🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Sách Giáo Khoa Giáo Dục Công Dân 11 Ebooks Nhóm Zalo BO GIAO DUC VA DAO TAO GlAO DUC CONG DAN t NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAM B 6 GIAO DUC VA DAO TAO MAI VAN BfNH (Tdng Chu bidn kidm Chu bidn) PHAM VAN HtNG - PHAN THANH PHO VU H6NG TI^N - PHi VAN THUC GlAO DUC CONG DAN (Tdi bdn ldn thd ba) NHA XUXT BAN GIAO DyC VI$T NAM Ban quydn thudc Nha xua't ban Giao due Vi6t Nam - B6 Giao due va Dao tao. 01-2010/CXB/576-1485/GD Ma s6': CHII7T0 PHANMO T CONG DAN VOfI KINH TE C6NG DAN VOI SU PHAT TRI^N KINHT^ I - Md DAU BAI HO C Dart tdc Vi^t Nam la m6t dan tdc anh hting, th6ng minh, sang tao, vdi lich suf hang nghin nam dtmg nif6c va giii ntfdc. Ngay nay, dan t6c ta dang diing tnf6c thach thtic cua cu6c da'u tranh chdhg ddi ngheo, lac hau, khae phuc nguy cd hit hau xa hdn vi kinh t^ so vdi nhi^u nifdc trong khu vuc va tr#n th^' gidi. Vi vay, mdi chting ta phai lam gi d^' gdp phin xay dung mdt nvrdc Vi^t Nam giau manh ? Hoc xong bai nay, hoc sinh cin : - N^u difdc th#' nao la san xua't cua cai vat cha't va vai trd ctia san xua't cua cai vat cha't dd'i vdi ddi sd'ng xa hdi. - N^u dudc cac y^u td' cd ban ctia qua trinh san xua't va md'i quan h6 giiia chiing. - N6u dudc ndi dung va y nghia ciia su phat tris'n kinh t6' dd'i vdi ca nhan, gia dinh va xa hdi. - Bie't dudc mdi ngudi phai lam gi d4 gop phin phat tri6n kinh t§' da't nudc. - Tich cue tham gia xay dvfng kinh t§'gia dinh va dia phudng. II - NOI DUNG DAI HOC 1. San xuat cua cai vat chat a) Th^nko \h sin xuit cija cai v|t chit ? San xua't ciia cai vat cha't la. su tac ddng ciia con ngudi vao tu nhi§n, bie'n dd'i cae y§'u td cua tu nhi^n di tao ra cac san pha'm phu hdp vdi nhu ciu ciia minh. b) Vai trb cua ekn xuit cua cai v|t chit - San xudlt cua cai vdt chiit la cd so/ tdn tai ctia xa hdi Trong ddi sd'ng xa hdi, loai ngudi cd nhi^u mat hoat ddng nhtf hoat ddng kinh tC chinh tri, van hoa, khoa hoc... Cac hoat ddng nay ngay cang phong phii, da dang. De' tie'n hanh eae hoat ddng ndi treri, trvrdc he't con ngtfdi phai tdn tai. Mud'n t6n tai, eon ngifdi phai cd thiic an, d6 mac, nha cr, phudng tien di lai va nhi^u thii cin thie't khae. De ed nhiing thii dd, eon ngudi phai san xua't va san xua't vdi quy md ngay cang ldn. Xa hdi se khdng t6n tai ne'u ngvfng san xua't ra cua eai vat chat. Cong ti san xuat giay Thanh nien xung phong Hai Phong Anh : TTXVN - San xudi cua cai vAt ctidi quydt dinh mgi hoat ddng cua xa hdi Stf phat trie'n eiia hoat ddng san xua't la tiln dl, la ed scr thiic day viec mc( rdng cac hoat ddng khae eua xa hdi, sang tao ra toan bd ddi sd'ng vat cha't va tinh thin eua xa hdi. D6ng thdi, thdng qua hoat ddng 5 san xua't eiia cai vat cha't, con ngifdi ngay cang dude hoan thifn va phat trien toan dien. Vi vay, san xudi vat chdt giii vai tro la cd s6 cua stt tSn tai va phat tiiSn cua xa hdi, xet ddn cung quydi dinh toan bd sif vdn ddng cua ddi sdhgxahdi. 2. Cac yeu to ca ban cua qua trinh san xuat De thuc hien qua tririh san xuat, can ph^i c6 nhijmg yeu td CO ban nao ? Moi qua trinh san xua't diu la su ke't hdp ciia ba ye'u td' cd ban : siic lao ddng, dd'i ttrdng lao ddng va ttf lifu lao ddng. a) 5l^c lao ddnq Sire lao ddng la toan bd nhung ndng Ii/c thd chSi va tinh thin cua con ngirdi dtrcfc vdn dung vao qua trinh san xudi. Siie lao ddng khae vdi lao ddng. Siic lao ddng mdi chi la kha n^ g cua lao ddng, edn lao ddng la stf tieu dung siic lao ddng trong hifn thtrc. Lao ddng la hoat ddng cd muc dich, cd y thtic cua con ngirdi lam bid'n ddi nhung yiu tdcua tit nhiin cho phd hcfp vdi nhu ciu cila con ngirdi. Em hieu nhu the n^o ve cau no! sau day cCia C. Mac : "Con nhen lam nhiing dong tac gidng nhu dong tac cda ngudi tho det, va bang viec xay dung nhumg ngSn td sap cua minh, con ong con lam cho mpt sd nha kien true phai hd then. Nhung dieu ngay tCr dau phan biet nha kien true tdi nhat vdi con ong gioi nhat la trUdc khi xay dung nhumg ngSn td ong bang sap, nha kien true da xay dUng chiing d trong dau 6c cua minh rdi"^^^ (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : loan tap, NXB Chinh tri qu6c gia. Ha N6i, 1993, tap 23, tr. 266-267. 7 Lao ddng la hoat ddng ban chat nha't cua eon ngifdi, la tieu ehuan de' phan bift con ngudi vdi loai vat. Hoat ddng ttf giac, ed y thiic, cd mue dich, bie't che' tao ra cdng cu lao ddng la phim cha't d5c bift eua con ngudi. b) £)^i ti/ong lao ddnq Ddi titdng lao ddng la nhiing yiu td'cua tit nhiin ma lao ddng cua con ngudi tac ddng vao nhim biin dd'i nd cho phu hdp vdi muc dich cua con ngirdi. Dd'i ttrdng lao ddng dvLcic chia thanh hai loai: - Loai ed san trong tu nhien nhtr gd trong rtfng, quang trong ldng da't, tdm ea dtfdi sdng, bien... ma con ngtfdi chi cin khai thac la dting dudc. Loai nay thtrdng la dd'i ttf dng lao ddng ciia cae nganh cdng nghif p khai thac. - Loai da trai qua tac ddng ciia lao ddng, dtfdc eai bie'n it nhilu nhu sdi de dft vai, sat thep de ehe' tao may... goi la nguyen lifu. Loai nay thudng la dd'i ttrdng lao ddng ciia cac nganh cdng nghif p che'bie'n. Cting vdi str phat trien ciia lao ddng san xua't va khoa hoe - ki thuat, dd'i ttrdng lao ddng ngay cang da dang, phong phii ; con ngtfdi ngay cang tao ra nhilu nguyen vat lifu "nhan tao" cd tinh nang, tac dung theo y mud'n. Tuy nhien, nhiing nguyen vat lifu "nhan tao" dd ciing diu cd ngudn gd'c ttr ttr nhien. c) Tu li|u lao Abn<^ Tir hiu lao ddng la mdt vSthay hi thdng nhirng vdt lam nhiim vu truydn din sir tac ddng cila con ngu'di lin ddi ttrdng lao ddng, nhdm biin dSi ddi titdng lao ddng thanh san phdm thoa man nhu ciu cila con ngudi. Ttr lifu lao ddng dude chia thanh ba loai: - Cdng eu lao ddng hay cdng eu sari xuat nhtr: eay, cudc, may mdc,... - Hf thd'ng binh chiia eua san xua't nhu : d'ng, thting, hdp... 7 - Ke't ca'u ha ting eua san xua't nhtr: dtfdng sa, bfh cang, san bay - la dilu kifn rat cin thie't dd'i vdi san xua't. Do vay, phat trie'n ke't ca'u ha ting ciia san xua't phai di trtrdc mdt btrde so vdi san xua't trtfc tie'p. Em hay tim them vi du ve cdc logi tu lieu lao ddng ndi tr§n. Trong cac yfu td' ca'u thanh ttr lifu lao ddng thi cdng eu lao ddng la ylu td' quan trong nha't. Nd la mdt trong nhfing can cii edban di phin biit cac thdi dai kinh td C. Mae vie't : "Nhiing thdi dai kinh te' khae nhau khdng phai la oi chd chiing san xua't ra cai gi, ma la cr chd chung san xua't bang each nao, vdi rihiing tif lifu lao ddng riao" ^'. Mdt vat nao dd la tu" lifu lao ddng hay la dd'i ttfdng lao ddng tuy thudc vao muc dich suf dung gSn vdi chufc nang ma nd dam nhan trong qua trinh san xua't. Vidu: Cly g^ \h d6\ tagnq lao ddnq cua ngucri the; m$c, nhung \k tu \i$u \ao ddn0 c^a nQUcA thg ch6nq \b tronq him md. Dd'i ttfdng lao ddng va ttr lifu lao ddng ke't hdp lai thanh ttf lifu san xuaCt. Vi vay, qua trinh lao ddng san xua't la stf ke't hdp giiia siic lao ddng vdi ttr lifu san xuit. Trong cae ye'u td' ed ban cua qua trinh san xua't, ttr lifu lao ddng va dd'i ttfdng lao ddng bSt ngudn ttr ttr nhien. Cdn siie lao ddng vdi tinh sang tao, giii vai trd quan trong va quyft dinh nha't. Suy dfh etmg, trinh dd phat trie'n cua ttr lifu san xua't la str phan anh siic lao ddng sang tao ciia con ngtrdi. Mdt qud'c gia khdng giau vl tai nguyen thien nhien nhtfng vin cd the' trcr thanh mdt cudng qud'c kinh te', ne'u or dd siic lao ddng cd chat Itrdng eao. Mdt xa hdi mud'n ed nhilu eua eai vat cha't phai thtfdng xuyen chSm lo phat trie'n ngudn Itfc eon ngudi; khdi phuc va bao vf tai nguyen thien nhien, mdi trifdng; stf dung cac ye'u td' san xuit mdt each hdp li va ed hifu qua nha't. Vi vay, vifc thtfdng xuyen ren luyfn. (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, tap 23, Sdd, tr. 269. 8 hoc tap de' nang eao hifu qua lao ddng va gdp phin bao vf tai nguyen thien nhien, mdi trifdng la trach nhif m ciia moi cdng dan. 3. Phat trien l(inh te va y nghTa cua phat trien l(inh te doi vdi ca nhan, gia dinh va xa hoi a) Phit triln kinh t^ Phat triin kinh tila su tdng trudng kinh tdgin liSn vdi cd ciu kmh ti'hdpli, tiin bd va cdng bdng xa hdi Phat trien kinh te'bao gdm ba ndi dung ehu ye'u : - Phat trie'n kinh te' bie'u hifn trudc he't b str tang trifcTng kinh te'. TSng trtforng kinh te' la str tSng len vl sd' Itrdng, chit Itrdng san pham va cac ye'u td' cua qua trinh san xua't ra nd. Quy md va td'c dd tang trircrng kinh te' la can cii quan trong de' xac dinh phat trien kinh te', trong dd ed stf tac ddng eua miie tang dan sd'. Vi vay, de' phat trie'n kinh te', cae qud'c gia khdng chi chii y thiic day tang trucrng kinh te', ma cdn phai ed chinh sach dan sd' phti hdp. - Sif tang trucrng kinh te' phai dua tren cd ca'u kinh te'hdp li, tie'n bd de' dam bao tSng trtr^ng kinh te'bin vung. Moi nin kinh te' diu tdn tai va van ddng trong mdt cd elii nha't dinh. Vay, cd cau kinh td la gi ? Cd ciu kinh tila tdng thd mdi quan hi hiru cd, phu thudc va quy dinh lin nhau ca vi quy md va trinh dd giUa cac nganh kinh td, cac thanh phin kinh td, cac vung kinh td. Trong cac cd ca'u kinh te' ndi tren ciia nin kinh te' thi ed ca'u kinh te' nganh la quan trong nha't. Cd ca'u kinh tf hdp li la cd ca'u kinh te' phat huy dude moi tilm nSng, ndi life ciia toan bd nin kinh te'; phti hdp vdi str phat trien eiia khoa hoe va cdng nghf hifn dai ; gSn vdi phan cdng lao ddng va hdp tac qud'c te'. 9 Cd ca'u kinh te' bie'n dSi theo hudng tieh bd la ed ca'u kinh te' ed ti trong ciia cae nganh dich vu va cdng nghif p trong td'ng san pham qud'c dan tang din, ti trong ciia nganh ndng nghif p giam din. Em hay tim hieu vd nhan xet ve co cd'u kinh te ngdnh cua dja phuong minh, - Tang trucrng kinh te' phai di ddi vdi cdng bSng xa hdi, tao dilu kifn eho moi ngtrdi ed quyin binh dang trong ddng gdp va htrorng thu ke't qua eua tang trucrng kinh te'. Ddng thdi, tang trucrng kinh te' phai. phu hdp vdi str bie'n dd'i nhu ciu phat trie'n toan difn cua con ngtrdi va xa hdi, bao vf mdi trudng sinh thai. Miie dd thoa man cac nhu elu cd ban cua con ngtrdi the' hifn cr su tang len ciia thu nhap thtrc te' va cha't ludng van hoa, giao due, y te', mdi trtrdng... ma mdi ngtrdi dan dudc hucrng. Ndi dung nay eua phat trie'n kinh te' phan anh md'i quan hf bif n ehiing giiia tang trtrcrng kinh te' va cdng bing xa hdi. Tang trtrcrng kinh te' cao tao dilu kifn thuan ldi de giai quye't cdng bang xa hdi, khi cdng bang xa hdi dude dam bao se tao ddng luc manh me cho str phat trien kinh te'. b) Y nghTa cua phat trien kinh tl<:l^i v6\ ck nhin, gia ^Inh va xa hSi - Ddi vdi ca nhin Phat trien kinh te' tao dilu kifn cho mdi ngudi cd vifc lam va thu nhap dn dinh, cudc sd'ng a'm no ; cd dilu kifn cham sdc sue khoe, nang cao tudi tho ; dap iing nhu elu vat cha't va tinh thin ngay cang phong phii ; cd dilu kifn hoe tap, tham gia cac hoat ddng xa hdi, phat trie'n con ngudi toan difn... - Ddi vdi gia dinh Phat trie'n kinh te' la tiln dl, la ed sd quan trong de' thuc hifn td't cae ehiic nang cua gia dinh : ehiic nang kinh te', ehiic nang sinh san, ehiic nang cham sdc va giao due, dam bao hanh phiie gia dinh ; xay dung gia dinh van hoa... de' gia dinh thuc su la td a'm hanh phiic ciia mdi ngudi, la te' bao lanh manh eiia xa hdi. 10 - D6i vdi xa hdi + Phat trie'n kinh te'lam tang thu nhap qud'c dan va phiic ldi xa hdi, cha't Itrdng eude sd'ng eiia cdng ddng dude eai thifn nhtr giam ti If suy dinh dudng va tu: vong cr tre em; giam bdt tinh trang ddi ngheo... + Phat trien kinh te' tao dilu kifn giai quye't cdng an vifc lam, giam tha't nghif p, giam tf nan xa hdi. + Phat trie'n kinh te'la tiln d l vat cha't de' phat trie'n van hoa, giao due, y te' va cae luih vue khae cua xa hdi; dam bao dn dinh vl kinh tf, ehinh tri, xa hdi. + Phat trie'n kinh te' tao dilu kifn vat chat de' eiing ed an ninh qud'c phdng, giii viing che' dd ehinh tri, tang hifu Itrc quan li ciia Nha nudc, cung cd' niim tin eua nhan dan vao str lanh dao eiia Dang. + Dd'i vdi ntrdc ta, phat trie'n kinh te' edn la dilu kifn tien quye't de khSc phuc str tut hau xa hdn vl kinh te' so vdi eae ntrdc tien tie'n tren the' gidi ; xay dtfng nin kinh tf ddc lap ttr chii, moi rdng quan hf qud'c te', dinh hudng xa hdi ehii nghia. Tdm lai, tich cue tham gia phat trie'n kinh te' vtra la quyin ldi, vtfa la nghia vu eiia cdng dan, gdp phin thuc hifn dan giau, nude manh, xa hdi cdng bkrig, dan ehii va van minh. HI - TU uf u THAM KHAO 1. C. Mac : "Siie lao ddng hay nang luc lao ddng la toan bd nhiing nang lire the' cha't va tinh thin tdn tai trong mdt cd the, trong mdt eon ngifdi dang sd'ng, va dude ngudi dd dem ra van dung mdi khi san xua't ra mdt gia tri sif dung nao dd".^ ' 1. C. Mae : "Trong khi tac ddng vao ttf nhien cr ben ngoai thdng qua stf van ddng dd, va lam thay dd'i ttf nhien, eon ngtrdi ciing ddng thdi lam thay ddi ban tfnh cua ehinh nd" ^'. (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, tap 23, tr. 251. (2) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, tap 23, tr. 266. 11 3. C. Mac : "Ngudi ta chi san xua't dudc khi hdp tac vdi nhau theo mdt each nao dd va trao ddi hoat ddng vdi nhau. Mud'n san xua't dtrde, ngtrdi ta phai cd nhiing md'i quan hf vdi nhau va ehi trong pham vi nhiing md'i lien hf va quan hf xa hdi dd thi mdi cd tac ddng vao tif nhien, vao san xua't dtfdc "^'. 4. Dang Cdng san Vift Nam : "Phat trie'n giao due va dao tao la mdt trong nhiing ddng Itrc quan trong thiie day str nghif p cdng nghif p hoa, hifn dai hoa, la dilu kifn de' phat huy ngudn lue eon ngtfdi - ye'u td' cd ban de' phat trie'n xa hdi, tang trucrng kinh te' nhanh va bin vung"^^\ IV - CAU HOI VA 5AI TA P 1. Hay phan bift dd'i tUdng lao ddng vdi tif lifu lao ddng eiia mdt sd nganh san xua't ma em bift. 2. Hay ehi ra nhiing dilu kifn khach quan, chii quan de ngtrdi ed siic lao ddng thtfe hifn dude qua trinh lao ddng. 3. Hay cho bie't vi sao Dang ta xac dinh : Phat trie'n giao due - dao tao, khoa hoc va cdng nghf la qud'c sach hang diu ? 4. Em hay trinh bay nhfing ndi dung cd ban eua phat trie'n kinh te'va 7 7 7 bieu hifn cua nd d nude ta hifn nay. 5. Neu mdt vi du vl y nghia eiia phat trie'n kinh te' dd'i vdi ea nhan, gia dinh va xa hdi. 6. Vi sao str phat trie'n kinh tf phai dSt trong md'i quan hf vdi str gia tSng dan sd va bao vf mdi trudng ? 7. Hay eho bift vai net vl phat trie'n kinh tf ciia gia dinh minh va em cd the' lam gi de' phat trie'n kinh te' gia dinh. (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Tuy^h tip, NXB Su that. Ha N6i, 1971, tap 2, tr. 541. (2) Dang C6ng san Vi6t Nam : Vin kifn Dai hdi dai biiu toin qud'c ldn thd IX, NXB Chinh tri qud'c gia. Ha N6i, 2001, tr. 108,109. 12 HAN G HO A - TifiN It - THI TRLfClNG I - MO DAU BAI HOC Kinh te'thi trudng la giai doan phat trien cao ciia kinh te'hang hoa. Dd la mdt kie'u td ehiie kinh tf, trong dd toan bd qua trinh san xua't va tai san xuit gin chat vdi thi trtfdng. Vifc san xua't ra nhiing hang hoa gi, ein ed nhiing dich vu nao diu xuit phat ttr nhu elu thi trtfdng. Moi san pham di vao san xuit, phan phd'i, trao ddi, tieu diing phai thdng qua thi trudng. V$y h^ng hoa, tien tf, thj trudng la gi ? Chung cd vai tro nhu thd nao ddi vdi san xuat va ddi sdng ? Hoe xong bai nay, hoc sinh eIn : - Hie'u dude khai nifm hang hoa vdi hai thudc tinh eiia no la gia tri su* dung va gia tri. - Neu dude ngudn gd'c, ban cha't, chiic nang cua tiln tf va quy luat Itru thdng tiln tf. - Neu dtrde khai nifm thi trudng, cac chiic nang eua thi trtrdng. - Bie't nhan xet tinh hinh san xua't va tieu thu mdt sd' hang hoa cr dia phtrdng. - Coi trong diing miic vai trd cua hang hoa va san xua't hang hoa. n - NOI DUNG BAI HOC 1. Hang hoa a) Hknq \\ok \k gi ? Trong nin san xua't hang hoa, mdi ngtfdi ehi chuyen san xua't ra mdt ho5c mdt sd loai san phim nha't dinh, nhtrng eude sd'ng lai cin thoa man 13 nhu elu nhilu mat nen ho phai tie'n hanh trao ddi san pha'm vdi nhau. Chang han, ngtrdi ndng dan san xua't ra liia gao, mdt phin de' tieu dting cho ban than va gia dinh, phin cdn lai dem ban, trao ddi la'y eae san pham tieu dting khae. Vay, phan lua gao nao cCia ngudi ndng dan la hang hoa ? San phim ehi trcr thanh hang hoa khi ed du ba dilu kifn : dd lao ddng tao ra ; cd cdng dung nha't dinh de' thoa man mdt nhu elu nao do eiia eon ngudi; trudc khi di vao tieu dting phai thdng qua mua - ban. Hang hoa la san phdm cua lao ddng cd thd thoa man mdt nhu ciu nao do cua con ngUdi thdng qua trao ddi, mua - ban. Hang hoa la mot pham tru lich sii, chi tdn tai trong nin kinh te' hang hoa. San pham cua lao ddng chi mang hinh thai hang hoa khi nd la dd'i tUdng mua - ban tren thi trtfdng. Hang hoa cd the cr dang vat the' (hang hoa hufu hinh) hoac or dang phi vat the' (hang hoa dich vu). b) Hai thuSc tfnh cua h^ng hok Hang hoa cd nhiimg thuoc tinh nao ? Ban chat cCia tCmg thuoc tmh do la gi ? - Gia tri sii dung cila hang hoa Mdi hang hoa deu cd mdt hay mdt sd' cdng dung nha't dinh cd the' thoa man mdt nhu elu nao dd cua con ngudi, hoae la nhu ciu cho tieu dung ea nhan vl vat chat va tinh thin nhu : ludng thtfe, thuc pha'm, quin ao, sach bao, phudng tifn thdng tin, di lai..., hoae la nhu elu cho san xua't nhu may mdc, thie't bi, nguyen vat lifu... Chinh cdng dung cua san pham lam cho hang hoa cd gia tri sudung. Gia tri sii dung cua hang hoa la cdng dung cua san phdm cd thd thoa man nhu ciu nao do cua con ngUdi. Em hay cho vi du ve mpt hdng hod cd the cd mpt hope mdt sd' gid trj sCi dung. 14 Gia tri str dung cua hang hoa dude phat hifn din va ngay cang da dang, phong phii ettng vdi su phat trie'n eiia life Itrdng san xuit va khoa hoc - kr thuat. Vidu : Than dk diu mo Idc ^I'u chi dung l^m chit dSt. eau do dunq \hm nguydn li|u cho m6t 36 nqhnh cdnq nghidp di chi b'\ir\ ra nhi^'u loai san phim kh^c phuc vu cho db'ieinq. Ngtrdi san xua't hang hoa ludn tim moi each lam cho hang hoa ciia minh ed cha't Itrdng eao va ed nhilu cdng dung de dap iing nhu elu ciia ngtrdi tieu dtmg, do do cd the' ban dudc tren thi trudng. Trong nin kinh te' hang hoa, mud'n tieu diing gia tri str dung ciia hang hda phai mua dude hang hoa dd. - Gia tri cua hang hoa Gia trj cCia hang hoa la gi ? Bang c^ch nao c6 the xac dmh duoc gia trj cua hang hoa ? Gia tri eiia hang hoa dude bie'u hifn thdng qua gia tri trao ddi eua nd. Gia tri trao ddi la mdt quan hi vS sd'lUdng, hay ti li trao ddi giUa cac hang hoa cd giatri sti dung khae nhau. Vi du : 1 m vii = 5 kg thoc. VJi v^ thoc \'k hai h^ng ho^ cb q\k tri sir dung kh^c nhau cb the trao doi dugc v6\ nhau la vi chung co ca ed chung gi^ng nhau -diu \h sin pham cua lao d6ng. G\a djnh di \km ra 1 m vai, ngucri the d^t mi t 2 gicr lao ddng ; de san xuit ra 5 kg thoc ngucfi n6ng din cung mi t 2 gicr lao dSng. Trao doi 1 m vai lly 5 kg thoc chang c^ua la trao d^i 2 gicf lao dSng l^m ra vai vofi 2 gio lao dSng l^m ra thoc. Nhu vay, tren thi trudng, ngudi ta trao ddi cac hang hoa vdi nhau theo nhiing ti If nha't dinh, vl thue cha't la trao dd'i nhiing Itrdng lao ddng 15 hao phi bing nhau an chiia trong cac hang hoa dd. Lao ddng hao phi de' tao ra hang hoa lam cd scr cho gia tri trao ddi dtfdc goi la gia tri hang hoa. Gia tri hang hoa la lao ddng xa hdi cua ngudi san xuit hang hoa kdt tinh trong hang hoa. Gia tri hang hoa la ndi dung, la cd scr ciia gia tri trao ddi. Luong gia trj hang hoa duoc xac dmh nhu thd n^o ? Ludng gia tri hang hoa dtfdc do bing sd' Itfdng thdi gian lao ddng hao phi de' san xua't ra hang hoa nhif : giay, phiit, gid, ngay, thang, quy, nam... Trong xa hdi cd nhilu ngtrdi etmg san xua't mdt loai hang hoa, nhtrng do dilu kifn san xua't, trinh dd kT thuat - cdng nghf, trinh dd quan li, trrnh dd tay nghi, ctrdng dd lao ddng... khae nhau, nen hao phi lao ddng ciia ttoig ngifdi san xuft khdng gid'ng nhau. Thdi gian lao ddng hao phi de' san xua't ra hang hoa ciia ttfng ngudi dtfdc goi la thdi gian lao ddng ca biit. Thdi gian lao ddng ca bift tao ra gia tri ea biit cua. hang hoa. Phai chang ngudi ta trao ddi hang hoa tren thj trudng can ciif vao thdi gian lao ddng ca biet ? Ludng gia tri hang hoa khdng phai dxtcic tinh bing thdi gian lao ddng ca bift, ma tinh bing thdi gian lao ddng xa hdi cin thift d^ san xua't ra hang hoa do. Thdi gian lao ddng xa hdi cin thiii ddsan xudt hang hoa la thdi gian cin thiii cho bdt culao ddng nao tiin hanh vdi mdt trinh dd thanh thao trung binh va mdt cudng dd trung binh, trong nhirng diSu kiin trung binh so vdi hoan canh xa hdi nhii dinh. Thdi gian lao ddng xa hdi cin thift tao ra gia tri xa hdi cua. hang hoa. Thdng thtrdng, thdi gian lao ddng xa hdi cin thie't de' san xua't ra hang hoa gin sat vdi thdi gian lao ddng ca bift cua ngifdi san xua't eung ling dai bd phan hang hoa dd tren thi trifdng. 16 Vi du : Ba ngucfi A, B. C cung san xuit vii cb chit \ugnq nhu nhau, do d\iu k\$r\ sin xuit khic nhau n^n thcri gian lao d3ng ci b\$t cua tufng ngUcri la khdng gi^ng nhau. Chang han. di sin xuit ra 1 m vii. thcfi gian lao ddng c l bi^t ci!ia ngucri A l l 2 gio, ngucfi B II 5 gicf. ngUcri C II 4 gicr. N^u ngUcri B II ngUcri sin xuit v l cung (^ng dai bd phin e6 vii tr^n thj trudng th) th(^i gian lao ddng xa hdi cl'n thi^t d l sin xuit 1 m vii gin si t vd\ thcri gian lao ddng cii bidt ciHa ngUcri B. Tuong ti ; nhu viy, niu ngUcri A ho|c ngucri C sin xuit v l cung t/ng dai bd phin ei vll trdn thj trudnq thi thcri gian lao ddng xS hdi cin thiit se gl^n si t v6\ thcri gian lao ddng ci bidt cija ngUcri A hoac ngUcri C. Nhu vay, de' san xua't ed lai va gianh dude tru the' trong eanh tranh, ngtrdi san xuit phai tim moi each giam gia tri ea bift hang hoa cua minh xud'ng it nha't la bing va cang tha'p hdn gia tri xa hdi cua hang hoa cang td't. Xet vl cd ca'u, gia tri xa hdi cua hang hoa gdm ba bd phan : gia tri tu lifu san xuit da hao phi; gia tri siie lao ddng cua ngtrdi san xua't hang hoa ; gia tri tang them. Bd phan thii nha't gdp vdi bd phan thii hai goi la chi phi san xuii, edn bd phan thii ba goi la 7^/(hay ldi nhuan). Gia tri xa hdi cua hang hoa = chi phi san xua't + ldi nhuan. Tdm lai, hang hoa la su thdng nhii cila hai thudc tinh : gia tri sii dung va gia tri. Dd la sU thdng nhdt cila hai mit ddi lip ma thiiu mdt trong hai thude tinh thi san phim khdng thd tid thanh hang hoa. Nim dtrde ban cha't va thudc tinh ciia hang hoa ddi hdi mdi ngudi phai ed trach nhif m tha«i gia san xua't ra nhilu hang hoa vdi gia tri su dung eao hc?n, gia ca ngay cang tha'p hdn, de dap iing nhu elu ngay cang cao eiia ban than, gia dinh va xa hdi. 2 GDCD11(C) -A 1 7 2. Tien te a) HquSn gdc v l bin chi t cua ti^n ti Tien te xuat hien khi nao ? Tiln tf xua't hifn la ke't qua cua qua trinh phat tri^n lau dai ciia san xua't, trao dd'i hang hoa va ciia cac hinh thai gia tri. Cd bdn hinh thai gia tri phat trien ttf tha'p len cao din deh siX ra ddi cua tiln tf. - Hinh thai gia tii gian ddn hay ngiu nhiin Hinh thai gia tri gian ddn xua't hifn khi xa hdi Cdng xa nguyen thuy tan ra, liic nay san phim dtrde dem ra trao ddi cdn rat it, ti If trao ddi chtra ed' dinh va mang tinh ngi u nhien. Vidu : 1 con g l = 10 kg thoc. 0 diy gi i trj cua g l dugc biiu hidn 6 thoc. cbn thoc II phuong tidn di biiu hidn gll trj cua gl . - Hinh thai gia tii diy du hay md rdng Khi san xuft hang hoa phat trie'n hdn niia, sd Itfdng hang hoa difdc dem ra trao dd'i nhilu hdn thi mdt hang hoa cd the' trao ddi dtfdc vdi nhilu hang hoa khae. Vidu : 1 con g l = 10 kg thdc. hoac = 5 kg ch^. ho|c = 2 ci i riu, hoac = 0.2 gam vIng... d diy, gii trj ci3a mdt hing hoi dugc biiu hidn d nhid'u hing hoi khic nhau. Nhifng vifc trao ddi true tie'p hang la'y hang gap nhilu khd khSn. Chang han, ngudi cd ga mud'n ddi la'y thdc, nhimg ngifdi cd thdc khdng mudn dd'i la'y ga, ma cin che... Do do, cin phai cd mdt hang hoa tach ra ddng vai trd vat ngang gia chung, lam mdi gidi cho vifc trao dd'i. 18 2. GOOD 11(C) -B Hinh thai gia tii chung Vidu: 1 con g l _ \ 10 kg thoc = 5 kg ch^ = 2 cii riu = 0,2 gam vIng = 1 m vii d day, gia tri cua cac hang hoa dtfdc the hifn b mdt hang hoa ddng vai trd vat ngang gia chung la vai. Moi ngudi mang hang hoa eiia minh ddi lly vat ngang gia ehung, rdi dung vat ngang gia chuiig de ddi la'y thli hang hoa minh cin. Cac dia phtrdng, cac vtmg khae nhau thi hang hoa lam vat ngang gia ehung ciing khae nhau. - Hinh thii tiin ti Khi life Itrdng san xua't va phan cdng lao ddng xa hdi phat trie'n hdn niia, san xuit hang hoa va thi trudng ngay cang md rdng thi cd nhilu hang hoa lam vat ngemg gia ehung, lam eho trao ddi giiia cac dia phifdng gap khd khan, ddi hdi phai cd vat ngang gia chung thd'ng nha't. Khi vat ngang gia chung dtfdc ed' dinh or vang va bae thi hinh thai tiln tf eua gia tri xua't hifn. Nhtrng vang cd tru the'hdn bae nen cudi etmg hinh thai tiln tf difdc ed dinh h vang. Vf du : 1 con g l 10 kg thoc 5 kg ch^ 2 cii riu 1 m vii _ A 0,2 ^am vhnq 19 Tai sao vang cd dUdc vai tro tien te ? Thli nhii, vang eiing la mdt hang hoa, cd gia tri su dung va gia tri, ddng vai trd vat ngang gia chung. Gia tri ciia vang ciing dude do bing lirdng lao ddng xa hdi cin thie't de' san xuft ra nd (tim kie'm, khai that vang). Hdn niia, vang la thii kim loai hie'm nen vdi mdt khd'i Itrdng nhd nhung chiia difng mdt Itrdng gia tri ldn. Thli hai, vang ed thudc tinh ttr nhien dac bift thich hdp vdi vai trd lam tiln tf nhu : thuin nha't, khdng hu hdng, d l chia nhd... Khi tiln tf xuft hifn thi the' gidi hang hoa phan lam hai eife : mdt ben la nhiing hang hoa thdng thudng, mdt ben la hang hoa (vang) ddng vai trd tiln tf. Nhu viy, tiin ti la hang hoa dae biit dude tach ra lam vit ngang gia chung cho tdt ca cac hang hoa, la sU thi hiin ehung cua gia tii ; dSng thdi, tiin ti biiu hiin mdi quan hi san xudt giUa nhiing ngUdi san xudt Ai/7^/?oa. Dd la ban chat ciia tiln tf. b) Ckc chdc nanq cua tidn tB Tiln tf cd cae chiic nang sau : - Thude do gia tii Tiln tf thtrc hifn chiic nang thudc do gia tri khi tiln dtrde dtmg de' do ludng va bieu hifn gia tri eiia hang hoa. Gia tri cua hang hoa dtfdc bi^u hifn bing mdt Itrdng tiln nhit dinh goi la gia ca hang hoa. Gia ea cua hang hoa dUdc quye't dinh bdi cac ye'u td': gia tri hang hoa, gia tri cua tiln tf, quan hf eung - elu hang hoa. Do dd, tren thi trudng gia ca cd the' bing gia tri, hoae tha'p hdn, cao hdn gia tri. Ne'u cac dilu kifn khae khdng thay ddi, gia tri ciia hang hoa eao thi gia ca cua nd cao va ngUdc lai. - PhUdng tiin luu thdng Ydi chile nang lam phudng tifn Itru thdng, tiln lam mdi gidi trong qua trinh trao dd'i hang hoa theo cdng thiie : H-T-H. Trong dd : H-T la qua trinh ban, T-H la qua trinh mua ; ngudi ta ban hang hoa la'y tiln rdi dtmg tiln di mua hang hoa minh cin. 20 Vi du : Ngucri ndng dim bin gl lly tidn (H - T). rd'i dung tidn do di mua (\uin ko (T - H), - Phudng tiin edt tiii Lam phudng tifn ca't trii, tiie la tiln riit khdi lifu thdng va difdc ca't trii lai de' khi eIn thi dem ra mua hang. Sd di tiln tf lam dtfdc chiic nang nay la vi tiln la dai bie'u cho ciia eai eiia xa hdi dtrdi hinh thai gia tri, nen vifc ca't trfi tiln la hinh thiic ca't trii eua eai. Nhtrng de' lam difdc chiie nang phtfdng tifn ca't trii thi tiln phai dii gia tri, tiic la tiln diic bang vang, hay nhiing eiia eai bing vang. - Phudng tiin thanh toan Lam phudng tifn thanh toan, tiln tf dtrde dtmg de' chi tra sau khi giao dich, mua ban nhtr: tra tiln mua chiu hang hoa, tra nd, ndp thue'... Chiic nang nay lam eho qua trinh mua ban diln ra nhanh hdn, nhtrng ciing lam cho nhiing ngudi san xua't va trao ddi hang hoa phu thudc vao nhau nhilu hdn. Vi du : NgUcri A mua chju hing hoi cua ngUcri B, nguoi B lai mua chju hing hoi cua nguoi C... thi ho phu thudc vao nhau. Ndu mdt ngucri nko do trong ei hq khdng cb khii nang thanh toin thi se gly kho khan cho san xuit, kinh doanh ciia nhi/ng ngUcri kia. - Tiin ti thd gidi Khi trao ddi hang hoa vUdt ra khdi bien gidi qud'c gia thi tiln lam chiic nang tiln tf the' gidi. Thifc hifn chiie nang nay, tiln lam nhifm vu di chuyen eiia eai ttr ntrdc nay sang ntrdc khae nen phai la tiln vang, hoae tiln dtfdc cdng nhan la phtrdng tifn thanh toan qude te'. Vifc trao dd'i tiln eiia ntrdc nay vdi tiln ciia ntrdc khae d\i(3c tie'n hanh theo ti gia hdi doai. Ti gia hd'i doai la gia ea ciia ddng tiln nudc nay dude tinh bing ddng tiln eua nude khae. 21 Vi du : 1 dd \a Mr= \iS'u tl ^ sin xuit \/k li/u th6ng h^ng hok Quy luat gia tri dilu tift san xua't va luu thdng hang hoa thdng qua gia ea tren thi trtrdng. Cd the' hie'u dilu tie't san xua't va luu thdng la str phan phd'i lai cae yd'u td tu lifu san xua't va siie lao ddng ttr nganh san xuit nay sang nganh 29 san xua't khae ; phan phd'i lai ngudn hang ttr ndi nay sang ndi khae, ttr mat hang nay sang mSt hang khae theo hudng ttr ndi cd lai it hoSc khdng cd lai sang ndi cd lai nhilu thdng qua su bifh ddng eua gia ca hang hoa tren thi trudng. Vidu : Mdt nguoi nko do ein xuit mat h^ng A vh dem ra bin trdn thj truong. Gii ck mat hhnq n^y th^p hem gii trj ci bi$t mi hg diu tu. niu tiip tuc ho s? thua \5. Trong khi do. trSn thj trUcmg mSt h^ng B cb gii c l cao. vl viy. di ein xuit cb ISi, ho phii di^'u chinh ttf sin xult m|t hing A sang sin xult mat hing 3 theo tin hi^u ciHa gii ci trSn thj trucmg. Em hay lay vf du vd sir tac dpng didu tidt Itfu thdng hang hoa cda quy luat gia tri. b) Ktch thfch li/c \isgr\q ekn xuit phi t tril n v i nanq sui t lao ddnq tang \dn Hang hoa dude san xult ra trong nhiing dilu kifn khae nhau, co gia tri ea bift khae nhau, nhifng tren thi trtrdng, hang hoa lai dtfdc trao doi, mua ban.theo gia tn xa hdi cua hang hoa. Trong dilu kifn do, ngifdi san xua't, kinh doanh mud'n khdng bi pha san, diing vfing va chifh thing tren thudng trudng de' thu dude nhilu ldi nhuan, hp phai tim each cai tie'n kr thuat, nang eao tay nghi eua ngudi lao ddng ; hdp li hoa san xua't, thtrc hanh tie't kifm..., lam cho gia tri hang hoa ea bift cua hp thlp hdn gia tri xa hdi ciia hang hoa. Vifc eai tie'n kr thuat liic diu cdn le te va vl sau mang tinh phd biln trong xa hdi. Ke't qua la lam eho kr thuat, luc lifdng san xua't va nang sua't lao ddng xa hdi dUdc nang cao. Vi du : KJii nang suit lao d6ng 6 mdc trung binh, mS ngiy & gicr. ngudi lao ddng sin xult ra & hing hoi. lupng gii trj 30 ci3a 1 hing hoi l i : 8> gicr/6 liing hoi = 1 gicr. nhung nhcr cii tiin kTthult. ii^c luong sin xult phit triin iim cho nanq suit \aodbnq cua nguci lao ddng tang Idn gIp ddi. V.it (\ui ii cung trong & gicr nhung hp sin xult ra khdng phii & hing hoi mi l i 16 hing hoi. ndn lupng gii trj cua 1 hing hoi chf cbn ii : & gior/16 hing hoi = 1/2 gio. Rd rang la nang suit lao ddng tang len khdng ehi tac ddng lam cho sd lifdng hang hoa san xua't ra tang len, ma cdn tac ddng lam eho Itfdng gia tri eiia 1 hang hoa giam xud'ng va ldi nhuan ciing theo dd tang ien (ne'u gia ca hang hoa dd tren thi trifdng khdng ddi). c) Phin hoi giiu - nqhho qiOa nhiing ngUcri ein xult hing hoi Trong nin san xua't hang hoa, dilu kifn san xua't cua ttmg ngtrdi khdng hoan toan gid'ng nhau ; kha nang ddi mdi ki thuat va cdng nghf va hdp li hoa san xult khae nhau ; tinh nang ddng va kha nang nim bit nhu elu eiia thi tnfdng khae nhau, nen gia tri ca bift ciia ttmg ngtrdi khae nhau, nhtmg quy luat gia tri lai dd'i xtf nhu nhau, nghra la khdng cd ngoai If dd'i vdi hp. Vi vay, khdng tranh khdi tinh trang mdt sd ngtrdi cd gia tri hang hoa ca bift tha'p hoae bing so vdi gia tri xa hdi eiia hang hoa nen cd lai, mua sIm them tu lifu san xult, dd'i mdi kT thuat, md rdng san xult. NgUde lai, nhilu ngtfdi san xua't khae, do dilu kifn san xult khdng thuan ldi, nang luc quan li san xua't, kinh do£uih kem, gap nii ro, nen hp bi thua Id, din de'n pha san. Hifn ttrdng nay din de'n str phan hoa giau - ngheo. A/hu viy, su tac ddng nay cila quy luit gia tii thdng qua su chgn lgc tu nhiin, mdt mit da lam eho mdt sd ngudi san xuii, kinh doanh gidi trd nin giau cd, qua dd thuc diy san xuii va luu thdng hang hoa phat tiiin tvt thdp lin cao. Mit khae, nhOng ngUdi san xuii, kinh doanh kem se thua Id, bi pha san va tid thanh ngudi ngheo, din din su phin hoa giau - ngheo tiong xa hdi Day la mdt trong nhiing mat han che' cila quy ludt gia tri trong san xua't va luu thdng hang hoa eIn dude tinh de'n khi van dung nd d nudc ta hifn nay. 31 3. Van dung quy luat gia trj Npi dung va tac dpng cCia quy luat gia trj dupc Nha nUdc v^ cdng dan van dung nhuthe nao 6 nudc ta ? a) vi pW\a Nha nudc - Nha nudc van dung quy luat gia tri vao vifc ddi mdi nin kinh te ntrdc ta thdng qua xay dung va phat trie'n md hinh kinh tf thi trifdng dinh htrdng xa hdi chii nghia. Thtrc hifn chf dd mdt gia, mdt thi trtrdng thd'ng nha't trong ea nude va md ciia vdi thi trudng ntrdc ngoai. Vi du : T^ nam 1966 vd'tru^c. nubc ta thuc thi mb hinh kinh t# chf huy ti p trung <\uan lidu bao dp. ndn ndi dung vi t i c ddng cua ciuy lult gii tri hiu nhu khdng dugc Nhi nudc v$n dung hoac v$in dung khdng dung. Nhung tif nam 'id&e din nay. v$n dung t^uy lult gii trj thdng (\ua dii md'i nin kinh ti. nudc ta chuyin sang xiy di/ng vi phit tri^n md hinh kinh td'thj trUcmg djnh hudng xa hdi chu nghTa, nhcr do da dUa nubc ta ra khoi khijng hoing kinh td'- xa hdi vi d2 dat nhiJng thinh ti/u ding ki. - Nha nude thdng qua vifc ban harOi va sU dung phap luat, cac ehinh sach kinh te', chinh sach xa hpi va bing thuc lue kinh te' eua minh, de dilu tie't thi trudng nhim phat huy mat tieh cue va han ehe' SU phan hoa giau - ngheo va nhiing tieu cue xa hdi khae, thiic day phat trie'n san xua't va luu thdng hang hoa, dn dinh va nang eao ddi sd'ng nhan dan. Vidu Nha nubc ban hinh Lu$t Poanh nghiSp, Luit €>iu tuvi thuc hidn nhit <\uin, iBu dai chinh sich kinh td" nhid'u thinh phl^n, lam cho mpi thinh phl^n kinh ti. mgi ngucrt din diu cb o^uyin ti/ do kinh doanh, nhb db A'i khai thic vi phit huy mpi ngud'n luc ci!la cic thinh phin kinh ti 32 dl^u tu vio ein xuit kinh doanh. cb tic dung thlJC day tang trUtJng vi phit triln kinh td"- xa hdi, lim cho muc tidu din giiu. nubc manh. xg hdi cdng bang, din chu. van minh ttfng bubc dugc thuc hidn 6 nubc ta. Em hay neu vi du khae ve sU dieu tiet thj trudng va vi du ve chd truong thuc hien xoa ddi giam ngheo ctia Nha nudc ma em bidt. b)Vd'phfa cdng din Cd the van dung ndi dung va tac ddng eiia quy luat gia tri qua cac khia eanh nhtr: - Pha'n da'li giam chi phi san xua't va nang eao cha't Itrdng hang hoa de ban dtrde nhilu hang, thu nhilu ldi nhuan, diing viing va chie'n thing tren thtrdng trudng. - van dung tac ddng dilu tie't ciia quy luft gia tri thdng qua sU bie'n ddng ciia gia ca hang hoa tren thi trudng, kip thdi dilu chinh, chuye'n ddi cd ca'u san xua't, chuyen ddi cd ca'u mat hang va nganh hang sao cho phu hdp vdi nhu elu eiia khach hang tren thi trudng trong nude va qude te'. Vi du : Nguoi bin hing A dang bin mat hing vii, nhung khi trdn thj trucrng mSt hing vii bin qui chim, gii thij?, mi m i t hing may san iai bin nhanh hon vi gii cao han ; di khdng bi lidpng v6n, khdng thua l^vi thu Augc Ipi nhuin, vin dung ti c ddng did'u ti ^ luu thdng ciia c^uy lu|t gii tri, ngucri bin hing A tim cich chuyin dii ttf kinh doanh mat hing vii sang kinh doanh m|t hing may san mdt cich thfch ling. - Ap dung eae bif n phap ddi mdi klthuit va cdng nghi, hdp li hoa san xudt. Vi ddi mdi ki thuat va cdng nghf, hdp II hoa san xua't lam cho cha't Itrdng san pham va nang sua't lao ddng tang len, de'n lUdt nd, 3. GDCDII(C) -A 3 3 nang sua't lao ddng tang len lai lam cho chi phi san xua't giam xud'ng va ldi nhuan tang len. Em da hoSc dang cd du djnh g] de tham gia cung vdi gia dinh trong viec van dung su tac ddng kfeh thfch lUc IUdng san xuat phat tridn va nang suat lao ddng tang len cCia quy luat gia trj ? HI - TU LI|U THAM KHAO 1. Mdi quan hf giiia dai Itforng gia tri hang hoa vdi nSng suSt lao ddng "Dai Itfdng gia tri eiia mdt hang hoa thay ddi theo ti If thuan vdi Itrdng lao ddng the' hifn trong hang hoa dd va theo ti If nghich vdi siic san xult ciia lao ddng dd."^ ' 2. Md'i quan hf giiia gia tri hang hoa va gia ca thi trtfdng "Gia tri ea bift eiia hang hoa phai an khdp vdi gia tri xa hdi ciia nd - yeu elu dd gid day dude thuc hifn."^^^ 3. Cd che' hoat ddng cua quy luSt gia tri - cd chf thi tnfdng "Cd ehe' thi trudng la gudng may ttr dilu ehinh cac quan hf kinh tf dtrdi hinh thai hang hoa, dich vu diln ra tren thi trudng dudi tac ddng ciia eae quy luat kinh tf ciia kinh tf thi trudng, ma trtfc tie'p la quy luat cung elu, nhim giai quye't nhiing va'n dl cd ban ciia thi trudng."^^^ IV - CAU HOI VA BAI TAP 1. Ndi dung eua quy luat gia tri dude bie'u hifn nhtf the' nao trong san xua't va Itru thdng hang hoa ? (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen: Toan tip, Sdd, tap 23, tr. 69. (2) C. Mac va Ph. Ang-ghen: Toan tip, Sdd, 1994, tap 25, phin 1, tr. 277- 278. (3) Phan Thanh Ph6': Kinh tS'va dd'i mdi kinh ^,^;NXB Giao due. Ha N6i, 2000, tr. 143. 3 4 3 GDCDn(C) -B 2. Em cd nhan xet gi vl vifc thtrc hifn yeu elu eiia quy luat gii tri cua 3 ngifdi san xua't (1, 2,3) trong bie'u dd sau day ? Thdi gian lao ddng xa hdi eIn thie't (eiia 1 hang hoa A) (1) (2) (3) 3. Tai sao quy luft gia tri lai cd tac ddng dilu tie't san xua't va Itfu thdng hang hoa ? Cho vi du de minh hoa. 4. Tai sao quy luat gia tri lai cd tac ddng kich thieh life Itrdng san xult phat trien va lam cho nang sua't lao ddng tang ien ? Cho vi du minh hoa. 5. Cd y kie'n cho ring, nang sua't lao ddng tang len lam eho Itrdng gia tri eua mdt hang hoa tang len. Dilu do diing hay sai ? Vi sao ? 6. Tai sao quy luat gia tri lai cd tac ddng phan hoa ngtrdi san xua't thanh giau - ngheo ? 7. Hay neu giai phap van dung tac ddng dilu tie't san xult ciia quy luat gia tri trong cac cd sd san xua't ma em bie't dtrde. 8. Hay neu giai phap van dung tac ddng dilu tift Itru thdng ciia quy luat gia tri trong cac ctfa hang ma em quan sat dudc. 9. Hay neu vi du vl str van dung tac ddng kich thich luc Itfdng san xua't va nang sua't lao ddng tang ldn ciia quy luat gia tri d mdt ed sd san xult ma em bie't. 10. Theo em, Nha nude eIn cd chu tnfdng gi de' phat huy mat tich cue va han ehe'tac ddng phan hoa giau - ngheo cua quy luat gia tri ? 35 CANH TRANH TRONG SAN XUAT vA LLfu TH6NG HANG HOA I - MO DAU BAI HOC Quan sat tren thj trudng chung ta thudng bdt gqp . nhung hien tuong ganh dua, gidnh gidt hay cqnh tranh giua nhang ngudi ban vdi nhau ; giQa nhQng ngudi mua vdi nhau ; giQa xi nghiep hoqc cQa hdng ndy vdi xi nghiep hoqc cQa hdng kiq... NhQng hien tuong dd tdt hay xdu, cd cdn thiet hay khdng vd dupc gidi thich nhu the ndo ? Hpe xong bai nay, hpe sinh cin : - Neu dude khai nifm canh tranh trong san xua't, Itru thdng hang hoa va nguyen nhan din de'n canh tranh. - Hieu dupe mue dich ciia canh tranh, eae loai canh tranh va tinh hai mat eua canh tranh. - Thdng qua vifc phan bift hai mat eua eanh tranh, ttr dd dua ra nhung giai phap phat huy mat tieh cue va khae phue mat han chf eiia cafih tranh d nude ta hifn nay. II - NOI DUNG BAI HOC 1. Canh tranh va nguyen nhan din den canh tranh Canh tranh la gi ? Tai sao canh tranh lai la su can thiet, khach quan trong san xuat va Itru thdng hang hoa ? 36 a) Khii nidm canh tranh Trong san xua't va luu thdng hang hoa, "canh tranh" dtrde dting de gpi tit cum ttr "eanh tranh kirJi te'". Canh tianh la su ganh dua, diu tiarih giua cac chu thi kinh td tiong san xuii, kinh doanh hang hoa nhim gianh nhiing diiu kiin thuin ldi di thu dude nhiiu ldi nhuin. Khai nifm canh tranh tren day eho tha'y, ndi dung cdt ldi eua nd the hifn d ba khia canh chii ye'u la : tinh cha't ciia canh tranh ; cae chii the kinh te' tham gia canh tranh ; muc dich eua eanh tranh. b) Nguydn nhin din din canh tranh San xua't va luu thdng hang hoa xua't hifn, thi canh tranh ra ddi, tdn tai va phat trien. Trong nin san xua't hang hoa, eae chii sd hiiu khae nhau tdn tai vdi ttr each la nhiing ddn vi kinh te' ddc lap, cd ldi ich rieng, do dd hp khdng the khdng canh tranh vdi nhau. Mat khae, do dilu kifn san xua't ciia mdi ehii the kinh te'khae nhau vl trinh dp trang bi ki thuat va cdng nghf, trinh dd nghi nghifp, vd'n, trinh dp quan li, dilu kifn nguyen, nhien vat lifu, mdi trudng san xua't, kinh doanh, nen cha't lUdng hang hoa va chi phi san xua't khae nhau, lam cho ke't qua san xuft, kinh doanh giiia hp khdng gid'ng nhau : cd ngtrdi thu ldi nhuan nhilu, cd ngudi thu ldi nhuan it, cd ngudi thua thift, mft vd'n, pha san... De gianh la'y cac dilu kifn thuan ldi, tranh dtrpc nhiing nii ro, bat ldi trong san xua't va luu thdng hang hoa, ta't ye'u giiia hp cd str canh tranh vdi nhau. Nhu vay, su tdn tai nhiiu chil sd hihi vdi tu each la nhihig ddn vi kinh tddde lip, tu do san xuit, kinh doanh ; ed diiu kiin san xuai va ldi ich khae nhau da trd thanh nguyin nhin din din canh tianh trong san xuii va luu thdng hang hoa. 2. Muc dich cua canh tranh va cac loai canh tranh Muc dfch cCia canh tranh la gl ? De dat muc dfch, nhiing ngudi tham gia canh tranh thdng qua cac loai canh tranh nao ? 37 a) Muc dfch ciia canh tranh Muc dich cud'i eiing eiia canh tranh trong san xua't va Itru thdng hang hoa la nhim gianh ldi nhuan vl mtnh nhilu hdn ngifdi khae. Muc dich nay the hifn d nhiing mat sau : - Gianh ngudn nguyen lifu va cae ngudn life san xua't khae ; - Gianh tru the'vl khoa hoc va cdng nghf ; - Gianh thi trifdng, ndi diu ttf, cae hdp ddng va cac ddn dat hang; - Gianh tru the' vl chat Itrping va gia ca hang hoa, ke' ea lip dat, bao hanh, stfa chiia, phtrdng thiic thanh toan... b) Ckc lo^i canh tranh Tuy theo cac can eii khae nhau, ngtrdi ta chia eanh tranh thanh cac loai: - Canh tianh giua ngUdi ban vdi nhau, thudng xua't hifn khi tren thi trtrdng nhilu ngtrdi cd etmg loai hang hoa dem ban, nhtfng ed it ngtfdi mua hang hoa do. Vidu : laS phd^ X. cb nhiiu ngUcri cung bin mdt m|t hing A, giQa hp ti t ydu c^nh tranh vdi nhau di giinh khieh hing v i theo db giinh nhid'u Ipi nhuin hon ngUcri khic. Mu^n viy. hp phii tim cich ning cao chit lupng hing hoi. thi i dd phuc vu. dja di^m thuin Ipi. gii thlp &i bin dugc nhiiu hing. - Canh tianh giUa ngudi mua vdi nhau, thtfdng xult hifn khi tren thi trudng hang hoa dem ra ban it nhifng ngtfdi mua hang hoa dd qua nhilu. Vidu: Tai mdt thcri diim trong phidn giao djch trdn thj trucrng chiing khoin. ci phiiu cua cdnq ti X dugc nidm yit vdi sd^ lupng xkc dinh, cb tt ngUcri mu^n bin, nhung l^i cb nhiiu nguoi mu^n mua ci phiiu cCia cdn^ ti niy. '&i 38 mua dugc. giOa hp ti t ydu cb e\j canh tranh vbi nhau bang cich dUa ra mdc gii cao vi tit nhidn ngUcri d|t gii cao han sSf mua dugc ci phiiu do. - Canh tianh tiong ndi bd nganh la stf ganh dua vl kinh te' giiia cac doanh nghifp trong eiing mdt nganh hang. Vi du : Canh tranh giiia cic doanh nghidp may mac trong nginh hing may mac vbi nhau. - Canh tianh giira eae nganh la su ganh dua vl kinh te' giiia cac doanh nghifp trong cac nganh san xua't khae nhau. Vi du : Gil ed trong x i hdi cb ba nginh san xult A, B. C cung . canh tranh vdi nhau nham muc dich tim noi diu tu cx) nhiiu Ipi nhuin, mudn viy hp phii di chuyen cic yiu ti cua ein xuit td nginh cb igi nhuin thip ean% nginh cb Ipi nhuin cao. Nhung vide di chuydn niy chi cb the thi^c hidn khi cb nhiing did'u kidn nhu giao thdng vin tki phai phit triin '.vide cho vay vin ciia ngln hing dupc dam bao vi vide cung iing miy moc, thidt bj kT thult cdng nghd cho nginh mdi phii sin sing. Be tii da hoi igi nhuin, cic nginh A, &. C ti t ydu canh tranh vdi nhau. Thi;c chit cudc canh tranh niy l i canh tranh giinh gilt cic diiu kidn ein xuit. kinh doanh thuin lgi noi trdn giiia cic nginh A. B, C vdi nhau. - Canh tianh tiong nude vdi nude ngoai Loai eanh tranh nay xua't hifn khi thi trtrdng vUdt khdi pham vi trong ntrdc de vtrdn ra thi trudng khu vtre va the' gidi, gin vdi xu htrdng toan elu hoa va hdi nhap kinh te' qud'c tf. Vi du : Nhcr d^i mdi mb hinh kinh ti, vide ein xuit luong thi,rc nubc ta khdng chi dij cho nhin din ta tidu dung, di; trCJ 39 dd'i dio. ma cbn tham gia xult khiu luong thi^c (gao) trdn thj trucmg thd^ gidi. Vi tit yiu chiing ta phii tham gia canh tranh vdi mdt ei chu thi kinh td' khic cung xult khiu luong thi/c (gao) vdi nudc ta nhu : Thii Lan, Mr, Xn Dd 3. Tinh hai mat cua canh tranh Trong san xuat va Itru thdng hang hoa, canh tranh cd hai mat: mat tieh cue va mat han che'. a) Mat tich ciic ciia canh tranh Canh tranh giii vai trd la mdt ddng lue kinh tdcua san xua't va Itru thdng hang hoa. Dilu dd dude bie'u hifn d chd : - Kich thich life Itfdng san xua't, khoa hpe - kl thuat phat trie'n va nang sua't lao ddng xa hdi tang len. - Khai thac td'i da mpi ngudn life ctia da't ntrdc vao vifc diu ttr xay dung va phat trie'n kinh tf thi trudng dinh htrdng xa hdi chii nghia. - Thiie day tang trudng kinh te', nang cao nang life canh tranh cua nin kinh te', gdp phin chii ddng hdi nhap kinh tf qud'c te'. Mpi sU eanh tranh diln ra theo diing phap luat va gin liln vdi cac mat tich cue ndi tren la canh tianh lanh manh. Chi cd canh tranh lanh manh mdi thue su la ddng life kinh te' ciia san xuat va Itfu thdng hang hoa. NgUde lai, su canh tranh nao vi pham phap luat va eae chuan mtfc dao diic la canh tianh khdng lanh manh, va thudng gin vdi nhifng mat han che'eiia canh tranh dudi day. b) Mat han chi cua canh tranh Ben canh mat tich cue la ehii ye'u, canh tranh khdng tranh khdi nhiing han che'nha't dinh. Dd la : - Chay theo muc tieu ldi nhuan mdt each thieu y thiic, vi pham quy luat tu nhien trong khai thac tai nguyen lam cho mdi trifdng, mdi sinh suy thoai va mat can bang nghiem trpng. 40 Vidu : Khai thic g5 biia b2i lam cho rifng bj ti n phi. gly hidn tupng la lut. han hin Inh hUcJng din mdi trucmg sin xult v i dcri sdng ciia con ngudi. - De' gianh gi^t khach hang va ldi nhuan nhilu hdn, mdt sd ngtfdi khdng ttr nhiing thii doan phi phap va bat Itrdng. Vidu : Lim hang gii. kinh doanh hing c^udc d m ; gian lin thuong mai de trd^n thud', vi pham phip lu|t ci3a Nhi nubc iim inh hudnq din edc khoe vi ddi s^ng ciia ngudi tidu dijng vi thi t thu ngln sich nhi nubc. - Diu ed tich trii gay rdi loan thi trudng, ttr do nang gia len cao lam anh hifdng dd'n san xua't va ddi sd'ng eua nhan dan. Vi du : Vide mdt sd^tt ngudi dung tid'n vo vdt xi mang de dl^u ca tich trii. lim cho sd^ lupng cung iing xl mang trdn thj trUcmg thidu nhidu so vdi nhu cl'u xi mang ciia ngudi tidu dung, lim cho ^i i xl mang bj day Idn cao. gly ra rd^l loan thj trudng. Tuf db. hg nin^ gii bin xi mang trdn thj truang di thu nhid'u Ipi nhu|n bit chfnh, nd'u Nha nubc khdng phit hidn v i did'u tid't kjp thdi. Tdm lai, canh tranh la quy luat kinh te' tdn tai khach quan ciia san xua't va Itfu thdng hang hoa, vtra cd mat tich cue vtra cd mat han che', nhtrng mat tich etre la ed ban, mang tinh trdi, edn mat han che' eua canh tranh se dtfdc Nha nude dilu tie't thdng qua giao due, phap luat va cac chinh sach kinh te'- xa hdi thieh hdp. m - TU Ll£u THAM KHAO 1. "Cd nin kinh te' hang hoa thi ta't nhien tdn tai canh tranh. Cd sd khach quan eua eanh tranh la str khae nhau vl ldi ich kinh te' giiia 41 nhiing ngudi san xuft hang hoa", "Canh tranh la quy luft bit budc ciia nin kinh tf hang hoa"^^^ 2. C. Mac trong bd Tu ban, khi nghien eiiu stf hinh thanh ldi nhuan binh quan va str chuye'n hoa gia tri hang hoa thanh gia tri thi tnfdng va gia ca san xuat da di cdp de'n cac loai eanh tranh. C. Mae chia canh tranh thanh : canh tranh trong ndi bd nganh; canh tranh giua cac nganh ; canh tranh giiia ngudi ban vdi nhau; canh tranh giiia ngudi mua vdi nhau. 3. "Tao mdi trtrdng phap li va cd che', chinh sach thufn ldi de' phat huy cac ngudn life cua xa hdi cho phat trien, cac chii the hoat ddng kinh doanh binh dang, canh tranh lanh manh, cdng khai, minh bach, cd trft ttr, ki cucmg"^^\ IV - CAU HOI VA BAI TA P 1. Canh tranh la gi ? Phan tich tinh ta't ye'u khach quan va mue dich eiia canh tranh trong san xua't va Itru thdng hang hoa. 2. Canh tranh cd nhiing loai nao ? La'y vi du de minh hoa. 3. Khi nude ta la thanh vien cua Td chiie Thudng mai the' gidi (WTO), theo em, tinh chit va miic dd canh tranh se diln ra theo hudng nao (em diu hay gay gat quye't lift) ? Tai sao ? 4. Ttr tinh hai mat tich cue va han che' ciia canh tranh, hay cho bie't Nha nudc ein lam gi de' phat huy mat tich cue va khic phue mat han ehe'cua canh tranh hifn nay d nude ta ? 5. Cd y kie'n eho ring : De' phat huy mat tich cue ciia eanh tranh d nudc ta hifn nay, Nha nude chi cin d l ra giai phap khic phuc mat han che'eiia canh tranh. Dilu dd diing hay sai ? Tai sao ? 6. Em hieu the' nao la eanh tranh lanh manh va khdng lanh manh ? Khi tha'y ed hifn tUdng eanh tranh khdng lanh manh, em se xur li nhu the'nao ? (1) Vifn NghiSn ciiu va phd bifi'n tri thiic bach khoa : Bai tvt didn kinh te'thi trttdng. Ha N6i, 1998, tr. 282. (2) Dang C6ng san Vifit Nam : Van kiin Dai hdi dai bidu toan qud'c lin thd X, NXB Chinh tri qud'c gia. Ha N6i, 2006, tr. 78. 42 CUNG - CAU TRONG SAN XUAT VA LUU THONG HANG HOA I - MO DAU BAI HOC Tren thj trudng ta tha'y ngudi ban va ngUdi mua gSp nhau va cd mdi quan he vdi nhau. VSy mdi quan he dd la gi ? Hpe xong bai nay, hpe sinh cin : - Ndu dudc khai nifm eung, elu trong san xult va Itfu thdng hang hoa. - Hieu dudc md'i quan hf eung - elu, vai trd eiia quan hf cung - elu trong san xua't va Itfu thdng hang hoa. - Budc diu bie't van dung md'i quan hf cung - elu hang hoa d nude ta. II - NO I DUNG BAI HOC 1. Khai niem cung, cSu Trong nin san xua't hang hoa, mue dich ciia san xua't la de' tieu dung, de' ban. Trong do, san xua't thudng gan vdi eung va tieu dung thtrdng gan vdi elu. Tieu dtmg bao gdm tieu diing cho san xuft va tieu dtmg cho ddi sd'ng ca nhan. a) Khii nidm cl^u ciu la khdi lUdng hang hoa, dich vu ma ngudi tiiu dUng cin mua tiong mdt thdi ki nhdt dinh tUdng iing vdi gia ca va thu nhip xae dinh. Tren thi trtrdng gia dinh khdng mua ban chiu ma mua ban tra tiln ngay. Trong dilu kifn do, khai nifm ciu ndi tren dUdc hieu la ten gpi tit ciia nhu elu cd kha nang thanh toan, tiic la nhu elu ma 43 ngudi tieu dtmg cin mua, dupe bao dam bing sd Itrdng tiln ma hp san ed tUdng iing. Vidu : Anh A cb nhu du mua mdt chiic d td. nhung chua cb tiin de mua, thi db chua phai la nhu cl^u cb kha nang thanh toin v i chua phii l i cl^u. Chi khi anh A cb du ei tiin de mua d td theo gii ca tuong ling, thi Idc db nhu cl^u cb khi nanq thanh toin (du) mbi xuit hidn. b) Khii nidm cung Cung la khdi lUdng hang hoa, dich vu hiin ed tiin thi tiudng va chuin bi dua ra thi tiudng tiong mdt thdi ki nhii dinh, tUdng Ung vdi miic gia ca, kha nang san xuit va chi phi san xuit xac dinh. 2. Moi quan he cung - cau trong san xuat va liru thong hang hoa Ndi dung va vai trd cOa quan he cung - cau the hien nhu the nao trong san xuat va luu thdng hang hoa d nUdc ta hien nay ? a) NSi dung cua o^uan hd cung - cl^u Tren thi trudng, gia ea ciia tiing hang hoa cd the' cao hoac tha'p hdn gia tri hang hoa khdng ehi do tac ddng ciia canh tranh, ma edn do tac dpng ciia quan hf eung - elu. Quan he cung - elu la mdi quan hi tac ddng Hn nhau giUa ngUdi ban vdi ngUdi mua hay giUa nhung ngUdi san xuii vdi nhiing ngudi tiiu dimg diin ra tiin thi tiudng dd xac dinh gia ca va sd'ludng hang hoa, dich vu. Tren thi trudng, quan hf cung - elu tac ddng kha phiie tap theO nhiing ehilu hudng va miie dd khae nhau. Dudi day la nhiing bie'u hifn eiia ndi dung quan hf cung - elu. - Cung - ciu tie ddng lin nhau 44 Khi elu tang ien, san xua't, kinh doanh md rdng, Itrdng cung hang hoa tang len va ngUde lai khi elu giam xud'ng, san xua't, kinh doanh thu hep, Itrdng eung hang hoa giam xud'ng. Khi cung giam, gia ca tang, elu giam. - Cung - ciu anh hudng din gia ea thi tiudng Khi eung ldn hdn elu, hoac eung nhd hdn elu diu anh htrdng dlh gia ca thi trudng. Trtrdng hdp cung ldn hdn elu thi gia ea thi trtrdng thudng tha'p hdn gia tri hang hoa trong san xua't. Cdn trtrdng hdp cung nhd hdn elu, gia ea thi trudng thudng cao hdn gia tri hang hoa trong san xua't. Chi khi eung bing elu thi gia ca thi trudng mdi bing gia tri hang hoa trong san xua't. - Gia ea thi tiudng anh hudng din eung - ciu Vi phia cung, khi gia ca tang len, eae doanh nghifp md rdng san xua't, Itrdng cung tang len va ngUde lai, khi gia ea giam xud'ng, cac doanh nghifp thu hep san xua't, Itrdng cung giam xud'ng. Vi phia ciu, khi gia ea giam xud'ng, thi ndi chung elu ed xu htrdng tang len va ngUde lai. Tren thuc te', cae trudhg hdp ciia cung -el u thudng van ddng khdng an khdp vdi nhau, ndi each khae, thudng diln ra thdng qua cac trtrdng hdp eung ldn hdn elu hoac cung nhd hdn elu. Cdn trtrdng hdp eung bing elu xay ra chi la ke't qua ciia viee san bing str chenh Ifch giiia gia ea va gia tri hang hoa, thdng qua eanh tranh giiia ngtrdi ban va ngtrdi mua ti'en thi trudng khi xet toan bd hang hoa dem ra luu thdng. b) Vai trd cua c^uan hd cung - cl^u Trong san xua't va luu thdng hang hoa, quan hf cung - elu ed vai trd to ldn : - La cd sd de' nhan thiic vi sao gia ea tren thi trudng va gia tri hang hoa trong san xua't lai khdng an khdp vdi nhau. Gia ca thi trtrdng ed the' bing, ldn hoac nhd hdn gia tri hang hoa trong san xua't. - Bude ngtrdi san xua't, kinh doanh phai nim viing cac trudng hdp van ddng ciia cung - elu de' dua ra quye't dinh md rdng hay thu hep san xua't, kinh doanh, dem lai hifu qua kinh te' cao hdn. 45 - La cd sd de' ngtrdi tieu dung lua chpn vifc mua hang hoa cho phii hdp vdi nhu elu va ed hifu qua kinh tf ttrdng iing vdi cac trtrdng hdp quan hf cung - elu tren thi trtrdng. 3. Van dung quan he cung - ciu Quan he cung - cau hang hoa dUdc Nha nudc, cac chii doanh nghiep va ngudi tieu dung van dung nhu the nio ? - Ddi vdi Nha nUde van dung thdng qua vifc dilu tie't eung - ciu tren thi trtrdng. Chang han, khi thi trtrdng bi rdi loan do nguyen nhan khach quan (lii lut, han han...), hoac do hoat ddng ttf phat diu cd tich trS eiia mdt sd ttf nhan, lam eho tren thi trtrdng eung nhd hdn elu va gia ea tang ien ddt bie'n. Khi do, Nha nude cin thdng qua phap luft, ehinh sach..., nhim can dd'i lai cung - elu, dn dinh gia ca va ddi sd'ng cua nhan dan. - Ddi vdi ngudi san xudt, kinh doanh van dung quan hf cung - elu bing each thu hep san xua't, kinh doanh mat hang tren thi trtrdng khi eung ldn hdn elu, gia ca ban thlp hdn gia tri, cd the bi thua Id. Va de cd lai hp phai chuyen sang san xult, kinh doanh mat hang tren thi trudng khi cung nhd hdn elu, gia ca hang hoa ban cao hdn-gia tri hang hoa. - Ddi vdi ngudi tiiu diing van dung quan hf cung - elu bing each giam nhu elu mua cac mat hang nao dd khi cung nhd hdn elu va gia ea eao de chuyen sang mua eae mat hang nao khi cung ldn hdn elu va cd gia ea tha'p tudng iing. Vidu Chuyen ttf mat hing thjt gii cao ean^ mat hing ci. diu phu cb gii ca thip han, phu hgp vdi nhu cl^u cb khi nSng thanh toin cua ngudi mua. 46 III - TU LI|U THAM KHAO 1. "Cung, tiic la san pha'm hifn cd tren thi trtrdng hay ed the' dtra ra thi trtrdng." ; va "nhiing gidi han trong dd nhu elu vl hang hoa bie'u hifn ra tren thi tiudng, tiie la clu..."^^^ 2. "Vifc trao ddi hay vifc ban hang hoa ra theo gia tri eiia nd la nguyen tic hdp li, la quy luat tu nhien cua sif thang bing giiia eae hang hoa, phai xua't phat ttr quy luat do de' giai thich nhiing str chenh Ifch chii khdng phai ngUde lai, khdng phai xua't phat tif nhiing str ehdeh Ifch de' giai thich ban than quy luat"^^\ 3. "Tren thtfe te', khdng bao gid cung va elu an khdp vdi nhau ea, va ne'u an khdp vdi nhau, thi do chang qua la ngiu nhien thdi ; do dd diing v l phudng difn khoa hpe ma ndi, thi trudng hdp do phai = 0, phai dtrde coi la khdng cd"^^l IV - CAU HOI VA BAI TA P 1. Clu la gi ? Cung la gi ? Tai sao ngtrdi ban va ngtrdi mua lai quan tam de'n nhu elu ed khi nang thanh toan ? 2. Phin tieh ndi dung ciia quan hf etmg - clu trong san xua't va luu thdng hang hoa. 3. Phan tich vai trd ciia md'i quan hf cung - elu. 4. Khi la ngtrdi ban hang tren thi trudng, de' ed ldi, em chpn trudng hdp nao sau day : a) Cung = clu. b) Cung > clu. e) Cung < clu. (1) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, 1994, tap 25, phSn I, tr. 284^ 288. (2) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, 1994, tip 25, phin I, tr. 286. (3) C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, 1994, tap 25, phin I, tr. 289. 47 5. Khi la ngtrdi mua hang tren thi trudng, di cd ldi, em chpn trtrdng hdp nao sau day : a) Cung = clu. b) Cung > elu. c) Cung < clu. 6. Em hay la'y vi du de minh hoa vl str dilu tid't eua Nha ntrdc, khi tren thi trtrdng quan hf cung - clu bi rd^i loan anh hudng de'n san xua't va ddi sd'ng ciia nhan dan. 7. Khi nudc ta la thanh vien cua Td chufc Thtrdng mai the' gidi (WTO), theo em, md'i quan hf eung - clu vl hang hoa va vifc lam se diln ra nhu the'nao ? a) Thuan ldi. b) Khd khan. c) Vtra thuan ldi, vtra khd khan. Tai sao em lai chpn phtrcfng an dd ? CONG NGHI£P HOA, HI£N DAI HOA DATNUC^C I - MO DAU BAI HOC Cdng nghiep hoa, hien dai hoa la mdt trong nhOfng nhiem vu kinh te co ban cCia thdi ki qua dp len chu nghTa xa hdi d nudc ta hien nay. Hpe xong bai nay, hpe sinh cin : — Hidu diK^c the' nao la cdng nghifp hoa, hifn dai hoa va su cin thie't phai cdng nghifp hoa, hifn dai hoa da't nude. 48 — Neu dtrde ndi dung cd ban cua cdng nghifp hoa, hifn dai hoa d nudc ta. — Nhan thiic ro trach nhifm cua cdng dan dd'i vdi stf nghif p cdng nghifp hoa, hifn dai hoa da't nifdc. — Tin ttrdng vao dtfdng ldi, chinh sach cdng nghifp hoa, hifn dai hoa eiia Dang va Nha ntrdc ; quyft tam hpe tap, ren luyfn di trd thanh ngtrdi lao ddng dap iing td't ydu clu cua stf nghifp cdng nghifp hoa, hifn dai hoa da't nudc. H-NO I DUNG BAI HOC 1. Khdi niem cong nghigp hod, hifn dai hoa ; tinh tat yeu khach quan vd tdc dung cua cong nghidp hod, hien dai hoa dat nu'dc Cdng nghifp hoa, hidn dai hoa l i gi ? Tai sao nUdc ta phai cdng nghiep hoi, hien dai hoa ? a) Khii nidm cdng nghidp hoi, hidn ^al hoi Nhan loai da trai qua hai cudc each mang ki thuat: — Cudc each mang kr thuat lin thii nha't gin vdi qua trinh chuydn ttr lao ddng thli cdng len lao ddng cd khi, ttr dd xua't hifn khai nifm cdng nghifp hoa. Cdng nghiip hoa la qua tiinh chuydn ddi ein ban, toan diin cac hoat ddng san xuii tit sU dung siic lao ddng thu cdng la chinh sang sU dung mdt each phd biin sire lad ddng dtra tiin suphat tiiin cua cdng nghiip cd khi. — Cudc each mang kl thuat lin thii hai gan vdi qua trinh chuyd'n ttr lao ddng cd khi len lao ddng dtra tren cdng cu ttr ddng hoa, stf dung rdng rai ngtfdi may va nhifng cdng nghf hifn dai khae, t^ dd xult hifn khai nifm hifn dai hoa. Hiin dai hoa la qua tiinh Ung dung va tiang bi nhihig thanh tuu khoa hoc va cdng nghi tiin tidn, hiin dai vao qua tiinh san xudt, kinh doanh, dich vu vi quan likinh td- xa hdi Trong thdi dai ngay nay, mdt ntrdc thuc hifn cdng nghifp hoa mudn nhtf Vift Nam, mud'n nit ngln khoang each lac hau so vdi cac ntrdc phat trie'n, ddi hdi cdng nghifp hoa phai gin liln vdi hifn dai hoa. 4. GDCDII(C) -A 4 9 Cdng nghiip hoa, hiin dai hoa la qua tiinh chuydn ddi cin ban, toan diin eae hoat ddng kinh tdva quan likinh td- xahdi tvt sii dung stic lao ddng thu cdng la chinh sang sii dung mdt each phd biin siic lao ddng cung vdi cdng nghi, phUdng tiin, phudngphap tiin tidn, hiin dai nhdm tao ra ning sudt lao ddng xa hdi cao. b) Tfnh ti t yiu khieh c^uan vi ti c ^iung cda cdnq nghidp hoi. hidn dai hoi 4l t nubc - Tinh tdt ydu khach quan cila cdng nghiip hoa, hiin dai hoa : + Do yeu clu phai xay dtfng cd sd vat cha't - ki thuat cua ehu nghia xahdi. Ca sdr vat chat - kl thuat ciia chii nghia xa hdi la nin cdng nghifp ldn hifn dai, cd cd ca'u kinh tf hdp li, trinh dd xa hdi hoa cao, dtra tren nin tang cua khoa hpe va cdng nghf tien ti6i, dtrde hinh thanh va phan bd'cd kf hoach tren toan bd nin kinh tf qud'c dan. + Do yeu clu phai nit ngln khoang each tut hau vl kinh te', kr thuat - cdng nghf giiia ntrdc ta vdi cac nudc trong khu vtre va thd' gidi. Sau 20 nam ddi mdi (1986 - 2006), nha't la 5 nam 2001 - 2005, nin kinh te' ntfdc ta da dat nhifng thanh ttfu rit quan trpng, trong do ed sd vat cha't - kr thuat bude di u dtfdc tang etfdng. Nhtfng da't nifdc vSn chua ra khdi tinh trang kem phat trie'n. Str yd'u kem nay da va dang la nguyen nhan lam han che' cha't Itrdng tang trudng, cha't Itrdng canh tranh va cha't Itrdng hdi nhfp kinh tf qud'c te', nha't la khi ntfdc ta la thanh vien cua Td chufc Thtfdng mai thf gidi (WTO). + Do yeu elu phai tao ra nang sua't lao ddng xa hdi cao, dam bao cho str tdn tai va phat tridn ciia chii nghia xa hdi. Xa hdi sau mud'n tien bd hdn xa hdi trtrdc, thi dilu trtrdc hft ya chii yfu la phai lam eho nang sua't lao ddng cua xa hdi sau eao hdn han nang sua't lao ddng ciia xa hdi trtrdc, ma dilu dd ehi ed thd' trdng chd d vifc thtrc hifn thanh cdng stf nghifp cdng nghifp hoa, hifn dai hoa da't ntrdc. 50 4. GOOD 11(C) - B - Tic dung to ldn va toan diin cua cdng nghiip hod, hiin dai hoa : + Tao dilu kifn de' phat h-ie'n lire Itrdng san xuft va tang nang suit lao ddng xa hdi, thiic da'y tang trudng va phat trie'n kinh tf, giai quyft vifc lam, tang thu nhap va nang cao ddi sdng nhan dan. + Tao ra lue Itrdng san xua't mdi lam tiln di cho vifc cung cd quan hf san xua't xa hdi chu nghia, tang cudng vai trd cua Nha ntfdc xa hdi ehu nghia, tang etfdng md'i quan hf lien minh giiia cdng nhan - ndng dan - tri thiic. + Tao tiln d l hinh thanh va phat trie'n nin van hoa mdi xa hdi ehu nghra - nin van hoa tien tie'n, dam da ban sic dan tdc. Vi du : Sy phit triln ciia cdng nghd thdng tin vi truydn thdng hidn dai tao tiin di cho nin van hoi mdi x i hdi chii nghTa phit triin theo hudng hidn dai. + Tao cd sd vat cha't - ki thuat cho vifc xay dtfng nin kinh tf ddc lap ttf chu gin vdi chii ddng hdi nhap kinh td' qud'c te', cung ed va tang cudng qud'c phdng, an ninh. 2. Noi dung cd bdn cua cdng nghiep hod, hien dai hod d nirdc ta Cdng nghidp hoa, hidn dai hoa d nudc ta cd nhufng ndi dung gi ? a) Phit triln manh mg \\fc lu^rng ekn xul t Ndi dung nay thd' hifn thdng qua vifc : - Thtfe hifn ed khi hoa nin san xua't xa hdi, bing each ehuyl^n nin kinh tf ttr chd dtra trdn ki thuat thu cdng sang dtfa tren kl thuat cd khi; chuyd'n nin van minh ndng nghifp sang nin van minh cdng nghifp. - Ap dung nhiing thanh ttfu khoa hoc va cdng nghf hifn dai vao cac nganh cua nin kinh te' qud'c dan. Thanh ttfu khoa hpe va cdng nghf hifn dai thtfdng gin v6i "hifn dai hoa", gin vdi cudc each mang khoa hpe cdng nghf hifn dai, gin vdi btfdc chuye'n ttf van minh cdng nghifp sang van minh hau cdng nghifp. 51 - Nang cao chat Itfdng ngudn nhan luc trong qua trinh cdng nghifp hoa, hifn dai hoa dit ntfdc, thtfe hifn bing each gin cdng nghifp hoa, hifn dai hoa vdi phat trie'n kinh te' tri thiic. b) Xiy dyng mdt ca ciu kinh t^hcrp If, hidn ^ai vi hidu c^ul Cd ca'u kinh te' la td'ng the' hifu cd giiia ed ca'u nganh kinh td', cd ca'u vung kinh te'va cd ca'u thanh phin kinh te', trong dd, cd ca'u nganh kinh te' la quan trpng nhit vi nd la edi loi cua ed ca'u kinh te'. Thtfe hifn ndi dung nay thdng qua qua trinh chuye'n dich cd ca'u kinh te'. Chuye'n dich cd efu kinh te' la su chuye'n ddi ttf cd ca'u kinh tf lac hau, kem hifu qua va ba't hdp li, sang mdt cd cdu kinh te' hdp li, hifn dai va hifu qua. Xu hudng cua su chuyen dich nay la di ttr cd ca'u kinh tf ndng nghifp ldn ed ca'u kinh te' ndng, cdng nghifp va phat trie'n ldn thanh ed ca'u kinh te'edng, ndng nghifp va dich vu hifn dai. Di ddi vdi chuyen dich ed cdii kinh te' phai chuye'n dich cd clii lao ddng theo htfdng cdng nghifp hoa, hifn dai hoa gin vdi phat trie'n kinh te' tri thiic. Chuye'n dich ed clii kinh te' va phat trie'n kinh te' tri thiic la tiln d l chi phd'i xu hudng chuyen dich cd clii lao ddng trong ttmg thdi ki d nude ta. c) Cling d vi tang cudng ^ja vj chii dao cda a\uan hd sin xult xS hdi chu nghTa vi tiln tdi xac lip dja vj thing trj ciia o^uan hd sin xult xS hdi chu nghTa trong toin bd nin kinh ti(\u6c din Dia vi chu dao cua quan hf san xult xa hdi ehu nghia quyd't dinh tinh chat xa hdi chii nghia cua Itfc Itfdng san xud't, eiia cdng nghifp hoa, hifn dai hoa. Stf phat trie'n manh me cua Itfc Itfdng san xud't tiidng qua cdng nghifp hoa, hifn dai hoa cang ciing cd' va tang etfdng dia vi chu dao ciia quan hf san xua't xa hdi chii nghia trong toan bd nin kinh te' qud'c dan. Tdm lai, ba ndi dung cd ban ndi tren cua cdng nghifp hoa, hifn dai hoa nin kinh td'qud'c dan cd md'i quan hf mdt thie't vdi nhau. Thtfe cha't ciia md'i quan hf nay la md'i quan hf bifn chiing nhdn qua giiia life Itfdng 52 san xua't va quan hf san xudt xa hdi chii nghia trong qua trinh cdng nghifp hoa, hifn dai hoa d ntfdc ta. '•'i'^iyAjivH•••••• • ••• ' ; ';s,^ ^ sir'• ^ . 1 Cau Bai Ch^y bae qua eo bidn CCra Luc (thanh phd Ha Long - Quang Ninh) nam trSn true giao thSng huydt mach cQa vung kinh te trong diem phfa Bao. Anh: TTXVN 3. Trdeh nhiem cua cong dan doi vdi sir nghiep cong nghiep hod, hien dai hod da't nirdc Cdng dan cd trach nhidm nhu thd nao ddi vdi sU nghiep cdng nghiep hoa, hien dai hoa dat nUdc ? - Cd nhan thiic diing din vl tinh ta't ye'u khach quan va tac dung to ldn ciia cdng nghifp hoa, hifn dai hoa dit nude. - Trong san xua't, kinh doanh cin lua chpn nganh, mat hang cd kha nang eanh tranh cao, phu hdp vdi nhu clu cua thi trudng trong nudc va thf gidi, nha't la khi nude ta la thanh vien eiia WTO. 53 - Tie'p thu va iing dung nhtfng thanh tuu khoa hpe va cdng nghf hifn dai vao san xua't de tao ra nhilu san ph^m chat Itfdng cao, gia thanh thlp, cd kha nang chifm lirih thi trtfdng nhim td'i da hoa ldi nhuan. - Thudng xuyen hpe tap ndng cao trinh dd hpe vah, chuyen mdn, nghifp vu theo htfdng hifn dai, dap iing ngudn lao ddng ed ki thudt cho str nghifp cdng nghifp hoa, hifn dai hoa gin vdi phat tridn kinh tf tri thiie. Em thay minh cd trach nhiem gi ddi vdi su nghiep cdng nghiep hoa, hidn dai hoa dat nUdc ? HI - TU LI|U THAM KHAO 1." Con dudng cdng nghiip hoa, hiin dai hoa cila nudc ta ein va cd the nit ngln thdi gian, vtra ed nhiing btfdc tuIn ttf, vtra cd btfdc nhay vpt."^' 2. "Phat huy ngudn Itfc tri tuf va siie manh tinh thin cua ngtfdi Vift Nam ; coi phat trien giao due va dao tao, khoa hoc va cdng nghf la nin tang va ddng life ciia stf nghifp cdng nghifp hoa, hifn dai hoa."^' 3. "Xdy dtfng nin kinh td' ddc Ifp ttf chu di ddi vdi chu ddng hdi nhap kinh te' qud'c te'; ke't hdp ndi Itfc vdi ngoai Itfe thanh ngudn life td'ng hdp di phat tarie'n dd't nudc."^^^ 4. "Tranh thii cd hdi thuan ldi do bdi eanh qud'c te' tao ra va tilm nang, ldi the' ciia nudc ta de' nit ngln qua trinh cdng nghifp hoa, hifn dai hoa ddt ntfdc theo dinh htfdng xa hdi chu nghia gin vdi phat trie'n kinh te' tri thiie, coi kinh te' tri thiic la ye'u td quan trpng ciia nin kinh te' va cdng nghifp hoa, hifn dai hoa."^ ' 5. "Nin kinh te' da vUdt qua thdi ki suy giam, dat td'c dd tang trtfdng kha eao va phat trie'n ttfdng dd'i toan difn. Tdng san ph^m trong ntfdc (GDP) nam sau tang eao hdn nam trtfdc, binh quan trong 5 nam (1) Dang Cfing san Vift Nam : Van kiin Dai hdi dai bidu toan qu6clin thd DC, Sdd, tr. 91. (2) Dang C6ng san Vift Nam: VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qude lin thd IX, Sdd, tr. 91. (3) Dang C6ng san Vift Nam: VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qud'c lin thii IX, Sdd,lx. 92. (4) Dang C6ng san Viet Nam : VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qudi: lin thdX, Sdd, tr. 87. 54 2001 - 2005 la 7,51%..." ; "Cd cdu kinh tf tifp tuc chuye'n dich theo htfdng cdng nghifp hoa, hifn dai hoa. Dlh nam 2005, ti trpng gia tri ndng nghifp, ldm nghifp, ngtf nghifp trong GDP cdn 20,9% (kf hoach 20 - 21%), cdng nghidp va xay dtfng 41% (kf hoach 38 - 39%), dich vu 38,1%..."(^) IV - CAU HOI VA BAI TA D 1. Ttr khai nifm cdng nghifp hoa, hifn dai hoa, em hay cho bie't tai sao d nudc ta cdng nghifp hoa phai gin liln vdi hifn dai hoa ? 2. Trinh bay tinh ta't ye'u khach quan eiia cdng nghifp hoa, hifn dai hoa d nude ta. 3. Trinh bay tac dung to ldn va toan difn cua cdng nghifp hoa, hifn dai hoa. 4. Phan tich ndi dung ed ban eiia cdng nghifp hoa, hifn dai hoa d nudc ta. 5. Cd sd vat chat - kr thuat eiia chii nghia xa hdi la gi ? Em cd nhdn xet gi vl ed sd vat chat - kr thuft eiia ntfdc ta hifn nay ? 6. Chpn y kie'n diing trong eae y kie'n sau vl vifc xay dtfng cd sd vat cha't - kr thuat cua chii nghia xa hdi d ntfdc ta va li giai ngln gpn tai sao lai chpn y kie'n dd. a) Ntfdc ta ttf nghien eiiu va xay dtfng. b) Nhan chuye'n giao ki thuat va cdng nghf hifn dai tii cac nude tien tifn. c) Ke't hdp vtra ttr nghien ciiu va xay dung vtra nhan chuye'n giao kl thuat va cdng nghf hifn dai ttr cac ntfdc tien tie'n. 7. Trinh bay xu htfdng chuyf'n dich cd ca'u nganh kinh te'theo htfdng cdng nghifp hoa, hifn dai hoa. (1) Dang C6ng san Vift Nam : VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qud'c lin thiiX, Sdd, tr. 56. 55 8. Tai sao trong qua trinh cdng nghifp hoa, hifn dai hoa, chuydn dich cd ca'u kinh te' phai ddng thdi vdi chuydn dich cd ca'u lao ddng ? Xu htfdng chuyen dich cd clii lao ddng d ntfdc ta hifn nay ? 9. La mdt cdng dan, trong khi hpe va sau khi tdt nghifp trung hoc phd' thdng, em phai lam gi de' gdp phin vao stf nghifp cdng nghifp hoa, hifn dai hoa da't ntfdc ? THl/C HI$N NfiN KINH Tf NHlfiU THANH PHAN VA TANG CUCING VAI TRO QUAN U KINH T^ GUA N HA Nl/OC I - MO DAU BAI HOC Thtfe hifn nin kinh tf nhilu thanh phin va tang etfdng quan li kinh te' eiia Nha ntfdc dd'i vdi nin kinh tf la nhifm vu quan trpng ciia thdi ki qua dd len ehu nghia xa hdi d ntfdc ta. Hpe xong bai nay, hpe sinh ein : - Neu dtfdc the'nao la thanh phin kinh tf; tinh td't yd'u khach quan eiia Stf tdn tai nin kinh te'nhilu thanh phin trong thdi ki qua dd ien chu nghia xahdi d ntfdc ta. - Biet dtfdc ndi dtmg va vai trd cac thanh phin kinh te' d ntfdc ta hifn nay. Xac dinh dtfdc trach nhifm ciia mdi cdng ddn trong vifc phat tridn nin kinh te'nhilu thanh phin. - Hieu dtfdc vai trd quan li kinh tf cua Nha ntfdc trong nin kinh te' nhilu thanh phin d ntfdc ta. 56 n - NOI DUNG BAI HOC ' 1. Thirc hien nen Icinh te nhieu thanh phSn a) Khii nidm thinh phl'n kinh tlv a tfnh ti t ylu khieh ciuan cua nin kinh t i nhiiu thinh phin Thanh phan kinh td la gi ? Tai sao trong thdi ki qua dd di ldn chii nghTa xa hdi d nudc ta lai phai thuc hidn nen kinh td nhidu thanh phan ? - Khai niim thanh phin kinh ti' Thanh phin kinh te' la mdt khai nifm cd lien quan de'n va'n d l sd hiiu ttf lifu san xua't, tiic la lien quan de'n md'i quan hf giiia ngudi vdi ngtfdi trong vifc chie'm htfu ttf lifu san xudt. sd hihi ttf lifu san xudt dtfdc bieu hifn dtfdi nhilu hinh thiie khae nhau, phii hdp vdi ttmg giai doan khae nhau va la can cii trtfc tie'p de xac dinh thanh phin kinh tf. Ttr dd ed the' dinh nghia : Thanh phin kinh tdla kiiu quan hi kinh tddua tiin mdt hinh thiie sdhOu nhdt dinh vi tuliiu san xudt - Tinh tdt ydu khach quan cila su tdn tai nin kinh td nhiiu thanh phin dnudc ta Thdi ki qua dd len chu nghia xa hdi d ntfdc ta tdn tai nin kinh te' nhilu thanh phin la tdt ye'u khach quan vi: + Trong thdi ki qua dd ien chu nghia xa hdi d ntfdc ta vdn tdn tai mdt sd' thanh phin kinh te' eiia xa hdi trtfdc day, chtfa the' cai biln ngay dtfdc ; ddng thdi, trong qua trinh xay dtfng quan hf san xua't mdi xa hdi chu nghra lai xudt hifn them mdt sd'thanh phin kinh te'mdi nhtf kinh te' nha ntfdc, kinh tf tdp the'... Cac thanh phin kinh te' cii va mdi tdn tai khach quan va ed quan hf vdi nhau, tao thanh ed cfu kinh te' nhilu thanh phin trong thdi ki qua dd. + Ntfdc ta btfdc vao thdi ki qua dd len ehii nghia xa hdi vdi luc Itfdng san xudt tha'p kem va nhilu trinh dd khae nhau, nen cd nhilu 57 hinh thiic sd hiiu vl tu lifu san xud't khae nhau. Hinh thiic sd hihi v l tu lifu san xud't la can cii trtfc tid'p dd xac dinh cac thanh phin kinh td'. b) Ckc thinh phin kinh x46 n\j6c ta Dai hdi Dang toan qud'c lin thii X da xac dinh, d ntfdc ta cd 5 thanh phin kinh te'sau: - Kinh ti'nha nude la thanh phin kinh tf dtfa tren hinh thiic sd hiiu nha ntfdc v l ttf lifu san xud't. Kinh te' nha nude bao gdm cac doanh nghifp nha ntfdc, cac quy dtf truf qude gia, cac quy bao hie'm nha ntfdc va cac tai san thudc sd hiiu nha ntfdc ed the dtfa vao san xua't kinh doanh. Kinh te' nha nudc giii vai trd chu dao, nim giii cac vi tri, cac Imh vtfc then chdt trong nin kinh te'; la life Itfdng vat chit quan trpng d^ Nha ntfdc dinh htfdng va dilu tift vi md nin kinh te" thi trtfdng d ntfdc ta hifn nay. - Kinh tdtip thdla thanh phin kinh tf dtfa tren hinh thiic sd hiiu tap the' vl ttf Ufu san xua't, bao gdm nhilu hinh thiic hdp tac da dang, trong do hdp tac xa la ndng cdt. Hprp tac xa la nhung ddn vi kinh tf dudc xay dtfng dtfa tren cac nguyen tic ttf nguyf n, eung cd ldi, quan li ddn chu va co stf giiip dd cua Nha ntfdc. Kinh te' tap the' phat trien va etmg vdi kinh tf nha ntfdc "ngay cang trd thanh nin tang viing chic cua ni n kinh td'qud'c ddn."^ ' - Kinh ti'tunhin la thanh phin kinh tf dtfa trdn hinh thiic sd hiiu ttf nhan vl ttf lifu san xua't, cd vai trd quan trpng, la vc^t trong nhiing ddng Itfc ciia nin kinh td'. Kinh te' ttf nhan cd ed efu bao gdm : + Kinh te' ca the', tie'u chu, dtfa tren hinh thiic ttf hiiu nhd vl ttf lifu san xudt va lao ddng cua ban than ngtfdi lao ddng. Kinh td' ca thd', ti ^ chii cd vi tri rd't quan trpng trong nhilu nganh nghi, cd dilu kifn phat huy nhanh (1) Dang C6ng san Vift Nam : Van kiin Dai hdi dai bidu toan qude lin thu-X, Sdd, tr. 83. 58 va hifu qua tilm nang vl vd'n, siic lao ddng, tay nghi ciia ttfng gia dinh, ttfng ngtfdi lao ddng. Do do, vifc md rpng san xud't, kinh doanh cua kinh tf ea the', tie'u chii dude Nha nudc khuye'n khieh phat trie'n. + Kinh tf ttf ban ttf nhan dtfa tren chf dd sd hiiu ttf nhan ttf ban ehu nghia vl tu lifu san xua't. Kinh te' tu ban tu nhan cd vai trd dang ke trong vifc phat trie'n kinh te' thi trudng, giai quye't vifc lam cho ngudi lao ddng, ed nhiing ddng gdp khdng nhd vao tang trudng kinh tf ciia da't ntfdc, do dd, cin dupe khuye'n khieh phat trie'n trong nhiing nganh nghi san xudt kinh doanh ma phap luat khdng ca'm. - Kinh tdtu ban nha nudc la thanh phin kinh te' dtfa tren hinh thtfe sd hiiu hdn hdp vl vd'n giiia kinh te' nha nude vdi tu ban tu nhan trong ntfdc hoac vdi ttf ban nude ngoai, thdng qua eae hinh thiic hdp tac nhu : hdp ddng hdp tac kinh doanh, lien doanh... IV16 dau Bach Hd - Lien doanh dau khi Vi6t-X6 Anh: TTXMN Day la thanh phin kinh te' cd tilm nang to ldn vl vd'n, cdng nghf, kha nang td chiie quan li, nen ed nhiing ddng gdp khdng nhd cho 59 cdng cudc xdy dtfng va phat trie'n kinh te' da't ntfdc. Hdn ntfa, phat trie'n kinh te' ttf ban nha ntfdc cdn la giai phap de' nang cao siic eanh tranh va kinh doanh ed hifu qua cua cac doanh nghifp nha ntfdc d ntfdc ta hifn nay. Do vfy, phat tri^n kinh tf ttf ban nha ntfdc la ddi hdi khach quan, giii vai trd la hinh thiie kinh tf trung gian, hinh thiic kinh te' qua dd, la "clu nd'i" dtfa san xua't nhd lac hau ldn ehii nghia xa hdi bd qua chd' dd ttf ban chu nghla d nude ta. - Kinh tded vdn diu tu nude ngoai la thanh phin kinh te'difa tren hinh tiiiic sd hiiu vdn cua ntfdc ngoai. Ddy la thanh phin kinh te'cd quy md vdn ldn, cd trinh dd quan li hifn dai va trinh dd cdng nghf cao, da dang vl dd'i .tac cho phep tiiu hiit nhilu vd'n diu ttf ntfdc ngoai vao ntfdc ta. Thanh phin kinh te'nay phat trien theo htfdng : san xud't, kinh doanh de xud't khau, xay dtfng ke't cdii ha ting kinh te' - xa hdi gin vdi thu hiit cdng nghf hifn dai, tao them vifc lam. Do vfy, cin tao dilu kifn thuan ldi, cai thifn mdi trtfdng kinh tf va phap li di phat trid'n rdng rai cac dd'i tac, thu hiit nhilu vd'n diu tu, thiic day nin kinh td'nudc ta tang trtfdng va phat trie'n. Tdm lai, cac thanh phin kinh te' vifa hdp tac vtfa eanh tranh vdi nhau la mdt tdt ye'u khach quan. Chiing gdp phin giai phdng Itfc Itfdng san xult, thu hiit va su dung cd hifu qua cac ngudn Itfc trong ntfdc va ngoai ntfdc, tao nhilu vd'n, nhilu vifc lam, thay ddi bd mat cua nin kinh tf, thue day tang trudng kinh te', thuc hifn muc tieu : dan giau, ntfdc manh, xa hdi cdng bing, ddn chii, van minh. Chinh vi thf. Dang va Nha ntfdc ta chu trtfdng thtfe hifn nhdt quan va lau dai chinh sach phat tiidn nin kinh td nhiiu thanh phin, ddng thdi nhdn manh ring : "Cac thanh phin kinh tf kinh doanh theo phap luat diu la bd phdn ca'u thanh quan trpng eua nin kinh te' thi trtfdng dinh htfdng xa hdi ehii nghia, etmg phat trid'n lau dai, hprp tac va eanh tranh lanh manh."^' (1) Dang C6ng san Vift Nam : Van kiin Dai hdi dai bidu toan qude lin thu IX, Sdd, tr. 29-30. 60 c) Trich nhidm ciia cdng din dii vdi vide thiic hidn nin kinh t i nhiiu thinh phin Tren cd sd nhfn thiic dupe str ein thie't phat trie'n nin kinh tf nhilu thanh phin, mdi cdng dan cd the' xac dinh tiach nhiim cua minh qua cac vifc lam sau day : ^ - Tin tudng, iing hd va cha'p hanh td't chinh sach phat trie'n nin kinh te'nhilu thanh phin d nude ta. - Tham gia lao ddng san xua't d gia dinh (ne'u gia dinh ed hoat ddng trdng trpt, chan nudi hoac cac hinh thiic san xud't, kinh doanh khae). - van ddng ngtfdi than trong gia dinh diu tu vd'n va cae ngudn life khae vao san xudt, kinh doanh. - Td chiic san xudt, kinh doanh trong cae thanh phin kinh te', cac nganh, nghi va mat hang ma phap luat khdng cdm. Bing each dd, gdp phin thiic d^y phat trie'n nin kinh te' thi trudng dinh htfdng xa hdi chu nghra d ntfdc ta hifn nay. - Chii ddng tim kie'm vifc lam d cac nganh nghi thudc cac thanh phin kinh te' phii hdp vdi kha nang cua ban than. 2. Vai tro quan If kinh te cua Nha niTdc Tai sao Nha nudc lai cd vai trd quin If kinh td ? Vai trd quan it kinh td cCia Nha nudc nhu the nao va lam thd nao de tang cudng vai trd va hidu luc quin if kinh td cCia Nha nudc ? a) Stf cin thiit, khieh c^uan phii cb vai trd o^uln It kinh t^ciia Nhi nudc Trong lich stf hinh thanh va phat trie'n nha nudc, d mdi thdi ki khae nhau, vai trd quan li kinh tf eua nha nude cd miie dd khae nhau. Trong giai doan diu ciia kinh te'thi trudng, giai doan ma d dd cd chf vdn hanh cua nd la cd che' thi trudng ttf dilu chinh thi chua cd su can thif p cua nha ntfdc. Chi de'n nhiing thfp nien diu tiif ki XX, khi kinh tf thi trtfdng ttf do chuye'n sang kinh tf thi trudng hifn dai, van hanh theo ed che'thi trudng ed stf quan li eua nha nude, thi liie nay vifc quan li kinh tf 61 eiia nha ntfdc dd'i vdi nin kinh te' mdi dat ra nhtf la mdt tii ydu khach quan khdng chi dd'i vdi ktnh te' thi trtfdng ttf ban chii nghia ma ca vdi kinh te'thi trtfdng dinh htfdng xa hpi chii nghla. Trong ehii nghia xa hdi, nha nude vdi ttf each la ngudi dai difn eho che' dd sd hufu toan dan vl ttf lifu san xua't va dai difn eho xa hdi, thue hifn vifc dilu tie't va quan li kinh te', dam bao nin kinh te' - xa hdi phat trien dn dinh va diing dinh hudng xa hdi chu nghia. CJ ntfdc ta, de' phat huy vai trd tich ctfc, khic phuc nhiing han che' eiia kinh te' thi trudng, Nha nudc khdng the khdng dilu tie't va quan li nin ktnh te'. Cin nhlh manh ring, chi cd Nha ntfdc xa hdi chii nghia mdi cd kha nang giai quye't cd hifu qua va trift de nhiing han che' eua kinh te' thi trtfdng, dua kinh te' thi trudng nude ta phat trien theo diing dinh hudng xa hdi ehii nghia. b) Ndi dung c^uln If kinh xMcua Nha nudc Nha nudc xa hdi ehii nghia cd vai trd quan li kinh te'ehu ye'u sau day : - Quan li eae doanh nghifp thupe thanh phin kinh te'nha ntfdc. Cac doanh nghifp thude thanh phin kinh te' nha nude dtfa tren hinh thiie sd hiiu nha nude vl tu lifu san xudt. Vdi tu each la ngtfdi chu sd hiiu, Nha ntfdc cd vai trd trtfc tie'p quan li cac doanh nghifp nha nudc dd, thdng qua cac hinh thiic nhu : diu ttf 100% hoac tren 50% vdn dilu If ; bd nhifm (hoac miln nhifm) chii tieh hdi ddng quan tri; thanh tra va kiem tra hoat ddng kinh te' tai chinh eae doanh nghifp nha nude trong vifc bao toan va phat trien vdn, chd'ng lang phi, thd't thoat va tham nhiing. - Quan li va dilu tie't vi md nen kinh te' thi trtfdng, dam bao eho nin kinh te' thi trtfdng ma ntfdc ta chii trUdng xdy dtfng phat trie'n theo diing dinh htfdng xa hdi chii nghia. Vai trd nay dupe thuc hifn thdng qua vifc dinh hudng su phat trie'n nin kinh te' nhilu thanh phin ; tao mdi trudng phap li eho cac chu the' hoat ddng san xuat kinh doanh theo hudng phat trien binh dang, canh tranh lanh manh, cdng khai, minh bach, cd trat ttf ki etfdng ; dilu tie't 62 nin kinh te' theo hudng giam td'i da stf can thif p hanh ehinh qua nhilu vao hoat ddng cua thi trudng va doanh nghifp nhtf trtfdc day, ddng thdi bao dam tinh bin viing cae can dd'i chung, han che' nii ro va tie ddng tieu cue eiia thi trtfdng. c) Tang cudng vai trd vi hidu luc c^uln If kinh td'cua Nhi nudc Trong thdi ki qua dd ien chu nghia xa hdi, de' tang etfdng vai trd va hifu Itfc quan li kinh te' eiia Nha ntfdc cin thtfe hifn td't eae giai phap sau day : - Tie'p tuc ddi mdi cac cdng cu ke' hoach hoa, phap luft, ehinh sach va cd che'quan li kinh te'theo htfdng : ddng bd, tdn trpng cac nguyen tie ciia thi trtfdng, md ctfa va hdi nhap ; tao mdi trtfdng thufn ldi di khuye'n khieh va thiic day san xudt kinh doanh ciia cac doanh nghifp • thudc cac thanh phin kinh te'; thiic da'y tang trtfdng va phat trie'n kinh te' - xa hdi ; tdng etfdng phap luat, giii vtfng dinh htfdng xa hdi ehu nghla ; ddng thdi, ed tinh de'n stf phii hdp vdi thdng If qud'c tf, nhdt la khi ntfdc ta la thanh vien ciia Td chiic Thudng mai the' gidi. - Tang etfdng Itfc Itfdng vat chit eiia Nha ntfdc de' dilu tie't thi trtfdng. Giai phap nay dtfdc thtfe hifn thdng qua vifc tang etfdng lire Itfdng dtf trii qud'c gia dd'i vdi cae vft tu, hang hoa chie'n Itfde va dtf trii san xua't, kinh doanh d cae doanh nghifp ; tifp tuc ddi mdi kf thuft - cdng nghf va trinh dd quan li nhim tao nhilu hang hoa cd nang life canh tranh cao di td'i da hoa ldi nhuan va tdng cudng vai trd ndng ed't ciia cac doanh nghifp nha ntfdc d ntfdc ta. - Tie'p tuc cai each hanh chinh bd may nha nude, che' dd cdng chiie theo htfdng cdng khai, minh bach ; tinh gpn, ed nang luc ; trong sach va viingmanh. HI - TU Ll|U THAM KHAO 1. "Tren ca sd ba chf dd sd hihi (toan ddn, tdp the', tu nhan), hinh thanh nhilu hinh thiic sd hiiu va nhilu thanh phin kinh tf: kinh tf 63 nha nudc, kinh tf tap the', kinh tf ttf nhan (ca th^, tid'u chu, ttf ban ttf nhan), kinh te'ttf ban nha ntfdc, kinh te'cd vd'n diu ttf ntfdc ngoai."^^^ 2. "Doanh nghifp cd phin ngay cang phat trie'n, trd thanh hinh thiie td ehiic kinh te' phd bie'n, thiic d^y xa hdi hoa san xudt kinh doanh va sd hiiu."(^^ 3. "Tie'p tuc tao lap ddng bd cac yfu td thi trtfdng ; ddi mdi va nang cao hifu luc quan li kinh te' cua Nha ntfdc" ; "Hinh thanh ttfdng dd'i ddng bd cd che' quan li nin kinh te' thi trtfdng dinh htfdng xa hdi chii nghia, khic phuc nhiing ye'u kem, thao gd nhiing vtfdng mic" va "Tie'p tuc ddi mdi cac cdng eu quan li vi md ciia Nha ntfdc dd'i vdi nlnkmhte^'.^^^ 4. "Thtfe hifn tie'n bd va cdng bing xa hdi ngay trong ttfng btfdc va ttrng chinh sach phat trie'n ; tdng trtfdng kinh te' di ddi vdi phat tri^n van hoa, y te', giao due..., giai quyft td't cac vlh d l xa hdi vi muc tieu phat trien con ngtfdi. Thtfe hifn chf dd phdn phd'i chu yfu theo kit qua lao ddng, hifu qua kinh tf, ddng thdi theo mtfc ddng gdp vdn cung cac ngudn Itfc khae va thdng qua phiic ldi xa hdi."^ ' 5. Gia tri san xud't cdng nghifp phdn theo thanh phin kinh te' d Vift Nam nam 2004 : "kinh tf nha nudc la 221.450 ti ddng chifm 27,4% ; kinh tf ngoai nha ntfdc (tap the', ttf nhan, ca the') la 234.242 ti ddng chifm 29% ; khu vtfc cd vd'n diu ttf ntfdc ngoai la 353.264 ti ddng chifm 43,6%."^^^ rv - CAU HOI VA BAI TAP 1. Trinh bay khai nifm thanh phin kinh tf va cdn cii de' xac dinh thanh phin kinh te' d ntfdc ta. (1) Dang Cdng san Vift Nam: VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qudi: lin thdX, Sdd, tr. 83. (2) Dang C6ng san Vift Nam: VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qudclin thdX, Sdd, tr. 83. (3) Dang C6ng san Vift Nam : VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qude lin thd IX, Sdd, tr. 100,101 va 102. (4) Dang Cdng san Vift Nam : VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qude lin thdX, Sdd, tr. 77 - 78. (5) Niin giam Thdng ki 2005, NXB Thtfng ke. Ha N6i, 2006, tr. 325. 64 2. Phan tieh tinh tdt yfu khach quan eua stf tdn tai nin kinh tf nhilu thanh phin d ntfdc ta. 3. Thanh phin kinh tf nha ntfdc la gi ? Phan tieh vai trd eiia thanh phin kinh tf nha nude. Theo em ein phai lam gi de' tang etfdng vai trd ciia thanh phin kinh te'nha nude hifn nay d ntfdc ta ? 4. Thanh phin kinh tf tap the' la gi ? Vai trd va md'i quan hf giiia nd vdi thanh phin kinh tf nha nude trong thdi ki qua dd len chii nghra xa hdi d ntfdc ta ? 5. Trinh bay khai nifm, cd ca'u va vai trd ciia thanh phin kinh tf ttf nhan d ntfdc ta hifn nay. 6. Thanh phin kinh tf ttf ban nha ntfdc la gi ? Cho vi du. Tai sao ndi thanh phin kinh tf ttf ban nha ntfdc giii vai trd la "clu nd'i" de' dtfa san xua't nhd lac hfu len chu nghia xa hdi d ntfdc ta ? 7. Thanh phin kinh tf nha ntfdc khae vdi thanh phin kinh tf ttf ban nha ntfdc vl : a) Hinh thiic sd hiiu. b) Quan hf quan li. c) Quan hf phan phd'i. d) Ta't ca cac phudng an tren. Hay chpn phtfdng an ma em cho la diing. Vi sao ? 8. Theo em, vdi stf tdn tai nin kinh te' nhilu thanh phin, va'n di tim kie'm vifc lam ed gi khae vdi trude day khi nin kinh tf nude ta edn tinh trang bao cap ? 9. Phan tich vai trd quan li kinh te'ciia Nha nude d ntfdc ta hifn nay. 10. Tai sao phai tang etfdng vai trd va nang cao hifu Itfe quan li kinh te' ciia Nha ntfdc ? Theo em, mud'n tang etfdng vai trd va nang cao hifu Itfe quan li kinh te' cua Nha ntfdc, ein ed nhiing giai phap nao ? Tai sao ? 11. Em ed dtf dinh se lam vifc trong thanh phin kinh te'nao ? Tai sao em lai chpn thanh phin kinh tf dd ? 5. GDCD11(C) -A 65 PHAN HAI CONG DAN Vai CAC VK N BE CHINH TRI - XA HOl 66 5. GDCD11(C) -B CHU NGHiA XA HO I I - M6 DXU BAI HQC Chii nghia xa hdi la muc tieu each mang ma Dang va nhan dan ta dang ra siic phdn ddu xay dtmg. Hifn nay, ntfdc ta dang trong thdi ki qua dd len chii nghia xa hdi. Vdy, chO nghTa xa hdi la gi ? Thdi ki qua dd Idn chO nghTa xa hdi la thd nao ? Hpe xong bai nay, hpe sinh cin : - Hidu dtfdc chii nghla xa hdi la giai doan diu cua xa hdi cdng san chu nghla. - Neu dtfdc nhiing ddc tnmg ed ban cua chu nghia xa hdi d ntfdc ta. - Neu dtfdc tinh td't ye'u khach quan di ien chu nghia xa hdi va ddc die'm cua thdi ki qua dd len chii nghia xa hdi d Vift Nam. - Phan bift dtfpTc stf khae nhau cd ban giiia chu nghia xa hdi vdi eae xa hdi trtfdc dd d Vift Nam. - Tin ttfdng vao thing ldi ciia chu nghia xa hdi d ntfdc ta ; cd y thiic sdn sang tham gia xay dtfng va bao vf ddt ntfdc, bao vf ehu nghia xa hdi. n - NOI DUNC BAI HOC 1. Chu nghTa xa hdi va nhCmg dac trimg c6 ban cua chu nghTa xa hoi d Viet Nam a) Chu nghTa xSI hdi l i giai doan diu cua xM hdi cdng san chu nghTa Bdng nhOng kien thdc Ijch sCf, triet hoc, em hay cho bidt: 67 - Ljeh SLf phat then cCia xa hdi loai ngudi da va dang trai qua nhOrng chd dp xa hpi nao ? - Nguyen nhan nao din ddn sU thay ddi chd dd xa hdi nay bang che dp xa hpi khae tidn bp hdn ? Lich sii" phat trien ciia xa hdi loai ngtfdi eho de'n nay da va dang trai qua nam ehe' dd xa hdi khae nhau, tii xa hdi cd trinh dd phat trie'n tha'p ien xa hdi cd trinh dd phat trie'n cao hdn va tie'n bd hdn : xa hdi cdng san nguyen thuy, xa hdi chie'm hiiu nd If, xa hdi phong kie'n, xa hdi ttf ban ehii nghia, xa hdi cdng san ehii nghra. Nguyen nhan sau xa din dlh stf thay ddi do la stf phat trien eua kinh te', trong do stf phat trie'n ciia life Itfpng san xua't la ye'u td' quye't dinh nhdt. Theo quan die'm ciia chu nghia Mac - Le-nin, xa hdi cdng san chii nghia phat trie'n qua hai giai doan cd ban ttf thdp len eao : - Giai doan diu (hay giai doan thdp) eua xa hdi cdng san ehii nghia gpi la chil nghia xa hdi Mdt trong nhiing dac trung cua giai doan nay la sir phat trien kinh te', dae bift la str phat trie'n eiia Itfc Itfdng san xua't mdi dat tdi gidi han bao dam cho xa hdi thuc hifn nguyen tic phan phdi "Lam theo nang Itfc, htfdng theo lao ddng". - Giai doan sau (hay giai doan eao) eiia xa hdi cdng san ehii nghia gpi la chil nghia cdng san. CJ giai doan nay, str phat trien manh me ciia nen san xudt xa hdi, dae bift la sir phat trien ciia life Itfdng san xult se tao ra nang sudt lao ddng rat cao va ngay cang tang, cac ngudn eua eai ddi dao, xa hdi ed dii dilu kifn vft cha't va tinh thin di ,thtfc hifn nguyen tie phan phd'i "Lam theo nang Itfe, htfdng theo nhu elu". Tdm lai, xa hdi cdng san chii nghra cd qua trinh phat trie'n laukiai qua hai giai doan ed ban, trong dd chii nghia xa hdi la giai doan diu eua xa hdi cdng san chii nghra. b) NhOng dac trung ca bin cua chii nghTa x2 hdi 6 Vidt Nam Theo em, chCi nghTa xa hpi nfia nhSn dan ta dang phdn dau xay dung cd nhOrng dSc trung gi ? 68 van dung sang tao va phat trie'n ehu nghia Mac - Le-nin vao thtfe tiln each mang Vift Nam, nhdt la trong cdng cudc ddi mdi hifn nay. Dang ta da xac dinh chii nghia xa hdi d ntfdc ta cd nhiing dac trtmg sau : - La mdt xa hdi dan giau, ntfdc manh, cdng bing, dan chii, van minh; - Do nhan dan lam chii ; - Cd nin kinh te'phat trie'n eao, dua tren life Itfdng san xuat hifn dai va quan hf san xud't phii hdp vdi trinh dd phat trie'n eiia life Itfdng san xuat; - Cd nin van hoa tien tie'n, dfm da ban sic ddn tpc ; - Con ngtfdi dtfdc giai phdng khdi ap biic, bat cdng, cd cupc sdng am no, ttf do, hanh phiie, phat trie'n toan difn; - Cae dan tdc trong cdng ddng Vift Nam binh dang, doan ke't, tUdng trd va giiip dd nhau ciing tie'n bd ; - Cd Nha nudc phap quyin xa hdi ehii nghia eiia nhan ddn, do nhan dan, vi nhan dan dtfdi stf lanh dao ciia Dang Cpng san; - Cd quan hf htfu nghi va hdp tac vdi cac ntfdc tren the' gidi. Nhiing dac trtfng tren day cho ehiing ta tha'y, chii nghia xa hdi ma Dang va nhan dan ta dang xay dtfng la mdt xa hdi phat trien tfu vift hdn, td't dep hdn cac xa hdi trtfdc. 2. Qua do len chu nghTa xa hoi d nirdc ta a) Tfnh xMyiu khieh o^uan d\ Idn chii nghTa xa hdi d Vidt Nam Ban vl chii nghia xa hdi, ehii nghia Mac - Le-nin da khang dinh ring : "Ta't ca cae dan tdc diu se di de'n chii nghTa xa hdi, do la dilu khdng the tranh khdi"^ ' va diu phai trai qua mdt thdi ki qua dd - thdi ki qua dd len chii nghia xa hdi. Chu nghia Mae - Le-nin cdn khang dinh ed hai hinh thiie qua dd : Mdt la, qua dd true tie'p ttr chii nghla ttf ban len chii nghia xa hdi. Hai la, qua dd gian tie'p tif xa hdi tiln tu ban len chu nghia xa hpi, bd qua giai doan phat trie'n ehe' dd tu ban ehii nghla. (1) V.I. L6-nin : Toan tip, NXB Chinh tri qu6c gia. Ha N6i, 2006, tap 30, tr. 160. 69 Nudc ta di len chfl nghTa xa hdi theo hinh thtrc qua dd nao tren day ? Sau khi hoan thanh cudc each mang dan tdc dan chu nhan dan. Dang va nhan dan ta da Itfa chpn eon dtfdng phat trie'n tifp theo la di len chu nghra xa hdi bd qua che'dd ttf ban chu nghia. Ddy la stf Itfa chpn diing din cua Dang va nhan dan ta. Bdi vi: - Chi cd di ien chii nghia xa hdi thi dd't ntfdc mdi thtfe stf ddc ldp. - Di ien chii nghia xa hdi mdi xoa bd dtfdc ap biic, bde Idt. - Di len chii nghia xa hdi mdi cd eude sd'ng d'm no, ttf do va hanh phiic ; mpi ngudi mdi cd dilu kifn phat trien toan difn. Thtfe tiln xay dtfng chu nghia xa hdi, ddc bift la ma'y chuc nam dd'i mdi do Dang ta lanh dao da ehiing minh eho chiing ta tha'y rd nhiing dilu dd. Em hidu the nao ve qua dd ldn chfl nghTa xa hpi bd qua che dp tu ban chfl nghTa ? Dang ta da khdng dinh : "Con dtfdng di ldn cua ntfdc ta la stf phat trie'n qua dd len chii nghTa xa hdi bd qua ehe' dd ttf ban chii nghia, hie la bd qua vifc xae lap vi tri thd'ng- tri eiia quan hf san xudt ya kidn tnic thudng ting tu ban ehii nghia, nhtmg tie'p thu, ke' thtfa nhiing tiianh ttfu ma nhan loai da dat dtfdc dtfdi che' dd ttf ban chu nghTa, ddc bift vl khoa hpe va cdng nghf, de phat trien nhanh Itfc Itfdng san xud't, xay dung nin kinh tf hifn dai". ^^^ Ttr nhifng dilu phan tich tren day cho tha'y qua dd len chii nghia xa hdi bd qua che' dd ttf ban ehii nghia d ntfdc ta la hoan toan diing din, phii hpp vdi dilu kifn lich stf, phtt hdp vdi nguyfn vpng ciia nhan dan va xu the'phat trien ciia thdi dai. b) Bae diim thdi kl o^ui dd \dn chu nghTa x2 hdi 6 nudc ta Thdi ki qua dd ldn chfl nghTa xa hdi cd nhufng dSc didm gl ? (1) Dang C6ng san Vift Nam: VSn kiin Dai hdi dai bidu bjan qudi: Mn thd DC Sdd, tr. 84. 70 Nude ta qua dd ldn chii nghia xa hdi ttr mdt ntfdc lac hdu va kem phat trie'n vl kinh te', bd qua chf dd ttf ban chu nghia. Do vfy, ddc diem ndi bat va bao triim ciia thdi ki qua dd len chu nghia xa hdi d ntfdc ta la Stf tdn tai dan xen lin nhau va da'u tranh vdi nhau giiia nhtfng ye'u td eiia xa hdi mdi - xa hdi xa hdi chii nghia dang dtfdc xay dtfng - va nhting tan dtf cua xa hdi eii tren eae linh vtfc ciia ddi sd'ng xa hdi. Dac die'm nay dupe bie'u hifn cu the' nhu sau : - Trin lirih vuc chinh tri : Vai trd lanh dao ciia Dang Cdng san Vift Nam dd'i vdi toan xa hdi ngay cang dxiac tang cudng ; Nha ntfdc xa hdi chii nghia Vift Nam ngay cang dudc ciing ed va hoan thifn de trd thanh Nha nudc thtfe str cua nhan dan, do nhan dan, vi nhan dan. - Trin lOih vue kinh td: Do life Itfdng san xuat cdn d trinh dp phat trien tha'p, lai chtf a ddng diu, nen trong thdi ki nay nin kinh te' d nude ta la nin kinh te' hang hoa nhilu thanh phin, phat trien theo dinh htfdng xa hdi chii nghia, trong do thanh phin kinh te' nha nude giii vai trd chu dao. - Trin lOih VUc tu tudng va van hoa : Cdn tdn tai nhilu loai, nhilu khuynh hudng tu tudng, van hoa khae nhau. Ben canh nhiing ttf ttfdng, van hoa xa hdi ehii nghia, vin cdn tdn tai nhtfng tan dtf ttf ttfdng va van hoa ciia chf dd cii. - Trin lirih vuc xa hdi : Do dae diem kinh te' tren day quy dinh, trong thdi ki qua dd len chii nghia xa hdi d ntfdc ta edn tdn tai nhilu giai cdp va ting ldp khae nhau, trong do, giai cd'p cdng nhan dudi stf lanh dao eiia Dang Cdng san la hat nhan doan ke't eae giai cdp, ting ldp trong xa hdi df' xdy dtfng thanh cdng ehu nghia xa hdi. Do cdn tdn tai nhilu thanh phin kinh te', nen trong thdi ki qua dd ien chii nghia xa hdi vin cdn str chenh Ifch vl ddi sd'ng cua nhan dan giiia eae viing, miln eua dat ntfdc, vin cdn stf khae bift giiia lao ddng tri dc va lao ddng chan tay. Nhtfng dac die'm tren day cho chiing ta tha'y thdi ki qua dd len chii nghia xa hdi d nude ta la mdt thdi ki, xet tren mpi phtfdng difn, edn tdn tai nhilu ye'u td khae nhau, thfm chi dd'i Ifp nhau, tham nhfp vao nhau, anh hudng lin nhau. Cting vdi nhiing budc tie'n trong qua trinh 71 xay dtmg chii nghia xa hdi, eae thanh phan, nhan td mang tinh chdt xa hdi chii nghia se ngay cang phat trien va vtfdn len giii vi tri chi phd'i tren mpi liiih vtfc de dam bao cho chu nghia xa hdi dtfdc xdy dtfng thanh cdng d ntfdc ta. Ill - TU Ll|U THAM KHAO 1. V.I. Le-nin vie't: "Vdi stf giiip dd eiia giai cdp vd san eae ntfdc tien tie'n, cac ntfdc lac hfu cd the tidn tdi ehe' dd xd-vie't, va qua nhiing giai doan phat trie'n nhdt dinh, tie'n tdi ehii nghia cdng san, khdng phai trai qua giai doan phat trie'n ttf ban ehii nghla."^' 2. V.I. Le-nin vie't : "Tdt ea cac dan tdc diu se di de'n chii nghia xa hdi, do la dilu khdng tranh khdi, nhtmg eae dan tdc tie'n tdi chu nghia xa hdi khdng phai mdt each hoan toan gid'ng nhau ; mdi dan tdc se dtfa dae diem eiia minh vao hinh thiie nay hay hinh thiic khae cua che' dd ddn ehii, vao loai nay hay loai khae ciia chuyen chinh vd san, vao nhip dd nay hay nhip dd khae eiia vifc eai tao xa hdi chii nghla dd'i vdi cac mat khae nhau eua ddi sd'ng xa hdi."^ ' 3. "Lam ttf san dan quyin each mang va thd dia each mang de' di tdi xa hdi cdng san."^ ' 4. "... chi d trong che'dd xa hdi ehii nghia thi mdi ngtfdi mdi ed dilu kifn de cai thifn ddi sd'ng rieng ciia minh, phat huy tinh each rieng va sd trudng rieng eiia minh."^ ' 5. "Xay dung chu nghia xa hdi bd qua che' dd ttf ban ehii nghia, .tao ra str bie'n ddi vl chdt eiia xa hdi tren ta't ca eae Itnh vuc la str nghifp ra't khd khan, phiic tap, eho nin phai tiai qua mdt thdi ki qua dd liu dai vdi nhiiu chang dudng, nhiiu hinh thiic td chiic kinh td, xahdi cd tinh chdt qua dd. Trong eae linh vuc cua ddi sd'ng xa hdi diln ra str dan xen va da'u tranh giiia cai mdi va cai cii."^ ' (1) V.l. L6-nin : Toan tap, Sdd, 2006, tap 41, tr. 295. (2) V.I. L6-nin : Toan tap, Sdd, 2006, tap 30, tr. 160. (3) H6 Chi Minh : Toan tip, NXB Chinh tri qu6c gia. Ha N6i, 2000, tap 3, tr. 1. (4) H6 Chi Minh : Toan tip, Sdd, 2000, tap 9, tr. 291. (5) Dang C6ng san Vift Nam : VSn kiin Dai hdi dai bidu toan qud'c lin thd IX, Sdd, tr. 85. 72 IV - cAu HOI vA BAI TAP 1. Hai giai doan phat trie'n cua xa hdi cdng san chii nghia cd gi khae nhau ? Vi sao ed str khae nhau dd ? 2. Hay neu nhiing dae tnmg cd ban eiia ehu nghia xa hdi d ntfdc ta. Theo em, dac tnmg nao dtfpe the' hifn ro nhit trong thtfe tiln cudc sd'ng hifn nay d nude ta ? 3. Tai sao ndi, nude ta qua dd ien chii nghia xa hdi la tdt yeu khach quan ? 4. Em hie'u thf nao la "qua dd ien chu nghia xa hdi bd qua che'dd ttf ban ehu nghia" ? 5. Theo em, che' dd xa hdi ehii nghia uu viet hdn so vdi cac che' dd xa hdi trudc day d ntfdc ta d die'm nao ? 6. Em hay neu mdt vai bie'u hifn vl nhung tan du ciia xa hdi cii ein phai dd'u tranh khic phue d ntfdc ta hifn nay (hay d dia phtfdng minh). La hpe sinh phd thdng, em ed the' lam g^ de khic phue tan dtf dd ? NHA NU(3C XA HOI CHU NG^A I - MO DAU BAI HOC Cho de'n nay, trong lich stf phat trien ciia xa hdi loai ngtfdi da tdn tai bd'n kie'u nha ntfdc : nha ntfdc chie'm hiiu nd If, nha nude phong kie'n, nha ntfdc ttf san, nha ntfdc xa hdi chu nghia. Nha nude xa hdi chii nghTa la nha ntfdc kie'u mdi, khae vl chdt so vdi cac kie'u nha ntfdc trtfdc dd. Vay, nha nUdc xa hdi chfl nghTa la gi ? Ban chat cua nha nudc xa hpi chfl nghTa cd gi khae vdi cac nha nudc trudc dd ? 73 Hpe xong bai nay, hpe sinh cin : - Bie't dtfdc ngudn gd'c, ban ehd't ciia nha nude. - Neu dupe the' nao la Nha nude phap quyin xa hdi chu nghia Vift Nam ; ban chdt, chiie ndng va vai trd eiia Nha nude phap quyin xa hdi ehii nghia Vift Nam. - Hie'u dtfdc trach nhifm cua cdng dan trong vifc tham gia xay dtfng Nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghia. - Bie't tham gia xay dtfng Nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghTa phii hpp vdi Ilia tudi va dilu kifn ciia ban than. - Tin ttfdng, tdn trpng Nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghia Vift Nam. II - NOI DUNG BAI HOC 1. Nguon goc va ban chat cua nha nirdc a) Ngud^n g^c ciia nhi nudc Dua vao kien thufc ijch stf, em hay cho biet : Nha nUdc xuat hien tCrkhi nao ? Lich stf phat trie'n eua xa hdi loai ngtfdi da trai qua mdt thdi ki chua cd nha nude - dd la xa hdi cdng san nguyen thuy. Trong xa hdi nay, trinh dp eua luc Itfdng san xua't edn ra't thdp kem, khd'i Itfdng san pham lao ddng ehi dii duy tri d miic nhu elu td'i thie'u eua cac thanh vien trong xa hdi, khdng cd san pham du thiia lam eiia rieng, chua cd tu hiiu tai san, chtfa cd stf phan chia giai edp, chtfa ed bdc Idt, do dd ehtfa cd nha ntfdc. Vao thdi ki cud'i ciia xa hdi cdng san nguyen thuy, life Itfdng san xudt phat trien va sif phan cdng lao ddng xa hdi dtfpTc md rdng da lam cho nang sudt lao ddng tang ien, san pham lao ddng lam ra ngay cang nhilu hdn so vdi nhu elu d miie ein thie't ciia xa hdi, da xua't hifn dilu kifn chie'm doat ciia cai du thtra eua cdng xa nguyen thuy lam tai san rieng. Nhiing ngtfdi cd dia vi trong cdng xa nhtf tti trudng, thu Itnh quan su ldi dung tfu the' eiia minh chie'm doat tai san do ciia cdng xa. 74 Qua trinh ttf hihi tai san diln ra, che' dd ttf hiiu hinh thanh, xa hdi da phan chia thanh hai giai ca'p dd'i Ifp nhau : giai ca'p bde lot va giai edp bi bde Idt. Do ldi ich dd'i ldp nhau nen mau thuin giiia giai cdp bdc Idt va giai cd'p bi bdc Idt ngay cang trd nen gay git, khdng the' dilu hda dtfdc. De' duy tri trdt tu va quan li mdt xa hdi da cd nhiing thay dd'i rat can ban dy, ddi hdi phai ed mdt td chiic vdi quyin Itfc mdi. Td' chiie dd do giai cd'p chie'm tfu the' vl kinh te' ldp ra dd' thtfe hifn stf thd'ng tri giai cd'p, lam diu bdt stf xung ddt giiia eae giai ca'p va giii eho str xung ddt dd nam trong vdng "trft ttf", bao vf ldi ich va dia vi ciia giai cap minh. Td chiic do chinh la nha nude ^^\ Nhtf vfy, nha ntfdc chi ra ddi khi xudt hifn che' dd ttf hiiu vl ttf lifu san xudt, khi xa hdi phan hoa thanh cac giai ca'p, mau thuin giiia eae giai cdp ngay cang gay git de'n miie khdng the' dilu hoa dtfdc. V.l. Le-nin vie't: "Bdt cii d dau, hi liie nao va chtmg nao, ma vl mat khach quan, nhtfng mau thuin giai ca'p khdng thddiiu hoa dtfpe, thi nha ntfdc xua't hifn."^^^ b) 3an chit cda nha nudc Theo quan did'm eiia ehii nghia Mac - Le-nin, nha nudc la san ph^m cua xa hdi cd giai ca'p, do dd nha ntfdc bao gid ciing mang ban ehdt giai cd'p. Ban cha't giai ca'p eiia nha nude dtfdc the' hifn : - Nha nudc la bd may dung dd duy tii su thdng tii eua giai cdp nay ddi vdi giai cdp khae. Trong xa hdi ed giai cdp, stf thd'ng tri giai edp, xet vl mat ndi dung, the' hifn d ba mat: kinh te', chinh tri, tu tudng. De' thtrc hifn stf thd'ng tri eua minh, giai ca'p thd'ng tri phai td ehiic va stf dung nha nude de' duy tri quyin Itfc kinh te', chinh tri va ttf ttfdng eiia minh dd'i vdi toan xa hdi. Bing nha ntfdc va thdng qua nha ntfdc, giai cdp thd'ng tri vl kinh te' trd thanh giai cd'p thd'ng tri vl chinh tri va ttf ttfdng ; y chi ciia giai cdp thd'ng tri dudc the' hifn thanh y chi nha nude, bit bude mpi thanh vien trong xa hdi phai tuan theo. (1) Xem C. Mac va Ph. Ang-ghen : Toan tip, Sdd, 1995, tap 21, tr. 252 - 253. (2) V.I. L6-nin : Toan tip, Sdd, 2006, tap 33, tr. 9. 75 - Nha nude la bd may trin ap dae biit cila giai cdp nay ddi vdi giai cip khae. Ba't ki nha ntfdc nao ciing cd nhiing life Itfdng dac bift dtfdc vii trang nhtf quan dpi, canh sat v.v... De' bao vf dia vi thd'ng tri va ldi ich eiia minh, giai cap thd'ng tri stf dung nhiing life Itfdng dac bift dd dan ap stf phan khang eiia cac giai edp bi thd'ng tri. Nhtf vfy, nha nude mang ban ehii giai edp cila giai cdp thdng tii. 2. Nha nirdc phap quyen xa hoi chu nghTa Viet Nam a) Thi nao la Nha nudc phap o^yin xa h6i chii nghTa Vi$t Nam De hieu dtfdc the' nao la Nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghia Vift Nam, trtfdc he't phai hie'u nha nude phap quyin la gi. Nha nudc phap quyin la nha nude quan li mpi mat ciia ddi sd'ng xa hpi bang phap luat; mpi hoat ddng ciia cac cd quan nha ntfdc, td chiic xa hdi va mpi cdng dan diu dtfpe thtrc hifn tren cd sd phap luft. Ttr quan niem tren ddy, chiing ta hieu : Nha nudc phap quyin xa hdi ehu nghia Viit Nam la Nha nude cua nhin din, do nhin din, vi nhin din, quan li mgi mit cila ddi sdng xa hdi bing phap luit, do Dang Cdng san Viit Nam lanh dao. b) 'e>kn chit cua Nha nudc phip (\uyin xSi h6i chii nghTa Vidt Nam Nha nude ta la nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghia, thanh qua each mang ciia quin chiing nhan dan lao ddng do giai edp cdng nhan thdng qua chinh dang ciia minh la Dang Cdng san Vift Nam lanh dao. Vi vay, Nha nude ta mang ban ehii giai cip cdng nhin. Theo em, ban chat giai cap cdng nhan cfla Nha nudc ta dUdc the hien nhu the nao ? Ban cha't giai ca'p cdng nhan ciia Nha nude ta dtfdc the' hifn tfp trung nha't d stf lanh dao cua Dang Cdng san dd'i vdi nha ntfdc. Dtfdi stf lanh dao eiia Dang, toan bp hoat ddng ciia Nha ntfdc ttr phap luft, cd, che', chinh sach de'n nhiing nguyen tic td chiic va hoat ddng ciia Nha 76 nudc diu the' hifn quan die'm eiia giai edp cdng nhdn, nhim thtfe hifn ldi ich, y ehi va nguyfn vt)ng ciia giai cd'p cdng nhdn, cua nhdn ddn lao ddng va ciia ea ddn tdc. Nhu vfy, ban cha't giai ca'p cdng nhan ciia Nha ntfdc ta bao ham ca tinh nhan dan va tinh dan tdc sau sic. - Tinh nhan dan cua Nha nudc ta the' hifn : Nha nude ta la Nha ntfdc ciia dan, vi dan, do nhan dan Ifp nen va nhan dan tham gia quan li ; Nha ntfdc the' hifn y chi, ldi ich va nguyfn vpng eua nhdn ddn, la cdng eu ehu ye'u de nhdn dan thuc hifn quyin lam chii eiia minh. - Tinh dan tdc eiia Nha nude ta dupe the' hifn : Trong td ehiic va thtfe hifn, Nha ntfdc ta ke' thtra va phat huy nhiing truyin thd'ng, ban sic td't dep eiia dan tdc ; Nha ntfdc cd chinh sach dan tdc diing dan, cham lo ldi ich mpi mat cho cac dan tdc trong cdng ddng dan tdc Vift Nam va thtfe hifn doan ke't dan tdc, coi doan ke't dan tdc, doan ke't toan dan la dudng Id'i chie'n lupc va ddng life to ldn de' xay dtfng va bao vf Td' qud'c. c) Chdc nanq cua Nhi nudc phip c^uy^n xa hdi chii nghTa Vi ^ Nam Nha ntfdc ed nhilu chiic nang khae nhau, bdi vi hoat ddng ciia nha nudc rdt da dang va phiie tap. Trong pham vi bai hpe nay, ehiing ta dl cfp de'n hai chiic nang cd ban ciia Nha nude phap quyin xa hdi chii nghia Vift Nam. Mdt la, chiie nang bao dam an ninh ehinh tri va trft ttf, an toan xa hdi. De' xay dtfng va phat trien kinh te' - xa hdi ciia da't nude, Nha nudc ta stf dung toan bd siic manh ciia minh de phdng ngtra, ngan chan mpi am mtm gay rd'i, pha hoai, bao loan, xam hai dfh nin an ninh qud'c gia, de'n su d'n dinh ehinh tri trong nude, bao dam giii viing an ninh chinh tri, an toan xa hdi, tao dilu kifn hoa binh, dn dinh eho cdng eude xay dtfng ehii nghia xa hdi tren da't ntfdc ta. Hai la, chiic nang td ehiic va xay dung, bao dam thtfe hifn cae quyin ttf do, dan chii va ldi ich hdp phap ciia cdng dan. Day la mdt chiie nang tdng hdp bao gdm cae ndi dung cd ban sau : - Td ehiic xay dtfng va quan li nin kinh te'xa hdi chii nghTa. 77 - Td chiic xay dtfng va quan li van hoa, giao due, khoa hoc. - Td chiie xay dtfng va bao dam thtfe hifn cac chinh sach xa hdi. - xay dung hf thd'ng phap ludt di bao dam thtfe hifn cac quyin ttf do, ddn chii va ldi ich hdp phap cua cdng dan. Hai chiic ndng cd ban tren day eua Nha ntfdc phap quyin xa hdi chu nghTa Vift Nam cd md'i quan hf hiiu cd va thd'ng nhdt vdi nhau, trong dd chiie ndng td chiie va xay dtfng la ein ban nhdtva. giii vai trd quyft dinh. Bdi vi, vdi nha ntfdc xa hdi chu nghia, chiic nang dam bao an ninh ehinh tri va trft ttf an toan xa hdi "mdi chi la nhiing cdng vifc quet dpn trtfdc khi xay dtfng, chii ehtfa phai la dich than vifc xay dtfng" ^' nhtf Le-nin da khang dinh. d) Vai tro cua Nhi nudc phip a\uyin xa hdi chu nghTa V\Bt Nam trong hd thinq chfnh t n De' hie'u dudc vdn d l nay, trtfdc he't chiing ta cin hie'u hf thdng chinh tri la gi. Hf thd'ng ehinh tri la tfp hdp cac thift chf chinh tri, bao gdm nha nudc, cac dang phai ehinh tri, cac td chiic chinh tri — xa hdi cd quan hf gin bd hiitf cd va tac ddng qua lai lin nhau nhim thtfe hifn quyin Itfc chinh tri eua giai cap elm quyin. Hf thd'ng chinh tri xa hdi chil nghia d ntfdc ta hifn nay bao gdm : Dang Cdng san Vift Nam, Nha ntfdc phap quyin xa hdi chu nghia Vift Nam, Mat trfn Td qude Vift Nam va cac td ehiie ehinh tri - xa hdi khae nhtf : Tdng Lien doan Lao ddng Vift Nam, Doan thanh nien Cdng san Hd Chi Minh, Hdi Lien hif p Phu nii Vift Nam, Hdi Ndng dan Vift Nam... La mdt yd'u td' edu thanh ciia hf thd'ng chinh tri, Nha ntfdc phap quyin xa hdi chii nghia Vift Nam ed nhiing vai trd sau : - The' chd'hoa va td chiic thuc hifn dtfdng ldi chinh tri cua Dang Cdng san Vift Nam; the ehe'hoa va thifc hifn quyin lam chii ciia nhan dan. - Td chuc xay dtfng xa hdi mdi - xa hdi xa hdi chu nghia. (1) Xem V.I. L#-nin : Toan tip, Sdd, 2006, tap 39, tr. 27. 78