🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Những Điều Cha Mẹ Cần Biết Khi Nuôi Dạy Con Tập 1 Ebooks Nhóm Zalo DiÖu linh (Biªn so¹n) Nh÷ng ®iÒu cha mÑ cÇn biÕt khi nu«i d¹y con (TËp 1) Nhμ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia sù thËt Hμ Néi - 2016 Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS. TS. PH¹m v¨n linh Phã Chñ tÞch Héi ®ång ph¹m chÝ thμnh Thμnh viªn trÇn quèc d©n TS. nguyÔn ®øc tμi ts. nguyÔn an tiªm nguyÔn vò thanh h¶o Lêi nhμ xuÊt b¶n HiÖn nay, vÊn ®Ò gi¸o dôc trÎ em lu«n ®−îc gia ®×nh, x· héi hÕt søc coi träng. §a sè c¸c bËc cha mÑ ®Òu hiÓu r»ng: trÎ cã nhËn ®−îc sù gi¸o dôc tèt hay kh«ng, cã thμnh tμi hay kh«ng, kh«ng chØ liªn quan tíi tiÒn ®å vμ vËn mÖnh cña trÎ sau nμy, mμ cßn ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn niÒm vui vμ h¹nh phóc trong suèt cuéc ®êi cña chóng. Do ®ã, ®iÒu lμm kh«ng Ýt bËc cha mÑ quan t©m, lo l¾ng lμ trong khi c¸c bËc cha mÑ lo gi¸o dôc con c¸i tõng ly tõng tý th× ra ngoμi x· héi, do ¶nh h−ëng cña nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña x· héi, nªn “vÊn ®Ò” vÒ con c¸i liªn tôc xuÊt hiÖn: häc hμnh kh«ng ch¨m chØ, kh«ng cã høng thó häc tËp, ham ch¬i, chèng ®èi, thËm chÝ ®¸nh nhau, hót thuèc, uèng r−îu, “say” ch¬i trß ch¬i ®iÖn tö,... Nh÷ng vÊn n¹n nμy lμm cho c¸c bËc cha mÑ v« cïng lo l¾ng vμ phiÒn lßng. VËy ph¶i lμm nh− thÕ nμo ®Ó cã thÓ gi¸o dôc tèt con c¸i trong bèi c¶nh nh− trªn? Cuèn s¸ch: “Nh÷ng ®iÒu cha mÑ cÇn biÕt khi nu«i d¹y con” (gåm hai tËp), ®−îc ®óc rót tõ 5 nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch thùc tÕ sèng ®éng vÒ gi¸o dôc trong gia ®×nh. §©y lμ nh÷ng kinh nghiÖm ®óc rót c¨n cø vμo t×nh h×nh häc tËp, sinh ho¹t, giao tiÕp, phÈm h¹nh, t©m lý cña thanh thiÕu niªn ngμy nay, gióp chØ ®−êng, “hiÕn kÕ” cho c¸c bËc cha mÑ khi ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng hiÖn t−îng, vÊn ®Ò míi khã gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh nu«i d¹y con. Víi c¸ch viÕt ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, cã tÝnh thùc tÕ, hy väng cuèn s¸ch sÏ gióp c¸c bËc cha mÑ gi¶i ®¸p nh÷ng b¨n kho¨n, th¾c m¾c trong qu¸ tr×nh nu«i d¹y con c¸i. Th¸ng 8 n¨m 2016 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA Sù THËT6 Häc TËp KH¥I GîI TÝNH Tù GI¸C CHO TRÎ §èi víi trÎ em ë ®é tuæi ®i häc, ®iÒu chñ yÕu nhÊt lμ ph¶i biÕt c¸ch häc tËp. Vμ ®iÒu mμ nh÷ng ng−êi lμm cha lμm mÑ mong mái nhÊt chÝnh lμ ®Ó con c¸i biÕt c¸ch häc hái. Gióp con biÕt c¸ch häc hái, còng chÝnh lμ lμm cho trÎ võa ham muèn häc tËp l¹i võa häc giái, khiÕn cho viÖc häc tËp tõ chç tù ph¸t trë thμnh tù gi¸c, coi träng ph−¬ng ph¸p vμ kü n¨ng häc tËp vμ cuèi cïng lμ cã kh¶ n¨ng tù häc. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn cã mét sè trÎ hay ch¸n häc, trèn häc, ®iÒu nμy khiÕn cha mÑ rÊt ®au ®Çu. Båi d−ìng n¨ng lùc häc tËp cho con c¸i ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc båi d−ìng høng thó häc tËp, lμm cho viÖc häc tËp kh«ng chØ lμ “TiÕp thu kiÕn thøc'' mμ cßn cã “kh¶ n¨ng n¾m v÷ng vμ vËn dông kiÕn thøc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ”. Häc tËp ph¶i cã ph−¬ng ph¸p, häc mμ ch¬i, ch¬i mμ häc, môc ®Ých cuèi cïng lμ trë thμnh con ng−êi tμi n¨ng cã ®Çy ®ñ tri thøc khoa häc. §Ó gióp con c¸i biÕt c¸ch häc tËp, c¸c bËc cha mÑ nªn h−íng cho con say mª ®äc s¸ch. §äc s¸ch gióp trÎ më réng tÇm m¾t, më mang kiÕn thøc vμ thóc ®Èy viÖc häc tËp t¹i líp. §ång thêi víi viÖc 7 dÉn d¾t, khuyÕn khÝch con ®äc s¸ch, cha mÑ kh«ng nªn ¸p ®Æt ý muèn cña b¶n th©n lªn con trÎ. Nªn lÊy viÖc khai th¸c quü thêi gian còng nh− kh«ng gian häc tËp cña con lμm träng ®iÓm, nh»m kÝch thÝch høng thó vμ tÝnh tÝch cùc cña trÎ trong häc tËp. Theo ®iÒu tra cho thÊy, ngμy cμng cã nhiÒu cha mÑ ý thøc ®−îc r»ng, cha mÑ cã vai trß vμ tr¸ch nhiÖm v« cïng quan träng trong viÖc båi d−ìng n¨ng lùc häc tËp cho con c¸i. Lμ bËc cha mÑ, chØ khi nμo thùc hiÖn tèt chøc tr¸ch cña m×nh theo ®óng nghÜa, cha mÑ míi cã thÓ ®ãn nhËn niÒm vui tõ nh÷ng thμnh qu¶ cña viÖc gi¸o dôc con c¸i mang l¹i. 8 Gióp trÎ høng thó tù gi¸c häc tËp Minh lμ häc sinh líp 7. N¨m ®Çu cÊp ë bËc TiÓu häc, thμnh tÝch häc tËp cña em ®¹t kÕt qu¶ rÊt cao. Nh−ng ®Õn líp n¨m, kÕt qu¶ häc tËp cña em b¾t ®Çu ®i xuèng, khã kh¨n l¾m em míi lªn ®−îc cÊp Trung häc c¬ së. Do kÕt qu¶ häc tËp yÕu kÐm, Minh kh«ng vμo ®−îc tr−êng ®iÓm. Cha mÑ mong con thμnh tμi nªn ®· nhê ng−êi xin cho em vμo mét tr−êng ®iÓm trong thμnh phè. Nh−ng Minh l¹i kh«ng hiÓu ®−îc mong muèn cña cha mÑ, nªn kh«ng tÝch cùc häc tËp. ViÖc häc tËp cña em vÊt v¶ vμ trÇy trËt v« cïng. Bè em ph¸t hiÖn ra r»ng, Minh häc kh«ng tèt hoμn toμn kh«ng ph¶i do em tèi d¹, mμ lμ do kh«ng cã høng thó víi viÖc häc. Minh lóc nμo còng l−êi nh¸c uÓ o¶i. ViÖc duy nhÊt khiÕn em høng thó lμ ch¬i trß ch¬i. BÊt chÊp cha mÑ hÕt lêi khuyªn b¶o c¶ Ðp buéc, dô dç nh−ng vÉn kh«ng cã c¸ch nμo gióp em cã høng thó vμ mong muèn häc tËp. Høng thó ph¸t triÓn sÏ quyÕt ®Þnh tíi tμi n¨ng. TrÎ cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t mét c¸ch nhanh chãng bμi häc sÏ kÐo theo høng thó häc tËp. ViÖc gi¶i ®−îc c¸c bμi to¸n khã vμ giμnh ®−îc kÕt qu¶ cao sÏ mang l¹i niÒm vui høng thó cho trÎ. 9 Sù høng thó sÏ ¶nh h−ëng tíi th¸i ®é, ph−¬ng ph¸p häc tËp trªn líp cña trÎ, ¶nh h−ëng tíi ph−¬ng h−íng còng nh− sù lùa chän nghÒ nghiÖp cña trÎ sau nμy. Høng thó cña trÎ cμng nhiÒu th× viÖc tiÕp thu bμi häc trªn líp cμng tèt h¬n, tÇm m¾t cña chóng còng ®−îc më réng, cã thÓ lý gi¶i mét c¸ch thÊu ®¸o vμ toμn diÖn h¬n mét sè m«n khoa häc. Khi con cßn nhá, cha mÑ nªn t¹o dùng cho con mét m«i tr−êng vμ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó cã thÓ båi d−ìng niÒm høng thó, ®ång thêi h−íng dÉn con mét c¸ch ®óng ®¾n. §Ó kh¬i gîi høng thó ®äc s¸ch cña trÎ, tr−íc hÕt ph¶i yªu cÇu trÎ ®äc to thμnh tiÕng tõng c©u, sau ®ã h−íng dÉn trÎ c¸ch c¶m nhËn, ®ång thêi giíi thiÖu víi trÎ c¸c s¸ch truyÖn phï hîp. §Ó kh¬i gîi høng thó ®èi víi m«n vËt lý, h·y giíi thiÖu c¸c hiÖn t−îng thó vÞ nh−: Ma s¸t sinh ra ®iÖn; T¹i sao ®Õ giμy l¹i kh«ng nh½n? T¹i sao qu¶ t¸o l¹i r¬i xuèng ®Êt? Tõ ®ã kÝch thÝch trÝ tß mß vμ t¹o høng thó suy nghÜ cho trÎ. VÒ ph−¬ng diÖn nμy, cha mÑ cña Minh vÉn ch−a lμm tèt. Tr−íc hÕt, hä ®· l¬ lμ, kh«ng quan t©m, chó ý vμ quan s¸t mäi mÆt, bá qua nhiÒu thiÕu sãt trong viÖc ph¸t triÓn c¸ tÝnh cña con c¸i. KÕt qu¶ häc tËp cña Minh khi häc n¨m ®Çu TiÓu häc lμ rÊt tèt, v× thÕ mμ cha mÑ em ®· chñ quan, 10 kh«ng kÞp thêi båi d−ìng høng thó häc c¸c m«n còng nh− høng thó tham gia c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa cña em. Thμnh tÝch häc tËp tèt n¨m líp mét cña Minh b¾t nguån tõ sù kÝch thÝch bªn ngoμi (sù ®éng viªn vÒ tinh thÇn, phÇn th−ëng vËt chÊt cña cha mÑ) vμ ®éng c¬ bªn ngoμi. Nh−ng sau khi Minh lªn Trung häc c¬ së, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ý thøc, sù n©ng cao n¨ng lùc tù phª b×nh, nªn c¸c kÝch thÝch vμ ®éng c¬ häc tËp bªn ngoμi nμy dÇn dÇn mÊt ®i søc hÊp dÉn vèn cã. Lóc nμy, nÕu cha mÑ kh«ng kÞp thêi båi d−ìng høng thó häc tËp cho con th× trÎ sÏ mÊt ®i ®éng lùc häc tËp. Båi d−ìng høng thó kh«ng ph¶i lμ mét qu¸ tr×nh tù ph¸t, nªn c¶ cha mÑ vμ con c¸i ®Òu cÇn nç lùc. C¸c bËc cha mÑ cÇn ghi nhí r»ng, høng thó häc tËp cña con cμng nhiÒu, th× thÕ giíi tinh thÇn cña chóng cμng trë nªn phong phó. Cha mÑ h·y trë thμnh ng−êi dÉn ®−êng t¹o dùng niÒm høng thó häc tËp tÝch cùc cho con m×nh. Bè cña Minh cã thÓ h−íng dÉn vμ gióp ®ì em theo nh÷ng ph−¬ng diÖn d−íi ®©y: 1. Gióp con ph¸t triÓn vμ h×nh thμnh kh¶ n¨ng lμm phong phó c¸c së thÝch h÷u Ých nh− ©m nh¹c, thÓ thao, ®äc s¸ch, héi häa, t×m tßi nghiªn cøu, ph¸t hiÖn,... 2. Båi d−ìng høng thó cho con mét c¸ch ®a d¹ng, tr¸nh sù giíi h¹n côc bé cña høng thó. TrÎ 11 chØ høng thó víi mét viÖc ®¬n lÎ nμo ®ã sÏ khiÕn cho kiÕn thøc nghÌo nμn vμ lμm yÕu ®i sù ph¸t triÓn tæng thÓ. Nh−ng ®iÒu nμy kh«ng cã nghÜa lμ lo¹i trõ viÖc trÎ nªn cã mét sè høng thó trung t©m, chñ ®¹o. 3. T¨ng c−êng c¸c høng thó h÷u Ých ngÉu nhiªn n¶y sinh cña trÎ, ®ång thêi h−íng cho chóng ph¸t triÓn mét c¸ch lμnh m¹nh. 4. H¹n chÕ vμ xo¸ bá nh÷ng høng thó, say mª g©y trë ng¹i cho viÖc häc tËp trªn líp trong giai ®o¹n nμy. Ch¼ng h¹n, ch¬i c¸c trß ch¬i ®iÖn tö kh«ng chØ l·ng phÝ thêi gian mμ cßn kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn thÓ chÊt vμ tinh thÇn cña trÎ. CÇn ng¨n chÆn kiÓu høng thó nμy ph¸t triÓn. Ngoμi ra, cha mÑ còng cÇn nh¾c nhë con vÒ mèi liªn hÖ gi÷a viÖc xö lý thÝch ®¸ng nh÷ng høng thó kh¸c víi viÖc häc tËp. Kh«ng nªn ®Ó høng thó kh¸c lμm ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶ häc tËp. Høng thó lμ ng−êi dÉn ®−êng cho khao kh¸t häc hái cña con c¸i. Cha mÑ lμ ng−êi dÉn ®−êng cho viÖc båi d−ìng høng thó häc hái cña con m×nh. Båi d−ìng n¨ng lùc tù häc cho trÎ Thμnh tùu ®å sé víi h¬n 1000 ph¸t minh khoa häc - kü thuËt suèt cuéc ®êi nhμ b¸c häc Edison ®· khiÕn c¶ thÕ giíi kinh ng¹c. Trªn thùc 12 tÕ, «ng vua ph¸t minh nμy ®· tù häc thμnh tμi d−íi sù h−íng dÉn cña ng−êi mÑ. Khi cha mÑ h−íng dÉn con häc, viÖc båi d−ìng n¨ng lùc tù häc ®ãng vai trß v« cïng quan träng ®èi víi viÖc häc tËp cña con c¸i. Cã thÓ nãi, mét ®øa trÎ cã thμnh tÝch häc tËp xuÊt s¾c sÏ cã n¨ng lùc tù häc t−¬ng ®èi tèt. KÕt qu¶ häc tËp kÐm chñ yÕu do n¨ng lùc tù häc yÕu kÐm, bëi häc tËp trong mét m«i tr−êng bÞ thóc Ðp th× trÎ khã mμ thu ®−îc hiÖu qu¶ cao. H·y gióp trÎ n¾m v÷ng kh¶ n¨ng tù häc theo ®óng nghÜa, ®iÒu nμy cßn quan träng h¬n viÖc häc thªm, t¨ng ®iÓm hay ghi nhí mét l−îng lín kiÕn thøc s½n cã. Bëi mét ng−êi cho dï n¾m b¾t ®−îc bao nhiªu kiÕn thøc ®i n÷a råi còng cã thÓ quªn, song kh¶ n¨ng tù häc th× kh«ng dÔ mÊt ®i. VËy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nμo? C¸c chuyªn gia cho r»ng, n¨ng lùc nμy thÓ hiÖn chñ yÕu ë mét sè khÝa c¹nh nh−: Cã kh¶ n¨ng tù ®äc s¸ch, n¾m b¾t tèt ý chÝnh cña cuèn s¸ch; cã n¨ng lùc ph©n tÝch vÊn ®Ò; n¨ng lùc võa nghe gi¶ng võa ghi chÐp; kh¶ n¨ng chuÈn bÞ bμi tr−íc, «n tËp vμ tæng kÕt tõng bμi võa häc; cã kh¶ n¨ng ph©n phèi thêi gian häc tËp mét c¸ch khoa häc; v¹ch ra kÕ ho¹ch häc tËp vμ cã ph−¬ng ph¸p häc tËp tèt, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña b¶n th©n. Nh÷ng kh¶ n¨ng nμy cã thÓ ®−îc båi d−ìng 13 th«ng qua h−íng dÉn mét sè kh©u c¬ b¶n khi häc tËp trªn líp hμng ngμy. §iÒu chñ yÕu cha mÑ cÇn lμm lμ ®«n ®èc con c¸i n¾m ®−îc vμ tu©n theo ph−¬ng ph¸p häc tËp trong khi häc, häc tËp mét c¸ch chñ ®éng. Lμm nh− vËy, trÎ kh«ng chØ n¾m v÷ng kiÕn thøc mμ cßn n©ng cao kh¶ n¨ng tù häc cña b¶n th©n. Gièng nh− v¹n vËt trªn thÕ giíi nμy ®Òu vËn ®éng theo mét quy luËt cã tÝnh chu kú, viÖc häc tËp cña con c¸i còng cã quy luËt mang tÝnh chu kú. Chu kú nμy cã bèn m¾t xÝch: ChuÈn bÞ bμi, nghe gi¶ng, «n bμi (bao gåm c¶ viÖc tæng kÕt bμi häc) vμ lμm bμi tËp. Nh−ng hiÖn nay cã kh«ng Ýt trÎ míi chØ chó träng hai kh©u nghe gi¶ng vμ lμm bμi tËp, cßn hai kh©u quan träng kh¸c lμ chuÈn bÞ bμi vμ «n bμi th× l¹i kh«ng chó träng. NÕu con b¹n còng nh− vËy, h·y nhanh chãng gióp chóng ®−a viÖc häc tËp vμo quü ®¹o häc tËp mang tÝnh chu kú, nhÊt thiÕt kh«ng ®Ó l¬ lμ hai kh©u «n tËp vμ chuÈn bÞ bμi. Bëi bèn kh©u trªn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, ¶nh h−ëng lÉn nhau. Ch¼ng h¹n nh−, chuÈn bÞ bμi tèt th× khi nghe gi¶ng sÏ cã môc ®Ých, hiÖu qu¶ nghe gi¶ng sÏ cao h¬n, ®ång thêi sÏ h×nh thμnh nªn mét n¨ng lùc míi ®Ó tiÕp thu tri thøc míi tèt h¬n. Cø tuÇn tù ph¸t triÓn nh− vËy, trÎ sÏ võa tiÕp thu ®−îc kiÕn thøc l¹i võa båi d−ìng ®−îc n¨ng lùc tù häc cña b¶n th©n. 14 TrÎ rÊt khã cã ®−îc n¨ng lùc tù häc. Nh÷ng trÎ tù gi¸c häc tËp vμ cã thμnh tÝch häc tËp cao phÇn nhiÒu do kÕt qu¶ gi¸o dôc l©u dμi bÒn bØ cña cha mÑ. H−íng dÉn trÎ say mª ®äc s¸ch Mét ng−êi mÑ gi¸o dôc con thμnh c«ng th−êng rÊt chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn trÝ lùc cña con. ChÞ cho r»ng d¹y con yªu thÝch ®äc s¸ch lμ b−íc ®Çu tiªn ®Ó khai ph¸ trÝ lùc cña trÎ. ChÞ nãi: “Mét ®øa trÎ say mª ®äc s¸ch kh«ng thÓ lμ trÎ h−”. Con chÞ tõ nhá ®· b¾t ®Çu ®äc s¸ch. VËy cha mÑ cÇn gióp con tiÕp cËn víi s¸ch b¸o, ®i mua s¸ch vμ th−ëng thøc thó vui ®äc s¸ch nh− thÕ nμo? Dùa trªn kinh nghiÖm b¶n th©n, chÞ ®· tæng kÕt ra s¸u ph−¬ng ph¸p gióp trÎ say mª ®äc s¸ch. (1) Mçi ngμy ®äc mét mÈu tin cho trÎ nghe. Cha mÑ chØ cÇn xem tiªu ®Ò lín hoÆc mét hai ®o¹n tin tøc ®Çu ®Ó n¾m ®−îc néi dung cña mÈu tin. Khi b¾t gÆp nh÷ng tin tøc bæ Ých h·y trÝch ®äc cho con nghe, cßn nÕu kh«ng cã tin nμo thÝch hîp víi trÎ, h·y kÓ chuyÖn cho trÎ nghe. (2) Chän lùa ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh phï hîp, cïng con th−ëng thøc vμ th¶o luËn néi dung. Khi cã lÞch ph¸t c¸c ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh hμng tuÇn, h·y cïng con lùa chän ra ch−¬ng tr×nh mμ m×nh muèn xem, c¸c ch−¬ng tr×nh kh¸c cã thÓ kh«ng cÇn xem còng ®−îc. Míi b¾t ®Çu 15 th−êng rÊt khã, nh−ng mét hai tuÇn sau trÎ sÏ quen dÇn. Mét ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh hay cã thÓ gióp Ých rÊt lín cho viÖc kh¬i gîi tri thøc cña trÎ, ng−îc l¹i c¸c ch−¬ng tr×nh xÊu sÏ tiªm nhiÔm vμ lμm tæn h¹i t©m hån trÎ. VËy c¸c bËc cha mÑ cã thÓ gióp con lùa chän cÈn thËn c¸c ch−¬ng tr×nh ®−îc kh«ng? (3) Th−êng xuyªn khen ngîi, khÝch lÖ sù say mª ®äc s¸ch cña trÎ. TrÎ em cÇn ®−îc ng−êi lín, nhÊt lμ cha mÑ yªu th−¬ng vμ quan t©m, cho nªn viÖc th−êng xuyªn khen ngîi høng thó say mª ®äc s¸ch cña trÎ lμ c¸ch béc lé t×nh c¶m vμ sù ®éng viªn khÝch lÖ mμ cha mÑ dμnh cho con c¸i, tõ ®ã t¹o nªn sù tù tin cho trÎ. (4) Th−êng xuyªn dÉn con tíi c¸c Th− viÖn, tham quan c¸c phßng tranh, ViÖn b¶o tμng, ®i xem kÞch, xem phim,... Cha mÑ cã thÓ mçi tuÇn mét lÇn ®−a trÎ tíi Th− viÖn, mçi lÇn m−în vμi cuèn s¸ch, th−êng xuyªn ®äc s¸ch cho trÎ nghe, l©u dÇn con b¹n sÏ tù m×nh ngåi ®äc say s−a. (5) Ch¬i trß ®è ch÷ hoÆc trß chuyÖn víi con cã thÓ rÌn luyÖn thÝnh lùc cho trÎ. Cha mÑ cã thÓ võa lμm viÖc nhμ võa ch¬i trß ®è ch÷ víi con. Tr−íc hÕt cha mÑ h·y nghÜ ra mét vËt g× ®ã, sau ®ã m« t¶ vËt ®ã cho trÎ ®o¸n. VÝ dô lêi gi¶i lμ c¸i xe, c©u ®è cã thÓ lμ: Mét vËt lμm b»ng s¾t, trong bông cã thÓ chøa ®−îc ng−êi, cã 16 bèn ch©n ch¹y rÊt nhanh. Ban ®Çu trÎ th−êng bÞ c©u ®è lμm cho lÉn lén m¬ hå, nh−ng sau mçi lÇn ch¬i trÎ sÏ n¾m ®−îc bÝ quyÕt vμ cã thÓ nhanh chãng t×m ra lêi gi¶i. §«i khi cã thÓ ®Ó trÎ ra c©u ®è cho cha mÑ ®o¸n, qua ®ã kÝch thÝch trÝ t−ëng t−îng vμ n¨ng lùc biÓu ®¹t cña trÎ. Mét trß ch¬i kh¸c do trÎ con nghÜ ra cã tªn gäi “Nãi ng−îc”, cha mÑ sÏ nãi ra tªn chÝnh x¸c cña mét ®å vËt, sau ®ã yªu cÇu bÐ nãi ng−îc l¹i. VÝ dô “c¸i xe”, nãi ng−îc l¹i thμnh “xe c¸i”, “m−a r¬i” thμnh “r¬i m−a”... NÕu trÎ lín h¬n chót n÷a cã thÓ ch¬i trß ®¶o ng−îc c¶ c©u. Mçi lÇn ch¬i trß nμy, trÎ sÏ ®−îc dÞp c−êi kh«ng ngít v× c¸c danh tõ nãi ng−îc rÊt buån c−êi, thØnh tho¶ng gÆp ph¶i c©u khã, nh×n vÎ ngäng nghÞu, dån t©m søc cña trÎ còng hÕt søc lý thó! (6) Cha mÑ h·y lμm g−¬ng cho con. Muèn båi d−ìng thãi quen ®äc s¸ch cho con, ®iÒu quan träng nhÊt lμ th¸i ®é cña cha mÑ. Cha mÑ cã thÓ lÊy m×nh lμm g−¬ng, dÉn d¾t con b−íc vμo thÕ giíi tri thøc réng lín. §iÒu nμy sÏ gióp Ých rÊt nhiÒu cho trÎ trong suèt c¶ cuéc ®êi sau nμy. §−¬ng nhiªn cßn cÇn ph¶i ®éng viªn, khÝch lÖ trÎ luyÖn thãi quen gi÷ g×n søc kháe tèt, mçi ngμy ®Òu ph¶i ngñ ®ñ giÊc, nghØ ng¬i ®óng giê vμ ¨n uèng c©n b»ng ®Çy ®ñ chÊt dinh d−ìng. Nh− vËy míi cã thÓ gióp cho høng thó ®äc s¸ch cña con ngμy cμng dåi dμo, dÇn dÇn trë thμnh mét thãi quen. 17 ViÖc d¹y dç cña cha mÑ lμ khëi nguån h×nh thμnh hμng lo¹t thãi quen cho trÎ. Cha mÑ thÝch ®äc s¸ch, con sÏ thÝch ®äc s¸ch. N£N §Ó TRÎ Tù HOμN THμNH BμI TËP VÒ NHμ Ninh lμ mét häc sinh líp ba, d¸ng ng−êi em cao, nom ra d¸ng ng−êi lín, nh−ng em l¹i kh«ng nghiªm tóc, kh«ng cÈn thËn khi lμm bμi tËp vÒ nhμ. C¶nh t−îng cuèi cïng khi Ninh hoμn tÊt bμi tËp vÒ nhμ th−êng nh− sau: véi véi vμng vμng, lμm xong bμi tËp bÊt kÓ ®óng sai thÕ nμo, råi nhanh chãng ch¹y ra tr−íc mμn h×nh ti vi, hay ch¹y ra ngoμi ch¬i. Trªn bμn häc chÊt ®èng c¸c lo¹i vë bμi tËp, s¸ch luyÖn tËp, s¸ch gi¸o khoa, vμ c¶ bót ch×, bót mμu. Th−êng mÑ Ninh ph¶i dän dÑp, s¾p xÕp gän gμng bμn häc cho em. §Æt s¸ch gi¸o khoa vμ hép bót vμo trong cÆp, sau ®ã míi cÈn thËn kiÓm tra mét l−ît tõ ®Çu ®Õn cuèi c¸c bμi tËp em ®· lμm, dïng bót ch× ®¸nh dÊu nh÷ng lçi sai (mμ th−êng xuyªn cã lçi sai, h¬n n÷a ch¼ng bao giê Ýt c¶), råi ch÷a l¹i cho em. §èi víi nh÷ng lçi sai mÑ chØ ra, Ninh ch¼ng buån ®Ó ý, còng ch¼ng th¾c m¾c t¹i sao l¹i sai, chØ l«i vë ra söa l¹i. Vμ th−êng th× c¸c bμi tËp ®· söa ch÷a råi nh−ng vÉn cßn sai sãt. Khi bÞ gäi l¹i söa lçi sai, em th−êng tá ra kh«ng kiªn nhÉn, cø hái 18 lín: “ThÕ mÑ b¶o nªn lμm nh− thÕ nμo?” MÑ em ®μnh ph¶i d¹y em c¸ch lμm. C¸c bËc cha mÑ nªn lμm nh− thÕ nμo trong t×nh huèng kÓ trªn? Kh«ng thÓ nãi Ninh ®· tù m×nh hoμn tÊt viÖc lμm bμi tËp ë nhμ. “ViÕt xong” bμi tËp kh«ng cã nghÜa lμ bμi tËp ®· hoμn tÊt. Trªn thùc tÕ, viÖc kiÓm tra kÕt qu¶ lμ mét kh©u quan träng trong khi hoμn thμnh bμi tËp, mμ c«ng viÖc nμy th× cha mÑ l¹i ®¶m tr¸ch mÊt råi. Cho nªn, nhiÖm vô cña trÎ chØ lμ chÐp cho xong bμi tËp chø kh«ng cÇn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l−îng cña bμi lμm. S¾p xÕp cÆp s¸ch lμ c«ng viÖc cña ai ®©y? ë ®©y còng thμnh viÖc cña cha mÑ. VËy th× khi trÎ häc tËp t¹i tr−êng, nh÷ng viÖc nμy ai lμm? §−¬ng nhiªn lμ trÎ ph¶i tù lμm. VËy t¹i sao khi ë nhμ cha mÑ l¹i ®¶m ®−¬ng thay con m×nh? Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vμ kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm trong häc tËp cña trÎ sÏ h×nh thμnh th«ng qua viÖc luyÖn tËp. LuyÖn tËp ®ång nghÜa víi viÖc ho¹t ®éng häc tËp ph¶i do trÎ tù ®¶m nhËn, vμ ph¶i hiÓu râ ®−îc môc ®Ých, c¸c b−íc vμ yªu cÇu... cña viÖc häc tËp. C¬ héi sím nhÊt ®Ó trÎ luyÖn tËp lμ do c¸c bËc cha mÑ t¹o ra, ®ång thêi ®−a ra yªu cÇu thÝch ®¸ng kÌm theo sù h−íng dÉn chÝnh x¸c cña cha mÑ. ViÖc b¶n th©n trÎ cã thÓ hoμn thμnh viÖc häc tËp hay kh«ng, hoÆc ho¹t ®éng häc tËp cã mang 19 tÝnh th¸ch thøc hay kh«ng, ®iÒu nμy phô thuéc rÊt nhiÒu vμo nhËn thøc cña cha mÑ. Th«ng qua ho¹t ®éng häc tËp, c¸c ph−¬ng diÖn nh− n¨ng lùc häc tËp, ý chÝ häc tËp, ý thøc häc tËp cña trÎ sÏ ®−îc kh«ng ngõng n©ng cao vμ ph¸t triÓn. TrÎ lu«n khao kh¸t ®−îc trë thμnh häc sinh. Nh−ng cha mÑ v« t×nh l¹i t−íc ®o¹t ®i mét vμi nghÜa vô vμ quyÒn lîi trë thμnh häc sinh cña trÎ. B»ng nh÷ng ph−¬ng thøc d−íi ®©y, cha mÑ cã thÓ dÇn dÇn khiÕn con m×nh ®¸nh mÊt ®i quyÒn lîi vμ nghÜa vô cña b¶n th©n: C¸ch 1, chØ trÝch con kh«ng nghiªm tóc lμm bμi tËp, s¾p xÕp cÆp s¸ch ch−a gän gμng. ThÕ lμ thay con lμm lu«n nh÷ng c«ng viÖc nμy. C¸ch 2, quan t©m qu¸ møc, muèn con cã thªm thêi gian ho¹t ®éng, nªn chñ ®éng lμm hé con nh÷ng c«ng viÖc nμy. C¸ch lμm thø nhÊt sÏ khiÕn trÎ ®¸nh mÊt sù tù tin vμo b¶n th©n. Ch¾c h¼n cha mÑ kh«ng muèn nh− thÕ chø? C¸c b¹n cø viÖc lμm ®i, dÇn dÇn con b¹n sÏ kh«ng coi nh÷ng viÖc nμy thuéc tr¸ch nhiÖm cña m×nh n÷a. C¸ch lμm thø hai sÏ kh«ng thÓ biÕn trÎ thμnh chñ nh©n cña viÖc häc tËp, kh«ng gióp trÎ ý thøc ®−îc r»ng nh÷ng viÖc nμy thuéc ph¹m vi cña trÎ. Cho dï c¸ch lμm nμo th× kÕt qu¶ cuèi cïng ®Òu nh− nhau, tøc lμ ®Òu t¹o nªn mét ®øa trÎ thiÕu ý thøc vμ n¨ng lùc chÞu tr¸ch nhiÖm, thiÕu 20 ®i niÒm tin vμ kh¶ n¨ng chñ ®éng hoμn thμnh bμi tËp. VËy nªn h−íng dÉn trÎ tù lμm bμi tËp ë nhμ nh− thÕ nμo? Cha mÑ cã thÓ lμm theo nh÷ng kinh nghiÖm d−íi ®©y: * §Ò nghÞ con kiÓm tra bμi tËp cïng víi cha mÑ. * §Ó con nãi râ xem mét bμi tËp vÒ nhμ nμo ®ã cã chÝnh x¸c hay kh«ng, vμ ®−a ra lý do cña riªng m×nh. * DÇn dÇn lμm ra bé kh«ng hiÓu biÕt l¾m vÒ néi dung häc cña trÎ. * Kh«ng nªn bμy tá ý kiÕn söa ch÷a cña m×nh ®èi víi lçi sai trong bμi lμm cña trÎ, ®Ò nghÞ trÎ tù suy nghÜ l¹i. * Kh«ng can thiÖp, h·y ®Ó trÎ tù kiÓm tra bμi lμm. Cßn vÒ viÖc s¾p xÕp cÆp s¸ch, nãi chung cha mÑ kh«ng cÇn ph¶i lo l¾ng con m×nh sÏ quªn tr−íc sãt sau. Cho dï trÎ cã quªn mang mét quyÓn s¸ch ®i ch¨ng n÷a, qua mét hai lÇn cã thÓ bÞ “ph¹t”, nh−ng tõ sau chóng sÏ cÈn thËn kiÓm tra l¹i tõng thø trong cÆp, nghiªm tóc chÞu tr¸ch nhiÖm víi viÖc m×nh lμm. Dùa dÉm lμ kÎ thï cña ®éc lËp. Muèn trÎ chuyÓn tõ dùa dÉm sang ®éc lËp, chñ ®éng th× cha mÑ cÇn cã sù chØ dÉn ®óng ®¾n cho trÎ. 21 D¹Y TRÎ C¸CH LËP §Ò C¦¥NG LμM V¡N Ngμy Chñ nhËt nä, Liªm ®ang ë nhμ lμm bμi tËp lμm v¨n. Em nghÜ thÇm: “MÑ m×nh lμ c« gi¸o d¹y v¨n, lÏ nμo m×nh l¹i kh«ng...”. ThÕ lμ, Liªm lËp tøc më vë v¨n ra gäi to: “MÑ ¬i, mÑ qua ®©y mét chót ®−îc kh«ng? Con kh«ng biÕt viÕt nh− thÕ nμo, mÑ gióp con lËp ®Ò c−¬ng nhÐ!”. MÑ em nghe thÊy tiÕng gäi liÒn tíi, võa cÇm vë lμm v¨n cña Liªm lªn xem, mÑ nãi: “Lμm v¨n tr−íc hÕt ph¶i lËp ®Ò c−¬ng, ®Ò c−¬ng cña con ®©u?”. Liªm chËm r·i nãi: “Con kh«ng biÕt nªn viÕt thÕ nμo. Con chØ cÇn biÕt lμm v¨n lμ ®−îc, t¹i sao nhÊt ®Þnh ph¶i lËp ®Ò c−¬ng?”. Nghe Liªm nãi xong, mÑ em lËp tøc hiÓu ra vÊn ®Ò: Liªm kh«ng biÕt lËp ®Ò c−¬ng bμi v¨n lμ do ch−a hiÓu nªn kh«ng coi träng viÖc suy nghÜ. VÊn ®Ò cña Liªm rÊt cã tÝnh ®iÓn h×nh. Mét sè trÎ cho r»ng ®Ò c−¬ng lμm v¨n thËt phiÒn phøc. Mét sè kh¸c l¹i th−êng viÕt nh¸p tr−íc khi viÕt v¨n. Cã trÎ th× coi viÖc lËp ®Ò c−¬ng lμm v¨n “cã còng nh− kh«ng”. VÊn ®Ò trªn ®©y ph¶n ¸nh khuyÕt ®iÓm cña trÎ khi míi häc viÕt ®Ò c−¬ng lμm v¨n. Mét sè bËc cha mÑ cã thÓ sÏ hái: VËy cha mÑ cÇn phô ®¹o cho con viÕt ®Ò c−¬ng nh− thÕ nμo? Kinh nghiÖm lμ: (1) §Ó trÎ thÊy ®−îc tÇm quan träng cña viÖc lËp ®Ò c−¬ng khi lμm v¨n. 22 C¸c bËc cha mÑ cÇn chó ý khi con viÕt v¨n nhÊt thiÕt ph¶i tr¸nh tõ ng÷ lén xén, bõa b·i, v« thø tù. Cha mÑ nªn båi d−ìng cho trÎ viÕt sao cho c©u trªn, c©u d−íi nèi liÒn ý víi nhau, cã lý cã lÏ, lμm næi bËt ý chÝnh, nh− vËy míi cã thÓ khiÕn trÎ ph¶n ¸nh ®−îc träng t©m bμi v¨n cña m×nh ®· viÕt. Khi cho trÎ lμm v¨n, chó ý lùa chän t− liÖu cÈn thËn, vμ ph¶i tinh ý s¾p xÕp theo yªu cÇu diÔn ®¹t ®ñ ý. TrÎ cÇn ph¶i s¾p xÕp t− liÖu lμm v¨n nh− thÕ nμo? Tr−íc hÕt nªn viÕt tèt ®Ò c−¬ng. §Ò c−¬ng kh«ng chØ lμ c¸i khu«n mμ cßn ph¶n ¶nh chÊt l−îng cña bμi v¨n. §Ò c−¬ng thÓ hiÖn m¹ch suy nghÜ cña ng−êi viÕt, néi dung s¬ l−îc, më bμi, th©n bμi, kÕt luËn vμ träng ®iÓm cña bμi v¨n. Do ®ã, khi lμm bμi v¨n cÇn lËp ®Ò c−¬ng míi cã thÓ s¾p xÕp ý chi tiÕt ®−îc. LËp ®Ò c−¬ng bμi v¨n sÏ gióp båi d−ìng thãi quen lμm viÖc cã kÕ ho¹ch cho trÎ. LËp ®Ò c−¬ng kh«ng cÇn ph¶i viÕt “nh¸p”, do ®ã cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu thêi gian. (2) D¹y trÎ biÕt c¸ch lËp ®Ò c−¬ng nh− thÕ nμo? Khi viÕt ®Ò c−¬ng nªn tiÕn hμnh theo c¸c b−íc sau ®©y. Tr−íc tiªn, c¨n cø vμo ®Ò bμi vμ träng t©m cña bμi v¨n mμ s¾p xÕp nghiªm chØnh tr×nh tù viÕt. KÕ ®Õn, dùa vμo t− t−ëng chñ ®¹o cña toμn bμi mμ x¸c ®Þnh râ träng ®iÓm viÕt, s¾p xÕp c¸c ý chÝnh cho bμi v¨n s¬ l−îc. TiÕp theo, suy nghÜ kü 23 l−ìng ®o¹n më bμi vμ kÕt luËn, c¸c c©u chuyÓn tiÕp vμ ®èi øng gi÷a c¸c ®o¹n v¨n. Cuèi cïng, nªn dïng lêi lÏ ®¬n gi¶n, ng¾n gän sóc tÝch ®Ó viÕt l¹i tÊt c¶ suy nghÜ thμnh mét bμi v¨n. (3) Gióp trÎ hiÓu râ néi dung cña ®Ò c−¬ng. Néi dung chñ yÕu cña ®Ò c−¬ng bao gåm: §Ò bμi, ý chÝnh vμ tr×nh tù s¾p xÕp c¸c ®o¹n. Tr×nh tù c¸c ®o¹n l¹i gåm ®o¹n v¨n më bμi nªn viÕt nh− thÕ nμo, néi dung bμi viÕt ra sao, th©n bμi chia thμnh mÊy phÇn, träng ®iÓm n»m ë ®o¹n thø mÊy, mçi ®o¹n diÔn ®¹t ý g×, vμ sù liªn quan gi÷a c¸c phÇn cña toμn bμi,... VÝ dô: §Ò bμi: Cuèi cïng t«i ®· thùc hiÖn ®−îc mong muèn cña m×nh. Träng t©m: §éi ngò thiÕu niªn trong thêi ®¹i míi cÇn nç lùc cèng hiÕn søc m×nh cho Tæ quèc. S¾p xÕp c¸c ®o¹n: Më bμi: Mong −íc lín nhÊt cña t«i lμ cèng hiÕn ®−îc nhiÒu søc lùc h¬n cho Tæ quèc. Do ®ã, th−êng ngμy t«i hay tham gia c¸c ho¹t ®éng quyªn gãp tiÒn nh»m hç trî viÖc x©y dùng ®−êng s¸ trong khu d©n c−. (ViÕt tãm t¾t) Th©n bμi: §Ó thùc hiÖn mong −íc cña m×nh, t«i ®· tiÕt kiÖm tiÒn tiªu vÆt cha mÑ cho hμng ngμy. §o¹n 1: T«i ®· h¹ quyÕt t©m tõ bá thãi quen dïng tiÒn tiªu vÆt ¨n quμ, tÝch lòy tiÒn tiªu vÆt ®Ó quyªn gãp. (ViÕt tãm t¾t) 24 §o¹n 2: Bμy tá quyÕt t©m tiÕt kiÖm tiÒn cña b¶n th©n. Ch¼ng h¹n nh− cuèi tuÇn khi ®i mua ®å cïng víi mÑ, t«i ®· k×m lßng kh«ng ®ông ®Õn tiÒn tiªu vÆt nh− thÕ nμo. (ViÕt tãm t¾t) §o¹n 3: T«i kiªn nhÉn tÝch cãp tiÒn b¸n phÕ liÖu. (ViÕt tãm t¾t) §o¹n 4: Trong buæi lÔ quyªn gãp, t«i ®· rÊt xóc ®éng quyªn gãp hÕt sè tiÒn tiÕt kiÖm cña m×nh. (ViÕt tãm t¾t) KÕt luËn: Cuèi cïng t«i ®· thùc hiÖn ®−îc mong −íc cña m×nh, ®ã lμ cèng hiÕn søc lùc nhá bÐ cña m×nh v× Tæ quèc (kÕt luËn nh¾c l¹i ®Ò bμi, t−¬ng øng më-kÕt, viÕt tãm t¾t). Cha mÑ cÇn h−íng dÉn ®Ó con c¸i thÊy râ ®−îc khi míi häc viÕt ®Ò c−¬ng cã thÓ viÕt chi tiÕt ®Ò c−¬ng, dÇn dÇn sau nμy cã thÓ ng¾n gän h¬n. VÝ dô ®Ò c−¬ng lμm v¨n trªn ®©y cÇn ®−îc viÕt tãm t¾t, chØ viÕt ®Ò bμi, trung t©m vμ ý c¸c ®o¹n lμ ®−îc råi. Kh«ng ai cã thÓ kh«ng häc mμ biÕt, n¨ng lùc nμo còng cÇn thÇy míi giái. Cã thÇy gi¸o vμ cha mÑ h−íng dÉn, kh¶ n¨ng viÕt cña trÎ sÏ ngμy cμng tèt h¬n. D¹y TRÎ PH¦¥NG PH¸P GHI NHí HIÖU QU¶ C¸c bËc nh©n sÜ lËp nªn c«ng tr¹ng, ®a phÇn ®Òu cã trÝ nhí h¬n ng−êi. TrÝ nhí tèt cña hä do 25 ®©u mμ cã, ®iÓm mÊu chèt lμ hä n¾m v÷ng mét vμi ph−¬ng ph¸p ghi nhí rÊt hiÖu qu¶. Cha mÑ h·y d¹y cho trÎ mét vμi ph−¬ng ph¸p ghi nhí khoa häc, cã thÓ gióp trÎ ghi nhí, t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ghi nhí. Ph−¬ng ph¸p ghi nhí th× rÊt nhiÒu, mét vμi ph−¬ng ph¸p ghi nhí d−íi ®©y ®−îc c¨n cø trªn løa tuæi kh¸c nhau vμ cã thÓ vËn dông linh ho¹t vμo c¸c t×nh huèng kh¸c nhau. §©y lμ tæng kÕt kinh nghiÖm d¹y con t¨ng kh¶ n¨ng ghi nhí cña rÊt nhiÒu bËc cha mÑ: (1) Ph−¬ng ph¸p lý thó. C¸c thùc nghiÖm t©m lý häc ®· chøng minh, c¸c tμi liÖu cã h×nh ¶nh sinh ®éng, vμ néi dung lý thó sÏ l−u l¹i trong n·o bé l−îng ký øc lín h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c tμi liÖu cã néi dung kh« khan, thiÕu hÊp dÉn. Bëi nh÷ng chuyÖn lý thó th−êng khã quªn, cho nªn ®Ó t¨ng c−êng trÝ nhí, chóng ta h·y cè g¾ng nhμo nÆn ®èi t−îng cÇn ghi nhí thμnh nh÷ng h×nh t−îng lý thó. VÝ dô, cã thÓ vÝ von mèi quan hÖ gi÷a c¬ b¾p, c¬ g©n vμ x−¬ng sèng nh− sau: C¬ b¾p chÝnh lμ m« t¬, ®¹i diÖn cho nguyªn ®éng lùc; c¬ g©n lμ d©y cu-roa, truyÒn ®i ®éng lùc kÐo b¸nh r¨ng; cßn x−¬ng sèng chÝnh lμ b¸nh r¨ng, tiÕp nhËn ®éng lùc vμ sinh ra ®éng t¸c. Nh− vËy sÏ trë nªn rÊt ®¬n gi¶n, râ rμng, nghe xong lμ hiÓu vμ cßn rÊt dÔ nhí n÷a. (2) Ph−¬ng ph¸p h×nh t−îng “Chim bÞ b¾n sî cμnh c©y cong”. 26 VÕt th−¬ng do r¾n c¾n vμ nçi khiÕp sî cïng víi h×nh t−îng con r¾n ®· h×nh thμnh nªn mét mèi liªn hÖ v÷ng bÒn, kiªn cè, ®Õn nçi chØ cÇn nh×n thÊy nh÷ng vËt gièng h×nh con r¾n lμ lËp tøc nhí l¹i nçi ®au ®ín, vμ th−êng th× ch¼ng cÇn ph¶i lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh− vËy nçi ¸m ¶nh còng cã thÓ duy tr× rÊt l©u, thËm chÝ cho ®Õn cuèi ®êi vÉn kh«ng quªn. Chóng ta cã thÓ lîi dông t¸c ®éng cña Ên t−îng m¹nh ngay tõ lÇn ®Çu tiªn ®Ó t¹o nªn ký øc chÝnh x¸c. Ng−êi cã ký øc tr−íc hÕt cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së nhËn thøc c¶m tÝnh ghi nhí mét c¸ch chuÈn x¸c h×nh t−îng môc tiªu cÇn ®¹t ®−îc. Sau ®ã, h·y th«ng qua ®Æc tr−ng bªn ngoμi cña môc tiªu ghi nhí vμ b¶n chÊt cña nã, tõ ngoμi vμo trong, cè g¾ng ®¹t ®−îc nhËn thøc toμn diÖn. Ng−êi ghi nhí cÇn t×m hiÓu môc ®Ých vμ c«ng dông cña ký øc. Ch¼ng h¹n nh−, chiÕu c¸c phim khoa häc cã liªn quan ®Õn loμi r¾n cho trÎ xem, chØ mÊt vμi phót ®· cã thÓ khiÕn chóng thiÕt lËp ®−îc mét lo¹t c¸c liªn hÖ sinh ®éng vμ ®Ó l¹i ký øc rÊt s©u s¾c. C¸ch lμm nμy cã thÓ gióp tiÕp thu tri thøc rÊt nhanh chãng vμ hiÖu qu¶. (3) Ph−¬ng ph¸p xÕp lo¹i. Khi trÎ vμo rõng, c©u ®−îc rÊt nhiÒu c¸ trong hå n−íc, ng¾t ®−îc rÊt nhiÒu hoa d¹i trong ®ång néi. ChiÒu tèi khi vÒ nhμ, trÎ ®em xÕp lo¹i nh÷ng thø ®ã, dïng d©y buéc xuyªn c¸ víi nhau, qu¶ d¹i th× ®ùng trong lμn, vμ dïng d©y leo quÊn thμnh 27 bã hoa, th¾ng lîi trë vÒ, kh«ng ®Ó sãt l¹i mét thø nμo c¶. Nh÷ng thø mμ chóng ta c¶m nhËn ®−îc mçi ngμy thËt phong phó, còng gièng nh− hoa qu¶ ng¾t trong rõng s©u vËy, nÕu ®−îc tiÕn hμnh xÕp lo¹i th× chØ cÇn n¾m ®−îc mét ®Çu mèi lμ cã thÓ t×m ra c¶ mét chuçi tri thøc cã liªn quan víi nhau. Kh«ng Ýt häc sinh ®· ¸p dông ph−¬ng ph¸p håi t−ëng l¹i tr−íc khi ®i ngñ ®Ó tiÕn hμnh ph©n lo¹i c¸c ký øc, viÖc lμm nμy rÊt cã hiÖu qu¶. Bëi c¸c ho¹t ®éng ban ngμy qu¸ nhiÒu, khiÕn cho líp vá cña ®¹i n·o chÞu ®ñ mäi kÝch thÝch h−ng phÊn, rÊt dÔ phñ kÝn c¸c ký øc; th−êng th× trong mét thêi gian kh¸ dμi sÏ kh«ng cã kÝch thÝch míi nμo cã thÓ phñ kÝn nh÷ng sù viÖc ®· ghi nhí tr−íc khi ngñ, còng nh− øc chÕ vμ lμm lo·ng nã. V× vËy, kho¶nh kh¾c yªn lÆng tr−íc lóc ngñ, lÆng lÏ håi t−ëng l¹i viÖc häc tËp vμ ho¹t ®éng trong ngμy, tiÕn hμnh quy n¹p ph©n lo¹i sÏ liªn kÕt c¸c tri thøc cïng lo¹i víi nhau, rÊt cã lîi cho viÖc n¾m v÷ng c¸c tri thøc míi. (4) Ph−¬ng ph¸p kh¸i qu¸t. C¸c nhμ t©m lý häc nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX ë n−íc ta ®· lμm mét vμi thùc nghiÖm: Cho mét sè häc sinh ®äc thuéc lßng bμi cæ v¨n, sau ®ã tiÕn hμnh tr¾c nghiÖm. Nh÷ng häc sinh cã kÕt qu¶ ghi nhí tèt nhÊt lμ nh÷ng ng−êi nhí kh¸i qu¸t tr−íc tiªn, sau ®ã míi dùa trªn ®¹i ý cña c¸c ®o¹n vμ liªn hÖ t−ëng t−îng víi c¶nh s¾c nói 28 s«ng. Cßn nh÷ng häc sinh häc thuéc tõng c©u tõng ch÷ mét th× kÕt qu¶ ghi nhí rÊt kÐm, rÊt chãng quªn. T−¬ng tù nh− vËy, ®èi víi mét sù viÖc, mét m«n häc, chóng ta còng nªn xem xÐt nÐt kh¸i qu¸t tr−íc, råi sau ®ã míi tiÕn hμnh ghi nhí. Cã ®−îc nÐt kh¸i qu¸t, råi theo sù liªn hÖ “chi tiÕt vμ ý chÝnh” mμ ghi nhí th× sÏ t−¬ng ®èi thuËn lîi, th«ng suèt. Mét sè häc sinh khi «n bμi vÉn ®äc l¹i tõ ®Çu ®Õn cuèi bμi nh− häc lÇn ®Çu vËy, biÖn ph¸p nμy võa kh«ng khoa häc mμ hiÖu qu¶ còng kh«ng tèt l¾m. Nªn tiÕn hμnh liªn tôc ph©n lo¹i trong lóc häc, khi «n tËp cè g¾ng nhí l¹i tr−íc, sau ®ã míi xem s¸ch. Nh− vËy, kÕt cÊu kh¸i qu¸t tõng ch−¬ng tõng phÇn mét sÏ hiÖn h÷u trong ®Çu ãc, tõ ®ã, th«ng qua quy n¹p, s¾p xÕp sÏ dμn tr¶i c¸c tri thøc ®· häc gièng nh− “L−íi c¸ gi¨ng trªn mÆt n−íc”. Råi nhí l¹i nh÷ng chi tiÕt, chi tiÕt nμo nghÜ ra ®−îc th× sÏ nhí ch¾c, cßn chi tiÕt nμo ch−a nhí ra ®−îc l¹i më s¸ch xem, bæ sung nh÷ng ®iÓm chÝnh. C¸ch «n tËp nh− vËy sÏ khiÕn trÝ nhí l©u bÒn, râ rμng rμnh m¹ch vμ lμm næi bËt träng ®iÓm. (5) Ph−¬ng ph¸p ng¨n c¸ch. Khi ®i c«ng t¸c, t¹i kh¸ch s¹n quen ®−îc mét ng−êi b¹n ë cïng phßng. MÆc dï sím chiÒu ë cïng víi nhau, sau h¬n mét th¸ng míi chia tay, song m−êi n¨m sau ngÉu nhiªn gÆp l¹i trªn phè vÉn cã thÓ quªn tªn, râ rμng cã quen biÕt mμ l¹i kh«ng 29 nhí ra ®−îc. Ng−îc l¹i, kh¸ch khøa kh«ng ph¶i lμ ngμy nμo còng tíi th¨m, cã khi nöa n¨m míi gÆp gì mét lÇn. Trong vßng m−êi n¨m cho dï gÆp mÆt hai m−¬i lÇn, nh−ng ®Õn n¨m thø m−êi mét hä tíi th¨m, b¹n vÉn cã thÓ tho¸ng nh×n lμ ®· nhËn ra. §ã chÝnh lμ ®iÓm tèt cña ký øc ng¨n c¸ch. Thùc nghiÖm ®· chøng minh, trong ký øc cña con ng−êi, phÇn ®Çu tiªn vμ phÇn cuèi cïng th−êng Ýt bÞ l·ng quªn h¬n, bëi øc chÕ mμ phÇn ®Çu tiªn vμ phÇn cuèi cïng ph¶i chÞu lμ nhá nhÊt. Ngoμi ra, trong cïng mét thêi gian dμi liªn tôc kÝch thÝch còng cã thÓ khiÕn líp vá ®¹i n·o tõ h−ng phÊn chuyÓn sang øc chÕ. Mét thùc nghiÖm kh¸c cho thÊy, ®èi víi mét tμi liÖu dμi, con ng−êi cÇn ph¶i ®äc tíi 68 l−ît míi cã thÓ thuéc hÕt cuèn tμi liÖu, nh−ng nÕu mçi ngμy ®Òu ®äc vμi ®o¹n th× trong vßng ba ngμy, ®· cã thÓ thuéc toμn bé, cho nªn ®äc thuéc mét c¸ch khæ së mét ch−¬ng dμi th× ch¼ng thμ chia nhá ra mμ ®äc. ¸p dông ph−¬ng ph¸p ng¨n c¸ch, häc lu©n phiªn t¸ch rêi gi÷a m«n v¨n vμ m«n lý th× hiÖu qu¶ ghi nhí sÏ ®−îc n©ng cao. NÕu c¸c kiÕn thøc cã tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− nhau cïng øc chÕ lÉn nhau th× t¸c ®éng sÏ cã phÇn m¹nh h¬n. C¸c M¸c rÊt giái trong viÖc vËn dông quy luËt nμy. Khi viÕt bé “T− b¶n luËn”, mçi lóc mÖt mái «ng l¹i ®iÒu tiÕt b»ng c¸ch tÝnh to¸n sè häc cao ®¼ng. ThÓ lùc vμ n·o lùc thay nhau lμm viÖc, thùc ra còng chÝnh lμ ng¨n c¸ch. Dïng ho¹t ®éng thÓ thao hoÆc 30 lao ®éng thÓ lùc ®Ó cho ®¹i n·o nghØ ng¬i, lμm h−ng phÊn tiÓu n·o, t¨ng c−êng chøc n¨ng cña tim m¹ch vμ c¬ b¾p, ®iÒu tiÕt toμn bé c¬ thÓ, tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ghi nhí. (6) Ph−¬ng ph¸p lùa chän. RÊt nhiÒu nhμ khoa häc ®øng tr−íc nh÷ng th«ng tin kh«ng liªn quan ®Õn chuyªn m«n cña hä th× tá ra rÊt khiªm tèn, nh−ng l¹i v« cïng linh ho¹t, nh¹y bÐn tr−íc nh÷ng th«ng tin cã liªn quan hÖt nh− mét chiÕc bu-gi ch©m löa vËy. Nh−ng ®«i khi th× nh÷ng c¸i kh«ng ph¶i së tr−êng cña b¶n th©n l¹i tha hå cã ®Êt dông vâ, thi thè tμi n¨ng. §ã chÝnh lμ sù lùa chän ®μo th¶i. Muèn n©ng cao tØ lÖ ký øc h÷u dông th× mçi ngμy cÇn tiÕn hμnh lùa chän c¸c ®èi t−îng ghi nhí, ghi nhí nh÷ng c¸i quan träng nhÊt, c¸i h÷u dông nhÊt vμo thêi gian sung søc nhÊt. Ph¶i ghi nhí mét c¸ch t−êng tËn, chi tiÕt, thÝch ®¸ng, dïng c¸c ph−¬ng ph¸p ghi nhí kh¸c nhau ®Ó t¨ng c−êng trÝ nhí; nh÷ng c¸i thø yÕu cã thÓ nhí nÐt kh¸t qu¸t; cßn ®èi víi nh÷ng c¸i kh«ng dïng ®Õn th× kh«ng cÇn quan t©m. Bëi së tr−êng ghi nhí cña mçi ng−êi ph¸t triÓn kh«ng c©n b»ng, m«i tr−êng vμ gi¸o dôc kh¸c nhau, c¸c kinh nghiÖm vμ së thÝch kh¸c nhau th−êng khiÕn cho ký øc cña mçi ng−êi m¹nh h¬n vÒ mét mÆt nμo ®ã. Cho nªn, muèn gi¸o dôc con c¸i th× cha mÑ cÇn biÕt béc lé së tr−êng vμ giÊu ®i nh÷ng yÕu kÐm cña m×nh. 31 (7) Ph−¬ng ph¸p so s¸nh b¶ng biÓu. C¸c th× cña ®éng tõ trong tiÕng Anh, c¸c nguyªn tè hãa häc,... nÕu kh«ng ®−îc xÕp vμo b¶ng so s¸nh th× rÊt dÔ dÉn ®Õn nhÇm lÉn, lén xén, kh«ng thÓ nμo kh¸i qu¸t chØ trong mÊy c©u ®−îc. Nãi ®· kh«ng râ rμng, ®−¬ng nhiªn kh«ng thÓ nhí kü ®−îc. Th«ng qua b¶ng biÓu, c¸c néi dung phøc t¹p lËp tøc sÏ ®−îc ®¬n gi¶n hãa, m¹ch l¹c hãa, tho¸ng nh×n còng biÕt, rÊt thuËn tiÖn cho viÖc tra cøu vμ ghi nhí. Qu¸ tr×nh lËp b¶ng chÝnh lμ qu¸ tr×nh n¾m b¾t c¸c ®Æc tr−ng, ph©n lo¹i vμ quy n¹p. Chóng ta kh«ng chØ cho trÎ dùa vμo c¸c b¶ng cã s½n trong s¸ch hay ®−îc ng−êi kh¸c lËp tõ tr−íc, mμ nªn ®Ó trÎ tù ®éng n·o suy nghÜ, tæng hîp, lËp b¶ng so s¸nh. Th«ng qua sù ph©n tÝch vμ t×m hiÓu cña b¶n th©n mμ nhí kü kiÕn thøc. (8) Ph−¬ng ph¸p hμi hßa. §Ó t¹o mét Ên t−îng s©u s¾c, khi ghi nhí nhÊt thiÕt ph¶i dïng tíi c¸c c¬ quan nhËn thøc nh− tai, m¾t, mòi, ch©n tay vμ ®¹i n·o, tËp trung gi¶i quyÕt mét môc tiªu ghi nhí. Nh− vËy, sÏ thiÕt lËp nªn mèi liªn hÖ mang tÝnh hoμn chØnh gi÷a ©m thanh, mμu s¾c vμ h×nh d¹ng, mïi vÞ vμ c¸c tÝnh chÊt kh¸c cña môc tiªu ghi nhí, ký øc v× thÕ còng sÏ t−¬ng ®èi bÒn l©u. Ng−îc l¹i, nÕu c¸c c¬ quan tri thøc kh«ng phèi hîp víi nhau “viÖc ai nÊy lμm”, mçi c¬ quan mét môc tiªu kh¸c nhau, tù ghi nhí l¹i c¸c Ên t−îng kh«ng hoμn chØnh, th× 32 ®−¬ng nhiªn lμ rÊt chãng quªn. Do ®ã, nªn cè g¾ng ¸p dông ph−¬ng ph¸p “Hîp ®ång t¸c chiÕn” ®Ó ghi nhí, t¨ng c−êng liªn hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c vμ ho¹t ®éng t− duy cña ®¹i n·o. Nh− khi häc c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh h×nh nãn côt, häc sinh võa nghe thÇy gi¸o gi¶ng gi¶i, võa c¾t m¶nh b×a, tù m×nh ghÐp v¸, c¾t rêi, t− duy vμ tÝnh to¸n, suy ra c«ng thøc, sö dông ®ång thêi c¶ tai, m¾t, tay vμ n·o ®Ó thiÕt lËp mèi quan hÖ th× cã thÓ nhí l©u vμ hiÖu qu¶ h¬n nhiÒu so víi chØ ngåi ®¬n thuÇn nghe gi¶ng. Dï sau nμy cã quªn mÊt c«ng thøc còng vÉn cã thÓ nhí l¹i qu¸ tr×nh suy luËn tõ tr−íc mμ nhí ®−îc c«ng thøc tÝnh. (9) Ph−¬ng ph¸p quy luËt. C¸ch ghi nhí theo quy luËt tøc lμ ph−¬ng ph¸p tæng kÕt c¸c quy luËt cña sù vËt ®Ó t¨ng c−êng trÝ nhí. VÝ dô nh− hμm sè l−îng gi¸c cã rÊt nhiÒu c«ng thøc tÝnh kh¸c nhau, nh−ng nh÷ng mèi quan hÖ cña hμm sè l−îng gi¸c mμ c¸c c«ng thøc nμy biÓu ®¹t ®Òu tån t¹i mét quy luËt chung. N¾m ®−îc quy luËt nμy, tõ ®ã tæng kÕt thμnh mét bμi vÌ. ChØ cÇn nhí kü bμi vÌ lμ cã thÓ suy luËn ra toμn bé c«ng thøc tÝnh. (10) Ph−¬ng ph¸p tæng qu¸t. Ph−¬ng ph¸p tæng qu¸t ë ®©y lμ ph−¬ng ph¸p ghi nhí tiÕn hμnh ch¾t läc c¸c t− liÖu cÇn ghi nhí, vμ n¾m b¾t ®iÓm mÊu chèt. 33 (11) Ph−¬ng ph¸p ®èi lËp. Nh− khi häc c¸c tõ trong ngo¹i ng÷, th−êng xuyªn liªn hÖ so s¸nh c¸c tõ chØ kÝch th−íc, ®é dμi, kho¶ng c¸ch trªn d−íi, gÇn xa, vÞ trÝ tr−íc sau, møc ®é sím muén, nãng l¹nh, trêi ®Êt, nam n÷,... ®Ó ghi nhí. (12) Ph−¬ng ph¸p ®ång ©m. TiÕng ViÖt cã rÊt nhiÒu tõ ®ång ©m vμ c¸c ch÷ cã ©m ®äc gÇn t−¬ng tù nh− nhau th× l¹i cμng nhiÒu. Ch÷ vμ c¸ch ph¸t ©m cña ch÷ t−¬ng ®ång hoÆc t−¬ng tù th× gäi lμ ®ång ©m. M−în hiÖn t−îng ®ång ©m, ®−a ra cho c¸c tμi liÖu mét ý nghÜa hÊp dÉn ng−êi ®äc th−êng mang l¹i hiÖu qu¶ gi¶n tiÖn, dÔ nhí mμ th−êng rÊt l©u quªn. (13) Ph−¬ng ph¸p ®Ò c−¬ng. Ph−¬ng ph¸p lËp ®Ò c−¬ng ghi nhí lμ ph−¬ng ph¸p th«ng qua viÖc ph©n tÝch, tæng hîp c¸c tμi liÖu ®· häc, lÊy h×nh thøc quy n¹p chóng thμnh ®Ò c−¬ng ®Ó ghi nhí. Tøc lμ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c kiÕn thøc tuy lμ giao c¾t däc ngang nh−ng chØ cÇn n¾m v÷ng phÇn cèt yÕu, then chèt, phÇn thø yÕu, vμ c¸c phÇn trùc thuéc lμ cã thÓ hiÓu ®−îc ngay. §Ò c−¬ng ë ®©y trªn thùc tÕ lμ mét quyÓn s¸ch hoÆc m¹ch chÝnh cña mét bμi v¨n. Trong ®Ò c−¬ng cÇn thÓ hiÖn ®−îc néi dung chñ yÕu cña tμi liÖu, thùc chÊt tinh thÇn vμ quan hÖ logic gi÷a chóng víi nhau, võa ph¶i lμm næi bËt phong c¸ch ng«n 34 ng÷ cña b¶n th©n, biÓu ®¹t mét c¸ch khoa häc, nh− vËy míi dÔ nhí. Khi d¹y con c¸i häc c¸c ph−¬ng ph¸p ghi nhí, cha mÑ còng nªn hiÓu mét ®iÒu lμ: Trong khi ghi nhí, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®Ó trÎ c©u nÖ theo mét c¸ch nμo c¶, tr¸i l¹i, cã thÓ suy mét ra ba. ChØ khi vËn dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p ghi nhí th× míi thu ®−îc hiÖu qu¶ ghi nhí tèt. Ghi nhí tèt nhÊt ®Þnh ph¶i cÇn ®Õn ph−¬ng ph¸p. §iÒu mÊu chèt lμ cha mÑ sÏ gióp con c¸i n¾m v÷ng c¸c ph−¬ng ph¸p nμy nh− thÕ nμo. Ng¨n ngõa vμ uèn n¾n hiÖn t−îng häc lÖch cña trÎ Khi cßn häc cÊp TiÓu häc, B×nh häc lÖch c¸c m«n, em kh«ng thÝch häc tiÕng Anh, nh−ng ®iÓm tæng kÕt vÉn rÊt tèt, khi häc lªn cÊp Trung häc c¬ së do nÒn t¶ng tiÕng Anh tõ TiÓu häc qu¸ yÕu nªn ®iÓm tæng kÕt cña em ®· tôt xuèng, viÖc nμy khiÕn em v« cïng lo l¾ng. Cha mÑ em võa cho con ®i häc thªm tiÕng Anh, l¹i võa th«ng qua c¸c phÇn mÒm vi tÝnh ®Ó t¨ng thªm tÝnh tÝch cùc häc tiÕng Anh cho con m×nh. Sau nμy, l¹i cßn ®Æt mua b¨ng ghi ©m “Vßng quanh n−íc Mü” cho B×nh luyÖn khÈu ng÷; mua c¶ “Kh¸i niÖm míi trong tiÕng Anh” vμ mét sè s¸ch ®äc hiÓu tiÕng Anh cña c¸c t¸c gi¶ næi 35 tiÕng, nh»m cho em quen thuéc víi kh«ng khÝ vμ m«i tr−êng v¨n hãa n−íc ngoμi. Th«ng qua c¸c h×nh thøc phô ®¹o, kÕt qu¶ häc m«n tiÕng Anh cña em ®· ®−îc n©ng cao râ rÖt. §iÒu ®ã chøng tá, t×nh tr¹ng v× häc lÖch mμ dÉn tíi c¸c m«n häc kh¸c còng bÞ tôt xuèng hoμn toμn kh«ng ®¸ng sî, chØ cÇn “kª ®¬n ®óng bÖnh”, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hîp lý lμ cã hiÖu qu¶. Nguyªn nh©n dÉn tíi hiÖn t−îng häc lÖch, ph©n tÝch ra chñ yÕu cã liªn quan tíi høng thó. Néi dung bμi häc lý thó, ph−¬ng ph¸p d¹y cña gi¸o viªn sinh ®éng h×nh t−îng th× khi häc trÎ sÏ thÊy rÊt thó vÞ, cã høng thó vμ thÝch häc m«n ®ã. Ng−îc l¹i, trÎ sÏ häc víi mét th¸i ®é ®èi phã. Cã nh÷ng trÎ rÊt høng thó häc c¸c m«n yªu thÝch, phÇn lín lμ do chÞu ¶nh h−ëng cña hiÖu qu¶ vμ n¨ng lùc gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn bé m«n ®ã. ThÇy d¹y tèt th× trß còng thÝch häc; thÇy gi¶ng nh¹t nhÏo, v« vÞ th× trß kh«ng h¨ng h¸i nghe, kh«ng muèn häc, kh«ng cã høng thó, tõ ®ã dÉn tíi viÖc häc lÖch. HiÖn t−îng häc lÖch ë mét sè trÎ cã liªn quan ®Õn nÒn t¶ng häc tËp. TrÎ cã høng thó víi mét m«n häc nμo ®ã lμ do nÒn t¶ng ban ®Çu tèt, yªu thÝch häc tËp, n¾m ch¾c kiÕn thøc dÔ dμng. §èi víi mét m«n häc, do kiÕn thøc kh«ng v÷ng nªn khi häc rÊt vÊt v¶ mμ thμnh tÝch th× kÐm, dÉn ®Õn trÎ cμng häc cμng kh«ng cã høng thó. 36 HiÖn t−îng häc lÖch ë trÎ cã liªn quan ®Õn c¸c m«n thi trong kú thi lªn líp. Mét sè trÎ th−êng bá rÊt nhiÒu c«ng søc «n luyÖn nh÷ng m«n häc sÏ thi trong kú thi lªn cÊp Trung häc phæ th«ng, häc hμnh nghiªm tóc, cßn ®èi víi c¸c m«n kh«ng thi th× kh«ng muèn häc; Häc sinh líp lý th× l¬ lμ viÖc häc c¸c m«n lÞch sö, chÝnh trÞ vμ ®Þa lý, sinh vËt; Häc sinh líp v¨n th× kh«ng chó ý häc vËt lý, hãa häc, sinh häc. C¸c em th−êng cho r»ng c¸c m«n kh«ng thi chØ lμ m«n phô, kh«ng quan träng, cho nªn khi häc c¸c m«n nμy kh«ng cÇn ph¶i chó ý nghe gi¶ng. Trªn thùc tÕ, kiÕn thøc cña mçi m«n häc sÏ hç trî cho nhau, c¸i gäi lμ “m«n phô” ë ®©y, nÕu häc tèt còng cã t¸c dông thóc ®Èy viÖc häc c¸c “m«n chÝnh”. “§äc lÞch sö khiÕn ta trÝ tuÖ s¸ng râ, ®äc th¬ v¨n khiÕn ta tinh tÕ, nh¹y c¶m, to¸n häc khiÕn ta tØ mØ, chÆt chÏ, khoa häc lμm ta s©u s¾c,... phμm nh÷ng c¸i ®· häc ®Òu thμnh tÝnh c¸ch”. Thªm vμo ®ã, xuÊt ph¸t tõ gãc ®é nh×n nhËn cña trÎ th× môc ®Ých cña viÖc häc c¸c m«n chÝnh sÏ khiÕn trÎ trë nªn th«ng minh, viÖc häc c¸c m«n kh¸c ch¾c ch¾n sÏ nhÑ nhμng. ë nh÷ng häc sinh cã thμnh tÝch häc tËp xuÊt s¾c, thμnh tÝch c¸c m«n th−êng t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, cã sè ®iÓm ngang nhau. HiÖn t−îng häc sinh häc lÖch t−¬ng ®èi phæ biÕn, thËm chÝ ë mét sè em møc ®é häc lÖch cßn kh¸ nghiªm träng. §ã lμ v× høng thó cña c¸c em 37 ®· xuÊt hiÖn mét vμi ®Æc ®iÓm míi. Høng thó cña häc sinh TiÓu häc th−êng kh«ng æn ®Þnh, rÊt dÔ bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh t¸c ®éng, chi phèi; ®Õn bËc Trung häc, mét khi høng thó ®· ®−îc h×nh thμnh, th−êng lμ v« cïng m¹nh mÏ, khã cã thÓ lay chuyÓn ®−îc. Nh−ng chÝ h−íng høng thó ë trÎ th−êng mang tÝnh phiÕn diÖn, thùc tÕ nμy ph¶n ¸nh hiÖn t−îng thiªn lÖch ®· xuÊt hiÖn trong viÖc häc v¨n hãa. Mét nguyªn nh©n träng yÕu kh¸c dÉn tíi hiÖn t−îng häc lÖch lμ yÕu tè t©m lý. Th−êng th× ban ®Çu, trÎ ch−a cã m«n nμo lμ “m«n häc kÐm” râ rÖt c¶, nh−ng do thi cuèi kú kh«ng tèt hoÆc thμnh tÝch kh«ng ®−îc nh− mong muèn, liÒn “kh«ng muèn” m«n häc nμy, e r»ng sau nμy thμnh tÝch thi sÏ cßn kÐm h¬n. KÕt qu¶ lμ cμng sî th× cμng thÊt b¹i, vμ cμng thÊt b¹i th× cμng sî sÖt h¬n, ®Õn nçi r¬i vμo vßng luÈn quÈn, l©u dÇn dÉn tíi viÖc häc lÖch. Cha mÑ cÇn nh¾c nhë con m×nh, b¶n th©n thÊt b¹i kh«ng ph¶i lμ mét chuyÖn ®¸ng sî, ®iÒu ®¸ng sî lμ viÖc sa vμo c¸i vßng luÈn quÈn thÊt b¹i kh«ng lèi tho¸t. Trªn thùc tÕ, thÊt b¹i còng lμ chuyÖn th−êng t×nh vμ ë cïng mét ®øa trÎ cã thÓ cïng lóc ®ãng vai trß cña mét ng−êi thμnh c«ng vμ mét ng−êi thÊt b¹i. §iÒu cèt yÕu lμ trÎ t¹o lËp ®−îc lßng tin, kh«ng ®−îc nguéi lßng n¶n chÝ, kh«ng ®−îc tho¸i lui. Tãm l¹i, nguyªn nh©n h×nh thμnh nªn hiÖn t−îng häc lÖch ë trÎ do nhiÒu lÝ do. Cha mÑ cÇn 38 gióp trÎ t×m ra nguyªn nh©n häc lÖch, tiÕn hμnh h−íng dÉn trÎ häc cã ph−¬ng ph¸p. VËy cha mÑ ph¶i gióp ®ì con m×nh ng¨n chÆn vμ uèn n¾n hiÖn t−îng häc lÖch cho hiÖu qu¶ nh− thÕ nμo? Kinh nghiÖm chñ yÕu lμ: (1) Gióp trÎ thÊy râ t¸c h¹i cña viÖc häc lÖch. Gi¸o dôc ë bËc TiÓu häc vμ Trung häc lμ gi¸o dôc c¬ së, chØ khi häc tèt c¸c m«n häc c¬ së th× míi cã thÓ thÝch øng víi viÖc häc lªn trªn vμ nhu cÇu vμo nghÒ. CÇn ®Ó trÎ hiÓu ®−îc, giai ®o¹n TiÓu häc, Trung häc, ®Æc biÖt lμ giai ®o¹n TiÓu häc thuéc vÒ gi¸o dôc c¬ së, häc sinh ph¶i häc tèt c¸c m«n häc th× míi cã thÓ thÝch øng víi viÖc häc lªn trªn vμ nhu cÇu vμo nghÒ. Giai ®o¹n b−íc vμo häc nghÒ, nÕu chØ ®¬n thuÇn xuÊt ph¸t tõ gãc ®é cÊp Trung häc ph¶i thi n¨m m«n x· héi vμ tù nhiªn hay thùc hiÖn thi kiÓu “míi” th× ®Òu ph¶i ph¸t triÓn c©n b»ng. NÕu cã mét m«n mòi nhän nμo ®ã sÏ cã lîi cho viÖc n©ng cao tæng sè ®iÓm, nh−ng nÕu cã mét m«n häc lÖch th× sÏ dÉn ®Õn tæng sè ®iÓm gi¶m m¹nh xuèng. Cha mÑ cÇn ®Ó trÎ hiÓu ®−îc r»ng: ViÖc häc tËp c¸c m«n trªn líp cã nh÷ng vai trß kh¸c nhau, kh«ng thÓ thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh båi d−ìng n¨ng lùc vμ ph¸t triÓn trÝ tuÖ. Häc thiÕu ®i bÊt kú mét m«n nμo ®Òu kh«ng thÓ h×nh thμnh nªn kÕt cÊu tri thøc hoμn chØnh, sÏ ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn toμn diÖn vμ hμi hßa cña b¶n th©n 39 trÎ. Häc lÖch sÏ nguy h¹i rÊt lín kh«ng chØ viÖc häc tËp tr−íc m¾t mμ c¶ sù ph¸t triÓn trong t−¬ng lai cña trÎ. (2) Khi cha mÑ ph¸t hiÖn con m×nh cã hiÖn t−îng häc lÖch cÇn kÞp thêi uèn n¾n. Con c¸i cã hiÖn t−îng häc lÖch còng sÏ béc lé vÒ t− t−ëng t×nh c¶m, cha mÑ h·y th−êng xuyªn quan s¸t, t×m hiÓu, khi ph¸t hiÖn con häc lÖch, cÇn kÞp thêi nh¾c nhë trÎ, ®ång thêi b¾t tay xö lý ngay khi viÖc häc lÖch míi b¾t ®Çu. Cã trÎ häc lÖch lμ do ch−a hiÓu môc ®Ých, ý nghÜa cña c¸c m«n häc, khi ®ã, cha mÑ h·y gi¶i thÝch râ rμng víi trÎ ®Ó trÎ hiÓu ®−îc ý nghÜa cña viÖc häc tèt nh÷ng m«n häc nμy, khuyÕn khÝch, ®éng viªn trÎ t¹o lËp niÒm tin vμ th¸i ®é häc tËp ®óng ®¾n. (3) Gióp trÎ gi¶i quyÕt khã kh¨n thùc tÕ trong viÖc häc tËp. Khi con c¸i gÆp ph¶i khã kh¨n trong häc tËp, cha mÑ nªn hç trî. Cha mÑ cã thÓ liªn hÖ víi gi¸o viªn bé m«n, phèi hîp chÆt chÏ víi nhμ tr−êng, t×m c¸ch cho con bæ tóc kiÕn thøc. Kh«ng nªn l¬ lμ, xem nhÑ hiÖn t−îng häc lÖch cña con c¸i. Cã nh÷ng trÎ, kÕt qu¶ cña mét m«n hay vμi m«n ®Òu rÊt kh¸, ®ã kh«ng ph¶i lμ häc lÖch. Cha mÑ cÇn ñng hé vμ khuyÕn khÝch sù ®am mª vμ së tr−êng cña con, ®ång thêi cÇn ®éng viªn trÎ häc tèt tÊt c¶ c¸c m«n häc. 40 Häc tèt c¸c m«n kh«ng chØ ®Ó n¾m v÷ng thªm tri thøc khoa häc, mμ quan träng lμ ®Ó båi d−ìng n¨ng lùc øng dông tæng hîp, më mang trÝ tuÖ cña trÎ. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - x· héi, thùc tiÔn ®ßi hái con ng−êi ph¶i cã nhiÒu n¨ng lùc vμ tè chÊt trÝ lùc. B¶n th©n c¸c m«n häc ®Òu cã tÝnh hÖ thèng vμ hÖ thèng logic cña nã, thÓ hiÖn mét ph−¬ng thøc t− duy nhÊt ®Þnh. C¸c m«n kh¸c nhau, xÐt tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau ®Òu cã vai trß trong qu¸ tr×nh båi d−ìng n¨ng lùc vμ më mang trÝ tuÖ cña trÎ. ThiÕu ®i viÖc häc tËp mét m«n nμo ®ã ®Òu kh«ng thÓ t¹o nªn mét kÕt cÊu tri thøc hoμn chØnh, ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn vÒ häc vÊn vμ nghÒ nghiÖp cña trÎ trong t−¬ng lai. V× vËy, cha mÑ cÇn bá ra nhiÒu c«ng søc h¬n n÷a ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò häc lÖch cña con trÎ. TrÎ häc lÖch sÏ ®i ng−îc l¹i nguyªn t¾c ph¸t triÓn toμn diÖn. §Ó uèn n¾n hiÖn t−îng häc lÖch cña con c¸i, ngoμi sù kiªn tr×, cha mÑ còng cÇn ph¶i cã ph−¬ng ph¸p. Nªn quy ®Þnh thêi gian häc ë nhμ cho trÎ Mét bËc cha mÑ nãi: Con trai t«i thËt lμ “quû”, bμi vë míi lμm ®−îc mét lóc ®· nghÜ ®Õn ch¬i. Mét lÇn, nã khÈn thiÕt nμi nØ: “Bè, cho con ch¬i mét lóc ®i”. T«i nãi víi nã: 41 “Lμm bμi thªm 20 phót”. Ai biÕt lμ nã cè t×nh tiªu hao thêi gian víi t«i, 20 phót mμ chØ lμm thªm cã mét bμi. L¹i mét lÇn n÷a, nã nμi nØ, t«i söa ®iÒu kiÖn thμnh “Lμm thªm 5 bμi n÷a”, kÕt qu¶, nã lμm ®óng, ®ñ c¶ 5 bμi mÊt 27 phót, kh«ng o¸n th¸n ®−îc c©u nμo. Mét c©n t¸o b¸n 60.000 ®ång, kh¸ch hμng chØ thÊy l¸c ®¸c. Ng−êi chñ th«ng minh liÒn söa gi¸ l¹i thμnh 59.000 ®ång mét c©n, kÕt qu¶, kh¸ch hμng tranh nhau mua. C¸ch lμm “h¹ gi¸ ®Ó b¸n hμng ch¹y” nh− vËy cã thÓ ¸p dông ®Ó ®Æt ra thêi gian häc cho con c¸i. NÕu b¹n muèn trÎ ph¶i lμm bμi tËp thªm mét tiÕng n÷a, trÎ sÏ c¶m thÊy nh− vËy lμ qu¸ l©u, ch¾c ch¾n sÏ kh«ng chÞu; nh−ng nÕu rót ng¾n thêi gian ®i mét chót, chØ ®Þnh cho trÎ lμm thªm 50 hoÆc 55 phót, gi¶m ®i 5 hay 10 phót ch¼ng ®¸ng lμ bao, nh−ng trong t©m lý trÎ th× d−êng nh− kÐm h¼n mét bËc, lËp tøc sÏ vui vÎ chÊp nhËn. Kinh nghiÖm thμnh c«ng lμ cha mÑ h·y quy ®Þnh thêi gian häc cho con mét c¸ch khÐo lÐo, tμi t×nh. Thêi gian lμm bμi tËp cña con dï ng¾n, nh−ng chóng vÉn liªn tôc ph¶i duy tr× tr¹ng th¸i c¨ng th¼ng, chØ trong mét thêi gian ng¾n mμ ph¶i ®¹t ®−îc mét thμnh qu¶ nμo ®ã ®−¬ng nhiªn vÉn t−¬ng ®èi khã kh¨n. Lμm nh− thÕ nμo? §iÒu ®ã ®ßi hái sù khÐo lÐo quy ®Þnh mét môc tiªu cho con, tøc lμ yªu cÇu trÎ ®äc bμi mÊy phót råi th«i. Nh− 42 vËy, cã mét ®iÓm dõng thêi gian, trÎ sÏ cã môc tiªu phÊn ®Êu, vμ liªn tôc cè g¾ng ®Ó hoμn thμnh nhiÖm vô. Quy ®Þnh cho con mét ®iÓm dõng, khi lμm bμi tËp cÇn ph¶i cã kiÕn thøc, t×m c¸ch biÕn ch½n thμnh lÎ. B¹n cã thÓ ®Þnh ra cho chóng häc ®Õn 4 giê hoÆc 8 giê th× nghØ, nh−ng nh÷ng thêi h¹n nh− vËy ®èi víi nh÷ng ®øa trÎ ý thøc kû luËt cßn ch−a ®Çy ®ñ, th× sÏ trë thμnh kh¸i niÖm ®¹i kh¸i “kho¶ng 4 giê” hoÆc “kho¶ng 8 giê”, dÉn tíi lμm bμi qua loa cho xong, kh«ng cã c¸ch nμo chuyªn t©m ®Õn cïng. Nh−ng nÕu nh− b¹n ®Æt thêi gian ®Õn 3 giê 45 phót hay 7 giê 50 phót th× nh÷ng thêi gian trung gian nh− vËy sÏ khiÕn ý thøc kÕt thóc thêi gian cña trÎ râ rμng, khi lμm bμi sÏ kh«ng qua loa n÷a, h¬n thÕ, hoμn toμn cã thÓ mong chê lμ trong thêi gian quy ®Þnh lμm bμi tËp, tinh thÇn trÎ sÏ phÊn chÊn tõ ®Çu chÝ cuèi. Tuy nhiªn, chóng ta cÇn thõa nhËn mét thùc tÕ nh− sau: TrÎ nhá ®a sè ®Òu ham ch¬i, ngåi mét lóc lμ chØ muèn ra ngoμi ch¬i, h¬n n÷a, cïng víi sù kÐo dμi thªm thêi gian häc, t©m lý muèn ®i ch¬i l¹i cμng m¹nh mÏ h¬n. Lóc nμy, m¾t chóng th−êng d¸n chÆt vμo c¸i ®ång hå, nh×n xem thêi gian cha mÑ quy ®Þnh s¾p hÕt ch−a? Cßn bao nhiªu thêi gian n÷a? Kh«ng thÓ nμo ®Ó t©m vμo bμi vë. Lóc nμy, nÕu nãi lμ “Lμm thªm 25 phót n÷a” hay “Lμm bμi tËp ®Õn 4 giê”; nh− 43 vËy, trÎ cμng ®Ó lßng d¹ tËn ®©u ®©u, sÏ thÊp thám kh«ng yªn mμ ngåi tr−íc bμn häc tiªu tèn thêi gian. VËy ph¶i lμm nh− thÕ nμo? BiÖn ph¸p tèt nhÊt lμ biÕn “sè” thμnh “l−îng”, tøc lμ biÕn thêi gian lμm bμi tËp thμnh sè l−îng bμi tËp, tøc lμ biÕn nh÷ng c¸i nh− “Lμm thªm 25 phót n÷a” thμnh “Lμm thªm 6 bμi tËp” n÷a. Nh− vËy trÎ sÏ h¨ng h¸i, tõ th¸i ®é tiªu cùc “nhÊt ®Þnh ph¶i nhÉn n¹i thªm 25 phót n÷a” chuyÓn hãa thμnh tr¹ng th¸i tÝch cùc “mau lμm xong bμi tËp”, sÏ hoμn thμnh bμi tËp mét c¸ch thuËn lîi. Cã hai bÝ quyÕt khi quy ®Þnh thêi gian häc cho con: 1. BiÕn thêi gian tõ ch½n thμnh lÎ. 2. BiÕn sè thμnh l−îng. Cã thÓ thay thÕ ¸p dông linh ho¹t hai bÝ quyÕt nμy. D¹y trÎ c¸ch s¾p xÕp thêi gian hîp lý kh«ng chØ cã t¸c dông hç trî viÖc häc tËp mμ cßn cã lîi cho sù tr−ëng thμnh cña trÎ. H−íng dÉn trÎ c¸ch «n tËp bμi vë hîp lý Sau khi trÎ tan häc vÒ, kªu ®ãi bông, mÑ võa xμo rau võa dÆn dß con: “C¬m ch−a nÊu xong, cßn ph¶i ®îi 30 phót n÷a, mau ®i «n l¹i bμi ®·!”. ThÕ 44 lμ trÎ ch¼ng cßn c¸ch nμo kh¸c, ®μnh nÝn lÆng, lñi thñi ®i vÒ phßng m×nh. TrÎ ¨n c¬m xong, thuËn tay cÇm lÊy quyÓn tranh biÕm häa xem. Ng−êi mÑ giμnh l¹i quyÓn s¸ch tõ tay con: “Tranh thñ thêi gian lμm bμi tËp ®i!”. ... Ng−êi mÑ nμy rÊt ®Ó t©m ®Õn thêi gian häc tËp cña con, tranh thñ tõng gi©y tõng phót ®èc thóc con «n tËp bμi vë, viÖc nμy cã thÓ lý gi¶i ®−îc, tinh thÇn nμy khiÕn ng−êi ta thÊy “kh©m phôc”. Tuy nhiªn, thùc ra hä l¹i kh«ng hiÓu râ quy luËt thÓ chÊt vμ tinh thÇn cña con ng−êi, c¸i bông trèng rçng tr−íc b÷a c¬m, s«i ôc ôc, nguån n¨ng l−îng cña c¬ thÓ gÇn nh− c¹n kiÖt, cßn lßng d¹ nμo ®i «n tËp bμi vë? C¬m xong, bông ®· no, n¨ng l−îng phôc vô ho¹t ®éng cña c¬ thÓ ®Òu tËp trung t¹i c¬ quan tiªu hãa, ho¹t ®éng trÝ n·o v× thÕ sÏ t−¬ng ®èi chËm ch¹p, viÖc «n tËp bμi vë lμm sao hiÖu qu¶ ®©y? Tr−íc vμ sau b÷a c¬m, h·y ®Ó trÎ nghØ ng¬i thÝch ®¸ng, kh«ng nªn dÆn dß, cμng kh«ng nªn Ðp buéc trÎ lμm c¸c ho¹t ®éng trÝ tuÖ vÊt v¶. NghØ ng¬i, hay tÝch luü n¨ng l−îng chÝnh lμ nh»m chuÈn bÞ ®Çy ®ñ n¨ng l−îng cho c¸c ho¹t ®éng s¾p tíi, vÒ ph−¬ng diÖn hiÖu qu¶ th× ®ã lμ tÊt yÕu, lμ cÇn thiÕt, kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. VËy th×, khi nμo trÎ «n tËp bμi vë lμ tèt nhÊt? Kinh nghiÖm cho thÊy lμ tr−íc lóc ®i ngñ vμ sau khi tØnh dËy. 45 (1) Tr−íc lóc ®i ngñ. T¹i sao tr−íc giÊc ngñ th× hiÖu qu¶ ghi nhí l¹i tèt? V× sau khi häc mμ ®i ngñ ngay sÏ kh«ng cã yÕu tè nμo g©y rèi, nªn sÏ Ýt quªn l·ng h¬n. Ng−îc l¹i, sau khi häc l¹i tiÕp tôc tiÕn hμnh c¸c ho¹t ®éng th−êng nhËt theo lÖ th× nh÷ng ho¹t ®éng nμy râ rμng sÏ g©y nhiÔu tíi c¸c kiÕn thøc võa míi häc, trÎ sÏ l·ng quªn t−¬ng ®èi nhiÒu. Ngoμi ra, b¶n th©n giÊc ngñ sÏ sμng läc c¸c kiÕn thøc häc ®−îc khi cßn tØnh t¸o, ghi nhí c¸c th«ng tin quan träng l¹i, cã t¸c dông cñng cè qu¸ tr×nh ghi nhí. Do ®ã, tiÕn hμnh «n tËp l¹i néi dung ®· häc trong ngμy tr−íc lóc ®i ngñ lμ c¸ch tèt nhÊt. (2) Sau khi tØnh dËy. C¸c nghiªn cøu vÒ t©m lý häc ®· cho thÊy, c¸c tμi liÖu cÇn ghi nhí ph¶i ®−îc «n tËp l¹i trong vßng 8 ®Õn 9 giê sau khi tiÕp nhËn th× míi cã thÓ nhí kÜ ®−îc. Do ®ã, dμnh thªm kho¶ng 10 phót «n l¹i bμi vë ®· häc vμo tèi h«m tr−íc vμ s¸ng h«m sau lμ v« cïng quan träng, gièng nh− bé phim ®−îc tua l¹i mét lÇn n÷a trong ®Çu ãc vËy. Cã ng−êi nãi: “10 phót buæi s¸ng còng b»ng nöa ngμy c«ng søc”. Lêi nãi ®ã kh«ng ph¶i kh«ng cã lý cña nã. Do vËy, tr−íc khi ®i häc vμo buæi s¸ng sím, h·y nh¾c trÎ ngåi tr−íc bμn häc, cã thÓ kh¾c s©u vμo trong t©m trÝ nh÷ng thø ®· häc ®−îc tõ 46 tèi h«m tr−íc. LuyÖn thμnh thãi quen nμy rÊt quan träng. C¸c bËc cha mÑ cÇn lu«n gi¸o dôc trÎ: “Häc ph¶i ®i ®«i víi hμnh”. Ngoμi ra ®Ó viÖc «n tËp bμi vë ë nhμ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× c¸c bËc cha mÑ nªn nh¾c nhë con s¾p xÕp thêi gian «n tËp mét c¸ch hîp lý. H−íng dÉn trÎ n©ng cao kü n¨ng viÕt vμ ®äc ChÞ Minh, mÑ cña H¶i tham dù buæi häp phô huynh c¸c häc sinh líp hai do nhμ tr−êng triÖu tËp. ChÞ ®i ®Õn phÝa sau cña phßng häc, nh×n thÊy thÇy gi¸o ®ang d¸n b¶ng ®¸nh gi¸ thμnh tÝch häc tËp cña häc sinh trong líp trªn t−êng, liÒn tíi gÇn xem xÐt. Tho¸ng nh×n chÞ ®· thùc sù kinh ng¹c. Tr−íc ®©y thÇy gi¸o dïng h×nh thøc d¸n ng«i sao ®á n¨m c¸nh trªn b¶ng ®¸nh gi¸ tæng hîp ®Ó thÓ hiÖn thμnh tÝch vÒ c¸c mÆt nh− viÕt, n¾m v÷ng m«n to¸n vμ m«n ®äc cña häc sinh. C¸c b¹n cña H¶i ®Òu giμnh ®−îc mét chuçi sao ®á n¨m c¸nh, vËy mμ sè sao cña cËu bÐ H¶i th«ng minh sao l¹i Ýt ®Õn téi nghiÖp? “T«i biÕt ch¸u gÆp khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng viÕt, h¬n n÷a khi ph©n nhãm ®äc, ch¸u l¹i bÞ ph©n vμo mét nhãm cã tèc ®é ®äc t−¬ng ®èi chËm”, chÞ Minh nãi, “Nh−ng H¶i nhá tuæi h¬n c¸c b¹n cïng líp, 47 thªm vμo ®ã, t«i th−êng cho r»ng ch¸u sÏ theo kÞp c¸c b¹n kh¸c. HiÖn t¹i, t«i míi ®−îc tËn m¾t chøng kiÕn mét sù thËt kh«ng thÓ nμo tin næi. Ch¸u H¶i cã vÊn ®Ò vÒ häc tËp”. Ngμy h«m sau, chÞ Minh t×m ®Õn mét gi¸o viªn bé m«n cña H¶i, hä cïng v¹ch ra mét ph−¬ng ¸n nh»m gióp H¶i n©ng cao thμnh tÝch häc tËp. §ång thêi chÞ Minh cßn t×m ®Õn sù gióp ®ì bªn ngoμi kh¸c n÷a. Mét thêi gian sau chÞ ®· cã thÓ vui mõng tuyªn bè, con trai cña chÞ ®· giμnh ®−îc thμnh tÝch häc tËp xuÊt s¾c. Hμng ngμn hμng v¹n c¸c bËc lμm cha mÑ ®Òu ®· hoÆc ®ang ph¶i lo l¾ng vÒ nh÷ng ®øa con xem ra rÊt th«ng minh nh−ng l¹i tôt hËu khi häc tËp ë tr−êng. Gióp trÎ n©ng cao n¨ng lùc ®äc vμ viÕt nh− thÕ nμo ®©y? MÑ cña H¶i ®· ®óc rót ra b¶y kinh nghiÖm d−íi ®©y: (1) B¾t ®Çu tõ viÖc d¹y cho trÎ ph¸t ©m nh÷ng tõ c¬ b¶n nhÊt. Tr−íc khi trÎ ®i häc, cha mÑ nªn th«ng qua viÖc d¹y luyÖn ph¸t ©m chÝnh x¸c, cho trÎ ®äc mét vμi bμi th¬, hay ca tõ ®¬n gi¶n cã tiÕt tÊu ®Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc nhËn thøc vμ n¾m b¾t ®èi víi ©m vÞ ng÷ ©m. VÝ dô, cã thÓ d¹y trÎ mét vμi bμi h¸t nhi ®ång, häc ®äc mét vμi bμi vÌ gi¶n ®¬n, ®äc diÔn c¶m c¸c c©u th¬ cã tiÕt tÊu t−¬ng ®èi râ. NÕu khi thùc hiÖn trÎ thÊy t−¬ng ®èi khã kh¨n, cha mÑ cÇn bá ra nhiÒu c«ng søc h¬n n÷a, cho trÎ thùc hiÖn 48 mét vμi bμi tËp phï hîp víi løa tuæi cña trÎ. Gióp trÎ kh¾c phôc c¸c vÊn ®Ò vÒ n¨ng lùc häc tËp cμng sím sÏ cμng cã lîi cho viÖc sím thμnh tμi cña trÎ. (2) T×m b¸c sÜ t− vÊn vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn khuyÕt ®iÓm cña con c¸i. TiÕn sÜ James Peli lμ cùu Héi tr−ëng HiÖp héi Nhi khoa n−íc Mü, «ng nãi: “NÕu b¹n cã phÇn lo l¾ng vÒ mét sè vÊn ®Ò cña con c¸i m×nh, b¹n cã thÓ ®i t− vÊn c¸c b¸c sÜ nhi khoa”. James Peli thõa nhËn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c b¸c sÜ khoa nhi ®Òu lμ chuyªn gia ®iÒu trÞ chøng “kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp”. Tuy nhiªn, khi hä ®ang t×m ra nguyªn c¨n chÝnh cña chøng bÖnh, b¹n cã thÓ lo¹i trõ mét sè nguyªn nh©n ®¹i lo¹i nh− thÞ lùc h¬i kÐm, thÝnh lùc cã vÊn ®Ò. Ngoμi ra, c¸c b¸c sÜ khoa nhi th«ng th−êng ®Òu cã thÓ tiÕn hμnh ®èi s¸nh t×nh h×nh tiÕn bé cña con b¹n víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c trÎ b×nh th−êng kh¸c. (3) T×m hiÓu mét chót vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ë tr−êng. NÕu con b¹n qu¶ thùc lμ ng−êi kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp, vËy b¹n nªn t×m hiÓu cÆn kÏ ph−¬ng ph¸p d¹y häc cña c¸c gi¸o viªn bé m«n. §èi víi trÎ cã vÊn ®Ò vÒ ®äc, ph−¬ng ph¸p ®äc ©m - mét ph−¬ng ph¸p d¹y ®äc th«ng qua rÌn luyÖn trÎ c¸ch liªn hÖ gi÷a ng÷ ©m vμ ký hiÖu víi nhau - lμ ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó gióp trÎ v−ît qua cöa ¶i ®äc hiÓu nμy mét c¸ch thuËn lîi. §ã lμ v× vÒ mÆt 49 liªn hÖ chÝnh x¸c gi÷a ng÷ ©m vμ ký hiÖu, nh÷ng trÎ nμy ®Òu cã nh÷ng thiÕu sãt râ rÖt. Nhμ tr−êng nªn më nh÷ng líp ®Æc biÖt cho c¸c häc sinh m¾c chøng kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp, nh¾m ®óng vμo vÊn ®Ò mμ häc sinh v−íng m¾c, t×m ra biÖn ph¸p gi¶i quyÕt æn tháa, kÞp thêi bï ®¾p mét sè thiÕu sãt nμo ®ã trong viÖc häc tËp cña trÎ ®Ó gióp c¸c häc sinh nμy kh«ng bÞ tôt l¹i phÝa sau so víi c¸c b¹n cïng løa kh¸c. §èi víi c¸c häc sinh cã vÊn ®Ò nghiªm träng vÒ m«n ®äc, c¸c bËc cha mÑ nªn ®Ò nghÞ gi¸o viªn hμng ngμy tiÕn hμnh mét thÇy kÌm mét trß trong Ýt nhÊt kho¶ng nöa tiÕng. (4) D¹y trÎ häc t¹i nhμ. Lμ cha mÑ, b¹n cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó d¹y con häc: §Æt c¸c ch÷ c¸i b»ng nam ch©m lªn trªn tñ l¹nh, sau ®ã thay ®æi c¸ch thøc hîp thμnh nhãm cña trÎ, ®Ó trÎ ph¸t ©m, vμ thö ph¸n ®o¸n ý nghÜa cña chóng; cïng con ch¬i trß ®iÒn ch÷; kiªn tr× ®äc cho con nghe nh÷ng bμi ®äc cã tÝnh tri thøc vμ lý thó cao dμnh cho nhi ®ång, thËm chÝ sau khi trÎ cã thÓ tù m×nh ®äc hiÓu, b¹n vÉn cã thÓ tiÕp tôc ®äc cho con nghe,... Cho trÎ lμm mét trî thñ bÕp nóc cña b¹n, nh©n c¬ héi ®ã ®−a ra mét vμi bμi to¸n ®Ó kiÓm tra n¨ng lùc gi¶i to¸n cña trÎ. VÝ dô, b¹n cã thÓ yªu cÇu trÎ kiÓm tra xem trong bÕp cã bao nhiªu thø gia vÞ. Khi nÊu ¨n, b¹n cã thÓ b¶o trÎ thªm 50 mét lÇn hoÆc bít ®i mét nöa l−îng gia vÞ nªm, th«ng qua ®ã d¹y trÎ c¸ch t¨ng gi¶m ®¬n gi¶n vμ c¸ch ph©n phèi tØ lÖ. (5) TËn dông c¸c c«ng cô häc tËp hiÖn ®¹i. Cã thÓ mua cho trÎ mét chiÕc m¸y vi tÝnh, ®Ó chóng luyÖn tËp ®iÒn ch÷, t¹o thμnh tæ hîp tõ, vÏ tranh, lμm c¸c phÐp tÝnh to¸n häc t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n,... còng cã thÓ mua cho trÎ mét chiÕc m¸y c¸txÐt kÌm b¨ng ®Ó trÎ cïng luyÖn ph¸t ©m c¸c ch÷ c¸i ®¬n hoÆc c¸c tõ ®¬n gi¶n theo m¸y, trÎ ph¸t ©m kh«ng chÝnh x¸c th× cã thÓ tËn dông m¸y ®Ó sím uèn n¾n, söa ch÷a. Dïng bμn phÝm gâ ch÷ cã thÓ gióp trÎ ph¶n øng t−¬ng ®èi chËm ®Ó biÓu ®¹t c¸ch suy nghÜ bªn trong cña b¶n th©n. NÕu m¸y vi tÝnh cã cμi c¸c phÇn mÒm d¹y häc cã h×nh vÏ vμ lêi v¨n phong phó, ®Ñp m¾t, th× trong khi häc bμi, trÎ sÏ võa ®−îc l¾ng nghe ©m thanh, võa cã thÓ nh×n thÊy c¸c h×nh ¶nh t−¬ng ®èi trùc quan. Ph−¬ng ph¸p nμy ®Æc biÖt rÊt h÷u dông cho nh÷ng trÎ gÆp khã kh¨n vÒ ®äc hiÓu. Mét chiÕc c¸txÐt ghi ©m cã thÓ gióp ®−îc trÎ. H·y bËt mét sè b¨ng kÓ chuyÖn dμnh cho nhi ®ång, sau khi cho trÎ nghe, h·y ®−a ra mét vμi c©u hái cã liªn quan ®Ó trÎ tr¶ lêi theo kiÓu v¨n viÕt hoÆc v¨n nãi. §èi víi nh÷ng trÎ lý gi¶i t−¬ng ®èi chËm nh÷ng néi dung gi¸o viªn ®· gi¶ng trªn líp, cã thÓ ghi l¹i néi dung bμi gi¶ng trªn líp cña 51 thÇy c«, sau khi häc vÒ nhμ bËt l¹i b¨ng ghi ©m, dÇn dÇn trÎ sÏ tiÕp thu ®−îc tõng chç khã hiÓu trong néi dung bμi gi¶ng. (6) T×m kiÕm sù gióp ®ì bªn ngoμi. NÕu con b¹n lu«n ph¶i häc hμnh rÊt vÊt v¶, tèn søc, mμ kÕt qu¶ häc tËp vÉn tôt l¹i phÝa sau c¸c b¹n cïng líp, nh− vËy b¹n cã thÓ nhê nhμ tr−êng giíi thiÖu gia s−, thÇy d¹y ®äc, thÇy d¹y to¸n hoÆc c¸c chuyªn gia kh¸c ®Ó gióp ®ì con b¹n mét c¸ch cô thÓ. (7) Khi d¹y trÎ ph¶i cã lßng tin, kh«ng nªn véi tõ bá. Tõ x−a ®Õn nay, nhê vμo sù gi¸o dôc ®óng ph−¬ng ph¸p cña cha mÑ vμ thÇy c« gi¸o, cïng víi nç lùc kh«ng biÕt mÖt mái cña b¶n th©n, rÊt nhiÒu ng−êi tõng kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp ®Òu ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tùu t−¬ng ®èi trong nghÒ nghiÖp, trë thμnh nh÷ng ng−êi thμnh c«ng khiÕn ng−êi kh¸c ph¶i ng−ìng mé. Charles Swasbu tõ nhá ®· m¾c chøng kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp trÇm träng chÝnh lμ mét trong nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh nh− vËy. ThËm chÝ ®Õn nhμ b¸c häc Anbe Anhxtanh khi cßn nhá còng tõng m¾c chøng kh«ng cã n¨ng lùc häc tËp. Nh−ng rót côc Anhxtanh kh«ng nh÷ng kh«ng tôt l¹i so víi nh÷ng ng−êi ®ång niªn kh¸c, mμ cßn dùng lªn mét tÊm bia lín khiÕn nh÷ng ng−êi kh¸c khã cã thÓ v−ît qua næi trong giíi khoa häc. 52 Häc tËp hiÖu qu¶ lμ do cã ph−¬ng ph¸p häc tËp tèt. §Ó n©ng cao n¨ng lùc häc tËp cña trÎ, ®iÒu quan träng nhÊt lμ cha mÑ cÇn d¹y cho con nh÷ng ph−¬ng ph¸p häc tËp ®óng ®¾n. Gióp trÎ n©ng cao høng thó ®äc s¸ch b¸o Th¸i lμ häc sinh líp s¸u. Khi thÇy gi¸o yªu cÇu mçi häc sinh m−în mét quyÓn s¸ch b¸o ngo¹i khãa, Th¸i x−a nay vèn ch¼ng høng thó l¾m víi viÖc ®äc s¸ch, ®Ó ®èi phã víi bμi tËp mμ thÇy gi¸o ph©n c«ng cho, Th¸i ®μnh ph¶i ®i cïng c¸c b¹n tíi th− viÖn. Trong lóc c¸c b¹n ®ang m¶i mª chän c¸c s¸ch b¸o hÊp dÉn th× Th¸i l¹i t×m quyÓn s¸ch ®¬n gi¶n nhÊt, nh¹t nhÏo nhÊt. Khi nh©n viªn th− viÖn hái em t¹i sao lμm nh− vËy, em ®· tr¶ lêi th¼ng th¾n: “§äc s¸ch kh« khan, v« vÞ, lμm em ph¸t ch¸n”. Sau ®ã, n¨m Th¸i 13 tuæi, em tham gia mét líp häc båi d−ìng do mét chuyªn gia trong tr−êng tæ chøc cho c¸c häc sinh kh«ng thÝch ®äc s¸ch. Yªu cÇu cña líp båi d−ìng nμy v« cïng ®¬n gi¶n: ¤ng kh«ng yªu cÇu ph¶i ®äc toμn bé cuèn s¸ch m×nh kh«ng thÝch, mμ chØ cÇn dμnh thªm thêi gian ®äc nh÷ng cuèn s¸ch m×nh thÝch ®äc lμ ®−îc. Khi Th¸i ý thøc ®−îc r»ng ngoμi nh÷ng giê häc ngo¹i khãa ra cßn cã mét thÕ giíi ®äc v« cïng réng lín - danh nh©n truyÒn kú, truyÖn c−êi tuyÓn 53 chän, thÇn tho¹i truyÒn thuyÕt, tiÓu thuyÕt khoa häc viÔn t−ëng,... kú tÝch ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. “Tr−íc nay em kh«ng hÒ biÕt r»ng, qu¶ thËt vÉn cßn cã bao nhiªu cuèn s¸ch lý thó vμ ®Çy tri thøc nh− vËy”. Th¸i nãi. Khi Th¸i 14 tuæi, em kh«ng chØ ®äc t¸c phÈm v¨n häc næi tiÕng trong n−íc, mμ cßn ®äc rÊt nhiÒu t¸c phÈm v¨n häc næi tiÕng n−íc ngoμi. Gi¸o viªn chñ nhiÖm cña em nãi: “Thμnh c«ng sau nμy cña Th¸i ®· chøng tá, chØ cÇn cã mét chót nç lùc th× bÊt k× ®øa trÎ nμo còng cã thÓ nhËn ra mét ng−êi b¹n chung cña nh©n lo¹i, ®ã lμ s¸ch b¸o, vμ còng sÏ yªu thÝch ®äc s¸ch”. VËy th×, lμm thÕ nμo ®Ó biÕn mét ®øa trÎ tõ chç kh«ng muèn ®äc s¸ch thμnh yªu thÝch ®äc s¸ch? D−íi ®©y lμ 4 kinh nghiÖm chñ yÕu: (1) T×m hiÓu nh÷ng høng thó cña trÎ. Còng gièng nh− Th¸i, nhiÒu trÎ cÇn ph¸t hiÖn ra s¸ch b¸o cã thÓ ®−a chóng ®Õn nh÷ng n¬i cã søc hÊp dÉn cùc lín nh− sao Háa ®Çy mμu s¾c thÇn bÝ, chuyÖn sau c¸nh gμ cña ban nh¹c, t×nh h×nh bªn trong cña ngμnh th−¬ng m¹i xe h¬i. Cha mÑ cña Th¸i cho r»ng: “B¹n nªn thö th−êng xuyªn, cho ®Õn khi ph¸t hiÖn ra lo¹i s¸ch b¸o nμo cã thÓ nhen nhãm høng thó trong con b¹n”. NÕu con b¹n hÔ ®äc s¸ch lμ buån ngñ rÝu c¶ m¾t, b¹n cã thÓ ®−a cho trÎ mét cuèn s¸ch kh¸c 54 thó vÞ h¬n vμ c©u ch÷ ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu h¬n, ch¼ng h¹n t¹p chÝ “TrÎ th¬”... NÕu con b¹n lμ ng−êi h©m mé bãng ®¸, b¹n cã thÓ ®Æt mua t¹p chÝ bãng ®¸, hoÆc tÆng con cuèn s¸ch viÕt vÒ c¸c ng«i sao bãng ®¸ mμ trÎ ng−ìng mé. (2) Dμnh cho trÎ mét kh«ng gian tù do lùa chän. “Mét ®iÓm mμ cha mÑ ph¶i b¶o ®¶m ch¾c ch¾n ®ã lμ c¸c s¸ch b¸o trÎ ®· chän ®äc liÖu cã nguy h¹i g× ®èi víi søc kháe thÓ chÊt vμ tinh thÇn cña chóng kh«ng”, bè cña Th¸i nãi, “Ngoμi ra, träng ®iÓm ph¶i ®−îc nhÊn vμo nh÷ng s¸ch b¸o cã kh¶ n¨ng ®em ®Õn niÒm vui cho cuéc sèng cña trΔ. Khi con b¹n ®äc nh÷ng s¸ch b¸o nãi vÒ “T×nh yªu”, râ rμng trÎ dÔ bÞ nh÷ng t×nh tiÕt trong truyÖn t¸c ®éng h¬n nh÷ng s¸ch b¸o ch¼ng cã chót ý nghÜa g×, vμ høng thó ®èi víi c¸c t¸c phÈm v¨n häc còng dÔ ®−îc kÝch thÝch h¬n. (3) Gióp trÎ n¶y sinh khao kh¸t ®äc s¸ch trong lóc gi¶i trÝ. NÕu con b¹n kh«ng ®äc l¹i mét cuèn s¸ch nã ®· ®äc qua, b¹n còng kh«ng cÇn ph¶i tá ra thÊt väng vÒ ®iÒu ®ã. Khi trÎ b¾t ®Çu ®äc mét cuèn s¸ch, cho dï ch−a ®äc xong ®· kh«ng ®äc tiÕp n÷a th× còng ch¼ng cã g× lμ kh«ng tèt. B¹n nªn c¶m thÊy vui vÎ trong lßng víi cuèn s¸ch mμ trÎ th−êng cÇm trªn tay míi ®óng. Tr¸nh quy ®Þnh cho trÎ sè l−îng s¸ch cÇn ph¶i ®äc, còng kh«ng nªn dïng biÖn ph¸p khen th−ëng 55 hoÆc trõng ph¹t ®Ó Ðp trÎ ®äc s¸ch. NÕu mét ®øa trÎ v× muèn ®−îc lßng cha mÑ mμ ®äc s¸ch th× nã sÏ ch¼ng kiªn tr× ®−îc bao l©u. B¹n nªn gióp trÎ cã khao kh¸t ®äc s¸ch tõ b¶n th©n nã. §Ó trÎ cã thÓ t×m thÊy niÒm vui trong khi ®äc, mμ ®iÓm nμy nÕu chØ dùa vμo yªu cÇu cøng nh¾c th«ng th−êng th× ch¼ng cã c¸ch nμo ®¹t ®−îc c¶. (4) T¹o mét m«i tr−êng ®äc s¸ch tèt trong gia ®×nh. RÊt nhiÒu cha mÑ th−êng ®îi ®Õn khi con ngñ míi ngåi xuèng an t©m ®äc s¸ch. Cha mÑ mÆc dï vÉn ®ang ®äc s¸ch, song trÎ ®· ngñ råi, chóng kh«ng biÕt ®−îc thãi quen tèt kiªn tr× ®äc s¸ch cña cha mÑ, mμ c¬ b¶n còng kh«ng thÊy tÊm g−¬ng phô huynh lμ mét ®éc gi¶ nhiÖt t×nh. Cø nh− vËy th× kh«ng thÓ t¹o lËp mét m«i tr−êng ®äc s¸ch tèt ®Ñp trong gia ®×nh ®−îc. Kinh nghiÖm cña cha mÑ Th¸i lμ b¹n nªn ®Ó con m×nh nh×n thÊy cha mÑ nã ®ang ®äc s¸ch. Cho dï cha mÑ cã thÓ coi ®äc s¸ch lμ mét ho¹t ®éng c¸ nh©n, nh−ng trÎ em l¹i mong muèn tham gia. TrÎ nhá kh«ng chØ thÝch nghe cha mÑ ®äc s¸ch, mμ cßn thÝch cïng ®äc s¸ch víi cha mÑ, ®−îc nghe cha mÑ h−íng dÉn vμ gi¶ng gi¶i. RÊt nhiÒu trÎ ®· lín vÉn cã thÓ muèn cïng cha mÑ bμn luËn vÒ cuèn s¸ch mμ trÎ thÝch ®äc, khi Êy, b¹n cÇn hiÓu biÕt mét chót vÒ cuèn s¸ch mμ nã thÝch ®äc ®Ó tr¸nh khi trÎ ®−a ra c©u hái b¹n l¹i ch¼ng biÕt 56 tr¶ lêi thÕ nμo. NÕu cuèn s¸ch trÎ thÝch ®äc ®−îc dùng thμnh bé phim hay c¶i biªn thμnh kÞch truyÒn h×nh, tèt nhÊt b¹n nªn s¾p xÕp cho trÎ ®i xem mét lÇn bé phim hay vë kÞch ®ã. “H−íng dÉn nh÷ng ®øa trÎ vèn kh«ng thÝch ®äc s¸ch ®am mª ®äc cã thÓ lμ mét qu¸ tr×nh rÊt dμi, tuy nhiªn, b¹n kh«ng nªn mÊt ®i lßng tin vμo trÎ. Sù say mª ®äc s¸ch lμ mãn quμ vÜ ®¹i nhÊt b¹n cã thÓ tÆng con m×nh, nã cßn tèt h¬n mét tr−êng häc mμ b¹n ph¶i mÊt rÊt nhiÒu tiÒn cña ®Ó cho con vμo häc, vμ cßn tèt h¬n c¶ mét chiÕc m¸y vi tÝnh b¹n tÆng con. Sù say mª ®äc s¸ch cã thÓ thay ®æi tÊt c¶”, bè cña Th¸i nãi. Muèn cho trÎ ®äc nhiÒu s¸ch, ®äc s¸ch hay, cha mÑ nªn chó ý b¾t ®Çu båi d−ìng tõ høng thó, thãi quen cña trÎ. thay ®æi thãi quen kh«ng tËp trung trong khi häc ë trÎ Chóng ta th−êng thÊy mét vμi cha mÑ ca th¸n vÒ t×nh tr¹ng con c¸i kh«ng chÞu ®Ó t©m chó ý khi lμm bμi tËp: “Con t«i lóc th−êng tÝnh khÝ hay véi v·, hÊp tÊp, nh−ng cø ®Õn lóc lμm bμi tËp lμ lÒ mÒ chËm ch¹p kh«ng chÞu næi. Nã ngåi im kh«ng hÒ ®éng ®Ëy, cã ®Õn nöa ngμy míi viÕt ®−îc mét ch÷. Râ rμng chØ nöa tiÕng hoÆc mét tiÕng lμ lμm xong bμi tËp, 57 vËy mμ nã th−êng ph¶i thøc tíi ®ªm khuya. Tù nã thÊy mÖt mái th× kh«ng nãi lμm g×, t«i vμ bè nã còng mÖt theo...”. “Ch¸u nhμ t«i hÔ lμm bμi tËp lμ m¬ hå, nÕu cho viÕt 50 l−ît tõ míi còng ph¶i uèn n¾n, söa ch÷a cho nã tíi 40 lÇn. Lμm sao l¹i cã ®øa con g¸i cÈu th¶ ®Õn vËy? ¤i...”. “§Çu tiªn ph¶i nãi lμ bμi tËp nhμ tr−êng giao vÒ nhμ cho con trai t«i kh«ng ph¶i lμ nhiÒu, thÕ mμ d−êng nh− ch¼ng cã tèi nμo ch¸u kh«ng ph¶i mÊt ba ®Õn bèn tiÕng lμm bμi tËp. Kh«ng ph¶i ch¸u kh«ng biÕt lμm, ng−îc l¹i cßn cã thÓ lμm rÊt nhanh, nh−ng cã vÎ nh− nã kh«ng hÒ sèt ruét. NÕu kh«ng ë c¹nh ®èc thóc th× ch¾c ch¾n cho ®Õn s¸ng nã vÉn ch−a lμm xong mÊt...”. “Cø viÕt ®−îc vμi ch÷ nã l¹i b¾t ®Çu gät c¸i tÈy, c¾n ®Çu bót, tãm tai bÑo m¸, nh×n ®· ph¸t bùc!”. “ThÇy gi¸o th−êng nãi trªn líp ch¸u kh«ng tËp trung chó ý, rÊt hay m¾c sai sãt...”. Cã thÓ thÊy viÖc con c¸i kh«ng tËp trung chó ý häc ®· thùc sù khiÕn c¸c bËc cha mÑ ph¶i lo l¾ng. NÕu nh− con c¸i sinh ra ®· ®Çn ngèc th× c¬ b¶n kh«ng ph¶i cho chóng ®i häc lμm g×, nh−ng t©m lý cña cha mÑ còng vÉn kh¸ lo l¾ng. §»ng nμy trÎ râ rμng th«ng minh, rÊt nhiÒu bμi tËp khã ®Òu cã thÓ gi¶i ®−îc, nh−ng c¸i chÝnh lμ kh«ng thÓ tËp trung t− t−ëng vμo viÖc häc. Do ®ã, phÇn lín c¸c bËc cha mÑ thËm chÝ cßn c¶m thÊy 58 tuyÖt väng, cã c¶m gi¸c kh«ng thÓ mong mái con tèt h¬n. VËy lμm nh− thÕ nμo ®Ó uèn n¾n ®−îc thãi quen xÊu kh«ng tËp trung khi häc cña trÎ ®©y? Mét ng−êi cha cã kinh nghiÖm cho r»ng: (1) Kh«ng nªn ®Ò ra viÖc cha mÑ ph¶i häc cïng víi con. Trªn thùc tÕ, ®óng nh− mét ng−êi cã kinh nghiÖm gi¸o dôc trÎ ®· tõng nãi: “Cã mét sè trÎ häc tËp lÒ mÒ, kÐo dμi lμ do kh«ng ®−îc luyÖn thãi quen häc tËp tèt, vμ phÇn nhiÒu do cha mÑ chó ý qu¸ møc ®Õn viÖc lμm bμi tËp cña con, thËm chÝ cßn gät hé bót ch× n÷a”. §a sè c¸c chuyªn gia gi¸o dôc trÎ em ®Òu kh«ng t¸n thμnh ®Ó cha mÑ cïng con häc, bëi cha mÑ th−êng ®èc thóc trÎ kh«ng ®−îc lμm thÕ nμy, mμ ph¶i lμm thÕ kia. Nh÷ng lêi lÏ kÝch thÝch lóc ng¾t lóc ngõng nh− vËy dÔ lμm trÎ ph©n t¸n chó ý. §ång thêi, còng dÔ khiÕn trÎ sinh ra tÝnh û l¹i vμo cha mÑ. (2) Ph¸t hiÖn sím triÖu chøng kh«ng tËp trung chó ý cña trÎ. VÝ dô: Cã trÎ kh«ng tËp trung chó ý lμ v× “hiÕu ®éng”, ®iÒu nμy ®ßi hái cÇn tíi b¸c sÜ t©m lý. Kh«ng tËp trung chó ý cã nh÷ng biÓu hiÖn sau: Th−êng v« cí cã biÓu hiÖn n«n nãng kh«ng yªn, d−êng nh− ch¼ng cã høng thó l¾m víi c¸i g× c¶. Kh«ng thÓ gi÷ sù chuyªn chó t−¬ng ®èi l©u ®èi víi 59 mét thø g×. Trªn líp häc th× m¾t liÕc nh×n kh¾p n¬i, b¶n th©n còng ch¼ng biÕt m×nh ®ang nghÜ g×. (3) Nªn ®Ò ra cho trÎ mèc thêi gian hoμn thμnh bμi tËp râ rμng. Ch¼ng h¹n cã thÓ nãi víi trÎ nh− sau: “Con cã thÓ kh«ng cÇn ch¨m chó, nh−ng nhÊt ®Þnh tr−íc 8 giê ph¶i hoμn thμnh bμi tËp, nÕu kh«ng cuèi tuÇn ®õng mong lμm ®−îc g×”... Båi d−ìng cho trÎ c¶m gi¸c bøc b¸ch vÒ thêi gian, ®Ó trÎ dÇn dÇn h×nh thμnh nªn quy luËt häc tËp. Mét khi ®· cã nhiÖm vô râ rμng, khi häc trÎ sÏ cã ®éng lùc h¬n, nh−ng thêi gian kh«ng nªn qu¸ dμi, còng kh«ng nªn yªu cÇu trÎ lμm cïng mét viÖc trong mét thêi gian dμi. §ã lμ nh÷ng lý do dÉn tíi trÎ mÊt tËp trung chó ý. (4) §éng viªn trÎ mét c¸ch thÝch ®¸ng. Ch¼ng h¹n, khi trÎ hoμn thμnh bμi tËp ®óng thêi h¹n, cha mÑ kh«ng nh÷ng cÇn biÓu d−¬ng b»ng lêi mμ cßn cã thÓ ®−a ra cho trÎ mét vμi h×nh thøc th−ëng kh¸c. §ång thêi, cßn cã thÓ ®Æt ra mét ®èi thñ c¹nh tranh gi¶ t−ëng cho trÎ, nh¾c nhë trÎ: “Ai mμ mçi tèi chØ mÊt mét tiÕng ®· hoμn thμnh bμi tËp th× sÏ cã thªm thêi gian xem phim ho¹t h×nh...”. (5) T¹o mét m«i tr−êng häc tËp tèt cho con c¸i. RÊt nhiÒu trÎ kh«ng tËp trung chó ý, chñ yÕu cã liªn quan ®Õn m«i tr−êng trong gia ®×nh. Cã bËc cha mÑ ban ngμy ®i lμm mÖt mái, tèi ®Õn chØ muèn xem tivi, h¬n n÷a phÇn lín cßn ®Ó tiÕng 60 tivi rÊt to, cã ng−êi l¹i thÝch hÑn b¹n hμng xãm, ®ång nghiÖp tíi nhμ ¨n uèng, trß chuyÖn. Kh«ng nªn ®Ó trÎ chó ý xem cha mÑ ®ang lμm g×. NÕu cha mÑ vÉn gi÷ ®−îc thãi quen ®äc s¸ch vμ häc tËp tèt th× trÎ sÏ häc theo. Ngoμi ra, cÇn chó ý lo¹i bá c¸c yÕu tè lμm phiÒn viÖc häc cña trÎ. RÊt nhiÒu trÎ cã thãi quen võa häc võa nghe nh¹c, ®©y lμ mét thãi quen kh«ng tèt, g©y ph©n t¸n sù chó ý cña trÎ. (6) H·y lo¹i trõ nh÷ng buån lo trong lßng con b¹n. Khi trÎ cã ¸p lùc t©m lý t−¬ng ®èi lín, sÏ kh«ng thÓ nμo tËp trung chó ý ®−îc. RÊt nhiÒu trÎ sî c¸c kú thi, ®Æc biÖt c¸c kú thi cha mÑ nh¾c nhë lμ “sÏ quyÕt ®Þnh tíi vËn mÖnh” cña chóng. V× thÕ, trÎ hay cã t©m lý thay ®æi thÊt th−êng, thËm chÝ suy nghÜ lung tung. BÞ g¸nh nÆng t©m lý ®Ì nÐn, trÎ tù nhiªn sÏ kh«ng thÓ chuyªn t©m häc tËp. Do ®ã, c¸c bËc cha mÑ ph¶i lμ nh÷ng ng−êi an ñi t©m lý cho con c¸i. (7) CÇn båi d−ìng tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cho con. Cha mÑ nªn ®Ó con thÊy râ r»ng, häc tËp lμ viÖc riªng cña trÎ, chuyªn t©m häc tËp lμ tr¸ch nhiÖm ®èi víi t−¬ng lai cña b¶n th©n. Th«ng qua viÖc häc tËp gian khæ, n¾m v÷ng c¸c kü n¨ng lμ vèn liÕng ®Ó sau nμy trÎ ®øng v÷ng trong x· héi. Mét ®øa trÎ kh«ng cã tr¸ch nhiÖm víi b¶n th©n m×nh th× sau 61 nμy kh«ng thÓ quan t©m, yªu quý ng−êi kh¸c, chø ®õng nãi tíi viÖc lËp nªn nghiÖp lín. (8) Khai th¸c høng thó häc tËp cña con c¸i. NÕu mét häc sinh ch¼ng cã chót høng thó g× víi mét m«n häc th× khã cã thÓ yªu cÇu nã tËp trung chó ý ®−îc. NÕu nh− trμn ®Çy høng thó víi néi dung ®· ®−îc häc, th× ch¼ng cÇn cha mÑ ph¶i ®èc thóc nã còng sÏ hoμn toμn tËp trung chó ý. Høng thó chÝnh lμ ng−êi thÇy tèt nhÊt, lμ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó gÆt h¸i ®−îc thμnh c«ng. (9) Tèc ®é häc cña trÎ vμ møc ®é khã ph¶i phï hîp. ë vμo mçi giai ®o¹n løa tuæi, nh÷ng kiÕn thøc míi mμ trÎ tiÕp thu ®−îc còng cã phÇn giíi h¹n. Khi yªu cÇu trÎ häc víi tèc ®é qu¸ nhanh, trÎ ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ tiÕp thu cã chän läc. Nh−ng nÕu tèc ®é qu¸ chËm th× t− duy cña trÎ dÔ chïng xuèng, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn sù mÊt tËp trung vμ th¸i ®é l¬ ®Ônh. §ång thêi, nÕu nh− néi dung häc qu¸ khã, trÎ sÏ kh«ng lý gi¶i mét c¸ch thÊu triÖt ®−îc, khi häc sÏ ch¼ng cã høng thó, vμ ph©n t¸n sù chó ý lμ ®iÒu khã tr¸nh khái. Ng−îc l¹i, néi dung häc qu¸ ®¬n gi¶n sÏ khiÕn trÎ thÊy nhμm ch¸n, v« vÞ, vμ còng dÉn ®Õn sù mÊt tËp trung chó ý. (10) Chó ý ®Õn søc kháe cña trÎ, nhÊt thiÕt kh«ng ®−îc ®Ó trÎ mÖt mái qu¸ møc. MÖt mái, chøng ®ãi vμ buån ngñ th−êng khiÕn nh÷ng ng−êi tr−ëng thμnh c¶m thÊy søc lùc r· 62 rêi, lùc bÊt tßng t©m. Khi trÎ c¶m thÊy mÖt mái, ng−êi lín l¹i yªu cÇu ph¶i kiªn tr×, chÞu ®ùng th× tù nhiªn hiÖu qu¶ häc tËp sÏ gi¶m sót m¹nh, ch¾c ch¾n trÎ kh«ng thÓ tËp trung chó ý. Kh«ng cã sù uèn n¾n cña cha mÑ, trÎ khã mμ rÌn luyÖn ®−îc thãi quen tèt; Kh«ng cã sù ®èc thóc cña cha mÑ, trÎ khã mμ chuyªn t©m häc bμi. Kh¾c phôc thãi quen häc hμnh “qua loa” cña trÎ T©m rÊt nhanh nhÑn, chØ cã ®iÒu viÖc häc hμnh th× qua loa, ®¹i kh¸i nªn th−êng gi¶i bμi sai. Do ®ã, thμnh tÝch häc tËp th−êng kh«ng ®−îc nh− mong muèn, cha mÑ v« cïng ®au ®Çu vÒ viÖc nμy. Thùc ra, trÎ còng kh«ng muèn häc hμnh qua loa, ®¹i kh¸i, nh−ng nguyªn nh©n thãi häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i” xuÊt hiÖn do: * TrÎ cã thãi quen häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i” th−êng biÓu hiÖn lμ n¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc ®· häc, song khi lμm bμi tËp hoÆc bμi thi th−êng lén xén, quªn chç nä chç kia, lμm ¶nh h−ëng ®Õn thμnh tÝch. * V× trÎ træ tμi kh«n vÆt mμ “qua loa, ®¹i kh¸i”. BiÓu hiÖn lμ trÎ häc hμnh bép chép, kh«ng ch¨m chó häc tËp, gi¶i bμi kh«ng ®óng ph−¬ng ph¸p, 63 toμn dùa vμo “c¶m tÝnh”, sau khi gi¶i bμi kh«ng cã thãi quen kiÓm tra l¹i. * TrÎ gi¶ vê “qua loa, ®¹i kh¸i”. BiÓu hiÖn lμ c¸c bμi gi¶i th−êng sai, khi gi¸o viªn hoÆc cha mÑ chØ ra th× lËp tøc “biÕt” c¸ch lμm. §èi víi nh÷ng trÎ häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i” ë nhãm thø nhÊt, cha mÑ nªn chØ ra ph−¬ng h−íng ®óng ®¾n cho trÎ, trong khi trÎ häc th−êng xuyªn kiÓm tra vμ nh¾c nhë, nhÊt lμ tr−íc khi thi nªn nh¾c trÎ chó ý ®Õn c¸c chi tiÕt nhá trong bμi thi, ®ång thêi ®Ó trÎ t×m hiÓu nh÷ng kiÕn thøc mμ b¶n th©n ch−a tõng quan s¸t trong c¸c ho¹t ®éng trÎ thÝch nghe thÝch xem. Cha mÑ nªn nghiªm tóc tr¶ lêi c¸c c©u hái cña trÎ xung quanh c¸c vÊn ®Ò néi dung trong bμi thi. Ch¼ng h¹n lÊy mét bÐ g¸i t¸m tuæi lμm vÝ dô ®iÓn h×nh cho nh÷ng ®øa trÎ nh− vËy: BÐ g¸i nμy rÊt th«ng minh, chØ cã ®iÒu lμ häc hμnh kh«ng nghiªm tóc. §Ó gióp em nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc häc hμnh nghiªm tóc, mÑ em ®· xÐ vôn bøc ¶nh mμ em thÝch nhÊt råi b¶o: “B©y giê con ghÐp l¹i nã ®i”. Ng−êi mÑ cho r»ng con g¸i lμm viÖc nμy sÏ rÊt khã kh¨n, nhÊt ®Þnh ph¶i mÊt ®Õn mét ngμy. Nh−ng chØ mÊy phót sau, c« con g¸i ®· cÇm tÊm ¶nh ®−îc xÕp xong ®i t×m mÑ. Së dÜ em cã thÓ nhanh chãng xÕp l¹i ®−îc bøc ¶nh v× mÑ ®· viÕt lªn mÆt sau bøc ¶nh thêi gian vμ lÝ do chôp ¶nh, 64 em chØ cÇn xÕp l¹i ch÷ lμ bøc ¶nh còng ®−îc ghÐp xong. §èi víi nh÷ng trÎ ë nhãm thø hai, sau khi cha mÑ ®−a vμo “guång”, trÎ cã thÓ n¾m b¾t c¸c kiÕn thøc ®· häc mét c¸ch v÷ng ch¾c, bÒn l©u. Së dÜ nh÷ng trÎ nμy cã tÝnh “qua loa, ®¹i kh¸i” lμ v× nÒn t¶ng kiÕn thøc kh«ng ch¾c ch¾n, do ®ã cha mÑ cÇn cè g¾ng ®éng viªn tÝnh tÝch cùc häc tËp cña trÎ, cho trÎ lμm thªm mét sè bμi tËp khã, kÞp thêi chØ ra sai sãt, nh¾c trÎ t¨ng c−êng ghi nhí néi dung bμi häc, vÒ l©u dμi sau nμy, thãi häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i” cña trÎ sÏ ®−îc kh¾c phôc. §èi víi trÎ thuéc nhãm häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i”, cha mÑ cÇn nhËn thøc ®−îc do trÎ kh«ng n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc ®· häc, nªn dÉn ®Õn t− duy cã sai sãt. Cha mÑ kh«ng nªn v× qu¸ nãng ruét vÒ con mμ ®−a ra c¸c lo¹i c©u hái b¾t trÎ gi¶i ®¸p. Nªn th−êng xuyªn kiÓm tra, nh¾m ®óng vμo néi dung trÎ kh«ng n¾m v÷ng mμ t¨ng c−êng luyÖn tËp n¨ng lùc t− duy cho trÎ, gióp trÎ kh¾c phôc thãi häc hμnh “qua loa, ®¹i kh¸i”. Kinh nghiÖm dμnh cho c¸c bËc cha mÑ lμ gi¸o dôc mμ nãng véi th× kh«ng cã kÕt qu¶, kh«ng nªn Ðp buéc trÎ häc mét c¸ch gß Ðp, trÎ sÏ sèt ruét. Kh«ng nhÉn n¹i trÎ sÏ n¶y sinh t− t−ëng chèng ®èi trong häc tËp, dÉn tíi chãng quªn, bçng chèc quªn s¹ch tÊt c¶ mäi thø võa míi häc xong. 65 §õng nªn tiÕc lêi khen ngîi con, bëi khen ngîi cã t¸c dông ®éng viªn, khuyÕn khÝch rÊt lín. Kh«ng nªn phª b×nh qu¸ nhiÒu nh÷ng yÕu kÐm cña trÎ, bëi nh− vËy sÏ khiÕn t©m tr¹ng trÎ cμng tåi tÖ h¬n mμ ph¹m thªm nhiÒu sai sãt. Kh«ng nªn ®em c¸c b¹n kh¸c ra so s¸nh víi trÎ, trÎ sÏ n¶y sinh t©m lý chèng ®èi, vμ mÊt ®i chÝ tiÕn thñ. Thêi gian lμm bμi tËp kh«ng nªn qu¸ dμi, gi÷a giê nhÊt ®Þnh ph¶i cã thêi gian nghØ gi¶i lao ®Ó trÎ th− gi·n. Kh«ng nªn liªn tôc kÝch thÝch tÝnh hiÕu kú vμ khao kh¸t hiÓu biÕt cña trÎ, khi r¶nh rçi h·y dÉn trÎ tíi viÖn b¶o tμng, v−ên b¸ch thó vμ th− viÖn th¨m quan. Thay v× nãng ruét, bùc m×nh víi tÝnh qua loa, ®¹i kh¸i cña con, cha mÑ h·y t×m hiÓu nguyªn nh©n, t×m ra gi¶i ph¸p gióp trÎ rÌn luyÖn thãi quen chuyªn t©m ®Õn cïng. Gióp trÎ Kh¾c phôc t©m lý l−êi häc Nhμi lμ häc sinh líp hai. Cø s¸ng thø Hai hμng tuÇn lμ Nhμi lu«n lÊy cí nh− ®au bông, ®au ®Çu, kh«ng ngñ ®−îc,... ®Ó kh«ng ph¶i ®i häc. Nh÷ng lý do nμy ®−¬ng nhiªn ®Òu kh«ng cã Ých g×, cuèi cïng d−íi sù Ðp buéc cña cha mÑ Nhμi vÉn ph¶i ®Õn tr−êng. 66 Cã ph¶i chØ cÇn ®Õn tr−êng råi th× Nhμi sÏ yªn t©m häc tËp kh«ng? Kh«ng. ë tr−êng, Nhμi kh«ng nh÷ng kh«ng yªn t©m häc mμ cßn cã rÊt nhiÒu hμnh vi kh«ng tèt, lu«n khiÕn cho c« gi¸o chñ nhiÖm c¶m thÊy bùc m×nh. VÝ dô: Nhμi kh«ng chμo hái bÊt cø ai, hay ch¹y ra ngoμi v−ên tr−êng lμm cho tÊt c¶ gi¸o viªn c¸c líp ph¶i ®i t×m; cßn n÷a, trong giê lªn líp, Nhμi tù ý ra vμo phßng häc cø nh− kh«ng cã ai vËy; khi lªn líp th× ch¬i ®å ch¬i, lμm viÖc riªng,... T¹i sao Nhμi l¹i kh«ng thÝch ®Õn líp häc? Th«ng th−êng nguyªn nh©n trÎ kh«ng thÝch ®i häc cã rÊt nhiÒu. Nh÷ng nguyªn nh©n nμy ®¬n gi¶n còng cã, phøc t¹p còng cã. Do ë nhμ cha mÑ qu¸ c−ng chiÒu, b¶o vÖ qu¸ møc, mét ®øa trÎ nh− vËy hμng ngμy ë nhμ muèn g× ®−îc nÊy, lμ nh©n vËt trung t©m cña c¶ gia ®×nh. Nh−ng ®Õn tr−êng, t×nh h×nh l¹i hoμn toμn kh¸c. §øa trÎ sÏ c¶m thÊy c¨ng th¼ng v« cïng, t©m lý mÊt th¨ng b»ng, c¶m gi¸c c¨ng th¼ng vμ bÊt an sÏ khiÕn trÎ kh«ng thÓ coi nhμ tr−êng lμ mét n¬i vui vÎ ®−îc. TrÎ kh«ng muèn ®Õn tr−êng còng cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh−: B¹n cïng líp kh«ng ®Ó ý ®Õn m×nh, bÞ c¸c b¹n b¾t n¹t,... trong t×nh huèng nμy nh÷ng ®øa trÎ ®ã tr−íc khi nhËp häc kh«ng hiÓu ®−îc r»ng viÖc kÕt b¹n lμ rÊt dÔ. Nh÷ng ®øa trÎ nμy lu«n kh«ng hiÓu quy t¾c cña 67 quan hÖ qua l¹i, tïy tiÖn, hay khãc, ng«ng nghªnh, v« lý trong quan hÖ, bëi vËy rÊt khã chÊp nhËn nh÷ng b¹n cïng häc. Cã mét sè cha mÑ kh«ng n¾m b¾t ®−îc thãi quen cuéc sèng c¬ b¶n, kh«ng tù thu xÕp ®−îc cho con nªn trÎ th−êng ph¶i nhËn sù tr¸ch mãc, chª c−êi cña b¹n bÌ. §iÒu nμy ®· khiÕn cho ®øa trÎ cã kho¶ng c¸ch víi nh÷ng b¹n bÌ kh¸c, chóng kh«ng c¶m nhËn ®−îc sù vui vÎ khi tíi tr−êng. Kh«ng cã ph−¬ng ph¸p häc tËp, thμnh tÝch häc tËp kh«ng tèt, th−êng xuyªn bÞ c« gi¸o phª b×nh,... còng lμ nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn trÎ kh«ng muèn ®i häc. Cßn cã mét sè nguyªn nh©n kh¸ phøc t¹p: Tè chÊt thÇn kinh vμ sù hÑp hßi trong tÝnh c¸ch cña trÎ; cha mÑ can thiÖp qu¸ møc, b¶o vÖ trÎ qu¸ møc; t×nh c¶m cña cha mÑ kh«ng æn ®Þnh, kh«ng hoμn thiÖn, thÓ hiÖn kh«ng ®ñ tin t−ëng víi chÝnh m×nh vμ con c¸i; t×nh c¶m cña cha mÑ kh«ng hßa hîp, kh«ng khÝ gia ®×nh c¨ng th¼ng, ®èi lËp... Mèi quan hÖ gi÷a cha mÑ vμ con c¸i nh− vËy cμng t¨ng thªm nh÷ng “sù viÖc” khiÕn cho trÎ c¨ng th¼ng khi ë tr−êng, lμ nguyªn nh©n lμm cho trÎ kh«ng muèn ®i häc. Cha mÑ lu«n cho r»ng “®øa trÎ nμy sinh ra vèn ®· kh«ng thÝch häc”, nh−ng kh«ng thÊy râ ®−îc nh÷ng ®au khæ trong lßng trÎ, cμng kh«ng ngê m×nh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc nμy. 68 Cha mÑ d−êng nh− kh«ng nhËn thøc ®−îc nh÷ng sai lÇm khi gi¸o dôc con c¸i, cø dÇn tÝch tô l¹i, cuèi cïng tËp trung biÓu hiÖn trªn mét hμnh vi nμo ®ã ®èi víi con c¸i. Cha mÑ bÊt lùc ®èi víi nh÷ng biÓu hiÖn cña con c¸i, tõ bÊt lùc nμy l¹i chuyÓn sang sù bùc tøc kh¸c råi cuèi cïng lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p b¹o lùc ®Ó ®èi phã víi con. Nh− vËy trªn thùc tÕ, biÓu hiÖn vμ nh÷ng ®iÒu gi¸o dôc cña cha mÑ kh«ng thèng nhÊt, tøc lμ cã m©u thuÉn gi÷a sù chiÒu chuéng vμ nh÷ng yªu cÇu nghiªm kh¾c ®èi víi con c¸i. Cã bËc cha mÑ ®· lùa chän rÊt nhiÒu c¸ch dô dç ®øa con kh«ng muèn ®i häc. Nh− chØ cÇn con ®i häc, sÏ høa cho c¸c lo¹i gi¶i th−ëng vËt chÊt, hoÆc cho phÐp con lμm mét sè viÖc kh«ng hîp lý. Dï lμ Ðp buéc hay dô dç ®Òu kh«ng ph¶i lμ c¸ch c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt viÖc trÎ kh«ng muèn ®i häc, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«ng tèt kh¸c. Kinh nghiÖm cha mÑ gióp con gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng muèn ®i häc cã bèn c¸ch sau: 1. C¸c bËc cha mÑ ph¶i th«ng qua viÖc quan s¸t nhÊt cö nhÊt ®éng cña con, trao ®æi víi con, víi c« gi¸o vμ b¹n bÌ cña con ®Ó t×m ra nguyªn nh©n con kh«ng muèn ®i häc. 2. Nh»m vμo nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau ®Ó ®Þnh ra nh÷ng biÖn ph¸p t−¬ng øng. NÕu do 69 mèi quan hÖ qua l¹i kh«ng tèt th× ph¶i t¹o c¬ héi cho con tham gia nh÷ng ho¹t ®éng vui vÎ, ®Ó con giao tiÕp nhiÒu víi b¹n bÌ. Giao tiÕp vμ häc tËp sÏ cïng tån t¹i song song víi sù ph¸t triÓn tÝnh c¸ch vμ rÌn luyÖn n¨ng lùc cho trÎ. NÕu do qu¸ yªu chiÒu, th× cha mÑ ph¶i dÇn dÇn níi láng ra, ®Ó cho con tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña m×nh mét c¸ch ®éc lËp tù chñ. Cha mÑ ph¶i cè g¾ng níi láng, Ýt yªu chiÒu h¬n víi mét th¸i ®é døt kho¸t. NÕu nguyªn nh©n do tÝnh c¸ch cña con th× cha mÑ ph¶i trao ®æi nhiÒu víi con c¸i mét c¸ch b×nh ®¼ng, th©n mËt, gióp con thay ®æi tÝnh c¸ch khÐp kÝn, hÑp hßi. 3. T¹o bÇu kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, d©n chñ, ®Ó con duy tr× ®−îc t©m lý dÔ chÞu. Nªn båi d−ìng th¸i ®é t«n träng quy t¾c x· héi vμ tËp thÓ cho con c¸i. 4. NÕu con vÉn kh«ng muèn ®i häc, cha mÑ nªn t¹m thêi ®õng ®Ó ý. §èi víi hμnh vi vui vÎ ®i häc nhÊt thêi cña con, cha mÑ cã thÓ chän s¸ch l−îc kh«ng biÓu d−¬ng, ®Ó con thÊy ®−îc ®i häc lμ mét viÖc b×nh th−êng ®èi víi trÎ, kh«ng ph¶i lμ viÖc qu¸ quan träng ®Ó cha mÑ ph¶i lo l¾ng vÒ m×nh. NÕu cha mÑ kh«ng cã nh÷ng ý kiÕn phiÕn diÖn, c¸ch gi¸o dôc sai lÇm th× rÊt Ýt ®øa con sinh ra ®· kh«ng thÝch häc tËp. 70 khÝch lÖ trÎ tham gia nh÷ng cuéc thi trÝ tuÖ Mçi bËc cha mÑ ®Òu kh«ng thÓ quªn ®−îc sù c¶m ®éng trong lßng khi con m×nh b−íc ®i nh÷ng b−íc ®Çu tiªn. RÊt nhiÒu gia ®×nh ®· dïng m¸y thu h×nh vμ m¸y ghi ©m ®Ó ghi l¹i c¶nh c¶m ®éng nμy. NÕu cha mÑ l−u t©m ®Õn mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña con, con c¸i sÏ c¶m thÊy rÊt tù hμo. ë tÊt c¶ nh÷ng ph−¬ng diÖn kh¸c cña sù ph¸t triÓn lín lªn cña con, nÕu muèn ®Ó con cã qu¸ tr×nh b−íc ®i nh− nh÷ng b−íc ®i ®Çu tiªn th× cÇn kh«ng ngõng lÆp l¹i. Cha mÑ nªn lïi mét b−íc sang bªn c¹nh, ®−a tay ra ®ì lÊy con, nh−ng ®Ó cho con c¶m thÊy vÉn cßn thiÕu. Cha mÑ nªn t¹o cho con mét kh«ng gian ®Ó con chuyÓn dêi vÒ phÝa tr−íc, kh«ng dùa vμo cha mÑ, tù m×nh tiÕn lªn phÝa tr−íc. Con c¸i b»ng sù nç lùc cña m×nh sÏ ®uæi kÞp cha mÑ, cuèi cïng khi tr−ëng thμnh trªn nh÷ng ph−¬ng diÖn kh¸c còng vËy, cha mÑ h·y lïi mét b−íc ®Ó con cã chç trèng, kh«ng ®Ó cho con qu¸ sî h·i, còng kh«ng che chë mμ chØ ®éng viªn, t«n träng, ®Ó con hiÓu ®−îc lμ cha mÑ tin t−ëng con, lu«n ñng hé, yªu th−¬ng con, lÊy t×nh yªu th−¬ng ch©n chÝnh gióp con ®i trªn con ®−êng cña cuéc sèng. H−¬ng 13 tuæi, võa vÒ ®Õn nhμ ®· nãi víi bè: “Bè, thÇy gi¸o cho con ®¨ng ký tham gia cuéc thi viÕt”. “Tèt qu¸ råi, con ®· ®¨ng ký ch−a?”. “Ch−a ¹”. 71 “T¹i sao con yªu?”, bè hái. “Con h¬i sî, ë d−íi cã rÊt nhiÒu ng−êi xem”. H−¬ng rÊt dÔ bÞ kÝch ®éng, ë nhμ em lμ ®øa con biÕt nghe lêi, ë tr−êng th−êng kh«ng hay nãi chuyÖn nªn thμnh tÝch häc tËp rÊt tèt. “Bè vÉn muèn con ®¨ng ký, con cã thÓ rÌn luyÖn m×nh. Nh−ng viÖc nμy con ph¶i tù quyÕt ®Þnh”. Hai h«m sau thÇy gi¸o gäi ®iÖn tho¹i ®Ó bè cña H−¬ng thuyÕt phôc H−¬ng ®¨ng ký tham gia cuéc thi viÕt. Sau khi H−¬ng vÒ nhμ bè ®· nãi chuyÖn víi c« bÐ, bè nãi: “Tr−íc tiªn, bè mÑ kh«ng Ðp con nhÊt ®Þnh ph¶i ®¨ng ký, viÖc nμy vÉn lμ quyÕt ®Þnh cña con, nh−ng bè mÑ cã thÓ nãi vÒ nh÷ng ®iÒu lîi, h¹i cña viÖc tham gia cuéc thi. Tham gia thi cã thÓ rÌn luyÖn ý chÝ, trÝ tuÖ cña m×nh, t¨ng c−êng sù tù tin víi b¶n th©n. Th¾ng th× cμng tèt, kh«ng ®−îc gi¶i còng kh«ng cÇn thiÕt, bè kh«ng ®Ó ý. Bëi v× trong lßng bè con lu«n lμ ®øa con cã n¨ng lùc, vÒ ®iÓm nμy kh«ng cÇn ph¶i lÊy thμnh tÝch ®Ó chøng minh”. Bè l¹i nãi: “ThÇy gi¸o gäi ®iÖn ®Õn, thÇy rÊt tin t−ëng vμo kh¶ n¨ng cña con. Chóng ta kh«ng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ thi cña con, ®iÒu bè quan t©m lμ con cã dïng c¬ héi nμy ®Ó rÌn luyÖn m×nh hay kh«ng”. Cã ®−îc ng−êi bè s¸ng suèt ®éng viªn, ñng hé nh− thÕ, cuèi cïng H−¬ng ®· ®i ®¨ng ký. Bè biÕt H−¬ng rÊt th«ng minh, chØ h¬i nhót nh¸t. H−¬ng kh«ng d¸m t−ëng t−îng c¸i c¶m gi¸c ®øng nãi tr−íc bao nhiªu kh¸n gi¶. Bè rÊt 72 muèn ®Ó H−¬ng thÊy ®−îc thÕ giíi réng më, ®i vμo cuéc sèng cña m×nh, ®©y lμ mét c¬ héi rÊt tèt. Bè còng muèn H−¬ng chøng minh ®−îc kh¶ n¨ng cña m×nh qua c¬ héi nμy, rÌn luyÖn tÝnh m¹nh d¹n, ph¸t hiÖn ra tiÒm lùc cña b¶n th©n. H−¬ng h¬i rôt rÌ nªn cÇn sù cæ vò cña cha mÑ, ®ång thêi kh«ng t¨ng thªm ¸p lùc ph¶i ®¹t gi¶i. Bè rÊt tin t−ëng con nh−ng «ng kh«ng thóc giôc H−¬ng, mμ ®Ó c« bÐ tù quyÕt ®Þnh. Qua viÖc nμy H−¬ng ®· t¨ng thªm ®−îc tÝnh ®éc lËp vμ c¬ héi tèt ®Ó rÌn luyÖn m×nh. Trong t×nh huèng rÊt nh¹y c¶m nμy, cha mÑ ph¶i thËn träng, ®Ó cho con c¸i cã quyÒn tù chñ, quyÒn tù quyÕt ®Þnh... §ång thêi chóng ta ph¶i cho trÎ biÕt chóng ta lu«n tin t−ëng vμo n¨ng lùc cña trÎ. Dòng khÝ vμ nghÞ lùc cña con c¸i lu«n cÇn sù båi d−ìng tËn t©m cña cha mÑ. Lßng tù tin vμ ý chÝ tiÕn thñ cña con c¸i cμng kh«ng thÓ t¸ch rêi sù khÝch lÖ vμ ñng hé cña cha mÑ. H¦íng DÉN TRÎ C¸CH GI¶I QUYÕT c¸c VÊN §Ò Cã c©u chuyÖn: Mét vÞ thÇn cã kh¶ n¨ng biÕn ®¸ thμnh vμng. Mét h«m «ng gÆp mét ®øa trÎ nghÌo ë nh©n gian. ¤ng thÊy ®¸ng th−¬ng cho ®øa 73 trÎ, lËp tøc “biÕn ®¸ thμnh vμng”, ®−a cho ®øa trÎ rÊt nhiÒu vμng. §øa trÎ nghÌo kh«ng cÇn, nã chØ cÇn vÞ thÇn kia cho nã ngãn tay biÕn ®¸ thμnh vμng. Bëi vμng cã cho nhiÒu n÷a råi còng cã lóc dïng hÕt, dïng hÕt kh«ng ph¶i l¹i nghÌo n÷a sao? Nh×n ®øa trÎ kh«ng bÞ lay ®éng tr−íc tiÒn tμi, vÞ thÇn rÊt c¶m ®éng, «ng nãi víi ®øa trÎ nghÌo: VËy c¸ch “biÕn ®¸ thμnh vμng” chÝnh lμ lao ®éng, cÇn cï lao ®éng sÏ giμu cã. C©u chuyÖn trªn cho chóng ta thÊy cã nhiÒu vÊn ®Ò cã thÓ nu«i d¹y con c¸i thμnh tμi. VÒ ®iÓm nμy ®èi víi mét sè bËc cha mÑ khi míi b¾t ®Çu nu«i d¹y con cßn ch−a râ rμng: Cã bËc cha mÑ cho r»ng m×nh ®· tèt nghiÖp ®¹i häc trong khi con chØ lμ ®øa trÎ, cã g× con hái còng tr¶ lêi ®−îc. Con cã hái th× bè tr¶ lêi, ®ã lμ vÊn ®Ò tù nhiªn. Mét c©u chuyÖn n÷a lμm vÝ dô cho vÊn ®Ò trªn: Th¸i t×m bè vμ hái “Bè, vÊn ®Ò nμy lμm thÕ nμo?”. Bè nãi: “Cã mét con ®−êng, nÕu ®éi A söa th× cÇn 15 ngμy, cßn ®éi B söa th× cÇn 12 ngμy. HiÖn nay ®éi A ®· söa 5 ngμy th× ®éi B b¾t ®Çu söa, hái hai ®éi ph¶i söa tæng céng mÊt bao nhiªu ngμy?”. Bè c¨n cø vμo ®Ò bμi tõng b−íc viÕt ra c¸ch gi¶i, mçi b−íc viÕt ra l¹i nãi mét c©u, Th¸i nghe xong “å” mét tiÕng. §îi bè gi¶i xong, Th¸i vui vÎ chÐp vμo vë, c«ng viÖc ®· hoμn thμnh. Nh−ng, vÊn ®Ò nhanh chãng l¹i n¶y sinh. Bμi tËp gièng nh− mÊy ngμy tr−íc Th¸i ®· hái bè, b©y 74 giê Th¸i l¹i kh«ng biÕt. §ã lμ chuyÖn g× vËy? Sau ®ã bè míi râ: §èi víi mét vÊn ®Ò, trùc tiÕp nãi ®¸p ¸n, trÎ sÏ kh«ng tr¶i qua mét qu¸ tr×nh t− duy, c¸i chóng nhËn ®−îc chØ lμ kÕt luËn hiÖn t¹i chø kh«ng cã sù lý gi¶i s©u s¾c, cho nªn Ên t−îng kh«ng s©u, kh«ng nhí ®−îc, còng kh«ng cñng cè ®−îc. Bëi vËy t×m c¸ch gióp con n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p häc tËp lμ tèt nhÊt. Bè Th¸i ®· thay ®æi c¸ch h−íng dÉn. VÝ dô ®Ò to¸n «ng sö dông c¸ch hái l¹i Th¸i, gîi ý cho con suy nghÜ, ®Ó con tù tr¶ lêi. Con chØ “å” mét tiÕng th× kh«ng ®−îc, ph¶i nãi ra nguyªn t¾c, c¸ch gi¶i tõng b−íc tiÕn gÇn ®Õn kÕt qu¶. Cuèi cïng Th¸i ®· tù hiÓu ra, hiÓu râ c¸ch lμm, vμ cã thÓ tù ®Æt ra nh÷ng phÐp to¸n. Lμm nh− vËy, xem ra mçi bμi mÊt rÊt nhiÒu thêi gian, nh−ng trªn thùc tÕ l¹i cã rÊt nhiÒu lîi Ých. Nã ®· båi d−ìng kh¶ n¨ng häc tËp cho trÎ, còng nh− gióp trÎ n¾m ®−îc c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Ngoμi ra gîi ý cho con c¸ch ph©n tÝch vÊn ®Ò, vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i thÝch mét sè hiÖn t−îng trong cuéc sèng còng rÊt quan träng. Lóc ®ã Th¸i vμ em g¸i vÉn ®ang häc TiÓu häc. Mét buæi chiÒu hai anh em ®Òu v©y quanh bè ®Ó hái c¸i nμy c¸i kia. §ét nhiªn chóng chØ tay vμo mét kho¶ng trßn s¸ng trªn t−êng vμ hái: “Bè, kia lμ c¸i g× vËy?”. 75 “C¸c con thö nãi xem?”, bè kh«ng trùc tiÕp tr¶ lêi. “Lμ ¸nh mÆt trêi ph¶n x¹ vμo”. Hai anh em tranh nhau nãi. “Sao l¹i ph¶n x¹ vμo?”, «ng l¹i hái tiÕp. Sau khi nghe, hai ®øa con im lÆng. “ChÝnh lμ c¸i bμn vu«ng nhá nμy”, Th¸i tranh nãi tr−íc. V× Th¸i ®¹i kh¸i nh×n thÊy ¸nh mÆt trêi tõ ngoμi cöa sæ chiÕu lªn c¸i bμn vu«ng nhá. “Kh«ng ph¶i, c¸i bμn h×nh vu«ng, mμ kia l¹i lμ h×nh trßn”. Em g¸i ph¶n ®èi. “G−¬ng tñ h×nh bÇu dôc, vËy th× còng kh«ng ph¶i”. Th¸i nh×n trong phßng, ngoμi c¸i bμn vu«ng nhá ra, chØ cã ¸nh mÆt trêi trªn c¸i tñ. C« em g¸i ®i t×m vËt h×nh trßn vμ ph¸t hiÖn ra mét c¸i g−¬ng h×nh trßn, nh−ng c¸i g−¬ng l¹i kh«ng ë trong ¸nh s¸ng mÆt trêi, liÒn ®o¸n mß: “Lμ c¸i g−¬ng nμy ®óng kh«ng?”. Th¸i võa nghe thÊy ®−a tay ch¹m vμo c¸i g−¬ng, c¸i ®èm trªn t−êng lËp tøc ®éng ®Ëy. C¶ ba cïng c−êi. “VËy th× ¸nh s¸ng cña g−¬ng tõ ®©u mμ ®Õn?”, hai em cïng ®ång thanh hái bè. Bè vui vÎ gi¶i thÝch r»ng: MÆt trêi chiÕu lªn c¸i g−¬ng trªn tñ, råi ph¶n x¹ lªn c¸i g−¬ng h×nh trßn, l¹i ph¶n x¹ lªn t−êng, thÕ lμ thμnh mét c¸i ®èm s¸ng. Bè võa nãi võa dïng hai c¸i g−¬ng lμm thö nghiÖm ph¶n x¹ nhiÒu lÇn. TiÕp ®ã bè l¹i cÇm c¸i chËu röa mÆt, bªn trong ®Ó mét ®ång xu. Sau ®ã cho con lïi l¹i phÝa sau, cø 76 lïi cho ®Õn khi kh«ng nh×n thÊy ®ång xu n÷a th× dõng l¹i. Lóc nμy l¹i gi÷ ®ång tiÒn xu, ®æ n−íc vμo trong chËu. N−íc võa ®Çy, hai anh em nãi: “Nh×n thÊy råi, l¹i nh×n thÊy råi”. Bè nãi víi hai anh em, ®©y lμ ®−êng s¸ng khóc x¹, vμ nh©n c¬ héi nμy giíi thiÖu mét sè kiÕn thøc quang häc. Hai anh em liÒn thÊy høng thó s©u s¾c víi quang häc. ThÕ lμ bè l¹i nãi víi chóng: “C¸c con ph¶i cè g¾ng häc, lªn ®Õn Trung häc c¬ së sÏ ®−îc häc nh÷ng néi dung nμy”. Trong gi¸o dôc gia ®×nh, nªn chó ý ®Ó trÎ tËp t− duy, ®éng n·o. NÕu chØ ®¸p øng viÖc hái vμ tr¶ lêi, hoÆc t×m hiÖn t−îng ph¶n x¹ cña “c¸i g−¬ng trßn”, mμ kh«ng lμm thÝ nghiÖm ®ång tiÒn xu, th× trÎ còng kh«ng biÕt ®−îc khóc x¹ lμ g×. Häc kh«ng khã, quan träng lμ ph¶i cã ph−¬ng ph¸p häc. Cha mÑ cÇn gióp con hiÓu râ qu¸ tr×nh gi¶i thÝch vÊn ®Ò råi suy nghÜ, khã n÷a còng biÕn thμnh dÔ. H¦íNG DÉN TRÎ X¢Y DùNG KÕ HO¹CH HäC TËP ¤ng TrÇn yªu cÇu cËu con trai häc líp s¸u ph¶i tù x©y dùng mét kÕ ho¹ch häc tËp, bëi «ng biÕt: “§Ó con tù x©y dùng kÕ ho¹ch häc tËp lμ b−íc tù lËp ®Çu tiªn”. Tuy nhiªn viÖc tù ®Þnh ra b¶n kÕ ho¹ch häc tËp lμ v« cïng chung chung, 77 kh«ng dÔ khiÕn trÎ hμi lßng. VËy lμm thÕ nμo víi viÖc nμy? KÕ ho¹ch häc tËp cña con tõ chç hoμn toμn do cha mÑ s¾p xÕp ®Õn chç con ph¶i tù lªn mét kÕ ho¹ch chung ®· lμ rÊt khã. Khi trÎ tù b−íc ®i b−íc ch©n ®Çu tiªn, c¸i cÇn nhÊt lμ sù khÝch lÖ vμ h−íng dÉn cña cha mÑ, yªu cÇu qu¸ cao sÏ mang ®Õn cho con c¶m gi¸c bÞ Ðp buéc. Chóng ta quen lÊy nh÷ng tiªu chuÈn cña ng−êi lín ®Ó so s¸nh víi hμnh vi cña con c¸i, nh−ng l¹i quªn mÊt r»ng thÓ chÊt vμ tinh thÇn cña chóng ®Òu ch−a tr−ëng thμnh, ®iÒu nμy ®èi víi con c¸i lμ kh«ng c«ng b»ng. MÆc dï kÕ ho¹ch con tù x©y dùng cßn khiÕm khuyÕt, nh−ng lμ “kÕ ho¹ch tù lËp ra”, cÇn cæ vò khÝch lÖ con, bëi Ýt ra chóng ®· cã kh¶ n¨ng ph©n phèi thêi gian ®éc lËp. KÕ ho¹ch häc tËp bao gåm kÕ ho¹ch sinh ho¹t vμ kÕ ho¹ch häc bμi, kÕ ho¹ch con c¸i tù x©y dùng dï chung chung, nh−ng còng bao gåm viÖc s¾p xÕp thêi gian sinh ho¹t vμ häc bμi. Tr−íc ®©y tÊt c¶ mäi viÖc ®Òu do cha mÑ s¾p xÕp, th× b¶n kÕ ho¹ch nμy ®· lμ mét b−íc ®Çu tiªn cña sù ®éc lËp. Nh−ng chóng ch−a cã tÝnh ®éc lËp cña mét ®øa trÎ ®éc lËp hoμn toμn, nã m« pháng c¸ch thøc vμ lÞch sinh ho¹t cña cha mÑ, hoÆc cã ®−îc nh÷ng gîi ý tõ c¸ch lμm cña b¹n bÌ, sau ®ã dÇn dÇn söa ®æi kÕ ho¹ch cña m×nh, t×m ra c¸ch phï hîp víi m×nh nhÊt. Bëi vËy sù dÉn d¾t hîp lý cña cha mÑ 78