🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Những Điều Cần Biết Về Di Chúc Và Lập Di Chúc Ebooks Nhóm Zalo NH÷NG §IÒU CÇN BIÕT vÒ DI CHóC Vµ LËP DI CHóC Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thµnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o LuËt gia: TIÕN THµNH NH÷NG §IÒU CÇN BIÕT vÒ DI CHóC Vµ LËP DI CHóC NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT Hµ Néi - 2012 Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thµnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o 2 Chó dÉn cña Nhµ xuÊt b¶n Di chóc lµ ý chÝ cuèi cïng vµ sù ®Þnh ®o¹t vÒ tµi s¶n cña mét ng−êi sau khi ng−êi ®ã chÕt. Tuy nhiªn, viÖc lËp di chóc theo h×nh thøc nµo, ai lµ ng−êi cã quyÒn lËp di chóc; quyÒn cña ng−êi lËp di chóc; ®iÒu kiÖn cña mét b¶n di chóc hîp ph¸p, hiÖu lùc cña di chóc, v.v., lµ nh÷ng vÊn ®Ò ph¶i lu«n tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh c¸c quan hÖ x· héi, b¶o ®¶m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n cã liªn quan, gi÷ g×n sù yªu th−¬ng, ®oµn kÕt trong mçi gia ®×nh, gia téc vµ toµn x· héi, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng quý b¸u cña con ng−êi ViÖt Nam. §Ó gióp b¹n ®äc cã ®−îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt trong lÜnh vùc nªu trªn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch: Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ di chóc vµ lËp di chóc cña LuËt gia TiÕn Thµnh. Néi dung cuèn s¸ch gåm hai phÇn: PhÇn thø nhÊt lµ c¸c c©u hái vµ tr¶ lêi vÒ di chóc vµ thõa kÕ theo di chóc; phÇn thø hai lµ h×nh thøc, néi dung di chóc vµ tr×nh tù, thñ tôc c«ng chøng, chøng thùc, göi gi÷ di chóc, v.v.. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 8 n¨m 2012 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 5 6 PHÇN I HáI - §¸P VÒ DI CHóC Vµ THõA KÕ THEO DI CHóC C©u hái 1. Di chóc lµ g×? Khi nµo th× mét ng−êi ®−îc quyÒn lËp di chóc? Tr¶ lêi: Di chóc lµ sù bµy tá ý chÝ cña mét ng−êi (ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) nh»m ®Þnh ®o¹t toµn bé tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hoÆc mét phÇn tµi s¶n cña m×nh sÏ ®−îc chuyÓn giao cho mét hoÆc nhiÒu ng−êi kh¸c sau khi ng−êi ®ã (ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) chÕt. Sù bµy tá ý chÝ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc b»ng v¨n b¶n (gäi lµ di chóc b»ng v¨n b¶n), hoÆc b»ng lêi nãi miÖng (gäi lµ di chóc miÖng). Sù bµy tá ý chÝ nµy gäi lµ lËp di chóc (§iÒu 646 Bé luËt d©n sù sè 33/2005/QH11 cña Quèc héi (sau ®©y gäi lµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Néi dung di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña mét bªn lµ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi ng−êi ®ã lËp di chóc vµ chØ ®−îc thùc hiÖn sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. V× vËy: 7 - Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng bÞ rµng buéc bëi di chóc do chÝnh m×nh ®· lËp ra. Ng−êi ®ã cã thÓ söa ®æi di chóc hoÆc huû bá di chóc ®· lËp b»ng mét di chóc kh¸c lËp ra sau; - Kh«ng cã sù rµng buéc gi÷a ng−êi lËp di chóc vµ ng−êi ®−îc chØ ®Þnh lµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc cña bÊt kú ng−êi nµo kh¸c trong thêi gian ng−êi lËp di chóc cßn sèng; - Sau khi ng−êi lËp di chóc chÕt, ng−êi ®−îc chØ ®Þnh lµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc sÏ cã quyÒn bµy tá ý chÝ cña m×nh nhËn hay kh«ng nhËn tµi s¶n cña ng−êi lËp di chóc ®Ó l¹i. Ph¸p luËt quy ®Þnh ng−êi cã tµi s¶n th× cã quyÒn lËp di chóc. Theo ®ã, mäi c¸ nh©n víi t− c¸ch lµ chñ së h÷u (tµi s¶n vµ quyÒn tµi s¶n), chñ sö dông (®èi víi quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông mÆt n−íc, quyÒn sö dông rõng) ®Òu cã quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n theo ý chÝ cña m×nh. V× vËy, mäi c¸ nh©n kh«ng ph©n biÖt nam, n÷, tuæi t¸c, ®Þa vÞ x· héi, t«n gi¸o ®Òu cã quyÒn lËp di chóc ®Ó chØ ®Þnh ng−êi thõa kÕ di s¶n sau khi m×nh chÕt, hoÆc ®Ó l¹i tµi s¶n cña m×nh cho ng−êi kh¸c thõa kÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tuy nhiªn, ph¸p luËt còng quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ vÒ c¸c h¹n chÕ viÖc lËp di chóc trong nh÷ng tr−êng hîp nhÊt ®Þnh: - §èi víi ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn d−íi 18 tuæi, cã tµi s¶n cã quyÒn lËp di chóc nh−ng ph¶i ®−îc 8 sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé cña ng−êi ®ã trong viÖc lËp di chóc; - Ng−êi tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc vµ kh«ng thÓ lµm chñ ®−îc hµnh vi cña m×nh, th× kh«ng thÓ lËp di chóc (v× ®ã lµ ng−êi mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù). Néi dung nµy, xin xem cô thÓ ë c¸c c©u hái sau. C©u hái 2. Di s¶n lµ g×? Nh÷ng tµi s¶n, quyÒn tµi s¶n nµo ®−îc x¸c ®Þnh lµ di s¶n thõa kÕ? Tr¶ lêi: Di s¶n lµ tµi s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i, cã di chóc hoÆc kh«ng cã di chóc. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 634 Bé luËt d©n sù n¨m 2005; di s¶n bao gåm tµi s¶n riªng cña ng−êi chÕt, phÇn tµi s¶n cña ng−êi chÕt trong tµi s¶n chung víi ng−êi kh¸c. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt d©n sù, th× di s¶n bao gåm tµi s¶n lµ vËt, tiÒn, giÊy tê cã gi¸, quyÒn tµi s¶n thuéc së h÷u cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Trong c¸c quy ph¹m ph¸p luËt còng nh− trªn thùc tÕ chØ gäi c¸c tµi s¶n nµy lµ di s¶n khi chñ së h÷u tµi s¶n (hoÆc phÇn tµi s¶n) ®· chÕt. Dùa vµo tÝnh ®éc lËp cña tµi s¶n thuéc di s¶n cña ng−êi chÕt cã thÓ ph©n chia di s¶n thµnh di s¶n thuéc së h÷u riªng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n 9 (nh− c¸c t− liÖu sinh ho¹t, tiÒn, vµng, b¹c, nhµ ë, vèn cæ phÇn, t− liÖu s¶n xuÊt mµ ng−êi ®ã sö dông ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, thµnh lËp doanh nghiÖp t− nh©n, hoÆc gãp vµo c«ng ty), hoÆc di s¶n thuéc së h÷u chung cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n víi ng−êi kh¸c (nh− phÇn tµi s¶n ®−îc tÆng cho chung, ®−îc thõa kÕ chung hoÆc cïng mua chung víi ng−êi kh¸c, hoÆc tµi s¶n thuéc së h÷u chung cña vî chång). Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chØ ®−îc ®Þnh ®o¹t ®èi víi tµi s¶n thuéc së h÷u riªng cña m×nh vµ phÇn tµi s¶n (hoÆc gi¸ trÞ phÇn tµi s¶n) thuéc së h÷u cña m×nh trong khèi tµi s¶n chung víi ng−êi kh¸c. C¨n cø vµo lo¹i tµi s¶n mµ ng−êi chÕt ®Ó l¹i, di s¶n ®−îc ph©n chia thµnh c¸c lo¹i sau: - Di s¶n lµ hiÖn vËt vµ tiÒn s½n cã cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n tr−íc khi chÕt. - Di s¶n lµ tµi s¶n h×nh thµnh trong t−¬ng lai. §©y lµ lo¹i tµi s¶n sÏ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh sö dông vèn, tµi s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n tr−íc khi chÕt. Tµi s¶n nµy cã thÓ ®−îc h×nh thµnh sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. VÝ dô: lîi tøc tõ cæ phÇn hoÆc cæ phiÕu hoÆc quyÒn t¸c gi¶ hoÆc c¸c quyÒn vÒ së h÷u trÝ tuÖ kh¸c; - Di s¶n lµ quyÒn tµi s¶n, ph¸t sinh tõ viÖc Nhµ n−íc giao c¸c quyÒn tµi s¶n, tõ quan hÖ hîp ®ång hoÆc ngoµi hîp ®ång. VÝ dô: quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn ®ßi nî vÒ nh÷ng mãn tiÒn mµ ng−êi 10 chÕt ®· cho vay khi cßn sèng, quyÒn ®ßi tiÒn lµm thuª ch−a tr¶ hÕt cho ng−êi chÕt khi cßn sèng, quyÒn ®ßi båi th−êng thiÖt h¹i do viÖc ng−êi kh¸c ®· g©y thiÖt h¹i cho ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi ng−êi ®ã cßn sèng... - Di s¶n lµ quyÒn tµi s¶n ph¸t sinh sau khi mét ng−êi ®· chÕt vµ do sù kiÖn chÕt ®ã. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm tÝnh m¹ng hoÆc b¶o hiÓm nh©n thä, nÕu khi lËp hîp ®ång b¶o hiÓm kh«ng nãi râ ai sÏ ®−îc h−ëng sè tiÒn b¶o hiÓm, th× khi ng−êi mua b¶o hiÓm chÕt, quyÒn ®ßi sè tiÒn b¶o hiÓm do c¬ quan b¶o hiÓm tr¶ thuéc di s¶n cña ng−êi mua b¶o hiÓm vµ thuéc vÒ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. Tr−êng hîp, hµnh kh¸ch mua vÐ ®i c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i cã b¶o hiÓm mµ x¶y ra tai n¹n lµm cho ng−êi ®ã chÕt, th× quyÒn yªu cÇu c¬ quan b¶o hiÓm chi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm thuéc di s¶n cña hµnh kh¸ch ®· chÕt ®ã. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm ®· x¸c ®Þnh râ sè tiÒn b¶o hiÓm thuéc vÒ ai th× chØ ng−êi ®ã cã quyÒn yªu cÇu chi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm sau khi ng−êi mua b¶o hiÓm chÕt. Di s¶n kh«ng bao gåm nh÷ng quyÒn tµi s¶n g¾n víi nh©n th©n ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. VÝ dô: quyÒn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng ®−îc h−ëng l−¬ng h−u, h−ëng trî cÊp th−¬ng tËt, ®−îc cÊp d−ìng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng do quan 11 hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh. Nh÷ng quyÒn tµi s¶n nµy chÊm døt khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt vµ kh«ng chuyÓn cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ. TiÒn l−¬ng h−u, tiÒn trî cÊp th−¬ng tËt, tiÒn cÊp d−ìng mµ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®−îc h−ëng khi cßn sèng nh−ng ch−a lÜnh th× ®−îc nhËn ®Õn thêi ®iÓm ng−êi ®ã chÕt vµ gép vµo khèi di s¶n. XuÊt ph¸t tõ tÝnh ®Æc thï cña lo¹i quyÒn tµi s¶n lµ quyÒn sö dông ®Êt cÇn cã mét sè quy ®Þnh riªng vÒ ng−êi thõa kÕ ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i Ch−¬ng XXXIII PhÇn thø n¨m quy ®Þnh vÒ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005, hoÆc tr×nh tù, thñ tôc nhËn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®−îc quy ®Þnh trong LuËt ®Êt ®ai hiÖn hµnh1 vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh. Cßn c¸c quy ®Þnh kh¸c liªn quan ®Õn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt (nh− quy ®Þnh chung vÒ ng−êi thõa kÕ, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n c¸ch thøc lËp di chóc ®Ó l¹i thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt, ph©n chia di s¶n thõa kÕ lµ quyÒn sö dông ®Êt…) còng ®−îc ¸p dông quy ®Þnh t¹i PhÇn thø t− Bé luËt d©n sù n¨m 2005 nh− ®èi víi c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c. _______________ 1. LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 ®−îc söa ®æi, bæ sung bëi LuËt söa ®æi, bæ sung §iÒu 126 LuËt nhµ ë vµ §iÒu 121 cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 2009, LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña c¸c LuËt liªn quan ®Õn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n n¨m 2009, LuËt tè tông hµnh chÝnh n¨m 2010 (BT). 12 C©u hái 3. ThÕ nµo lµ ng−êi thõa kÕ? Mét ng−êi ph¶i cã ®iÒu kiÖn g× ®Ó ®−îc x¸c ®Þnh lµ ng−êi thõa kÕ? Tr¶ lêi: Ng−êi thõa kÕ lµ ng−êi ®−îc h−ëng di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i theo di chóc hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong quan hÖ thõa kÕ theo ph¸p luËt, th× ng−êi thõa kÕ chØ cã thÓ lµ c¸ nh©n cã quan hÖ h«n nh©n, quan hÖ huyÕt thèng hoÆc cã quan hÖ nu«i d−ìng víi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n; cßn trong quan hÖ thõa kÕ theo di chóc, th× ng−êi thõa kÕ cã thÓ lµ c¸ nh©n, Nhµ n−íc, hoÆc c¬ quan, tæ chøc, tuú thuéc vµo ý nguyÖn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th×, ng−êi thõa kÕ lµ c¸ nh©n ph¶i lµ ng−êi cßn sèng vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ hoÆc sinh ra vµ cßn sèng sau thêi ®iÓm më thõa kÕ nh−ng ®· thµnh thai tr−íc khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. Trong tr−êng hîp ng−êi thõa kÕ theo di chóc lµ c¬ quan, tæ chøc th× ph¶i lµ c¬ quan, tæ chøc tån t¹i vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ. §iÒu kiÖn ®Ó c¸ nh©n trë thµnh ng−êi thõa kÕ: lµ ng−êi cßn sèng vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ. VÝ dô, A cã khèi tµi s¶n trÞ gi¸ 120 triÖu ®ång. A lËp di chóc trong ®ã chia ®Òu cho 4 ng−êi lµ bè, mÑ, vî vµ con cña A mçi ng−êi ®−îc h−ëng 1/4 khèi di s¶n. Nh−ng bè, mÑ cña A chÕt ngµy 20-7-2006, A chÕt 13 ngµy 30-7-2006, th× bè, mÑ cña A kh«ng ®−îc h−ëng di s¶n cña A. Bëi v×, chØ ng−êi cßn sèng vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ míi ®−îc h−ëng quyÒn thõa kÕ di s¶n cña A. PhÇn di s¶n chia cho bè, mÑ cña A theo di chóc sÏ ®−îc chia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ng−êi thõa kÕ lµ c¸ nh©n cßn cã thÓ lµ ng−êi sinh ra vµ cßn sèng sau thêi ®iÓm më thõa kÕ, nh−ng ®· thµnh thai tr−íc khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. Quy ®Þnh nµy cßn phô thuéc vµo viÖc di s¶n thõa kÕ ®−îc chia theo di chóc hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu lµ thõa kÕ theo ph¸p luËt, th× chØ con cña ng−êi thõa kÕ ®· thµnh thai t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ, sinh ra vµ cßn sèng sau thêi ®iÓm më thõa kÕ míi ®−îc quyÒn h−ëng di s¶n. NÕu lµ thõa kÕ theo di chóc, th× ng−êi ®Ó l¹i di chóc cã quyÒn ®Ó l¹i di s¶n cho bÊt cø ai, do ®ã, ng−êi ®· thµnh thai, sinh ra vµ cßn sèng sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt cã thÓ lµ con cña bÊt cø ai mµ ng−êi lËp di chóc muèn cho h−ëng di s¶n. V× vËy, cã thÓ x¶y ra hai tr−êng hîp sau ®©y: - NÕu trong di chóc chØ râ ng−êi lËp di chóc muèn ®Ó l¹i di s¶n cho ng−êi ®· thµnh thai vµ nãi râ lµ con cña cha, mÑ nµo, th× ph¶i x¸c ®Þnh ng−êi ®ã ®· thµnh thai vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ, vµ ng−êi ®ã ph¶i lµ con cña cha, mÑ ®· ®−îc nªu trong di chóc. - Trong tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng 14 nãi râ lµ con cña cha, mÑ nµo, th× chØ cÇn x¸c ®Þnh ng−êi ®ã ®· thµnh thai vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ, sinh ra vµ cßn sèng sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. Ng−êi ®ã sÏ cã quyÒn thõa kÕ di s¶n theo di chóc mµ kh«ng cÇn x¸c ®Þnh cha lµ ai. §iÒu kiÖn ®Ó mét c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc lµ c¬ quan, tæ chøc ®−îc thõa kÕ ph¶i cßn tån t¹i vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ, c¬ quan, tæ chøc ®−îc chØ ®Þnh trong di chóc lµ ®−îc thõa kÕ di s¶n cña ng−êi lËp di chóc vÉn ®ang ho¹t ®éng b×nh th−êng, ch−a bÞ gi¶i thÓ hoÆc bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. Tuy nhiªn, còng cã tr−êng hîp ®Æc biÖt cÇn l−u ý, trong di chóc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chØ ®Þnh ®Ó l¹i toµn bé di s¶n cho mét ph¸p nh©n, nh−ng vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ ph¸p nh©n nµy ®· s¸p nhËp víi mét ph¸p nh©n cïng lo¹i. Tr−êng hîp nµy th× ph¸p nh©n s¸p nhËp ®−îc h−ëng di s¶n, v× mÆc dï ph¸p nh©n cò kh«ng cßn tån t¹i mét c¸ch ®éc lËp n÷a nh−ng ph¸p nh©n míi vÉn kÕ tôc nhiÖm vô cña ph¸p nh©n cò. §iÒu luËt kh«ng quy ®Þnh cô thÓ Nhµ n−íc lµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc mµ chØ quy ®Þnh chung lµ c¬ quan, tæ chøc (cã thÓ cña Nhµ n−íc hoÆc kh«ng ph¶i cña Nhµ n−íc). Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 4 §iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× Nhµ n−íc "còng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tµi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i" khi Nhµ n−íc h−ëng 15 di s¶n theo di chóc. V× vËy, cÇn ph¶i hiÓu r»ng: ng−êi thõa kÕ kh«ng chØ lµ c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc, mµ cßn cã thÓ lµ Nhµ n−íc, khi mét c¸ nh©n nµo ®ã lËp di chóc chØ ®Þnh Nhµ n−íc ®−îc thõa kÕ di s¶n cña hä. C©u hái 4. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc ph¶i cã ®iÒu kiÖn g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 647 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc ph¶i b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn sau: 1. Tr−íc tiªn, khi lËp di chóc ®Ó l¹i di s¶n, ng−êi lËp di chóc ph¶i lµ ng−êi ®· thµnh niªn, kh«ng bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc bÖnh nµo kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc vµ kh«ng thÓ lµm chñ ®−îc hµnh vi cña m×nh. Theo §iÒu 18 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× ng−êi thµnh niªn lµ ng−êi tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn. Ng−êi tuy ch−a ®ñ 18 tuæi nh−ng ®· ®ñ 15 tuæi còng cã thÓ lËp di chóc víi ®iÒu kiÖn ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé cña ng−êi ®ã trong viÖc lËp di chóc. Quy ®Þnh nµy lµ phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng hiÖn hµnh vÒ ®é tuæi tèi thiÓu cã thÓ tham gia lao ®éng lµ ®ñ 15 tuæi trë lªn. Ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn cã thÓ cã tµi s¶n riªng, bëi vËy, hä cã quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh. Tuy nhiªn, v× ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn 16 ch−a ®ñ 18 tuæi lµ ng−êi ch−a thµnh niªn, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng−êi ch−a thµnh niªn, ph¸p luËt quy ®Þnh viÖc lËp di chóc cña hä ph¶i ®−îc cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé ®ång ý. Ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc ng−êi kh«ng biÕt ch÷ nh−ng ®· thµnh niªn còng cã quyÒn lËp di chóc. Tuy nhiªn, di chóc cña nh÷ng ®èi t−îng nµy ph¶i ®−îc ng−êi lµm chøng lËp thµnh v¨n b¶n vµ cã chøng nhËn cña c¬ quan C«ng chøng hoÆc chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. 2. §iÒu kiÖn tiÕp theo, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc chØ ®−îc quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hîp ph¸p cña m×nh (®èi víi quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông rõng...). C©u hái 5. ThÕ nµo lµ b¶n di chóc ®−îc coi lµ hîp ph¸p? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®Ó di chóc ®−îc coi lµ hîp ph¸p, cã gi¸ trÞ ph¸p lý th× viÖc lËp di chóc ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ 4 ®iÒu kiÖn d−íi ®©y: 1. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc trong tr¹ng th¸i minh mÉn, s¸ng suèt. LËp di chóc lµ hµnh vi cña chñ së h÷u (chñ sö dông tµi s¶n) ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh ®Ó l¹i sau khi chÕt nªn chñ së h÷u (chñ sö dông tµi s¶n) ph¶i nhËn thøc ®−îc vµ lµm chñ ®−îc hµnh vi ®ã khi 17 thùc hiÖn quyÒn ®Þnh ®o¹t cña chñ së h÷u (chñ sö dông tµi s¶n). §iÒu kiÖn minh mÉn, s¸ng suèt trong khi lËp di chóc lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn, cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ di chóc cã gi¸ trÞ ph¸p lý hay kh«ng, nh»m b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c theo ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n; 2. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc hoµn toµn tù nguyÖn, kh«ng bÞ chi phèi vÒ tinh thÇn, t©m lý hoÆc thÓ chÊt bëi thñ ®o¹n hay hµnh vi lõa dèi, ®e do¹ hoÆc c−ìng Ðp cña ng−êi kh¸c mµ ph¶i lËp di chóc; 3. Néi dung cña di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, kh«ng tr¸i ®¹o ®øc x· héi. VÝ dô: trong tr−êng hîp ng−êi lËp di chóc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc së h÷u cña ng−êi kh¸c, hoÆc chØ ®Þnh ng−êi thõa kÕ theo di chóc víi ®iÒu kiÖn ng−êi ®ã ph¶i g©y th−¬ng tÝch cho mét ng−êi kh¸c, th× néi dung ®ã cña di chóc lµ tr¸i ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc x· héi vµ kh«ng ®−îc coi lµ hîp ph¸p; 4. H×nh thøc cña di chóc kh«ng tr¸i quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Di chóc cña ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn ch−a ®ñ 18 tuæi ®−îc coi lµ hîp ph¸p lµ di chóc b»ng v¨n b¶n tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn trªn vµ ®−îc sù ®ång ý cña cha mÑ, hoÆc ng−êi gi¸m hé. Di chóc cña ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc cña ng−êi kh«ng biÕt ch÷ ph¶i ®−îc ng−êi lµm chøng lËp thµnh v¨n b¶n vµ cã c«ng chøng, chøng thùc. 18 Di chóc miÖng ®−îc coi lµ hîp ph¸p nÕu ng−êi lËp di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ tr−íc Ýt nhÊt hai ng−êi lµm chøng, ng−êi lµm chøng ph¶i ghi chÐp l¹i néi dung vµ ký tªn x¸c nhËn b¶n di chóc miÖng; ®ång thêi b¶n di chóc nµy ph¶i ®−îc c«ng chøng, chøng thùc trong thêi h¹n 5 ngµy, kÓ tõ ngµy ng−êi lËp di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng. C©u hái 6. Ng−êi lËp di chóc cã nh÷ng quyÒn g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 648 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, ng−êi lËp di chóc cã nh÷ng quyÒn sau: 1. ChØ ®Þnh cô thÓ mét hoÆc nhiÒu ng−êi ®−îc h−ëng di s¶n cña ng−êi lËp di chóc sau khi ng−êi ®ã chÕt. Ng−êi lËp di chóc cã thÓ chØ ®Þnh c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan nhµ n−íc hoÆc Nhµ n−íc lµ ng−êi h−ëng di s¶n. C¸ nh©n ®−îc chØ ®Þnh lµ ng−êi h−ëng di s¶n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. 2. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n còng cã quyÒn truÊt quyÒn h−ëng di s¶n cña mét hoÆc nhiÒu ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. 3. QuyÕt ®Þnh ph©n chia di s¶n cho ng−êi thõa kÕ h−ëng mét phÇn hoÆc toµn bé di s¶n, hoÆc ®−îc nhËn mét sè hiÖn vËt hoÆc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong khèi di s¶n... 4. Dµnh mét phÇn tµi s¶n trong khèi di s¶n ®Ó 19 tÆng cho ng−êi kh¸c sau khi ng−êi lËp ra di chóc chÕt. Tµi s¶n tÆng cho nµy gäi lµ vËt di tÆng. 5. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc cßn cã thÓ dµnh mét phÇn tµi s¶n trong khèi di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng. 6. Giao nghÜa vô cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc trong ph¹m vi di s¶n hoÆc phÇn di s¶n ng−êi ®ã ®−îc h−ëng. VÝ dô, giao cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc nghÜa vô tr¶ mét mãn nî mµ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· vay khi cßn sèng. Tuy nhiªn, ng−êi thõa kÕ theo di chóc chØ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô trong ph¹m vi di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i mµ m×nh ®−îc h−ëng. 7. ChØ ®Þnh trong di chóc ng−êi gi÷ di chóc nh»m b¶o ®¶m di chóc kh«ng bÞ thÊt l¹c, bÞ ng−êi kh¸c tÈu t¸n, chiÕm ®o¹t, hoÆc chØ ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n ®Ó b¶o qu¶n di s¶n còng nh− viÖc x¸c ®Þnh thï lao cho ng−êi gi÷ di chóc, thï lao cho ng−êi qu¶n lý di s¶n. C©u hái 7. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc d−íi nh÷ng h×nh thøc nµo? Tr¶ lêi: Ph¸p luËt quy ®Þnh cã hai h×nh thøc lËp di chóc: §ã lµ di chóc b»ng v¨n b¶n vµ di chóc miÖng. H×nh thøc cña di chóc lµ sù thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ra bªn ngoµi cho ng−êi kh¸c biÕt, nh»m lµm c¨n cø ®Ó thùc hiÖn ý chÝ cña 20 ng−êi ®Ó l¹i di s¶n sau khi ng−êi ®ã chÕt. V× vËy, di chóc tr−íc hÕt ph¶i ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n. Di chóc b»ng v¨n b¶n ®−îc chia thµnh nhiÒu lo¹i: - Di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lµm chøng. - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lµm chøng. - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã c«ng chøng cña c¬ quan C«ng chøng. Mçi mét lo¹i di chóc khi ®−îc lËp ®Òu ph¶i tu©n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. C¸c h×nh thøc di chóc b»ng v¨n b¶n nãi trªn ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh− nhau. Tuy nhiªn, khi lËp di chóc b»ng v¨n b¶n, ng−êi lËp di chóc cÇn l−u ý ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m lËp di chóc. V× ph¸p luËt quy ®Þnh ng−êi lËp di chóc cã quyÒn söa ®æi, bæ sung hoÆc thay thÕ di chóc. Do ®ã di chóc ®−îc lËp sau sÏ cã gi¸ trÞ ph¸p lý huû bá phÇn di chóc lËp tr−íc cã néi dung tr¸i víi di chóc lËp sau. Trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh (nh− ®ang bÞ ®e däa vÒ tÝnh m¹ng do bÖnh tËt hoÆc do c¸c nguyªn nh©n kh¸c), ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc miÖng. C©u hái 8. Di chóc b»ng v¨n b¶n ph¶i bao gåm nh÷ng néi dung g×? Tr¶ lêi: Néi dung cña di chóc lµ c¸c ®iÒu kho¶n cña di 21 chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi lËp di chóc. Di chóc b»ng v¨n b¶n bao gåm nh÷ng néi dung sau: 1. Ngµy, th¸ng, n¨m lËp di chóc. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng trong tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· lËp nhiÒu di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t toµn bé hoÆc mét phÇn di s¶n. Di chóc nµo mµ ngµy, th¸ng, n¨m lËp di chóc lµ thêi gian gÇn nhÊt víi ngµy mµ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt, th× ®−îc coi lµ di chóc lËp cuèi cïng vµ di s¶n sÏ ®−îc chia theo b¶n di chóc lËp cuèi cïng nµy. 2. Hä, tªn vµ n¬i c− tró cña ng−êi lËp di chóc. 3. Hä tªn, ®Þa chØ cña ng−êi hoÆc cña c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng di s¶n. 4. Di s¶n ®Ó l¹i vµ n¬i cã di s¶n. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc cÇn ghi cô thÓ c¸c hiÖn vËt trong khèi di s¶n, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng hiÖn vËt cã gi¸ trÞ. 5. Ph©n ®Þnh phÇn tµi s¶n hoÆc hiÖn vËt mµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc ®−îc h−ëng trong khèi di s¶n. 6. Trong c¸c di chóc b»ng v¨n b¶n, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ chØ ®Þnh ng−êi thùc hiÖn nghÜa vô vµ néi dung cña nghÜa vô. VÝ dô: chØ ®Þnh ®Ých danh ng−êi ®øng ra tr¶ mét mãn nî vay cho ai mµ ng−êi lËp di chóc ®· vay khi cßn sèng ch−a tr¶, hoÆc chØ ®Þnh ng−êi thõa kÕ theo di chóc víi ®iÒu kiÖn ng−êi thõa kÕ ph¶i thùc hiÖn mét nghÜa vô nhÊt ®Þnh (nh− nu«i em nhá cho ®Õn khi em 18 tuæi). Tuy nhiªn, nh÷ng nghÜa vô mµ ng−êi thõa kÕ ph¶i thùc hiÖn 22 kh«ng ®−îc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc x· héi. NÕu lµ nghÜa vô vÒ tµi s¶n, th× ng−êi thõa kÕ chØ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nµy trong ph¹m vi di s¶n mµ ng−êi thõa kÕ ®−îc nhËn. 7. ChØ ®Þnh trong di chóc ng−êi gi÷ di chóc, ng−êi qu¶n lý di s¶n sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt, ng−êi ph©n chia tµi s¶n. §iÒu cÇn l−u ý trong thÓ thøc lËp di chóc b»ng v¨n b¶n lµ trong di chóc kh«ng ®−îc viÕt t¾t hoÆc viÕt b»ng ký hiÖu. NÕu di chóc gåm nhiÒu trang, th× ph¶i ®¸nh sè thø tù vµo mçi trang cña di chóc, mçi trang ®ã ®Òu ph¶i cã ch÷ ký cña ng−êi lËp di chóc. NÕu lµ di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lµm chøng, th× mçi trang ®ã ®Òu ph¶i cã ch÷ ký cña nh÷ng ng−êi lµm chøng. C¸c ch÷ ký ®−îc ký vµo cuèi mçi trang, ngay d−íi dßng ch÷ cuèi cïng. NÕu lµ di chóc cã chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng hoÆc thÞ trÊn hay c¬ quan C«ng chøng, th× ph¶i cã dÊu gi¸p lai cña ñy ban nh©n d©n hoÆc c¬ quan C«ng chøng vµo c¸c trang cña di chóc. ThÓ thøc nµy cã ý nghÜa quan träng nh»m ®Ò phßng viÖc thay thÕ mét trang cña di chóc ®Ó lµm thay ®æi néi dung cña di chóc. C©u hái 9. Tr−êng hîp nµo ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc miÖng? Ng−êi lËp di chóc miÖng ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? Tr¶ lêi: Ph¸p luËt cho phÐp mét ng−êi cã thÓ lËp di chóc 23 miÖng nh−ng chØ ®−îc thùc hiÖn trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt. Cã nh÷ng tr−êng hîp nh− tÝnh m¹ng cña mét ng−êi bÞ c¸i chÕt ®e do¹ do bÖnh tËt hoÆc do mét nguyªn nh©n nµo kh¸c khiÕn cho ng−êi ®ã kh«ng thÓ hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn lËp di chóc b»ng v¨n b¶n th× ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc miÖng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 651, kho¶n 5 §iÒu 652 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Cô thÓ: - Di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n b»ng lêi nãi ph¶i ®−îc thÓ hiÖn tr−íc mÆt Ýt nhÊt hai ng−êi lµm chøng. Ngay sau ®ã, nh÷ng ng−êi lµm chøng ph¶i ghi chÐp l¹i ®óng vµ ®Çy ®ñ nh÷ng lêi di chóc miÖng cña ng−êi lËp di chóc, cïng ký tªn hoÆc ®iÓm chØ vµo b¶n ghi chÐp ®ã. - Trong thêi h¹n 05 ngµy kÓ tõ ngµy ng−êi lËp di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng th× b¶n di chóc ®· ®−îc hai ng−êi lµm chøng ghi chÐp l¹i ph¶i ®−îc c«ng chøng hoÆc chøng thùc. ThÓ thøc nµy lµ b¾t buéc ®èi víi di chóc miÖng. NÕu kh«ng tu©n theo, th× di chóc miÖng kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý, kh«ng ®−îc coi lµ hîp ph¸p. Di chóc miÖng cã gi¸ trÞ trong thêi h¹n ng¾n, sau ba th¸ng kÓ tõ thêi ®iÓm lËp di chóc miÖng, nÕu ng−êi lËp di chóc miÖng cßn sèng, minh mÉn, s¸ng suèt, vÉn gi÷ ý kiÕn lËp di chóc nh− di chóc miÖng, th× ph¶i lËp mét di chóc kh¸c b»ng v¨n b¶n thay thÕ cho di chóc miÖng. Di chóc miÖng ®· 24 ®−îc lËp mÆc nhiªn bÞ hñy bá, kh«ng cßn gi¸ trÞ ph¸p lý. C©u hái 10. Ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn d−íi 18 tuæi cã ®−îc lËp di chóc kh«ng? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 647, vµ kho¶n 2 §iÒu 652 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× ng−êi tõ ®ñ m−êi l¨m tuæi ®Õn d−íi m−êi t¸m tuæi còng ®−îc quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña m×nh. Di chóc do ng−êi ch−a thµnh niªn lËp ph¶i ®−îc thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶n (chø kh«ng thÓ lËp di chóc miÖng) vµ ®−îc sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé cho phÐp lËp di chóc. Sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé ph¶i ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ trong di chóc b»ng v¨n b¶n ë dßng ch÷ ghi râ ®ång ý viÖc lËp di chóc nµy vµ ch÷ ký cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé x¸c nhËn sù ®ång ý nµy. Sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé ë ®©y ®−îc hiÓu lµ sù ®ång ý cho lËp di chóc, cßn néi dung cña di chóc (thÓ hiÖn quyÒn ®Þnh ®o¹t cña chñ së h÷u) ph¶i do chÝnh ng−êi ch−a thµnh niªn ®ã quyÕt ®Þnh. Cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé cã thÓ gi¸m s¸t, nÕu ph¸t hiÖn thÊy cã hµnh vi c−ìng Ðp, lõa dèi ng−êi ch−a thµnh niªn trong viÖc lËp di chóc, th× cã quyÒn khëi kiÖn yªu cÇu Tßa ¸n hñy bá di chóc cña ng−êi ch−a thµnh niªn ®· lËp nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng−êi ch−a thµnh niªn. 25 C©u hái 11. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ viÕt di chóc b»ng tiÕng cña d©n téc m×nh kh«ng? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 649 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, ng−êi thuéc c¸c d©n téc thiÓu sè kh«ng b¾t buéc ph¶i lËp di chóc b»ng tiÕng Kinh, mµ cã thÓ lËp di chóc b»ng ch÷ viÕt hoÆc tiÕng nãi cña d©n téc m×nh, nh−ng ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn chung vÒ viÖc lËp di chóc b»ng v¨n b¶n hoÆc di chóc miÖng. C©u hái 12. NÕu lËp di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lµm chøng th× cÇn ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? Tr¶ lêi: Khi viÕt di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lµm chøng, ng−êi lËp di chóc cÇn l−u ý ngoµi viÖc tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (xem thªm phÇn tr¶ lêi c©u hái 5), ng−êi lËp di chóc cßn ph¶i tù tay viÕt vµ ký vµo b¶n di chóc. Di chóc ®¸nh m¸y kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý, dï r»ng ng−êi ®Ó l¹i di s¶n biÕt ®¸nh m¸y ch÷, hoÆc ®¸nh m¸y vi tÝnh vµ tù tay ®¸nh m¸y di chóc. Nh− vËy, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lµm chøng ph¶i lµ ng−êi biÕt ch÷ (cã thÓ lµ tiÕng ViÖt hoÆc tiÕng d©n téc) vµ tù m×nh viÕt b¶n di chóc. Bëi v×: - ChØ sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt, di chóc 26 míi ®−îc thi hµnh. NÕu nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng thõa nhËn di chóc, cho lµ gi¶ m¹o th× viÖc gi¸m ®Þnh nh÷ng nÐt ch÷ cña mét ng−êi trªn mét trang giÊy hoÆc nhiÒu trang giÊy cña mét di chóc viÕt tay còng dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n lµ chØ gi¸m ®Þnh cã mét ch÷ ký cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n trong mét di chóc ®¸nh m¸y ®Ó x¸c ®Þnh cã gi¶ m¹o ch÷ viÕt hay kh«ng. - ViÖc tù tay m×nh viÕt di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n vµ ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh ®· phÇn nµo nãi lªn ng−êi lËp di chóc ë tr¹ng th¸i minh mÉn, s¸ng suèt khi lËp di chóc. Tuy nhiªn, cã mét ®iÓm mµ ng−êi lËp di chóc cÇn l−u ý lµ di chóc kh«ng ®−îc viÕt t¾t vµ viÕt b»ng ký hiÖu. Ph¸p luËt ph¶i quy ®Þnh vÊn ®Ò nµy lµ bëi v×, ch÷ viÕt t¾t hay ký hiÖu trong b¶n di chóc sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng thèng nhÊt c¸ch hiÓu vÒ néi dung di chóc, hoÆc néi dung di chóc ®−îc viÕt t¾t hoÆc viÕt b»ng ký hiÖu sÏ bÞ coi lµ néi dung di chóc kh«ng râ rµng vµ sÏ bÞ coi lµ di chóc kh«ng hîp ph¸p. ChÝnh v× thÕ, ng−êi lËp di chóc viÕt di chóc cµng râ rµng, ®Çy ®ñ bao nhiªu sÏ cµng thuËn lîi cho viÖc ph©n chia di s¶n ®óng theo ý nguyÖn cña ng−êi lËp di chóc bÊy nhiªu. NÕu b¶n di chóc cã nhiÒu trang, th× mçi trang ph¶i ®−îc ®¸nh sè thø tù vµ cã ch÷ ký cña ng−êi lËp di chóc. §iÒu nµy quan träng ®Ó tr¸nh sù nhÇm lÉn, thÊt l¹c c¸c trang cña b¶n di chóc. 27 C©u hái 13. Di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lµm chøng ®−îc lËp trong nh÷ng tr−êng hîp nµo vµ ph¶i tu©n theo nh÷ng thñ tôc g×? Tr¶ lêi: Nãi chung, bÊt cø ng−êi nµo khi lËp di chóc b»ng v¨n b¶n còng cã thÓ nhê ng−êi kh¸c lµm chøng cho viÖc lËp di chóc cña m×nh. Tuy nhiªn, nÕu ng−êi lËp di chóc kh«ng thÓ tù m×nh viÕt b¶n di chóc v× kh«ng biÕt ®äc, biÕt viÕt hoÆc v× lý do nµo kh¸c mµ nhê ng−êi kh¸c viÕt hé di chóc th× di chóc nµy buéc ph¶i cã ng−êi lµm chøng. Sè ng−êi lµm chøng Ýt nhÊt ph¶i lµ hai ng−êi. Ng−êi lËp di chóc ph¶i ®äc cho ng−êi kh¸c viÕt hé di chóc tr−íc mÆt ng−êi lµm chøng. Di chóc viÕt xong ph¶i do ng−êi lµm chøng ®äc to cho mäi ng−êi nghe, ®−îc ng−êi lËp di chóc thõa nhËn lµ di chóc viÕt hé ®· ghi ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi ý nguyÖn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Ng−êi lËp di chóc vµ ng−êi viÕt hé di chóc ph¶i cïng ký tªn vµo b¶n di chóc tr−íc mÆt nh÷ng ng−êi lµm chøng. NÕu ng−êi lËp di chóc kh«ng ký ®−îc, th× ®iÓm chØ vµo di chóc vµ trong di chóc ghi râ lý do kh«ng ký ®−îc. Sau ®ã nh÷ng ng−êi lµm chøng ký vµo di chóc x¸c nhËn cã viÖc lËp di chóc tr−íc mÆt m×nh, còng nh− x¸c nhËn ng−êi lËp di chóc vµ ng−êi viÕt hé di chóc ®· ký vµo di chóc tr−íc mÆt m×nh. 28 Hä, tªn, tuæi vµ n¬i c− tró cña ng−êi viÕt hé di chóc vµ nh÷ng ng−êi lµm chøng cÇn ®−îc ghi râ trong di chóc. CÇn ghi râ tuæi cña ng−êi lµm chøng ®Ó biÕt râ ®ã lµ nh÷ng ng−êi ®· ®ñ 18 tuæi trë lªn míi cã thÓ lµ ng−êi lµm chøng trong viÖc lËp di chóc. C©u hái 14. ViÖc lùa chän ng−êi lµm chøng khi lËp di chóc cÇn tu©n thñ ®iÒu kiÖn g×? Tr¶ lêi: Khi lËp di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lµm chøng, th× ng−êi lËp di chóc vµ ng−êi lµm chøng cÇn l−u ý vÒ ®iÒu kiÖn cña ng−êi lµm chøng. C¸c ®iÒu kiÖn nµy ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 654 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Ng−êi lµm chøng ph¶i lµ: - Ng−êi cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ vµ kh«ng ph¶i lµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cña ng−êi lËp di chóc; - Kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã quyÒn, nghÜa vô tµi s¶n liªn quan tíi néi dung di chóc. Quy ®Þnh nµy nh»m b¶o ®¶m sù kh¸ch quan, ng¨n ngõa sù t¸c ®éng cña ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ng−êi lËp di chóc. C©u hái 15. ViÖc c«ng chøng di chóc ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nµo? Tr¶ lêi: C«ng chøng lµ viÖc C«ng chøng viªn chøng 29 nhËn tÝnh x¸c thùc, tÝnh hîp ph¸p cña hîp ®ång, giao dÞch b»ng v¨n b¶n mµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i c«ng chøng hoÆc c¸ nh©n, tæ chøc tù nguyÖn yªu cÇu c«ng chøng (§iÒu 2 LuËt c«ng chøng n¨m 2006). Môc ®Ých cña viÖc c«ng chøng nh»m b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n vµ c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, gãp phÇn phßng ngõa vi ph¹m ph¸p luËt, t¨ng c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. C¸c hîp ®ång, giÊy tê, di chóc ®· ®−îc c¬ quan C«ng chøng chøng nhËn hoÆc Uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn chøng thùc cã gi¸ trÞ chøng cø. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ c«ng chøng tõ tr−íc ®Õn nay ®Òu quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc c«ng chøng c¸c hîp ®ång, tµi liÖu nãi chung, c«ng chøng di chóc nãi riªng. Cô thÓ tr−íc khi LuËt c«ng chøng n¨m 2006 cã hiÖu lùc thi hµnh th× t¹i kho¶n 1 §iÒu 50 NghÞ ®Þnh sè 75/2000/N§-CP ngµy 08-12-2000 cña ChÝnh phñ vÒ c«ng chøng, chøng thùc còng ®· quy ®Þnh: "Ng−êi lËp di chóc ph¶i tù m×nh yªu cÇu viÖc c«ng chøng, chøng thùc di chóc; kh«ng c«ng chøng, chøng thùc di chóc th«ng qua ng−êi kh¸c". §Õn ngµy 01-7-2007 ho¹t ®éng c«ng chøng tu©n theo quy ®Þnh cña LuËt c«ng chøng n¨m 2006. Trong ®ã §iÒu 39 LuËt c«ng chøng quy ®Þnh: "ViÖc c«ng chøng ph¶i ®−îc thùc hiÖn t¹i trô së cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng" hoÆc "viÖc 30 c«ng chøng cã thÓ ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng trong tr−êng hîp ng−êi yªu cÇu c«ng chøng lµ ng−êi giµ yÕu kh«ng thÓ ®i l¹i ®−îc, ng−êi ®ang bÞ t¹m gi÷, t¹m giam, ®ang thi hµnh ¸n ph¹t tï hoÆc cã lý do chÝnh ®¸ng kh¸c kh«ng thÓ ®Õn trô së cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng". Tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng cã thÓ lµ Phßng C«ng chøng do Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh thµnh lËp, hoÆc V¨n phßng C«ng chøng do mét C«ng chøng viªn thµnh lËp ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. V¨n phßng C«ng chøng do hai C«ng chøng viªn trë lªn thµnh lËp ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo lo¹i h×nh c«ng ty hîp danh. §èi víi viÖc c«ng chøng di chóc, §iÒu 48 LuËt c«ng chøng ®· quy ®Þnh rÊt râ: “Ng−êi lËp di chóc ph¶i tù m×nh yªu cÇu c«ng chøng di chóc; kh«ng ñy quyÒn cho ng−êi kh¸c yªu cÇu c«ng chøng di chóc”. Do vËy, ng−êi lËp di chóc kh«ng thuéc c¸c tr−êng hîp ®−îc yªu cÇu c«ng chøng ngoµi trô së tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ph¶i tù m×nh ®Õn tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng yªu cÇu C«ng chøng viªn c«ng chøng di chóc, chø kh«ng thÓ nhê ng−êi kh¸c ®em di chóc ®· lËp s½n ®Õn tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng yªu cÇu c«ng chøng. 31 C©u hái 16. ViÖc c«ng chøng di chóc t¹i chç ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nµo? Tr¶ lêi: §iÒu 661 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh vÒ di chóc do C«ng chøng viªn lËp t¹i chç ë nh− sau: "Ng−êi lËp di chóc cã thÓ yªu cÇu C«ng chøng viªn tíi chç ë cña m×nh ®Ó lËp di chóc". Kho¶n 2 §iÒu 39 LuËt c«ng chøng n¨m 2006 quy ®Þnh: viÖc c«ng chøng cã thÓ ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng trong tr−êng hîp ng−êi yªu cÇu c«ng chøng lµ ng−êi giµ yÕu kh«ng thÓ ®i l¹i ®−îc, ng−êi ®ang bÞ t¹m gi÷, t¹m giam, ®ang thi hµnh ¸n ph¹t tï hoÆc cã lý do chÝnh ®¸ng kh¸c kh«ng thÓ ®Õn trô së cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng. ThÓ thøc C«ng chøng viªn lËp di chóc t¹i chç ë cña ng−êi lËp di chóc còng tiÕn hµnh nh− thÓ thøc lËp di chóc t¹i c¬ quan C«ng chøng. Tuy nhiªn, riªng trong tr−êng hîp ng−êi lËp di chóc ®ang trong t×nh tr¹ng tÝnh m¹ng bÞ c¸i chÕt ®e däa, th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt tr×nh c¸c giÊy tê tïy th©n, hoÆc giÊy tê chøng minh quyÒn së h÷u tµi s¶n nh−ng ph¶i ghi râ trong v¨n b¶n c«ng chøng (kho¶n 2 §iÒu 48 LuËt c«ng chøng n¨m 2006). ViÖc x¸c ®Þnh ng−êi lËp di chóc thËt sù cã quyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n mµ ng−êi ®ã lËp trong 32 tr−êng hîp tÝnh m¹ng bÞ ®e do¹ hay kh«ng sÏ ®−îc x¸c ®Þnh cïng víi thêi ®iÓm c«ng bè di chóc hoÆc ph©n chia di s¶n. C©u hái 17. Thñ tôc lËp di chóc t¹i c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ®−îc quy ®Þnh nh− thÕ nµo? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 658 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ yªu cÇu lËp di chóc t¹i c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. ViÖc lËp di chóc nµy ph¶i tu©n theo thñ tôc sau ®©y: - Ng−êi lËp di chóc tuyªn bè néi dung cña di chóc tr−íc C«ng chøng viªn hoÆc ng−êi cã thÈm quyÒn chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn vµ ký hoÆc ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc mÆt C«ng chøng viªn hoÆc ng−êi ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. NÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng tù m×nh viÕt ®−îc b¶n di chóc, th× cã thÓ nhê mét ng−êi kh¸c viÕt hé b¶n di chóc mµ m×nh ®äc tr−íc mÆt C«ng chøng viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. Sau ®ã, ng−êi lËp di chóc ph¶i ®äc l¹i néi dung di chóc tr−íc khi ký hoÆc ®iÓm chØ vµo b¶n di chóc. Ng−êi viÕt di chóc cïng ký vµo di chóc víi ng−êi lËp di chóc vµ ph¶i ghi râ hä, tªn vµ n¬i c− tró cña m×nh; 33 - Tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng ®äc ®−îc th× C«ng chøng viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ®äc to di chóc cho mäi ng−êi nghe tr−íc khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ký vµo di chóc. NÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng biÕt viÕt th× ®iÓm chØ vµo b¶n di chóc. Khi yªu cÇu chøng nhËn, chøng thùc b¶n di chóc, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 35 LuËt c«ng chøng n¨m 2006, ng−êi lËp di chóc ph¶i xuÊt tr×nh mét bé hå s¬ yªu cÇu C«ng chøng viªn, hoÆc ®¹i diÖn ñy ban nh©n d©n c«ng chøng, chøng thùc di chóc. Hå s¬ ®ã bao gåm: a) PhiÕu yªu cÇu c«ng chøng di chóc theo mÉu; b) Dù th¶o di chóc; c) B¶n sao giÊy tê tuú th©n; d) B¶n sao giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hoÆc b¶n sao giÊy tê thay thÕ ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh ®èi víi tµi s¶n mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông, trong tr−êng hîp di chóc liªn quan ®Õn tµi s¶n ®ã; ®) B¶n sao giÊy tê kh¸c cã liªn quan ®Õn di chóc mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i cã (vÝ dô, v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n cña ng−êi thõa kÕ kh¸c). Tr−íc khi c«ng chøng, chøng thùc di chóc, C«ng chøng viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ph¶i kiÓm tra c¸c giÊy tê do ®−¬ng sù xuÊt tr×nh vµ x¸c ®Þnh: n¨ng lùc hµnh 34 vi d©n sù cña ng−êi lËp di chóc. C«ng chøng viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ph¶i ®Æt ra c¸c c©u hái ®Ó x¸c ®Þnh: ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thùc sù tù nguyÖn trong viÖc lËp di chóc; ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®ang ë tr¹ng th¸i minh mÉn, s¸ng suèt trong khi lËp di chóc, kh«ng bÞ lõa dèi, ®e do¹ hoÆc bÞ c−ìng Ðp; néi dung cña di chóc b»ng v¨n b¶n ghi râ vµ ®Çy ®ñ c¸c ®iÓm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tr−êng hîp C«ng chøng viªn, hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn nghi ngê ng−êi lËp di chóc bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ®−îc hµnh vi cña m×nh hoÆc cã c¨n cø cho r»ng viÖc lËp di chóc cã dÊu hiÖu bÞ lõa dèi, ®e däa hoÆc c−ìng Ðp th× C«ng chøng viªn, hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn tõ chèi c«ng chøng, chøng thùc di chóc ®ã hoÆc theo ®Ò nghÞ cña ng−êi lËp di chóc tiÕn hµnh x¸c minh hoÆc yªu cÇu gi¸m ®Þnh. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n, ng−êi lµm chøng (nÕu cã) ph¶i ký hoÆc ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc mÆt C«ng chøng viªn, ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. Sau ®ã, C«ng chøng viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ký tªn vµo di chóc ®Ó c«ng chøng, chøng thùc viÖc lËp di chóc. ViÖc ®iÓm chØ ®−îc thay thÕ viÖc ký v¨n b¶n c«ng chøng, chøng thùc trong c¸c 35 tr−êng hîp ng−êi yªu cÇu c«ng chøng, chøng thùc, ng−êi lµm chøng kh«ng ký ®−îc do khuyÕt tËt hoÆc kh«ng biÕt ký. Khi ®iÓm chØ, ng−êi yªu cÇu c«ng chøng, chøng thùc, ng−êi lµm chøng sö dông ngãn trá ph¶i; nÕu kh«ng ®iÓm chØ ®−îc b»ng ngãn trá ph¶i th× ®iÓm chØ b»ng ngãn trá tr¸i; tr−êng hîp kh«ng thÓ ®iÓm chØ b»ng hai ngãn trá ®ã th× ®iÓm chØ b»ng ngãn kh¸c vµ ph¶i ghi râ viÖc ®iÓm chØ ®ã b»ng ngãn nµo, cña bµn tay nµo. B¶n di chóc ®−îc c«ng chøng cã tõ hai trang trë lªn th× tõng trang ph¶i ®−îc ®¸nh sè thø tù vµ ph¶i ®−îc ®ãng dÊu gi¸p lai gi÷a c¸c tê. B¶n di chóc ®−îc c«ng chøng, chøng thùc ph¶i ghi râ thêi ®iÓm c«ng chøng, chøng thùc (ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m c«ng chøng, chøng thùc di chóc; cã thÓ ghi giê, phót nÕu ng−êi yªu cÇu c«ng chøng, chøng thùc ®Ò nghÞ hoÆc C«ng chøng viªn, ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n c«ng chøng, chøng thùc di chóc thÊy cÇn thiÕt. C¸c con sè ph¶i ®−îc ghi c¶ b»ng sè vµ ch÷, trõ tr−êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c); Ghi râ hä, tªn, chøc vô cña ng−êi cã thÈm quyÒn c«ng chøng, chøng thùc di chóc; ®Þa ®iÓm c«ng chøng, chøng thùc di chóc ph¶i ®−îc ghi râ trong di chóc, sau ®ã ng−êi cã thÈm quyÒn c«ng chøng míi ký tªn vµ ®ãng dÊu cña c¬ quan C«ng chøng, chøng thùc. Di chóc ®−îc c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn c«ng chøng, 36 chøng thùc ®−îc coi lµ chøng cø c«ng nhËn ®óng ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· lËp di chóc vµ nh÷ng ®iÒu viÕt trong di chóc lµ thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. C©u hái 18. Nh÷ng ng−êi nµo kh«ng ®−îc c«ng chøng, chøng thùc di chóc? Tr¶ lêi: §iÒu 659 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "C«ng chøng viªn, ng−êi cã thÈm quyÒn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn kh«ng ®−îc chøng nhËn, chøng thùc ®èi víi di chóc, nÕu hä lµ: 1. Ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cña ng−êi lËp di chóc; 2. Ng−êi cã cha, mÑ, vî hoÆc chång, con lµ ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt; 3. Ng−êi cã quyÒn, nghÜa vô vÒ tµi s¶n liªn quan tíi néi dung di chóc". NÕu thuéc vµo mét trong ba tr−êng hîp trªn, C«ng chøng viªn, ®¹i diÖn cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ph¶i tõ chèi c«ng chøng, chøng thùc di chóc, v× mét ng−êi kh«ng thÓ tù chøng thùc cho quyÒn lîi cña b¶n th©n m×nh, quyÒn lîi cña nh÷ng ng−êi th©n thuéc gÇn gòi víi m×nh (cha, mÑ, vî hoÆc chång, con). MÆt kh¸c, nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn cã t¸c dông ng¨n chÆn viÖc l¹m dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó lµm lîi cho b¶n th©n, hoÆc nh÷ng ng−êi th©n thuéc cña m×nh, b¶o 37 ®¶m viÖc c«ng chøng, chøng thùc kh¸ch quan, ®óng ph¸p luËt. C©u hái 19. Ngoµi c¬ quan C«ng chøng vµ ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn, cßn c¬ quan nµo ®−îc chøng nhËn di chóc hay kh«ng? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 660 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× di chóc b»ng v¨n b¶n ®−îc mét sè c¬ quan x¸c nhËn trong mét sè tr−êng hîp còng cã gi¸ trÞ nh− di chóc ®−îc c¬ quan C«ng chøng c«ng chøng, hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn chøng thùc. §ã lµ nh÷ng tr−êng hîp ng−êi lËp di chóc do ®iÒu kiÖn chiÕn ®Êu, c«ng t¸c hoÆc do hoµn c¶nh ®Æc biÖt nµo ®ã kh«ng thÓ yªu cÇu c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn c«ng chøng, chøng thùc vµo di chóc. Nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y th× di chóc b»ng v¨n b¶n cã x¸c nhËn cña ng−êi cã thÈm quyÒn còng cã gi¸ trÞ nh− di chóc ®−îc c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn c«ng chøng, chøng thùc: 1. Di chóc cña qu©n nh©n t¹i ngò cã x¸c nhËn cña thñ tr−ëng ®¬n vÞ tõ cÊp ®¹i ®éi tr−ëng trë lªn, nÕu qu©n nh©n kh«ng thÓ yªu cÇu c¬ quan C«ng chøng c«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, hay thÞ trÊn chøng thùc. §ã lµ c¸c tr−êng 38 hîp qu©n nh©n ®ang lµm nhiÖm vô chiÕn ®Êu hoÆc phôc vô chiÕn ®Êu, ®ang ®ãng qu©n ë h¶i ®¶o xa x«i, kh«ng cã ®iÒu kiÖn vÒ phÐp... 2. Di chóc cña ng−êi ®ang ®i trªn tµu biÓn, m¸y bay cã x¸c nhËn cña ng−êi chØ huy ph−¬ng tiÖn ®ã. §ã lµ tr−êng hîp ng−êi ®ang ®i trªn ph−¬ng tiÖn tµu biÓn, m¸y bay mµ bÞ bÖnh tËt hoÆc èm nÆng khiÕn cho tÝnh m¹ng cã thÓ bÞ ®e do¹ cã thÓ lËp di chóc vµ chØ cÇn x¸c nhËn cña ng−êi chØ huy ph−¬ng tiÖn ®ã, th× di chóc ®−îc coi lµ ®· ®−îc chøng nhËn, chøng thùc hîp lÖ. 3. Di chóc cña ng−êi ®ang ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn, c¬ së ch÷a bÖnh, ®iÒu d−ìng cã x¸c nhËn cña ng−êi phô tr¸ch bÖnh viÖn, c¬ së ®ã. §©y lµ tr−êng hîp ng−êi ®ang ®iÒu trÞ, ®iÒu d−ìng mµ cã nguy c¬ bÞ thiÖt m¹ng, kh«ng thÓ ®Õn c¬ quan C«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ®Ó chøng nhËn, chøng thùc di chóc ®−îc. 4. Di chóc cña ng−êi ®ang lµm c«ng viÖc kh¶o s¸t, th¨m dß, nghiªn cøu ë vïng rõng nói, h¶i ®¶o, cã x¸c nhËn cña ng−êi phô tr¸ch ®¬n vÞ. 5. C«ng d©n ViÖt Nam ®ang ë n−íc ngoµi cã x¸c nhËn cña c¬ quan l·nh sù, ®¹i diÖn ngo¹i giao cña ViÖt Nam ë n−íc ®ã. 6. Di chóc cña ng−êi ®ang chÊp hµnh h×nh ph¹t tï, ®ang bÞ t¹m giam, ®ang chÊp hµnh biÖn ph¸p xö lý hµnh chÝnh t¹i c¬ së gi¸o dôc, c¬ së ch÷a bÖnh cã x¸c nhËn cña ng−êi phô tr¸ch c¬ së ®ã. 39 Thñ tôc x¸c nhËn di chóc trong c¸c tr−êng hîp nªu trªn còng gièng nh− thñ tôc c¬ quan C«ng chøng, ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn c«ng chøng, chøng thùc di chóc. Tuy nhiªn, riªng c¸c tr−êng hîp ng−êi lËp di chóc ®ang trong t×nh tr¹ng bÞ ®e däa vÒ tÝnh m¹ng th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt tr×nh giÊy tê tïy th©n hoÆc giÊy tê chøng minh quyÒn së h÷u tµi s¶n, nh−ng ph¶i ghi râ trong v¨n b¶n x¸c nhËn. C©u hái 20. Mét ng−êi ®· viÕt di chóc cã ®−îc quyÒn thay ®æi di chóc ®· viÕt hay kh«ng? Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc di chóc nµo cã hiÖu lùc ®Ó ph©n chia di s¶n? Tr¶ lêi: LËp di chóc lµ hµnh vi ph¸p lý ®¬n ph−¬ng vµ lµ quyÒn cña chñ së h÷u (chñ sö dông tµi s¶n) thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lóc cßn sèng vÒ viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh sau khi chÕt. Di chóc chØ cã hiÖu lùc thi hµnh sau khi ng−êi lËp di chóc chÕt. V× vËy, khi cßn sèng ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng bÞ rµng buéc bëi di chóc ®· lËp vµ cã quyÒn söa ®æi, bæ sung, thay thÕ di chóc ®· lËp b»ng mét di chóc kh¸c lËp ra sau ®ã hoÆc cã quyÒn huû bá di chóc ®· lËp bÊt cø lóc nµo. Söa ®æi di chóc lµ viÖc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n thay ®æi mét phÇn néi dung quyÕt ®Þnh cña m×nh trong b¶n di chóc tr−íc ®ã. Th«ng th−êng, sù söa ®æi di 40 chóc ®· lËp ®−îc biÓu hiÖn ë viÖc söa ®æi ng−êi ®−îc h−ëng thõa kÕ, hoÆc söa ®æi vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cho ng−êi thõa kÕ. Trong tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n söa ®æi di chóc, th× phÇn cña di chóc kh«ng bÞ söa ®æi vµ phÇn di chóc lËp sau söa ®æi di chóc cò ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý. Bæ sung di chóc lµ viÖc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n thªm vµo néi dung di chóc ®· lËp mét néi dung míi, cã thÓ lµ bæ sung ng−êi ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc, hoÆc bæ sung nghÜa vô mµ ng−êi thõa kÕ ph¶i thùc hiÖn... NÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n bæ sung di chóc, mµ phÇn di chóc bæ sung hîp ph¸p, th× di chóc ®· lËp vµ ®−îc bæ sung ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh− nhau. CÇn chó ý lµ, nÕu phÇn di chóc ®· lËp tr−íc ®ã vµ phÇn di chóc bæ sung cã néi dung m©u thuÉn nhau, th× chØ phÇn di chóc bæ sung cã hiÖu lùc ph¸p lý. Thay thÕ di chóc lµ viÖc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc kh¸c thay thÕ hoµn toµn di chóc cò v× hä cho r»ng nh÷ng quyÕt ®Þnh cña hä tr−íc ®©y kh«ng cßn phï hîp víi ý chÝ cña hä n÷a. Do ®ã, di chóc tr−íc sÏ kh«ng cßn gi¸ trÞ ph¸p lý v× chÝnh ng−êi ®Ó l¹i di s¶n huû bá. ViÖc thay thÕ di chóc cã thÓ lµ do ng−êi ®Ó l¹i di s¶n viÕt mét di chóc kh¸c, hoÆc huû bá hoµn toµn viÖc lËp di chóc. Qua trªn, cã thÓ thÊy r»ng, khi lËp di chóc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ph¶i ghi râ thêi gian (ngµy, th¸ng, n¨m, cã thÓ c¶ giê, phót) lËp di chóc ®Ó lµm c¬ së x¸c ®Þnh phÇn di chóc nµo lËp sau sÏ lµ phÇn 41 di chóc söa ®æi, bæ sung hoÆc thay thÕ di chóc lËp tr−íc. Néi dung phÇn di chóc söa ®æi, bæ sung, hoÆc thay thÕ ph¶i phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù vÒ di chóc hîp ph¸p. C©u hái 21. Mét ng−êi ®· lËp mét b¶n di chóc cã c«ng chøng hoÆc chøng thùc, nay muèn söa ®æi néi dung di chóc th× ph¶i thùc hiÖn thñ tôc nµy ë ®©u? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 44 LuËt c«ng chøng n¨m 2006, viÖc söa ®æi, bæ sung, huû bá di chóc chØ ®−îc thùc hiÖn khi ng−êi lËp di chóc yªu cÇu. C¬ quan cã thÈm quyÒn thùc hiÖn thñ tôc söa ®æi, bæ sung, hay hñy bá di chóc theo yªu cÇu cña ng−êi lËp di chóc lµ tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ®· thùc hiÖn viÖc c«ng chøng ®ã. Ng−êi thùc hiÖn viÖc c«ng chøng söa ®æi, bæ sung, huû bá di chóc ph¶i lµ C«ng chøng viªn cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ®· thùc hiÖn viÖc c«ng chøng ®ã. Tr−êng hîp tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ®· thùc hiÖn viÖc c«ng chøng chÊm døt ho¹t ®éng hoÆc gi¶i thÓ th× C«ng chøng viªn thuéc tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ®ang l−u tr÷ hå s¬ c«ng chøng thùc hiÖn viÖc söa ®æi, bæ sung, huû bá di chóc. Thñ tôc c«ng chøng viÖc söa ®æi, bæ sung, huû bá di chóc ®−îc thùc hiÖn theo thñ tôc c«ng chøng di chóc. 42 Nh− vËy nÕu ng−êi ®ã muèn söa ®æi, bæ sung, hay hñy bá di chóc ®· lËp tõ ngµy 01-7-20071 trë ®i, th× ng−êi lËp di chóc ph¶i trë vÒ ®óng n¬i ®· c«ng chøng b¶n di chóc tr−íc ®©y ®Ó thùc hiÖn thñ tôc söa ®æi, bæ sung hoÆc hñy bá di chóc. C©u hái 22. Nh÷ng ng−êi hoÆc c¬ quan nµo cã thÓ l−u gi÷ b¶n di chóc? Tr¶ lêi: Sau khi lËp di chóc, ng−êi lËp di chóc cã thÓ tù m×nh l−u gi÷ di chóc, hoÆc cã thÓ nhê mét ng−êi kh¸c gi÷ b¶n di chóc. Ng−êi lËp di chóc còng cã thÓ yªu cÇu tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng l−u gi÷ di chóc. NÕu muèn lùa chän c¸ nh©n l−u gi÷ di chóc, ng−êi lËp di chóc cã thÓ lùa chän bÊt kú ng−êi nµo mµ m×nh tin cÈn l−u gi÷ di chóc. C¸ nh©n ®−îc ng−êi ®Ó l¹i di s¶n göi gi÷ di chóc cã nghÜa vô gi÷ bÝ mËt néi dung di chóc, gi÷ g×n b¶o qu¶n di chóc. NÕu di chóc bÞ h− h¹i, thÊt l¹c th× ph¶i b¸o ngay cho ng−êi ®Ó l¹i di s¶n biÕt nÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cßn sèng. NÕu muèn lùa chän c¬ quan l−u gi÷ di chóc, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 52 LuËt c«ng chøng n¨m 2006, th× viÖc l−u gi÷ di chóc chØ thuéc thÈm quyÒn cña tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng (lµ _______________ 1. LuËt c«ng chøng n¨m 2006 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01-7-2007. 43 Phßng C«ng chøng hoÆc V¨n phßng C«ng chøng n¬i ®· thùc hiÖn c«ng chøng di chóc), ñy ban nh©n d©n kh«ng cã thÈm quyÒn l−u gi÷ di chóc. B¶n di chóc l−u gi÷ t¹i tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ph¶i ®−îc niªm phong tr−íc mÆt ng−êi lËp di chóc vµ ghi vµo sæ. Ng−êi lËp di chóc ký hoÆc ®iÓm chØ, C«ng chøng viªn ký vµ ®ãng dÊu vµo mÐp d¸n cña phong b× ®ùng b¶n di chóc ®ã. Khi nhËn l−u gi÷ di chóc, C«ng chøng viªn ph¶i lËp GiÊy nhËn l−u gi÷ di chóc gåm hai b¶n, mét b¶n cÊp cho ng−êi lËp di chóc vµ mét b¶n l−u tr÷ t¹i tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng. GiÊy nhËn l−u gi÷ di chóc ph¶i ghi râ: thêi gian, ®Þa ®iÓm nhËn l−u gi÷ di chóc; hä vµ tªn C«ng chøng viªn nhËn l−u gi÷ di chóc; hä vµ tªn, ®Þa chØ, giÊy tê tuú th©n cña ng−êi lËp di chóc; hä tªn, ®Þa chØ cña nh÷ng ng−êi liªn quan ®Õn di chóc ®Ó b¸o tin khi cÇn thiÕt. §èi víi di chóc ®· ®−îc tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng nhËn l−u gi÷ nh−ng sau ®ã tæ chøc gi¶i thÓ hoÆc chÊm døt ho¹t ®éng th× tr−íc khi gi¶i thÓ hoÆc chÊm døt ho¹t ®éng, tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng ph¶i tho¶ thuËn víi ng−êi lËp di chóc vÒ viÖc chuyÓn cho tæ chøc hµnh nghÒ c«ng chøng kh¸c l−u gi÷ di chóc. Tr−êng hîp kh«ng tho¶ thuËn ®−îc th× ph¶i tr¶ l¹i di chóc vµ phÝ l−u gi÷ di chóc cho ng−êi lËp di chóc. 44 C©u hái 23. Di chóc ®−îc c«ng bè khi nµo? Ai cã quyÒn c«ng bè di chóc? C¸ch thøc c«ng bè di chóc ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nµo? Tr¶ lêi: Di chóc cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm ng−êi lËp di chóc chÕt hay cßn gäi lµ thêi ®iÓm më thõa kÕ. ViÖc c«ng bè di chóc ®−îc thùc hiÖn b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ (cã thÓ ®−îc thùc hiÖn vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ hoÆc sau thêi ®iÓm më thõa kÕ). Khi ng−êi lËp di chóc chÕt, th× ng−êi gi÷ di chóc ph¶i giao l¹i di chóc cho mét trong sè nh÷ng ng−êi thõa kÕ cña ng−êi lËp di chóc, hoÆc giao cho ng−êi cã thÈm quyÒn c«ng bè di chóc. ViÖc giao l¹i di chóc ph¶i thùc hiÖn tr−íc sù cã mÆt cña hai ng−êi lµm chøng vµ ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n, cã ch÷ ký cña ng−êi giao, ng−êi nhËn di chóc vµ ch÷ ký cña nh÷ng ng−êi lµm chøng (®iÓm c kho¶n 3 §iÒu 665 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Quy ®Þnh nµy nh»m b¶o ®¶m tÝnh nguyªn vÑn, bÝ mËt cña di chóc, tr¸nh sù thay thÕ di chóc kh¸c kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý v× ®· ®−îc ng−êi lËp di chóc huû bá tr−íc ®ã. §èi víi di chóc ®−îc lËp víi h×nh thøc cã chøng nhËn cña c¬ quan C«ng chøng, vµ ng−êi lËp di chóc yªu cÇu c¬ quan C«ng chøng l−u gi÷ di 45 chóc, th× theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 762 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, ng−êi c«ng bè di chóc lµ C«ng chøng viªn thuéc c¬ quan C«ng chøng n¬i l−u gi÷ di chóc. §èi víi di chóc mµ ng−êi lËp di chóc chØ ®Þnh ng−êi c«ng bè di chóc th× ng−êi nµy cã nghÜa vô c«ng bè di chóc; nÕu ng−êi ®Ó l¹i di chóc kh«ng chØ ®Þnh hoÆc cã chØ ®Þnh nh−ng ng−êi ®−îc chØ ®Þnh tõ chèi c«ng bè di chóc th× nh÷ng ng−êi thõa kÕ cßn l¹i tháa thuËn cö ng−êi c«ng bè di chóc. Ph¸p luËt kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®iÒu kiÖn cña ng−êi c«ng bè di chóc. Do vËy, ng−êi c«ng bè di chóc cã thÓ lµ bÊt kú ai (trong hoÆc ngoµi hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt, ng−êi thõa kÕ theo di chóc) cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ. Trªn thùc tÕ, theo phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi ViÖt Nam, Ýt cã tr−êng hîp ng−êi cã tµi s¶n võa míi chÕt ®· cã sù ph©n chia di s¶n cña ng−êi ®ã. Do vËy, §iÒu 672 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh sau thêi ®iÓm më thõa kÕ, ng−êi c«ng bè di chóc ph¶i sao göi di chóc tíi tÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã liªn quan ®Õn néi dung di chóc. Nh÷ng ng−êi cã liªn quan ®Õn néi dung cña di chóc khi nhËn ®−îc b¶n sao cña di chóc cã quyÒn yªu cÇu ng−êi c«ng bè di chóc cho ®èi chiÕu víi b¶n gèc. Quy ®Þnh nµy nh»m b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña 46 nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo di chóc ®óng víi ý nguyÖn cña ng−êi lËp di chóc. C©u hái 24. B¶n di chóc ®−îc lËp b»ng tiÕng n−íc ngoµi cã ®−îc ph¸p luËt thõa nhËn kh«ng? Vµ ®Ó b¶n di chóc cã gi¸ trÞ ph¸p lý th× ph¶i lµm g×? Tr¶ lêi: Kho¶n 5 §iÒu 672 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã quy ®Þnh: "Trong tr−êng hîp di chóc ®−îc lËp b»ng tiÕng n−íc ngoµi th× b¶n di chóc ®ã ph¶i ®−îc dÞch ra tiÕng ViÖt vµ ph¶i cã c«ng chøng". LuËt c«ng chøng n¨m 2006 kh«ng quy ®Þnh thñ tôc vµ c¸c yªu cÇu riªng viÖc c«ng chøng b¶n dÞch. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 79/2007/N§-CP ngµy 18-5-20071 cña ChÝnh phñ vÒ cÊp b¶n sao tõ sæ gèc, chøng thùc b¶n sao tõ b¶n chÝnh, chøng thùc ch÷ ký cã quy ®Þnh: chøng thùc ch÷ ký cña ng−êi dÞch trong c¸c giÊy tê, v¨n b¶n tõ tiÕng n−íc ngoµi sang tiÕng ViÖt hoÆc tõ tiÕng ViÖt sang _______________ 1. NghÞ ®Þnh nµy ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu theo NghÞ ®Þnh sè 04/2012/N§-CP ngµy 20-01-2012 cña ChÝnh phñ (söa ®æi, bæ sung kho¶n 1 §iÒu 5 NghÞ ®Þnh sè 79/2007/N§-CP), NghÞ ®Þnh sè 06/2012/N§-CP ngµy 02-02-2012 cña ChÝnh phñ (söa ®æi, bæ sung kho¶n 2 §iÒu 9 NghÞ ®Þnh sè 79/2007/N§-CP). 47 tiÕng n−íc ngoµi; chøng thùc ch÷ ký trong c¸c giÇy tê, v¨n b¶n b»ng tiÕng n−íc ngoµi thuéc thÈm quyÒn cña Tr−ëng phßng hoÆc Phã tr−ëng phßng Phßng T− ph¸p huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 17, 18 NghÞ ®Þnh sè 79/2007/N§-CP, c¸ nh©n yªu cÇu chøng thùc ch÷ ký cña m×nh ph¶i xuÊt tr×nh c¸c giÊy tê sau ®©y: a) Chøng minh nh©n d©n hoÆc hé chiÕu hoÆc giÊy tê tuú th©n kh¸c; b) GiÊy tê, v¨n b¶n mµ m×nh sÏ ký vµo ®ã. §èi víi b¶n dÞch tõ tiÕng n−íc ngoµi sang tiÕng ViÖt, ng−êi dÞch ph¶i lµ ng−êi th«ng th¹o tiÕng n−íc ngoµi cÇn dÞch. Ng−êi dÞch ph¶i cam ®oan vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña b¶n dÞch. Ng−êi yªu cÇu chøng thùc ph¶i ký tr−íc mÆt ng−êi thùc hiÖn chøng thùc. Ng−êi thùc hiÖn chøng thùc ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m chøng thùc; ®Þa ®iÓm chøng thùc; sè giÊy tê tuú th©n cña ng−êi yªu cÇu chøng thùc, ngµy cÊp, n¬i cÊp; ch÷ ký trong giÊy tê, v¨n b¶n ®óng lµ ch÷ ký cña ng−êi yªu cÇu chøng thùc; sau ®ã ký vµ ghi râ hä, tªn vµ ®ãng dÊu cña c¬ quan cã thÈm quyÒn chøng thùc. Trang ®Çu tiªn cña b¶n dÞch ph¶i ®−îc ghi râ ch÷ "B¶N DÞCH” vµo chç trèng phÝa trªn bªn ph¶i. NÕu b¶n dÞch cã tõ hai trang trë lªn th× ph¶i ®¸nh sè trang theo thø tù vµ ph¶i ®ãng dÊu gi¸p lai gi÷a 48 c¸c tê. B¶n dÞch ph¶i ®−îc ®Ýnh kÌm víi b¶n sao cña giÊy tê cÇn dÞch. V× vËy, ®èi víi b¶n di chóc ®−îc lËp b»ng tiÕng n−íc ngoµi, ®−îc dÞch sang tiÕng ViÖt vµ ®−îc chøng thùc t¹i Phßng T− ph¸p huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh th× sÏ cã gi¸ trÞ lµ chøng cø nh− ®èi víi b¶n gèc cña di chóc. C©u hái 25. Cã thÓ lËp di chóc chung ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung cña vî, chång kh«ng? Tr¶ lêi: Th«ng th−êng, di chóc do mét ng−êi lËp ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông cña c¸ nh©n ng−êi ®Ó l¹i di s¶n sau khi chÕt. Tuy nhiªn, ph¸p luËt quy ®Þnh tr−êng hîp ngo¹i lÖ lµ vî, chång cã thÓ lËp di chóc chung ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung cña vî, chång (§iÒu 663 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Quy ®Þnh nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm: nam n÷ kÕt h«n nh»m x¸c lËp quan hÖ gia ®×nh, cïng nhau x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc. Tµi s¶n cña vî, chång lµm ra trong thêi kú h«n nh©n, hoÆc ®−îc cho chung, ®−îc h−ëng thõa kÕ chung lµ tµi s¶n chung cña vî, chång, viÖc chiÕm h÷u, sö dông, ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung th«ng th−êng dùa trªn sù nhÊt trÝ cña vî vµ chång. §iÒu nµy ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1986 còng nh− LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2010). Do 49 ®ã, vî vµ chång cã thÓ lËp di chóc chung ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung. Tuy nhiªn, viÖc lËp di chóc chung còng ph¶i ®−îc lËp trªn c¬ së tù nguyÖn, thèng nhÊt ý chÝ cña c¶ vî, chång vµ tu©n thñ ®Çy ®ñ quy ®Þnh vÒ di chóc hîp ph¸p. NÕu hai vî chång kh«ng thèng nhÊt ®−îc ý chÝ chung, th× hä vÉn cã thÓ lËp di chóc riªng cña m×nh. Mçi ng−êi ®−îc quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t mét nöa khèi tµi s¶n chung hîp nhÊt cña vî vµ chång vµ nh÷ng tµi s¶n thuéc së h÷u riªng cña ng−êi ®ã. Nh− trªn ®· ph©n tÝch, di chóc cã hiÖu lùc ph¸p luËt tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ, tøc lµ thêi ®iÓm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. Tuy nhiªn, ®èi víi di chóc chung cña vî, chång l¹i kh¸c. §iÒu 668 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "Di chóc chung cña vî, chång cã hiÖu lùc tõ thêi ®iÓm ng−êi sau cïng chÕt hoÆc t¹i thêi ®iÓm vî, chång cïng chÕt". C©u hái 26. Di chóc chung cña vî, chång cã thÓ ®−îc söa ®æi bæ sung, thay thÕ, huû bá hay kh«ng? Tr¶ lêi: Còng nh− viÖc lËp di chóc cña mét c¸ nh©n, vî vµ chång khi ®· thèng nhÊt ý chÝ lËp di chóc chung, th× hä còng cã thÓ söa ®æi, bæ sung, thay thÕ, huû bá di chóc chung bÊt cø lóc nµo. Mét bªn vî hoÆc chång muèn söa ®æi, bæ sung, thay thÕ, huû bá di chóc chung cña vî chång th× ph¶i ®−îc 50 sù ®ång ý cña bªn kia. Còng nh− ®èi víi viÖc söa ®æi, bæ sung, thay thÕ di chóc cña mét c¸ nh©n, khi söa ®æi di chóc chung cña vî, chång còng cÇn l−u ý ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m söa ®æi, bæ sung, thay thÕ di chóc, lµm c¨n cø cho viÖc x¸c ®Þnh di chóc cã hiÖu lùc ®Ó ph©n chia di s¶n. NÕu mét ng−êi chÕt tr−íc th× ng−êi vî hoÆc ng−êi chång cßn sèng chØ cã thÓ söa ®æi, bæ sung di chóc liªn quan ®Õn phÇn tµi s¶n cña m×nh trong khèi tµi s¶n chung hîp nhÊt cña vî, chång. Khi ®ã, di chóc ®· cã hiÖu lùc ®Ó thi hµnh ®èi víi phÇn tµi s¶n cña ng−êi vî hoÆc ng−êi chång chÕt tr−íc trong khèi tµi s¶n chung cña vî, chång. ChÝnh v× vËy, ng−êi cßn sèng kh«ng thÓ söa ®æi, bæ sung phÇn di chóc cña ng−êi ®· chÕt mµ chØ cã thÓ söa ®æi, bæ sung di chóc liªn quan ®Õn phÇn tµi s¶n cña b¶n th©n ng−êi ®ã. C©u hái 27. QuyÒn ®Þnh ®o¹t khèi tµi s¶n cña c¸ nh©n khi lËp di chóc cã bÞ h¹n chÕ kh«ng? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, mÆc dï c¸ nh©n (ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) cã toµn quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông cña m×nh theo di chóc, nh−ng ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña mét sè ng−êi trong diÖn thõa kÕ thuéc hµng thõa kÕ thø nhÊt, phï hîp víi phong tôc, truyÒn thèng tèt ®Ñp 51 cña d©n téc ta, c¸ nh©n víi t− c¸ch lµ mét thµnh viªn cña gia ®×nh kh«ng thÓ tõ bá lîi Ých cña nh÷ng ng−êi th©n gÇn gòi nhÊt cña m×nh nh− vî, chång, cha, mÑ, con c¸i mµ m×nh cã nghÜa vô tr«ng nom, ch¨m sãc vµ nu«i d−ìng. V× vËy, §iÒu 669 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®· h¹n chÕ mét phÇn quyÒn cña c¸ nh©n trong viÖc lËp di chóc. §ã lµ, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n b¾t buéc ph¶i dµnh l¹i mét phÇn di s¶n cña m×nh cho nh÷ng ng−êi th©n thuéc gÇn gòi lµ vî, chång, cha, mÑ, con ch−a thµnh niªn vµ con ®· thµnh niªn mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. PhÇn di s¶n b¾t buéc ph¶i dµnh l¹i nµy b»ng hai phÇn ba (2/3) phÇn di s¶n mµ mçi ng−êi thõa kÕ nãi trªn ®−îc h−ëng nÕu di s¶n ®−îc chia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt ë hµng thø nhÊt, cã quan hÖ huyÕt thèng trùc hÖ vµ quan hÖ h«n nh©n víi ng−êi lËp di chóc, hä cã quyÒn ®−îc h−ëng 2/3 mét ®Þnh suÊt cña ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt trong tr−êng hîp di s¶n ®−îc chia theo di chóc, mµ ng−êi lËp di chóc kh«ng cho hä h−ëng thõa kÕ theo di chóc, hoÆc cho h−ëng phÇn di s¶n Ýt h¬n 2/3 mét ®Þnh suÊt cña ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. VÝ dô: Tr−êng hîp hai vî chång lÊy nhau ®· ®−îc 10 n¨m vµ cã hai con... Mét ch¸u 9 tuæi vµ mét ch¸u 3 tuæi, bè mÑ chång ®· mÊt. Khi ng−êi chång mÊt, gia ®×nh nhµ chång ®−a cho ng−êi vî 52 b¶n di chóc cña ng−êi chång ®Ó l¹i toµn bé c¨n nhµ do ng−êi chång x©y dùng tr−íc khi kÕt h«n cho em trai cña ng−êi chång. Ng−êi em trai cña ng−êi chång yªu cÇu ng−êi vî ph¶i giao nhµ l¹i cho anh ta. Anh ta cßn cho ng−êi ®Õn xem nhµ vµ ®Þnh gi¸ c¨n nhµ ®ã lµ 570 triÖu ®ång. Ng−êi vî cña ng−êi ®· chÕt kh«ng ®i lµm mµ chØ ë nhµ ch¨m sãc hai con nªn cuéc sèng rÊt khã kh¨n. Trong tr−êng hîp nµy, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, v× bè mÑ chång ®· mÊt, ng−êi vî vµ hai ng−êi con thuéc hµng thõa kÕ thø nhÊt cña ng−êi chång, hai con ®Òu ë tuæi vÞ thµnh niªn, do vËy, ng−êi vî vµ hai con lµ ng−êi thõa kÕ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc. Nªn ng−êi vî vµ c¸c con mçi ng−êi ®−îc h−ëng 2/3 suÊt cña mét ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt mµ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc. Cô thÓ, nÕu c¨n nhµ trÞ gi¸ 570 triÖu. Vî vµ c¸c con mçi ng−êi ®−îc h−ëng mét suÊt nh− sau: 570 triÖu ®ång: 3 x 2/3. VËy, ng−êi em trai cña chång mÆc dï ®−îc thõa kÕ toµn bé ng«i nhµ theo di chóc, nh−ng sÏ chØ ®−îc h−ëng thõa kÕ sau khi trõ ®i gi¸ trÞ phÇn di s¶n mµ ng−êi thõa kÕ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc ®−îc h−ëng. Cô thÓ phÇn di s¶n mµ ng−êi em ®−îc h−ëng lµ: 570 triÖu ®ång – (570 triÖu ®ång: 3 x 2/3 x 3) = 190 triÖu ®ång. 53 PHÇN II H×NH THøC, NéI DUNG DI CHóC Vµ TR×NH Tù, THñ TôC C¤NG CHøNG, CHøNG THùC, GöI GI÷ DI CHóC 1. Di chóc lµ sù thÓ hiÖn ý chÝ cña c¸ nh©n nh»m chuyÓn tµi s¶n cña m×nh cho ng−êi kh¸c sau khi chÕt (§iÒu 646 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Mét di chóc ®−îc coi lµ hîp ph¸p ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: - Ng−êi lËp di chóc minh mÉn, s¸ng suèt trong khi lËp di chóc; kh«ng bÞ lõa dèi, ®e do¹ hoÆc c−ìng Ðp; - Néi dung di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi; h×nh thøc di chóc kh«ng tr¸i quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2. Di chóc ph¶i ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n; nÕu kh«ng thÓ lËp ®−îc di chóc b»ng v¨n b¶n th× cã thÓ di chóc miÖng (§iÒu 649 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). a) Di chóc b»ng v¨n b¶n gåm c¸c h×nh thøc sau (§iÒu 650 Bé luËt d©n sù n¨m 2005): 54 - Di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lµm chøng; - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lµm chøng; - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã c«ng chøng; - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã chøng thùc. b) Di chóc b»ng v¨n b¶n ph¶i b¶o ®¶m c¸c néi dung sau (§iÒu 653 Bé luËt d©n sù n¨m 2005): - Ngµy, th¸ng, n¨m lËp di chóc; - Hä, tªn vµ n¬i c− tró cña ng−êi lËp di chóc; - Hä, tªn ng−êi, c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng di s¶n hoÆc x¸c ®Þnh râ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng di s¶n; - Di s¶n ®Ó l¹i vµ n¬i cã di s¶n; - ViÖc chØ ®Þnh ng−êi thùc hiÖn nghÜa vô vµ néi dung cña nghÜa vô. Ngoµi ra, di chóc kh«ng ®−îc viÕt t¾t hoÆc viÕt b»ng ký hiÖu; nÕu di chóc gåm nhiÒu trang th× mçi trang ph¶i ®−îc ®¸nh sè thø tù vµ cã ch÷ ký hoÆc ®iÓm chØ cña ng−êi lËp di chóc. c) Di chóc miÖng ®−îc lËp trong tr−êng hîp tÝnh m¹ng cña mét ng−êi bÞ c¸i chÕt ®e däa do bÖnh tËt hoÆc c¸c nguyªn nh©n kh¸c mµ kh«ng thÓ lËp di chóc b»ng v¨n b¶n. NÕu sau ba th¸ng, kÓ tõ thêi ®iÓm di chóc miÖng mµ ng−êi di chóc vÉn cßn sèng, minh mÉn, s¸ng suèt th× di chóc miÖng sÏ mÆc nhiªn bÞ hñy bá (§iÒu 651 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). 55 L−u ý: - Ng−êi thuéc d©n téc thiÓu sè cã quyÒn lËp di chóc b»ng ch÷ viÕt hoÆc tiÕng nãi cña d©n téc m×nh. - Di chóc cña ng−êi tõ ®ñ m−êi l¨m tuæi ®Õn ch−a ®ñ m−êi t¸m tuæi ph¶i ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n vµ ph¶i ®−îc cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé ®ång ý. - Di chóc cña ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc cña ng−êi kh«ng biÕt ch÷ ph¶i ®−îc ng−êi lµm chøng lËp thµnh v¨n b¶n vµ cã c«ng chøng hoÆc chøng thùc. - Di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã c«ng chøng, chøng thùc chØ ®−îc coi lµ hîp ph¸p, nÕu cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nªu t¹i phÇn 1 ë trªn. - Trong tr−êng hîp tµi s¶n thõa kÕ lµ lµ tµi s¶n cã ®¨ng ký quyÒn së h÷u (nh− bÊt ®éng s¶n, « t«, xe m¸y…) th× ®Ó tr¸nh phøc t¹p vÒ thñ tôc h−ëng di s¶n thõa kÕ, di chóc nªn ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n vµ cã c«ng chøng hoÆc chøng thùc. I. H×NH THøC, NéI DUNG DI CHóC §Ó gióp b¹n ®äc cã thªm t− liÖu tham kh¶o, vËn dông trong viÖc lËp di chóc ®Ó l¹i tµi s¶n cña m×nh cho ng−êi thõa kÕ, trong phÇn nµy xin giíi thiÖu mét sè mÉu di chóc do c¸c C«ng ty luËt, V¨n phßng t− vÊn, Phßng hoÆc V¨n phßng C«ng chøng… so¹n th¶o. 56 1. MÉu nµy ®−îc ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 123/2005/Q§-UBND ngµy 15 th¸ng 7 n¨m 2005 cña ñy ban nh©n d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh CéNG HOµ X· HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------------- DI CHóC T¹i Phßng C«ng chøng sè..................... Thµnh phè Hå ChÝ Minh (Tr−êng hîp viÖc c«ng chøng ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së, th× ghi ®Þa ®iÓm thùc hiÖn c«ng chøng vµ Phßng C«ng chøng), T«i lµ (ghi râ hä vµ tªn):..................................... Sinh ngµy:........./......../................ Chøng minh nh©n d©n sè:................................. cÊp ngµy......./......./........t¹i ......................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró, th× ghi ®¨ng ký t¹m tró) ................................................................................... ................................................................................... Tr−êng hîp vî chång lËp di chóc chung th× ghi nh− sau: T«i lµ (ghi râ hä vµ tªn):..................................... 57 Sinh ngµy: …../….../.…… Chøng minh nh©n d©n sè: ...................……….. cÊp ngµy ….. /.…/.……. t¹i …………........................ Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró)........ ................................................................................... …………………………………………………………… cïng vî lµ Bµ : .................................................... Sinh ngµy: …../….../…………... Chøng minh nh©n d©n sè: ……………............... cÊp ngµy .... /…./…….. t¹i ………….......................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) ……………………………………………………………. ……………………………………………………………. Trong tr¹ng th¸i tinh thÇn minh mÉn, s¸ng suèt, t«i (chóng t«i) lËp di chóc nµy nh− sau: (Ghi râ: Hä, tªn ng−êi, c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng di s¶n; Di s¶n ®Ó l¹i vµ n¬i cã di s¶n; Trong tr−êng hîp cã chØ ®Þnh ng−êi thùc hiÖn nghÜa vô, th× ph¶i ghi râ hä tªn cña ng−êi nµy vµ néi dung cña nghÜa vô). …………………………………………………………… ………………….……...................……………………. …………………………………………………………… …………………………………………………………… Trong tr−êng hîp di chóc cã ng−êi lµm chøng th× ghi thªm c¸c néi dung sau: 58 §Ó lµm chøng cho viÖc lËp di chóc, t«i (chóng t«i) cã mêi ng−êi lµm chøng lµ: ¤ng (Bµ): ............................................................ Sinh ngµy: .……/…..../………... Chøng minh nh©n d©n sè: …………................. cÊp ngµy .... /.…/.…… t¹i ……………….................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) .…………………......................................................... ………………………………………………................... ¤ng (Bµ): ............................................................ Sinh ngµy: .……/…..../………... Chøng minh nh©n d©n sè: …………............... cÊp ngµy .... /.…/.…… t¹i …...................................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) .………….................................................................... ………………………………………………………........ Nh÷ng ng−êi lµm chøng nªu trªn lµ do t«i (chóng t«i) tù lùa chän vµ mêi ®Õn, hä kh«ng thuéc nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cña t«i (chóng t«i), kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã quyÒn, nghÜa vô tµi s¶n liªn quan ®Õn néi dung di chóc, hä cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù. T«i (chóng t«i) ®· ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. HoÆc cã thÓ chän mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y: 59 T«i (chóng t«i) ®· ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· ®äc néi dung di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe c«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. 60 Ng−êi lµm chøng (nÕu cã) Ng−êi lËp di chóc 1. (Ký vµ ghi râ hä tªn) (Ký, ®iÓm chØ vµ ghi râ hä tªn) 2. (Ký vµ ghi râ hä tªn) LêI CHøNG CñA C¤NG CHøNG VI£N Ngµy... th¸ng... n¨m... (b»ng ch÷ .....................) (Tr−êng hîp c«ng chøng ngoµi giê lµm viÖc hoÆc theo ®Ò nghÞ cña ng−êi yªu cÇu c«ng chøng, th× ghi thªm giê, phót vµ còng ghi b»ng ch÷ trong dÊu ngoÆc ®¬n) T¹i Phßng C«ng chøng sè.................... Thµnh phè Hå ChÝ Minh (Tr−êng hîp viÖc c«ng chøng ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së, th× ghi ®Þa ®iÓm thùc hiÖn c«ng chøng vµ Phßng C«ng chøng), T«i.............................., C«ng chøng viªn Phßng C«ng chøng sè......... Thµnh phè Hå ChÝ Minh Chøng nhËn: - ¤ng/bµ .................................. ®· tù nguyÖn lËp di chóc nµy; - Theo sù nhËn biÕt cña t«i, t¹i thêi ®iÓm c«ng chøng, «ng(bµ) cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù phï hîp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - Néi dung di chóc phï hîp víi ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi; 61 - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc b¶n di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®· ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; HoÆc chän mét trong c¸c tr−êng hîp sau: - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®· ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; 62 - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Di chóc nµy ®−îc lËp thµnh .......... b¶n chÝnh (mçi b¶n chÝnh gåm ....... tê, ........ trang), cÊp cho ng−êi lËp di chóc ........... b¶n chÝnh; l−u t¹i Phßng C«ng chøng mét b¶n chÝnh. Sè c«ng chøng ......, quyÓn sè .......TP/CC SCC/H§GD. C«ng chøng viªn (Ký, ®ãng dÊu vµ ghi râ hä tªn) 2. MÉu di chóc ®−îc ®¨ng trªn trang web cña V¨n phßng LuËt s− ng−êi nghÌo. T¹i ®Þa chØ: http://www.vplsnguoingheo.com/vn/news_deta il.php/id=554&id_group=79 CéNG HOµ X· HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------------- DI CHóC T¹i Phßng C«ng chøng sè....................... tØnh/thµnh phè .............................................. (Tr−êng hîp viÖc c«ng chøng ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së, th× ghi ®Þa ®iÓm thùc hiÖn c«ng chøng vµ Phßng C«ng chøng), 63 T«i lµ (ghi râ hä vµ tªn):..................................... Sinh ngµy:........./......../................ Chøng minh nh©n d©n sè:.................................. cÊp ngµy......./......./........t¹i ....................................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró, th× ghi ®¨ng ký t¹m tró) ............................................................................. Tr−êng hîp vî chång lËp di chóc chung th× ghi nh− sau: T«i lµ (ghi râ hä vµ tªn):.................................... Sinh ngµy: …../….../.…… Chøng minh nh©n d©n sè: .………..................... cÊp ngµy ….. /.…/.……. t¹i ..…................................. Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) …………………………………………………………… …….…………............................................................. cïng vî lµ Bµ : .......................................................... Sinh ngµy: …../….../…………... Chøng minh nh©n d©n sè: ……………............ cÊp ngµy .... /…./…….. t¹i ........................................ Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) ……………….............................................................. …………………………………………………………… Trong tr¹ng th¸i tinh thÇn minh mÉn, s¸ng suèt, t«i (chóng t«i) lËp di chóc nµy nh− sau: 64 (Ghi râ: Hä, tªn ng−êi, c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng di s¶n; Di s¶n ®Ó l¹i vµ n¬i cã di s¶n; Trong tr−êng hîp cã chØ ®Þnh ng−êi thùc hiÖn nghÜa vô, th× ph¶i ghi râ hä tªn cña ng−êi nµy vµ néi dung cña nghÜa vô). …………………………………………………………… …….……………. ……...................…………………… ………….………………………………………………… Trong tr−êng hîp di chóc cã ng−êi lµm chøng th× ghi thªm c¸c néi dung sau: §Ó lµm chøng cho viÖc lËp di chóc, t«i (chóng t«i) cã mêi ng−êi lµm chøng lµ: ¤ng (Bµ): .................................................................. Sinh ngµy: .……/…..../………... Chøng minh nh©n d©n sè: …………................ cÊp ngµy .... /.…/.…… t¹i …...................................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) ……………................................................................. ………………………………………………………….... ¤ng (Bµ): .................................................................. Sinh ngµy: .……/…..../………... Chøng minh nh©n d©n sè: ………….................. cÊp ngµy .... /.…/.…… t¹i …..................................... Hé khÈu th−êng tró: (Tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu th−êng tró th× ghi n¬i ®¨ng ký t¹m tró) ......……………………………..................................... ......……………………………..................................... 65 Nh÷ng ng−êi lµm chøng nªu trªn lµ do t«i (chóng t«i) tù lùa chän vµ mêi ®Õn, hä kh«ng thuéc nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cña t«i (chóng t«i), kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã quyÒn, nghÜa vô tµi s¶n liªn quan ®Õn néi dung di chóc, hä cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù. T«i (chóng t«i) ®· ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. HoÆc cã thÓ chän mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y: T«i (chóng t«i) ®· ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· ®äc néi dung di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. 66 T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. T«i (chóng t«i) ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc, ®ång ý toµn bé néi dung di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc nµy tr−íc sù cã mÆt cña C«ng chøng viªn. Ng−êi lµm chøng (nÕu cã) Ng−êi lËp di chóc 1. (Ký vµ ghi râ hä tªn) (Ký, ®iÓm chØ vµ ghi râ hä tªn) 2. (Ký vµ ghi râ hä tªn) LêI CHøNG CñA C¤NG CHøNG VI£N Ngµy... th¸ng... n¨m... (b»ng ch÷ .....................) (Tr−êng hîp c«ng chøng ngoµi giê lµm viÖc hoÆc theo ®Ò nghÞ cña ng−êi yªu cÇu c«ng chøng, th× ghi thªm giê, phót vµ còng ghi b»ng ch÷ trong dÊu ngoÆc ®¬n) T¹i Phßng C«ng chøng sè.........thµnh phè ……. (Tr−êng hîp viÖc c«ng chøng ®−îc thùc hiÖn ngoµi trô së, th× ghi ®Þa ®iÓm thùc hiÖn c«ng chøng vµ Phßng C«ng chøng), T«i......................................., C«ng chøng viªn Phßng C«ng chøng sè.........thµnh phè ……….. 67 Chøng nhËn: - ¤ng/bµ .................................. ®· tù nguyÖn lËp di chóc nµy; - Theo sù nhËn biÕt cña t«i, t¹i thêi ®iÓm c«ng chøng, «ng(bµ) cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù phï hîp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - Néi dung di chóc phï hîp víi ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi; - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc b¶n di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®· ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; HoÆc chän mét trong c¸c tr−êng hîp sau: - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®· ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe C«ng chøng viªn ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; 68 - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ký, ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Ng−êi lËp di chóc ®· nghe ng−êi lµm chøng ®äc di chóc nµy, ®· ®ång ý toµn bé néi dung ghi trong di chóc vµ ®iÓm chØ vµo di chóc tr−íc sù cã mÆt cña t«i; - Di chóc nµy ®−îc lËp thµnh .......... b¶n chÝnh (mçi b¶n chÝnh gåm ....... tê, ........ trang), cÊp cho ng−êi lËp di chóc ........... b¶n chÝnh; l−u t¹i Phßng C«ng chøng mét b¶n chÝnh. Sè c«ng chøng ................, quyÓn sè ............... TP/CC-SCC/H§GD. C«ng chøng viªn (Ký, ®ãng dÊu vµ ghi râ hä tªn) II. TR×NH Tù, THñ TôC C¤NG CHøNG, CHøNG THùC, GöI GI÷ DI CHóC 1. Chøng thùc ®iÓm chØ (trong giÊy tê, v¨n b¶n tiÕng ViÖt) a) Tr×nh tù thùc hiÖn: - Ng−êi yªu cÇu chøng thùc nép giÊy tê t¹i UBND cÊp x·; 69 - Khi ®iÓm chØ, ng−êi yªu cÇu chøng thùc sö dông ngãn trá ph¶i; nÕu kh«ng ®iÓm chØ ®−îc b»ng ngãn trá ph¶i th× ®iÓm chØ b»ng ngãn trá tr¸i; tr−êng hîp kh«ng thÓ ®iÓm chØ b»ng hai ngãn trá ®ã th× ®iÓm chØ b»ng ngãn tay kh¸c vµ ph¶i ghi râ viÖc ®iÓm chØ ®ã b»ng ngãn tay nµo, cña bµn tay nµo; - Ng−êi yªu cÇu chøng thùc ph¶i ®iÓm chØ tr−íc mÆt ng−êi thùc hiÖn chøng thùc; - Ng−êi yªu cÇu chøng thùc nhËn kÕt qu¶ t¹i n¬i nép giÊy tê. b) C¸ch thøc thùc hiÖn: Trùc tiÕp t¹i UBND cÊp x·. c) Thµnh phÇn hå s¬: - Chøng minh nh©n d©n hoÆc hé chiÕu hoÆc giÊy tê tuú th©n kh¸c; - GiÊy tê, v¨n b¶n mµ m×nh sÏ ®iÓm chØ vµo ®ã. d) Sè l−îng hå s¬: kh«ng quy ®Þnh cô thÓ. ®) Thêi h¹n gi¶i quyÕt: ViÖc tiÕp nhËn yªu cÇu chøng thùc ®iÓm chØ trong thêi gian lµm viÖc buæi s¸ng hoÆc buæi chiÒu th× ph¶i ®−îc thùc hiÖn chøng thùc ngay trong buæi lµm viÖc ®ã; tr−êng hîp cÇn ph¶i x¸c minh lµm râ nh©n th©n cña ng−êi yªu cÇu chøng thùc th× thêi h¹n trªn ®−îc kÐo dµi thªm nh−ng kh«ng ®−îc qu¸ 03 ngµy lµm viÖc. e) §èi t−îng thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: C¸ nh©n. g) C¬ quan thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: UBND cÊp x·. 70 h) KÕt qu¶ thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: V¨n b¶n chøng thùc. i) LÖ phÝ (nÕu cã): Kh«ng qu¸ 10.000 ®ång/ tr−êng hîp. k) Tªn mÉu ®¬n, mÉu tê khai: Kh«ng. l) Yªu cÇu, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh (nÕu cã): Trong tr−êng hîp ng−êi yªu cÇu chøng thùc kh«ng ký ®−îc do khuyÕt tËt hoÆc kh«ng biÕt ký th× viÖc chøng thùc ch÷ ký ®−îc thay thÕ b»ng viÖc chøng thùc ®iÓm chØ. 2. Chøng thùc di chóc a) Tr×nh tù thùc hiÖn: - Ng−êi lËp di chóc xuÊt tr×nh giÊy tê vµ tuyªn bè néi dung cña di chóc tr−íc C«ng chøng viªn hoÆc ng−êi cã thÈm quyÒn chøng thùc cña Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn; - Ng−êi cã thÈm quyÒn chøng thùc ph¶i ghi chÐp l¹i néi dung mµ ng−êi lËp di chóc ®· tuyªn bè. Ng−êi lËp di chóc ký hoÆc ®iÓm chØ vµo b¶n di chóc sau khi x¸c nhËn b¶n di chóc ®· ®−îc ghi chÐp chÝnh x¸c vµ thÓ hiÖn ®óng ý chÝ cña m×nh; - Tr−êng hîp di chóc ®−îc so¹n th¶o s½n th× ng−êi cã thÈm quyÒn chøng thùc xem xÐt néi dung di chóc, nÕu kh«ng tr¸i ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc x· héi th× chøng thùc di chóc; - Ng−êi cã thÈm quyÒn chøng thùc cña Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn ký vµo b¶n di chóc; 71 - Ng−êi lËp di chóc nhËn kÕt qu¶ t¹i n¬i nép hå s¬. L−u ý: Chñ thÓ lËp di chóc ®Ó thõa kÕ tµi s¶n chØ cã thÓ lµ c¸ nh©n. Chñ thÓ ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc. §èi víi tµi s¶n lµ ®Êt ®ai vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn chØ cã thÈm quyÒn chøng thùc di chóc, v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n cña thµnh viªn hé gia ®×nh, c¸ nh©n ViÖt Nam c− tró trªn l·nh thæ ViÖt Nam. §èi víi v¨n b¶n vÒ bÊt ®éng s¶n (di chóc, v¨n b¶n tõ chèi h−ëng di s¶n) mµ bªn cã bÊt ®éng s¶n lµ ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoµi, c¸ nh©n n−íc ngoµi th× c«ng chøng t¹i Phßng C«ng chøng hoÆc tæ chøc n−íc ngoµi (tõ chèi nhËn di s¶n) th× thuéc thÈm quyÒn cña Phßng C«ng chøng. Thêi h¹n tõ chèi nhËn di s¶n lµ s¸u th¸ng, kÓ tõ ngµy më thõa kÕ. Sau s¸u th¸ng kÓ tõ ngµy më thõa kÕ nÕu kh«ng cã tõ chèi nhËn di s¶n th× ®−îc coi lµ ®ång ý nhËn thõa kÕ. Di chóc miÖng ®−îc coi lµ hîp ph¸p, nÕu ng−êi di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng cña m×nh tr−íc mÆt Ýt nhÊt hai ng−êi lµm chøng vµ ngay sau ®ã nh÷ng ng−êi lµm 72 chøng ghi chÐp l¹i, cïng ký tªn hoÆc ®iÓm chØ. Trong thêi h¹n n¨m ngµy, kÓ tõ ngµy ng−êi di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng th× di chóc ph¶i ®−îc c«ng chøng hoÆc chøng thùc. b) C¸ch thøc thùc hiÖn: - Trùc tiÕp thùc hiÖn t¹i c¬ quan cã thÈm quyÒn chøng thùc (ñy ban nh©n d©n cÊp x·); hoÆc - T¹i chç ë hoÆc n¬i cã mÆt cña ng−êi lËp di chóc trong tr−êng hîp tÝnh m¹ng bÞ c¸i chÕt ®e do¹ do bÖnh tËt hoÆc nguyªn nh©n kh¸c mµ ng−êi lËp di chóc kh«ng thÓ ®Õn trô së cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. c) Thµnh phÇn hå s¬: - PhiÕu yªu cÇu chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n; - Chøng minh nh©n d©n; - B¶n di chóc (trong tr−êng hîp so¹n th¶o s½n); - GiÊy tê chøng minh quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông tµi s¶n ®èi víi tµi s¶n nÕu di s¶n lµ tµi s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông. (Trong tr−êng hîp tÝnh m¹ng bÞ c¸i chÕt ®e do¹ do bÖnh tËt hoÆc nguyªn nh©n kh¸c mµ ng−êi lËp di chóc kh«ng thÓ ®Õn trô së cña ñy ban nh©n d©n ph−êng, x·, viÖc chøng thùc ®−îc thùc hiÖn t¹i chç ë hoÆc n¬i cã mÆt cña ng−êi lËp di chóc, th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt tr×nh GiÊy tê chøng minh yÕu tè quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông tµi s¶n ®èi víi tµi s¶n ®ã). 73 d) Sè l−îng hå s¬: 01 bé. ®) Thêi h¹n gi¶i quyÕt: - Trong ngµy nhËn hå s¬ (nÕu nép ®Çy ®ñ hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp lÖ tr−íc 03 giê chiÒu); ChËm nhÊt trong ngµy lµm viÖc tiÕp theo (nÕu nép ®Çy ®ñ hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp lÖ sau 03 giê chiÒu); Tr−êng hîp hîp ®ång, v¨n b¶n cã t×nh tiÕt phøc t¹p th× thêi h¹n chøng thùc kh«ng qu¸ 03 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ. - Kh«ng qu¸ 03 ngµy lµm viÖc víi tr−êng hîp ®¬n gi¶n, kh«ng qu¸ 10 ngµy lµm viÖc ®èi víi tr−êng hîp phøc t¹p, kh«ng qu¸ 30 ngµy ®èi víi tr−êng hîp ®Æc biÖt phøc t¹p, kÓ tõ khi thô lý (theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 75/2000/N§-CP). e) §èi t−îng thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: C¸ nh©n. g) C¬ quan thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: UBND cÊp x·. h) KÕt qu¶ thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: V¨n b¶n chøng thùc. i) LÖ phÝ (nÕu cã): 20.000 ®ång/tr−êng hîp. k) Tªn mÉu ®¬n, mÉu tê khai: MÉu sè 31/PYC: PhiÕu yªu cÇu chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n. l) Yªu cÇu, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh (nÕu cã): Kh«ng. L−u ý: Di chóc ®−îc coi lµ hîp ph¸p ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: a) Ng−êi lËp di chóc minh mÉn, s¸ng 74 suèt trong khi lËp di chóc; kh«ng bÞ lõa dèi, ®e do¹ hoÆc c−ìng Ðp; b) Néi dung di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi; h×nh thøc di chóc kh«ng tr¸i quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Di chóc cña ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc cña ng−êi kh«ng biÕt ch÷ ph¶i ®−îc ng−êi lµm chøng lËp thµnh v¨n b¶n vµ cã c«ng chøng hoÆc chøng thùc. 3. Chøng thùc v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n a) Tr×nh tù thùc hiÖn: - Ng−êi yªu cÇu chøng thùc nép 01 bé hå s¬ yªu cÇu chøng thùc t¹i ñy ban nh©n d©n cÊp x· vµ xuÊt tr×nh b¶n chÝnh cña giÊy tê ®· nép b¶n sao ®Ó ®èi chiÕu; - C¸n bé T− ph¸p - hé tÞch x·, ph−êng, thÞ trÊn tiÕp nhËn vµ kiÓm tra hå s¬ yªu cÇu chøng thùc. Khi hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp lÖ th× thùc hiÖn ký chøng thùc. NÕu hå s¬ kh«ng hîp lÖ hoÆc khi gi¶i quyÕt yªu cÇu chøng thùc mµ ph¸t hiÖn ng−êi cã bÊt ®éng s¶n kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn cña ng−êi cã bÊt ®éng s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× c¸n bé t− ph¸p - hé tÞch x·, ph−êng, thÞ trÊn tr¶ l¹i hå s¬ vµ th«ng b¸o râ lý do b»ng v¨n b¶n cho ng−êi yªu cÇu chøng thùc. - Ng−êi yªu cÇu chøng thùc nhËn kÕt qu¶ t¹i n¬i nhËn hå s¬. 75 b) C¸ch thøc thùc hiÖn: Trùc tiÕp t¹i ñy ban nh©n d©n cÊp x·. c) Thµnh phÇn hå s¬: - PhiÕu yªu cÇu chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n; - Sæ hé khÈu gia ®×nh (hoÆc GiÊy ®¨ng ký t¹m tró cã thêi h¹n hoÆc GiÊy x¸c nhËn c− tró cña c¬ quan C«ng an); - Chøng minh nh©n d©n; - Dù th¶o V¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n (tr−êng hîp tù so¹n th¶o). d) Sè l−îng hå s¬: 01 bé. ®) Thêi h¹n gi¶i quyÕt: - Trong ngµy nhËn hå s¬ (nÕu nép ®Çy ®ñ hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp lÖ tr−íc 03 giê chiÒu); - ChËm nhÊt trong ngµy lµm viÖc tiÕp theo (nÕu nép ®Çy ®ñ hå s¬ yªu cÇu chøng thùc hîp lÖ sau 03 giê chiÒu); - Tr−êng hîp hîp ®ång, v¨n b¶n cã t×nh tiÕt phøc t¹p th× thêi h¹n chøng thùc kh«ng qu¸ 03 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ. e) §èi t−îng thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: C¸ nh©n. g) C¬ quan thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: ñy ban nh©n d©n cÊp x·. h) KÕt qu¶ thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh: V¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n. i) LÖ phÝ (nÕu cã): 10.000 ®ång/tr−êng hîp. k) Tªn mÉu ®¬n, mÉu tê khai: MÉu sè 31/PYC: PhiÕu yªu cÇu chøng thùc hîp ®ång, v¨n b¶n. 76 l) Yªu cÇu, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thñ tôc hµnh chÝnh (nÕu cã): V¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n trong ®ã cam kÕt viÖc tõ chèi nhËn di s¶n kh«ng nh»m trèn tr¸nh viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tµi s¶n cña m×nh ®èi víi ng−êi kh¸c. 4. C«ng chøng di chóc a) Tr×nh tù thùc hiÖn: Ng−êi lËp di chóc ph¶i tù m×nh yªu cÇu c«ng chøng di chóc; kh«ng ñy quyÒn cho ng−êi kh¸c yªu cÇu c«ng chøng di chóc. Tr−êng hîp C«ng chøng viªn nghi ngê ng−êi lËp di chóc bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c bÖnh kh¸c mµ kh«ng thÓ nhËn thøc vµ lµm chñ ®−îc hµnh vi cña m×nh hoÆc cã c¨n cø cho r»ng viÖc lËp di chóc cã dÊu hiÖu bÞ lõa dèi, ®e däa hoÆc c−ìng Ðp th× C«ng chøng viªn tõ chèi c«ng chøng di chóc ®ã hoÆc theo ®Ò nghÞ cña ng−êi lËp di chóc tiÕn hµnh x¸c minh hoÆc yªu cÇu gi¸m ®Þnh. Trong tr−êng hîp tÝnh m¹ng ng−êi lËp di chóc bÞ ®e do¹ th× ng−êi yªu cÇu c«ng chøng kh«ng ph¶i xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ giÊy tê quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 35 cña LuËt c«ng chøng nh−ng ph¶i ghi râ trong v¨n b¶n c«ng chøng. Di chóc ®· ®−îc c«ng chøng nh−ng sau ®ã ng−êi lËp di chóc muèn söa ®æi, bæ sung, thay thÕ, huû bá mét phÇn hoÆc toµn bé di chóc th× cã thÓ yªu cÇu bÊt kú C«ng chøng viªn nµo c«ng chøng viÖc söa ®æi, bæ sung, thay 77