa cña s«ng ngßi båi ®¾p, cã ®Þa h×nh thÊp vµ tð¬ng ®èi b»ng ph¼ng. §ã lµ nh÷ng n¬i trång lóa rÊt tèt vµ thðêng tËp trung d©n cð ®«ng ®óc. -ChØ trªn h×nh 1 : ®ång b»ng B¾c Bé, ®ång b»ng Nam Bé vµ d¶i ®ång b»ng duyªn h¶i miÒn Trung. 2. Kho¸ng s¶n -Quan s¸t h×nh 2, hvy : + KÓ tªn mét sè lo¹i kho¸ng s¶n ë nðíc ta. + ChØ nh÷ng n¬i cã má than, s¾t, a-pa-tÝt, b«-xÝt, dÇu má. Nðíc ta cã nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n nhð than, dÇu má, khÝ tù nhiªn, b«-xÝt, s¾t, a-pa-tÝt, thiÕc,… Than cã nhiÒu ë nðíc ta, tËp trung ë 70 Đảo Bạch Long Vĩ QĐ. Thổ Chu Lðîc ®å mét sè kho¸ng s¶n ViÖt Nam CM YK Tr.70 tØnh Qu¶ng Ninh vµ thuéc lo¹i than tèt trªn thÕ giíi. Kho¸ng s¶n ®ðîc dïng lµm nguyªn liÖu cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp. Chóng ta cÇn khai th¸c kho¸ng s¶n mét c¸ch hîp lÝ, sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. Khai th¸c than 3_4 1_4 Trªn phÇn ®Êt liÒn cña nðíc ta, diÖn tÝch lµ ®åi nói vµ diÖn tÝch lµ ®ång b»ng. Nðíc ta cã nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n nhð than ë Qu¶ng Ninh, a-pa-tÝt ë Lµo Cai, s¾t ë Hµ TÜnh, b«-xÝt ë T©y Nguyªn, dÇu má vµ khÝ tù nhiªn ë BiÓn §«ng,… C©u hái 1. Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm chÝnh cña ®Þa h×nh nðíc ta. 2. Nªu tªn vµ chØ mét sè dy nói vµ ®ång b»ng trªn b¶n ®å tù nhiªn ViÖt Nam. 3. KÓ tªn mét sè lo¹i kho¸ng s¶n cña nðíc ta vµ cho biÕt chóng cã ë ®©u ? 71 CM YK Tr.71 Bµi 3 KhÝ hËu 1. Nðíc ta cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa -ChØ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trªn qu¶ §Þa cÇu vµ cho biÕt nðíc ta n»m ë ®íi khÝ hËu nµo ? ë ®íi khÝ hËu ®ã, nðíc ta cã khÝ hËu nãng hay l¹nh ? KhÝ hËu nðíc ta nãi chung lµ nãng, trõ nh÷ng vïng nói cao thðêng m¸t mÎ quanh n¨m. Giã vµ mða ë nðíc ta thay ®æi theo mïa. Trong mét n¨m cã hai mïa giã chÝnh : mét mïa cã giã ®«ng b¾c, cßn mïa kia lµ giã t©y nam hoÆc ®«ng nam. -ChØ trªn h×nh 1 hðíng giã th¸ng 1 vµ hðíng giã th¸ng 7. 2. KhÝ hËu gi÷a c¸c miÒn cã sù kh¸c nhau KhÝ hËu nðíc ta cã sù kh¸c biÖt gi÷a miÒn B¾c vµ miÒn Nam, víi ranh giíi lµ dy nói B¹ch M. ë miÒn B¾c, øng víi hai mïa giã lµ mïa h¹ vµ mïa ®«ng. Mïa h¹ trêi nãng vµ cã nhiÒu mða. Mïa ®«ng l¹nh vµ Ýt mða. Gi÷a hai mïa lµ nh÷ng thêi k× chuyÓn tiÕp, quen gäi lµ mïa xu©n vµ mïa thu. Mïa xu©n cã mða phïn Èm ðít ; mïa thu trêi se l¹nh, kh« hanh. ë miÒn Nam khÝ hËu nãng quanh n¨m, chØ cã mïa mða vµ mïa kh«. Mïa mða thðêng cã mða rµo. Mïa kh« hÇu nhð kh«ng mða, ban ngµy n¾ng chãi chang, ban ®ªm dÞu m¸t h¬n. -ChØ trªn h×nh 1 miÒn khÝ hËu cã mïa ®«ng l¹nh vµ miÒn khÝ hËu nãng quanh n¨m. -Dùa vµo b¶ng sè liÖu, hvy nhËn xÐt vÒ sù chªnh lÖch nhiÖt ®é trung b×nh gi÷a th¸ng 1 vµ th¸ng 7 cña Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. §Þa ®iÓm NhiÖt ®é trung b×nh (oC) Th¸ng 1 Th¸ng 7 Hµ Néi 16 29 TP. Hå ChÝ Minh 26 27 B¶ng sè liÖu vÒ nhiÖt ®é cña Hµ Néi vµ TP. Hå ChÝ Minh 72 CM YK Tr.72 3. ¶nh hðëng cña khÝ hËu KhÝ hËu nðíc ta nãng vµ mða nhiÒu nªn c©y cèi dÔ ph¸t triÓn. Tuy vËy, h»ng n¨m thðêng hay cã bo, cã n¨m mða lín g©y lò lôt, cã n¨m l¹i x¶y ra h¹n h¸n lµm ¶nh hðëng ®Õn ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ngðêi. -Lò lôt, h¹n h¸n g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i g× cho ®êi sèng vµ s¶n xuÊt ? Đảo Bạch Long Vĩ QĐ. Thổ Chu Côn Đảo Lðîc ®å khÝ hËu 73 CM YK Tr.73 C¶nh ruéng h¹n h¸n C¶nh lò lôt Nðíc ta cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa : nhiÖt ®é cao, giã vµ mða thay ®æi theo mïa. KhÝ hËu ë nðíc ta cã sù kh¸c biÖt gi÷a miÒn B¾c vµ miÒn Nam. MiÒn B¾c cã mïa ®«ng l¹nh, mða phïn ; miÒn Nam nãng quanh n¨m víi mïa mða vµ mïa kh« râ rÖt. C©u hái 1. Hy nªu ®Æc ®iÓm cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa ë nðíc ta. 2. KhÝ hËu miÒn B¾c vµ miÒn Nam kh¸c nhau nhð thÕ nµo ? 3. KhÝ hËu cã ¶nh hðëng g× tíi ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Bµi 4 S«ng ngßi 1. Nðíc ta cã m¹ng lðíi s«ng ngßi dµy ®Æc Nðíc ta cã hµng ngh×n con s«ng lín nhá, ph©n bè réng kh¾p trªn c¶ nðíc. C¸c s«ng lín ë miÒn B¾c lµ s«ng Hång, s«ng §µ, s«ng Th¸i B×nh,... ë miÒn Nam lµ s«ng TiÒn, s«ng HËu, s«ng §ång Nai,... S«ng ë miÒn Trung thðêng nhá, ng¾n, dèc ; lín h¬n c¶ lµ s«ng M, s«ng C¶ vµ s«ng §µ R»ng. -ChØ trªn h×nh 1 c¸c con s«ng ®v ®ðîc nªu tªn trong bµi. -V× sao s«ng ë miÒn Trung ng¾n vµ dèc ? 74 CM YK Tr.74 Đ. Bạch Long Vĩ QĐ. Thổ Chu Lðîc ®å s«ng ngßi 2. S«ng ngßi nðíc ta cã lðîng nðíc thay ®æi theo mïa vµ cã nhiÒu phï sa Vµo mïa mða, nðíc s«ng d©ng lªn nhanh chãng, cã khi trµn ngËp c¶ hai bê, g©y lò lôt. Vµo mïa kh«, nðíc s«ng h¹ thÊp, lßng s«ng tr¬ ra nh÷ng bi c¸t 75 CM YK Tr.75 hoÆc sái ®¸. VÒ mïa lò, nðíc s«ng thðêng rÊt ®ôc v× chøa nhiÒu phï sa. -Nðíc s«ng lªn xuèng theo mïa cã nh÷ng ¶nh hðëng g× tíi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña nh©n d©n ta ? 3. Vai trß cña s«ng ngßi S«ng ngßi båi ®¾p nªn nhiÒu ®ång b»ng, cung cÊp nðíc cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nh©n d©n. S«ng ngßi cßn lµ ®ðêng giao th«ng quan träng, nguån thuû ®iÖn lín vµ cho ta nhiÒu thuû s¶n,... -§ång b»ng B¾c Bé vµ ®ång b»ng Nam Bé do nh÷ng s«ng nµo båi ®¾p ? -ChØ trªn h×nh 1 vÞ trÝ cña c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh, Y-a-ly vµ TrÞ An. S«ng mïa lò S«ng mïa c¹nNðíc ta cã m¹ng lðíi s«ng ngßi dµy ®Æc, nhðng Ýt s«ng lín. S«ng cña nðíc ta cã lðîng nðíc thay ®æi theo mïa vµ cã nhiÒu phï sa. S«ng ngßi cã vai trß quan träng ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nh©n d©n. C©u hái 1. Nªu tªn vµ chØ trªn b¶n ®å mét sè s«ng ë nðíc ta. 2. S«ng ngßi nðíc ta cã ®Æc ®iÓm g× ? 3. Quan s¸t mét con s«ng ë ®Þa phð¬ng em (nÕu cã), nhËn xÐt nðíc con s«ng ®ã s¹ch hay bÈn vµ cho biÕt t¹i sao nhð vËy. 76 CM YK Tr.76 Bµi 5 VïNG biÓn nðíc ta 1. Vïng biÓn nðíc ta Vïng biÓn ViÖt Nam lµ mét bé phËn cña BiÓn §«ng. BiÓn bao bäc phÝa ®«ng, nam vµ t©y nam phÇn ®Êt liÒn nðíc ta. Đ. Bạch Long Vĩ Đ. Phú Quý QĐ. Thổ Chu Côn Đảo Lðîc ®å khu vùc BiÓn §«ng 77 CM YK Tr.77 2. §Æc ®iÓm cña vïng biÓn nðíc ta ë vïng biÓn nðíc ta, nðíc kh«ng bao giê ®ãng b¨ng, thuËn lîi cho giao th«ng vµ ®¸nh b¾t h¶i s¶n. Tuy nhiªn, miÒn B¾c vµ miÒn Trung hay cã bo, g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho tµu thuyÒn vµ nh÷ng vïng ven biÓn. -Hvy kÓ mét vµi hËu qu¶ do bvo g©y ra. ë BiÓn §«ng, h»ng ngµy nðíc cã lóc d©ng lªn, cã lóc h¹ xuèng, ®ã lµ thuû triÒu. Nh©n d©n vïng §ång muèi ë Ninh ThuËn ven biÓn thðêng lîi dông thuû triÒu ®Ó lÊy nðíc lµm muèi vµ ra kh¬i ®¸nh b¾t h¶i s¶n,… 3. Vai trß cña biÓn Nhê cã biÓn mµ khÝ hËu nðíc ta trë nªn ®iÒu hoµ h¬n. VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh) 78 CM YK Tr.78 BiÓn lµ nguån tµi nguyªn lín, cho ta dÇu má, khÝ tù nhiªn, muèi, c¸, t«m,... BiÓn lµ ®ðêng giao th«ng quan träng. Ven biÓn nðíc ta cã nhiÒu bi t¾m vµ phong c¶nh ®Ñp, lµ nh÷ng n¬i du lÞch vµ nghØ m¸t hÊp dÉn. Chóng ta cÇn b¶o vÖ, gi÷ g×n vµ khai th¸c tµi nguyªn biÓn mét c¸ch hîp lÝ. -KÓ tªn mét sè bvi biÓn cña nðíc ta mµ em biÕt. Vïng biÓn nðíc ta lµ mét bé phËn cña BiÓn §«ng. BiÓn ®iÒu hoµ khÝ hËu, lµ nguån tµi nguyªn vµ lµ ®ðêng giao th«ng quan träng. Ven biÓn cã nhiÒu n¬i du lÞch, nghØ m¸t hÊp dÉn. C©u hái 1. Nªu vÞ trÝ vµ ®Æc ®iÓm cña vïng biÓn nðíc ta. 2. BiÓn cã vai trß thÕ nµo ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ? 3. KÓ tªn mét sè h¶i s¶n cña nðíc ta. Bµi 6 §Êt vµ rõng 1. C¸c lo¹i ®Êt chÝnh ë nðíc ta Nðíc ta cã nhiÒu lo¹i ®Êt, chiÕm diÖn tÝch lín h¬n c¶ lµ ®Êt phe-ra-lÝt ë vïng ®åi nói vµ ®Êt phï sa ë ®ång b»ng. §Êt phe-ra-lÝt cã mµu ®á hoÆc ®á vµng, thðêng nghÌo mïn; nÕu ®ðîc h×nh thµnh trªn ®¸ ba dan th× t¬i xèp vµ ph× nhiªu. §Êt phï sa ®ðîc h×nh thµnh do s«ng ngßi båi ®¾p vµ rÊt mµu mì. §Êt lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸ nhðng chØ cã h¹n. V× vËy, viÖc sö dông ®Êt cÇn ®i ®«i víi b¶o vÖ vµ c¶i t¹o. 2. Rõng ë nðíc ta -Quan s¸t h×nh 1, hvy chØ vïng ph©n bè cña rõng rËm nhiÖt ®íi vµ rõng ngËp mÆn. Nðíc ta cã nhiÒu rõng, trong ®ã chiÕm phÇn lín diÖn tÝch lµ rõng rËm 79 CM YK Tr.79