🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Phương Pháp Montessori Ngày Nay - Montessori Today Ebooks Nhóm Zalo TU SACH PHATTRIEN GIAO Dl:JC Do Vi¢n IRED tuyen ch9n vii giai thi¢u MONTESSORI www.asach.com. vn dtea[]f.s :\XII KHO:\ Ht)< X \ HOI A Member of PACE IRCD Institute for Research on ��d_ u a�on�J D�·yt�!opincnt AS h www.asach.com. vn PHllC1NG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Montessori f oday Sach nay thu{lc "TU SACH PRAT TRIEN GIAO Dl)C" (Tu sach do Virn IRED tuyen chc;m va giai thiru. De biet them chi tiet vl Tu sach d"c birt nay, vui lon� truy c/!.p: www.IRED.edu.vn ho"c www.SachHay.org) IRED Institute for Research on Educational Development PHUONG PIIAP MONTESSORI NGAY NAY Dtch tu nguy�n ban ti�ng Anh: Montessori today: a comprehensive approach to education from birth to adulthood Tac gia: Paula Polk Lillard Copyright © 1996 by Paula Polk Lillard Photographs copyright © 1996 by Karin Olsen Campia Charts copyright© 1996 by Denise Selhausen This translation published by arrangement wit.h Schocken Books, an imprint of The Knopf Doubleday Group, a division of Random House, Inc. Ban quy�n ti�ng Viet © DT BOOKS - A member of PACE PAULA POLK LILLARD PHUONGPHAP MONTESSORI NGAY NAY Mot phuong an giao dl,lc toan dien danh cho tre tu tu6i so sinh d�n tu6i truong thanh Nguoi dtch: Nguy�n Thuy Uy�n Phuong NHA XUAT BAN KHOA HOC xA H(H - DT BOOKS Sach giao d\lc - "Tuong ti�n phong" trong cOng cu(>c cha:n hung giao d\lc Lam th{ nao de chung ta c6 m()t d()i nga nhang nha giao chdt lztQng qu6c tt? Lam th{ nao de chung ta co d()i nga nhang nha lanh dq,o giao d{lc c6 t'tl,m voe? Lam th« nao de chung ta co th� phat trien d11<1c nhang phuong phap giao d{lc uu viet? Lam th{ nao de hQc sinh cua chung ta co the ti{p c(m dun? ... Nhang cei.u hoi lc h(>i nh$.p va dua tranh toan c�u cua nguoi Viet, co le di�m ma chung ta cM hl)i nh$.p d�u tien nh�t va m�nh me nMt, do la h(>i nh$.p v� tri thllc. Va trong c6ng cu(>c h(>i nh�p nay, linh Vl,tc cM phru hl)i nh�p truck nh�t va quy�t liet nh�t chinh la linh Vl,tc giao d\lc. Va ch�c hAn mQi nguoi d�u d�ng y, mu6n co ml)t nude Viet Nam moi, ml)t nude Viet Nam thinh VUQng va van minh, thl phru co nhilng con nguoi Viet Nam moi, nhilng con nguoi duQc nu6i duang tAm h�n, duQc khai sang tri tue va duQc ren luyen th� ch�t t6t. Di�u nay chi co dUQc khi chung ta co mc)t n�n giao dl,lc mdi, mc)t n�n giao d\lc khai ph6ng con nguoi. Mu6n duQc nhu v$.y thl phru dl,la vao nhi�u ylu t6, va m(>t trong nhilng y�u t6 d�u ti�n va kh6ng th� thi�u, do la phru co tu duy mdi, nh$n thtic mdi, t� nhln mdi, tri thtic mdi cho giao d(lc, C\l th� la cho 5 chu the quan tr<;>ng nha'.t cua n�n giao d\lc/he th6ng, do la: nha nude, nha truong, nha giao, gia d'tnh va nguoi hqc. Co ra'.t nhi�u each d� di;it duQc ml,lc ti�u nay. Gui ngUoi di h<;>c t{).p, nghi�n ctiu o cac qu6c gia phat tri�n . Mai nhung "bo oc" giao d\lC ldn cua th� gidi v� chia se voi chung ta. Tlm each chuy�n giao nhung cOng nghe giao dl,lc hien d�, nhung mo hlnh giao d\lc ti�n b¢ th6ng qua viec li�n k�t voi cac t6 chllc giao dl,lC uy tfn ... Tuy v{).y, nhllng each lam nay cung co mot s6 di�m kh6ng thu{).n lQi nhu la viec tri�n khai kh6ng d� dang va kha t6n kem. Co th� suy nghi d�n mot each lam nua, ddn gian hdn ma cung khOng kem ph�n hieu qua, do la xm1t ban nhung d�u sach giao d\lc thl,tc sl,l co gia trt. Dfiy cung la each dua trf tue va tu tuong cua nhung "bO oc" hang d�u th� gidi v� giao dl,lc v� Viet Nam mot each nhanh nha'.t, re nha'.t va d�n dUQc vdi nhi�u ngUoi nha'.t. BAiig each nay, nhung con ngUoi trong gidi giao d\lc cua ta co th� co cd hOi duQc chia se va h<;>c hoi tu nhang tac gia ldn, tu nhung b�c thttc gia hang dhu th� gidi v� giao d\lc 6 bat cti ndi dfiu, vao ba'.t cti hie nao .. . Sach giao dl,lc duQc dtnh nghia la nhung pho sach duQc vi�t ra boi nhung nha tu tuong giao dl,lc, nha cru each giao dl,lc, nha lanh d�o giao d\lc, nha giao dl,lc h<;>c ... nhAm chuy�n tru nhung tinh thhn, tu tuong, tri�t ly giao d\lc, nhung suy nghI mang tinh khai phong, nhung phuong phap uu viet . . . cho xa hOi, cho ngUoi dE;ty, ngUoi h<;>·c, va cho ca nhllng nha nghi�n cttu va nha quan ly giao dl,lc. Sach giao dl)c khOng chi la nhung cu6n sach C\l th� thuong thi1y d� hudng dfm ta each lam viec, each thuc hanh xU'. hay nhung loi khuy�n d� m6i ngay l�n ldp t6t hon. Sach giao d\lc du()c d� c$p a dAy la nhung cu6n sach dtnh ngh;;a l<;ii giao d'(lc, dinh nghia l� vai tro cua cac chu th� trong n�n giao dl,lc; Ia nhung cu6n sach gop phfill giup cac chu th� trong he th6ng giao dl,lc hi�u ro va lam dung cling viec cua m:mh (tu:ng chu th� phai gianh lay vai tro v6n dI la cua mlnh va phai tra l<;ii vai tro v6n dI la clia cac chu thll khac nhung mlnh l� dang nAm giu nhung vai tro do); la nhung cu6n sach cung c�p cho ngUbi doc cai n�n tang, cai cOi ngu'bn v� each suy nghi, v� tu tuong va tri�t ly cua vie<: lam giao dl)c. Ttl cai g6c nay, se khOng kho d� bi�t dU()c each th1,1c hien, each cai bi�n va ti;to ra nhung thay d6i trong t\lng ngUoi di;ty, nguoi hQc, va nhang thay d6i nay se ti;to ra sllc m�mh thay d6i c¢ng dbng giao dl,lc va c¢ng dbng xa h()i. Hillu theo mOt each nao d6, khi dua v� Viet Nam nhung cu6n sach giao dl,lc c6 gia tri nay, tuc la chung ta da "mbi" duQC nhung tu tuong giao dl,lc each mli\Ilg nh�t, nhung suy nghi giao dl,lc ti�n hO nhi1t, nhung phuong phap giao dl,lc quan trong nh�t d�n t� m6i nha, m6i ngUbi d� truy�n di;tt nhung di�u ma chung ta r�t c� nhung ll;ri dang thi�u. VI vf}.y ma ta cung c6 thll vl von "sach giao dl,lc" nhu la mot "vt tudng lanh 11n ti�n phong" trong viec hien thl;lc hoa vai tro dAn d�u cOng cuOc hOi nh�p tri thllc CUa linh V\tC giao dl,lC. Va co.ng ttl nhung suy ngh! do, "Tu sach Phat triin Giao d"l,lc" (bao gbm ca "Tu sach Ngh� giao") clia Vien Nghi�n cllu Phat tri�n Giao d\lc (gQi tAt Ia "Vien IRED") va D'� Books du()C ra doi. Tu sach nay se Hin lu<;jt gidi thieu tdi d¢c gia quan tam d�n giao dvc, quan tAm d�n ngh� d�y h9c, quan tAm d�n c<'.'Jng tac quan ly giao dvc nhung t$p sach giao dvc, nhung b(> sach giao dvc duQc ch9n lQc ky cang, dUQc bi�n so�n hay bi�n dich can trQng boi nhung nha nghi�n cllu, cac dich gia, cac chuy�n gia tAm huy�t. Vi¢n IRED la m(>t vi¢n nghi�n cllu d<)c l�p va phi lQi nhu$n ho�t d(>ng trong linh Vl,lc giao dvc, n�n duong nhi�n, vi¢c xAy dl,lng va phat tri�n Tu sach chuy�n bi¢t nay co.ng kh<'.'Jng nha.m mvc ti�u lQi nhu$n. K� W nam 2012, Vi¢n IRED va DT Books da xua:t ban nhung tl,la sach sau dAy: 1. John Dewey v� giao dl!c (John Dewey) 2. Kink nghiCm va giao diJc (John Dewey) 3. Nam tu duy cho tuong Lai (Howard Gardner) 4. Thay d6i tu duy (Howard Garner) 5. Ctmg d11-ng cua d<;ti hQc (Clark Kerr) 6. Gianh lg,i tri thllc (Michael F. D. Young) 7. Ngubi th'l'Ly gioi trong mQi ldp hQc (Linda Darling Hammond) 8. L6 h6ng giang dg,y (James Stigler and James Hieber) 9. Lank dg,o Sl,t thay d6i - Cfim nang cai t6 trubng hQC (Tony Wagner va Robert Kegan) Nam 2014, nhung tl,ta sach sau du<;le ti�p tl)c ra milt b� dQC: 1. Thuy(t Da th6ng mink (Howard Garner) 2. Phuong phap Montessori ngay nay (Paula Polk Lillard) 3. mn tang tu tl.t<'Jng va trifft hQc CUa gUw d1,IC (Gerald Gutek) 4. Gach b�t toan cau v� thanh qua giao d(lc (Tony Wagner) 5. Dao tg,o d()i nga nha giao trong m()t thl gioi dang thay d6i (Linda Darling-Hammond) 6. Ghi chep v� t'f/, do (Nguy�n Van TrQng) 7. Giao d(lc Viet Nam & Phan Lan (MOt k�t qua nghien crtu clia Vien IRED) La nhang nguoi lam giao d\lc, �t hAn ai trong chung ta cllng mong mu6n rti.ng m(>t ngay nao d6 trong tuong lai kh6ng xa, gidi giao d\lc Viet Nam (ca giao d\lc ph6 th6ng, giao d\lc di;ti hQc va giao d\lc ngh�) se co sl,1 blnh da.ng vdi gidi giao d\lc th� gidi, nhdt la hlnh da.ng v� m�t chia se va �P nh�t tri thlic. Khi d6, gidi giao dl,lc qu6c t� dUQc dQc nhung cu6n sach quy nao v� giao d\lc, v� nghien cllu thl gidi giao d\lc o Viet Nam ta rung se c6 co hOi duQc d9c va th� chi la duQc so huu nhllng cu6n sach do (bti.ng ti�ng Viet han hoi). Vdi mong mu6n nhu v$.y, nhllng tac ph&m c6 gia trt clla "Tu sach Phat tri#n Giao d(lc" (bao �m ca sach bien dich va sach bien so�) se ti�p t\lc lAn luQt duQC gidi thieu d�n d6ng dao b� dQC ca nude. Vien IRED, ngay 01/10/2014 GIAN TU TRUNG Danh tf;J,ng b6 va m<:, voi teit ca s{t bieft on vz da truy�n cho chung con long dang cam, tinh than phl,lng sif,, long y�u doi va nhang bai hQc cu()c s6ng. "Giao dl,lc dung ngh1a la thu ma se giup cho hlilll tra thanh mot ca the d�c hiet chll khOng phai la mot ke va.ng loi; la thtl se trao cho bt;m mOt tinh th'a.n v�n nguy�n de VUQt qua nhUng thach thll.c to lon; la thll se cho phep bt;m tlrn tha'.y nhung gia tr} la kim chi nam tr�n hanh trlnh cu()c doi cua bi;tn; la thtl se giup cho bi;tn tra thanh mot nguoi giau co v� tinh th'a.n, mot con nguoi bi�t y�u nhung viec mlnh lam, nhung noi ch6n mlnh d�n, nhung nguoi mlnh g�n ho cung; la thu: se di;ty cho bi;tn drnu gl la quan trQng, n�n s6ng th� nao va ch�t ra sao cho xU:ng dang". -Trfch tu sach "Dumbing Us Down" c:Ua John Taylor Gatto - mot trong nhung nguoi dUQC bang New York trao �g giai thuang danh cho giao vi�n. M\lC L\lC Sa.ch giao dl,lc - "Tuong ti�n phong" trong cCmg cu<)c chali hung giao dl,lc ................................................................ 5 Loi cam tlil ............................................................................ 15 Loi mo d�u .... ......... ........................ ...... ...... .. .. ........ .. ... ......... 17 1. Ngu'bn g6c va ly thuy�t giao dl,lc Montessori .................... 29 2. Khai quat v� nhung nam dhu doi .............. .................. ...... 55 3. Nhang thay d6i di�n ra o giai dof,Ul thll hai ...................... 80 4. Nhung "Bai hQC ldn" va nhung "Bai hQC chinh" ............. 93 5. Moi truong lop hQc ... ..... . ..... . .. ... .......... .. ..................... ... .. .. 121 6. Nguoi giao vi�n ti�u hQC ................................................... 134 7. T\1 do va trach nhiem . ....... ....... ... .. .................. ..... ........... . 155 8. Nhllng quan sat til mOt ldp ti�u hQC ............................... 175 9. Giai dof,Ul trUang thanh ......... . . . . ..... . ..... .. ............. ...... ... ... 219 10. Montessori: Hien ti;ri va tuong lai ..................................... 249 Phl,l h.ic: Chia se cua m<)t hQc sinh ... . ... . ..... . ...... ..... ..... ... . . 262 Ghi chu .............................................................................. 266 Loi cam ta . Margaret Stephenson, giao vi�n Montessori va chuy�n gia hmfu luyen qu6c W d�n tit Anh va My, la nguoi da truy�n cho tOi ngu�n cam hU:ng va hudng dAn toi trong su6t qua trtnh vi�t v� ly thuy�t va th�tc hanh phudng phap Montessori gful ha mudi n{lm qua. Toi mu6n bay to long hi�t on sAu sAc nha'.t d�n ha, khong chi vl nhung chi dAn va khfch le ba da. danh cho ca nha.n toi ma con Mi nhung c6ng hi�n su6t ca cu¢c doi cua ha nham dam hao cha'.t luong cao nha'.t cho giao dl,lc Montessori trtm toan th� gidi. Toi mu6n cam dn ta'.t ca d�ng nghiep Montessori CU.a toi - nhllng nguoi da khOng nglln nw giai dap thAc mAc cua toi v� ly thuy�t Montessori cung nhu cung ca'.p cho tOi nhung thong tin v� ho;;tt d¢ng nghi�n ctlu va sl,1 phat tri�n clia cac truong Montessori ngay nay. Toi dl)c hiet bi�t on Marsilia Palocci, thanh vi�n H¢i dbng Su ph;;tm cua Hiep h¢i Montessori vl ba da. giup toi hi�u sa.u hdn khai niem v� cac thi�n hudng c6 tfnh ph6 quat o loai nguoi CU.a Montessori. Du:oc tham gia vao qua trlnh giang d;;ty vdi cac tre em, ph\l huynh va nha.n vi�n cua truong Forest Bluff la m¢t trai nghiem 16 PHUONG P HAP MONTESSORI NGAY NAY dAy thu vi vdi tC>i. Cu6n sach nay da khC>ng thti duQc vi�t ra n�u nhu khC>ng c6 tlnh y�u va s\l h6 trQ ma chung tC>i chia se cung nhau trong ng6i truong d6. T6i dl)c biet mu6n cam on Laura Earls vl da chia se vdi t6i ra:t nhi�u thoi gian va ca nhang ki�n thrtc chuylm m6n cua cC> v� ldp h9c titiu h9c. T6i mu6n bay t6 S\l trAn tr9ng danh cho Susan Jasper - nguoi da giup tC>i sli.p x�p viec gia dlnh va ca nhan trong nhang thang qua dti t6i c6 thti hoan thanh c6ng viec vi�t lach va giang d�y cua m'i.nh. T6i ra'.t may mli.n khi c6 Bonny Fetterman la bi�n t�p vilm cho cu6n sach cua mlnh o Schocken Books. Ba da cho tC>i nhang loi tu va:n th6ng thfil Va ca S\l tha'.u hitiu V� nhang th6ng diep giao d\lc ma t6i mu6n truy�n d�t th6ng qua cu6n sach nay. V di nhang nguoi la ditim tl,la trong cu(>c s6ng hAng ngay cua t6i - nguoi chbng da d'Ong hanh cung t(>i trong gAn b6n muoi lam nam, cac con gai, con r� cua t6i va cac chau - t6i bi�t on hQ v� m9i di�u, dl)c hiet la sl,l ki�n nhfin, khfch le va h6 trQ ma hQ da danh cho t6i trong qua trlnh vi�t cu6n sach nay. T6i da. n6 ll,lc h�t srtc m'i.nh dti c6 thti di�n d�t l� m(lt each trung thl,lc cac nguy�n Mc cua Maria Montessori va he th6ng giao d\lc ma ha da t�o dl,tng n�n. T6i cam k�t chtu trach nhiem ca nhan d6i vdi nhang hi�u bi�t cua ban than va nhang chia se ma t6i tr'i.nh bay trong cu6n sach nay. Loi ma d�u C u6n sach nay la m()t cai nhln t6ng quan v� ly thuy�t va thv:c hanh tri�t ly giao d\lc Montessori danh cho cac ph\l huynh, cac nha giao cung nhu btit ky ai quan tam d�n giao dl,lc ngay nay, trong do di;tc biet chu tr9ng vao giai do�n giao d\lc ti�u hQc cua tre em. T6i cam thtiy mlnh bi th6i thuc phai viet cu6n sach nay. Hay d� t6i phan nao giai thfch y nay bA.ng each k� l�i cho quy Vi mOt CU()C tro chuyen gan day Cua t6i. Hom do t6i dang o tren may bay, ngbi ke hen mOt nguoi dan ong trong c6 ve Ia cha cua mtly dlla con nh6. Qua tro chuyen, toi biet rA.ng anh co hai c�u con trai, m()t c�u chin tu6i va m()t c�u muoi mc)t tu6i. Ca hai d�u du<;>c glii di hQc o m()t truong Montessori ldn cua Chicago tit khi ha tu6i. Vi truong nay co cac ctip hQc tit ti�u hQc cho den ph6 thong cd so, anh dinh van cho cac con hQc d do cho den muoi lam tu6i. Sau do chung se tiep tl,lc hQc o m(>t truong c6ng hoi;tc truong tu, anh van chua chQn truong nao va hy vQng rfing con cua anh se cung tham gia trong quy�t dinh chQn truong cho chung. 18 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY T6i hoi anh ly do khi�n anh chqn phuong phap giao d\lc Montessori cho cac chau. Anh n6i: "Bo la quy�t djnh cla vQ Mi. T6i b�n biu vdi c6ng viec su6t n�n d� cho ba xa toan quy'�n thoi. Thl,1c ra hbi chung vao lop m(>t t6i cung khOng thfch cho chung hQc o truong Montessori cho him. T6i lo rAng m6i truong do co th� hoi go b6 qua. Nhung rbi qua thoi gian Mi da thay d6i. Toi d�n tro n�n r!1t hU:ng thu". Khi t6i hoi anh thfch di�m g1 o phuong phap Montessori, anh tra loi rAng no giup cac con anh hlnh thanh y niem v� tinh th�n dbng d<)i va s\{ tl,1 chu. Anh noi: "Chung r�t co tinh th�n dua tranh! Tre con du:a nao cung vf).y, nhung di�m khac biet o da.y la bQn tre r!1t hoa hc)p vdi nhau va r!1t tl,i tin. Chung th� hien g�n nhu la ngUbi truong thanh trong thai d(> vdi nhung ngUoi xung quanh. Chung quan tAm d�n th� gidi. Th�m chi chung con keo t6i tham gia vao m(>t d\t an c(mg dbng danh cho nhllng nguoi vo gia cu". Anh ngi.tng m<)t hie rbi n6i ti�p: "T6i th!1y hlnh nhu nhung di�u toi dang n6i vdi chi kh6ng phai la v� phuong phap Montessori. Toi dang k� cho chi nghe cac con t6i da tro n�n nhu th� nao nho hQc o truong Montessori thl dung hon!". Rbi anh blnh lu�n v� nhllng dU:a tre hang x6m la b�n cua cac con anh, nhi�u em trong s6 d6 theo hQc m<)t truong tu thoi thuQng v6n n6i ti�ng v� thanh tfch hQc t�p. "T6i kh6ng c6 y n6i x!1u m!1y dlla tre nay da.u", anh ti�p tl,tc. "Chung vAn la nhang dU:a tre ngoan, nhung chung lu6n to ra la mlnh bi�t r�t nhi�u. nhu th� chung la nhung thi�n tai bac hQc v$y. T6i kh6ng cam th!1y chung dang ph!1n d!1u vi chfnh ban tha.n LOI Md DAU 19 minh. Chung quan tam nhi�u hon d�n viec danh b;;ti nhung ngUC1i khac". Toi hoi anh lieu anh co lo Ia.ng khong khi con trai ldn cua anh budc vao trung h9c. Khi a'.y chau se hQc chung vdi nhung du:a tre hang xom nay hof).c nhung dU:a tre khac gi6ng nhu th�, nhung each ma chung du()c giao dl,lc trong nhung na.m d�u dbi thl. li;U ra'.t khac nhau. Anh tra lbi nhanh ch6ng: "Co chU:! Toi Sf) rang con toi se trOng co ve hdi l�p di trong mAt ma'.y dU:a tre do. No hie nao cung nghi�n cu:u thu: nay thll nQ, tlm toi ca.u tra loi cho nhung ca.u hoi cua ri�ng no". Nhung ngay l�p tU:c, anh ll';li dao ngU()c ll';li nhung g1 da. noi: "Ma thl,tc ra thl khOng. Toi khOng nghI d6 se la va'.n d� da.u boi no ra'.t tl,1 tin. N�u c6 bi tr�u ch<;>c thi n6 cung chling mang. No ra'.t hoa dbng vdi m<;>i ngUoi va c6 tfnh dOc l�p. Do chling qua cW la n6i lo lAng cua ri�ng toi ma thoi!". Anh k� cho toi nghe v� thbi di hQc clia anh. Anh da tting hQC 0 ca trubng ti�u hQC lb trung hQC cOng l�p ti;i.i ml)t qu� ma toi bi�t rang thu<)c lol';li t6t nha'.t cua rung ngo;;U o Chicago. Tuy nhi�n, vdi anh do ll';li la m()t ky niem co don. "Chting giao vi�n nao a d6 thl,tc S\l la ngUoi dlu dAt toi ca. MQi thll d�u c6 ve l�h lung th� nao a'.y. Montessori qua thl,tc la m()t phudng phap giao dl,lc ra:t giau s\( quan ta.m". R6t cu()c, toi cung k� cho anh a'.y nghe v� nhung cOng viec cua mlnh vdi phUdng phap Montessori. "N�u v�y thl cho phep toi hoi chi m(>t ca.u ma lau nay toi van thubng thAc mile", anh n6i ngay. "Khong phai ai cung bi�t v� Montessori. Ti;U sao th@. N6 t6t v�y Cd ma?". 20 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY T6i hi�u n6i thiic mile cua anh. Tht;tc s\{ la b6n muoi nam da tr6i qua k� tu. khi t6i la m(>t giao vi�n di;ty lop hai t� m(>t truong c6ng li;\.p cua Terrace Park, Ohio. Khi do, truong cua chung t6i van chua th� ti;to dUQC m6i dl'.l.y li�n ket giua viec giao d1,1.c tre em vdi sl,l phat tri�n cua chung nhu la nhung con nguoi, theo nghia m6i tre la m(>t ca nhc'.l.n vdi nhung dong gop d�c bi�t cha the gidi nay. Chilng nao chua lam duc;ic di�u nay, ngC>i truong do se van chua th� giup cac em tro thanh nhung nguoi h9c chu d()ng, giin ket voi xa h(li va duc;ic tiep sllc d� thanh c6ng trong xa h(li d6. Cac bi;\.c ph1,1 huynh trong dc;ii nha truong se giup chuftn bi cha con em hQ budc vao the gidi khong ngilng thay d6i ma chung ta dang s6ng. Thi;\.t khong may la hQ ell khang khflng di tlm nhung he th6ng giao dl,lc thu(lc v� qua khll, v6n duQc xc'.l.y dl,lng dl,la tr�n khen thuong va trtmg phi;tt, bang di�m va xep hi;i.ng, hQc thu¢c long va ki�m tra. Cac em chu yeu ngbi y�n va nghe giang, m6i em nhu m()t ca th� bi�t li;\.p o chiec ban cua mlnh vdi rl1t it co h(li duQc phat tri�n cac ky nang xa h()i va giao tiep clin co d� giai quyet nhung va:n d� trong the gidi thl,ic. Th�m vao do, trong thi;\.p ky VU:a qua, nhung chuftn mt;tc hanh vi va ky lui;\.t trong cac truong h9c cung khong ngilng di xu6ng. Sl,i ng6 nghjch, tho 16 va cac cl1p de) bi;to ll,ic khac nhau ngay cang tr6 n�n ph6 bien trong hQc sinh. Phv huynh con lo lling rfing kh6ng khi ti�U Cl,{C 0 truong h9c se anh hUOng den cac gia trf s6ng va thai d() cua con em mlnh. Va theo thoi gian, nhung n6 11,{c cai each giao dvc da duc;ic khoi phat. M(lt each tiep ci;\.n duQc dua ra vao nhung nam 1960, LOI MO DAU 21 n6i tiep theo viec xul1t ban cu6n sach kinh dien "Tre em that bq,i nhu th( new" (How Children Fail) cua John Holt la m6 hlnh "ldp hoc mo". Cach tiep c�n nay giai phong nguoi giao vi�n dung lop kh6i nhang phudng phap cung nhac cu.a giao an truy�n th6ng, giup ho co the chu y nhi�u hdn den nhu ci1u cua Wng hoc sinh va ti;to ra m¢t m6i truong hoc t�p thoai mai, hllng thu hdn. Tuy v�y, phong trao cai each nay va cac phong trao tuong tl,l khac l?i thieu di cac c11u phi'.l.n hoc thu�t duQc dinh nghia C\l the nhli.m giup cac em VUdn den nhung ti�u chuAn cao trong cac m6n van, toan, cung nhu di;tt dUQc kha nang tu duy va truy�n d?t m¢t each ro rang. Nhang each tiep c�n nay co.ng khOng hieu duQc sl,l ci'.l.n thiet cua viec phai d�t c6ng cu¢c giao d\lc tre em duoi m¢t goc nhin toan dien. Cac ml,lc ti�u va phuong phap giao d\lc di;i.t ra cho tung d¢ tu6i phai la m¢t t6ng the gan ket de m6i ca nhan hoc sinh d�u co the t6i uu hoa ti�m nang phat trien CU.a mlnh. Chinh vi v�y, nhung n6 11,lc cai each nay cling di1n h,J.i tan di va thl1t bi;ti. Vao di'.l.u th�p ni�n 1960, toi duQc biet den m¢t triet ly giao d\lc cho phep cfm ba.ng giua sl,l tl,l do va trach nhiem trong lop hoc, dbng thoi cling huong tre em den nhung ti�u chmfo cao v� phat trien tri tue va nang 11,lc xa h¢i. Quan trQng kh6ng kem, triet ly nay cling chua dl,lng m¢t ti'.l.m nhln v� sl,l phat trien CU.a con nguoi tu thuo 11u thd cho den khi truong thanh. Nho v�y, no co.ng la mot phuong an giao d1,1.c 10-gic va nh11t quan, theo sat sl,l phat trien cua tre em tu giai doi;tn nay den giai doi;tn ke tiep. Ca.ch tiep c�n d¢c dao nay chinh la triet ly giao d\lc Montessori. 22 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Th�t may mAn la tOi duQc ti�p c$n vdi tri�t ly Montessori o trong moi truong ldp hQc ngay ti:l d�u. Trai nghi(lm d�u ti�n do da d�n vdi toi trong h1c toi hoan to�m khOng bi�t trudc hay nhln tha'.y duQc rang n6 co fch cho tre em nhu th� nao. Luc d6 t6i dang la trQ giang trong m(>t ldp h9c m�m non ma dtta thtt ha trong s6 b6n du:a con cua tOi khi do dang theo h9c. Rbi trong nam d�u ti�n, t6i d�n hi�u ro hon rang phuong phap Montessori duQc dl).t tr�n n�n m6ng nghi�n cttu ra'.t vilng v� cac giai doi;:tn phat tri�n cua tre em. Co ve nhu chfnh n�n m6ng nghi�n cttu v� cac giai doi;m phat tri�n nay, cung vdi vi(lc giru ph6ng ngubn nang lUQng t\l do CU.a con ngUOi va khoi gQi d(>ng 11,ic tinh th�n la di�u da khi�n cho phuong phap Montessori nAng cao duQc nhung thanh qua trf tu(! va xa h(>i cua cac em. Trong ldp hQc nay, vi(lc gian ti�p chufui bi (ca v� ng<>n ngo. va s6 hQc) cho tre em duQc ba.t d�u khi cac em mdi ha tu6i. Nho do ma m(>t em be nam tu6i co th� dbng thoi bi�t dQc, bi�t vi�t va giru duQc cac bai toan c(>ng, tii1, nhAn, chia vdi nhung ki�n thttc cua minh v� he th�p phAn. Cac em da di;tt duQc S\l phat tri�n phi thuong nay th6ng qua m(>t qua trinh tim hi�u, kham pha vdi cac hQc C\l cv th� va mang tfnh th\lc hanh cao. � ml).t phat tri�n nhAn each - m(>t khfa ci;tnh cling quan trQng kh6ng kem, cac em d�u ra'.t d(>c l�p, t\l tin trong ldp h9c, th� hi(ln qua S\l sang ti;to, ni�m hi;mh phlic, tinh y�u cua cac em d6i vdi vi(lc hQc. T6i vAn nhd minh da ba'.t ngo th� nao khi nhin tha'.y S\l tu t�, S\l quan tam ma cac em danh cho nhau m(>t each ra'.t khac li;t, cung nhu s\l nAng niu ma cac em danh cho nhung v�t dvng a quanh minh. Th\lC s\{ la, t6i chua tha'.y dtta tre nao a LOI MO DAU 23 dO tu6i nho nhu cac em ma li;ri co th� cu xli vdi mot mllc dO ky lu$t va trach nhiem cao nhu v$y. Nhong nam sau do, toi hoan tt{t chuong trlnh Th�c si giao dl,lC 0 Di;ri hQC Xavier, Cincinati, Ohio va lam tlnh nguyen vien cho cac d\1 an cOng dC>ng Montessori, bao gC>m viec tham gia cac chuong trinh Head Start (Chuong trznh cua Bt each titp cf;Ln hiCn dc;ii" (Montessori -A Modern Approach) nhlim gidi thieu cho cac phl,l huynh co con a tu6i mlim non v� phuong phap nay. D�n nam 1981, toi tro thanh mOt giao vien Montessori dUQc chllng nh$n Mi Hi�p h()i Montessori Qu6c t� (Association Montessori Internationale)1. Trong nam do, toi da tham gia khoa dao t�o qu6c t� - mllc dO can ban ti;ri Vien Montessori Milwaukee. Cung hie do, toi cung hoan thanh git{c mo mo mOt truong Montessori cua rieng toi. Cung vdi nguoi con thtt hai trong s6 nam nguoi da truong thanh cua toi la Lynn Jensen - m()t giao vien Montessori giau kinh nghiem, va Jane Linari - mot nguoi b� va cung la dC>ng nghiep giang d�y. toi da tham gia sang 1$p truong Forest Bluff ti;ri Lake Bluff, Ilinois. Ldp d�u tien cua truong do Lynn dttng d�y, gC>m muoi lam em trong de) tu6i ha va b6n. Nam k� ti�p, s6 lu<;mg hQc sinh ldp ml:Un non nay tang thanh hai muoi lam em, va Jane bAt d�u d�y mot ldp ti�u hQC. Truong phat tri�n dM ttl do va d�n nay da co 24 PHVONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY khoang m()t tram nam muoi em hQc sinh ttl muoi tam thang d�n muoi lam tu6i. Cac em d�n ttl cac c()ng dbng da.n cu trong khu vv:c Chicago, m()t s6 em phai ma:t chtlng m()t ti�ng dbng hb d� di d�n truong. Chung toi co chin giao vi�m Montessori va tam trQ giang, m()t phv trach kinh doanh va m()t trQ ly. M6i giao vien d�u tham gia chia se cac cOng vi�c hanh chinh cua truong. Chfnh viec chia se trach nhiem nay da giup chung toi xa.y d\ing duQc m()t tinh th�n dbng d()i vang chl).c va 101;ti bo di ca:u true t6 chU:c ruom ra v6n la ganh nQ.ng cua nhi�u truong hQc ngay nay. Di�u nay cung cha phep chung toi dua ra cac quy�t dinh hanh chfnh la'.y mvc tieu giao dvc lam trung ta.m, va luon dQ.t nhang yeu c�u cua ca hQc sinh, phv huynh Um giao vien len d�.u. T6i da d1;1.y m()t trong s6 cac lop cua truong cho tre ttl ba d�n sau tu6i su6t muoi nam qua. Do la m¢t trai nghiem ma n�u khOng tfnh vi�c k�t hon va lam m� thl da.y la di�u ma toi tra.n quy hon ca trong su6t cu<)c doi mlnh. Ngbi tren san, may mo m¢t ta:m ghep moi co hlnh ban db cha.u A, h9c each phat a.m cac ten nude Kazakhstan, Azerbaijan, Kyrgyzstan va Tajikistan cung voi cac em - nhung nguoi da tham gia cac ho�t d<)ng do con hao hU:ng hon ca t6i. Toi tha:y mlnh dUQc bao b9c trong S\1 nhiet thanh kham pha th� gidi cua eac em. Cu6n sach nay chuy�n tai m¢t each baa quat v� tri�t ly giao dvc Montessori trong vi�c giup tre em phat tri�n thanh nhung nguoi lon hoan thien. No cung trtnh bay each ma tri�t ly Montessori k�t hQp giua tfnh t\1 do va tfnh trach nhiem, vai tro chu d¢ng cua LOI MO DAU 25 tre em trong viec hQc ell.a m'l.nh, cac chmfu ml,1c cao v� thanh tfch hQc t$p, nh$n thU'.c xa hOi va phat trien nhlln each; cung nhu m(lt � nhln giau tfnh nhlln van va nhang thanh qua ell.a n6 trong viec truy�n cho cac em ni�m cam hung tham gia vao c(lng dC>ng cu.a mlnh, de rC>i khi ldn len cac em tro thanh nhang con nguoi giau trach nhiem va tinh thrui c6ng hi�n. Thanh c6ng ell.a tri�t ly Montessori dl,1a tren vi(!c tha:u hieu rtm.g vi¢c giao d\lc tre phfil duQc xem xet m(lt each toan dien ngay ttl hie bat d'liu. M1,lC tieu va phucmg phap giao d1,lC {j tttng dO tu6i phai hai hoa vdi nhau lam thanh m(lt tdng the gan k�t. ttt hie tre chao doi cho d�n khi truong thanh. Cac chuong sau day ell.a cu6n sach cung trinh bay v� Montessori nhu m(>t phuong an giao dl,lc nha'.t quan, di cung qua trlnh phat trien cu.a tre tu giai doi;tn nay d�n giai doi;tn khac, vdi quan diem rling giai doi;tn sau phai ke thtta dUQc giai doi;tn trudc d6. Ml.le tieu ell.a giao d1,lc o tttng dO tu6i la nhlim h6 tr<) cho qua tr'l.nh phat trien lien t1,lc nay o m6i tre em. Chuong 1 trinh bay m(>t each ngan gQn v� ngubn g6c va ly thuy�t giao d1,lc Montessori. Nhang ph\l huynh chu y�u quan tam d�n viec ap d1,lng tri�t ly nay th� nao trong lop hQc hang ngay c6 the dQc thAng vao nhang chuong sau va tro ngU<)c li;ti chuong nay m6i khi c'lin tham khao thcmg tin n�n tang nao d6. Chuong 2 khai quat v� tri�t ly Montessori cho tu6i tieu hQc. T6i se kh6ng 11).p ll;li o day nhang th6ng tin v� giao d1,lc tre dudi 6 tu6i da duQc tr'l.nh bay trong cu6n sach khac Montessori: Mot each tilp c¢,n hien dg,i (Montessori: A Modern Approach) cua t6i. C6ng trlnh nay giup cho ph\l huynh tlm hieu sau hon v� giao 26 P HUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY d1,1c tre nho vao lua tu6i nay, o truong hay o nha. TU chuong 3 d�n chuong 8 Ia phfill chinh, t$p trung chu y�u vao giai do;pi ti�u hQc CU.a tre. Theo t6i bi�t thl da.y se la l�n dAu ma ly thuy�t cung nhu each th1,1c hanh phudng phap Montessori cho tre ti�u hQc duQc trlnh bay ml'.)t each chi ti�t cho nhung nguoi kh6ng thul'.)c gidi chuy�n m6n. Chztt truong ti�u hQC Montessori n�u nhu trudc do tre kh6ng theo hQC o m(>t truong m� non theo phuong phap nay. Thl)t may mlin la di�u nay se kh6ng xay ra. Cac giao vien Montessori, cung nhu nho.ng giao vien gioi o ba:t ky noi dAu, se don nhl)n tre o ba:t ky di�m xua:t phat nao va lam ta:t cit nho.ng gl cfil1 thi�t d� giup cac em phat tri�n. Tren thl,lc t� la giao vien Montessori con co lQi th� hon, boi phuong phap nay cho phep sl,1 linh hoi;it va S\1 quan tAm d�n tllng ca nhAn hQC sinh o m6i d(> tu6i. Trong s6 nhtlng em thanh c6ng nMt khi di hQC cung nhu sau t6t nghiep o truong chung t6i, c6 cit nhung em kh6ng M theo hQc chuong trtnh m� non trudc do. 0 m<)t khfa c�h khac, lQi th� cua tre em duQc di;ty d6 theo phuong phap Montessori C'.l tu6i m�m non trudc khi vao budc ti�u hQc se duQc trlnh bay ro vdi bi;in dQc trong nhang chuong vi�t v� d(> tu6i nay. Nhtlng tre em "da dUQc chmin bi'' nay da quen vdi viec nM.n trach nhiem cho nho.ng hanh d¢ng cua mlnh trong m<)t c(mg dbng gbm nhi�u ngUoi khac, co.ng nhu c6 kha nang khoi d�u va hoan thanh m(>t c6ng viec ma kh6ng c�n giao vien phru trl,lc ti�p c� tay chi bao. Ngay t\l ngay dhu tien a truong ti�u hQc, nhung em hQc sinh nay da siin sang vdi viec may mo va kham pha cac giao C\l Montessori, ctmg vdi cac bi;in hoan thanh cac bai tl)p dudi hl.nh thllc vi�t hol)c n6i. Vdi nho.ng em khac chua bi�t dQc, vi�t hay lam tfnh, cac em se danh nho.ng thang di\u tien a truong d� hQc nhung ky nang nay. Cac em co th� cung phai chn d�n sl,1 h6 trQ dl)c biet d� di;tt duQc kha nang 28 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY t\l quan va chung s6ng trach nhi�m vdi nguoi khac, tuy thu('>c vao nhung trai nghi¢m truoc dAy cua cac em o nha, nhom tre, truong m�m non hay cac chuong trlnh giao dvc ti�u hoc khac ma cac em tham gia. M('>t loi canh bao: T�n goi "Montessori" Ia so huu cOng c(mg. No co th� duQc dung boi ba'.t ky ai, cho ba'.t ky m\lc dfch gl. Vl vf).y, co nhung chuong trlnh du<;>c g&n mac "Montessori" nhung th1,tc M ap d1,1.ng phuong phap nay ra'.t hi;in ch�, thf).m chi la hoan toan khOng. Do do, vi¢c cac ph\l huynh tn,tc ti�p quan sat cac lop hoc la ra'.t quan trong d� quy�t dtnh xem truong nay co di;it dUQc cac ti�u chuAn Montessori dich thl,lc hay khOng. Khi nhung phat hien moi vE\ S\l phat tri�n cua con nguoi duQc dua ra, dl).c bi�t la thong qua cac nghi�n cuu th�n kinh hi�n di;ti, nhung b6 sung hay thay d6i trong tri�t ly giao dvc Montessori cung co th� xay ra. Khong m('>t ca nhAn nao co th� dua ra ta:t ca cllu tra loi cho m('>t va'.n di'.\, chua M do li;ii la chu dE\ phuc ti;tp nhu chu dE\ h6 trQ s\l phat tri�n cua con nguoi trong nhung nam thang di d�n truong thanh. Trong cu6n sach nay, toi da mo ta nhung lop hQc Montessori va nhung kinh nghiem ma toi duQc d\l ph�n. Chung di;ii di�n cho m(>t thoi gian va m<')t khOng gian cua }ich su. Chitng nao ma chung con an khop voi nhung nguy�n ly ph6 quat vE\ sv: phat tri�n cua loai nguoi, chtlng do chung con co th� duc;1c ap dl,lng cho mQi truong hQp ph6 bi�n. Chung nao ta tha'.y rang chting khOng con an khop nua, chung se khOng th� t'On ti;ii. V di m<')t tllm tri luOn y thuc vE\ diE\u d6, toi hy vQng cu6n sach nay se giup gifil thfch nhung fch lQi cua tri�t ly giao dvc Montessori ma toi da tung dUQc bi�t - voi vai tro la m('>t nguoi m�, m('>t nguoi th�y. va m('>t nguoi ha. 1 Nguon g6c va ly thuyet giao d\lC Montessori Maria Montessori t�p trung vao ID\lC ti�u cua giao d\lc hon la cac phuong phap. Theo dinh nghia cua ba, m1,.lc ti�u nay la "s\1 phat tri�n cua m(>t con nguoi hoim thi(ln, huong v� m6i truong, bi�t thich nghi voi thoi gian, khc m\lc ti�u nay a tre em. Cach ti�p c�n ell.a ha la ti)p trung vao tre em va quan sat nhang nhu cl1u ell.a chung. Ba tin rang ngay trong qua trinh truang thanh ell.a tre em da Um ti;ti nhang cau tra loi v� kha nang "t\1 lam mdi minh" ell.a loai ngUoi trong tung th� he k� ti�p. Montessori la mot ngUoi th\lc M, dbng thoi co.ng la ngUoi co tllm nhl.n. Thi,tc Ma ch6 ba da thu thi)p cac M.ng chU:ng trl,lc ti�p tu: tre em trong mOi truong s6ng tl,l nhi�n ell.a chung vdi mot thai dO khach quan va khOng djnh ki�n. T�.m nhl.n th� hien a ch6 ba tin rang nhang cau tra loi ma ba tlm th�y se khOng chi giup mang d�n mot cu(>c s6ng y nghia hon cho tung tre em ma con hau ich cho ca nhan loi;ti. Montessori la mot bac Si y khoa va mot nha giao d\lC tien phong, ha sinh ti;ti Y vao nam 1870 va m�t nam 1952. Ba s6ng chu y�u ti;ti Y, Ta.y Ban Nha, An DO va Ha Lan trong giai doi;tn dl1y b�t 6n ell.a cac cuOc chi�n tranh th� gidi va cac phong trao each mi;tng. Du phfil di cu nhi�u llln trong cu(>c doi cua ml.nh, trong do co doi ll1n phfil di ti ni;tn, ba vAn khOng ngting nghien cllu v� tre em, ma truong, giang hai, dao ti;to giao vien 0 ha chau l\lc. Ngay nay cac truong Montessori da hien dien a nam muoi hai nude tren sau chau l\lC, va con s6 do vAn khOng ngting tang len khll.p toan cl1u. Phuong an giao d\lc cu.a Montessori duc;>c phac thao dl,l'.a tren nhang quan sat ell.a ha v� tre em trong cac n�n van hoa da di;tng va o nhi�u qu6c gia. Vi vi)y, nhllng kham pha ell.a ba kh6ng chi la cac nguyen hie rieng ell.a Montessori. Do la nhang NGUON G OC VA LY THUY�T G IAO DVC MONTESSORI 31 nguy�n tile ph6 quat v� hanh vi cua con ngUC:li, thu(>c v� mQi dan tl)c, mQi xa. h¢i va mQi n�n van hoa. Nhang nguy�n tlic ph6 quat nay co.ng chinh la n�n tang Vllng chli.c cua h¢ th6ng giao dl,l.c a khAp mQi nai. Montessori cho rang cOng vi¢c cua mlnh van dang con ti�p dien. Vi vf).y, ha khong chu tam due k�t nhcrng y tuang cua mlnh thanh ml)t ly thuy�t giao dl,l.c cu6i cung. Tuy nhi�n vao ha nam cu6i cua cu(>c dbi, khi da budc sang d¢ tu6i tam muai, ha da nhln lf;li c6ng viec cu.a doi mlnh va trlnh bay li;ti m(>t each t6ng th� cac y tuong tinh hoa cu.a mlnh. Duoi dAy la tom ta.t ha lu$n di�m chfnh ell.a ha: • S\l phat tri�n cua con ngUoi khOng t sinh vi�n y khoa tre a Df;li hQc Rome vao nhcrng nllm 1890, Montessori da nghi�n cl.1u v� ngu�n g6c va sl,1 hlnh thanh cila loai ngUoi. Sau khi da di;tt duQc m(>t sl,1 nghiep y khoa thanh c6ng, ha tra lf;li Df;li hQc Rome d� nghi�n cU'.u v� su phi;tm, tri�t hoc, nhan chung hQc va ti�p t\lc bi hap dan boi 32 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY d� tai sl,l phat tri�n trong mQi hl.nh thai doi s6ng. Khi lam vi(lc vdi tre nh6 va thanh ni�n trong nhung nam sau do, ha nh�n ra dmg co cac giai dof;m d(lc thu trong qua trlnh phat tri�n cua con nguoi. Cu6i ctmg, ha da xac dtnh duQc co b6n giai do� phat trien nhu vfJ.y. Trang do c6 hai giai dol;ln tu6i tho - keo dai d�n tu6i muoi hai khi drta tre da ldn kh6n, va hai giai dol;ln truong thanh - hoan ta'.t khi m(lt thanh ni�n dl;lt duQc sl,l truong thanh o tu6i hai muoi b6n. B6n giai dol;ln phat tri�n nay cling chinh la ca'.u tnic chung cua cu6n sach nay. Chi ti�t cua m6i giai do� se duQc trlnh bay trong cac chuong tuong ling. Con trong chuong gidi thi(lu nay, t6i mu6n trlnh bay v� cac nguy�n Mc va cac th6ng tin can ban co li�n quan m�t thi�t d�n ca b6n giai do� phat trien. Montessori da kham pha ra d'mg co ha di�u xay ra trong m6i giai dol;ln phat trien nhu sau: C6 m(lt ml,lc ti�u phat tri�n C\l tM. C6 m(lt dinh hudng da duQc xac l�p sAn va duQc tuAn thu nham d�t duQc ml,lc ti�u phat tri�n do. Co nhung s1,l nhl;ly cam d(lc bi(lt dttQc trao cho loai nguoi trong m6i giai dol;ln phat tri�n nham h6 trQ viec d�t dtiQC IDl,lC ti�u CUa giai dof}.n d6. Dli nha'.n m�nh s1,l a'.n tuQng cua qua trlnh chuy�n d6i tu giai dof}.;·1 nay sang giai dof}.n k� ti�p cua tre em, Montessori da so sanh cac giai do�n phat trien voi hlnh anh fin dl,l v� m(lt con budm. Cac budc phat tri�n tu mOt con sAu, con nhOng d�n mot con budm tru6ng thanh khac nhau d�n mlic ta kho long NGUON G OC VA LY THUYtT G IAO DVC MONTESSORI 33 ma kh6ng phAn biet duQc chung voi nhau. Tuong t\l nhu vf}.y, s\l khac biet trong m6i giai doi;m phat tri�n cua con nguoi cling phi thuong d�n mtlc nguoi do cl1 nhu duQc tai ti;to 11;\i o tung thoi di�m vf}.y. Giai doi;i.n sau k� thua giai doi;tn truck, vl vf}.y ma S\l phat tri�n sai lech 0 bl1t ky giai doi;tn nao cling anh huong d�n thanh c6ng chung cua to�m bO qua trlnh. Montessori thl1y rfi.ng n�n giao d1,1c truy�n th6ng chang d� ta.m gl d�n cac giai doi;m phat tri�n nay. G�n nhu o tl1t ca qu6c gia tr�n th� gidi, giai doi;tn d�u ti�n la tu khi tre sinh ra d�n khi sau tu6i d�u bi tho o, boi viec h9c hanh cua tre chi bat d�.u khi tre sau tu6i hol).c Wc1n tu6i l�n sau. Sau do, t6c d('> giao d1,1c l�i cu tang d� d�u, qua m6i nam li;ti cang kho hon vdi nhi�u m6n h9c duQc th�m vao, nhi�u giao vi�n dUQc b6 sung, nhi�u ap h;tc h9c hanh bai VO hon, vdi cac giao trlnh va bai ki�m tra dUQc ap dl).t tu b�n ngoai Um cac em. Ml).c du ban than la m('>t sinh vilm rl1t thanh cong trong he th6ng giao d1,1C d6 vdi nhi�u giai thUOng va danh hieu di;tt dUQC trong nhllng nam d�n truong va hQc dl;li h9c, Montessori nhf}.n ra duQc nhi�u di�m khi�m khuyt�t cua n�n giao d\lc do. Ba lien tuong hQc sinh o th� he mlnh voi "nhang con buom kho" duQc dinh tr�n tl1m bang trung bay. Ba ve m('>t bi�u db mo phong giao dl,lc nhu m('>t duong tuy�n tinh, kh6ng ngilng nhbi nhet th6ng tin nhu tM dmg tre em nhu nhllng to giily trAng tha hb ma in l�n vf}.y. Ba t6 no bli.ng m('>t "mau xam xilu xi" d� phan anh s\l chan chuong ma chung gay ra cho cac em. Bi�u db nay cung ng�m phan anh quan di�m rAng tri th6ng minh se tang l�n theo dO tu6i. 34 PHUONG P HAP MONTESSORI NGAY NAY 24 Tuai thO' au Tieu hQc Trung hQC f)�i hQC Sr.t giao d1;,c truy�n th6ng du<;Jc dr.ta tren gia dfnh cua slj phat trien tuyen ttnh (nhang mai ten bieu tht cho sr.t gia tang ap lr.tc). DE'l phan biEm ll;li, Montessori ve m(>t biE'lu db m6 ta qua tr!nh phat trien thi.tc S\i clla tre em. 0 bieu db nay, m6i giai do� la m(>t Ian song phat trien mdi, dGtt duQc m('>t dinh cao nh�t va rbi giam dan. Bieu db nay nh�n mi;mh tinh th6ng nh�t va deu d�n cu.a qua trlnh phat trien ma no the hi�n. Montessori tin ding giao d\lc phiti tlidng ling vdi tung thoi ky phat trien cua tre em. "Thay vl phAn chia thanh truong mllm non, tieu hQc, trung hQc va dGli hQc, chting ta n(!n chia giao d\lc thanh tung giai dol;ln va m6i giai doGtn nay clln gan k�t vdi budc phat trien ma ca nhan hQc sinh dang trai qua"1• Tuoi 3 9 15 21 Mc'l/ sinh 6 12 18 24 Thai nien thieu ___ __, �---Luc tn.J6'ng thanh---� Phuong phap giao d1;,c Montessori du<;c thiet ke phu hQp vdi nhang giai doq,n tang trudng c1la con nguoi. NGUON GOC VA LY THUYET G IAO Dl)C MONTESSORI 35 Montessori nh� ra rang giao d\lC truyen th6ng kh6ng du dap ting cac nhu c�u CU.a tre em. La mc)t bac si y khoa, ha chiu trach nhi�m cham soc tre em cua tntong State Orthophrenic o Rome. Truong nay (4p hQp tre kh6ng dUQc giao d\lc ttt nhang noi khac trong thanh ph6 nhu: tr� mb c6i, vi�n ctlu M, b�nh vi�n va cac tntong hQc. Montessori rl1t quan tam den sl,l phat trien CU.a nhang em nay nhu Ia nhung con nguoi, chti kh6ng phai Ia "nhung hQc sinh o truong". V di niem quan tam den sue kh6e toan di�n ca ve the cha'.t Ian tinh than CU.a cac em, ha M.t d�u c6 @.ng tlm hieu tri oc cua chung, dl)c bi�t la khi dieu nay co li�n quan den kha nang kiem soat hanh vi co the cua cac em. Montessori nghi�n ctlu nhung c6ng trlnh nghi�n cl.tu ti�n phong cua t{(t ca cac tac gia co dong gop cho mang nay ma ha co the tlm tha'.y. Trang su6t doi mlnh, ha da xac nh� rang ha "mile n<;> ldn" vdi hai bac si di trudc la Jean Itard va Edouard Sesuin, nhung nguoi da phat trien cac phuong phap de ho trQ tre em cM.m phat trien ve tam th�n va tre em khiem thinh. B{ln CGJ.nh vi�c sll. d\lng phlidng phap cua Jean Itard va Edouard Sesuin, Montessori cung du:a ra nhang giao C\J. cua ri{lng mlnh de giup cac em. Trude sl,l kinh ngGJ.c cua moi nguoi, nhieu em trong s6 nay khong nhang da biet doc biet viet ma con dGJ.t du<;>c ket qua ngang bang vdi nhang bl;ln cling trang ltia a cac truong blnh thuong trong h� th6ng giao d\lc, ft nha'.t la o ky sat hGJ.ch cua bang. Cung chinh h� th6ng nay da ttt ch6i cac em trudc do vdi ly do "khong the giao d\lc du<;>c". Montessori van tran tro, vl ha hieu rAng hoc sinh cua mlnh co nhang hGJ.n che ra'.t hau hlnh. Ba da dua ra mc)t quyet dinh 36 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY ra:t tao b1;1.o ma theo cac dbng nghiep y khoa cu.a ba, d6 la mot quy6t dinh d1;1.i dOt. Ba da roi bo nganh y d� theo du6i con duong giao d\lc dU<;1c xem la kem hdn ca v� danh v9ng lAn ti�n tai. Ba quy6t tAm t'im hi�u lam th6 nao d� co th� thanh c6ng o nhang di�m ma cac giao vi�n ttrng d�y d6 cho h9c sinh cua ba trudc dAy da tha:t b1;1.i. Montessori mu6n thi�t lc;tp mOt m6i truong ma o d6 ba co th� quan sat each tre em o tu6i di h9c va co nang h,tc blnh thuong sU'. d\lng cac giao C\l va phudng phap mdi cua ba. Di;tc biet la, ba co.ng quy�t tAm d� kh6ng bi anh huang bdi nhung each ti�p cc;tn truy�n th6ng, hay khi�n cho nhung hanh vi tv nhi�n cu.a tre em trong m6i truong ldp h9c mdi nay bi nglit quang bdi nhung yeu ci:\u, nhung lich ho1;1.t dc)ng th6 nay th� kia. Khi y tuang nay xua:t hien, Montessori chua lam viec nao vdi tre em trong de'.) tu6i d6n truong, bdi cac em d�u da di h9c a truong cOng. Tuy nhi�n, co mc)t cd hc'.)i da d�n giup ba co th� cham soc tre em a dudi de'.) tu6i nay. D6i tuc;>ng la nhung tre em s6ng trong mc'.)t dtj an nha d c6ng cc'.)ng dang du<;1c cai t6 o mc'.)t dia ban thuc'.)c dl;lllg it du«;Jc bi�t d�n nha:t cua Rome: qu� San Lorenzo. Do hoan toan la mc'.)t sv t'inh co va kh6ng co chu y nao ti1 truck, Ian dau tien Montessori da thU'. nghiem nhung giao C\J. va phUdng phap mdi cua m'inh vdi tre d tu6i mrun non. Khi tha:y tre d quc;tn San Lorenzo phan ung tfch eve vdi m6i truong giao dl,lc cua ba va nhung Ian sU'.a d6i sau do con hdn ca cac em o truong State Orthophrenic, Montessori hi�u rang di�u can lam vdi n�n giao dl,lc truy�n th6ng kh6ng chi la d6i mdi, ma can NGUON GOC VA LY THUYtT GIAO DVC MONTESSORI 37 hAn m¢t cu(>c each m1;1.ng. Cu(>c each m1;1.ng nay phai bao gbm viec nh$.n ra cac giai do1;1.n cua qua trlnh hlnh thanh m¢t con nguoi va vi(!c hi(!n th\]'.c hoa ml,lc ti�u, hudng di, va slic m1;1.nh hay nhung d�c di�m tuong ling cua tu:ng giai do1;1.n. N 6 phAf ti�n du(lc nhung budc xa hon. Montessori cho rAng phai ba.t dllu tr�n n�n tang xem xet hanh vi can ban cua con nguoi khi�n cho hQ d1;1.t du(lc S\l phat tri�n hoan thi(!n va co kha nang th:ich nghi vdi m6i truong. Ba tin rAng ha da thanh c6ng vdi tre em o Rome va qu$.n San Lorenzo cung nhu tre em tr�n khap cha.u Au sau d6, boi vl phuong an giao dl,lc ma ha tlnh co phat tri�n ra da lam du1;1c ch:inh xac nhung di�m nay. Vi(!c tuong tac tfch cl,lc vdi m6i truong la xu hudng co slfu o con ngubi o mQi d() tu6i. Tuy nhiAn, kh6ng phAf hie nao trong cu(>c doi cua con nguoi nhung xu hudng nay cung v� hanh theo m(>t each gi6ng nhau. Vao m6i giai do1;1.n phat tri�n, chung di theo m(>t chi�u hudng khac nhau, va trong thoi ky trudng thanh sau do cung v$.y. Nhang xu hudng nay cung rl1t quan tr9ng d� d1;1.t du(lc S\l thanh c6ng trong giao dl,lc con nguoi d mQi giai do1;1.n, tu: tu6i 11u tho, tu6i thanh ni�n, tu6i truong thanh cho d�n tu6i gia. Nhung each lam cua Montessori kh6ng xac dinh nhung xu hudng hanh vi nha:t dinh cua con nguoi va ve ra m(>t k� ho1;1.ch giao dl,lc dl,la tr�n d6 ma ha lam ngu(lc ll;l.i: quan sat tre em truck rbi mdi tlm each dua ra giAf phap tuong ling vdi hanh vi cua chung. Ba:t ctl luc nao Montessori dting 11;1.i d� chiAm nghiem c6ng viec cua mlnh vdi tre em, ha d�u bi th<>i thuc boi nhung ca.u hoi hon la nhang ca.u tra loi. Vao giua nhung na.m 1940, ha tha'.y 38 PHUONG PHAP MONTESSO RI NGAY NAY rtlng m6i truong giao d1,1c duQc chuan bi cho tre em tu'. sd sinh d�n 12 tu6i cua ha da giup cac em di;l.t duQc k�t qua phat trien tfch c\(c. Nhung ti;l.i sao li;l.i th@. T� sao chtlng kh6ng chi dung yen ngoai cua? I>ieu g1 da khi�n chung ham ho buoc vao m6i truong Montessori va su dvng giao cv c6 scin quanh chung de "t\l dao luyen" mlnh? I>ieu g1 da cho chung sue mi;l.Ilh va nang lUQng d6? Nha.n t6 lam nen kha nang phan ling voi m6i truong nay da c6 sl:in ngay tu. thua sd khai trong loai nguoi, o tre em hay nguoi lon, nam hay nu. V1. vf).y, n6 d� dien cho m(>t nguyen ly mang tfnh pho quat toan c'llu ve hanh vi cua con nguoi. Khi nhung nguyen ly nhu vf).y duQc phep vf).n hanh, kha nang phan ling mOt each tf ch C\(C VOi CUQC s6ng CUa con nguoi dUQC gifil ph6ng. Va tudng ling nhu vf).y, khi chung bi can tro thl. se lam cho con nguC:li o m9i d¢ tu6i bi thui ch()t di. La mOt nha giao dvc va mOt nha nhiin chung h9c, Montessori quan tAm d�n hanh vi tl;l nhien cua con nguoi trong m6i tudng quan vdi m6i truong. Khi tro ll;li Dl;li h9c Rome de nghien cuu sAu hdn, ba tr6 thanh Giao su bO m6n NhAn chung h9c va giu vi trf d6 trong vai nam. Ba v6n r�t am hieu v� xa h¢i nguyen thuy cua loai nguoi va phan ling cua h9 trong nhung m6i truong khac nhau. V di nen tang ki�n thltc d6, ba tlm d�n m(>t each t\l nhien vdi viec nghien cuu con nguoi vao bu6i sd khai tren trai d�t, nhung hanh vi giup hQ thfch ling voi m6i truong s6ng ma ngay chinh hQ ctmg chua hieu ro rbi tlm net tudng dbng vdi hanh vi cua loai nguoi ngay nay, d(lc biet la cila tre em - chung co.ng dang phai kham pha mot th� gidi ma chung chua bi�t. NGUON GOC VA LY THUYET G IAO DVC MONTESSORI 39 Montessori nh� ra rtmg loai nguoi kh6ng so ha.u nhung ban nang cho phep hQ dap U:ng nhu cau cua ml.nh va duy trl. S\l Um ti;U cua hQ gi6ng nhu dOng v�t. Thay vao d6, loai nguoi co xu hudng nga theo nha.ng hanh vi nhilt djnh nhllm giup hQ thoa man nhu cau cua ml.nh - W nhu cau can ban nhu la thllc an, ch6 tru tin, qurut ao ... cho d�n nhu cau thu cl1p nhu t\1 ve va di li;U. Montessori xac dinh nhang hanh vi nay la d� thao lu�n th�m, chu hoan toan kh6ng co y djnh liet k� ra mot danh sach chi ti�t t�t ca nhang hanh vi ma con nguoi tudng tac vdi m6i truong, hay la dung thu�t ngU chuy�n m6n d� m6 ta nhung hanh vi do. Ba dung rl1t nhi�u dinh nghia khac nhau v� nhung xu hudng hanh vi nay trong nhi�u dip ri�ng le, cho th�y tam th� chu di;to Cua ba van la mOt nha th\tC hanh giao d\IC hdn la mOt nha ly thuyet ta.m ly. Tuy nhi�n nhung tu ngU sau da.y - v6n du1;1c ba nhfic toi trong cac bai giang cua ba ti;ii nhung thoi di!'.lm khac nhau, c6 th!'.l du1;1c xem la di;U dien cho nhung dinh nghia d6. Chung bao gbm: sr.t kham pha, kha nang dtnh huong, kha nang sap xep, tr( tUong tUQng, kha nang thao tac, Sl,f, lt;,p lg,i, Unh chutin xac, kha nang kiem soat l6i de dg,t duQc slj, hocm hao, va kha nang truy'�n dg,t. Cac ldp hQc Montessori se v�n hanh t6t khi ngUoi giao vi�n hi�U dUQC S\t can thiet cua vi(lc li�n t\lc khdi gQi nhang hanh vi thi�n phu nay d tre em - nhung hanh vi se dfm dt\t chung den kha nang thfch ung vdi xa hOi, va sau het la, thay d6i xa hOi do. Montessori co.ng nh�n thl1y rl'.i.ng ngay tu dau, chfnh m6i quan h(l giua tri th6ng minh va xu hudng nga theo nhung hanh vi nhl'.lt dinh da giup cho loai nguoi co kha nang kham pha th1,1c 40 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY t�, cung nhu cho phep ho t$n dl,lng mQi mOi tru.ong ttt sa m�c d�n dia c\{c d� dap tlng nhu c�u sinh Um et1a mlnh. Nhung gi6ng nguoi d�u ti�n tr�n trai da'.t duong nhu so huu trf thong minh kha huu hGtn. Chung ta co th� suy doan nhu v$y ttt nhang so nguoi tlm tha'.y boi cac nha khao c6 hoc. Nhung cho du trf thong minh cua loai nguoi thoi do chi nhinh hon loai v�t m(>t chlit thl loai nguoi thuo so khai vAn bat d�u kham pha nhung di�u ho chua bi�t nhu nhung ca th� t\l do, khOng bi hGlll ch� boi ban nang. HQ co th� chon con ki�n hay la con thli mdi bi gi�t d� lam thtlc an, clly hay hang d(>ng lam ch6 tru dn, da thli hay co d� lam quAn ao. Tre em, khi phai kham pha m6i truong cua chung, tuong tl,l nhu la loai nguoi xa xua cung phai d6i m(lt vdi cac thach thtlc. Tuy nhi�n, di�m khac clla tre em la o ch6 chling phai th\lc hien cuc)c kham pha nay vdi m(>t co th� chua hoan thien, chua phat tri�n d�y du. Di�m y�u hi�n nhi�n nay tr�n th\lc t� l�i la mc)t lQi th�, boi vl chling cho tre em kha nang thfch ung vdi thoi gian va khOng gian ma m6i em duQc sinh ra. Khi do, xu hudng nga theo nhung hanh vi nha'.t dinh se la phuong tien d� tre hoa nh$p vao mc)t c(>ng d�ng nguoi C\1 th� nao do. Them vao do, nhung xu hudng hanh vi nay cung lien ddi vdi s\{ t\l do clla con nguoi. Tre em kh6ng chi co th� tro thanh thanh vien clla m(>t c(>ng d�ng nguoi C\1 th�, ma con co th� thay d6i cc)ng d<'.lng nguoi do khi chling truong thanh. Bai vi khai niem "thien hudng clla con nguoi" la ma'.u ch6t can ban d� hi�u dUQc tri�t ly giao dl)c Montessori va vai tro thi�t y�u cua chling trong viec h6 trQ S\l phat tri�n clla tre em NGUON GOC YA LY THUY�T GIAO DVC MONTESSORI 41 li;ti it khi duQc cac nha giao va cac phl,l huynh danh gia dung ml.le, t6i se giai thich th�m m(>t each [email protected] gQn v� nhang bi�u hi(m cua chung o tre em va ngUoi Ion, nhu Montessori da tung luu y. Montessori xem kham pha la hanh vi can ban ma con ngUoi da c6 ngay tu thuo h�ng hoang. Nhung ca th� ngUoi dl!u ti�n da phai do dam trong m6i truong xa li;i. quanh hQ d� tlm ki�m ngu�n cung ca'.p cho nhu cl:lu thi�t y�u cua hQ. Kham pha da trd thanh hanh vi chu di;i.o cu.a con ngUoi ngay W. ra'.t sdm, va khi thimh cong, n6 dua d�n cam giac vui sudng cua viec di;i.t duQc m(>t thanh qua. Ngay ca chung ta ngay nay khi kham pha nhllng di�u chua bi�t, ni�m vui sudng cua con ngUoi ti�n sli d6 van s6ng d�y noi chung ta. Tre em b�t df1u hanh trl.nh kham pha m6i truong trai da'.t ngay W gifiy phut dl:lu ti�n duQc sinh ra. Chung ngay l�p tuc ht ta'.n c6ng d�n d�p bdi anh sang, Am thanh, mui huong, S\l va chi;tm da thjt. Montessori m6 ta trfil nghiem dl!u ti�n nay cua tre nhu la "duQc sinh ra ll:ln thll hai" - bdi vi no di;ti dien cho s\( khdi dJ!u cua m(>t doi s6ng ph6i thai ll:ln thtl hai cua dtla tre - ll:ln nay la b�n ngoai b1,1.ng m'i!. Ngay ca khi tr6ng chting c6 ve nhu chftng dang lam gt ca, nhu tre so sinh chftng hi;tn, n�m im co.ng dang kham pha trong cai n6i cu.a chting. Do la qua trl.nh kham pha v6 hinh viec nghe, viec nhin, viec cam nh�n kh6ng khi va nhllng cai vu6t ve tr�n da thjt. Nhang a'.n tUQng nay ra'.t quan trQng vi chung se quy�t djnh s\l phat tri�n cua h(> nao tre. Trong vong muoi lam ngay k� tu khi duQc sinh ra, toan h(> he th6ng thfin kinh cua tre se hlnh thanh. Tre so sinh se 42 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY "budc ra" m6i truong ben ngoai nhu mc)t nha tham hiem, don nh�n no va se la m¢t con nguoi khac khi quay tro v�, gi6ng nhu each tat ca nhung nha tham hilim lla do dAm tim ki�m va mang tri thuc v� dli su dvng vf).y. Nhu cllu tlm hiE!u giup tre hoan thien cd thli va b() nao cua chung, cung nhu trd thanh m()t con nguoi thfch ung vdi thoi diE!m va kh6ng gian ma chung du<;ic sinh ra. M\lc tieu kham pha CUa tre khi do se la mOt m\IC tieu kep: vi1a la hoan thien Cd thE! cua mlnh, ma cl,l the! la phat triE!n bO nao thong qua kham pha m6i truong s6ng, vi1a thfch nghi vdi c()ng d�ng ma chung du<;Jc sinh ra trong do. Xu hudng nga theo hai ID\IC tieu song hanh nay la di�m du<;ic ngllm An trong khai niem "thien hudng cua con ngUoi" cua Montessori. Ttt trong ti�ng Y ma ba dung, tendere, chi m()t cung thu dang keo dAy cung vdi mot mui ten nham thimg vao dich. Hinh anh dAy cung keo cang va ml,lc tieu d<;ii san da m6 ta mot each h�t sac ml;lllh me ma d� hiE!u khai niem ml,l.C dich, Va Cling la bang chtlng ro rang cho thay rang Montessori da xem "nhang thien hu6ng cua con ngUoi" chfnh la d(>ng h,ic da.n d{tt hanh vi cua loai nguoi. Nhu chung ta thay, tri�t ly giao dl,l.C Montessori Cl tung cap dO dE3u du<;ic phat triE!n dl;ia tren ni�m th6i thuc kham pha ra:t can ban cua con nguoi. M6i truong cho tre dudi sau tu6i phai la mot baa tiec de! cac em thoa thich kham pha, chu khong phai mot th� gidi dlly tuang tu<)ng nhu chung ta vc\n thuong thliy o t.niong mllm non va trung tAm nu6i d�y tre, ma phai la mc)t th� gidi thl;ic nhu nhang con nguoi thuo sd khai clln phai kham pha. Chudng trlnh tiE!u hQc, trung h9c va d�i h9c cung se ti�p NGUQN GOC VA LY THUYtT GIAO DVC MONTESSORI 43 t1,1c hanh trlnh kham pha th� gioi thl,lc t� nay, se vu:on dan ra kh6i lop hoc M kham pha cOng dbng va cu6i ctmg la kham pha th� gidi rOng ldn. Khi con nguoi thuo sd khai kham pha xa dan va xa dan khoi di�m khdi ngubn cu.a mlnh, hQ can c6 mot vai phuong tien d� quay tr6 li;ti noi hQ da xuat phat. Chi bang each do h9 mdi di;tt duQc sl,l tl,l do va t1,1 chu d� di do di day. Khi do, con ngubi phai hlnh thanh xu hudng d�t mlnh trong m6i quan h$ vdi mOi trubng, ve ra mOt mAu nhf}.n di;tng trong dau mlnh. Chung ta cling phai co kha nang xem l!ili tam ban db trf oc nay: phru sl:ip x�p chung a trong dau chung ta. Chung ta bi�t bat dau tl1 da.u, se di ti�p tdi da.u va se k�t thuc 6 da.u . D� nhong con ngubi sd khai tlm thay duong di cu.a mlnh trtin hanh trtnh kham pha, kha nang dinh hudng va ra 1$nh him phru la nhong xu huong hanh vi c6 siin a h9. Ngay khi tre ti�p nhf}.n mOt an tUQng nao d6, n6 se luu trll an tUQng do trong bO nao cua mlnh thanh mOt mAu nhf}.n dli\Ilg c6 th� truy xuat dUQc. Va kha nang ra 1$nh cho an tUQng nay trong bO nao d� phvc V\l cho nhllng lAn su dl,lng trong tudng lai cung la mot thien hudng c6 SM. Tuy vf}.y, thien hudng pha.n loi;ti nhong an tuQng ca nha.n nay co.ng se bi hlilll ch� n�u no khOng phu hQp vdi nhong m6i quan he duQc chl'.1p nhf}.n trong n�m van h6a cua ca nha.n do. Montessori da phat minh ra nhllng giao Cl,l d� giup tre hQC each phfin lo!ili an tUQng CU.a mlnh trong m¢t b6i canh rOng hdn. Thong qua nhong phUdng tien nay, tre se ti�p cf}.n dUQc vdi th� gidi khoa h9c. Chimg h�n nhu nhung giao C\l v� giac quan se giup tre hi�u duQc m6i quan he so sanh giua 44 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY kich co, cAn rn;J.ng, chi�u dai va th� tfch. Day kh6ng phai la Um d�.u ti�n tre ti�p xlic vdi db vl).t co kfch thudc va cM n�g khac nhau. Tuy nhi�n. trai nghiem cua tre se duQc mo r«;mg sang viec hi�u v� m6i quan he gilla cac vl).t tM khac nhau, v6n la m(>t trai nghiem rfit quan trQng d� hinh thanh kha nang thfch rtng v� van h6a. 0 day tre se hQc each phM biet: n�g, rn;J.ng hdn, n$ng nhfit hay mong, mong hdn, mong nhfit. Tre tro thanh m(>t thanh vien trong xa h(>i cua minh, so hllu chi�c chia kh6a d� tUdng tac vdi tfit ca tri thtlc khoa hQC cu.a xa h()i d6. Dudi g6c nhin v� nhl).n thrtc, qua trl.nh kham pha nay kh6ng con chi ddn gian la kham pha v� mi;tt giac quan ma da duQc rn1ng l�n m(>t mtlc cao hdn. Kha nang slip x�p va dtnh hudng co.ng duQc khuy�n khich trong ldp hQc Montessori vdi m(>t kh6ng gian dUQc t6 chtlc khoa hQc, cac giao cv co trlnh tl,t, va m(>t phudng an giao dvc co tfnh nhfit quan. M6i dvng cv d�u co mc')t vi trf o trong phong, ndi chling c6 th� d� dang du<)c tlm ra khi elm dung d�n. Trl).t tl,i b�n ngoai nay tUdng ling vdi m(>t trl).t tl,i Mn trong khac c6 li�n quan tdi viec thl,ic hanh cac chudn ml,ic di;lo dtlc trong thl,ic M. Chang h�, khi sinh ho1,lt trong c(>ng dbng, chling ta phai d$t li;li db dung o ndi chling ta lfiy ra d� tM hien sl,i t6n trQng nguoi khac. Chi giang giai v� nhang hanh vi nhu vl).y thl. kh6ng du vdi con nguoi, do phai la nhang trai nghi�m ma chung ta dUQc trai qua tu: khi con rfit be. Tre em lam quen vdi nhang giao cv trong m6i truong Montessori theo mc')t tr'inh tl,i duQc sEip di;tt va theo m()t di�n ti�n hQp ly. Tr'inh tl,i cu.a cac giao cv giup tre em trai nghi�m NGUON G6C VA LY THUYET G IAO DVC MONTESSORI 45 dinh hudng dudi d1;1.ng nguyfm nhAn-h� qua. Tre em muoi tam thang tu6i hi�u dUQC rang, khi rUa tay till phru lam Udt tay trudc, b()i xa phong, nia s1;1.ch xa phong rbi dung khan lau tay chtt kh6ng phai lam nguQc 11;1.i. Dien ti�n cua ho1;1.t dOng giup cac em phat tri�n kha nang suy nghi hQp ly va co trl.nh tl,l. Vi�c tang CUong XU hUong t\1 nhi�n 0 tre Ve sap X�p Va dinh hUdng trong m6i truong Montessori giup cac em cam thay th\tc S\1 tl,l tin khi 6 do. Do la noi ma ch ting co th� lam chu, va vi v�y, chting cam thay an toan. Cam giac an toan nay kh6ng chi la k�t qua cUa vi�c c6 mot nguoi thay t� tAm ma chung co th� dl,la dam duQc, ma la k�t qua t\1 nhi�n cua vi�c tre duQc di;tt vao ml)t m6i truong ma cac em co th� tin �y dUQc stlc m1;1.nh cua ban thAn mlnh. D6 la Sl,1 an toan ve m$t tAm ly dUQC t1;to ra mot phan nho vao mOt kh6ng gian CO cau true t6t, cho tre d¢ng l\1C mi;tnh me hon del d6i m?t vdi nhung dieu chua bi�t, bao gbm ca nhung thl,lc t6 chling lay gl lam vui ve cua cu()c s6ng. Mvc ti�u cua dieu nay la nha.m giup tre bi�t each sU: di,mg nang lUQng san co trong con nguoi del d6i m?t vdi that bi;ti, hay that v9ng trong cu()c s6ng chtt khOng bi huy ho1;1.i boi chung. D� dap ttng nhu cau sinh ton cua m!nh, loai nguoi so khai phai co nhung thien hudng khac b�n C1;1.Ilh tfnh kham pha, dinh hudng va sap x�p. HQ phai co kha nang tuong tUQng va sang ti;to ra nhung mnh anh li�n tuong. Chang h1;1.Il, nguoi nguy�n thuy co th� quan sat cai stlng c1la con thu va tuong tuQng ra nhung di,mg C1,l tl,i v� sac hen cho mlnh, nhln cai t6 c1la con chim va h!nh dung ra each lam m¢t ch6 trti fin, del y b() l6ng cua con v$t va nh� ra ra.ng co th� dung chting d� giu cho m!nh dU<;Jc am ap. 46 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Nhung nhang sim phfun cua tri tuong tuQng vlm chua du cho nhu cau sinh Um. Con nguoi chn co nhang phudng tien d� hien thl,tc h6a cac san phAm tuong tUQng nay. HQ lam dUQc di�u nay ba.ng each k�t hQp giaa tri th6ng minh, s\{ kheo Ieo cua d6i tay voi sue m1;mh cua 6c tuong tuQng, kha nang lien tuong. Tri th6ng minh va 6c tuong tuQng cua con nguoi co th� ti;to ra hinh anh trong dau, con d6i tay c6 th� dua hinh anh tUong tUQng nay vao m6i tudng quan vdi th� gioi hau hinh. Vi v{J.y, con nguoi sd khai c6 th� hi�u dUQc rang cm gh� chi hai cha.n thl kh6ng th� dung vUng, cai banh xe kh6ng dung hinh dang thl kh6ng th� Ian tron mOt each trdn tru. Th6ng qua vi�c kh6ng ngi.tng thao tac va thay d6i nhung v{J.t th� nay, d6i tay bao cho trf 6c bi�t co sai sot o ch6 nao. Qua trlnh suy nghi nho vf).y ma tro nen sang to hdn nho vao mot quy trlnh xoay vong tti trf 6c d�n d6i tay nhi\m ki�m soat nhang g1 ma trf oc da ti;to ra va dua th6ng tin phan hbi cho trf 6c. Vong phan hbi tu suy nghi d�n nhung thao tac 1$p di 1$p li;ti clla d6i tay va ki�m soat 16i nay giup con nguoi c6 th� VUdn d�n s\{ chuAn xac va tfnh hoan hao. Nhung thien hudng co sAn clla con nguoi nhu 6c tuong tuQng, kha nang lien tuong, kha nang thao tac va 11).p li;ti thao tac vl vf).y ma co m6i quan he tuong thu¢c voi nhung thien huong con li;ti nhu tfnh chuAn xac, kha nang ki�m soat 16i, tfnh cau toan. Voi nhung thien huong nay, con nguoi da xoay x6 d� tGto ra m¢t nang ll;{c sieu nhien: do la tu6ng tuQng ra nhung giai phap d� dap ung nhu cau clla mlnh, thu nghi�m chung, va n�u thanh c6ng thl se sli dvng chung d� h6 trQ cha cuOc diiu tranh sinh Um. NGUON GOC VA LY THUYfT GIAO DVC MONTESSORI 47 Khi tre em tham gia vao quy trlnh xoay vong tt1 tuong tuQng den thao tac, li;tp 11;1.i thao tac va ki�m soat 16i d� d1;1.t duQc tfnh chmin xac va Sl): hoan hao trong lop hQC Montessori, each cac em lam vi(lc vila nghi(lm hie 11;1.i vila bl.nh l{lng. Niem vui ma cac em dang co la ro rang, nhung each cac em bi�u hien no li;i.i ra'.t 6n hoa. Thinh thoang m(>t em be reo l(ln "Con lam duQc rbi!" vdi m(>t a.m huong chien thang. Chung ta cung biit g�p thuong xuyt'.m nhung phan ling nhu la m(>t tia sang trong d6i milt hay m(>t nv cuoi mim va co le ca tieng thl tham "Con li;i.i lam duQc rbi!". Phan ling blnh ll).ng nay cua cac em khi kham pha ra m(>t dieu g1 do thinh thoang vAn bi ngUoi ldn hi�u nham khi hQ tham quan m(>t ldp hQc Montessori. Chung ta da quen vdi vi(lc nhln tha'.y tre em trong b6i ci'mh ma nhung phan ling sa.u siic nay vdi m6i truong kh6ng duQc t1;1.o dieu kien b(>c 1¢. Can hi�u rang niem vui ma tre em co duQc trong qua trinh kham pha toan dien nay la ra'.t ldn lao, cho du bi�u hien hen ngoai cua no tr6ng cung chi gi6ng nhu m(>t n6 h,tc nghi(lm tuc va t�p trung thuong tha'.y. Con m(>t thi�n hudng hanh vi cu6i cung cung kh6ng kem phan quan tr9ng vdi nhung xu huong da. de c�p nham dam bao cha'.t luQng va sl,l kh6ng ngilng tien b¢ cua doi s6ng loai ngUoi, do la thi�n hudng phat tri�n kha nang truyen d1;1.t th6ng qua cac phudng tien ng6n ngu. Chfnh la nho kha nang truyen di;i.t ma con ngUoi co tM hQp tac vdi nhau d� giai quyet cac va'.n de chung, va th6ng qua hoi;i.t d(>ng truyen di;i.t dl,la vao ng6n ngu viet hay n6i nao d6 ma m6i the he co th� chuy�n giao 11;1.i tri thlic ml.nh da tich luy duQc cho the he sau. 48 PHUONG P HAP MONTESSORI NGAY NAY S\l hlnh thanh ng6n nga la mOt hit;m tuc;mg bf tin. Tre em nhln mot cai ca.y va tu rtlt nhieu hlnh anh cua nhieu ca.y khac, khai niem "ca.y" duQc hlnh thanh. y niem ve cai ca.y trong dl:tu tre co.ng thl)'.c nhu cai ctty Cl ngoai doi vf).y. Tre c6 th� ghi nhd khai niem "ca.y" nay trong dliu, d� chling sAn sang duQc sli d\lng trong hilt ky tlnh hu6ng nao. VAn con mOt mllc dO nh� thuc cao hon nua ma tre phai di;it d119c. 0 da.y cai ca.y van la mOt khai niem trong dliu tre. N 6 clin d119c di�n di;it trong thl,lc M bang a.m thanh va ky hieu. Khi con nguoi di;it duQc kha nang nay, hQ co the trao li;ii tinh hoa suy nghi CU.a mlnh cho nguoi khac. Einstein da phat tri�n ra thuy�t tuong d6i. No da t�n ti;ii trong dliu 6ng va no co.ng huu hlnh vdi 6ng nhu la hinh anh cai ci:'.\y voi nguoi khac v�y. Ong phai tim ra bi�u tuQng d� truy'�n di;it cho nguoi khac nhung y tuong phuc ti;ip ma 6ng da ti;io ra. Khi lam d119c dieu nay, 6ng da c6ng hi�n mot dieu h�t stlc vi di;ii cho nhAn loi;ii2. Khat khao truyen di;it nhung y tuong cua ch ling ta cho nguoi khac co th� d119c xem la mot phlin cua lop t6 di�m tinh thlin ma loai nguoi so huu, boi vi nho no ma chung ta siin sang trao t�ng kham pha cua ta cho nguoi khac, k� ca nhung th� he chua sinh ra doi. Co th� tha:y rang, sl)'. phat tri�n ve ng6n nga va kha nang truyen di;it suy nghi cua tre trong cac ldp hQc Montessori la rtlt dc;tc biet. Tu luc budc vao lop hQc vao bu6i sang, cac em kh6ng bao gio dung noi chuyen voi nhau qua lAu. Dieu nay xay ra duQc la boi vi nguoi giao vit'm duQc giru ph6ng khoi vai tro phru dtlng truoc lop d� giang bai, phai dAn dAt va ki�m soat qua trlnh giao d\lc. Sttc hilp dfin cua hoi;it dOng giao ti�p cang bOc IO ro rang NGU6N G6C VA LY THUYtT G IAO DVC MONTESSORI 49 hon bao gio het t?i "N g6i nha tre tho" - t�n gQi duQc dl)t cho truong mam non Montessori, khi nhung em be nam tu6i lao vao t�p viet. Nam ngoai, Ian song nay di�n ra vao mua xuAn. Cac em o khap m9i noi, viet va minh h9a cac cAu chuyen cua mJ.nh, chep l?i nhung do?n van va nhung bU:c tranh ttt nhllng cu6n sach nh6 ma bAy gio cac em da c6 the t\i d9c cho mlnh ho�c cho bi;tn khac nghe. M¢t khtmg khf hang hai tran ng;ilp khlip can phong ma ai cung c6 the cam tha'.y, ttt nhung em nh6 cho den nhang em Ion hon. Nhung em be ba tu6i keo ta'.m dem ngoi cua chung li;ti gan nhung em Ion hon de cung lam, nhu the la "phep mau" moi nay co the Ian di gilla chung v�y. Nhung em b6n tu6i n6 11,ic g�p doi voi nhung chll cai di d<')ng va bang viet, nhU the chung cam nh;iln dUQc rang dAy chfnh la con duong dua chung den voi nhung thanh qua moi d1ly thu vi. Va khi buoc vao tieu h9c, cac em da htnh thanh ky nang truyen di;tt duoi h!nh thU:c n6i hol).c viet o m<')t mU:c d<:> kha t6t. Luc nay cac em hoan toan tl,i do trao d6i va lam vi(lc voi nhau trong m6i nhom nh6 t\i h!nh thanh ma chung ta co the bat gl)p c'l m9i noi. Va khi dQC den phan mo ta Ve m<')t lop hQC tieu hQC theo phUong phap Montessori o chuong sau, chung ta se tha'.y rang chfnh sl,i chia se nhung y tuong, nhung cu6n sach da lam nen tfnh tl,l nhi�n va d<')ng 11,lc cua triet ly giao d\lc nay. Nhung "thi�n huong hanh vi cua con nguoi" ma Montessori mo ta - S"f/ kham pha, kha nang dtnh hUdng, kha nang sap xep, tri tuong tUQng, kha nang thao tac, s(I, l(Lp lg,i, s(I, chutin xt di�u khac kh6ng kem ph�n quan trQng la tre em kh6ng th� lam dUc;lC di�u nay neu nhU chllng bi bl'\t buc'.)c ngbi vao mOt cai ghe va chi xem hay la nghe nguoi khac. Chung phai hanh d�ng cho chinh ban thAn ml.nh. Chung ta biet rang luc M.t d�u Montessori hoan toan kh6ng co tham v9ng la se thiet ke ra m(>t phuong an giao d\lc phu ht k�t qua ta'.t yeu. Sau cung, ha da quan sat tre em, theo doi nhung gl chllng lam khi duQc phep hanh dc'.)ng theo thien huong cua m1nh. Nhung hanh dc)ng nao da truy�n cam hllng d� cac em ti�p tl,ic hoi;tt d(>ng tich Cl,tc hon? Di�m gl da mang d�n cho chung sl,1 th6a man hi�n hien nhu vf}.y va rbi truy�n cam hllng d� chllng cang tham gia sAu hon? Va nguQc ]J;ri, nhung hanh dc)ng nao se khi�n chung co nhung hanh vi tieu Cl,tc va lam thui chc)t sv tf}.p trung cung nhu nhilng n6 h.ic y nghia CU.a chllng? Phuong an giao d\lc ma Montessori cu6i cung da vi;tch ra dva tren nhung quan sat cua ba va se duQc chllng ta thao luf}.n 52 PHUONG P HAP MONTESSORI NGAY NAY trong cac chtwng sau bao gbm ha yeu t6 thiet yeu sau day: "m6i truong duQc chrnfo bf', "nguoi ldn du<;>c chuan bf', va sl,l t\1 do di cling vdi trach nhiem. Bllng each di�m chinh cac chi tiet tlilo nen m6i yeu t6 cho phu hQp trong tu:ng giai doliln phat tri�n khac nhau, Montessori da tfnh den sv thay d6i ve m$t nhu c�u va m6i quan tam cua tre trong cac d¢ tu6i ke tiep. Hoan toan khac xa vdi giao d\lc truyen th6ng theo ki�u m()t duong tuyen tfnh lien tt,1c, triet ly giao d\lC Montessori dua ra cac budc phat triE'.ln cua tre em. Theo do, m6i budc se la m¢t nen tang vung cha.c ma budc sau se duQc xay dl,lng d\ia tren do. Cho du bi�u hi(m cua nhang yeu t6 ca'.u thanh nen m6i giai doi;tn phat tri�n theo triet ly giao d\lc Montessori la khac nhau, thl nguyen Mc chung cua chung vAn kh6ng thay d6i. "M6i truong duQc chmin bj" phai luon la m()t ndi ddn gian, d�p va ngan rnip. Trong m6i truong do kh6ng duQc phep co thu gl gay can tro den S\1 phat tri�n cua tre. Do phai la m()t m6i truong gQn gang va h6 trQ cho hoi;tt d()ng va 8\1 t�p trung cua tre. Da co nhrnu giao C\l Montessori du<;>c tlilO ra va d$t trong mOi truong giao dl,lc cho tre em dudi sau tu6i va tu sau den muoi hai tu6i. Montessori va dbng sv cua ha da ma'.t nhieu nam dE'.l thiet ke nhung giao C\l nay, va chung khOng ngtlng duQc danh gia va dieu chinh boi Hiep h¢i Montessori Qu6c te. Nhung giao C\l nay thl,lc Sl,l la ra'.t a'.n tUQng ca ve ki�U dang Vil cha'.t lUQng. Boi vl chung duQc lam ra m()t each ra'.t can th�n va ra'.t ba.t milt, nhieu nguoi vAn nhllm lAn theo ki�u danh dbng toan b¢ triet ly giao d\lc Montessori vdi nhung giao C\l duQc thiet ke d$c hiet nay. Th1,tc ra, giao C\l chi la thu yeu. Cai quan trQng nha'.t NGUON GOC VA LY THUYfT G IAO DVC MONTESSORI 53 chfnh la �t ca nhang gl lam nl!n t6ng th� cua "m6i tn.tong duQc chuAn bf' ma o do tre em se kham pha va ho1'lt d(mg, chlmg hi;tn nhu: nhang tre em khac, c6 giao, nhung giao C\l tl,l nhil!n khac va each b6 tri cAn th� CU.a ldp hQc. Hoan toan co th� t1'lo ra m¢t m6i tn.tong dap ung nhung til!u chi thi�t y�u cua Montessori ma kh6ng cfill d�n giao C\1 duQc san xul1t dl).c biet nay. Va nguQc li;ti, kh6ng phfil ldp hQc nao co dlly du giao C\l cung dap ung duQc til!u chufin CU.a m()t m6i tn.tong Montessori chl1t luQng. "Nguoi ldn duQc chuAn bf' dong vai tro nhu m6i lil!n k�t vdi m6i tn.tong cho tre em. Cac giao vil!n Montessori khong "di;ty" tre theo each th6ng thuong. HQ quan sat tre d� kham pha ra nhu cllu va so thfch cua tre dl,la trl!n giai doi;tn phat tri�n hi(m thoi cua tre cung nhu ca tfnh cua chung. Va rbi hQ n6 11,lc d{i dua ra chi nhang dl,lng C\1 hol).c ho1'lt d¢ng phu hQp vdi nhu cllu phat tri�n cua tre. Con viec hQc CU.a tre se di�n ra chfnh trong qua trlnh tre t1,l kham pha dl,lng C\1 va ho1'lt d()ng sau do. Va cu6i cung, chfnh sl,l tl,l do la y�u t6 cho phep tre tl,l hoan thien mlnh. Montessori gQi tv do la "chla kh6a cua qua trlnh phat tri�n". Khi llln dllu til!n ba dua ra khai niem t1,l do cua tre em vao dllu th� ky XX, kh6ng ai hi{iu ba dang n6i gl. Tre em la d� ngl:im chu kh6ng phai d� Mng nghe. Ngay nay, cac b�c cha mEi) da quen dlln vdi khai niem t6n trQng tl,l do cua con cai. Tuy nhil!n, kh6ng phai luc nao tu tuong v� tl,l do cua Montessori cung duQc cac bl).c ph\1 huynh hi�u dung. Tl,l do kh6ng co nghia la duQc lam ttit ca nhung gl chung ta mu6n, du co la tre con di naa. Cho phep tre con lam gl tuy thfch chfnh la trung phi;tt chung bang viec chi�u theo nhang cam xuc thl1t thuong va 54 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY nhong sd thich nha:t thoi cl1a chung. Di�u nay thuong chi lam huy hol;li chfnh ban tha.n du:a tre, nhang nguoi khac co.ng nhu moi truong cua chung. Trong thl,lc M, tl,l do c6 nghia la ki�m soat duQc ban thAn, c6 tht'.\ lam nhong gl ma ml.nh ch9n lam ma kh6ng bi ba:t ky cam xuc hay suy nghi thi�u hQp ly 0 mot thoi di�m nao d6 chi ph6i. D� tre hinh thanh duQc s\l t\l chu nhu v$y, nguoi Ion phai quy�t doan, c6ng bang, nha:t quan trong viec di;tt ra gioi hl;ln cho tre ngay tl1 nhong nam thang dll.u doi cl.la n6. M¢t ph\l huynh c6 tht'.\ quy�t djnh cho con hQ chQn gioa tao va cam cho boa trua, nhung n6 kh6ng duQc t\l y bo boa. Mot du:a tre c6 th� ch<;>n gioa dQn ban hay rU:a chen, nhung n6 khong du<)c tl,l do kh6ng ph\l giup gl cho bua t6i. 0 lop m�m non tre c6 th� ch9n chdi voi nhung thanh g6 do hay la nuong banh quy, nhung n6 kh6ng duQc tl,l do qua:y rll.y m¢t bl;lll khac. Trong lop ti�u hQc, tre c6 th� ch9n d� tai tlm hi�u va bl;ln ctmg lam voi mlnh. Nhung n6 kh6ng du<)c tl,l do lang phi thoi gian cho hol;lt dOng v6 nghia hay tan chuyen vo van voi bl;ln be. Khi Montessori ban v� tl,l do, ba kifln dinh d� c$p n6 trong m6i quan he voi trach nhiem va sl,l t\l chu. Chung ta cll.n t\l do d� thl,lc hanh trach nhi¢m, va chung ta cll.n c6 kha nang chju trach nhiem truoc khi chung ta c6 tht'.\ thl,ic sl,i tl,i do. Trong tri�t ly giao d1).C Montessori, nhong nguoi Ion, gbm ca phl,l huynh 0 nha va thlly c6 giao o truong, co.ng phfil th� hien sl,i tl,i chu va trach nhiem. Boi chfnh nho sl) lam gudng cua hQ ma tre em hi�u duQc rang s6ng trong tv: do la nhu th� nao. 2 Khai quat ve nhung nam di1u doi Giai _do.l;ln dau tien tr�n� qua :r'i.nh phat trien cua tre la tu kh1 smh ra d�n kh1 sau tu61. D\la tren nhang quan sat cua mlnh v� tre em, Montessori xac dtnh mvc tieu chu di;to cua giai dol;ln nay la S\l phat trien cai tOi CUa tre nhU mOt ca the d(>c l�p. M\lC tieu nay huong S\l t�p trung cua tre v� ban than no. Nguoi Mn thuong thl:'ly nhu v�y la tieu cljc va fch ky, va thuong c6 giing keo tre ra kh6i di�u do. Nhung nhu v�y la chung ta dang danh gia tre nhu danh gia mOt nguoi ldn. Con tu quan diem cua tre, vi�c chu tr9ng d�n ban than m'l.nh la h�t sue thl,tc M. Tre dUQc sinh ra trong tlnh tr�ng chua hoan thi�n. Van con hang nui thu can lam de phat trien trf nao va hoan thi�n ban than dang dQi o phfa truoc nhu: tlm hieu va h9c each v�n d(>ng cd the, di�u khien y chf, phat trien tfnh dOc l�p, phat trien ngon nga. 56 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY T\i nhi�n slip di;tt m<;>i vi¢c ra'.t hQp ly. Doi s6ng xa hOi duc;ic t�o ra boi cac ca nhan quy tl,l thanh cac cOng dbng, cac qu6c gia, va cac kh6i li�n minh qu6c gia. Tttng thanh vi�n phai vung m�nh thl cOng dbng do mdi vung m�nh duc;ic . Vi vf).y vi�c phat tri�n ky nang va nOi 11,ic cua ban than la ml,lc ti�u duc;ic di;tt l�n tr�n het cho tre mdi chao doi, d� den hie c�n thiet thl tre co cai gl do ma dong gop cho c(mg dbng. Tre thl,ic hi�n ml,lc ti�u phat tri�n ban than mlnh M.ng each kham pha thvc te thong qua cac giac quan. No so, nem, ngtii, nghe va nhln ngam the gidi v�t cha'.t. Nhang thi�n hudng Mm sinh cua loai nguoi thoi thtic tre thl,lc hi�n cac hanh vi kham pha nay. Tre tuong tac vdi m6i truong xung quanh va 11).p di 11).p l�i cac thao tac cho den khi no d�t duc;ic mot muc dO thanh c6ng nao do. Montessori quan sat tha'.y co hai kha nang di;tc bi�t giup tre thl,lc hi�n nhiem V\l phat trrnn ban than trong giai do�n d�u ti�n nay' do la: co ve nhu tre trai qua nhang thoi di�m ma no chi t�p trung phat tri�n nhang ky nang cv th� nao do, va tri oc cua chung duong nhu v�n hanh khac vdi chung ta. Ba di;tt t�n cho nhang khoang thoi gian ma tre chi t�p trung phat tri�n mot nang lljc nha'.t dinh nao d6 la nhang "thoi ky nh�y cam" (Sensitive Periods). Co nhang giai do� mang tinh t�m thoi ma khi do, tre duong nhu chi t�p trung phat tri�n mot khia c�nh nao do va ho qua ta'.t ca nhang thu khac. Ph�n ldn sue 11,ic va sl)'. quan tfim cua tre dUQc dbn cho khia c�nh nay, nhu mOt cai den r<;>i dbn toan bO nang lUQng cua no d� chieu sang mot vf).t th� v�y. Nhang "thoi ky nh�y cam" nay co th� KHA! Q!)AT V� NHUNG NAM DAU DOI 57 k�t thuc m¢t each d(>t ng(>t, co.ng gi6ng nhu khi cai den rQi d¢t ng<')t bi tat di. Va khi m(>t "th(ji ky nhi;ty cam" da di qua la se di qua mai mai. Cac nghi�n cuu khoa hQc cho tha'.y trong S\1 phat trit'.ln cua nhilng con vf).t khi con nh6 co.ng co nhang thoi dit'.lm quan trQng tuong tl,1 nhu vf).y. Tuy nhi�n, giila chung vdi con nguoi lu6n co m(>t sl,1 khac bi�t ldn. Cac buoc phat trieln cua loai vf).t co ve nhu du<;jc dan dat bdi ban nang, con nhang "thoi ky nh;;ty cam" trong tu6i tho CUa loai nguoi l;;ti la S\1 phan ling CUa trf OC vdi mOi tru(jng. Tre trfil qua nhang "th(ji ky nh;;ty cam" kh6ng chi del h9c each bi�t noi va bi6t di, ma la dt'.l hlnh thanh nhang thu¢c tfnh tinh tM.n giup chung kham pha m6i truong, bi�t dt'.l y d6n sl,i chmfo xac, bi6t chli y d�n nhilng thti chi ti6t, bi6t d6m s6 luQng vf).t thel va nhi�u di�u khac. Thf).t dang ng;;tc nhi�n, sau khi n6m trfil cU(jng d¢ ho;;tt d¢ng ldn cua m¢t "thoi ky nh;;ty cam", tre kh6ng h� t6 ra m�t m6i. Thay vao do, chung co ve th6a man, blnh tinh hon, thf).m chf la thu thai hon. Montessori tin ra.ng k�t qua do co dUQC la vl th6ng qua sl,1 "lam vi�c" vdi m6i truong, tre thl,lc sl,l "t;;to ra chinh mlnh": theo nghia la t1;10 ra trf tu� va tfnh each cua ri�ng mlnh b�n trong cai khung di truy�n va sinh hQC san co.1 Cach day kh6ng lAu, khai ni�m t:;i.o ra chinh mlnh vA.n con la m¢t khai ni�m mu mo va thi6u can ell khoa h9c. Ngay nay, nhang d¢t pha c6ng ngM trong vi�c quan sat ho1;1.t d(>ng cua b¢ nao da giup cho khai ni�m do tro n�n sang to hon. Chung cho tha'.y rAng tre cung thay d6i ca:u true sinh h9c c1la b(> nao trong qua trlnh tuong tac voi m6i tru(jng 0 t\.lllg giai doi;tn phat trieln2• 58 PHUONG P HAP MONTESSORI N GAY NAY Quan sat thl.1 hai cua Montessori v� nang h,tc phat tri�n ban tha.n cua tre so sinh cung duQc ha nhfill mt;mh khOng kem ngay ti1 hie ha mdi dua ra chu d� nay. Montessori tha'.y rfing tre so sinh so huu m('>t nang h,tc cam thl,l mOi truong xung quanh chi don gian W vi�c o trong mOi truong do. Tre so sinh nhln ngfun, nghe, ngl1i va so mo; va nhung a'.n tUc)ng thu nh� duc)c W nhung hol;lt d('>ng do duong nhu duc)c khac ghi vao trong trf oc CU.a chung. Vi�c "thfim tha'.u" nhcrng fill tuc)ng nay la m('>t hanh d('>ng khOng co chu dich. Gi6ng nhu m('>t mi�ng bc;it bi�n, tre ni;tp vao mlnh tilt ca nhung gl d�n vdi no: t6t hay do, d�p hay xtlu, hoa blnh hay bi;to h,tc. Montessori phong doan rfing qua trlnh nay la m('>t "chU:c nang sang ti;to tl,l nhi�n" cua qua trlnh phat triE\n trf oc va no la n�n tang cho S\l xutlt hi�n cua y thU:c 6 mU:c d('> cao hon trong giai dot;m sau. Trong qua trlnh cam thl,l hlnh anh, bfing each nao do tre da "di tu ch6 khong co gl d�n m('>t khoi di1u. No da mang vao S\l Um tl;li cua mlnh m('>t mon quy gia nha'.t giup cho con nguoi co duQc vi tri thuc)ng dAng cua he;> - do la kha nang suy lu�n"3• C6 hai giai doi;tn trong qua trlnh cam thtJ. m6i truong nay. Montessori goi giai doi;tn tu khi sinh ra den khi ha tu6i la thoi ky "B¢ 6c th&m tha'.u m('>t each vO thU:c". Trong giai doi;tn nay b(> 6c chi luu tru ll;li nhang a:n tUQng v� mi;lt giac quan cua tre. Montessori tin rfing trong giai doi;tn thl.1 hai - tu ha den sau tu6i, tre se su dl,lng 11;1.i nhung a'.n tuQng nay, nhung llln nay la d� phan bi�t va phan 101;1.i chung. Chlmg hi;tn mau xanh se duc)c phan thanh cac sac thai la xanh, xanh hon, xanh nhtlt ... Ba viet: "Nhung tin tuQng du th� loi;ti nay du<;>c th&m tha'.u m¢t KHAI QYAT Vt N HDNG NAM DAU DCH 59 each v6 thu:c, va duQc tai sU'. d1,mg theo nghia la chung se duQc ti�p thu l� theo m(lt each khac ma trl!n nen tang d6, doi s6ng y thU:c se dUQC x<'.ly n�n. Nhang a:n tUQng v6 thU:c ban Sd nay chfnh la thu: ma tu d6 y thuc se dUQc d¢t thanh, vi vf}.y ma n6 ng�m chU:a trong d6 suy luf}.n, ky uc, y chf, va S\i t\i nhf}.n thU:c ve ban th<1n"4• Trong toan b(> qua tr'i.nh nay, d6i tay ph6i hQp voi bO nao dt!l t�o n�n trf th6ng minh cua tre. Montessori gQi d6i tay la "c6ng C\l cua trf tu¢". M(lt trong nhang tu tuong cua tri�t ly Montessori la chung ta tuy¢t nhilln kh6ng nl!n coi trQng trf 6c hdn la doi tay, ma ca hai phai ket hQp voi nhau t�o thanh m(lt "ho�t d(lng sang t�o song hanh". Chfnh vao nam tre ll!n sau, toan bO cac san phfiln tinh th® cua d6i tay va h(l oc - luc nay da vf}.n hanh nhtp nhang va duQc ti�p sue boi nhang "thoi ky nh�y cam" va "B(> oc thfim thliu", se hoa nhtp voi nhau trong m(>t tfnh each hoan chinh. Giai do� kham pha th\ic t� thong qua cac giac quan d�n da.y la k�t thuc. Nhu c�u phai tf}.p trung cho nhang nang l\ic ca nhfin nhu kha nang vf}.n d¢ng, y chf, s\i t\i chu va ngon nga cung chlim dut o dAy. Giai thfch cua Montessori ve S\i phat trien trf tu¢ cua tre trong sau nam dau doi nghe vfm con co ve kha bf hi�m voi ch ling ta ngay nay, du la bAy gio chung ta da hieu bi�t nhieu hdn Ve S\i phat trien Cua b(> nao tu luc n6 h'i.nh thanh tro Ve sau. Khi Montessori llin d�u gioi thi¢u y tuong cua mlnh vao nhang nam dliu the ky XX, n6 da lam da:y ll!n nhieu s\i kinh ng�c, thf}.m chf la ca s\i che nh�o. Vao nam 1972, t6i ttlng thao luf}.n ve vi(lc can co bang chU:ng khoa hQc cho nhang 60 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY nhi;tn dinh cua Montessori ve nang h,tc trf tu� cua tre vdi cac chuy�n gia ve phat tri�n tre em. T6i co chia se rang t6i tin la nhang bang chung nhu vi;ty se du<;ic tlm tha:y trong linh V\1C khoa hQc th�n kinh hon la tftm ly hQc nhi;tn thlic. Va den h6m nay co ve nhu ky thui;tt ch1,1p anh nao b(> se giup cho nhung nghi�n cuu dieu tra nhu vi;ty kh6ng con Ia m(>t tuong lai qua xa voi nua. Dva tr�n quan sat cua mlnh, Montessori tin rang tre tl,1 dao luyen chung trong m6i quan h� voi m6i truong, cho n�n cung ra:t tl,1 nhi�n khi ba cho rang giao d1,1c bat d�u ngay w khi tre moi sinh ra. Tuy nhi�n, dm hi�u rang Montessori kh6ng xem giao d1,1c la m(>t n6 Ivc cua nguoi ldn nham ep bu(>c sl,1 phat tri�n trf tu� cua tre. Cach ti�p ci;tn do nam ngoai mQi y tuong ma ba Wng th� hien ve de tai nay. Ba tin vao "trf tue nay no m(>t each tl,1 nhi�n cua tre em". 81,1 nay no m(>t each tl,1 nhi�n do di theo m(>t l(> trlnh C\l th�. L('> trlnh c�n sl,1 h6 trQ cua nguoi Ion, nhung phai lu6n d\]'.a tr�n nhung gl quan sat dUQC 0 tre va t6n trQng S\1 phat tri�n tl,1 nhi�n. Montessori kh6ng tin vao S\1 hQC hanh do bi ep bu('>c cua tre em, n�n ba da gQi phuong phap giao d1,1c cua mlnh la "m(>t S\1 h6 trQ cho cu(>c s6ng". Tr9ng ta.m cua phuong phap nay lu6n la s\]'. phat tri�n tfnh each cua con nguoi chu kh6ng phai S\1 thu nhi;tn th6ng tin. Neu giao d1,1c bat d�u khi tre moi sinh ra thl cha m� phfil dUQC xem la nguoi th�y d�u ti�n cUa tre. Montessori tin rang cac bi;tc cha m� c�n va mu6n duQc giup do trong c6ng viec nay. MQt ID\IC ti�u Ion cua cac truong Montessori la tro thanh noi ma KHA! QJJAT Vt NHONG NAM DA.U DOI 61 cha m� c6 the den va nh� nhung thong tin crui thiet de hieu hon ve con mlnh trong tung giai do� phat trien cua chting. Mot truong Montessori ly tuang se M.t dau vdi cac ldp hQc danh cho cha m� va tre so sinh. Cac ldp hQc hang tuan nay giup cha m� chmfu bi moi truong a nha cua mlnh danh cho dU:a con mdi sinh ra cua hQ va cho tung giai do� phat trien ke tiep. Cha m� du9c hQc each hi;ip tac vdi con de gitip tre t� dl).ng moi truong nay cho vi�c tl,1 dao luy�n mlnh. HQ cung du9c hudng dfm lam sao de trao cho con sl) tl,1 do, de rC'>i tu sl) tl,1 do do tinh thful trach nhi�m cua chting du9c phat trien. Mot s6 ldp hQc nay cung gbm hol;lt d(mg den tham nha nhau, va cac b?c cha m� co the hQc hoi Um nhau. HQ tl,1 nh�n ra rang co the giai quyet chuy�n lam sao trao cho tre sl,l tl,l do vl).n d¢ng bang each b6 di cai noi, chiec cui ma khong gay nguy hiem cho sl,l an toan cua tre hay cho sl) y�n tam cua hQ. HQ nhl).n ra rang co the d�p bdt dC'> df,lc gAy can tra kh6ng can thiet ma chting ta thuong cha:p nh?n nhu m('>t phan cua xa hoi hi�n dl;li nhung lf,li ra:t nguy hf,li cho S\i phat trien tfnh t?p trung va suy nghi co t6 chu:c cua tre. HQ bat dau mua do choi dl:;lt du9c tieu chi ve tfnh don gian, ve d�p, do hen, kha rnlng tai sU: dl).ng va dung du9c nhieu kieu sang t1;1.o. HQ nh?n ra each sap xep ng6i nha de gitip tre phat huy tfnh t\i l?p: m('>t cai ly vua tay cua tre trong ngan dudi cung cua tu bep, mot blnh slla nh6 d�t trong khay tha:p nha:t cua tu 11;1.nh, mot cai moc tha:p trong phong tam de treo khan va quan ao ngli, va nhieu th\1 khac. Khi tre da co the di vung, Montessori tin rang chting da san sang cho nhung kham pha rong hon ben ngoai ng6i nha cua 62 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY minh. "C(mg dbng tre thd" (The Young Children's Community) la m('>t mOi truong duc,1c chuAn bt cho tre em dudi ba tu6i trong truong Montessori. Voi nhi�u pht.i huynh, da.y la ndi ly tuong cho nhang kham pha ti�p theo cua tre. Chung co lQi th� la chi danh ri�ng cho tre duoi ba tu6i, va nh6m tre nay du<;ic ngUoi Ion huong dAn va hQ danh sl,l t$p trung toan b('> cho cac nhu c�u cua tre. M('>t "C(>ng dbng tre thd" ly tuong nh�t se gbm khoang muoi tre t$p hc,1p trong m(>t bu6i sang su6t ba gio dbng hb li�n tl,lC. a d6 c6 m('>t giao vi�n va m(>t trQ giang. Trong m6i truong du<;ic chuAn bt nay se c6 nhang db v$t m6 ph6ng hol;lt d('>ng thuong lam o nha: n�u nuong, lau chui, gii;tt gio., cam hoa ... Co t�m ghep h1nh, db choi, nhang v�t dl,lng nhfim h6 trQ tre phat tri�n cac giac quan, kha nang ki�m soat d6i tay, sl,l thang bfing va kha nang ph6i hQp. Nhung ca.u chuy�n, nhang bai hat, nhllng cu6n sach, nhung the hinh v� hoa, loai vl).t va cac dl,lng C\l thuong gi;tp trong cu('>c s6ng hang ngay - thuong la d� ghep ll;li vdi nhang db ve.t thu nho, se giup khuy�n khich s\{ phat tri�n ng6n nga cua tre. Va tr�n h�t, vi�c o cung nhau trong mOi truong duQc chuAn bi nay se giup tre phat tri�n nhl).n thuc v� quy�n va gidi hl;ln cua minh, co.ng nhu quy�n va gidi hl;ln cua nguoi khac. Nhi�u ph\l huynh thinh thoang vAn e n� v� vi�c con h9 phai danh d�n nam bu6i sang trong m('>t tub d� d�n ldp. Montessori t�t nhi�n co.ng khOng cho rang tre duoi ba tu6i nh�t thi�t phai theo h9c 6 m('>t truong Montessori. Tuy vl).y, tre tham gia "C('>ng dbng tre thd" th$t s\{ nhl).n duQc nhi�u ich lQi. Duoi KHAI Q1JAT Vt NHCTNG NAM DAU OCH 63 da.y la nh$.n xet cua mot ba m� v� du:a con gai muoi tam thang cua mlnh sau vai tuhn tham gia mOt "COng d()ng tre tho": V 6n tit CU.a be dUong nhU dUQC nha.n d6i sau mOt d�m. Duong nhu c6 mot S\l phat tri�n d(>t ng<)t nao d6 dang di�n ra trong nao bO cua be. Th�t la choang ngQp, th$.t kh6ng gi6ng vdi bllt ky di�u gl khac (n6i v� nhang trai nghiem cua ba tl;li "C<)ng d()ng tre tho"). Nh$.n thU:c va m6i quan ta.m cua be vdi mQi thU: xung quanh duQc na.ng cao. Be di thang toi ch6 c6 Anthony vdi d6i tay mo r(mg. Be sung sudng khi duQc o vdi c6 nhu khi o vdi t6i hay Helen (nguoi tr6ng tre thoi V\l) v�y! Be cung quen vdi c6 Helen va cung y�u co tr6ng tre do, nhung be chua bao gio di toi c6 vdi thai dO nhu v�y. Co le la vi b6i canh a da.y. Khi tre tham gia "C<)ng dbng tre tho", cac hol;lt dOng hmfu luyen cha m� cung ti�p t\lc nhung vdi tAn sullt thua hon cac ldp hQc cho ph\l huynh- tre so sinh. M\lc ti�u cua hol;lt d()ng nay la nha.m duy trl sl,1 k�t n6i giua cac ph\l huynh d� ctmg h6 tri va giup tre trudc khi no yc vao cha IDE;J. Montessori thuong xuy�n noi rAng "MQi sl,1. giup do v6 nghia cho du:a tre la m<)t hanh vi can tro S\l phat tri�n cu.a no". 64 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Phv huynh duQc khuytfo khfch dl'.lt ra cac gioi hi;tn m<)t each cbng bil.ng va nh�t quan, dl,la tren nhang chuAn ml,lc hanh vi phu hQp voi n�m van hoa cung nhu sue khoe va sl,l an toan cua tre. Phv huynh hieu ril.ng khi tre cam th�y khbng co chut do d\i nao o b6 m� cua no, no se thbi qu�y rl}.y hQ. M<)t dti'.a tre hai tu6i chilp nh� phru that chl'.lt da.y an toan, phai ngbi vao ban de an, hay la phai di ngli vi thai de) kien quyet nhung vAn nh� nhang cua b6 m� khbng cho no hy VQng me nheo nao ca. Va cung quan tr9ng khbng kem, ph\l huynh duQc khuyen khich quan sat con cua hQ. Khi quan sat, hQ M.t dl}.u nh�n ra dUQC nhang "thoi ky nh1;ty cam" va thien hUOng hanh vi dien ra trong doi s6ng cua dua tre. HQ thl,1c hanh each khuyen khich tre, thay vl lam ngo hay ch6ng tra l�i nhang tac h,tc tl,l nhien nay. Vf dv, m<)t em be hai muoi thang tu6i dang o trong "thoi ky nhi;ty cam" voi tr�t tl,l. Be co th� phan ti'.ng m<)t each lqch liet khi qua trlnh phat trien kha nang dinh huong cua be voi cac v�t di,mg, cac noi ch6n trong nha bi lam gian doi;tn. Neu hieu duQc di�u nay, b6 m� se xu sl,l voi be m<)t each m�m mong hon khi be cu nhilt dinh doi phai dl'.lt li;ti thti'. g1 do vao vj trf quen thu<)c cua no. Tbi tung biet m()t em be chua dhy hai tu6i cti'. khang khang phai ml'.lc ao khoac mua d6ng khi di ra ngoai, cho du tiet troi da chuyen sang nhang thang ilm hon. Co be cung cu nh�t dinh dl'.lt li;ti vao �rong h<)p nhang tilm khan giily ma m� be da xep 11;ti va d:;tt tren chiec ban nho ci;tnh cai bb clia cb be de dung thay cho giily ve sinh. Be tr6 nen gi� da khi thily m� khbng d<)i mu bao hiem vl ba da nhuong no cho c�u anh sau tu6i quen mang theo KHAI Q!JAT Vt NH ONG NAM DAU DCH 65 mu khi hQ di;tp xe di;tp cung nhau. Tttt ca nho:ng hanh d(mg tr�n dAy d�u la nhilng hanh vi blnh thuong cua m()t dtla tre dang () trong "thoi ky nhi;ty cam" v� tr�t t\{. Tron quan trQng cua viec cha m� danh cho tre S\1 chu y dfl.y du bttt ell khi nao co th�, kh6ng phai d� lam chling vui ma d� ph6i hQp cung tre trong qua trlnh phat tri�n cua chling rung duQc nhttn mi;tnh. S\1 nang d()ng cua m()t em be dudi ha tu6i nhi�u khi co.ng khi�n cha m� cam thtty khoimg thoi gian d b�n c�,mh tre la ca m()t thach thllc. CAu chuyen sau co th� giup lam ro hon y nay. Mdi day, m()t ha m� cua m(>t be trai hai muoi m6t thang tu6i noi vdi t6i: "C6 kh6ng tin dUQc la thilng be chi�m nhi�u thoi gian d�n th� nao dAu. T6i glln nhu chiing the! lam gi khac ngoai chuyen cham soc be. T6i mu6n o d6 vdi be nhung th�t la h\tc b(>i khi con nhi�u thu khac t6i cung mu6n lam". RC>i ha k� cho t6i nghe chuyen xay ra vao ngay h6m trudc, khi ha dang d trong san nha vdi c�u be. Be bat dfl.u leo l�n m(>t cai thang cao khoang m(>t met ruoi duc;1c di;tt d1;1a vao m()t cai cAy. Sau khi l�n d�n dinh, vi�c leo xu6ng la c\fc ky kho vdi be. D�u ti�n, be c6 gang xoay li;ti va quay mi;tt ra ngoai d� c6 th� thtty duQc mlnh dang di xu6ng dAu. Be cu c6 gt Ilic lAu. Cu6i cung, be til ho y dinh quay m�t ra ngoai va bat dfl.u leo xu6ng trong tu th� quay lung, d6i tay mom mim ham ltty nllc thang, tha tilng chAn xu6ng d� do tlm nllc thang b�n duoi. R6t cu(>c, khi da tlm thlly m(>t nllc thang, be cung bat dfl.u cam nh� duQc nttc ti�p theo. Be hoan toan 66 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY dfun mlnh vao hoi;it d(mg do, t�p trung mQi cd blip ell.a mlnh. Thinh thoang be h\lt mc)t n<'.lc thang va dllng lung chung o do, do dfim vdi ban cht ti�ng ruoi dC>ng hC>. Rbi be b6ng dung l?i co.ng dc)t ng(>t nhu khi biit d�u v�y. Co m(>t nhu c�u b�n trong nao d6 da duQc thoa man. Be bJ.nh than, h?nh phuc va siin sang di vao trong nha d� an trua. Viec hi�u rang nhang thi�n hudng hanh vi dang vl)n hanh trong su6t cac hoi;it dc'.)ng kham pha, dinh hudng, slip x�p trlnh tl,l chuy�n d(>ng, thao tac vdi doi tay, l�p l?i thao tac vdi mllc de'.) hoan hao va chuAn xac cao hdn, di�n d?t hanh dc'.)ng ... cua con trai m'l.nh da giup ba m� chtu danh thoi gian ph6i hQp vdi be trong tro chdi leo treo nay. Nhang thi�n hudng nay gia vai tro r<'.lt ldn chll khong chi la chuyen giup be hQc each l�n xu6ng m(>t cai thang. Chung giup be tl,l dao luyen nhung ky m1ng cha mtnh, khOng phai la ky nang th� dl,lc ma la nhung ky nang c�n thi�t cho cu(>c s6ng. Sau khi mo ta li;ti S\1 viec cho toi nghe, ha m� n6i: "Toi r<'.lt vui vi da danh thoi gian con trai t6i trong bu6i sang horn do!". KHA! Q!JAT Vt NHCTNG NAM DAU OCH 67 Tilt nhi�n, kh6ng phai hie nao cha m� Cling c6 th� danh cho con mlnh s\]'. trQ giup nhu v{J.y trong qua trinh phat tri�n clia tre. Nhung di�u quan trQng la hQ dill lam nhu v{J.y nhang khi nao hQ co th�. Phfill thuong clia n6 llJ'.c do la v6 ctmg tuyet voi d6i vdi cha m� rung nhu vdi tre v{J.y, kh6ng chi bAy gio ma con o tuong lai - khi dtla tre tro thanh m<)t nguoi Ion m1;lllh me va t\1 l{J.p. Khi nhang dU'.a tre trong "C(mg d6ng tre tho" l�n ba tu6i, ch ling M.t dau co nhang th� hien slin sang tham gia "N g6i nha tre thd" (Children's House) - ldp mam non danh cho tre tu ha d�n sau tu6i. 6 nha, chung co.ng da d�t duQc m()t mtlc d() t\1 chu nha'.t dinh trong bi�u hien va hanh vi. Sau khi trai qua giai do�n t'i.m hi�u va kham pha vdi cuong d() cao di{)n ra trudc do, chung c6 ve thu thai hdn, nhu th� la dang nghi ngoi v{J.y. Chung ft doi hoi hdn va ngoan ngoan hon vdi nguoi ldn. Montessori tin r�ng chling da chuy�n tu giai do1;lll "B() oc th�m tha'.u" v6 thtlc sang giai do1;lll co y thtlc va san sang cho nhung trai nghiem xa h()i o mtlc d() tinh t� hon. "Ng6i nha tre tho" ma Montessori thi�t k� cho tre em a tu6i nay la m()t m6i trUong chu� bi VUQt xa nhung gl da co 0 "C()ng d6ng tre thd" hay la nhung dl)c tfnh cua m()t ng6i nha ma mo hlnh nay m6 phong I�. M6i truong nay dong vai tro nhu mc)t chi�c cau n6i ra th� gidi b�n ngoai cho tre em. Montessori khong th� mang ca th� gidi b�n ngoai vao trong m()t can phong cho cac em kham pha, nhung ba c6 th� trao cho chung "nhung chi�c chla khoa" d� kham pha th� gidi do. Nhung "chi�c chl.a khoa" nay thu()c v� b6n linh Vl,tc sau: giao C\l v� doi s6ng sinh ho1;tt hang ngay, m6 ph6ng theo ho�t d()ng cua n�n van h6a ma 68 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY tre sinh s6ng; each cu xu va hanh vi xa h(>i; giao cv cam quan phan anh cac tfnh cha:t va hien tuc;>ng cua the gidi; cac giao CV ve toan hQC ng6n ngtl. Ta'.t ca dvng C\l nay deu phvc V\l mvc dfch su dvng cua ca nha.n tre va khuyifo khfch tre tiep tvc qua trinh kham pha the gidi th1,tc hen ngoai vdi cac giac quan. Ldp mrun non nay g6m hai muoi lam em trong d(> tu6i tu ha den sau vdi m()t giao vien Montessori va m(>t nguoi phv ta cho nhang viec kh6ng mang tinh cha'.t giang d�y. Tre dm o trong nhang nh6m Ion nhu vf).y d� hQc each hoa hQp vdi nhau, t6n trQng quyen cua nhau va ctmg chia se vdi nhau khi chi co m(>t b() dvng cv d� dung chung. Tuy nhien, tre kh6ng he bi ep bu(>c phai hQc hay la phai nh6m l� vdi nhau. Tre em o tu6i nay van con khuynh hudng tf).p trung vao cai t6i cua minh dE! th\{c hien qua trinh t\t hoan thien minh nhu nhung ca thE! rieng biet. Mvc tieu nay van dUQC t6n trQng va dap llng trong m6i truong cua ldp m'llm non nay. Khi tre Ian dau den "Ng6i nha tre tho'', chl.ing thuong say sua vdi nhung giao cv ve doi s6ng sinh ho�t hang ngay. Th6ng qua nhung giao cv nay, chl.ing phat trie\n tinh tf>.p trung va kha nang tl,t lf>.p len m()t muc d(> cao hon. Chung cung tiep tvc hQc ve each cu xti trong nen van h6a cua chung thong qua nhung bai hQC ve M nghi va giao tiep. a da.y, nhUng "bai hQc" kh6ng dien ra theo each thubng tha'.y. C6 giao se lam mAu each di ngang qua m(>t ai do hay d�t m¢t cai khay xu6ng nh� nhang hay la xl. mui . Nho vao "BO 6c thlim tha'.u", tre se blit chudc hanh d(>ng cua c6 giao m()t each t\t nhien. Ve khia c�nh nay, m(>t tre Ion hon cung co th� la hl.nh mau hQc tf>.p cho m¢t tre nho hon. KHA! Q!JAT V'E NHONG NAM DAU DOI 69 Khtmg la.u sau khi vao lop m�m non, tre bat d�.u hung thu d�n cac giao Cl,l cam quan. Di�u nay d�c bi¢t xay ra 0 nhang tre trudc do da tham gia "CC)ng dbng tre tho" - noi chung da co co h(>i phat tri1fo kha nang t�p trung, n6 h.tc va tfnh t6 chuc. Cac giao Cl,l cam quan dUQc thi�t k� d� chuy�n tai nhang khai ni$m trtru tuQng thanh nhung v�t th� huu hinh. Nhang 6ng a.m thanh d� lac, d� ph6i vdi nhau va th�m chi Ia d� phAn loliti ti�ng Mu ma no t1;to ra se giup chuy1fo tai khai ni¢m to, to hon, to nhat hay nho, nho hon, nho nhat. Nhung chi�c chu6ng nh1;tc d� rung, d� hoa vdi nhau, va cung d� tre pha.n hiet va hi�u duQc khai ni¢m v(J giai di$u va cao d(>. Nhung bang giay nham se cho tre cam nM.n v� sv tho rap, tho rap hon, th6 rap nhat va min, min hon, min nhilt. Mc;it thap gbm nhang hlnh kh6i se chuy�n tai khai ni�m the; tfch va kfch thudc, mc'.)t chu6i nhung cai que se giup tre hi�u v� d(> dai ... N �u phu hQp thl cac giao Cl,l cam quan dU:Qc lam thanh d1;tng muoi chi�c trong m(>t b(>, nhu m(>t each d� gian ti�p gidi thi$u vdi tre v� M th�p pha.n. Chung cung d1;ti di$n cho nhang don vi do luong va hlnh d1;tng hlnh hQc C\l th�. Muoi cai que dl;li di$n cho nhung don vi chi�u dai, ta muoi de-xi-met tdi m(>t met. M(>t cai h(>p x�p hlnh 11,lC giac cho thay rang m(>t hlnh l\lC giac c6 th� dUQc t1;to n�n boi cac hlnh tam giac, hlnh thang, hay hlnh thoi c6 kfch thudc bang nhau. Tfnh chfnh xac ct1a nhung d\lng C\l nay giup khoi gQi a tre nhung thi�n huong v� tfnh chuan xac va cho chung trai nghi$m thl,tc M v� nhung gl la nen tang cong ngh$ cua loai ngUoi. Tat ca nhung giao C\J. cam quan nay deu doi hoi phai su d\lng doi tay d� pha.n lol;li. D6i tay va h() oc 70 PHUONG PHAP MONTE S SORI NGAY NAY se ph6i hQp nhip nhang vdi nhau d� tf;lo nen sl;i lien tu<':lng giaa mc)t khai niem truu tuQng va th� hi�n cua no duoi d[;lng ho.u hlnh. Gilio vien se gioi thieu tung giao C\l cam quan cho tre o Ifill dhu, giup tre hi�u v� m\lc dich cua m6i thli. Sau do tre duQc quy�n su d\lng giao C\l do ba:t cli khi nao chung mu6n, lu6n lu6n d�t chung tro lf;li ke mc)t each ctin th$n va dung tr$t tl;i ban dhu. Chinh trong qua tr1.nh su d\lng nho.ng d\lng C\l nay, tre hQc dUQc rilt nhi�u di�u. Nguoi giao vien khuy�n khich tre l�p lf;li viec tuong tac vdi cac giao C\l theo nhang each khac nhau, nhung dbng thoi giao vien cung se luu y d� mlnh kh6ng ki�m soat ho�c chi dAn tre qua mile chn thi�t. M\lc tieu la d� kich thich phan ling tl,1 nhien cua tre vdi cac giao C\l. Tac d\lng cu6i ctmg cua viec tre sU: d\lng giao C\l cam quan la ng6n nga se duQc hlnh thanh cung vdi nho.ng khai niem trtiu tuc;mg ma giao C\l do phan anh. Ng6n nga se giup chuy�n tru tri thuc tre thu nh$n duQc thanh m(>t "chi�c chla kh6a" ma tre co th� su d\lng cho nho.ng kham pha xa hon Cl th� gioi hen ngoai lop hQc. Chung nhln thily bhu troi hay m(>t b6ng hoa hay m(>t con chim va thc1y rfing cai nao cung c6 mau xanh. Chung phat hien ra con chim thl xanh d�m hon bhu troi con b6ng hoa thl xanh nhi;it hon. Chung kh6ng chi nhl)n thc1y nho.ng khac biet nay ma con bi�t each di�n di;it kham pha do cua chung cho nguoi khac bi�t bang nho.ng tu nga phu hQp nhu nh�t, nhf;lt hon, nhi;it nhilt hay d$m, d$m hon, d$m nhilt,. .. Tre lu6n duQc hQc ng6n nga theo Phuong phap Seguin. DAy la m(>t phuong phap hQc t$p ha budc duQc phat tri�n bCli KHAI QyAT Vl NH UNG NAM DAU DOI 71 Ti�n sl Edouard Seguin. D�u tilln, tre se du<;>c gidi thieu m(>t S\l viec hay mOt khai niem lilln quan d�n m(lt V$t th� - Vl d\l, "to", sau do ta se gQi Um sl,l vi(lc hay khai niem d6 va yllu c�u tre di tlm v$t th� d6, chil.ng ht;ln nhu: "Cai "to" d dAu con?" . Cu6i cung, sau nhi�u l�n thl,lc hanh nhu v$y, d budc cu6i cung ta se thu h6i: "Cai nay la cai gl?". N�u tre co th� gQi dung t�n thll do la "to", do la ddu hieu cho thdy khai niem "to" da a trong d�u tre va tro thanh m(>t c6ng C\l cho nhung kham pha xa hdn ctia tre. LQi th� cua viec hQc theo each nay la tinh linh hot;lt cao. Bude thu: hai - la buoc ma 6 do viec hQc thl,lc S\l dien ra, c6 th� du<;>c keo dai va lap lt;li nhi�u lhn tuy theo nhu chu ri�ng cua m(>t dlla tre nao do. Nho v$y ma tre co cd h¢i thanh cong cao hdn a buck cu6i cung - ma th\lc cha'.t, la buoc ki�m tra lt;li. Cac giao C\l cam quan tt;lo ra mot n�n tang vung cha.c cho cac giao C\l v� ng6n ngU va toan hQc ti�p n6i theo d6. Nhung giao C\l giup tre hlnh thanh ky nang dQc vi�t va tinh toan (hi�u v� s6 h9c) nay kh6ng dt;li dien cho nhung chu d� ma tre chn "h9c" theo each th6ng thuong. Chung dUQc trtnh bay theo m(>t trlnh t\l tl:1ng ti�n dhn. Di�u nay trOng c6 ve kha gi6ng vdi each dt;ly truy�n th6ng ma a d6 giao villn la nguoi truy�n dt;lt thong tin cho hQc sinh. Tuy nhi�n, diem khac bi(lt nAm. d ch6 chung khOng chi gidi thieu cho tre th6ng tin C\l the nao d6 ma chinh trong qua trlnh thao tac vdi giao C\l dien ra m¢t each t\l nhi�n CU.a tre, qua trJ.nh hQc t$p cua tre se dien ra. Quan diem nay cua Montessori la rdt ro rang. HQc t$p phAf la S\l t\1 nguy(ln cua tre em chll khOng phai do ep bu(>c. 72 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Nho duQc gidi thieu va duQc phep tlm hi�u, kham pha nhang giao cv v� ngcm ngu va toan h<;>c ma Montessori da thi�t ke cho m<">i truong duQc chuAn bt, tre dl,lt duQc sl,l phat tri�n vuc)t tr(>i o ca ky nang dQc vi�t lAn ky nang tfnh toan khi chung l�n sau. � ng6n ngu, tre co th� viet ra ca.u chuy¢n cua ri�ng mlnh bi\ng net cha nguech ngoi;tc va minh hQa chung vdi anh, tranh ve. Chung dQc nhang cu6n sach th�t, chu: khang phai nhang bai t�p dQc cho hQc sinh lop m(>t va ldp hai. Chung hi�u v� chU:c nang va vt trf cua ttl ngu trong ca.u, la kien thu:c so khai v� ngu phap va pha.n tich cc1u true cAu. Chung cung tlm hi�u v� nhang loi;ti tu nhu tu trai nghia, tu dbng a.m, ttl viet ta.t va tu kep. B�n ci;tnh do, chung co.ng biet nhi�u ki�n thu:c v� ng6n ngu: kien th lie dia ly, chAng hi;tn nhu dtlt dai, cac hlnh thai cua nude, t�n CU.a cac qu6c gia o m6i cha.u Ive va qu6c ky cua hQ. Chung mim ki�n thU:c t\l nhi�n nhu Ia t�n cac loai hoa, ca.y c6i, thu v$t, chim va ca. Chung hQC dttQC nhi�u di�m v� Uch SU'. h(>i hoa va Am nh1;1c, chling hi;tn nhu t�n cac bU:c tranh va hoa si, Um cac ban nh1;1c va nguoi sang tac ra chung. Chung co.ng kham pha nhang kien thu:c v� Uch sU'. xa h(>i nhu la trang phvc, dvng C\l va nha cU'.a CU.a con nguoi o qua khu: va o nhllng vi.mg khac trong th� gidi ngay nay. Ta:t ca nhang kien thrtc nay tro thanh n�n tang cho nhang hQc hoi sa.u hon co.ng nhu cho nhang nghi�n cU:u tlm toi d(>c l�p cua tre 0 b�c ti�u hQc. � toan hQc, tre co.ng so hau n�n tang vang cM.c d� hi�u v� h� th�p phrui, vai tro cua s6 khOng, thd tl,i cua cac con s6 tinh den hang trieu. Chung lam b6n phep tinh c(>ng, tru, nha.n, chia ra:t vang. Chung ba.t d�u ghi nhd th6ng tin va bang cuu KHAI Q!JAT V'f NHCTNG NAM DAU DOI 73 chUdng toan hQc. N�n mong v� hlnh hQc cua chung co.ng da co slin vl chung da hi�u v� cac hlnh b6n la, hlnh trai xoan, hlnh bllu dvc, hlnh da giac, hlnh tam giac (bao g(Jm ca t�n cac ci;tnh, cac goc) trong qua trlnh kham pha cac giao C\l cam quan. Chung co.ng da trai nghiem v� d;;ti s6 hoc - ca dtnh ly nhi thuc lfin dinh ly tam thuc - duoi di;tng hau hlnh, va slin sang kham pha chung duoi di,mg trilu tU<;lng trong nhang cAp hQc cao hdn cho hQc sinh tt1 chin tu6i d�n muoi hai tu6i. Thong qua cac hoi;tt dOng d�m, phan lol;li, ti;to vuOng va ti;to kh6i vdi nhong thanh tron nh6, tre da dlln quen thuOc vdi khai ni�m day s6 each d�u (3, 6, 9, 12 . . . ) va da so hou n�n mong d� kham pha cac phep cl'ln b$c hai va ran b$c ha ma chung se dU<;)c hQc trong nhong nam ti�u h9c. Chung da tung lam viec voi cac phAn s6 va kham pha rang chung co tht'.\ lam ca b6n phep tfnh vdi cac phan s6 d� dang nhu la vdi cac s6 nguy�n v$y. TAt ca nhong thanh qua trf tu� nay d�u r&t &n tu<;)ng vdi nguoi ldn. Tuy nhi�n, chung kh6ng dl;li di�n cho nhong gl quan trQng nh&t cua "Ngoi nha tre thd" va qua trinh tl,t dao luy('.m cua tre em o d6. Chfnh sl,t phat tri�n v� nhan each va hanh vi xa hOi cua tre mdi la khfa ci;tnh thi�t y�u nh&t cua tri�t ly giao dl,lc Montessori. Thai dO ngoan ngoan cua tre, S\l nh� nhang trong each d6i xu chung danh cho nhau, sl,t tl,l tin va thoai mai vdi ca nhung nguoi nho tu6i lfin Ion tu6i hdn chung, bao gbm ca nguoi lon, sl,t quan tam chung danh cho m6i truong xung quanh, s\i hang hai va nhi�t tlnh cua chung vdi viec hoc - tAt ca d�u phan anh ro rang ti�m nang cua mOt ldp mllm non Montessori. 74 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY Di�u lam nen nhung k�t qua tich c\{c do trong hanh vi cua tre kh6ng chi la s\{ chufin bi chu dao m6i truong hau h'mh vdi cac v�t dvng va cac ho�t dc)ng 6 do, ma con la c�u true xa hc)i cua ldp hQc. Montessori luOn giu sao cho trong ldp mam non va til'.\u h9c cua ha co cac tre each nhau ba tu6i. Ba ttlng n6i: "Cho du chling ta c6 m<')t ngan tre va ca mot cung dien d� lam truong hQc di nua, t6i van nghi nen lam sao d� cac em each nhau trong khoang ha tu6i cling h9c vdi nhau". Viec k�t hQp nhtlng tre dang 6 trong cac giai do1;tn phat tri�n khac nhau c6 tac dvng t6t nha:t cho qua trinh hoan thien minh cua m6i em"5• Viec hQC h6i gian ti�p gitla tre vdi nhau cung la mot ly do can ban d� sap x�p tre c6 d<') tu6i khac nhau trong cling mot m6i truong. Nhong em nho nha:t se c6 hlnh mfiu d� hQc hoi hanh vi chin chan hem so vdi nhtlng g1 ma chung co th� lam duQc. Nhtlng em ldn hdn se co cd hOi tM hien nang l\1c lanh d1;to va trach nhiem xa hOi. Qua trlnh hQc hoi nay cung dien ra ca v� m{lt tri tue. Nhong em nho quan sat each nhong em ldn su d\mg cac giao cv ma tudng lai chung cung se su dvng. Nhung tre ldn t\1 nguyen giup cac em nho su d\lng cac d\lng C\l ma chung da du<;!c gidi thieu nhung chua thanh th�o. Nhi�u nguoi da hil'.\u sai each ti�p c�n cu.a Montessori v� S\1 phat tri�n xa hc)i cua tre em trong nhtlng nam dau doi. HQ cho ra.ng viec ha nhtl:n m�nh qua trlnh hoan thien cu.a tre em nhu mc)t ca nhAn dOc l�p trong giai do� phat tri�n dau tien nay la bAng chrt.ng cho tha:y ha xem S\1 tudng tac gitla cac tre vdi nhau chi quan trQng thtt y�u. Di�u nay khong dung. Trong th1,1c M, ha da khAng djnh ra.ng tre nh6 phai dUQc 6 trong cc)ng dbng clia KHAI Q!)AT VE NHUNG NAM DAU DOI 75 nhang nguoi khac de phat trien t6i da ti�m nang CU.a ban thAn. Ba tttng viet: Mot cfm hoi thuong dl)t ra la neu tre em (dudi sau tu6i) t�p trung phat trien ca nhAn trong phuong phap CU.a chung t6i, lam sao chung dUQc chuAn bi cho doi s6ng xa h(>i sau nay? Di�u nay c6 th� dAn tdi m(lt each hieu Ia xa h(>i duQc t1;lo thanh boi nhang ca nhAn kh6ng duQc phat trien d�y du ... Neu tre mu6n phat tri�n chinh ban thAn ml.nh, chung kh6ng the s6ng nhu nhung ke An cu . . . Chung ta phAf dl)t ca nhAn vao trong m6i quan he vdi xa h(>i boi vi kh6ng ca nhAn nao co the phat trien ma khOng bi anh huong boi xa h(>i. .. Ca nhAn con nguoi kh6ng th� phat trien neu thieu m(>t doi s6ng xa h(>i6• Bl'mg each Mt hQp khoang hai muoi lam hay nhi�u hon cac tre trong d(> tu6i ba den sau vao trong m(>t mOi truong va cho cac em t\l do di 11;li va tro chuyen vdi nhau theo y mu6n, Montessori da t1;lo ra m(>t "anh huong xa hOi" tfch c\{c cho cac em Mn trong ldp hQc cua ba. Montessori con t�n dt,mg moi truong nay theo mot each khac d� thuc dliy m1;lnh hon s\{ phat trien xa h(>i cua cac em. Ba c6 tlnh chi dl)t m(>t bO giao C\1 cua m6i lo1;li trong ldp hQc. Ba giai thfch: Giao C\l CO.ng la m(>t yeu t6 trQ giup, VI chi CO mOt be) trong ldp n�n neu m(>t em dang dung, mot em khac mu6n choi v6i b(> giao C\l do phai dQi den khi em trudc 76 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY mlnh dung xong va tra li;ti ch6 cu ... Cac em khc'.'mg dua giao C\l cho nhau ma luon luon d(lt chung li;ti ch6 cu sau khi dung xong. Nho vf).y ma chung dUC)c th\]'.c hanh tfnh kien nhan va s\i ton tr9ng nguoi khac. Ta'.t ca nhang di('.\u nh6 nh(lt nay d('.\u co l'.ch. Chung mang li;ti S\i dbng cam va tha'.u hieu. Chung dlln mang d�n m()t s\i hoa hQp ma khOng the nao ti;to ra m()t each phi t\i nhien duQc7• Ben ci;tnh d6, m6i quan he xa Mi clla tre vdi nguoi Ion cung duQc tang cuong nho viec slip x�p nhang tre each hiet ha tu6i trong ldp hoc. Tre dUQc hoc vdi mOt giao vien trong su6t ha nam trudc khi len ca'.p dO k� ti�p. Tl'.nh sau sfic clla m6i quan h�, anh hUOng tfch C\]'.C tu giao vifm, nhang hlnh mau de tre hQc theo v('.\ each hanh xU: ... duQc tang len ra'.t nhi('.\u. Them vao do, giao vien cung cam tha'.y thoai mai va htlng thu khi di;ty tre. Co ba nam de tre d1,lt ml,lc tieu hoan thi�n mlnh. Vl v�y ma giao vien c6 the kien nhan va dl)t ni('.\m tin vao t6c dO phat trien clla tung tre. Mot diem dang luu y la Montessori khong xem S\i phat trien cao ba'.t thuong v('.\ ml)t xa hc'.)i va trf tue ma tre em di;tt duQc trong "Ngoi nha tre thd" la VUQt ngoai kha nang hlnh thuong clla chung. Th\ic ra, ha xem day Ia k�t qua cu.a qua trlnh phat trien ca nhan hlnh thuong va sl,i tac dc'.)ng cu.a cac thien hudng hanh vi tl,i nhien v6n c6 slin o loai nguoi. Khi tre c6 the the hien nhang hanh vi xa h()i va trf tue sau ha turui dllu thl'.ch nghi vdi "NgOi nha tre thd" nhu toi da mo ta o tren, Montessori cho ri\ng tre da duQc "hlnh thuong hoa". KHAI Q!JAT Vt NH0NG NAM DAU Ddl 77 Qua trlnh "b'mh thuong h6a" nay di�n ra nhu mot k�t qua c6 hau trong lop hQc khi tre biit d�u "lam viec" nghi�m tuc vdi mc)t dvng C\l hay mc)t holilt d¢ng. Khi Montessori l�n d�u nh� thtty hien tUQng nay o San Lorenzo, ba rtlt ngi;tc nhi�n. Kh6ng ai c6 th� sanh ngang vdi tre v� S\l mong mu6n t$p trung cho c6ng viec o khoanh khiic d6. Nhung tre co.ng t6 ra rttt hung thu. Montessori thtty rfing khi mong mu6n cua tre duQc thoa man, tre se tro n�n blnh tinh hdn, c6 ve thu thai va man nguyen. Chung tlnh cam voi nhau hdn va th� hien trach nhiem ngay cang tang vdi me>i truong cua mJ.nh. Dung la c�n c6 nhang giao cv dl)c thu va mc)t m6i truong duQc chucin bi d� tre hung thu voi nhang c6ng viec mang tfnh trf tue va g�t hai dUQC nhung thanh qua t6t nhl1t. Tuy nhi�n. khi tre duQc trao s\{ tl,1 do kham pha nhung c6ng C\l d�c biet nay, chung th� hien sl,1 ua chuc)ng tfnh tr$t tl,1, tfnh t$p trung, tfnh nghi�m tuc mc)t each rl1t nhc'.lt quan. Montessori da chung ki�n hi(!n tUQng nay o tre em tti khap ndi tr�n th� gidi va tti nhi�u hoan canh khac nhau. Ba k�t lu� rang: " Chfnh Ia qua nhung c6ng viec nay ma tre em xfly dl,tng tfnh each cua m1nh"8• C�n hi�u ra.ng Montessori phan bi(!t rl1t ro giua c6ng vi(!c tre em va c6ng viec cua nguoi Ion. N �u khe>ng hi�u duQc S\l khac bi(!t quan tr9ng nay thl ra'.t kh6 niim bat duQc tinh th�n quan tr9ng nhli'.t trong kham pha mang tfnh each mlilng cua Montessori. Cho du hoi;tt dc)ng lam vi(!c deu la quan tr9ng vdi ca nguoi ldn Ian tre em d� duy trl nhang net tfnh each nhc'.lt quan, c6ng vi(!c cua tre em van khac vdi c6ng viec cua ngUoi 78 PHUONG PHAP MONTESSORI NGAY NAY ldn ve quy m6 va mvc dich. Nguoi Ion lam viec d� thay d6i m6i truong, con tre em su dvng m6i truong d� thay d6i ban than ch ling. Nhung di�u nay kh6ng mang y nghia phti dinh rang tre em ra'.t thich choi va choi la m(>t y�u t6 quan trQng lam n�n S\1 phat tri�n ctia chung. Co m(>t S\1 nh�m IAn trong cac nha giao dvc tre em d tu6i tien ti�u hQc va nhang nguoi c6 vo. tu tu«lng giao dvc Montessori a di�m nay. Ti�n si Mario Montessori, Jr., m(>t nha phan ta.m hQc va la chau trai ctia Montessori da chia se v� de tai gay tranh cai nay trong cu6n sach "Giao d'f,lc d� Phat tri�n Con ngu:oi " (Education for Human Development)9 cua 6ng. Ong cho rang choi Ia mot ho�t dong th� hien ban than cua tre. Qua trl.nh nay kh6ng cfill co nguoi ldn tham gia. No la m(>t hoi;tt d(>ng d(>c l�p ctia tre voi ca'.u true tro choi duQc quy�t dinh boi nh�n thttc ctia tre v� thljc t�. Nhung co nhang ho�t d(>ng quan tr9ng ma nha'.t thi�t phai co slj trQ giup ctia nguC:li ldn. Do la nhang trai nghiem trong qua trl.nh phat tri�n ctia tre co li�n quan d�n viec hQc m(>t thu: gl do moi ve th� gioi b�n ngoai. Nhung hoi;tt d(>ng nay co ve th6a man tre a m(>t mllc d(> khac va dap llng nhung nhu c�u dac biet ve S\1 hoan thien ban than ctia tre nhieu hon so voi nhung hoi;tt d(>ng mang tinh cha'.t choi don thu�n. Montessori tin rang chi bang each quan sat tre em trong lop hQc ctia ha, nguoi Ion moi hi�u dttQc hien tuQng phat tri�n cua con nguoi va phuong phap giao d\lc cu.a ha trQ giup dieu do nhu th� nao. Ba vi�t: "Chinh tre em cu6i cung se la cai khi�n nguoi ta th1,1c S\1 tin vao dieu do (n�n giao d\lc d1,1a tr�n cac KHAI Q\)AT Vt N HUNG NAM DAU DOI 79 giai do1,tn phat tri�n. cac thi�n hudng hanh vi, ho1,tt d(mg dl,l'.a tr�n so thich). Chung chinh la bang chrtng cu6i ctmg va khcmg th� tranh cai duc)c v� di�u d6"10• Viec chrtng ki�n nhang thanh qua v� xa hOi va tri tue cua tre em trong nhang ldp hQc mrun non da th6i thuc cac b�c cha m� tim hi�u nhang y tuong cua Montessori v� giai dol,lll thrt hai trong qua trlnh hoan thi�n ml.nh cua tre va 11;1i ich clia viec ti�p tl,lc giao dl,lc con hQ theo tri�t ly Montessori o b�c ti�u hQc.