🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Quản Lý, Chỉ Đạo Công Tác Tư Pháp Xã, Phường, Thị Trấn Ebooks Nhóm Zalo Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn thÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn: TS. NguyÔn tiÕn hoμng ts. nguyÔn an tiªm TS. Vò Träng L©m CHó DÉN CñA NHμ XUÊT B¶N §Ó gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së nãi chung vμ n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· nãi riªng, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt t¸i b¶n cuèn s¸ch Qu¶n lý, chØ ®¹o c«ng t¸c t− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn. Cuèn s¸ch do Trung t©m Khoa häc vμ Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc IMPAC tæ chøc biªn so¹n víi sù céng t¸c cña LuËt gia D−¬ng B¹ch Long c«ng t¸c t¹i ViÖn Khoa häc Ph¸p lý - Bé T− ph¸p. Néi dung cuèn s¸ch bao gåm c¸c phÇn chÝnh: PhÇn thø nhÊt: §Ò cËp vÊn ®Ò c¸n bé T− ph¸p cÊp x·, gåm ba ch−¬ng, Ch−¬ng I: nªu râ vÒ vÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c t− ph¸p trong tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së; Ch−¬ng II: ®iÓm l¹i qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña T− ph¸p cÊp x· vμ Ch−¬ng III: tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô c«ng t¸c t− ph¸p cÊp x·. PhÇn thø hai: §Ò cËp c«ng t¸c t− ph¸p cÊp x·, gåm ba ch−¬ng: Trong ®ã, Ch−¬ng I: nªu râ vÒ c¨n cø ph¸p lý, c¸c nguyªn t¾c vμ nghiÖp vô c¬ b¶n cña c«ng t¸c x©y dùng, kiÓm tra v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Ch−¬ng II: nªu ra c¸c kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, yªu cÇu c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt. Ch−¬ng III: nªu râ c«ng t¸c 5 hßa gi¶i ë c¬ së; Ch−¬ng nμy ®Ò cËp vai trß, ý nghÜa cña c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së; vÒ tæ chøc cña tæ hßa gi¶i ë c¬ së vμ ph¹m vi hßa gi¶i ë c¬ së. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 3 n¨m 2011 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - sù thËt6 MôC LôC Chó dÉn cña Nhμ xuÊt b¶n 5 PhÇn thø nhÊt. Qu¶n lý c«ng t¸c t− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn 11 Ch−¬ng I. VÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c t− ph¸p trong tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së 11 Ch−¬ng II. Qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña c«ng t¸c t− ph¸p vμ ®éi ngò c¸n bé t− ph¸p cÊp x· 20 1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1960 20 2. Giai ®o¹n tõ n¨m 1961 ®Õn n¨m 1980 24 3. Giai ®o¹n tõ n¨m 1981 ®Õn n¨m 1993 27 4. Giai ®o¹n tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2005 29 5. Giai ®o¹n tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2008 32 Ch−¬ng III. Tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô c«ng t¸c t− ph¸p cÊp x· 36 1. VÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n 37 2. VÒ sè l−îng c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· vμ tæ chøc cña Ban T− ph¸p 39 3. VÒ tiªu chuÈn c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch 40 PhÇn thø hai. C«ng t¸c t− ph¸p cÊp x· 42 Ch−¬ng I. C«ng t¸c x©y dùng, kiÓm tra v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 42 1. So¹n th¶o, ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 42 7 1.1. C¨n cø ph¸p lý 42 1.2. C¸c nguyªn t¾c cÇn ph¶i b¶o ®¶m khi gióp Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n x©y dùng, ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 43 1.3. NghiÖp vô so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 47 1.4. Kü thuËt so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 50 1.5. Mét sè quy t¾c chung vÒ h×nh thøc diÔn ®¹t c¸c quy ph¹m ph¸p luËt 68 1.6. Ng«n ng÷, c¸ch hμnh v¨n vμ tÝnh l«gÝch cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 74 1.7. H×nh thøc tr×nh bμy v¨n b¶n 84 2. KiÓm tra, xö lý v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 85 2.1. Kh¸i niÖm kiÓm tra v¨n b¶n 85 2.2. Néi dung kiÓm tra v¨n b¶n 87 2.3. C¬ së ph¸p lý ®Ó x¸c ®Þnh néi dung tr¸i ph¸p luËt cña v¨n b¶n 90 2.4. Quy tr×nh kiÓm tra, xö lý v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 92 2.5. Vai trß cña ng−êi c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch 98 Ch−¬ng II. C«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 101 1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 101 1.1. Kh¸i niÖm vÒ phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 101 1.2. NhiÖm vô cña phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 103 1.3. §Æc ®iÓm cña phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 106 2. VÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi vμ trong qu¶n lý nhμ n−íc 113 3. Môc ®Ých, yªu cÇu cña c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 119 8 3.1. Môc ®Ých cña viÖc phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 119 3.2. Yªu cÇu ®èi víi viÖc phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 122 4. C¸c h×nh thøc phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt 131 5. Mét sè kü n¨ng tuyªn truyÒn, phæ biÕn ph¸p luËt c¬ b¶n 133 5.1. Tuyªn truyÒn miÖng 133 5.2. Tæ chøc tËp huÊn ph¸p luËt, tæ chøc nãi chuyÖn chuyªn ®Ò ph¸p luËt 144 Ch−¬ng III. C«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së 146 1. Vμi ®iÒu kh¸i qu¸t vÒ hßa gi¶i ë c¬ së 146 2. Vai trß, ý nghÜa cña c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së 152 3. Tæ chøc cña Tæ hßa gi¶i ë c¬ së 153 3.1. M« h×nh tæ chøc cña Tæ hßa gi¶i ë c¬ së 153 3.2. C¬ cÊu vμ c¸ch thøc tæ chøc Tæ hßa gi¶i 156 4. Mét sè nguyªn t¾c khi hßa gi¶i 160 5. Ph¹m vi hßa gi¶i 168 5.1. Nh÷ng viÖc ®−îc tiÕn hμnh hßa gi¶i 168 5.2. Nh÷ng vô viÖc kh«ng ®−îc tiÕn hμnh hoμ gi¶i 171 6. Thêi gian, ®Þa ®iÓm tiÕn hμnh viÖc hoμ gi¶i 175 7. Ph−¬ng thøc tiÕn hμnh hoμ gi¶i 176 8. C¸c b−íc tiÕn hμnh hoμ gi¶i 177 9. Mét sè kü n¨ng hßa gi¶i ë c¬ së 186 9.1. Kü n¨ng giao tiÕp 186 9.2. Kü n¨ng nghe ®èi t−îng tr×nh bμy 187 9.3. Kü n¨ng yªu cÇu c¸c bªn tranh chÊp cung cÊp chøng cø, tμi liÖu liªn quan ®Õn vô viÖc 189 9.4. Kü n¨ng tra cøu tμi liÖu tham kh¶o 190 9.5. Kü n¨ng xem xÐt, x¸c minh vô viÖc 191 9.6. Kü n¨ng gi¶i thÝch, thuyÕt phôc, c¶m hãa, h−íng dÉn c¸c bªn tù nguyÖn gi¶i quyÕt tranh chÊp 192 9 10. Tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch trong c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së 194 Ch−¬ng IV. §¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch 196 1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vμ ý nghÜa cña ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch 196 2. VÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch 200 3. Qu¶n lý nhμ n−íc vÒ sæ s¸ch, biÓu mÉu hé tÞch 204 4. NhiÖm vô cô thÓ cña c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch trong viÖc gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· qu¶n lý hé tÞch 205 10 PhÇn thø nhÊt QU¶N Lý C¤NG T¸C T¦ PH¸P X·, PH¦êNG, THÞ TRÊN Ch−¬ng I VÞ TRÝ, VAI TRß CñA C¤NG T¸C T¦ PH¸P TRONG Tæ CHøC Vμ HO¹T §éNG CñA CHÝNH QUYÒN C¥ Së Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tõng viÕt: "CÊp x· lμ gÇn gòi nh©n d©n nhÊt, lμ nÒn t¶ng cña hμnh chÝnh. CÊp x· lμm ®−îc viÖc th× mäi c«ng viÖc ®Òu xong xu«i"1. Qua ®ã, cã thÓ kh¼ng ®Þnh, sù thμnh c«ng hay thÊt b¹i cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhμ n−íc ®−îc quyÕt ®Þnh ë cÊp x·, ph−êng, thÞ trÊn (sau ®©y gäi lμ cÊp x· hay cßn gäi lμ chÝnh quyÒn c¬ së). Bëi v×, trong thùc tiÔn qu¶n lý, hÇu hÕt mäi viÖc ®Òu diÔn ra ë cÊp x· vμ phô thuéc vμo hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®éi ngò c¸n bé cÊp x· trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn. Trong hÖ thèng tæ chøc bé m¸y nhμ n−íc bèn cÊp cña Nhμ n−íc ta, chÝnh quyÒn cÊp x· lμ tæ chøc __________ 1. Hå ChÝ Minh: Toμn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hμ Néi, 2000, t.5, tr.371. 11 ë cÊp thÊp nhÊt. §Æc thï cña tæ chøc chÝnh quyÒn cÊp x· lμ võa thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý, võa thùc hiÖn chøc n¨ng tù qu¶n; lμ cÊp hμnh ®éng, tæ chøc hμnh ®éng, ®−a chñ tr−¬ng, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ ph¸p luËt cña Nhμ n−íc vμo cuéc sèng. Theo ®ã, chÝnh quyÒn c¬ së cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc, ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vμ tinh thÇn cña nh©n d©n. ViÖc tæ chøc, thùc hiÖn vμ biÕn c¸c chñ tr−¬ng, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhμ n−íc vμo thùc tiÔn cuéc sèng, ®−îc nh©n d©n nhÊt trÝ vμ tù nguyÖn chÊp hμnh. §ã lμ yªu cÇu x· héi, lμ c¨n cø ph¸p lý, ®¹o lý quy ®Þnh ho¹t ®éng qu¶n lý vμ tù qu¶n ë c¬ së, quy ®Þnh trùc tiÕp chøc n¨ng, nhiÖm vô c«ng t¸c t− ph¸p cÊp x·. ChÝnh quyÒn cÊp x· lμ ®¬n vÞ hμnh chÝnh c¬ së, thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý nhμ n−íc ë ®Þa ph−¬ng. ChÝnh quyÒn c¬ së ë vÞ trÝ ®Çu tiªn, trùc tiÕp cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn víi c«ng d©n, n¬i tiÕp gi¸p gi÷a Nhμ n−íc vμ c«ng d©n, do ®ã mäi ho¹t ®éng qu¶n lý cña chÝnh quyÒn (trong ®ã cã lÜnh vùc T− ph¸p) lμ trùc tiÕp víi d©n, kh«ng ph¶i qua mét kh©u trung gian nμo. Nãi mét c¸ch h×nh ¶nh th×, chÝnh quyÒn c¬ së lμ "sîi d©y" nèi liÒn gi÷a nh©n d©n víi §¶ng vμ Nhμ n−íc; mäi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhμ n−íc, chØ thÞ cña c¬ quan cÊp trªn muèn xuèng ®Õn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng tÊt nhiªn ph¶i qua chÝnh quyÒn c¬ së. ChÝnh quyÒn c¬ së cßn lμ cÊp trùc tiÕp thu thËp vμ ph¶n ¸nh t©m t−, nguyÖn väng, ý kiÕn cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng lªn 12 c¸c c¬ quan cÊp trªn, trong ®ã cã lÜnh vùc qu¶n lý nhμ n−íc vÒ t− ph¸p. ChÝnh quyÒn c¬ së kh«ng cã môc ®Ých nμo kh¸c lμ thùc hiÖn quyÒn lμm chñ vμ ph¸t huy vai trß tù qu¶n cña nh©n d©n, h−íng tíi x©y dùng mét Nhμ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa "cña d©n, do d©n, v× d©n", g¾n víi mét nÒn ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. Víi ý nghÜa ®ã, c«ng t¸c t− ph¸p ë c¬ së ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së vμ t¹o dùng m«i tr−êng v¨n ho¸ ph¸p lý trong ho¹t ®éng ®êi sèng x· héi. §éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch, thμnh viªn chñ chèt cña Ban T− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn (sau ®©y gäi t¾t lμ cÊp x·) lμ tæ chøc ®· cã c¬ së tõ thêi kú tr−íc Tæng khëi nghÜa th¸ng T¸m n¨m 1945 ë vïng gi¶i phãng - gäi lμ TiÓu ban T− ph¸p trong Uû ban D©n téc gi¶i phãng lμng, x·, sau ®ã ®−îc quy ®Þnh trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhμ n−íc ta1. Tõ khi ®−îc h×nh thμnh cho ®Õn nay, ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc T− ph¸p cÊp x· lu«n tån t¹i vμ ph¸t triÓn, lμ mét bé phËn g¾n liÒn víi bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·; ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o, ®iÒu hμnh vÒ nghiÖp vô cña c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn. __________ 1. Tõ ngμy thμnh lËp n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ®Õn khi kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®· cã 6 s¾c lÖnh trong ®ã quy ®Þnh vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng Ban T− ph¸p x·. Tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1993 cã 2 nghÞ ®Þnh, 3 th«ng t− quy ®Þnh vÒ Ban T− ph¸p. 13 Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hμnh th× hÖ thèng cña ngμnh T− ph¸p gåm bèn cÊp, ë Trung −¬ng cã Bé T− ph¸p, ë tØnh vμ cÊp t−¬ng ®−¬ng cã Së T− ph¸p, ë huyÖn vμ cÊp t−¬ng ®−¬ng cã Phßng T− ph¸p, ë x· vμ cÊp t−¬ng ®−¬ng cã ®éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch. Trong hÖ thèng nμy, ®éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch ë vμo vÞ trÝ ch©n rÕt cña hÖ thèng, nÕu ch©n rÕt mμ yÕu kÐm th× c¶ hÖ thèng sÏ kh«ng thÓ m¹nh. V× vËy, ®éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cã vÞ trÝ, vai trß hÕt søc quan träng vμ cÇn thiÕt kh«ng chØ ®èi víi chÝnh quyÒn c¬ së mμ cßn quan träng vμ cÇn thiÕt víi hÖ thèng ngμnh T− ph¸p. §iÒu 128 LuËt tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vμ Uû ban nh©n d©n n¨m 2003 quy ®Þnh: C¸c c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n lμ c¬ quan tham m−u, gióp Uû ban nh©n d©n cïng cÊp thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc ë ®Þa ph−¬ng... gãp phÇn b¶o ®¶m sù thèng nhÊt qu¶n lý cña ngμnh hoÆc lÜnh vùc c«ng t¸c tõ trung −¬ng ®Õn c¬ së. T¹i §iÒu 7 Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV ngμy 29 th¸ng 4 n¨m 2009 h−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Së T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, Phßng T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c«ng t¸c t− ph¸p cña Uû ban nh©n d©n cÊp x· ®· x¸c ®Þnh “Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p trªn ®Þa bμn...” vμ t¹i §iÒu 8 cña Th«ng t− liªn tÞch trªn ®· x¸c ®Þnh râ “ë cÊp 14 x· cã c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch tham m−u gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n t¹i §iÒu 7 cña Th«ng t− liªn tÞch nμy”. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, ho¹t ®éng t− ph¸p kh«ng chØ dõng l¹i ë c¬ quan cÊp trªn, ë tÇm vÜ m«, mμ cßn ®−îc tæ chøc thùc hiÖn ë cÊp c¬ së, trong ®ã cã nhiÒu ho¹t ®éng chØ ph¸t sinh vμ b¾t ®Çu tõ ®Þa h¹t c¬ së hoÆc chØ ®−îc tiÕn hμnh t¹i cÊp c¬ së, cô thÓ nh−: viÖc ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch; qu¶n lý vμ h−íng dÉn ho¹t ®éng hßa gi¶i m©u thuÉn, gi¶i quyÕt tranh chÊp, xÝch mÝch trong néi bé nh©n d©n; viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n ®Þa ph−¬ng; viÖc tæ chøc vËn ®éng, gi¸o dôc ng−êi cã nghÜa vô ph¶i thi hμnh ¸n tù nguyÖn thi hμnh ¸n; viÖc theo dâi, gi¸m s¸t, gi¸o dôc ng−êi vi ph¹m hμnh chÝnh ®−îc gi¸o dôc t¹i x· ph−êng; c«ng t¸c thèng kª t− ph¸p, qu¶n lý lý lÞch t− ph¸p; c«ng t¸c theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn vμ vi ph¹m ph¸p luËt ë ®Þa ph−¬ng... Nh− vËy, cã thÓ thÊy r»ng cã nh÷ng c«ng viÖc cã thÓ vμ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ë tÇm vÜ m«, nh−ng l¹i cã viÖc ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt ë tÇm vi m«, ë cÊp c¬ së. V× vËy, ®éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch ®−îc xem nh− ®¹i diÖn cña ngμnh T− ph¸p ®Æt t¹i c¬ së, lμ c¸nh tay víi dμi cña Bé ®Õn c¬ së, thÓ hiÖn sù hiÖn diÖn th−êng xuyªn cña ngμnh T− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng. ë vÞ trÝ nμy, khi thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, ®éi ngò c«ng chøc T− ph¸p - 15 Hé tÞch cã vai trß vμ tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng t− ph¸p ë cÊp c¬ së ®−îc thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®óng sù h−íng dÉn vμ qu¶n lý thèng nhÊt cña ngμnh T− ph¸p. Ho¹t ®éng t− ph¸p ë cÊp c¬ së cßn lμ viÖc triÓn khai, thùc hiÖn chñ tr−¬ng, kÕ ho¹ch c«ng t¸c cña Bé, cña ngμnh, v× thÕ nÕu cã mét sù ¸ch t¾c ë cÊp nμy th× ®−¬ng nhiªn ¶nh h−ëng ®Õn c¶ hÖ thèng, ®ång thêi còng qua thùc tiÔn ho¹t ®éng cña ®éi ngò c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch ë c¬ së mμ kiÓm nghiÖm tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh kh¶ thi cña nh÷ng chñ tr−¬ng, kÕ ho¹ch ®−îc v¹ch ra tõ cÊp cao nhÊt cña ngμnh, gióp cho viÖc tæng kÕt, ®iÒu chØnh c«ng t¸c chØ ®¹o vμ qu¶n lý cña ngμnh. Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc vÒ lÜnh vùc t− ph¸p vμ thi hμnh ph¸p luËt, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, chÝnh quyÒn c¬ së phèi hîp víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ - x· héi, c¸c ®oμn thÓ quÇn chóng, c¸c c¬ quan trªn ®Þa bμn qu¶n lý toμn diÖn vÒ kinh tÕ - x· héi. Theo ®ã: (1) Trong lÜnh vùc thi hμnh ph¸p luËt, Héi ®ång nh©n d©n x·, thÞ trÊn thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n sau ®©y: quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p b¶o ®¶m viÖc thi hμnh HiÕn ph¸p, luËt, c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn vμ nghÞ quyÕt cña m×nh ë ®Þa ph−¬ng; quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p b¶o hé tÝnh m¹ng, tù do, danh dù, nh©n phÈm, c¸c quyÒn vμ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña c«ng d©n; quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p b¶o vÖ tμi s¶n, lîi Ých cña Nhμ n−íc; b¶o hé tμi s¶n cña c¬ quan, tæ 16 chøc, c¸ nh©n ë ®Þa ph−¬ng; quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p b¶o ®¶m viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. (2) Trong lÜnh vùc t− ph¸p, Uû ban nh©n d©n cÊp x· cã thÈm quyÒn ban hμnh vμ tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, quyÕt ®Þnh, chØ thÞ vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë cÊp x·; theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn sau khi ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh hoÆc phª duyÖt; tæ chøc lÊy ý kiÕn nh©n d©n vÒ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh theo h−íng dÉn cña Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn; tæ chøc thùc hiÖn viÖc tù kiÓm tra c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ do Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh; rμ so¸t v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh; chØ ®¹o, h−íng dÉn viÖc x©y dùng quy −íc, h−¬ng −íc th«n, tæ d©n phè phï hîp víi quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hμnh; theo dâi, b¸o c¸o t×nh h×nh thi hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, ph¸t hiÖn, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n v−íng m¾c trong thi hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ë cÊp x· víi Phßng T− ph¸p cÊp huyÖn; tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt; qu¶n lý, khai th¸c, sö dông Tñ s¸ch ph¸p luËt ë cÊp x·; tæ chøc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tæ chøc vμ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, båi d−ìng, cung cÊp tμi liÖu nghiÖp vô cho tæ viªn Tæ hoμ gi¶i trªn ®Þa bμn theo sù h−íng dÉn cña c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn; thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký, ®¨ng ký l¹i 17 viÖc sinh, tö, kÕt h«n, nhËn nu«i con nu«i; thay ®æi, c¶i chÝnh hé tÞch cho ng−êi d−íi 14 tuæi vμ bæ sung hé tÞch cho mäi tr−êng hîp kh«ng ph©n biÖt ®é tuæi; ®¨ng ký khai sinh, khai tö qu¸ h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; qu¶n lý, sö dông c¸c lo¹i sæ hé tÞch, biÓu mÉu hé tÞch theo quy ®Þnh cña Bé T− ph¸p; l−u tr÷ sæ hé tÞch, giÊy tê hé tÞch; cÊp b¶n sao giÊy tê hé tÞch tõ sæ hé tÞch; thùc hiÖn mét sè viÖc vÒ quèc tÞch thuéc thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; thùc hiÖn cÊp b¶n sao tõ sæ gèc, chøng thùc b¶n sao tõ b¶n chÝnh c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt; chøng thùc ch÷ ký trong c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt; chøng thùc c¸c viÖc kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; phèi hîp víi c¬ quan Thi hμnh ¸n d©n sù trong thi hμnh ¸n d©n sù trªn ®Þa bμn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c t− ph¸p, ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së cÇn b¶o ®¶m ba yªu cÇu sau ®©y: - §−a ph¸p luËt thμnh nÒn nÕp ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn vμ hoμ quyÖn vμo ®êi sèng cña nh©n d©n. N©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nhμ n−íc b»ng ph¸p luËt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng quan liªu, tham nhòng, s¸ch nhiÔu d©n, b¶o ®¶m nguyªn t¾c "d©n biÕt, d©n bμn, d©n lμm, d©n kiÓm tra" ®èi víi chÝnh quyÒn; - §éi ngò c¸n bé T− ph¸p ph¶i ®−îc t¨ng c−êng vμ cñng cè c¶ vÒ ®¹o ®øc, phÈm chÊt, n¨ng lùc, tr×nh ®é thùc thi ph¸p luËt. T¨ng c−êng c«ng t¸c 18 qu¶n lý vμ kiÓm tra c¸n bé, ®ång thêi thùc hiÖn tèt Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ph−êng, thÞ trÊn n¨m 2007; - Cã chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng ®èi víi c¸n bé trªn c¬ së ph©n lo¹i râ c¸c ®èi t−îng c¸n bé; quyÒn lîi g¾n víi vÞ trÝ, vai trß, tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸n bé c¬ së. Trong giai ®o¹n x©y dùng vμ ph¸t triÓn ®Êt n−íc hiÖn nay, tr−íc yªu cÇu cña sù nghiÖp ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, x©y dùng Nhμ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, víi xu thÕ më cöa vμ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vμ quèc tÕ, vÞ trÝ, vai trß cña chÝnh quyÒn cÊp c¬ së trong viÖc qu¶n lý nhμ n−íc b»ng ph¸p luËt ë ®Þa ph−¬ng ngμy cμng ®−îc t¨ng c−êng, ngμnh T− ph¸p trong ®ã cã T− ph¸p cÊp x· ngμy cμng ®−îc giao thªm nhiÒu nhiÖm vô míi nÆng nÒ vμ phøc t¹p. Cô thÓ, theo quy ®Þnh cña Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV ngμy 28-4-2009 cña Bé T− ph¸p, Bé Néi vô h−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Së T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, Phßng T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c«ng t¸c t− ph¸p cña Uû ban nh©n d©n cÊp x·, nhiÒu nhiÖm vô míi ®· ®−îc giao thªm, nhiÒu nhiÖm vô ®· ®−îc më réng cho ngμnh T− ph¸p. Yªu cÇu nhiÖm vô ngμy cμng cao ®ßi hái c¸n bé ngμnh T− ph¸p ®Æc biÖt lμ c¸n bé T− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn (gäi t¾t lμ c¸n bé T− ph¸p cÊp x·) ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, chÝnh 19 trÞ v÷ng vμng vμ ph¶i lu«n lu«n trau dåi n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh. Ch−¬ng II QU¸ TR×NH H×NH THμNH Vμ PH¸T TRIÓN CñA C¤NG T¸C T¦ PH¸P Vμ §éI NGò C¸N Bé T¦ PH¸P CÊP X· 1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1960 Ban T− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn lμ tæ chøc ®· cã c¬ së tõ thêi kú tr−íc Tæng khëi nghÜa th¸ng T¸m n¨m 1945 ë vïng gi¶i phãng - gäi lμ TiÓu ban T− ph¸p trong Uû ban D©n téc gi¶i phãng lμng, x·. Sau khi c¸ch m¹ng th¸ng T¸m thμnh c«ng, lËp nªn n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoμ, Ban T− ph¸p x· ®−îc chÝnh thøc thμnh lËp theo S¾c lÖnh sè 63/SL ngμy 22-11-1945 vÒ viÖc tæ chøc c¸c Héi ®ång nh©n d©n vμ Uû ban hμnh chÝnh vμ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch chi tiÕt ngay t¹i S¾c lÖnh sè 13/SL vÒ c¸ch tæ chøc c¸c Toμ ¸n vμ c¸c ng¹ch ThÈm ph¸n ngμy 24-1-1946. Theo ®ã, Ban T− ph¸p cã ba Uû viªn (Chñ tÞch, Phã chñ tÞch vμ Th− ký cña Uû ban hμnh chÝnh cÊp x·) c¶ ba Uû viªn ®Òu cã quyÒn kiÕn nghÞ. VÒ thÈm quyÒn, theo S¾c lÖnh sè 13/SL, Ban T− ph¸p x· cã quyÒn: - Hoμ gi¶i tÊt c¶ c¸c viÖc d©n sù vμ th−¬ng sù. NÕu hoμ gi¶i ®−îc, Ban T− ph¸p cã thÓ lËp biªn b¶n hoμ gi¶i cã c¸c uû viªn vμ nh÷ng ng−êi ®−¬ng sù ký; 20 - Ph¹t c¸c viÖc vi c¶nh, nh−ng chØ cã quyÒn ph¹t tõ n¨m hμo ®Õn s¸u ®ång b¹c. C¸c tiÒn ph¹t sÏ do thñ quü nhËn vμ ph¸t biªn lai. TiÒn ph¹t bá vμo quü lμng tiªu dïng. NÕu ng−êi ph¹m téi kh«ng chÞu nép ph¹t, th× Ban T− ph¸p lËp biªn b¶n vμ ®Ö lªn Toμ ¸n s¬ cÊp xÐt xö; - Thi hμnh nh÷ng mÖnh lÖnh cña c¸c ThÈm ph¸n cÊp trªn; - Ban T− ph¸p x· kh«ng cã quyÒn tÞch thu tμi s¶n cña ai; còng kh«ng cã quyÒn b¾t bí, giam gi÷ ai trõ khi cã tr¸p n· cña mét ThÈm ph¸n, hay khi thÊy ng−êi ph¹m téi qu¶ tang. Khi b¾t ng−êi trong hai tr−êng hîp kÓ trªn, Ban T− ph¸p ph¶i lËp biªn b¶n hái cung, vμ gi¶i bÞ can lªn ngay Toμ ¸n cÊp trªn trong thêi h¹n 24 giê. - NÕu cÇn Ban T− ph¸p cã thÓ kh¸m xÐt nhμ c¸c t− nh©n ®Ó thu gi÷ tang vËt, song ph¶i lËp biªn b¶n minh b¹ch vμ kh«ng ®−îc x©m ph¹m ®Õn c¸c ®å vËt kh¸c. C¸c tang vËt thu gi÷ ph¶i bao gãi cÈn thËn vμ niªm phong råi ®Ö ngay lªn Toμ ¸n cÊp trªn (quy ®Þnh tõ §iÒu 2 ®Õn §iÒu 6, S¾c lÖnh sè 13/SL ngμy 24-1-1946); Theo S¾c lÖnh sè 51/SL ngμy 17-4-1946 vÒ Ên ®Þnh thÈm quyÒn c¸c Toμ ¸n vμ sù ph©n c«ng gi÷a c¸c nh©n viªn trong Toμ ¸n ®· trao thªm quyÒn cho Ban T− ph¸p ngoμi c¸c quyÒn ®· quy ®Þnh trong S¾c lÖnh sè 13/SL. Theo ®ã, Ban T− ph¸p x· hoμ gi¶i tÊt c¶ c¸c viÖc hé vμ th−¬ng m¹i do c¸c ®−¬ng sù muèn mang ra tr−íc Ban T− ph¸p Êy. Biªn b¶n hoμ gi¶i thμnh chØ cã hiÖu lùc t− chøng th−. 21 Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, miÒn B¾c ®−îc hoμn toμn gi¶i phãng, nh©n d©n ta ®· hoμn thμnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë miÒn B¾c; nh−ng miÒn Nam cßn bÞ ®Õ quèc thèng trÞ. C¸ch m¹ng ViÖt Nam chuyÓn sang mét h×nh th¸i míi, cïng mét lóc tiÕn hμnh hai cuéc c¸ch m¹ng. C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë miÒn Nam vμ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c, tiÕp tôc ®Êu tranh thèng nhÊt n−íc nhμ. §Ó gãp phÇn vμo viÖc cñng cè chÝnh quyÒn cÊp x·, t¨ng c−êng ®oμn kÕt ë n«ng th«n vμ trÊn ¸p kÞp thêi nh÷ng hμnh ®éng ph¸ ho¹i trËt tù trÞ an vμ s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng miÒn B¾c, Bé T− ph¸p ®· ban hμnh Th«ng t− sè 1869-VHC ngμy 25-10-1955 vÒ h−íng dÉn x©y dùng vμ cñng cè Uû ban hμnh chÝnh x· vÒ mÆt t− ph¸p. Th«ng t− nμy quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n tæ chøc vμ lÒ lèi lμm viÖc cña Uû ban hμnh chÝnh x· vÒ t− ph¸p bao gåm: - Hoμ gi¶i nh÷ng viÖc xÝch mÝch, tranh chÊp vÒ quyÒn lîi trong nh©n d©n. Uû ban hμnh chÝnh x· cã quyÒn c«ng nhËn nh÷ng viÖc thuËn t×nh ly h«n mμ hai bªn kh«ng cã tranh chÊp nhau vÒ con c¸i hoÆc tμi s¶n; - KiÓm th¶o, gi¸o dôc nh÷ng ng−êi ph¹m nh÷ng lçi nhá lμm mÊt trËt tù ë n«ng th«n nh−: say r−îu, lμm huyªn n¸o th«n xãm, ®¸nh chöi nhau th−êng, trém c¾p vÆt, hñ ho¸ th−êng v.v.. NÕu cã g©y thiÖt h¹i cho ng−êi kh¸c, Uû ban hμnh chÝnh x· cã thÓ b¾t ng−êi ph¹m lçi ph¶i båi th−êng; 22 - Nghiªm kh¾c c¶nh c¸o nh÷ng tªn ®Þa chñ cã nh÷ng ph¶n øng nhá nh−: l¸o x−îc víi n«ng d©n, kh«ng chÞu lao ®éng, trém c¾p vÆt, d©y d−a thuÕ, kh«ng chÞu ®i d©n c«ng v.v. ; - Thi hμnh mÖnh lÖnh cña cÊp trªn nh−: tèng ®¹t giÊy gäi; tèng ®¹t ¸n; ®iÒu tra cung cÊp thªm tμi liÖu vÒ mét vô ¸n theo yªu cÇu cña Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn hoÆc Tßa ¸n nh©n d©n tØnh v.v.. Theo quy ®Þnh cña Th«ng t− nμy, Uû ban hμnh chÝnh x· kh«ng cã quyÒn ph¹t giam hoÆc gi÷ ng−êi ph¹m lçi mét vμi ngμy ®Ó b¾t hä quÐt trô së, ®¾p ®−êng, ®μo ao, ®μo giÕng v.v.. Bá h×nh thøc ph¹t vi c¶nh ë x· theo quy ®Þnh cña c¸c S¾c lÖnh sè 13/SL ngμy 24-01-1945; sè 51/SL ngμy 17-04-1946; sè 85/SL ngμy 22-05- 1950 vμ trong c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh c¸c S¾c lÖnh nμy. VÒ tæ chøc ho¹t ®éng, tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph−¬ng mμ ph©n c«ng Chñ tÞch, Phã Chñ tÞch hay Uû viªn c«ng an phô tr¸ch c¶ c«ng viÖc T− ph¸p x·. Do sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña cuéc sèng x· héi, xuÊt ph¸t tõ ®Þnh h−íng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc vÒ chÝnh s¸ch gia ®×nh, ngμy 24-8-1956, Bé T− ph¸p ban hμnh Th«ng t− sè 1507-HCTP bæ sung Th«ng t− sè 1869-VHC ngμy 25-10-1955 vÒ vÊn ®Ò c«ng nhËn thuËn t×nh ly h«n. Theo quy ®Þnh míi nμy, thÈm quyÒn c«ng nhËn thuËn t×nh ly h«n kh«ng thuéc thÈm quyÒn cña Uû ban hμnh chÝnh x· mμ nay thuéc thÈm quyÒn cña Tßa ¸n 23 nh©n d©n huyÖn. Bëi v×, nh÷ng viÖc xin ly h«n cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n phøc t¹p, nÕu gi¶i quyÕt kh«ng thËn träng th× ¶nh h−ëng xÊu ®Õn viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh ë n«ng th«n, ®Õn viÖc thi hμnh chÝnh s¸ch gia ®×nh vμ chÝnh s¸ch MÆt trËn cña §¶ng vμ ChÝnh phñ. 2. Giai ®o¹n tõ n¨m 1961 ®Õn n¨m 1980 Do t×nh h×nh cña c¸ch m¹ng trong giai ®o¹n míi, theo quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p n¨m 1959 vμ ph¸p luËt hiÖn hμnh, c«ng t¸c T− ph¸p x· do Toμ ¸n nh©n d©n ®¶m nhËn. Theo quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Toμ ¸n nh©n d©n n¨m 1960 vμ Ph¸p lÖnh quy ®Þnh cô thÓ vÒ tæ chøc cña Toμ ¸n nh©n d©n tèi cao vμ tæ chøc cña c¸c Toμ ¸n nh©n d©n ®Þa ph−¬ng n¨m 1961 th×: Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao cã nhiÖm vô chØ ®¹o c«ng t¸c x©y dùng tæ chøc T− ph¸p, c«ng t¸c gi¸o dôc vμ ®μo t¹o c¸n bé Toμ ¸n, tuyªn truyÒn vμ gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n. Toμ ¸n nh©n d©n thμnh phè thuéc tØnh, thÞ x·, huyÖn hoÆc ®¬n vÞ hμnh chÝnh t−¬ng ®−¬ng cã nhiÖm vô x©y dùng tæ chøc T− ph¸p vμ h−íng dÉn c«ng t¸c hoμ gi¶i ë c¸c thÞ trÊn vμ x·, tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n. Ch¸nh ¸n Toμ ¸n nh©n d©n thμnh phè thuéc tØnh, thÞ x·, huyÖn hoÆc ®¬n vÞ hμnh chÝnh t−¬ng ®−¬ng cã nhiÖm vô: chØ ®¹o c«ng t¸c x©y dùng tæ chøc T− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng vμ c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n. Thùc hiÖn chøc 24 n¨ng do luËt ®Þnh, ngμy 26-02-1964, Toμ ¸n nh©n d©n Tèi cao ban hμnh Th«ng t− sè 02-TC vÒ viÖc x©y dùng Tæ hoμ gi¶i vμ kiÖn toμn tæ chøc T− ph¸p x·, khu phè. Th«ng t− nμy chØ râ nhiÖm vô cña Uû ban Hμnh chÝnh x· vÒ c«ng t¸c t− ph¸p nh− sau: - Hoμ gi¶i nh÷ng viÖc ly h«n vμ tranh chÊp vÒ d©n sù mμ hai bªn yªu cÇu uû viªn T− ph¸p x· hay khu phè gióp ®ì, tæ chøc c¸c tæ hoμ gi¶i vμ h−íng dÉn c«ng t¸c cña Tæ hoμ gi¶i; - Tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n; - Thi hμnh nh÷ng mÖnh lÖnh cña Toμ ¸n vÒ tèng ®¹t giÊy gäi vμ thi hμnh ¸n; + VÒ tæ chøc, Uû ban Hμnh chÝnh (UBHC) x· vμ Ban Hμnh chÝnh khu phè (BHC KP) cÇn ph©n c«ng Phã Chñ tÞch hoÆc uû viªn th−êng trùc phô tr¸ch c«ng t¸c T− ph¸p; + Trong quan hÖ gi÷a uû viªn T− ph¸p x· vμ khu phè víi c¸c Tæ hoμ gi¶i, c¸c uû viªn T− ph¸p cÇn chó ý nh÷ng c«ng t¸c sau ®©y: * CÇn tæ chøc héi nghÞ båi d−ìng cho c¸c Tæ hoμ gi¶i vÒ chñ tr−¬ng vμ ph−¬ng ph¸p hoμ gi¶i; * Th−êng xuyªn liªn hÖ víi c¸c Tæ hoμ gi¶i ®Ó n¾m t×nh h×nh vμ h−íng dÉn c«ng t¸c. C¸c uû viªn kh¸c cña Uû ban Hμnh chÝnh x·, khu phè phô tr¸ch c¸c th«n, c¸c ®−êng phè còng cÇn chó ý theo dâi h−íng dÉn c«ng t¸c cña c¸c Tæ hoμ gi¶i ë th«n vμ ®−êng phè; * Uû viªn T− ph¸p ph¶i tranh thñ dù sinh ho¹t 25 hμng th¸ng víi mét sè Tæ hoμ gi¶i ®Ó n¾m t×nh h×nh vμ h−íng dÉn c¸c Tæ hoμ gi¶i ho¹t ®éng; * Uû viªn T− ph¸p cÇn b¸o c¸o th−êng xuyªn víi cÊp uû, víi Uû ban Hμnh chÝnh x· hoÆc BHC KP ®Ó gióp cÊp uû, Uû ban Hμnh chÝnh x· vμ BHC KP l·nh ®¹o c«ng t¸c cña Tæ hoμ gi¶i; khen th−ëng tuyªn d−¬ng kÞp thêi nh÷ng Tæ hoμ gi¶i hoÆc tæ viªn Tæ hoμ gi¶i ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tÝch trong c«ng t¸c hoμ gi¶i. Trong quan hÖ gi÷a Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· víi uû viªn T− ph¸p x· vμ khu phè th×: - Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· cã nhiÖm vô h−íng dÉn c«ng t¸c cho uû viªn T− ph¸p x· vμ khu phè; trong ®ã cÇn chó ý ®Æc biÖt ®Õn c«ng t¸c x©y dùng tæ hoμ gi¶i ë c¬ së v.v.; - Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· cã nhiÖm vô huÊn luyÖn cho uû viªn T− ph¸p x·, khu phè vÒ nh÷ng c«ng viÖc thuéc nhiÖm vô T− ph¸p cña Uû ban Hμnh chÝnh x· vμ khu phè, gióp ®ì c¸c uû viªn T− ph¸p huÊn luyÖn cho tæ viªn Tæ hoμ gi¶i; - §èi víi nh÷ng viÖc mμ Tæ hoμ gi¶i hoμ gi¶i kh«ng thμnh, hai bªn yªu cÇu uû viªn T− ph¸p x· hoÆc T− ph¸p khu phè gióp ®ì gi¶i quyÕt, th× uû viªn T− ph¸p x· hoÆc khu phè cã thÓ hoμ gi¶i mét lÇn n÷a, hay göi ngay ®¬n kiÖn lªn Toμ ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· cã kÌm theo ý kiÕn cña Uû ban Hμnh chÝnh x· hoÆc BHC KP. Khi nh©n d©n trùc tiÕp ®−a ®¬n lªn Toμ ¸n mμ xÐt thÊy cßn cã kh¶ n¨ng hoμ gi¶i ®−îc ë x· hay khu phè nÕu ®−¬ng sù ®ång ý, th× Toμ ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· cã 26 thÓ göi ®¬n cho Uû ban Hμnh chÝnh x· hoÆc Ban Hμnh chÝnh khu phè ®Ó uû viªn T− ph¸p x·, khu phè hoÆc Tæ hoμ gi¶i hoμ gi¶i; - Toμ ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· cÇn cã kÕ ho¹ch thi ®ua gi÷a c¸c x·, khu phè ®Ó thóc ®Èy phong trμo x©y dùng vμ ph¸t triÓn Tæ hoμ gi¶i, gióp cho c¸c uû viªn T− ph¸p x·, khu phè s¬ kÕt, tæng kÕt c«ng t¸c x©y dùng vμ ho¹t ®éng cña Tæ hoμ gi¶i ®Ó rót kinh nghiÖm phæ biÕn chung; - Hμng th¸ng, uû viªn T− ph¸p x·, khu phè ph¶i b¸o c¸o cho Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· t×nh h×nh viÖc xÝch mÝch, tranh chÊp trong nh©n d©n, c«ng t¸c t− ph¸p ë x· vμ khu phè, c«ng t¸c cña Tæ hoμ gi¶i v.v.. Ba th¸ng mét lÇn, Tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, thÞ x· häp víi uû viªn T− ph¸p x·, khu phè ®Ó rót kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c. Trong Th«ng t− sè 02-TC kh¼ng ®Þnh, viÖc x©y dùng vμ cñng cè c¸c tæ hoμ gi¶i lμ kh©u chñ yÕu trong viÖc kiÖn toμn tæ chøc t− ph¸p ë x·, khu phè. C¸c Tßa ¸n nh©n d©n ph¶i theo dâi, ®«n ®èc, kiÓm tra viÖc x©y dùng c¸c Tæ hoμ gi¶i. 3. Giai ®o¹n tõ n¨m 1981 ®Õn n¨m 1993 Sau khi miÒn Nam hoμn toμn gi¶i phãng, ®Êt n−íc hoμn toμn thèng nhÊt, c¸ch m¹ng n−íc ta chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi, c¶ n−íc ®i lªn x©y dùng chñ nghÜa x· héi; kÕ thõa vμ ph¸t triÓn HiÕn ph¸p n¨m 1946 vμ HiÕn ph¸p n¨m 1959, HiÕn ph¸p n¨m 1980 ®· quy ®Þnh chÕ ®é chÝnh 27 trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vμ x· héi, quyÒn vμ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n, c¬ cÊu tæ chøc vμ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhμ n−íc. MÆt kh¸c, do yªu cÇu cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng míi, Bé T− ph¸p ®−îc lËp l¹i theo NghÞ ®Þnh sè 143/H§BT ngμy 22-11-1981 cña Héi ®ång Bé tr−ëng quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ tæ chøc Bé T− ph¸p. Theo NghÞ ®Þnh nμy, Bé T− ph¸p lμ c¬ quan cña Héi ®ång Bé tr−ëng, cã chøc n¨ng gióp Héi ®ång Bé tr−ëng thùc hiÖn qu¶n lý thèng nhÊt c¸c c«ng viÖc vÒ t− ph¸p trong c¶ n−íc bao gåm c«ng t¸c dù th¶o ph¸p luËt, qu¶n lý vÒ mÆt tæ chøc c¸c Toμ ¸n ®Þa ph−¬ng vμ c¸c c«ng t¸c t− ph¸p kh¸c; tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa trong c¸n bé vμ nh©n d©n; gãp phÇn b¶o ®¶m thi hμnh HiÕn ph¸p vμ ph¸p luËt; t¨ng c−êng chuyªn chÝnh v« s¶n, thùc hiÖn quyÒn lμm chñ tËp thÓ x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n (§iÒu 1 NghÞ ®Þnh sè 143/H§BT ngμy 22-11-1981). Trong hÖ thèng t− ph¸p, ë c¬ së (x·, ph−êng, thÞ trÊn) cã Ban T− ph¸p. VÒ tæ chøc cña Ban T− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn (sau ®©y gäi t¾t lμ Ban T− ph¸p x·), theo Th«ng t− sè 08/TT ngμy 06-01-1982 vμ C«ng v¨n sè 527/QLTA ngμy 28-08-1984 cña Bé T− ph¸p th× tæ chøc Ban T− ph¸p x· gåm cã: Tr−ëng ban, mét Phã tr−ëng ban vμ mét sè uû viªn. Tr−ëng Ban T− ph¸p x· cÇn chän ng−êi trong th−êng trùc Uû ban nh©n d©n x· kiªm chøc, Phã tr−ëng Ban T− ph¸p x· ph¶i lμ c¸n bé chuyªn tr¸ch th−êng trùc lμm c«ng t¸c t− ph¸p. C¸c uû 28 viªn kh¸c nªn chän trong c¸c ngμnh, ®oμn thÓ quÇn chóng ë ®Þa ph−¬ng. C¸n bé T− ph¸p x· cÇn cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, nhiÖt t×nh c«ng t¸c, cã kh¶ n¨ng vËn ®éng quÇn chóng, am hiÓu chuyªn m«n vÒ T− ph¸p c¬ së. Theo Th«ng t− sè 08/TT ngμy 06-01-1982 vμ C«ng v¨n sè 527/QLTA ngμy 28-08-1984 cña Bé T− ph¸p th× Ban T− ph¸p x· cã c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô sau: - Tæ chøc c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt; - Gióp Uû ban nh©n d©n so¹n th¶o v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt vμ c¸c v¨n b¶n kh¸c theo ®óng ph¸p luËt vμ thÈm quyÒn; - Gióp Uû ban nh©n d©n x©y dùng, cñng cè tæ chøc vμ h−íng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c tæ hoμ gi¶i trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng; - Thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch; - Tham gia vμo viÖc thi hμnh ¸n t¹i c¬ së. 4. Giai ®o¹n tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2005 Sau NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toμn quèc lÇn thø VI (1986), ®Êt n−íc ta chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, tõ tËp trung quan liªu sang x©y dùng vμ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vμ Nhμ n−íc, ngμnh T− ph¸p võa tiÕp tôc triÓn khai ho¹t ®éng võa x©y dùng, kiÖn toμn tæ chøc vμ tù kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong x· héi vμ trong bé m¸y Nhμ n−íc. 29 Trªn c¬ së quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 38/CP ngμy 04-06-1993 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé T− ph¸p, Bé T− ph¸p ®· phèi hîp víi Ban Tæ chøc - C¸n bé ChÝnh phñ1 ban hμnh Th«ng t− liªn Bé sè 12/TTLB ngμy 26-07-1993 h−íng dÉn vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ tæ chøc c¬ quan T− ph¸p ®Þa ph−¬ng. Theo ®ã, Ban T− ph¸p x·, ph−êng, thÞ trÊn cã nhiÖm vô, quyÒn h¹n sau ®©y: - Gióp Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn thùc hiÖn qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c¸c c«ng viÖc t− ph¸p; - Gióp Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn so¹n th¶o, ban hμnh c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ ®Ó thi hμnh c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Uû ban nh©n d©n huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè thuéc tØnh; - Thùc hiÖn viÖc phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt trong nh©n d©n; - Thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch, qu¶n lý lý lÞch t− ph¸p vμ thèng kª t− ph¸p; - H−íng dÉn, qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c Tæ hoμ gi¶i; - Tæ chøc phèi hîp viÖc thi hμnh ¸n ë ®Þa ph−¬ng theo sù chØ ®¹o cña §éi thi hμnh ¸n. Sau NghÞ ®Þnh sè 38/CP ngμy 4-6-1993 cña ChÝnh phñ vμ Th«ng t− liªn Bé sè 12/TTLB, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Ban T− ph¸p cÊp x· ®· ®−îc bæ sung rÊt nhiÒu. Cô thÓ c¸c nhiÖm vô ®−îc bæ sung nh−: __________ 1. Nay lμ Bé Néi vô (BT). 30 - ChØ ®¹o Tæ hoμ gi¶i thùc hiÖn rμ so¸t, thèng kª nhu cÇu gióp ®ì ph¸p luËt, c¸c v−íng m¾c cña ®èi t−îng ®−îc trî gióp ph¸p lý (theo tinh thÇn ®iÓm 2 Môc C PhÇn I Th«ng t− sè 07/1998/TT BTP ngμy 05-12-1998 cña Bé tr−ëng Bé T− ph¸p h−íng dÉn vÒ c«ng t¸c qu¶n lý vμ thùc hiÖn trî gióp ph¸p lý); - Gióp Uû ban nh©n d©n cïng cÊp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ quèc tÞch (NghÞ ®Þnh sè 104/1998/N§-CP ngμy 31-12-1998 quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh LuËt quèc tÞch ViÖt Nam); - Gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· chØ ®¹o, hç trî c¸c lμng, b¶n, th«n, Êp, côm d©n c− x©y dùng h−¬ng −íc, quy −íc cã néi dung phong phó, thiÕt thùc, phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hμnh vμ chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc; kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn h−¬ng −íc, quy −íc trªn ®Þa bμn (theo tinh thÇn ®iÓm 6 ChØ thÞ sè 24/1998/CT-TTg ngμy 19-6-1998 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc x©y dùng h−¬ng −íc, quy −íc cña lμng, b¶n, th«n, Êp, côm d©n c−); - Qu¶n lý Tñ s¸ch ph¸p luËt cña x·, ph−êng, thÞ trÊn; hμng ngμy tæ chøc phôc vô cho c¸n bé, nh©n d©n t×m hiÓu ph¸p luËt (c¸c QuyÕt ®Þnh sè 69/1998/Q§-TTg ngμy 31-3-1998 vμ QuyÕt ®Þnh sè 1067/Q§-TTg ngμy 25-11-1998 vÒ viÖc x©y dùng vμ qu¶n lý Tñ s¸ch ph¸p luËt ë x·, ph−êng, thÞ trÊn); - Gióp Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn thùc hiÖn ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m ®èi víi quyÒn 31 sö dông ®Êt, bÊt ®éng s¶n g¾n liÒn víi ®Êt trong tr−êng hîp bªn b¶o ®¶m lμ hé gia ®×nh, c¸ nh©n (theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh sè 08/2000/N§-CP ngμy 10-3-2000 vÒ ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m); - Gióp Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn thùc hiÖn mét sè hμnh vi chøng thùc theo thÈm quyÒn (NghÞ ®Þnh sè 75/2000/N§-CP ngμy 08-12- 2000 vÒ c«ng chøng vμ chøng thùc). 5. Giai ®o¹n tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2008 Sau khi cã NghÞ ®Þnh sè 62/2003/N§-CP ngμy 06-06-2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé T− ph¸p, trªn c¬ së kÕ thõa vμ tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh c¸c nhiÖm vô ®· ®−îc giao cho T− ph¸p c¬ së, ngμy 05-05-2005 liªn Bé T− ph¸p - Néi vô ®· ban hμnh Th«ng t− liªn tÞch sè 04/2005/TTLT-BTP BNV h−íng dÉn vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c c¬ quan chuyªn m«n gióp Uû ban nh©n d©n qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng. Theo ®ã, ë cÊp x·, ng−êi gi÷ chøc danh c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· lμm c«ng t¸c chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp x·, cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng. Tiªu chuÈn, chÕ ®é, chÝnh s¸ch cña c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· ®−îc thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh sè 114/2003/N§-CP ngμy 10-10-2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ c¸n bé, c«ng chøc x·, 32 ph−êng, thÞ trÊn, NghÞ ®Þnh sè 121/2003/N§-CP ngμy 21-10-2003 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc ë x·, ph−êng, thÞ trÊn vμ QuyÕt ®Þnh sè 04/2004/Q§-BNV ngμy 16- 01-2004 cña Bé tr−ëng Bé Néi vô vÒ viÖc ban hμnh quy ®Þnh tiªu chuÈn cô thÓ ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc x·, ph−êng, thÞ trÊn. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n sau ®©y: - Tr×nh Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh c¸c v¨n b¶n vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng; tæ chøc lÊy ý kiÕn nh©n d©n vÒ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh theo h−íng dÉn cña Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ sù chØ ®¹o cña Uû ban nh©n d©n cÊp x·; - Gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· tù kiÓm tra c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ do Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh; - X©y dùng kÕ ho¹ch phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt trªn ®Þa bμn tr×nh Uû ban nh©n d©n cÊp x· vμ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch sau khi ®−îc phª duyÖt; - Gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· chØ ®¹o, h−íng dÉn viÖc x©y dùng quy −íc, h−¬ng −íc th«n, lμng, Êp, b¶n, côm d©n c− phï hîp víi quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hμnh vμ chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc; - H−íng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c Tæ hßa gi¶i; båi d−ìng, cung cÊp tμi liÖu nghiÖp vô cho tæ viªn Tæ hßa gi¶i ë ®Þa ph−¬ng theo sù h−íng dÉn cña c¬ 33 quan T− ph¸p cÊp trªn; tr×nh Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp x· xem xÐt, quyÕt ®Þnh viÖc miÔn nhiÖm tæ viªn Tæ hßa gi¶i; - Thùc hiÖn viÖc trî gióp ph¸p lý cho ng−êi nghÌo vμ ®èi t−îng chÝnh s¸ch theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - Trùc tiÕp qu¶n lý viÖc khai th¸c, sö dông Tñ s¸ch ph¸p luËt ë x·, ph−êng, thÞ trÊn; tæ chøc viÖc phèi hîp khai th¸c, sö dông, trao ®æi gi÷a Tñ s¸ch ph¸p luËt ë x·, ph−êng, thÞ trÊn víi c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kh¸c; - Gióp Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn viÖc ®«n ®èc thi hμnh ¸n theo h−íng dÉn cña c¬ quan thi hμnh ¸n cÊp huyÖn vμ thùc hiÖn c«ng t¸c hμnh chÝnh - tμi chÝnh trong viÖc ®«n ®èc thi hμnh ¸n; - Thùc hiÖn ®¨ng ký vμ qu¶n lý hé tÞch ë ®Þa ph−¬ng; thùc hiÖn mét sè viÖc vÒ quèc tÞch thuéc thÈm quyÒn theo quy ®Þnh ph¸p luËt; - Gióp Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn chøng thùc ch÷ ký cña c«ng d©n ViÖt Nam trong c¸c giÊy tê phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù ë trong n−íc; chøng thùc di chóc, v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n vμ c¸c viÖc kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - B¸o c¸o ®Þnh kú vμ ®ét xuÊt vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô trong c¸c lÜnh vùc c«ng t¸c ®−îc giao víi Uû ban nh©n d©n cÊp x· vμ Phßng T− ph¸p; - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c do Uû ban nh©n d©n cÊp x· giao. 34 §Ó phèi hîp tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®−îc giao, Uû ban nh©n d©n cÊp x· thμnh lËp Ban T− ph¸p gåm cã Tr−ëng ban do Chñ tÞch hoÆc mét Phã Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp x· ®¶m nhiÖm, c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch vμ c¸c thμnh viªn kiªm nhiÖm kh¸c do Uû ban nh©n d©n cÊp x· quyÕt ®Þnh. MÆt kh¸c, vÒ c¸c lÜnh vùc cô thÓ, c¸n bé T− ph¸p cÊp x· cßn ®−îc giao thªm mét sè nhiÖm vô cô thÓ nh−: - Gióp Chñ tÞch hoÆc Phã Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn chøng thùc: (1) B¶n sao tõ b¶n chÝnh c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt; (2) Chøng thùc ch÷ ký trong c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt (kho¶n 2 §iÒu 5 NghÞ ®Þnh sè 79/2007/N§-CP ngμy 18-05-2007 cña ChÝnh phñ vÒ cÊp b¶n sao tõ sæ gèc, chøng thùc b¶n sao tõ b¶n chÝnh, chøng thùc ch÷ ký); - TiÕp nhËn vμ kiÓm tra hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n vÒ bÊt ®éng s¶n tr×nh Chñ tÞch hoÆc Phã Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn thùc hiÖn ký chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n vÒ bÊt ®éng s¶n theo thÈm quyÒn (Th«ng t− liªn tÞch sè 04/2006/TTLT/BTP BTNMT ngμy 13-06-2006 cña Bé T− ph¸p, Bé Tμi nguyªn vμ M«i tr−êng h−íng dÉn viÖc c«ng chøng, chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n thùc hiÖn quyÒn cña ng−êi sö dông ®Êt). HiÖn nay, theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV ngμy 28-04-2009 35 h−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Së T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, Phßng T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c«ng t¸c t− ph¸p cña Uû ban nh©n d©n cÊp x· (sau ®©y gäi t¾t lμ Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV) th× c¸c nhiÖm vô ®−îc giao cña c«ng t¸c t− ph¸p c¬ së tiÕp tôc ®−îc kh¼ng ®Þnh vμ ngμy mét nÆng nÒ. Ch−¬ng III Tæ CHøC THùC HIÖN NHIÖM Vô C¤NG T¸C T¦ PH¸P CÊP X· Theo quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vμ Uû ban nh©n d©n n¨m 2003, Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng trªn c¸c lÜnh vùc ban hμnh v¨n b¶n, tù kiÓm tra v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, thi hμnh ¸n d©n sù, chøng thùc, qu¶n lý vμ ®¨ng ký hé tÞch, trî gióp ph¸p lý, h−íng dÉn ho¹t ®éng cña Tæ hoμ gi¶i v.v.. §Ó tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c t− ph¸p ë cÊp x·, Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch lμ chøc danh chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp x·, tham m−u gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p trªn ®Þa bμn. 36 ViÖc tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c t− ph¸p ë cÊp x· ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vμ Uû ban nh©n d©n n¨m 2003, NghÞ ®Þnh sè 114/2003/N§-CP ngμy 10-10- 2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ c¸n bé, c«ng chøc x·, ph−êng, thÞ trÊn, NghÞ ®Þnh sè 121/2003/N§-CP ngμy 21-10-2003 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc ë x·, ph−êng, thÞ trÊn vμ QuyÕt ®Þnh sè 04/2004/Q§-BNV ngμy 16-01-2004 cña Bé tr−ëng Bé Néi vô vÒ viÖc ban hμnh tiªu chuÈn cô thÓ ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc x·, ph−êng, thÞ trÊn. Cô thÓ nh− sau: 1. VÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 7 Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP-BNV nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña T− ph¸p cÊp x· cô thÓ nh− sau: Uû ban nh©n d©n cÊp x· thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc vÒ c«ng t¸c t− ph¸p trªn ®Þa bμn, cã c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n sau: 1. Ban hμnh vμ tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, quyÕt ®Þnh, chØ thÞ vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë cÊp x·; theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn sau khi ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh hoÆc phª duyÖt; 2. Tæ chøc lÊy ý kiÕn nh©n d©n vÒ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh theo h−íng dÉn cña Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn; 3. Tæ chøc thùc hiÖn viÖc tù kiÓm tra c¸c quyÕt 37 ®Þnh, chØ thÞ do Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh; rμ so¸t v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh; chØ ®¹o, h−íng dÉn viÖc x©y dùng quy −íc, h−¬ng −íc th«n, tæ d©n phè phï hîp víi quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hμnh; 4. Theo dâi, b¸o c¸o t×nh h×nh thi hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, ph¸t hiÖn, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n v−íng m¾c trong thi hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ë cÊp x· víi Phßng T− ph¸p cÊp huyÖn; 5. Tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt; qu¶n lý, khai th¸c, sö dông Tñ s¸ch ph¸p luËt ë cÊp x·; 6. Tæ chøc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tæ chøc vμ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, båi d−ìng, cung cÊp tμi liÖu nghiÖp vô cho tæ viªn Tæ hoμ gi¶i trªn ®Þa bμn theo sù h−íng dÉn cña c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn; 7. Thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký, ®¨ng ký l¹i viÖc sinh, tö, kÕt h«n, nhËn nu«i con nu«i; thay ®æi, c¶i chÝnh hé tÞch cho ng−êi d−íi 14 tuæi vμ bæ sung hé tÞch cho mäi tr−êng hîp kh«ng ph©n biÖt ®é tuæi; ®¨ng ký khai sinh, khai tö qu¸ h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; qu¶n lý, sö dông c¸c lo¹i sæ hé tÞch, biÓu mÉu hé tÞch theo quy ®Þnh cña Bé T− ph¸p; l−u tr÷ sæ hé tÞch, giÊy tê hé tÞch; cÊp b¶n sao giÊy tê hé tÞch tõ sæ hé tÞch; 8. Thùc hiÖn mét sè viÖc vÒ quèc tÞch thuéc thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; 38 9. Thùc hiÖn cÊp b¶n sao tõ sæ gèc, chøng thùc b¶n sao tõ b¶n chÝnh c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt; chøng thùc ch÷ ký trong c¸c giÊy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng ViÖt; chøng thùc c¸c viÖc kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; 10. Phèi hîp víi c¬ quan Thi hμnh ¸n d©n sù trong thi hμnh ¸n d©n sù trªn ®Þa bμn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; 11. B¸o c¸o ®Þnh kú vμ ®ét xuÊt vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý c«ng t¸c t− ph¸p ®−îc giao víi Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ Phßng T− ph¸p; 12. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c do Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn giao. 2. VÒ sè l−îng c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· vμ tæ chøc cña Ban T− ph¸p 1. ë cÊp x· cã c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch tham m−u gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x· tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n t¹i §iÒu 7 cña Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT/BTP-BNV. 2. §èi víi nh÷ng x·, ph−êng, thÞ trÊn cã khèi l−îng c«ng viÖc lín, c¨n cø vμo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph−¬ng, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh cã tr¸ch nhiÖm bè trÝ ®ñ c¸n bé T− ph¸p - Hé tÞch ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô ®−îc giao. §ång thêi, Uû ban nh©n d©n cÊp x· cÇn tiÕp tôc cñng cè, kiÖn toμn vÒ tæ chøc, c¸n bé cña Ban T− ph¸p ®Ó phèi hîp tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®−îc giao. Ban T− ph¸p, ngoμi 39 c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch, th× tuú theo yªu cÇu c«ng viÖc thùc tÕ vμ kh¶ n¨ng kinh phÝ cña ®Þa ph−¬ng, cã c¸c thμnh viªn kiªm nhiÖm sau: Chñ tÞch hoÆc Phã Chñ tÞch lμm Tr−ëng ban T− ph¸p; ®¹i diÖn MÆt trËn Tæ quèc, Héi Cùu chiÕn binh, Héi Phô n÷ vμ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi kh¸c ë ®Þa ph−¬ng. 3. VÒ tiªu chuÈn c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch VÒ tiªu chuÈn ®èi víi c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch cÊp x· ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ nh− sau: - VÒ tuæi ®êi: kh«ng qu¸ 35 tuæi khi tuyÓn dông lÇn ®Çu; - VÒ tr×nh ®é häc vÊn: + Tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng ®èi víi khu vùc ®ång b»ng vμ ®« thÞ; + Tèt nghiÖp trung häc c¬ së ®èi víi khu vùc miÒn nói, vïng s©u, vïng xa; - VÒ tr×nh ®é lý luËn chÝnh trÞ: sau khi ®−îc tuyÓn dông ph¶i ®−îc båi d−ìng lý luËn chÝnh trÞ t−¬ng ®−¬ng víi tr×nh ®é s¬ cÊp trë lªn; - VÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô: + §èi víi c¸c x·, ph−êng, thÞ trÊn ë khu vùc ®ång b»ng, ®« thÞ ph¶i cã tr×nh ®é tõ trung cÊp LuËt trë lªn vμ ph¶i qua líp båi d−ìng nghiÖp vô t− ph¸p cÊp x· sau khi ®−îc tuyÓn dông; ph¶i sö dông ®−îc tin häc v¨n phßng trong c«ng t¸c; + §èi víi c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch ®ang c«ng t¸c ë khu vùc miÒn nói hiÖn nay, tèi thiÓu 40 ®−îc båi d−ìng kiÕn thøc nghiÖp vô t− ph¸p cÊp x·; nÕu ®−îc tuyÓn dông lÇn ®Çu ph¶i cã tr×nh ®é Trung cÊp LuËt trë lªn; ph¶i qua båi d−ìng qu¶n lý hμnh chÝnh nhμ n−íc; + §èi víi c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch c«ng t¸c t¹i c¸c n¬i cã ®ång bμo d©n téc thiÓu sè sinh sèng ph¶i biÕt Ýt nhÊt tiÕng cña mét d©n téc thiÓu sè ë ®Þa ph−¬ng ®ã. 41 PHÇN THø HAI C¤NG T¸C T¦ PH¸P CÊP X· Ch−¬ng I C¤NG T¸C X¢Y DùNG, KIÓM TRA V¡N B¶N QUY PH¹M PH¸P LUËT 1. So¹n th¶o, ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 1.1. C¨n cø ph¸p lý a) Theo quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu 33, 34 vμ 45, 46 cña LuËt ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n n¨m 2004; b) NghÞ ®Þnh sè 91/2006/N§-CP ngμy 06-09- 2006 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hμnh mét sè ®iÒu cña LuËt ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n; c) Th«ng t− liªn tÞch sè 01/2009/TTLT-BTP BNV ngμy 28-04-2009 h−íng dÉn chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña Së T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, Phßng T− ph¸p thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ c«ng 42 t¸c t− ph¸p cña Uû ban nh©n d©n cÊp x· vμ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hμnh kh¸c th×, chuyªn viªn T− ph¸p - Hé tÞch cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n cÊp x·: - Dù th¶o quyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Uû ban nh©n d©n cÊp x· vÒ c«ng t¸c t− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng vμ c¸c dù th¶o v¨n b¶n kh¸c khi ®−îc Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n ph©n c«ng vμ chØ ®¹o viÖc so¹n th¶o; - Cã tr¸ch nhiÖm ph¸t biÓu ý kiÕn ®èi víi dù th¶o nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh, chØ thÞ kh¸c cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n cïng cÊp vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: + Sù cÇn thiÕt ban hμnh v¨n b¶n; + §èi t−îng, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña v¨n b¶n; + TÝnh hîp hiÕn, hîp ph¸p vμ tÝnh thèng nhÊt cña dù th¶o víi hÖ thèng ph¸p luËt; + Ng«n ng÷, kü thuËt so¹n th¶o v¨n b¶n. - Tæ chøc lÊy ý kiÕn nh©n d©n vÒ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh theo h−íng dÉn cña Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn vμ sù chØ ®¹o cña Uû ban nh©n d©n cÊp x·. 1.2. C¸c nguyªn t¾c cÇn ph¶i b¶o ®¶m khi gióp Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n x©y dùng, ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt a) B¶o ®¶m tÝnh hîp hiÕn, hîp ph¸p, tÝnh thèng nhÊt cña v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n trong hÖ thèng ph¸p luËt: 43 TÝnh hîp hiÕn. TÝnh hîp hiÕn ë ®©y ®−îc hiÓu lμ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n ban hμnh ph¶i phï hîp víi tinh thÇn, nguyªn t¾c vμ c¸c quy ®Þnh cô thÓ cña HiÕn ph¸p. TÝnh hîp ph¸p. V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n ph¶i ®−îc ban hμnh theo ®óng thÈm quyÒn, ®óng h×nh thøc, tu©n thñ thñ tôc, tr×nh tù do ph¸p luËt quy ®Þnh; néi dung kh«ng ®−îc tr¸i víi v¨n b¶n cña c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn. NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh ph¶i phï hîp víi nghÞ quyÕt, luËt cña Quèc héi; nghÞ quyÕt, ph¸p lÖnh cña Uû ban th−êng vô Quèc héi; nghÞ ®Þnh, nghÞ quyÕt1 cña ChÝnh phñ; quyÕt ®Þnh, chØ thÞ2 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ; th«ng t−, quyÕt ®Þnh cña Bé tr−ëng3, ngμnh qu¶n lý ngμnh, lÜnh vùc. QuyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh ph¶i phï hîp víi c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kÓ trªn vμ nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh. NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· ph¶i phï hîp víi c¸c v¨n b¶n nªu trªn, nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh, cÊp huyÖn; quyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, cÊp huyÖn. __________ 1, 2, 3. Theo §iÒu 2 LuËt ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt n¨m 2008 tõ ngμy 01-01-2009, c¸c lo¹i v¨n b¶n nμy kh«ng n»m trong hÖ thèng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt (BT). 44 TÝnh thèng nhÊt. TÝnh thèng nhÊt ë ®©y ®−îc hiÓu lμ: NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n ®−îc ban hμnh míi kh«ng ®−îc m©u thuÉn víi c¸c quy ®Þnh cña nghÞ quyÕt hiÖn hμnh vÒ cïng vÊn ®Ò. Tr−êng hîp cã quy ®Þnh kh¸c, c¬ quan so¹n th¶o ph¶i kiÕn nghÞ víi c¬ quan, c¸ nh©n cã thÈm quyÒn vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung, hñy bá hoÆc b·i bá c¸c quy ®Þnh tr¸i víi c¸c quy ®Þnh trong v¨n b¶n míi. QuyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Uû ban nh©n d©n míi ban hμnh kh«ng ®−îc m©u thuÉn víi c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ hiÖn hμnh vÒ cïng vÊn ®Ò. Tr−êng hîp cã quy ®Þnh kh¸c, c¬ quan so¹n th¶o ph¶i kiÕn nghÞ víi c¬ quan, ng−êi cã thÈm quyÒn viÖc söa ®æi, bæ sung, b·i bá hoÆc hñy bá c¸c quy ®Þnh tr¸i víi c¸c quy ®Þnh trong v¨n b¶n míi. NÕu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt tr¸i víi v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn sÏ xö lý theo c¸c c¸ch sau ®©y: - §×nh chØ viÖc thi hμnh; - B·i bá hoÆc hñy bá; - Söa ®æi hoÆc bæ sung. b) B¶o ®¶m sù tham gia gãp ý kiÕn vÒ dù th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n: §Ó b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ, c«ng khai, dù th¶o v¨n b¶n ph¶i ®−îc lÊy ý kiÕn c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n. ViÖc lÊy ý kiÕn nh©n d©n cã thÓ th«ng qua c¸c h×nh thøc cô thÓ sau: - LÊy ý kiÕn nh©n d©n ®Þa ph−¬ng hay c¸c ®èi 45 t−îng trùc tiÕp chÞu sù t¸c ®éng cña dù th¶o v¨n b¶n. VÝ dô: (i) V¨n b¶n cã néi dung quy ®Þnh vÒ møc ®ãng gãp, huy ®éng vèn cña d©n c− ®Þa ph−¬ng; hoÆc (ii) néi dung cña v¨n b¶n cã ¶nh h−ëng quan träng tíi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng; hoÆc (iii) viÖc ban hμnh v¨n b¶n cã ¶nh h−ëng lín ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t cña mét nhãm ®èi t−îng thuéc ®Þa bμn ®Þa ph−¬ng nh− cã néi dung liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý ®Êt ®ai, quy ho¹ch, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng quan träng thuéc ®Þa bμn v.v.; - LÊy ý kiÕn cña c¸c c¬ quan, tæ chøc kh¸c vμ c¸ nh©n, c«ng d©n trªn ®Þa bμn th«ng qua viÖc c«ng bè c«ng khai c¸c dù th¶o, tæ chøc héi th¶o, héi nghÞ, hoÆc ®äc trªn hÖ thèng loa truyÒn thanh cña x·, ph−êng, thÞ trÊn v.v.; - LÊy ý kiÕn c¸c c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n, lÊy ý kiÕn c¸c Ban cña Héi ®ång nh©n d©n ®èi víi c¸c v¨n b¶n do Uû ban nh©n d©n, Héi ®ång nh©n d©n ban hμnh. ViÖc lÊy ý kiÕn th«ng th−êng ®−îc thùc hiÖn b»ng h×nh thøc c«ng v¨n (göi c«ng v¨n ®Ò nghÞ ®ãng gãp ý kiÕn vμo dù th¶o v¨n b¶n). c) TiÕp thu ý kiÕn: C¸c ý kiÕn ph¶i ®−îc c¬ quan so¹n th¶o nghiªn cøu tiÕp thu ý kiÕn ®Ó chØnh lý dù th¶o v¨n b¶n. C¸c ý kiÕn gãp ý ph¶i ®−îc ®−a vμo hå s¬ ®Ó c¬ quan cã thÈm quyÒn tham kh¶o, xem xÐt (nh− c¬ quan thÈm ®Þnh, c¬ quan thÈm tra, Uû ban nh©n d©n, Héi ®ång nh©n d©n). 46 1.3. NghiÖp vô so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô nμy, c«ng chøc T− ph¸p - Hé tÞch ph¶i chñ ®éng thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc sau: - X©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hμng n¨m, s¸u th¸ng hoÆc quý vÒ c«ng t¸c t− ph¸p b¸o c¸o Uû ban nh©n d©n vμ c¬ quan T− ph¸p cÊp trªn ®Ó xin ý kiÕn. Trong kÕ ho¹ch nªu râ môc tiªu ph¶i ®¹t, c¸c viÖc cÇn lμm, thêi gian triÓn khai vμ dù kiÕn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña c¸c ho¹t ®éng ®ã. KÕ ho¹ch ho¹t ®éng ph¶i b¸m s¸t vμo kÕ ho¹ch x©y dùng vμ ban hμnh v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc cÊp trªn, ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh lé tr×nh triÓn khai c¸c c«ng viÖc cô thÓ. - Tæ chøc triÓn khai c¸c c«ng viÖc vÒ t− ph¸p theo kÕ ho¹ch ®· ®−îc duyÖt. Khi triÓn khai cÇn huy ®éng sù tham gia cña c¸c thμnh viªn Ban T− ph¸p vμ sù tham gia cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao nhÊt. Uû ban nh©n d©n cÊp x· lμ c¬ quan hμnh chÝnh Nhμ n−íc ë c¬ së, lμ cÊp trùc tiÕp tæ chøc thi hμnh, chÊp hμnh HiÕn ph¸p vμ ph¸p luËt, c¸c nghÞ quyÕt, nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh vμ th«ng t− cña c¬ quan quyÒn lùc nhμ n−íc vμ c¬ quan hμnh chÝnh nhμ n−íc cÊp trªn; trùc tiÕp thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhμ n−íc ®èi víi mäi ho¹t ®éng ë c¬ së theo thÈm quyÒn. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ 47 n−íc ®èi víi mäi ho¹t ®éng ë c¬ së, Uû ban nh©n d©n cÊp x· cã thÈm quyÒn ban hμnh c¸c quyÕt ®Þnh vμ chØ thÞ; c¸c néi quy, quy −íc vÒ b¶o vÖ an ninh trËt tù; vÒ vÖ sinh vμ b¶o vÖ c«ng tr×nh c«ng céng; quy ®Þnh vÒ bμi trõ mª tÝn dÞ ®oan, thùc hiÖn nÕp sèng v¨n ho¸ míi trong viÖc c−íi, viÖc tang; thÈm ®Þnh tr×nh Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn phª duyÖt h−¬ng −íc lμng, x· vμ tæ chøc thùc hiÖn trªn ®Þa bμn v.v.; C¸n bé T− ph¸p x· lμ chøc danh chuyªn m«n cña Uû ban nh©n d©n cïng cÊp cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n trong viÖc so¹n th¶o vμ ban hμnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vμ theo ®óng thÈm quyÒn. C¸c v¨n b¶n nãi trªn chØ giíi h¹n thùc hiÖn trong ph¹m vi x·, ph−êng, thÞ trÊn. Néi dung cña chóng ph¶i phï hîp víi HiÕn ph¸p, ph¸p luËt; phï hîp víi nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n vμ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn. - §Ó thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô nμy, c¸n bé T− ph¸p ph¶i n¾m v÷ng ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hμnh cña Nhμ n−íc vμ thÈm quyÒn cña Uû ban nh©n d©n cÊp x·; ®ång thêi, ph¶i hiÓu râ t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ë c¬ së; c¸n bé T− ph¸p x· ph¶i n¾m ®−îc kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n ®Ó tham m−u cho Uû ban nh©n d©n cÊp x· ban hμnh c¸c v¨n b¶n cã h×nh thøc vμ néi dung phï hîp víi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn vμ cã tÝnh kh¶ thi trong cuéc sèng. 48 Ngoμi ra, c¸n bé T− ph¸p cßn cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n trùc tiÕp tæ chøc lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n tham gia ®ãng gãp vμo c¸c dù th¶o v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhμ n−íc nh− c¸c bé luËt, c¸c luËt, c¸c ph¸p lÖnh kh¸c v.v. do c¸c c¬ quan nhμ n−íc cÊp trªn tr−ng cÇu, nh»m gióp cho viÖc x©y dùng ph¸p luËt cña Nhμ n−íc phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, b¶o ®¶m cho ph¸p luËt dÔ ®i vμo cuéc sèng. §ång thêi, viÖc lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cña nh©n d©n vμo c¸c dù th¶o v¨n b¶n ph¸p luËt còng lμ mét ho¹t ®éng nh»m phæ biÕn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt vμ n©ng cao ý thøc ph¸p luËt trong nh©n d©n. ViÖc tæ chøc lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n cÇn ®−îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc, hîp lý, phï hîp víi ®Æc thï cña tõng vïng, miÒn vμ quan hÖ ®Æc thï cña céng ®ång. Tr¸nh viÖc lμm h×nh thøc, qua loa. Ng−êi c¸n bé T− ph¸p x· cÇn sö dông, khai th¸c vμ vËn dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc, ph−¬ng ph¸p; kÕt hîp gi÷a viÖc lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n vÒ c¸c dù ¸n, dù th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt víi c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, t− vÊn ph¸p luËt, trî gióp ph¸p lý, hßa gi¶i c¬ së, gi¶i quyÕt tranh chÊp, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt trong tõng vô viÖc cô thÓ. §Æc biÖt, huy ®éng søc m¹nh vμ lîi thÕ s½n cã cña c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó n©ng cao ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt. 49 1.4. Kü thuËt so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt §Ó cã thÓ ban hμnh ®−îc mét v¨n b¶n ®iÒu chØnh s¸t hîp víi thùc tiÔn nhu cÇu qu¶n lý, ng−êi so¹n th¶o cÇn tiÕn hμnh c¸c ho¹t ®éng: rμ so¸t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan; ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc tiÔn ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng c¸c quan hÖ x· héi, thùc tr¹ng thi hμnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®· ®−îc ban hμnh; c©n nh¾c møc ®é, biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp mμ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt sÏ ®−a ra; x¸c ®Þnh râ ®èi t−îng cÇn ®−îc ®iÒu chØnh, dù kiÕn sÏ quy ®Þnh vÒ nh÷ng néi dung nμo trong v¨n b¶n; xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò nμy nh− thÕ nμo? §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña v¨n b¶n, nÕu ®−îc ban hμnh, sÏ t¸c ®éng thÕ nμo ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chung cña ®Þa ph−¬ng? a) VÒ lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n: VÊn ®Ò lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râ ngay tõ kh©u lËp kÕ ho¹ch, ®−îc xem xÐt, kh¼ng ®Þnh l¹i ë viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸p lý vμ khi b¾t tay vμo so¹n th¶o v¨n b¶n. ViÖc lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu vμ møc ®é quy ®Þnh cña tõng ®iÒu trong v¨n b¶n. Cô thÓ h¬n mét møc n÷a, tuú theo tÝnh chÊt, néi dung cña quan hÖ x· héi cÇn ®iÒu chØnh mμ v¨n b¶n cã thÓ ®−îc quy ®Þnh d−íi h×nh thøc nμo lμ phï hîp. VÒ h×nh thøc v¨n 50 b¶n cña Héi ®ång nh©n d©n, theo luËt ®Þnh lμ nghÞ quyÕt; cßn v¨n b¶n cña Uû ban nh©n d©n th× tuú theo tÝnh chÊt vμ néi dung cña quan hÖ x· héi cÇn ®iÒu chØnh mμ sö dông h×nh thøc quyÕt ®Þnh hay chØ thÞ. b) X¸c ®Þnh c¬ cÊu v¨n b¶n: Th«ng th−êng mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã ba bé phËn cÊu thμnh: phÇn më ®Çu, phÇn néi dung, phÇn kÕt thóc v¨n b¶n. PhÇn më ®Çu: CÇn cã Ýt nhÊt 4 néi dung: tªn v¨n b¶n; sè v¨n b¶n; môc ®Ých ban hμnh; c¨n cø ph¸p lý. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n chóng ta ch−a chó ý ®óng møc ®Õn viÖc thÓ hiÖn nhÊt qu¸n néi dung c¸c vÊn ®Ò trong phÇn më ®Çu. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ cÇn ph¶i m« h×nh ho¸ phÇn më ®Çu hîp lý, thèng nhÊt ®èi víi tõng lo¹i v¨n b¶n cô thÓ ®Ó tr¸nh tuú tiÖn trong khi so¹n th¶o. PhÇn néi dung: ®−a ra c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thÓ hiÖn d−íi h×nh thøc c¸c ch−¬ng, c¸c môc, ®iÒu, kho¶n. Tuú theo néi dung c¸c vÊn ®Ò ®−îc quy ®Þnh trong v¨n b¶n mμ c¸ch tr×nh bμy cã thÓ chia ra nhiÒu phÇn cô thÓ: - Lo¹i v¨n b¶n lín, nhiÒu ®iÒu kho¶n cã thÓ chia c¸c phÇn, c¸c ch−¬ng, trong c¸c ch−¬ng cã thÓ cã môc vμ trong mçi ®iÒu cã thÓ gåm c¸c kho¶n; - Lo¹i v¨n b¶n võa: kho¶ng vμi chôc ®iÒu cã thÓ chØ dõng l¹i ë viÖc chia ra c¸c ch−¬ng - môc - ®iÒu; - Lo¹i v¨n b¶n cã Ýt ®iÒu kho¶n - cã thÓ kh«ng cÇn chia thμnh ch−¬ng mμ chØ quy ®Þnh thμnh c¸c ®iÒu cô thÓ. 51 PhÇn kÕt thóc v¨n b¶n: bao gåm ®iÒu kho¶n thi hμnh vμ c¸c thñ tôc kÕt thóc v¨n b¶n. §iÒu kho¶n thi hμnh cÇn x¸c ®Þnh c¸c néi dung cÇn thiÕt nh−: ai cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thi hμnh; hiÖu lùc cña v¨n b¶n; x¸c ®Þnh viÖc cßn hay hÕt hiÖu lùc cña c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh cïng mét vÊn ®Ò ®· ®−îc ban hμnh tr−íc ®ã. ë phÇn kÕt thóc v¨n b¶n, cßn cã mét sè néi dung vÒ thñ tôc x¸c ®Þnh vÒ viÖc th«ng qua nh−: ch÷ ký chøng thùc cña ng−êi cã thÈm quyÒn vμ con dÊu cña c¬ quan. Néi dung phÇn kÕt thóc v¨n b¶n cÇn x¸c ®Þnh râ mét sè vÊn ®Ò quan träng sau ®©y: - Quy ®Þnh cô thÓ ngμy cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. §èi víi tr−êng hîp v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng quy ®Þnh ngμy cã hiÖu lùc cô thÓ, cÇn x¸c ®Þnh mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ hiÖu lùc cña v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. ViÖc quy ®Þnh thêi h¹n nμy c¨n cø vμo ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh cô thÓ cña tõng ®Þa ph−¬ng vμ ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn nguyªn t¾c: b¶o ®¶m cho nh©n d©n, nh÷ng ng−êi ph¶i thi hμnh cã ®ñ ®iÒu kiÖn tèi thiÓu vÒ thêi gian ®Ó nhËn ®−îc th«ng tin vÒ viÖc c«ng bè vμ néi dung cña v¨n b¶n; - V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt míi ban hμnh cÇn quy ®Þnh cô thÓ vÒ hiÖu lùc cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®· ban hμnh tr−íc ®ã (v¨n b¶n míi sÏ lμm hÕt hiÖu lùc hoÆc thay thÕ v¨n b¶n nμo? ®iÒu kho¶n nμo v.v.? cña v¨n b¶n ®· ban hμnh tr−íc ®ã). T×nh tr¹ng hiÖn nay lμ c¸c v¨n 52 b¶n quy ph¹m ph¸p luËt th−êng quy ®Þnh chung chung theo c¸ch “Nh÷ng quy ®Þnh tr−íc ®©y tr¸i víi v¨n b¶n nμy ®Òu b·i bá”. C¸ch quy ®Þnh nμy dÔ cho ng−êi so¹n th¶o, song l¹i khã ®èi víi ng−êi thùc hiÖn, ¸p dông v¨n b¶n. CÇn ph¶i x¸c ®Þnh cô thÓ trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt míi nh÷ng v¨n b¶n nμo bÞ huû bá toμn bé, nh÷ng v¨n b¶n nμo bÞ huû bá phÇn, ®iÒu kho¶n cô thÓ nμo. c) Kü thuËt diÔn ®¹t mét ®iÒu luËt cô thÓ: ë ®©y cÇn xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a quy ph¹m ph¸p luËt (gåm ba yÕu tè: gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh, chÕ tμi) víi h×nh thøc diÔn ®¹t nã lμ c¸c ®iÒu luËt. Cã c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ ®Ó xö lý mèi quan hÖ nμy nh− sau: - Ph−¬ng ph¸p sö dông hai yÕu tè: (gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh) th−êng ®−îc sö dông nhiÒu trong viÖc diÔn ®¹t c¸c quy ph¹m ph¸p luËt hμnh chÝnh, h«n nh©n gia ®×nh vμ nhiÒu ngμnh luËt kh¸c. C¸c ®iÒu luËt ®−îc diÔn ®¹t theo ph−¬ng ph¸p nμy chØ thÓ hiÖn hai yÕu tè gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh, cßn chÕ tμi th−êng ®−îc quy ®Þnh riªng thμnh mét sè ®iÒu ë phÇn xö lý vi ph¹m; - Ph−¬ng ph¸p sö dông ®Çy ®ñ c¶ ba yÕu tè cña quy ph¹m ph¸p luËt trong mét ®iÒu luËt. Ph−¬ng ph¸p nμy th−êng ®−îc sö dông ®Ó biªn so¹n c¸c ®iÒu luËt cña v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù vμ mét sè lÜnh vùc kh¸c nh− hμnh chÝnh, kinh tÕ; - Ph−¬ng ph¸p sö dông mét yÕu tè trong ®iÒu luËt th−êng chØ nªu râ quy ®Þnh - cßn gi¶ ®Þnh kh«ng ®−îc nªu râ (Èn) vμ chÕ tμi ®−îc nªu riªng 53 ë phÇn kh¸c hoÆc v¨n b¶n kh¸c. Kü thuËt nμy Ýt ®−îc sö dông trong viÖc so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ë c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng; - Ph−¬ng ph¸p tæng hîp nhiÒu quy ®Þnh, gi¶ ®Þnh, chÕ tμi cña quy ph¹m ph¸p luËt trong mét ®iÒu luËt: th−êng ®−îc sö dông trong tr−êng hîp cÇn ph©n lo¹i nhiÒu ®èi t−îng, nhiÒu møc ®é, nhiÒu hμnh vi vμ nhiÒu biÖn ph¸p xö lý (trong c¸c lÜnh vùc h×nh sù, hμnh chÝnh, d©n sù, kinh tÕ v.v.). ViÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p diÔn ®¹t tuú thuéc vμo néi dung vÊn ®Ò cÇn ®iÒu chØnh. Cïng víi viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p xö lý quan hÖ gi÷a quy ph¹m vμ ®iÒu luËt, mét yÕu tè kü thuËt quan träng trong biªn so¹n v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt lμ viÖc sö dông thÓ v¨n, ng«n ng÷ diÔn ®¹t. V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i ®−îc viÕt b»ng ch÷ tiÕng ViÖt (tiÕng phæ th«ng), sö dông ng«n ng÷ ®¬n gi¶n, v¨n phong ph¸p lý râ rμng, kh«ng dïng tõ nhiÒu nghÜa, tèi nghÜa. §èi víi nh÷ng thuËt ng÷ chuyªn ngμnh hoÆc thuËt ng÷ cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ néi dung th× ph¶i ®−îc ®Þnh nghÜa cô thÓ trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. CÇn ph©n biÖt thÓ v¨n ph¸p lý víi c¸c thÓ v¨n kh¸c vμ tr¸nh c¸ch diÔn ®¹t dμi dßng, cμng Ýt mÖnh ®Ò cμng tèt, kh«ng dïng thæ ng÷, khÈu ng÷ Ýt th«ng dông. Mét ®iÒu cÇn l−u ý trong qu¸ tr×nh biªn so¹n lμ: kh«ng ®−îc tù ý thay ®æi tõ hay côm tõ ®· ®−îc quy ®Þnh ë v¨n b¶n cao h¬n hoÆc ë c¸c v¨n b¶n cïng lo¹i kh¸c ®· ®−îc ban hμnh tr−íc ®ã nÕu kh«ng cã sù thay ®æi vÒ néi dung. §iÒu nμy rÊt quan träng 54 trong viÖc b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ c¸ch diÔn ®¹t, ng«n ng÷ trong hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhμ n−íc ta. d) H×nh thøc bªn trong vμ bªn ngoμi cña quy ph¹m ph¸p luËt: Quy ph¹m ph¸p luËt th−êng ®−îc ®Þnh nghÜa lμ mét quy t¾c chung ®iÒu tiÕt mét d¹ng quan hÖ x· héi nhÊt ®Þnh, cã tÝnh b¾t buéc, khi cÇn thiÕt ®−îc ®¶m b¶o thi hμnh b»ng biÖn ph¸p c−ìng chÕ cña Nhμ n−íc. Tõ ®Þnh nghÜa trªn, chóng ta thÊy: - Quy ph¹m ph¸p luËt lμ mét quy t¾c xö sù chung, cã nghÜa lμ nã chØ cho ng−êi ta ph¶i xö sù nh− thÕ nμo (lμm g×, kh«ng ®−îc (cÊm) lμm g×, lμm nh− thÕ nμo, lóc nμo, ë møc ®é nμo, d−íi h×nh thøc nμo v.v.), trong tr−êng hîp nμy hay tr−êng hîp kh¸c. Nã lμ mét quy t¾c cã tÝnh c¸ch chung, v× nã kh«ng nh»m vμo mét con ng−êi cô thÓ, x¶y ra ë mét n¬i hoÆc mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mμ nã chØ buéc ng−êi ta ph¶i hμnh ®éng nh− thÕ nμo trong nh÷ng ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh ®· dù ®Þnh tõ tr−íc. - Quy ph¹m ph¸p luËt lμ mét quy t¾c b¾t buéc ph¶i tu©n theo v× nÕu ®èi t−îng cña nã kh«ng xö sù nh− quy ®Þnh, hoÆc xö sù tr¸i víi quy ®Þnh th× nã ®Ò ra biÖn ph¸p c−ìng bøc thÝch hîp ®Ó ng¨n chÆn sù vi ph¹m, hoÆc buéc ng−êi ta kh«ng ®−îc tiÕp tôc vi ph¹m. Sù ph©n tÝch nh− trªn cho thÊy, mçi quy ph¹m ph¸p luËt ®Òu cã mét c¬ cÊu, hoÆc h×nh thøc cÊu thμnh bªn trong. C¬ cÊu bªn trong hoÆc h×nh thøc 55 cÊu thμnh bªn trong cña quy ph¹m ph¸p luËt gåm cã ba yÕu tè sau: gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh vμ chÕ tμi: - Gi¶ ®Þnh lμ bé phËn cÊu thμnh cña quy ph¹m ph¸p luËt ®Þnh ra nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh÷ng hoμn c¶nh, tr−êng hîp cô thÓ cã thÓ x¶y ra trong cuéc sèng vμ c¸ nh©n, hay tæ chøc khi ë vμo ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh ®ã ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña quy ph¹m ph¸p luËt. - Quy ®Þnh lμ bé phËn cÊu thμnh c¸c quy ph¹m ph¸p luËt biÓu hiÖn néi dung cña b¶n th©n quy t¾c xö sù, nã chØ ra cho nh÷ng ng−êi tham gia vμo quan hÖ ph¸p luËt thÊy m×nh ®−îc lμm g×, kh«ng ®−îc lμm g×, cã quyÒn hoÆc nghÜa vô nh− thÕ nμo, v.v.. - ChÕ tμi lμ bé phËn cÊu thμnh cña quy ph¹m ph¸p luËt cã nhiÖm vô ®Þnh tr−íc nh÷ng hËu qu¶ bÊt lîi mμ ph¸p luËt ®Ó dμnh cho ng−êi vi ph¹m khi hä kh«ng thùc hiÖn ®óng quy t¾c xö sù (quy ®Þnh). Víi nh÷ng bé phËn cÊu thμnh nh− trªn, ta cã thÓ thÊy c¬ cÊu cña quy ph¹m ph¸p luËt ®−îc x©y dùng theo cÊu tróc ng÷ ph¸p “nÕu... th×, nÕu... th×”: nÕu gÆp nh÷ng tr−êng hîp cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ nμy th× ph¶i xö sù nh− thÕ nμy, nÕu thùc hiÖn tèt quy t¾c xö sù ®· quy ®Þnh th× ®−îc khen th−ëng nh− thÕ nμy, hoÆc nÕu kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng quy t¾c ®· quy ®Þnh th× sÏ bÞ ph¹t nh− thÕ nμy. Mèi quan hÖ nãi trªn chØ ra r»ng bÊt cø quy ph¹m ph¸p luËt nμo còng gåm cã ba bé phËn cÊu 56 thμnh (gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh vμ chÕ tμi hoÆc gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh vμ khen th−ëng), vμ ba bé phËn ®ã liªn kÕt víi nhau. ChØ víi c¬ cÊu nh− vËy, ta míi cã quy ph¹m ph¸p luËt vμ quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng thÓ ph¸t sinh hoÆc cã hiÖu lùc thi hμnh nÕu kh«ng cã ®ñ nh÷ng bé phËn quy ®Þnh ®−îc liªn kÕt víi nhau theo cÊu tróc ng÷ ph¸p trªn “nÕu... th×, nÕu... th×”. Yªu cÇu cña phÇn gi¶ ®Þnh: VÒ nguyªn t¾c, viÖc x©y dùng phÇn gi¶ ®Þnh cña mét quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i hÕt søc râ rμng. NÕu quy ®Þnh kh«ng râ nh÷ng ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh cô thÓ th× viÖc ¸p dông phÇn quy ®Þnh ch¾c ch¾n sÏ gÆp khã kh¨n vμ dÉn ®Õn sù vi ph¹m ph¸p chÕ hoÆc vi ph¹m tÝnh thèng nhÊt cña ph¸p chÕ. CÇn ph©n biÖt nh÷ng gi¶ ®Þnh tuyÖt ®èi døt kho¸t vμ nh÷ng gi¶ ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t. Gi¶ ®Þnh tuyÖt ®èi døt kho¸t chØ thËt râ, thËt chÝnh x¸c nh÷ng ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh cô thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông quy t¾c viÕt trong gi¶ ®Þnh. Gi¶ ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t kh«ng chØ râ nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ mμ chØ nªu lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña c¸c t×nh tiÕt, c¸c sù viÖc. Sù chÊp nhËn nh÷ng gi¶ ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t lμ tÊt yÕu, nhμ lμm luËt kh«ng thÓ nμo quy ®Þnh tr−íc mét c¸ch t¸ch b¹ch, ®Çy ®ñ mäi quan hÖ ph¸p lý. H¬n n÷a, quy ph¹m ph¸p luËt lμ quy t¾c chung, mçi quy t¾c chung Ýt nhiÒu ®Òu mang tÝnh kh¸i qu¸t nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ ¸p dông vμo nh÷ng tr−êng hîp riªng. 57 Thõa nhËn kh¶ n¨ng tån t¹i cña nh÷ng gi¶ ®Þnh kh«ng râ rμng døt kho¸t, ta ph¶i thÊy tÝnh chÊt ®Æc biÖt vμ cã ®iÒu kiÖn cña nh÷ng gi¶ ®Þnh nμy. ChØ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khi mμ nhμ lμm luËt, c¨n cø vμo t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm thùc tÕ xÐt thÊy kh«ng thÓ ®Æt ra nh÷ng gi¶ ®Þnh râ rμng, døt kho¸t th× míi lμm theo c¸ch nμy. Ngoμi viÖc ph©n chia c¸c gi¶ ®Þnh thμnh tuyÖt ®èi, t−¬ng ®èi vμ kh«ng døt kho¸t, cßn cã thÓ ph©n c¸c gi¶ ®Þnh thμnh gi¶ ®Þnh cô thÓ vμ gi¶ ®Þnh trõu t−îng. Gi¶ ®Þnh cô thÓ th−êng cã tÝnh liÖt kª mét vμi tr−êng hîp riªng biÖt nμo ®ã. Gi¶ ®Þnh trõu t−îng th× nªu lªn nh÷ng ®iÒu kiÖn, hoμn c¶nh cã tÝnh chÊt chung, cã kh¶ n¨ng vËn dông réng r·i vμo nhiÒu tr−êng hîp cô thÓ kh¸c nhau. Nh−ng ph¶i thÊy lμ trong nh÷ng tr−êng hîp nhÊt ®Þnh vÉn cÇn ®Æt ra nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt cã gi¶ ®Þnh cô thÓ khi nhμ lμm luËt cÇn ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn viÖc tu©n thñ nh÷ng quy t¾c riªng biÖt nμo ®ã. C¸i chung kh«ng lo¹i trõ c¸i riªng. H¬n n÷a, còng ph¶i thÊy lμ trong thùc tÕ cã nh÷ng tr−êng hîp, nh÷ng ®iÒu kiÖn, t×nh tiÕt cô thÓ kh«ng nhiÒu, cã thÓ liÖt kª ra mét c¸ch ng¾n gän th× cã lîi h¬n lμ cè t×m c¸ch tæng hîp thμnh nh÷ng c«ng thøc trõu t−îng, võa mÊt c«ng søc kh«ng cÇn thiÕt, võa ®em l¹i t¸c dông h¹n chÕ. Yªu cÇu cña phÇn quy ®Þnh: C¨n cø vμo tÝnh chÊt vμ ph−¬ng ph¸p t¸c ®éng cña ph¸p luËt vμo quan hÖ x· héi, cã thÓ ph©n c¸c quy ®Þnh thμnh nhiÒu lo¹i: quy ®Þnh ng¨n cÊm, 58 quy ®Þnh giao quyÒn, giao nhiÖm vô, nghÜa vô, quy ®Þnh miÔn gi¶m, quy ®Þnh b¾t buéc hμnh ®éng v.v.. Nh÷ng sù ph©n chia nãi trªn chØ cã tÝnh chÊt t−¬ng ®èi. V× quyÒn h¹n vμ nhiÖm vô tuy h×nh nh− ®èi lËp víi nhau, nh−ng l¹i ®ßi hái vμ kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau; cã khi chÝnh quyÒn h¹n l¹i lμ nhiÖm vô vμ ng−îc l¹i. MÆt kh¸c, trong mét quan hÖ ph¸p lý, quyÒn cña bªn nμy l¹i t−¬ng øng víi nghÜa vô cña bªn kia. Quy ®Þnh b¾t buéc mét sè ng−êi lμm mét sè viÖc g× ®ã còng cã nghÜa lμ c«ng nhËn viÖc kh«ng b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ng−êi hoÆc viÖc kh«ng ®−îc kÓ ra. VËy, khi diÔn ®¹t quy t¾c xö sù (tøc lμ khi viÕt phÇn quy ®Þnh), trong nh÷ng vÊn ®Ò lu«n lu«n cã hai mÆt (thËm chÝ cã nhiÒu mÆt), cÇn viÕt nh− thÕ nμo? NhÊn ®Òu c¶ hai mÆt hay chØ nhÊn m¹nh mét mÆt nμo ®ã? Tr¶ lêi c©u hái nμy, trong tõng tr−êng hîp ph¶i c¨n cø vμo tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm cña lo¹i quan hÖ ph¸p luËt ®−îc ®iÒu tiÕt, ®ång thêi ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc ®Ých chÝnh trÞ, kinh tÕ thùc tiÔn cña viÖc lμm luËt mμ chän lùa h×nh thøc diÔn ®¹t thÝch hîp. §©y lμ mét quy t¾c cùc kú quan träng, nÕu kh«ng n¾m v÷ng sÏ ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ cña quy ®Þnh. Cã thÓ lÊy mét vÝ dô ®iÓn h×nh, b»ng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù vÒ ®Þnh téi danh. Trong tr−êng hîp nμy rÊt khã nãi chÝnh x¸c quy ph¹m ph¸p luËt nh»m ®èi t−îng nμo lμ chÝnh: c«ng d©n, ng−êi can ph¹m, c¬ quan ®iÒu tra xÐt xö? NÕu ®èi 59 t−îng lμ c«ng d©n th× quy ph¹m ph¸p luËt chñ yÕu khuyªn ng−êi ta kh«ng nªn lμm ®iÒu mμ ph¸p luËt ®· coi lμ téi ph¹m, vμ nh− vËy th× t¹i sao quy ph¹m ph¸p luËt l¹i kh«ng quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu c«ng d©n nªn lμm, mμ l¹i chØ nhÊn m¹nh vμo nh÷ng ®iÒu mμ c«ng d©n kh«ng ®−îc lμm? MÆt kh¸c, quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù cã vÎ nh− chñ yÕu nh»m vμo ®èi t−îng lμ bÞ can, nh−ng còng cã vÎ nh− nh»m vμo c¬ quan xÐt xö b»ng c¸ch chØ ra r»ng khi xÐt xö mét bÞ can cã nh÷ng hμnh ®éng ghi trong ®iÒu luËt, th× c¬ quan xÐt xö cã quyÒn vμ cã nghÜa vô xö ph¹t. Râ rμng, quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù nh»m gi¸o dôc vμ ®iÒu tiÕt hμnh ®éng cña c¶ c«ng d©n, ng−êi can ph¹m vμ ng−êi ®¹i diÖn c¬ quan xÐt xö. Tuy cã ®èi t−îng vμ môc ®Ých ®a d¹ng nh− vËy, nh−ng quy ph¹m h×nh sù th−êng ®−îc diÔn ®¹t mét c¸ch ®¬n gi¶n, ng¾n gän nhÊt. Dùa vμo quy t¾c c¬ b¶n nãi trªn, cã thÓ ph©n tÝch mét sè tr−êng hîp cô thÓ trong viÖc x©y dùng phÇn quy ®Þnh: + Quy ®Þnh ng¨n cÊm, b¾t buéc vμ khuyÕn khÝch: §èi víi nh÷ng hμnh vi xÊu, tiªu cùc, cã h¹i, ta dïng nh÷ng quy ®Þnh ng¨n cÊm ë møc ®é kh¸c nhau. Cã nh÷ng tr−êng hîp cÇn viÕt kh«ng ®−îc lμm, cã tr−êng hîp ph¶i viÕt “cÊm” hoÆc “nghiªm cÊm”. VÝ dô: LuËt h«n nh©n vμ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh: CÊm kÕt h«n gi÷a nh÷ng ng−êi cïng dßng hä vÒ trùc hÖ, gi÷a cha mÑ nu«i vμ con nu«i, gi÷a anh chÞ em ruét, v.v.. 60 LuËt ph¸p ®−îc ban hμnh kh«ng chØ víi môc ®Ých ng¨n cÊm nh÷ng viÖc xÊu, mμ chñ yÕu lμ khuyÕn khÝch nh÷ng viÖc tèt. KhuyÕn khÝch nh÷ng viÖc lμm tèt còng lμ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng hμnh vi xÊu. V× vËy, nhμ lμm luËt th−êng quy ®Þnh nh÷ng mÆt tèt tr−íc khi ®Ò cËp nh÷ng mÆt xÊu cÇn ng¨n chÆn, hoÆc chñ yÕu khuyÕn khÝch, ph¸t triÓn nh÷ng hμnh vi tèt; cßn c¸c hμnh vi xÊu, nÕu cã nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ th× sÏ tËp trung vμo c¸c quy ®Þnh khuyÕn khÝch nh÷ng hμnh vi tèt mμ kh«ng quy ®Þnh hoÆc chØ quy ®Þnh s¬ qua viÖc ng¨n chÆn nh÷ng hμnh vi xÊu. Nh÷ng viÖc cÇn khuyÕn khÝch còng cã møc ®é kh¸c nhau: cã nh÷ng hμnh vi b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn vμ nh÷ng hμnh vi kh«ng b¾t buéc, chØ khuyÕn khÝch lμm. §èi víi nh÷ng hμnh vi b¾t buéc th× ph¶i quy ®Þnh râ rμng cô thÓ, khi cÇn th× ph¶i cã nh÷ng quy ph¹m bæ sung ®Ó quy ®Þnh chi tiÕt, cô thÓ néi dung, h×nh thøc vμ tr×nh tù tiÕn hμnh. §èi víi nh÷ng hμnh vi kh«ng b¾t buéc, nh−ng cÇn khuyÕn khÝch th× kh«ng cÇn quy ®Þnh tØ mØ. Trong tr−êng hîp nμy, chÕ tμi ®−îc thay thÕ b»ng biÖn ph¸p khen th−ëng. + Quy ®Þnh giao quyÒn vμ quy ®Þnh giao nhiÖm vô, nghÜa vô: Cã nhiÒu tr−êng hîp quyÒn h¹n còng lμ nhiÖm vô (®èi víi c¬ quan, tæ chøc, c¸n bé cã chøc quyÒn) hoÆc quyÒn lîi còng lμ nghÜa vô (®èi víi mét c«ng d©n hay ph¸p nh©n). Trong tr−êng hîp nμy cã thÓ 61 quy ®Þnh chung nhiÖm vô víi quyÒn h¹n hoÆc quyÒn lîi víi nghÜa vô. Tuy nhiªn, quyÒn vμ nghÜa vô (nhiÖm vô) vÉn lμ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau, cho nªn trong ph¸p luËt, nh÷ng quy ®Þnh vÒ giao quyÒn th−êng t¸ch riªng víi nh÷ng quy ®Þnh vÒ giao nhiÖm vô. Bëi v×, khi nãi nhiÖm vô, nghÜa vô lμ nãi ®Õn sù b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn, cßn khi nãi ®Õn quyÒn lμ nãi ®Õn kh¶ n¨ng cña ng−êi ®−îc giao quyÒn cã thÓ kh«ng sö dông quyÒn ®−îc ph¸p luËt giao cho m×nh. MÆt kh¸c, trong c¸c quan hÖ ph¸p lý cã nhiÒu chñ thÓ tham gia, quyÒn cña chñ thÓ nμy l¹i lμ c¬ së ph¸t sinh nghÜa vô cña chñ thÓ kia vμ ng−îc l¹i. Do ®ã, trong c¸c quy ®Þnh cña quy ph¹m ph¸p luËt, viÖc quy ®Þnh cã ph©n biÖt quyÒn (quyÒn h¹n, quyÒn lîi) víi nhiÖm vô, nghÜa vô lμ ®iÒu rÊt quan träng. §¸ng chó ý lμ, ngay c¶ trong nh÷ng tr−êng hîp quyÒn vμ nghÜa vô cã vÎ nh− kh«ng ph©n biÖt, nh−ng vÉn cã sù ph©n biÖt t−¬ng ®èi gi÷a hai ph¹m trï nμy. Ngay trong nh÷ng tr−êng hîp mμ ph¸p luËt quy ®Þnh riªng rÏ tõng quyÒn vμ tõng nghÜa vô, nh−ng sù t¸ch biÖt còng kh«ng ph¶i lμ tuyÖt ®èi mμ chØ lμ t−¬ng ®èi. Trong tõng tr−êng hîp cô thÓ, theo sù ph©n tÝch, c©n nh¾c cña m×nh, nhμ lμm luËt cã thÓ nhÊn m¹nh, lμm râ mÆt quyÒn mμ kh«ng nhÊn m¹nh mÆt nghÜa vô hoÆc ng−îc l¹i. Nh−ng còng cã nh÷ng tr−êng hîp v× lîi Ých cñng cè kû luËt nhμ n−íc vμ trËt tù ph¸p lý, tõng lo¹i quan hÖ ph¸p lý ®ßi hái ph¶i quy ®Þnh râ rμng døt 62 kho¸t nh÷ng quyÒn hoÆc nghÜa vô (nhiÖm vô) cô thÓ cña mét chñ thÓ. VÝ dô: trong chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ vμ tuú theo tõng lo¹i hîp ®ång, ph¸p luËt ph¶i quy ®Þnh râ quyÒn cña tõng bªn tham gia hîp ®ång (cung øng, x©y dùng, bao thÇu, thu mua,... ) vμ nh÷ng nghÜa vô t−¬ng øng cña hä trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ghi trong hîp ®ång. Trong ph¸p luËt hμnh chÝnh, ph¶i quy ®Þnh râ quyÒn cña c¸c c¸n bé thanh tra khi tiÕn hμnh thanh tra mét ®¬n vÞ hμnh chÝnh, kinh tÕ vμ nghÜa vô cña ng−êi thñ tr−ëng hoÆc ®¹i diÖn c¬ quan, ®¬n vÞ ®−îc thanh tra, v.v.. + Quy ®Þnh tuyÖt ®èi døt kho¸t, t−¬ng ®èi døt kho¸t vμ kh«ng døt kho¸t: * Quy ®Þnh tuyÖt ®èi døt kho¸t cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m mét kû luËt, trËt tù nghiªm ngÆt trong nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng vμ c«ng t¸c nhÊt ®Þnh. VÝ dô: theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 6 NghÞ ®Þnh sè 91/2006/N§-CP ngμy 06-09-2006 quy ®Þnh chi tiÕt thi hμnh mét sè ®iÒu cña LuËt ban hμnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n n¨m 2004 th×: "V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n ph¶i ®−îc ban hμnh ®óng thÓ thøc, b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè sau: a) Quèc hiÖu; b) Tªn c¬ quan ban hμnh v¨n b¶n; c) Sè vμ ký hiÖu v¨n b¶n; d) §Þa danh vμ ngμy, th¸ng, n¨m ban hμnh v¨n b¶n; 63 ®) Tªn lo¹i v¨n b¶n, trÝch yÕu néi dung v¨n b¶n; e) Néi dung v¨n b¶n; g) Chøc vô, hä tªn vμ ch÷ ký cña ng−êi cã thÈm quyÒn; h) DÊu cña c¬ quan ban hμnh v¨n b¶n; i) N¬i nhËn". * Quy ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t chØ ra c¸c quy t¾c hμnh ®éng tu©n theo nh−ng ®ång thêi cho ®èi t−îng tù do lùa chän c¸ch hμnh ®éng trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. VÝ dô: §iÒu 402 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh vÒ néi dung cña hîp ®ång d©n sù lμ nh÷ng ®iÒu kho¶n mμ thiÕu nh÷ng ®iÒu kho¶n ®ã, th× hîp ®ång kh«ng thÓ giao kÕt ®−îc. Tuú theo tõng lo¹i hîp ®ång, c¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn vÒ nh÷ng néi dung sau ®©y: ∙ §èi t−îng cña hîp ®ång lμ tμi s¶n ph¶i giao, c«ng viÖc ph¶i lμm hoÆc kh«ng ®−îc lμm; ∙ Sè l−îng, chÊt l−îng; ∙ Gi¸, ph−¬ng thøc thanh to¸n; ∙ Thêi h¹n, ®Þa ®iÓm, ph−¬ng thøc thùc hiÖn hîp ®ång; ∙ QuyÒn, nghÜa vô cña c¸c bªn; ∙ Tr¸ch nhiÖm do vi ph¹m hîp ®ång; ∙ Ph¹t vi ph¹m hîp ®ång; ∙ C¸c néi dung kh¸c (mμ c¸c bªn tho¶ thuËn). Trong lÜnh vùc ph¸p luËt hμnh chÝnh c¸c quy ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t th−êng biÓu hiÖn mét trong hai h×nh thøc: (i) HoÆc cho phÐp xª dÞch trong mét giíi h¹n cho phÐp (tõ mÊy ngμy ®Õn mÊy ngμy, chËm nhÊt lμ ®Õn ngμy nμo, v.v. ) th× c¬ 64 quan ph¶i quyÕt ®Þnh xÐt duyÖt, v.v.. (ii) Quy ®Þnh t−¬ng ®èi døt kho¸t cßn ®−îc thÓ hiÖn d−íi h×nh thøc cho ®èi t−îng thi hμnh quyÒn gi¶i quyÕt theo mét trong nh÷ng c¸ch mμ ph¸p luËt quy ®Þnh (cã thÓ c¸ch nμy, hay cã thÓ c¸ch kh¸c, chän mét trong hai c¸ch, hoÆc c¶ hai c¸ch...). * Quy ®Þnh kh«ng døt kho¸t th−êng thÊy nhiÒu trong ph¸p luËt hμnh chÝnh vμ mét sè ngμnh luËt kh¸c gÇn gòi víi ph¸p luËt hμnh chÝnh nh−: ph¸p luËt tμi chÝnh, ®Êt ®ai, lao ®éng v.v.. Do tÝnh chÊt linh ho¹t, c¬ ®éng cña c¸c quan hÖ ph¸p lý hμnh chÝnh nªn cã khi nhμ lμm luËt kh«ng thÓ ®Þnh tr−íc ngay ®−îc nh÷ng c¸ch xö sù cô thÓ ph¶i lμm, mμ chØ ®Ò ra nh÷ng yªu cÇu, môc ®Ých chung, cã tÝnh ®Þnh h−íng chung. Trong ph¸p luËt hμnh chÝnh, ta th−êng thÊy nh÷ng quy ®Þnh kiÓu nμy trong nh÷ng c¸ch viÕt nh−: “ph¶i thi hμnh nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó...”, “ph¶i cã kÕ ho¹ch...”, “ph¶i ®¶m b¶o viÖc nμy hay viÖc kh¸c” v.v.. * Trong khoa häc ph¸p lý vμ thùc tiÔn lËp ph¸p, lËp quy cña Nhμ n−íc, cßn cã nh÷ng quy ®Þnh gäi lμ quy ph¹m tuú nghi hoÆc quy ph¹m bæ khuyÕt mμ néi dung vμ môc ®Ých chñ yÕu lμ ®Æt ra nh÷ng quy t¾c (quy ®Þnh) chØ dïng trong tr−êng hîp cÇn bæ khuyÕt sù thiÕu sãt cña c¸c bªn ®−¬ng sù (®èi t−îng) trong viÖc quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò nhÊt ®Þnh cã liªn quan ®Õn quy ph¹m. C¸c quy ph¹m tuú nghi ®−îc thÊy nhiÒu trong lÜnh vùc ph¸p luËt d©n sù vμ kinh tÕ ®iÒu tiÕt nh÷ng quan hÖ hîp ®ång. 65 Yªu cÇu cña phÇn chÕ tμi: ChÕ tμi lμ bé phËn cÊu thμnh quan träng thø ba cña quy ph¹m ph¸p luËt. Nã chØ ra nh÷ng biÖn ph¸p mang tÝnh chÊt c−ìng chÕ cña Nhμ n−íc ®Ó xö lý nh÷ng tr−êng hîp vi ph¹m quy t¾c xö sù ghi trong quy ph¹m. ý nghÜa cña chÕ tμi trong chÕ ®é x· héi chñ nghÜa lμ ë chç nã võa cã t¸c dông gi¸o dôc chung viÖc tu©n theo ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ trËt tù ph¸p luËt, võa trõng ph¹t nh÷ng ng−êi vi ph¹m ph¸p luËt, ng¨n ngõa viÖc tiÕp diÔn hoÆc t¸i diÔn c¸c hμnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých Êy, Nhμ n−íc ®Æt ra nhiÒu lo¹i chÕ tμi t−¬ng øng víi nh÷ng tÝnh chÊt vμ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña tõng lo¹i quan hÖ ph¸p luËt vμ lîi Ých cÇn b¶o vÖ. Do ®ã, cÇn ph©n biÖt c¸c chÕ tμi h×nh sù, chÕ tμi d©n sù, chÕ tμi hμnh chÝnh, chÕ tμi kû luËt. Mçi lo¹i chÕ tμi cã tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm ph¹m vi vμ c¸ch thøc ¸p dông riªng, nhμ lμm luËt kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn khi diÔn ®¹t c¸c chÕ tμi trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph¸p luËt. D−íi ®©y lμ mét sè vÊn ®Ò chung vÒ kü thuËt lËp ph¸p liªn quan ®Õn c¸c chÕ tμi. TÝnh râ rμng, døt kho¸t cña chÕ tμi cã ý nghÜa to lín. VÒ mÆt nμy cã thÓ ph©n biÖt c¸c chÕ tμi tuyÖt ®èi døt kho¸t vμ c¸c chÕ tμi t−¬ng ®èi døt kho¸t. Kh¸c víi gi¶ ®Þnh vμ quy ®Þnh, c¸c chÕ tμi ph¶i lu«n lu«n râ rμng, døt kho¸t. ChÕ tμi tuyÖt ®èi døt kho¸t chØ ra nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng cô thÓ, nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc ¸p dông khi quy ph¹m ph¸p luËt bÞ vi ph¹m. 66 ChÕ tμi t−¬ng ®èi døt kho¸t chØ ra nh÷ng giíi h¹n tèi ®a vμ tèi thiÓu hoÆc nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ cña chÕ tμi vμ dμnh cho c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¶ n¨ng ¸p dông biÖn ph¸p nμo, ë møc ®é nμo xÐt thÊy lμ thÝch ®¸ng nhÊt. VÝ dô ph¹t tï 3 n¨m ®Õn 7 n¨m, ph¹t tiÒn tõ 5 triÖu ®Õn 30 triÖu... hay ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p xö lý kh¸c nhau ®Ó lùa chän (ph¹t tï, ph¹t tiÒn, h¹n chÕ hoÆc bÞ t−íc bá mét vμi quyÒn lîi tinh thÇn, vËt chÊt v.v.). Tuy nhiªn, viÖc më réng ph¹m vi, giíi h¹n cña chÕ tμi cã thÓ g©y nªn nh÷ng trë ng¹i nhÊt ®Þnh, nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng hμnh vi vi ph¹m ph¸p luËt gièng nhau cã thÓ bÞ nh÷ng c¬ quan kh¸c nhau ¸p dông nh÷ng chÕ tμi nÆng nhÑ kh¸c nhau. Trong luËt h×nh, ng−êi ta cè g¾ng kh¾c phôc nh−îc ®iÓm Êy b»ng c¸ch cô thÓ ho¸ h¬n n÷a nh÷ng gi¶ ®Þnh, nh÷ng dÊu hiÖu vμ ®iÒu kiÖn cña hμnh vi ph¹m téi, hoÆc x¸c ®Þnh cô thÓ h¬n n÷a ®Ó gióp cho sù nhËn ®Þnh thèng nhÊt vÒ nh÷ng tr−êng hîp t¨ng nÆng hoÆc gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. ViÖc s¾p xÕp nh÷ng téi ph¹m riªng biÖt thμnh lo¹i (trong nh÷ng ch−¬ng riªng) trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¸c dÊu hiÖu chung cña kh¸ch thÓ téi ph¹m (téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, téi x©m ph¹m së h÷u x· héi chñ nghÜa, téi x©m ph¹m së h÷u cña c«ng d©n, téi x©m ph¹m nh©n th©n, téi ph¹m vÒ chøc vô v.v.) còng lμ mét biÖn ph¸p b¶o ®¶m viÖc xö ph¹t ®óng ng−êi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt, theo nguyªn t¾c c¸ thÓ ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. 67 Nguyªn t¾c c¸ thÓ ho¸ tr¸ch nhiÖm ®ßi hái nhμ lμm luËt ph¶i rÊt coi träng viÖc quy ®Þnh chÕ tμi sao cho cã thÓ vËn dông vμ xö lý ®óng ®¾n, ®óng ng−êi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt. 1.5. Mét sè quy t¾c chung vÒ h×nh thøc diÔn ®¹t c¸c quy ph¹m ph¸p luËt a) Ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh trùc tiÕp vμ ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh gi¸n tiÕp: Trong viÖc ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ x· héi, cã thÓ lùa chän gi÷a hai ph−¬ng ph¸p tr×nh bμy c¸c ®iÒu kho¶n: tr×nh bμy theo c¸ch quy ®Þnh trùc tiÕp hoÆc tr×nh bμy theo c¸ch quy ®Þnh chØ dÉn (gi¸n tiÕp). Theo ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh trùc tiÕp, nhμ lμm luËt trùc tiÕp quy ®Þnh néi dung cña quy ph¹m, ng−êi ®äc v¨n b¶n cã thÓ t×m thÊy ngay ë ®ã néi dung cña quy t¾c xö sù theo yªu cÇu cña ph¸p luËt. Trong ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh chØ dÉn (gi¸n tiÕp), c¸c ®iÒu kho¶n ®−îc diÔn ®¹t mét c¸ch ng¾n gän, th−êng chØ nªu lªn phÇn gi¶ ®Þnh, cßn phÇn quy ®Þnh th× chØ dÉn theo quy ®Þnh cña mét ®iÒu kho¶n kh¸c hoÆc chØ nªu lªn phÇn quy ®Þnh cßn chÕ tμi th× chØ dÉn ¸p dông quy ®Þnh ë mét ®iÒu kho¶n kh¸c v.v.. Quy ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p gi¸n tiÕp hay chØ dÉn sÏ tr¸nh ®−îc nh÷ng quy ®Þnh trïng lÆp, dμi dßng, r−êm rμ kh«ng cÇn thiÕt. Ng−êi ®äc mét quy ph¹m tr×nh bμy theo c¸ch nμy, chØ cÇn xem ®iÒu kho¶n ®−îc chØ dÉn lμ cã thÓ n¾m ®−îc ®Çy ®ñ, cô thÓ néi dung cña quy ®Þnh hoÆc chÕ tμi cÇn ¸p dông. 68 b) Gép nhiÒu quy ®Þnh trong mét ®iÒu luËt hay mét quy ph¹m r¶i ra trong nhiÒu ®iÒu luËt: PhÇn trªn ®· ®Ò cËp lμ cã nh÷ng tr−êng hîp mét quy ph¹m ph¸p luËt ®−îc diÔn t¶ hoμn toμn ®Çy ®ñ trong mét ®iÒu luËt lμ lý t−ëng, nh−ng thùc tÕ kh«ng nhiÒu. Trong ®a sè tr−êng hîp, mét ®iÒu luËt cã thÓ bao gåm nhiÒu quy ph¹m, hoÆc mét quy ®Þnh cã thÓ n»m r¶i r¸c trong nhiÒu ®iÒu luËt. Khi cã nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu tiÕt nh÷ng quan hÖ x· héi cïng lo¹i, gi¶ ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn gièng nhau cho viÖc ¸p dông c¸c quy ph¹m ®ã, th× cã thÓ nªu nh÷ng ®iÒu kiÖn thuéc gi¶ ®Þnh chung Êy thμnh mét ®iÒu luËt riªng, më ®Çu cho mét sè ®iÒu luËt kh¸c. VÝ dô: trong c¸c Bé luËt d©n sù, th−êng thÊy cã nh÷ng ®iÒu luËt më ®Çu cho mçi ch−¬ng quy ®Þnh vÒ mét lo¹i hîp ®ång nh− ®iÒu luËt më ®Çu ®Þnh nghÜa thÕ nμo lμ hîp ®ång thuª tμi s¶n, tøc lμ, ®Þnh ra nh÷ng ®iÒu kiÖn lμm ph¸t sinh lo¹i hîp ®ång nμy. Trong nh÷ng ®iÒu sau, quy ®Þnh vÒ nh÷ng quyÒn vμ nghÜa vô trong quan hÖ thuª tμi s¶n cña c¸c chñ thÓ chØ cÇn ®i th¼ng vμo viÖc quy ®Þnh c¸c quyÒn vμ nghÜa vô mμ kh«ng cÇn nh¾c l¹i c¸c ®iÒu kiÖn chung nμy n÷a, hoÆc chØ cÇn nªu lªn nh÷ng ®iÒu kiÖn bæ sung cô thÓ trong tõng tr−êng hîp mμ th«i. Trong Bé luËt h×nh sù, còng cã ®iÒu luËt riªng cã tÝnh chÊt ®Æt ra nh÷ng gi¶ ®Þnh chung. VÝ dô: nh÷ng ®iÒu luËt quy ®Þnh kh¸i niÖm téi ph¹m, nh÷ng tr−êng hîp lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®Òu lμ nh÷ng gi¶ ®Þnh chung cho tÊt c¶ 69 c¸c ®iÒu luËt vÒ nh÷ng téi ph¹m cô thÓ. Trong tr−êng hîp nÕu vi ph¹m nhiÒu quy ph¹m nãi trong nhiÒu ®iÒu luËt sÏ bÞ ¸p dông nh÷ng chÕ tμi gièng nhau th× ng−êi ta còng cã thÓ viÕt nh÷ng chÕ tμi trong mét ®iÒu luËt riªng. Trong nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt hμnh chÝnh, chóng ta còng cã thÊy nh÷ng ch−¬ng hoÆc ®iÒu kho¶n riªng quy ®Þnh viÖc khen th−ëng, hoÆc xö lý nh÷ng vi ph¹m theo tinh thÇn Êy. §a sè nh÷ng tr−êng hîp nhiÒu quy ph¹m ph¸p luËt ®−îc gép chung trong mét ®iÒu luËt, tøc lμ mét ®iÒu luËt cã nhiÒu quy ph¹m ph¸p luËt. ViÖc gép chung nh− vËy lμ hîp lý khi néi dung quy ®Þnh cña c¸c quy ph¹m vÒ c¨n b¶n lμ trïng nhau, nh−ng l¹i kh¸c nhau vÒ nh÷ng mÆt chi tiÕt, thø yÕu. Trong Bé luËt h×nh sù ch¼ng h¹n, mét ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ mét téi danh, ®Þnh ra chÕ tμi chung, sau ®ã l¹i nªu lªn nh÷ng tr−êng hîp ®iÓn h×nh vμ quy ®Þnh chÕ tμi riªng t−¬ng øng ®èi víi tõng tr−êng hîp. ViÖc ®−a nhiÒu quy ph¹m vμo trong cïng mét ®iÒu luËt cÇn cã giíi h¹n hîp lý. Mét quan hÖ ph¸p lý cã nh÷ng dÊu hiÖu riªng, quan träng, cÇn lμm næi bËt vÒ ý nghÜa vμ vÞ trÝ th× nªn quy ®Þnh thμnh mét ®iÒu luËt riªng. NÕu hîp nhÊt c¸c quy ph¹m kh¸c trong mét ®iÒu luËt th× sÏ gß bã, kh«ng nh÷ng lμm cho ®iÒu luËt qu¸ dμi, mμ viÖc quy ®Þnh sÏ kh«ng thÓ hiÖn ®−îc nh÷ng quy ph¹m cã ®Æc tÝnh kh¸c nhau. Mét ®iÒu luËt qu¸ dμi, ®Ò cËp qu¸ nhiÒu khÝa c¹nh, t×nh huèng cô thÓ, sÏ lμm cho sù ®iÒu tiÕt ph¸p lý cña v¨n b¶n trë lªn 70 kÐm chÝnh x¸c, cã khi cßn r¬i vμo mét khuyÕt ®iÓm quan träng kh¸c lμ lÉn lén ®iÒu kho¶n ph¸p luËt víi thÓ chÕ ph¸p lý, biÕn c¶ mét ch−¬ng, mét tiÕt cña v¨n b¶n thμnh mét ®iÒu kho¶n dμi dßng, phøc t¹p. V× vËy, cÇn tr¸nh l¹m dông viÖc ®−a nhiÒu quy ph¹m vμo mét ®iÒu kho¶n. NÕu v× lý do thùc tiÔn nμo ®ã, mμ buéc ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kho¶n dμi dßng, phøc t¹p th× ph¶i chó ý kh¾c phôc b»ng c¸ch s¾p xÕp, ®¸nh sè vμ ghi dÊu hîp lý nh÷ng quy ph¹m ®−îc ®−a vμo ®iÒu luËt. Kh«ng lμm nh− vËy sÏ g©y nhiÒu khã kh¨n cho viÖc sö dông v¨n b¶n nãi chung vμ cho viÖc dÉn c¸c ®iÒu luËt nãi riªng. Cã ý kiÕn ng¹i lμm t¨ng qu¸ nhiÒu sè ®iÒu kho¶n trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. VÒ vÊn ®Ò nμy, ý kiÕn chung cña giíi khoa häc ph¸p lý lμ: t¨ng thªm mét sè ®iÒu kho¶n cña mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt chØ ®¸ng ng¹i khi nã t¨ng thªm sè ®iÒu kiÖn hoÆc lμm dμi thªm v¨n b¶n mét c¸ch v« Ých. Tr¸i l¹i, sè ®iÒu kho¶n cã t¨ng thªm, v¨n b¶n cã dμi h¬n chót Ýt, nh−ng l¹i lμm cho v¨n b¶n ®Çy ®ñ, râ rμng, s¸ng sña, ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, dÔ sö dông h¬n th× v¨n b¶n dï cã dμi vÉn ®¸ng hoan nghªnh. c) Nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®Æc biÖt: PhÇn trªn, ®· ®Ò cËp nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt phæ biÕn, nh÷ng quy t¾c xö sù chung víi c¬ cÊu b¾t buéc ph¶i cã ba yÕu tè: gi¶ ®Þnh, quy ®Þnh vμ chÕ tμi. Nh−ng trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, bªn c¹nh nh÷ng quy ph¹m, quy t¾c xö 71 sù th«ng th−êng, cßn cã nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt mang tÝnh chÊt, néi dung vμ môc ®Ých kh¸c. Cã nh÷ng quy ph¹m chØ chøa ®ùng nh÷ng nguyªn t¾c, nh÷ng nguyªn lý, nh÷ng ®Þnh nghÜa. Cã nh÷ng quy ph¹m chØ kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm vμ thuéc tÝnh c¬ b¶n cña mét chÕ ®é chÝnh trÞ - ph¸p lý, x¸c ®Þnh vai trß vμ chøc n¨ng cña nã trong mét hÖ thèng x· héi - ph¸p lý. VÒ mÆt c¬ cÊu bªn trong, nh÷ng quy ph¹m nμy kh«ng cã gi¶ ®Þnh vμ còng kh«ng cã chÕ tμi, nh−ng néi dung hîp thμnh phÇn quy ®Þnh cña nã, víi søc m¹nh b¶o ®¶m cña Nhμ n−íc ph¶i ®−îc c«ng nhËn vμ t«n träng tuyÖt ®èi, kh«ng ®iÒu kiÖn. Khi cÇn b¶o ®¶m sù t«n träng cao quy ®Þnh nμy b»ng h×nh thøc chÕ tμi, th× nhμ lμm luËt ph¶i ®Æt ra nh÷ng quy ph¹m - quy t¾c ®Ó trõng ph¹t, xö lý mét lo¹i hμnh vi vi ph¹m riªng nμo ®ã. Do tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm nh− vËy, nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®Æc biÖt lo¹i nμy th−êng ®−îc coi lμ nh÷ng quy ph¹m - nguyªn t¾c, dïng lμm c¬ së xuÊt ph¸t vμ t− t−ëng chØ ®¹o viÖc ®Æt ra vμ thi hμnh nh÷ng quy ph¹m - quy t¾c kh¸c. Víi ý nghÜa ®ã, nh÷ng ®iÒu luËt thÓ hiÖn nh÷ng quy ph¹m nμy th−êng ®−îc s¾p xÕp ë ch−¬ng hoÆc phÇn ®Çu cña mçi v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, hoÆc ®Ó më ®Çu cho tõng phÇn hoÆc ch−¬ng riªng cña mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Cã nh÷ng quy ph¹m - quy t¾c còng ®−îc xÕp vμo lo¹i quy ph¹m ®Æc biÖt, ®ã lμ nh÷ng quy ph¹m - h−íng dÉn hay quy ph¹m - giíi thiÖu. 72 Nh÷ng quy ph¹m nμy cã gi¶ ®Þnh vμ quy ®Þnh, nh−ng kh«ng cã chÕ tμi. Quy t¾c xö sù kh«ng cã tÝnh chÊt b¾t buéc, mμ chØ cã tÝnh chÊt gîi ý, giíi thiÖu. Sù tån t¹i cña nh÷ng quy ph¹m nμy lμ mét ®Æc ®iÓm cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa, thÓ hiÖn sù l·nh ®¹o, qu¶n lý d©n chñ, chèng nh÷ng hμnh ®éng rËp khu«n trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn më réng quyÒn tù quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan cÊp d−íi, nhÊt lμ trong lÜnh vùc qu¶n lý hμnh chÝnh - kinh tÕ. d) Söa ®æi, bæ sung, b·i bá nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt hiÖn hμnh: PhÇn v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®· nãi vÒ quy t¾c tuyªn bè b·i bá nh÷ng v¨n b¶n hoÆc quy ph¹m ph¸p luËt hiÖn hμnh, chØ râ nh÷ng v¨n b¶n hoÆc ®iÒu luËt nμo bÞ b·i bá, hÕt hiÖu lùc thi hμnh. Mét quy ph¹m ph¸p luËt, mét ®iÒu luËt cã thÓ bÞ b·i bá, nh−ng cã thÓ chØ söa ®æi néi dung cña nã. Cã khi c¸c ®iÒu luËt ®· cã vÉn ®−îc gi÷ nguyªn, nh−ng cÇn ®Æt thªm nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt míi, viÕt thªm nh÷ng ®iÒu kho¶n míi trong mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt hoÆc thªm nh÷ng ý míi vμo mét quy ph¹m ph¸p luËt cò. V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®−îc söa ®æi, bæ sung, b·i bá tõng phÇn ph¶i ®−îc xö lý mét c¸ch thÝch øng, thÓ hiÖn nh÷ng ®iÒu söa ®æi Êy. §©y kh«ng cßn lμ c«ng viÖc cña nhμ lμm luËt, mμ lμ c«ng viÖc cña nh÷ng c¸n bé nghiÖp vô lμm c«ng t¸c ph¸p chÕ, c«ng t¸c qu¶n lý, xÐt xö hμng ngμy. 73 Ph¶i ghi chó vμo v¨n b¶n nh÷ng ®iÒu, kho¶n, ®o¹n, ®iÓm c©u ch÷ ®−îc söa ®æi, thªm bít cã chó thÝch vμo v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nμo ®· quyÕt ®Þnh nh÷ng ®iÒu söa ®æi, bæ sung ®ã. Nh÷ng ®iÒu kho¶n bÞ b·i bá ph¶i ®−îc xo¸ ®i, nh÷ng ®iÒu, kho¶n, c©u ch÷ ®−îc bæ sung ph¶i ®−îc viÕt thªm vμo víi sè hoÆc dÊu thø tù quy ®Þnh, nh÷ng ®iÒu, kho¶n, ®o¹n ®· ®−îc söa ®æi ph¶i viÕt l¹i theo ®óng h×nh thøc vμ néi dung ®· ®−îc söa ®æi. Nªn quy ®Þnh trong ph¸p luËt mét nguyªn t¾c lμ khi mét v¨n b¶n ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung, b·i bá tõng phÇn th× c¸c c¬ quan Nhμ n−íc khi c«ng bè, viÖn dÉn, tuyªn truyÒn, phæ biÕn nhÊt thiÕt ph¶i ®−a ra nh÷ng v¨n b¶n ®−îc tr×nh bμy d−íi d¹ng ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung mμ kh«ng ®−îc c«ng bè, phæ biÕn, viÖn dÉn v¨n b¶n víi nh÷ng néi dung cò, ®· bÞ söa ®æi. 1.6. Ng«n ng÷, c¸ch hμnh v¨n vμ tÝnh l«gÝch cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt Ng«n ng÷, c¸ch hμnh v¨n vμ tÝnh l«gÝch cña v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt lμ mét bé phËn hîp thμnh quan träng cña kü thuËt lËp ph¸p. C¸ch dïng ch÷, c¸ch ®Æt c©u vμ bè côc râ rμng, m¹ch l¹c lμ mét yªu cÇu cùc kú quan träng ®èi víi c«ng t¸c so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nh»m môc ®Ých s¸ng t¹o ra nh÷ng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt gän râ, dÔ hiÓu, dÔ thi hμnh. 74 a) Ng«n ng÷ ph¸p luËt: Yªu cÇu vÒ ng«n ng÷, ng÷ ph¸p ®èi víi c«ng t¸c so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt rÊt cao, bëi v× khã cã thÓ t×m thÊy mét lÜnh vùc nμo (v¨n häc hay trong ®êi sèng x· héi) mμ viÖc dïng ch÷ sai, c©u v¨n dμi dßng, s¸o rçng, ý tø lñng cñng v.v. l¹i cã thÓ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng nh− trong lÜnh vùc so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Ng«n ng÷ ph¸p luËt tr−íc hÕt lμ ph¶i tu©n theo nh÷ng quy t¾c chung cña ng«n ng÷ vμ v¨n ch−¬ng ViÖt Nam, kh«ng thÓ nghiªn cøu ng«n ng÷ ph¸p luËt t¸ch rêi ng«n ng÷ th«ng th−êng cña d©n téc. Ph¸p luËt cña n−íc ta lμ ý chÝ lμm chñ cña nh©n d©n lao ®éng d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n. Nh©n d©n lao ®éng sö dông ph¸p luËt ®Ó phôc vô vμ b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. Do ®ã, ng«n ng÷ cña ph¸p luËt kh«ng thÓ nμo kh«ng mang tÝnh d©n téc vμ ®¹i chóng. VËy, ®iÒu chó ý ®Çu tiªn lμ ph¶i viÕt ph¸p luËt b»ng ng«n ng÷ d©n téc, b»ng tiÕng nãi cña ng−êi ViÖt Nam. CÇn hÕt søc tr¸nh dïng trong v¨n b¶n ph¸p luËt nh÷ng tõ ng÷ m−în cña ng«n ng÷ n−íc ngoμi khi ta cã thÓ t×m thÊy trong ng«n ng÷ cña d©n téc nh÷ng tõ ng÷ cïng nghÜa cã thÓ sö dông ®−îc. Trong thùc tÕ, cã nh÷ng tõ ng÷ thuéc tiÕng n−íc ngoμi ®· ®−îc dïng quen thuéc, phæ biÕn trong ng«n ng÷ ViÖt Nam th× còng cã thÓ coi nh− tiÕng ViÖt ®Ó sö dông trong v¨n b¶n ph¸p luËt. HiÖn nay, trong Tõ ®iÓn ViÖt Nam cã nhiÒu tõ 75 ng÷ khoa häc vμ chÝnh trÞ vèn lμ tiÕng n−íc ngoμi ®−îc ViÖt ho¸. Ng«n ng÷ d©n téc kh«ng chØ ®ßi hái dïng nh÷ng tõ ng÷ quen dïng cña d©n téc, mμ cßn ®ßi hái nãi, viÕt theo c¸ch nãi, c¸ch viÕt cña d©n téc. Nh÷ng c¸ch ®Æt c©u, dïng ch÷ theo kiÓu n−íc ngoμi ®em sö dông vμo tiÕng ViÖt sÏ trë thμnh ng« nghª, khã hiÓu. Ng«n ng÷ ph¸p luËt ph¶i tËn dông vèn ng«n ng÷ th«ng dông trong nh©n d©n, v× ph¸p luËt lμm ra ®Ó ®iÒu tiÕt nh÷ng quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong s¶n xuÊt vμ ®êi sèng hμng ngμy cña nh©n d©n, chØ cã b¸m s¸t ng«n ng÷ phæ th«ng, th× ph¸p luËt míi cã thÓ cã tÝnh chÊt ®¹i chóng vμ dÔ hiÓu. Nh−ng khi sö dông ng«n ng÷ phæ th«ng, chóng ta cÇn thÊy râ mét sè ®Æc tÝnh vμ yªu cÇu ®Æc biÖt cña ng«n ng÷ ph¸p luËt. Ng«n ng÷ ph¸p luËt lμ ng«n ng÷ cña Nhμ n−íc, dïng ®Ó diÔn ®¹t chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, mÖnh lÖnh cña Nhμ n−íc, nªn cã nh÷ng ng«n ng÷ trang nghiªm. Trong ng«n ng÷ phæ th«ng, cã nh÷ng tõ ng÷ chØ ®−îc dïng trong giíi h¹n riªng nhÊt ®Þnh, kh«ng ®−îc dïng réng r·i, c«ng khai, nhÊt lμ trong ph¸p luËt. Do ®ã, viÕt v¨n ph¸p luËt cÇn chó ý chän läc cÈn thËn c¸c c©u ch÷ vμ c¸ch viÕt. Ng«n ng÷ phæ th«ng hÕt søc linh ®éng, ngoμi nh÷ng tõ cò, cæ lç, Ýt dïng cßn cã nh÷ng tõ míi ®−îc ®Æt ra vμ ®−îc chÊp nhËn. V¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i tr¸nh dïng nh÷ng tõ cò, cæ lç, Ýt dïng, mμ ph¶i coi träng viÖc sö dông nh÷ng tõ ng÷ ®· quen dïng, ®· ®−îc chÊp nhËn trong thùc tiÔn. 76 Ng«n ng÷ ph¸p luËt lμ ng«n ng÷ phæ th«ng ®Ó ®Æt ra nh÷ng quy t¾c xö sù ¸p dông thèng nhÊt cho c¶ n−íc (hoÆc cho d©n c− thuéc mét vïng l·nh thæ, nÕu lμ ph¸p luËt ¸p dông cho ®Þa ph−¬ng). Nh−ng trong c¶ n−íc hoÆc mét vïng l·nh thæ lín cã thÓ cã nh÷ng tõ ng÷ chØ dïng cho mét vïng nhÊt ®Þnh, ®ã lμ nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng. §Ó ®¶m b¶o cho mäi ng−êi hiÓu vμ thi hμnh thèng nhÊt quy ph¹m ph¸p luËt, cÇn theo quy t¾c: sö dông nh÷ng tõ ng÷ phæ th«ng trong c¶ n−íc mμ tiªu biÓu lμ tiÕng nãi cña nh©n d©n Thñ ®«, chØ ®−îc phÐp dïng nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng trong nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt cña ®Þa ph−¬ng, vμ khi cÇn th× cã chó thÝch tõ ng÷ chÝnh thøc chung cho c¶ n−íc (chó thÝch trong ngoÆc ®¬n, ch÷ phæ th«ng sau ch÷ ®Þa ph−¬ng, ch÷ l¹c sau ch÷ ®Ëu phéng, ch÷ s¾n sau ch÷ khoai m×, v.v. trong v¨n b¶n cña c¸c ®Þa ph−¬ng Nam bé). Ng«n ng÷ ph¸p luËt cßn cã mét ®Æc ®iÓm quan träng lμ tÝnh ®¬n nghÜa. Mçi tõ, mçi ch÷ dïng trong v¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i ®−îc hiÓu vμ chØ ®−îc hiÓu theo mét nghÜa nhÊt ®Þnh. Do ®ã, c¸ch dïng ch÷ trong ng«n ng÷ ph¸p luËt ph¶i b¶o ®¶m hÕt søc chÝnh x¸c. §Æc tÝnh nμy lμm cho ng«n ng÷ ph¸p luËt kh¸c rÊt nhiÒu ng«n ng÷ phæ th«ng. Trong ng«n ng÷ phæ th«ng, chóng ta thÊy cã thÓ dïng nhiÒu tõ hoÆc côm tõ kh¸c nhau ®Ó diÔn ®¹t cïng mét ý (vÝ dô: giao kÌo, khÕ −íc, hîp ®ång), ®ång thêi, cã nh÷ng tõ ng÷ cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau, cã nh÷ng nghÜa chÝnh x¸c vμ cã 77 c¶ nh÷ng nghÜa bãng bÈy, xa x«i, m¬ hå. §Ó diÔn ®¹t ph¸p luËt, nh÷ng quy t¾c, mÖnh lÖnh b¾t buéc cÇn ®−îc hiÓu vμ thi hμnh thèng nhÊt, víi tÝnh chÝnh x¸c cao vμ ®¬n nghÜa, ng«n ng÷ ph¸p luËt kh«ng thÓ chÊp nhËn nh÷ng c¸ch dïng ch÷ cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa vμ linh ho¹t nh− ng«n ng÷ phæ th«ng. §Ó kh¾c phôc t×nh h×nh ®ã, cÇn sö dông c¸c thuËt ng÷ ph¸p lý. ThuËt ng÷ lμ nh÷ng tõ chuyªn dïng trong mét ngμnh khoa häc, kü thuËt nhÊt ®Þnh ®Ó biÓu thÞ mét c¸ch chÝnh x¸c vμ c« ®äng nhÊt nh÷ng kh¸i niÖm. Nh÷ng ph¹m trï lμ nh÷ng bËc thang kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh nhËn thøc thÕ giíi kh¸ch quan. Mçi thuËt ng÷ khoa häc nãi chung vμ thuËt ng÷ ph¸p lý nãi riªng chøa ®ùng trong nã mét khèi l−îng tri thøc nhÊt ®Þnh cã néi dung phong phó h¬n nh÷ng tõ ng÷ th«ng th−êng. ChÝnh b»ng c¸ch sö dông c¸c thuËt ng÷ ph¸p lý, nhμ lμm luËt cã thÓ tr×nh bμy d−íi d¹ng c« ®äng, ng¾n gän, nh−ng hÕt søc chÝnh x¸c nh÷ng néi dung phong phó vμ ®a d¹ng cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vμ c¸c quan hÖ x· héi. Nh÷ng thuËt ng÷ ph¸p lý Êy cßn lμ c¬ së ®Ó c¸c nhμ LuËt häc nghiªn cøu, x©y dùng vμ ph¸t triÓn khoa häc ph¸p lý. Nh÷ng thuËt ng÷ ph¸p lý nμy ®−îc ®Æt ra b»ng nhiÒu c¸ch: - Chän trong sè nh÷ng tõ cïng nghÜa, mét tõ ng÷ nhÊt ®Þnh vμ quy −íc lμ tõ ng÷ chÝnh thøc vμ duy nhÊt ®−îc dïng ®Ó biÓu thÞ mét kh¸i niÖm, mét ph¹m trï hay mét khèi tri thøc nμo ®ã. VÝ dô: gi÷a c¸c tõ giao kÌo, khÕ −íc, hîp ®ång ng−êi ta 78