🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Phòng Trị Bệnh Phụ Khoa Thường Gặp Ebooks Nhóm Zalo C H Ủ BIÊN Hình Thục Mẩn Phòng ừị bệnh Phụ khoa thường gặp Vòi Pallope Các mạcti máu dinh du6ng Các nang nguyên thủy ThểdU Noảnsào Tửcung Noãn(trúng) Nang chín '" V. A Hoàng thể Tningtmớng thành Hoàng thể chín Uans triển (sự phóng noăn) NHÀ XUẤT BẢN Y HOC P h ò n g tr ị b ệ n h p h ụ k h o a th u ò n g gặp Cuốn sách này do Nguyễn Kim Dân và nhóm cộng tác biên dịch từ nguyên tác Thường kiến phụ nữ bệnh phòng trị Chủ biên : Hình Thục Mẩn Các tác gia : Hình Thục Mẩn - Lữ Bội cẩn - Quách Triệu Hằng - Cao Tú cần - Nghê Bách Thiện - Từ Bội Trung Nhà xuất bán Kim Thuẫn xuất bản tháng 6 năm 2000 Chủ biên : Hình Thục Mân bêrvK p K u k k o a ịị\ư ờ y \Q 0 ỡ p Diên dịch : Nguyễn Kim Dân NHÀ ẤU ÁT DẢN Y HỌC - [lẢ NỘI - Phòng trị những bệnh phụ khua thường gặp N ội dung chủ yếu íSuôV\ s á c K I^ày đ u ơ c sửa chữa v à t>ổ SUH0 dự a trên cuổVv " 3 0 0 câiA Kỏi đ á p pKòn0 iri c á c bênU pkụ kKoa ịhường ihấy", đươc trìnk bàỵ dưới KìrvK tki^c Kỏì â á p r\kũrx0 tri ihức c ơ bảr\ về C C X C kênk pkụ kkoa. 7\)ó g\ớ\ tkiêu cki tiết hơy\ về c á c h ckổr\ doán/ điều tri và pkò u 0 ngìka c á c bêr\k pku kkotì tkuờu 0 +kổy nk^t : u k iễ m +rùrv0^ k k ô i U/ ị ổ n ịhươ\T[g^ pkát triển kkác tkuờ'n0/ c á c kiên rki^rv0 cùng với c á c bênk về kink n0u y ê t VQ vú v . v .. . (d-uổn s á c h này n\ang tínk tkự c tiễn^ d ễ kiểuy cung cấ p nkữn0 tri tkúc tkôn 0 tkKc'-^n0 cho cki ern pku nữỵ c á c nkcin viên y tê tkom kkảo. Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp Lời giới thiệu bản sửa chữa Cuốn “300 câu hỏi đáp phòng trị cá-c bệnh phụ khoa thường thây”, đưỢc tập hỢp dựa trên các vân đề thường thây trong điều trị lâm sàng cho những người mắc bệnh phụ khoa. Nó mang nội dung phong phú, bao gồm các tri thức thông thường về bệnh phụ khoa như : nhiễm trùng, khen u, tổn thương, phát triển khác thường, các bệnh tạp phụ khoa, kinh nguyệt và các bệnh về kinh nguyệt, vú và các bệnh về vú, cùng nhiều phương diện khác. Sách đưực trình bày dưới hình thức vân đáp, dễ hiểu, tiện tra cứu, tính thực dụng cao, là một tài liệu cần thiết trong bảo vệ sức khỏe phụ nữ, được nhiều độc giả quan tâm. Cuốn sách trên đưỢc phát hành từ tháng 8 năm 1992, cho đến nay đã hơn 7 năm, tái bản 10 lần với 2,"S0.0()0 cuốn. Trong thời gian trên, với sự phát của triển khoa học. chúng ta càng hiểu rõ hơn về bệnh lý, sinh lý cua phụ nữ trước và sau khi mãn kinh. Việc sử dụng hormon trt)iig điều trị trạng thái kích tố nữ thcíp đã đặt ra nhiều vân đề và trỏ thành tiêu điểm quan tâm của nhiều ngành khoa học, đồng thời cũng nhận đưỢc sự quan tâm cúa Chính phủ và đông đảo phụ nữ. Những iri thức liên quan đến các vân đề trên cần được phổ cập trong quần Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp chúng. Các phương pháp chẩn đoán và điều trị cũng đã có những bước tiến lớn. Theo sự thay đổi quan điểm của con người, tình dục ngày càng được xem trọng, đã có nhiều độc giá gửi thư đến hỏi vềmột số vấn đề chưa được đề cập trong sách. Do đó, để đáp ứĩig nhu cầu của nhiều người, tác giả đã chỉnh sửa, bổ sung thêm 30 câu hỏi đáp vào sách cũ, và được đổi tên thành “Phòng trị các bệnh phụ khoa thương thây”. Trân trọng giới thiệu đến độc giả. Hình Thục Mần Tháng 1 năm 2000 Phòng t -ị những hệnh phụ khoa thường gặp Chương 1 Những tri thức thông thường phòng trị các bệnh phụ khoa ' \ . (Z^ơ q ucm s in K d u c c ủ a p k u y\ữ b a o 0 ồ m y\l\C nhau thai đã đảm nhận chức năng này (theo Từ điển Y học của bác sĩ Phạm Neọc Trí - Nhà xuất hán Y học - 1999). 15 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp quan trọng để duy trì sinh lý giới nữ và hỗ trỢ trứng thụ tinh sinh trưởng phát triển trong tử cung. Những hormon này đi thẳng vào tuần hoàn máu, phân bố đến toàn thân và khỏi lên tác dụng. Buồng trứng là tuyến nội tiết quan trọng của giới nữ. Trong chu kỳ kinh nguyệt, do sự phát triển của noãn bào và sự hình thành của thể vàng, sự lớn nhỏ của buồng trứng có biến đổi theo tính chu kỳ, nhưng đường kính của buồng trứng ít khi dài đến 5cm trỏ lên. Nếu phụ nữ chi' có 1 buồng trứng, có ảnh hường đến những chức năng kể trên không ‘ì Kinh nghiệm lâm sàng và những thí nghiệm đã chứng minh, phụ nữ chỉ có 1 buồng trứng vẫn có chức năng nội tiết và sinh đẻ bình thường. 3 - B u ồ k A 0 c ủ a pkw nữ lớ n buổi c ò n ck t^ c n â n g k k ô n 0 ? Thời kỳ giới tính phát triển hoàn toàn là giai đoạn chức năng buồng trứiiíĩ hoạt động mạnh nhất. Một khi phụ nữ di vào thời kỳ mãn kinh, buồng trứntĩ sẽ teo dần, số lượng noãn bào trong lớp vỏ giảm bdt, không the phát triển bình thường và sau cùng biến mâì. Vì vậy thời kỳ này không rụng trứng cũng không tiết ra hormon 16 Phùng trị những bệnh phụ khoa thường gặp nữ và hormon giới tính duy trì thai, từ đó mất khả năng sinh đẻ, kinh nguyệt dừng lại. Buồng trứng của phụ nữ càng lớn tuổi càng nhỏ, bề mặt có những đường rãnh ngoằn ngoèo. Buồng trứng đó tuy không có chức năng kể trên, nhưng không có nghĩa là chức năng nội tiết hoàn toàn biến mâư Tế bào nang trong buồng trứng và tế bào hilus của buồng trứng có chức năng tiết ra hormon nam. Hormon nam có thể ỏ trong tổ chức xung quanh da, mỡ chuyển hóa thành hormon động dục (oestrone), Nó là hormon nữ chủ yếu trong cơ thể ngươi phụ nữ sau khi mãn kinh. Tác dụng của nó đối vơi cơ thể còn chưa rõ hoàn toàn. Những năm gần dây, trong phẫu thuật phụ khoa cắt bỏ buồng trứng hình thương ơ phụ nữ thời kỳ mơi mãn kinh hoặc thơi kỳ lơn tuổi hơn, đa số không chủ trương cát bỏ tùy tiện, chính vì nghĩ đến những buồng trứng này vẫn còn chức năng nội tiết nhất định. ó. Quy I uâ+ pKó+ +^*iểu bKàuk của pKu nữ +»*on0 tkò'’i kỵ dây +kì ? Thơi kỳ dậy thì là giai đoạn quá độ từ thơi kỳ nhi đồniỉ lên thời kỳ trương thành, trong thời kỳ này, chức năng cửa iỉơ tiểu não . luyến yên, buồng trứng quan hệ 17 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp điều tiết lẫn nhau dần tạo lập. Lượng hormon nữ do buồng trứng tiết ra lăng dần, trước tiên là sự bắt đầu phát triển của vú, kế đến là sự tích tụ mỡ phát triển hình thành thân hình giđi nữ. Dưới tííc dụng của hormon nam do lớp vỏ tuyến thượng thận tiết ra, lông mu, lông nách mọc ra và thân thể phát triển nhanh chóng. Sự thay đổi này cũng đưỢc gợi là đặc trưng giới tính thứ 2. Tuổi bắt đầu phát triển thời kỳ dậy thì và thứ tự xuâ"t hiện các đặc trưng của cơ thể có sự khác biệt rất lớn của từng người. Lượng hormon nữ do buồng trứng tiết ra phải đạt mức nhât định mới cỏ thể gây nôn phán ứng nội mô tử cung, xuĩứ hiện kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Kinh nguyệt lần đầu tiên XLiât hiện iroiiii giai doạn cuối của thời kỳ dậy thì. Kinh miuyệt lần dầu tiên thường xuất hiện 2 - 3 năm sau khi vú bắt dầu phát triển. Phạm vi tuổi cổ kinh lần đầu tiCm khoana I 1 - 18, da số là 13 - 16 tuổi. Cũng trong thời kỳ này, cơ quan sinh dục từng bước phát triển trưỏnc thành. Nghiêm túc mà nói, có kinh nauyệt lần đầu không có nghĩa là kết thúc thời kỳ dậy thì. Vì trong 1 - 2 năm sau khi có kinh lần đầu, chu kỳ kinh nguyệt có thể không dều, thương là kinh nguyệt không có sự rụng trứng. Khi kinh nguyệt có tính quy luật rụng trứng đưỢc xác lập, mới kết thúc thơi kỳ dậy thì và bắt đầu thời kỳ trưỏng thành giới tính. Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp 7 . SưKX0 tuyêVx 0 ÌÓ p +KCIKA0 +K'OKA0 tkờ'i Icỳ d ậ y +kì ià 01 ? Tuyến giáp trạng của con người nằm ở bên dưới phía trước khí quản ỏ cổ, là thể tuyến nội tiết quan trọng của con người. Tuyến giáp trạng lây lod trong cơ thể làm nguyên liệu tạo thành chất tuyến giáp trạng, là hormon quan trọng trong sự chuyển hóa của cơ thể. Trong thơi kỳ dậy thì, sự chuyển hóa trong cơ thể hoạt độne mạnh, cần nhiều hormon tuyến giáp trạníỉ để duy trì nhu cầu sinh lý bình thường của cơ thể. Nếu cơ thể trong thời kỳ dậy thì không có đủ iod, thì có thể lỉây ra thiếu lod tương đối. Cũng có thể nói, đối vơi những người hình thường, hàm lượng lod trong ăn Lumg bình thường đã đủ, nhưng đối vơi thanh thiếu niên trong thơi kỳ phát triển trương thành, sự chuyển hóa hoạt động mạnh, thì lod có thể không đủ. Khi cơ thể thiếu iod, gây ra thiếu nguyên liệu hỢp thành hormon luyến giáp trạng, để bù đắp, tuyến yên hoạt động mạnh thêm dể kích thích thúc dẩy chức năng tiết ra hormon tuyến giáp trạng, làm cho chức năng thay thế của tuyến giáp trạng tăng sinh, phì đại, là nguyên nhân khiến cho cổ lo lên. Trường hỢp này gọi là “Sưng tuyến giáp trạng thơi kỳ dậy thì”, có thể xảy ra ơ giơi nam hay giơi nữ, nhưng giới nữ thương gặp hơn. 19 1’hònịỊ trị những hộnh phụ khoa thường gặp Thanh thiếu niên bị sưng tuyến giáp trạng thời kỳ dậy thì, không nên buồn phiền, lo lắng. Bệnh này không cần điều trị bằng thuốc đặc thù. Sau khi chẩn đoán chính xác, chỉ cần trong ăn uống tăng thêm thức ăn chứa lod, như rong biển, tảo dỏ, cá biển, tôm, cua v.v... thì có thể thu đưỢc hiệu quá rõ rệt. Vả lại, theo sự gia tăng tuổi tác, thường bệnh sẽ tự khỏi dần; đương nhiên nếu tích cực cải thiện thành phần ăn uống, thì càng sớm phục hồi bình thường. Sưng tuyến giáp trạng thời kỳ dậy thì và bướu cổ do chức năng luyến giáp trạng làm việc quá mức là hai bệnh khác nhau. Bươu cổ do chức năng tuyến giáp trạng làm việc quá mức thường kèm theo các triệu chứng như : đổ mồ hôi, sỢ hãi, gầy ốm, sốt nhẹ, tiêu chảy, tay run, •sỢ nóng V.V.... Tuyệt đối không nên lẫn lộn hai bệnh này, vì trên phương diện diều trị hoàn toàn khác nhau. 8 . "trkiêM nữ c ó k k ỏ n<3n0 +Kcii k k ô n 0 ? Thiếu nữ có khả năng thụ thai không còn cần xem họ có hội đủ những diều kiện tâ"l yếu không. Những diều kiện này bao gồm : © Trong buồng trứng cố noãn bào sinh trương, phát triển, trương thành và rụng trứng. 20 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp ® Tử cung phát triển tốt, dưới tác dụng của hormon, buồng trứng có thể chuẩn bị điều kiện tốt cho trứng thụ tinh sinh trưởng. ® Ông dẫn trứng thông thoáng, tinh trùng và trứng có thể gặp nhau thụ tinh trong ống dẫn trứng, đồng thời có thể đưa trứng thụ tinh đến dạ con. ® Giao hựp đúng lúc, tinh trùng có thể đi qua cổ tử cung vào dạ con và ống dẫn trứng. Khi hội dủ các điều kiện trên thì cổ thể thụ thai. Tuy thiếu nữ trong 1 - 2 năm có kinh lần đầu thường là kinh nguyệt mang tính không rụng trứng, nhưng tuyệt dối không phải hoàn toàn không xảy ra rụng trứng. Có khi lần đầu rụng trứng thì gặp phải thụ thai, mà thật sự họ chưa từng có kinh nguyệt lần đầu, đây không phải là chuyện lạ. Trên đây chỉ nói về điều kiện sinh lý thụ thai. Căn cứ tình hình cụ thể của Trung Quốc và những quy định liên quan của luật hôn nhân, chủ trương kết hôn muộn, sinh đẻ muộn, sihh đẻ tốt và nuôi dưỡng tốt. Trong thời kỳ thiếu nữ. tư tưởng và cơ thể đều chưa phát triển trưởng thành đầy đủ, về mặt kinh tế chưa thể tự lập, mang thai và sinh đẻ không những anh hưởng sức khỏe của bà mẹ, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của thai nhi. Điều này có thể gây ra những 21 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp nguy hại không lường trước được cho mẹ và con, mang đến hàng loạt vân đề cho gia đình và xã hội. Vì thế, các thiếu nữ cần hiểu biết chính xác việc sinh hoạt tình dục, tự giác đề kháng sự ăn mòn của cái gọi là “giải phóng tình dục” và quan hệ “tình dục bừa bãi”, không nên hành động theo tình cảm, và cũng không nên có tâm lý cầu may, mà phải tạo lập một ý thức tình dục đúng đắn, tuân theo những luật lệ đạo đức xã hội, để tránh yêu sớm, mang thai sớm và sinh đẻ sớm. 9 - b à m e czắn q u a n tâ m đ ế n c o n 0 ấ i m ìn k b»*on0 tkà'i k ỳ p k á t tr'ien ir ư ở n g t k à n k n k u t k ế n à o ? Những thiếu nữ trong thời kỳ dậy thì, do có sự thay đổi hormon, nên cơ thể và tâm lý đều có sự thay đổi tương ứng. Một số thiếu nữ rất dễ thích ứng vơi sự thay đổi này, còn một số khác cảm thâ"y không yên hoặc không biết phải làm thế nào, cần có sự chăm sóc của mẹ trong sinh hoạt, an ủi về tâm lý và hướng dẫn những tri thức vệ sinh. © Cần nói rõ cho con mình biết sự thay đổi của thời kỳ dậy thì là quá trình sinh lý tâ^t yếu trong cuộc đời 22 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp người phụ nữ, là dâu hiệu quá độ từ nhi đồng lên trưởng thành, thuộc hiện tượng bình thường, không cần lo lắng. ® Căn cứ vào sự phát triển của vú mà lựa chọn cho con mình những áo ngực thích hỢp. ® Sau lần đầu có kinh, chuẩn bị cho con mình những dụng cụ vệ sinh thích hỢp, hướng dẫn làm vệ sinh trong kỳ kinh nguyệt, hỗ trự sắp xếp những sinh hoạt cho tôX tránh vận động mạnh, làm việc quá mệt mỏi hoặc căng thẳng thần kinh; đồng thời nói rõ cho con mình những đặc điểm của thời kỳ có kinh, giảm bớt ,sự lo lắng không cần thiết. ® Hướng dẫn con mình tập trung tinh thần vào việc học, yêu cầu chúng nuôi dưỡng sở thích rộng rãi, tạo lập một lý tưởng xa rộng, không nên chỉ đơn thuần theo đuổi vẻ đẹp bề ngoài. Giđi thiệu những tri thức về vệ sinh sinh lý sinh dục và những tri thức liên quan đến thai nghén, nói rõ những nguy hại của việc yêu sớm và mang thai sớm. Tóm lại, các bà mẹ nên làm bạn với con mình, bằng tình thương sâu rộng của người mẹ quan tâm và thưctng yêu chúng, thông qua hình thức tâm sự để khơi dậy và giải quyết các vấn dề, hướng tư tưởng của chúng theo những quỹ đạo đúng đắn, không đưỢc xem thường hoặc trách mắng, bằng không kết quả sẽ hoàn toàn trái ngưỢc. 23 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp 1 0 . V ì s a o p K u v\ĩk c ó b a c k đ ớ \ ? Bạch đới là chất tiết ra trong âm đạo của phụ nữ, chủ yếu đưỢc tạo thành bởi niêm dịch cổ tử cung và dịch thâm của âm đạo, trong chứa vi khuẩn và các tế bào bong tróc của biểu mô đường sinh dục. Niêm dịch cổ tử cung là dịch dính trong suốt, do thể luyến ống cổ tử cung tiết ra. Hormon nữ có tác dụng thúc đẩy nó tiết ra, đồng thời làm cho niêm dịch trở nên loãng, hormon giới tính duy trì thai làm cho nó trở nên dày đặc. Dịch thâm âm đạo là huyết tương và dịch linpho do mao mạch và ôlig lympho của thành âm đạo tiết ra, trộn lẫn với tế bào biểu mô âm đạo bong tróc. Biểu mô âm đạo hoàn toàn không tồn tại thể tuyến, mỗi tháng trước khi có kinh, cơ quan khung chậu sung huyết, tiết ra thêm nhiều. Sự tiết ra của hai dịch trên đều dựa vào sự điều tiết khống chế của hormon buồng irứna. Phụ nữ sau thời kỳ và thời kỳ giới tính phát triển hoàn toàn, chức năng buồng trứng bắt đầu tạo lập và bắt đầu đi vào thời kỳ sunu mãn của chức năng, nên mới có bạch đới. Trong thơi kỳ mang thai, vì cuống nhau thai tiết ra hormon nữ, hormon giới tính duy trì thai, cơ quan khuns chậu sung huyôt càng nhiều. Iượnu bạch dơi thươnu tăng thêm. 24 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp Những bé gái và phụ nữ cao tuổi do chức năng buồng trứng còn chưa khỏi động hoặc đã suy thoái, mức hormon nữ trong cơ thể xuống thâp, không tiết ra niêm dịch cổ tử cung, cũng không có dịch thâm âm đạo, nên âm đạo và bên ngoài âm đạo tương đối khô ráo. di. 3 ack đứi bìnK +kuỜKX0 là 01 ? Bạch đới là châd tiết ra ở âm đạo phụ nữ, có tác dụng giữ cho niêm mạc âm đạo và bên ngoài âm đạo ẩm ướt. ở tình trạng bình thường bạch đới có dạng sữa màu trắng, không mùi hôi, dính vào quần trong, sau khi khô cổ màu vàng nhạt và cứng. Bạch đới là chất hỗn hỢp của dịch thâm âm đạo và niêm dịch cổ tử cung, trong chứa trực khuẩn và các vi khuẩn thường có khác d âm đạo cùng với tế bào bong tróc của niêm mạc dường sinh dục. Trong đó, chủ yếu là tế bào biểu mô của cổ tử cung và âm đạo, đôi khi cũng có tế bào nội mô tử cung và ống dẫn trứng. Trong thơi kỳ rụng trứng, lượng niêm dịch cổ tử cung tăng nhiều, chất loãng như lòng ưắng trứng; ưước khi có kinh, khung chậu sung huyết, dịch thấm của âm đạo tăng thêm, nên bạch dơi tăng nhiều mang tính nhất thời, có dạng lòng trắng trứng, đều thuộc về hiện tượng bình thường. 25 1’hòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp ' Ĩ2 . ~Ci^oy\g â m đ a o c ủ a p k u KVŨ b ìn k +kixờkA0 c ó vi kkuẩKt kkô^t0 ? Trong âm đạo luôn tồn tại râ"t nhiều loại vi khuẩn khác nhau, cỗ tác dụng tự làm sạch âm đạo, hạn chế sự sinh sôi nảy nở của vi trùng. Âm đạo thông với bên ngoài, lại râ"t gần hậu môn, nên dễ bị ô nhiễm, khi tắm bồn và giao hỢp còn có thể trực tiếp mang vi trùng gây bệnh vào bên trong. ơ tình trạng bình thường, vi trùng kỵ khí (không thích oxy) trong âm đạo chiếm uXi thế, chỉ có một số ít vi trùng hiếu khí (cần oxy). Sức độc hại mạnh hay yếu của vi khuẩn tuy có khác nhau, nhưng cùng sống và ức chế lẫn nhau trong âm đạo, không gây bệnh, trỏ thành nhóm vi khuẩn bình thường trong âm đạo. Sử dụng lâu dài thuốc kháng sinh, tiêu diệt phần lớn vi khuẩn trong âm đạo, phá hoại nhóm vi khuẩn trong âm đạo, thường cổ thế làm cho nâm bình thường bị ức chế, nay có điều kiện sinh sôi nảy nở và gây bệnh. Vi khuẩn trong âm đạo bình thường không gây bệnh, nhưng một khi sức đề kháng của cư thể giảm hoặc những tấm chắn bảo vệ cục bộ đường sinh dục bị phá hoại thì có thể gây bệnh. Không nên xem thường những vi khuẩn này, vì chúng thuộc loại vi khuẩn gây bệnh có 26 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp điều kiện. Trước khi phẫu thuật phụ khoa, rât nhiều trường hỢp phải làm sạch âm đạo, mục đích của nó là làm giảm vi khuẩn đến mức tối thiểu, để đề phòng sau khi phẫu thuật bị nhiễm trùng. Trong âm đạo, ngoại trừ các loại vi khuẩn nói trên, còn có thể tồn tại y nguyên thể (Chalamydia), chi nguyên thể (mycoplasma) và virus v.v... 'Ì3- (Z-UC. bô ^0 k k ô u 0 ? Thiếu nữ khi đến mười mấy tuổi, bước vào thời kỳ dậy thì, chức năng tuyến tình dục (buồng trứng) bắt đầu tạo lập, cơ thể phát triển nhanh chóng. Cũng trong thơi kỳ này, chức năng chất vỏ tuyến thượng thận tăng cường, lượng hormon nam tiết ra thêm nhiều, trong biểu bì nang lông dưới nách và bộ phận âm đạo ngoài tồn tại thụ thể hormon nam, sau khi bị kích thích bắt đầu mọc ra những sỢi lông uôn cong. Lông mọc ra ở bên ngoài âm đạo gọi là lông âm, là một bộ phận của đặc trưng giới tính thứ hai, còn được gọi là lông giới tính. Lông âm nhiều hay ít khác nhau ở mỗi người, nhưng sự mọc lông âm của nam và nữ có khác biệt. Lông âm ở giới nam thành hình tam giác, đáy nền (cạnh đáy) là liên hẹíp xương mu, góc nhọn (đỉnh) hướng lên rốn, hương sau có thể đạt đến xung quanh hậu môn; ỡ giới nữ lông mọc theo hình tam giác ngược, lấy rìa liên hợp xương mu làm đáy nền, chủ yếu mọc ở gò âm và âm môi lơn, ít khi đạt đến xung quanh hậu môn. Rất ít phụ nữ không cơ lông âm, cổ thể gặp ỏ hai tình trạng sau đây : 30 Phòng trị những hệnh phụ khoa thường gặp © Có đặc trưng giới tính thứ hai của giới nữ điển hình, có kinh nguyệt và chức năng sinh đẻ bình thường, không mọc lông âm là do nang lông của bộ phận âm đạo ngoài thiếu thụ thể hormon tương ứng, loại phụ nữ này vẫn có thể cho là bình thường. © Đã không có lông, lại thiếu đặc trưng giới tính thứ hai của giới nữ, hoặc kèm theo phát triển thân thể khác thường (như thân hình thâ"p nhỏ, trí năng lạc hậu và kinh nguyệt khác thương, vô sinh v.v...), phải kịp thời đến bác sĩ tìm rõ nguyên nhân. i ó . Đ ê m bổn Kôn lầ n áẩM biên cj'\cxo 0Ìó’ì nữ l^i k k ô u 0 ? Tuyến lớn tiền đình còn gọi là tuyến bia, nó nằm ỏ phía sau âm môi lớn, trái và phải mỗi bên cổ 1. Tuyến 72 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp này lớn khoảng bằng hạt đậu nành, vị trí hơi sâu, mỗi tuyến có 1 ống tuyến dài khoáng 1 - 2cm. Miệng ống tuyến nằm giữa khe của âm môi nhỏ và màng trinh, vạch âm môi nhỏ ra có thể nhìn thâ'y miệng ống tuyến. Khi bộc khỏi tình dục thì tuyên thể này tiết ra chất dịch màu trắng vàng, thông qua miệng ống tuyến chảy ra, có tác dụng làm trơn âm đạo. Nguyên nhân gây u nang tuyến lớn tiền đình như thế nào ? Trong tình trạng bình thường, tuyến tiền đình không thấy và cũng không chạm dược, nếu bị viêm do nhiễm trùng hoặc sau khi bị chân thương sẽ hình thành vết sẹo, làm tắc nghẽn miệng tuyến; hoặc khi sinh đẻ làm rách âm hội (nằm giữa hậu môn và phần ngoài bộ phận sinh dục); hoặc khi cắt âm hội là tổn thương ống tuyến, khi khâu lại làm cho ốim tuyến bị tắc nghẽn, chất dịch không chảy ra đưỢc và ứ lại bên trong làm cho tuyến thể phình to, tạo ra chứng u nang. Sau khi u nang tăng lớn, bề mặt lồi ra ngoài, lúc này chúng ta có thể nhìn thấy và sờ dụng, dây là chứng u nang tuyến lớn tiền đình. Khi bắt dầu sưng nó chỉ to bằng quả táo hoặc trứng bồ câu, không dau, không ngứa, thậm chí bản thân bệnh nhân cũng không biết, thương được bác sĩ phụ khoa phát hiện. Chứng u nang này phát triển rấx chậm, ít khi to bằng quả trứng gà, đồng thơi chỉ phát sinh ơ một bên tuyến. 73 Phòng trị những hệnh phụ khoa thường gặp Nếu u nang rất nhỏ, không có triệu chứng gì, không cần xử trí, chỉ cần giữ bộ phận âm đạo ngoài sạch sẽ, định kỳ đến bệnh viện kiểm tra là được. Nếu u nang sưng to hoặc phát triển nhanh, đồng thời xuâ"t hiện một số triệu chứng, như tại chỗ có cảm giác trụy, chướng hoặc gây khó chịu khi giao hỢp v.v... thì phải tiến hành điều trị. Phương pháp điều trị u nang tuyến lớn tiền đình là cắt mỏ u nang lấy hết phần dịch tích tụ bên trong, sau đó khâu lại lìa miệng khoảng 6 -8 mũi kim, để tránh chỗ miệng cắt dính lại làm cho dịch tiết ra tái tích tụ hên trong. Sau khi phẫu thuật phải giữ sạch sẽ tại chỗ, sau mỗi lần đại tiểu tiện, phải dùng dung dịch thuốc tím 1/5000 ngồi rửa, để phòng nhiễm trùng. Xử trí như thế, không những làm biến mâ"t u nang, mà còn bảo toàn chức năng tuyến thể. ¿f1. B ênK nkâKv viêm kocK \ớ n tiềrA í3mk có y\[\Ckng biểu biẹ^A CỊÌ ? có tbể p^\ò^^0 n g ìka k k ô n 0 ? Tuyến lớn tiền đình nằm ỏ phía sau môi âm lớn, miệng lơn năm ở bên trong môi âm nhỏ. Do vị trí giải phẫu, nên khi giao hựp, 'sinh đẻ, máu kinh nguyệt v.v... làm 74 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp ô nhiễm âm đạo ngoài, vi trùng gây bệnh rất dễ thông qua miệng ống xâm nhập vào trong ống gây ra nhiễm trùng và phát sinh viêm hạch lớn tiền đình. Viêm hạch lớn tiền đình phần nhiều phát sinh ở phụ nữ đang độ tuổi sinh đẻ. Vi trùng gây bệnh thường là nhiễm trùng hỗn hỢp tụ cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, khuẩn que đại tràng, khuẩn cầu ruột v.v... Vi khuẩn lậu cũng là một trong những vi khuẩn gây viêm hạch lớn tiền đình. Viêm hạch lớn tiền đình thường chỉ xáy ra ỏ một bên. Trước tiên, vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào ống tuyến, làm cho miệng ống sưng đỏ, gây tắc nghẽn miệng ống. Sau đó đi sàu vào bên trong, làm cho cả tuyến thể hình thành một khối u, khiến cục bộ sưng đỏ, nóng, đau. Nếu tuyến thể có mủ và miệng ống bị lắc nghẽn, mử không chảy ra đưực, thì trở thành áp-xe tuyến lớn tiền đình. Khi đã trd thành áp-xe đau nhức càng nhiều, đôi khi biến chứng sang triệu chứng toàn thân, như sốt, lạnh run, mạch đập nhanh v.v..., có khi tuyến lympho bên rãnh đùi bụng (háng) cũng sưng to, sờ vào râ"t đau. Tổ chức sưng của viêm hạch lớn tiền đình thường không lớn, nhưng khi trở thành áp-xe thì có thể to bằng quả trứng gà, bề mặt da mỏng dần theo độ lớn của khối u, đồng thời có cảm giác đau lan truyền qua từng bộ phận. Đôi khi khối u tự võ ra, mủ chảy ra ngoài, giảm đau, bệnh chuyển biến tốt. Nếu không điều trị triệt 75 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp để viêm hạch lớn tiền đình, thường bị tái phát cấp tính nhiều lần. Phòng ngừa viêm hạch lớn tiền đình chủ yếu là ; © Chú ý vệ sinh cá nhân, giữ cho âm đạo ngoài sạch sẽ, mỗi ngày rửa âm đạo ngoài 1 - 2 lần. ® Trong lúc hành kinh, máu kinh làm ô nhiễm âm đạo ngoài, càng dễ nhiễm trùng, nên trong lúc hành kinh, mỗi đêm nên rửa âm đạo ngoài trước khi đi ngủ, nhưng chú ý không đưỢc để nước chảy vào âm đạo. ® Trong lúc hành kinh tránh giao hỢp. ^ 2 . T ) a K o o c y\'\ẫyn m a c b ô p K ô r ì <âm đ a o kA0oầi p b á t s in k lở loé+ c ó t k ể là b ẹ n k 91 ? P k ả i I à m SCỈO ? Da hoặc niêm mạc hộ phận âm đạo ngoài bị lở loét phần nhiều do bộ phận âm đạo ngoài bị nhiễm trùng gây viêm. Thường gặp nhâ"t là do nhiễm khuẩn mà phát sinh viêm âm đạo ngoài râ"t đặc biệt, lỏ loét này thường gọi là lở loét âm đạo câ'p tính. Bệnh loét âm đạo ngoài câp tính do khuẩn hình que gram âm có 2 đầu lớn và tròn gây ra, chủ yếu lở 76 Phòng trị những hệnh phụ khoa thường gặp loét ở các bộ phận âm đạo ngoài, nhưng thường gặp nhâ"t là ở 2 bên môi âm nhỏ và '/2 bên trong môi âm lớn. Trưck' khi phát bệnh thường có triệu chứng sốt, đau khớp, khó chịu toàn thân v.v... Sau khi phát bệnh có cảm giác cục bộ ngứa và nóng rát. Chỗ loét có dạng hình tròn, hình bầu dục như quả trứng, rìa không đều, lồi lõm, Iđn nhỏ không đều, có thể nhỏ như hạt ngô hoặc đầu kim, lớn như móng tay hoặc hơn nữa. Phần rìa chỗ loét có dạng sắc nhọn đâm xuyên, sờ vào hơi mềm, bề mặt có mủ hoặc mô chết che đậy. Nếu chỗ loét phát triển nhanh thì lan ra như tằm ăn, làm cho âm môi bị tổn thương lớn, biến dạng, hình dáng bên ngoài giống như ung thư âm đạo ngoài, đau nhức vô cùng. Dịch tiết ra ở bề mặt nơi loét, nếu xét thấy có khuẩn hình que gram âm, có thể chẩn đoán là bệnh này. Phương pháp điều trị loét âm dạo ngoài cấp tính ; ® Trước tiên cần nằm nghỉ, giám bớt cọ sát tại chỗ, giữ cho bộ phận âm đạo ngoài sạch sẽ, khô ráo. ® Mỗi ngày phải ngồi rửa trong dung dịch thuốc tím l/5()()() 1 -2 lần, sau khi lau khô, dùng thuốc mơ neomycin hoặc erythromycin bôi lên mặt vết loét. ® Dùng Đông dược điều trị bệnh này cũniĩ rất có hiệu quả. Thường dùng hoàng liên, thanh đại tán rắc lên vết loét, mỗi ngày 3 lần. Thành phần của hoàng liên. 77 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp thanh đại tán có ; hoàng liên, hoàng bá mỗi thứ 15g, thanh đại (phèn xanh) 15g, bột nguyên minh 1.5g, băng phiến 0.6g, tât cả tán thành bột, trộn đều. Hoặc dùng lOg chương đơn, lOg tử thảo, 2g băng phiến, tán nhuyễn thành bột mịn, trộn đều với dầu mè, bôi lên chỗ loét. Xử lý như trên bệnh nhanh chóng bình phục. ^ 3 - 'hlôi aW ứy\g b a i - s a ì là 01 ? Hội chứnu bai-sai còn gọi là hội chứng mắt, miệng và cơ quan sinh dục. Bệnh này là một thể bệnh mang tính toàn thân, nhưng triệu chứng chủ yếu biểu hiện ỏ 3 hộ phận : mát, miệng và cct quan sinh dục ngoài. Bệnh nhân đa số là thanh niên ở độ tuổi 20 - 30, nam nữ đều có thể mắc bệnh, nguyên nhân gây bệnh còn chưa rõ. Những biểu hiện chủ yếu ỏ mắt, miệng và cơ quan sinh dục như sau : © Biến bệnh ỏ miệng, thương ơ môi, lưỡi, niêm mạc má, màn hầu, khẩu cái cứng cùng với thành sau thanh quản, bề mặt niêm mạc có thể thấy những vết lở lơn nhỏ không hằng nhau, nhỏ bằng đầu kim đến lớn bằng hạt đậu nành, ít khi lớn hơn, số lượng vết lơ từ 1 dến vài vết, có ranh giới rõ ràng, rìa sắc nhọn, đáy nền được che bơi những màng mủ màu xám tro, xung quanh 78 Phòng trị những bÇnh phụ khoa thường gặp CÓ vành đỏ. Vì chỗ loét Tấl đau nên ảnh hưỏng đến việc ăn uống, và tái phát nhiều lần, kéo dài không khỏi. Có một số bệnh nhân thời gian phát bệnh có liên quan nhâ"t định với chu kỳ kinh nguyệt. ® Loét ỏ cơ quan sinh dục cũng như ở miệng, đa số phát sinh ở đại, tiểu âm môi, cổ tử cung hoặc thành âm đạo, đôi lúc cũng thấy ở âm hội và xung quanh hậu môn. v ế t loét thường ở nhiều iKti, lớn nhỏ không bằng nhau, hình dạng cũng khác nhau. Sưng đỗ tại chỗ, có phán ứng viêm rất rõ, tỉ lệ phát bệnh ỡ cư quan sinh duc rat cao, chiếm tới 81.8%. ® Tổn thương ở mất cũna thương gặp, đỗi khi xuất hiện sớm và rất nghiêm irọmí. Bệnh ở mắt chủ yếu có : viêm màng mống mắt, bên trong mí mắt chứa mủ, loét giác mạc, viêm kết mạc v.v... Lúc đầu chỉ ơ một bên mắt, sau đó lây sang cií hai mắt. Bệnh lái phát nhiều lần, khó diều trị, có ngươi còn bị teo dây thần kinh thị giác, hoặc ít thấy hơn là chứng glôcôm, dẫn đến mù mắt. Cũng trong thơi kỳ xuất hiện những bệnh lý trên, một số ngươi cơn kèm theo sẩn trên da, trên cổ, mặt, tay, chân, mình, có những đốm dỏ hoặc lơ, một số sẩn da giống như mụn nhọt. Cũng có ngươi bị sưng và dau khớp gối, khớp cổ tay, kèm theo sốt loàn thân. 79 Phòng trị những bệnh phụ khoa thường gặp Bệnh này không nhất thiết phát bệnh cùng một lúc ở mắt, miệng và cư quan sinh dục. Nếu đã có bệnh cùng lúc ở 2 nơi và tái phát nhiều lần, thì có thể nghi ngờ là bệnh này. Khi bộ phận âm đạo ngoài xuất hiện lở loét, phải đến bệnh viện nhờ bác sĩ phụ khoa khám; nếu kì ỏ miệng tái phát nhiều lần hoặc bệnh mắt khó chữa trị, thì phải đến bệnh viện nhờ bác sĩ chuyên khoa miệng và mắt, để đƯỊtc chẩn đoán chính xác và điều trị. ~C l\ư ờn g dÙKV0 d u n 0 d ic K tK u ô c +í»rv ẫ w \ d a o K\0oài c ó + á c k a i 01 kkôKV0 ? Để phòng phát sinh viêm và giữ sạch sẽ âm đạo ngoài, thường mỗi ngày phải rửa bộ phận âm đạo ngoài. Mỗi người có thói quen và cách rửa khác nhau, có người thích dùng xà phòng thưm hoặc xà phòng thuốc, có người thêm giấm hoặc muối, dều nhằm mục đích làm sạch âm đạo ngoài, đồng thời phòng ngừa nhiễm trùng. Cách rửa và thuốc rửa nếu sử dụng đúng thì có thể đạt mục dich như ý muốn, trái lại thì có thể gây ra hiệu quả trái ngưực. Một số người dùng thuốc tím pha vào nước thành dung dịch màu tím dỏ dể rửa âm đạo ngoài, cách này rät thích hỢp cho người bị viêm âm đạt) ngoài, có mủ hoặc rửa vết thương sau khi phẫu thuật, nhưng nếu 80