🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Hỏi - Đáp Về Tình Hình Thế Giới Và Chính Sách Đối Ngoại Của Đảng Và Nhà Nước Ta Ebooks Nhóm Zalo HỎI - ĐÁP VỀ TÌNH HÌNH THẾ GIỚI VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC TA Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn Duy Hïng Thµnh viªn: TS. NguyÔn TiÕn Hoµng TS. NguyÔn An Tiªm TS. Vò Träng L©m LÔØI NHAØ XUAÁT BAÛN Nhaèm cung caáp cho baïn ñoïc ôû xaõ, phöôøng, thò traán moät soá thoâng tin vaø tö lieäu cô baûn giuùp cho vieäc quaùn trieät vaø naém vöõng ñöôøng loái, chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng vaø Nha ø nöôùc ta, nghie ân cöùu vaø theo doõi tình hình theá giôùi, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia - Söï thaät phoái hôïp vôùi Hoïc vieän Ngoaïi giao, Boä Ngoaïi giao, xuaát baûn cuoán saùch Hoûi - ñaùp veà tình hình theá giôùi vaø chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta. Noäi dung cuoán saùch goàm hai phaàn: Phaàn thöù nhaát ñi saâu phaân tích tình hình theá giôùi hieän nay, ñaëc bie ät nhöõng vaán ñeà phöùc taïp, noåi coäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi veà chính trò, kinh teá, xaõ ho äi vaø chính saùch ñoái ngoaïi. Phaàn thöù hai taäp trung trình baøy sö ï ñoåi môùi trong ñöôøng lo ái cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta treân lónh vöïc ñoái ngoaïi, laøm roõ chính saùch vaø quan heä ñoái ngoaïi cu ûa nöôùc ta vôùi caùc nöôùc vaø toå chö ùc quoác teá nhaèm giö õ vöõng moâi tröôøng hoøa bình vaø taïo ñie àu kieän phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ñaát nöôùc. Xin giôùi thieäu cuoán saùch vôùi baïn ñoïc. Thaùng 9 naêm 2011 NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA - SÖÏ THAÄT 5 6 MỤC LỤC Trang Lời Nhà xuất bản 5 Bản chú giải các chữ viết tắt 17 Phaàn thöù nhaát TÌNH HÌNH THEÁ GIÔÙI 21 I. Tình hình chung 23 Caâu hoûi 1: Ñaûng ta ñaõ nhaän ñònh: “theá kyû XX laø theá kyû ghi ñaäm trong lòch söû loaøi ngöôøi nhöõng daáu aán cöïc kyø saâu saéc”. Nhöõng daáu aán cuûa theá kyû XX theå hieän treân nhöõng ñieåm naøo? 23 Caâu hoûi 2: Sau khi Chie án tranh laïnh ke át thuùc, cu ïc dieän theá giôùi ñaõ coù nhöõng chuyeån bieán saâu saéc. Cuï theå treân nhö õng vaán ñeà gì? 24 Caâu hoûi 3: Vì sao trong vaøi thaäp nieân tôùi ít coù khaû naêng xaûy ra chieán tranh theá giôùi, nhöng chieán tranh cuïc boä, xung ñoät vuõ trang, xung ñoät daân toäc, toân giaùo, chaïy ñua vuõ trang, hoaït ñoäng can thieäp, laät ñoå, khuûng boá coøn xaûy ra ôû nhie àu nôi vôùi tính chaát phö ùc taïp ngaøy moät gia taêng? 26 Caâu hoûi 4: Khaùi nieäm vaø nhöõng ñaëc ñie åm cô baûn cuûa kinh teá tri thöùc? 28 7 Caâu hoûi 5: Tình hình phaùt trieån thöông maïi quoác teá trong thôøi gian gaàn ñaây? 31 Caâu hoûi 6: Nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät trong lónh vöïc taøi chính - tieàn teä theá giôùi ngaøy nay? 33 Caâu ho ûi 7: Chieàu höôùng phaùt trieån cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoa øi (FDI) treân theá giôùi trong nhöõng naêm gaàn ñaây? 38 Ca âu ho ûi 8: Tình hình cung ca áp va ø tie áp nha än vie än trô ï pha ùt trie ån chính thö ùc (ODA) hie än nay tre ân the á giô ùi? 41 Caâu hoûi 9: Chö ùc naêng chính cu ûa Ngaân haøng Theá giôùi (WB)? 44 Caâu ho ûi 10: Khaùi quaùt veà toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO)? 46 Caâu hoûi 11: Ñaùnh giaù khaùi quaùt veà xu höôùng kyù keát caùc hieäp ñònh thöông maïi töï do vaø taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi heä thoáng thöông maïi vaø caùc nöôùc thaønh vieân? 48 Ca âu ho ûi 12: Kha ùi qua ùt ve à nhö õng va án ñe à toa øn ca àu, höô ùng ño ái pho ù chung cu ûa co äng ño àng quo ác te á tröô ùc nhö õng va án ñe à na øy va ø sö ï tham gia gia ûi quye át cu ûa Vie ät Nam? 51 Caâu hoûi 13: Khaùi nieäm toaøn caàu hoùa vaø khu vöïc hoùa, nguyeân nhaân phaùt trieån vaø nhö õng taùc ñoäng cuûa quaù trình naøy? 53 Caâu ho ûi 14: Khuûng boá quoác teá vaø nguyeân nhaân cuûa noù? 56 Caâu hoûi 15: Vai troø cuûa vaán ñeà baûo ñaûm caân baèng moâi tröôøng sinh thaùi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi? 58 Caâu ho ûi 16: Tình traïng bu øng noå daân soá vaø taùc 8 ñoäng cuûa no ù ñoái vôùi caùc nöôùc? Nhöõng no äi dung chính cuûa Chieán löôïc da ân soá Vieät Nam giai ñoaïn 2001-2010? 60 Caâu hoûi 17: Ñaùnh giaù khaùi quaùt veà Lieân hôïp quoác? Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc hieän nay maø toå chöùc quoác teá lôùn nhaát theá giôùi naøy phaûi ñoái maët? 67 Caâu hoûi 18: Moät soá neùt cô baûn veà UNESCO vaø ca ùc öu tieân cuûa toå chöùc naøy trong giai ñoaïn hieän nay? 70 II. Tình hình chính trò, kinh teá, ñoái ngoaïi caùc nöô ùc 73 Caâu hoûi 19: Nhöõng vaán ñeà chính hieän nay cu ûa nöôùc Myõ laø gì? 74 Caâu hoûi 20: Mu ïc tie âu chính trong chính sa ùch ñoái ngoaïi cu ûa Myõ laø gì? Myõ ñaõ trieån khai thö ïc hie än nhö õng mu ïc tie âu ñoù nhö the á naøo? 76 Caâu hoûi 21: Quaù trình caûi caùch, môû cö ûa vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Trung Quoác, nhöõng thaønh töïu vaø vaán ñeà ñang phaûi giaûi quyeát? 78 Ca âu ho ûi 22: Nhö õng ne ùt chính cu ûa qua ù trình pha ùt trie ån quan he ä giö õa Trung Quo ác va ø My õ tö ø tröô ùc tô ùi nay? 84 Caâu hoûi 23: Söï phaùt trieån cuûa moái quan heä hôïp taùc Trung - Nga sau khi Lieân Xoâ tan raõ? 90 Caâu hoûi 24: Söï phaùt trieån cu ûa moái quan heä hôïp taùc Trung - Nhaät thôøi haäu Chieán tranh laïnh? 93 Caâu hoûi 25: Nhöõng neùt chính trong quan heä Nga - Myõ thôøi gian gaàn ñaây? 97 Caâu hoûi 26: Nhöõng chuyeån bieán trong quan heä Nha ät Baûn - Myõ trong hôn nö ûa theá kyû qua? 99 9 Ca âu ho ûi 27: Ña ëc ñie åm cu ûa tình hình Ño âng Nam A Ù? 102 Caâu hoûi 28: Vò theá hieän nay cuûa ASEAN ôû chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông? 105 Caâu ho ûi 29: Nhöõng ña ëc ñie åm noåi baät cuûa nöôùc Nhaät Baûn hieän ñaïi? 107 Caâu hoûi 30: Moät soá ne ùt khaùi quaùt veà Coäng hoaø daân chu û nhaân daân Trieàu Tieân? 110 Caâu hoûi 31: Haøn Quoác ñaõ ñaït ñöôïc "Kyø tích soâng Haøn" trong phaùt trieån kinh teá nhö theá naøo? 114 Caâu hoûi 32: Vò trí vaø vai troø cuûa Lieân minh chaâu AÂu (EU) treân theá giôùi sau Chieán tranh laïnh? 116 Caâu hoûi 33: Vaøi neùt veà Lieân minh kinh teá - tieàn teä trong Lie ân minh chaâu AÂu 117 Caâu ho ûi 34: Lieân keát chieàu roäng trong Lie ân minh chaâu AÂu (EU)? 119 Caâu hoûi 35: Noäi dung chính cuûa Hieäp ñònh Schengen laø gì? Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa vieäc aùp du ïng Hieäp ñònh naøy? 121 Caâu ho ûi 36: Noäi dung chính cuûa chính saùch no âng nghie äp cuûa EU? 123 Caâu hoûi 37: Tình hình hieän nay taïi Nga, caùc nöôùc thuoäc Coäng ñoàng caùc quoác gia ñoäc laäp (SNG) vaø Ñoâng AÂu? 125 Caâu hoûi 38: Moät soá neùt cô baûn veà Canaña 132 Caâu ho ûi 39: Moät soá ne ùt cô baûn trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Canaña? 136 Caâu hoûi 40: Nhöõng ñaëc ñieåm ñaùng chu ù yù cuûa khu vöïc Myõ Latinh - Caribeâ? 138 10 Caâu hoûi 41: Moät soá ne ùt chính veà tình hình Cuba hieän nay? 143 Caâu hoûi 42: Nguyeân nhaân, dieãn bieán vaø trieån voïng giaûi quyeát tranh chaáp Araäp - Ixraen, ñaëc bieät laø giöõa Ixraen vaø Palextin? 145 Caâu hoûi 43: Trung Ñoâng coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi theá giôùi, nhaát laø vôùi Myõ, Taây AÂu, Nga, Nhaät Baûn vaø Trung Quoác? 148 Phaàn thö ù hai CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC TA 149 I. Nhöõng vaán ñeà chung 151 Caâu ho ûi 44: Tö ø cuo ái thaäp nieân 1980, Ñaûng ta ñaõ ñoåi môùi tö duy veà ñoái ngoaïi. Noäi dung cu ûa nhö õng ñoåi môùi ñoù laø gì? 153 Caâu hoûi 45: Ñaïi hoäi XI ñaõ xaùc ñònh nhieäm vuï ñoái ngoaïi trong thôøi gian tôùi laø gì? 156 Caâu hoûi 46: Noäi dung ñoái ngoaïi ñöôïc neâu trong vaên kieän naøo cuûa Ñaïi hoäi XI? 157 Caâu hoûi 47: Nhöõng no äi dung caên baûn cu ûa ñöôøng loái ñoái ngoaïi taïi Ñaïi hoäi XI? 158 Caâu hoûi 48: Nhöõng neùt môùi trong ñöôøng loái, chính saùch ñoái ngoaïi do Ñaïi hoäi XI ñeà ra so vôùi Ñaïi ho äi X laø gì? 161 Caâu hoûi 49: Vie äc thöïc hieän ñöôøng loái, chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta töø Ñaïi hoäi X ñeán nay ñaõ ña ït ñöôïc nhöõng thaønh töïu gì? 166 Caâu hoûi 50: Khaùi quaùt moät soá hoaït ñoäng ñoái ngoaïi nhaân daân vaø keát quaû vaän ñoäng caùc toå 11 chöùc phi chính phuû vaø caù nhaân nöôùc ngoaøi hoã trôï coâng cuoäc xoaù ñoùi giaûm ngheøo ôû Vieät Nam? 168 Caâu hoûi 51: Vaøo thôøi ñieåm hieän nay, nöôùc ta ñang ñöùng tröôùc nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc gì? 173 Ca âu ho ûi 52: Hoa ït ño äng ño ái ngoa ïi trong thô øi gian tô ùi se õ ñöô ïc trie ån khai theo nhö õng phöông höô ùng lô ùn na øo? 175 II. Quan heä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc, caùc khu vöïc vaø toå chöùc quoác teá 176 Caâu ho ûi 53: Thöïc traïng vaø phöông höôùng phaùt trieån cu ûa moái quan heä ñaëc bieät Vieät - Laøo? 176 Caâu hoûi 54: Nhöõng pha ùt trieån môùi cuûa quan he ä Vieät Nam - Campuchia? 182 Caâu hoûi 55: Quaù trình phaùt trieån quan heä Vieät - Trung tö ø naêm 1991 ñeán nay? 185 Caâu hoûi 56: Tình hình vaø trieån voïng quan he ä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc ASEAN? 192 Caâu hoûi 57: Quaù trình phaùt trieån quan heä hôïp taùc Vieät Nam - Nhaät Baûn trong hôn 10 naêm qua vaø trieån voïng trong thôøi gian tôùi? 194 Caâu hoûi 58: Moät soá neùt khaùi quaùt veà quan he ä Vieät Nam - Haøn Quoác hieän nay? 198 Caâu ho ûi 59: Söï phaùt trieån quan he ä Vieät Nam - OÂxtraâylia trong nhö õng naêm qua? 200 Caâu hoûi 60: Tình hình phaùt trieån quan he ä Vieät Nam - Myõ trong thôøi gian qua? 205 Caâu hoûi 61: Quan heä Vieät Nam - EU trong thôøi gian gaàn ñaây? 208 12 Caâu ho ûi 62: Quan heä giö õa Vieät Nam vaø Coäng hoøa Phaùp hie än nay? 213 Caâu hoûi 63: Tình hình quan heä giöõa Vieät Nam vaø Coäng hoøa Lieân bang Ñö ùc hieän nay? 216 Caâu hoûi 64: Nhöõng neùt môùi trong quan heä giöõa Vieät Nam vaø Vöông quoác Anh hieän nay? 219 Ca âu hoûi 65: Quan he ä hieän nay giö õa Vie ät Nam va ø Cuba? 222 Caâu hoûi 66: Quan heä höõu nghò vaø hôïp taùc Vieät Nam - AÁn Ñoä? Phöông höôùng hôïp taùc vaø bieän phaùp thuùc ñaåy quan he ä kinh teá - thöông maïi giö õa hai nöôùc? 224 Caâu hoûi 67: Quan heä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc thuoäc Lie ân Xo â tröôùc ñaây vaø Ñoâng AÂu sau nhöõng bieán ñoäng cuoái thaäp nieân 1980, ñaàu thaäp nieân 1990 vaø trie ån voïng phaùt trieån trong thôøi gian tôùi? 230 Caâu hoûi 68: Tình hình phaùt trieån quan heä hôïp taùc Vieät Nam - Lie ân bang Nga trong nhöõng naêm qua? 233 Caâu hoûi 69: Nhö õng phaùt trieån môùi trong quan heä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc Myõ Latinh - Caribeâ? 238 Caâu hoûi 70: Quan heä höõu nghò vaø hôïp taùc giö õa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc chaâu Phi noùi chung vaø nhöõng böôùc phaùt trieån môùi trong thôøi gian gaàn ñaây? 240 Ca âu ho ûi 71: Nhö õng neùt no åi ba ät trong quan he ä cu ûa Vie ät Nam vô ùi to å chö ùc Lie ân hô ïp quo ác; nhö õng ño ùng go ùp cu ûa ca ùc to å chö ùc chuye ân mo ân thuo äc he ä tho áng pha ùt trie ån cu ûa Lie ân 13 hô ïp quo ác va øo qua ù trình pha ùt trie ån kinh te á - xa õ ho äi ô û Vie ät Nam trong thô øi gian qua? 243 Caâu hoûi 72: Quan heä giö õa Vieät Nam vôùi Phong traøo Khoâng lieân keát vaø nhö õng ñoùng goùp cuûa Vieät Nam cho Phong traøo? 250 Caâu hoûi 73: Nhöõng thaønh töïu noåi baät trong quan heä hôïp taùc Vieät Nam - UNESCO? 254 Caâu hoûi 74: Nhö õng thaønh tö ïu chu û ye áu ve à kinh te á ñoái ngoaïi cu ûa Vie ät Nam thôøi gian qua? 260 Caâu hoûi 75: Nhöõng keát quaû noåi baät trong lónh vöïc ngoaïi thöông cuûa nöôùc ta trong thôøi gian qua? 262 Caâu hoûi 76: Nhöõng hình thö ùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chuû yeáu ôû Vieät Nam? 264 Caâu ho ûi 77: Tình hình vaø taùc ñoäng cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ta trong nhöõng naêm qua? 267 Caâu hoûi 78: Caùc nöôùc vaø toå chö ùc quoác teá naøo laø nhöõng nguoàn chuû yeáu cung caáp vie än trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA) cho nöôùc ta? 269 Caâu hoûi 79: Caùc hình thö ùc ODA vaø vieäc phaân boå nguoàn ODA trong caùc lónh vöïc cuï theå ôû Vieät Nam? 270 III. Nhöõng vaán ñeà khaùc 268 Ca âu ho ûi 80: Qua ù trình gia ûi quye át ca ùc va án ñe à bie ân giô ùi, la õnh tho å giö õa Vie ät Nam va ø Trung Quo ác va ø nhö õng vie äc ca àn la øm trong thô øi gian tô ùi? 273 Caâu hoûi 81: Quyeàn vaø nghóa vuï cuûa Vieät Nam theo Coâng öôùc veà Luaät bieån 1982? 275 Caâu hoûi 82: Chuû tröông cu ûa Vieät Nam trong 14 vieäc aùp duïng Coâng öôùc veà Luaät bie ån 1982 ñeå giaûi quyeát vaán ñeà bie ân giôùi laõnh thoå vôùi caùc nöôùc laùng gieàng? 278 Caâu hoûi 83: Nhöõng die ãn bie án môùi treân Bieån Ñoâng vaø chuû tröông cuûa Vie ät Nam? 279 Caâu hoûi 84: Vaán ñeà “daân chu û” vaø “nhaân quyeàn” coù phaûi chæ laø moät chieâu baøi ñeå caùc nöôùc phöông Taây gaây söùc eùp, can thie äp vaøo noäi boä ca ùc nöôùc ñang phaùt trieån hay vaán ñeà na øy ñaõ thöïc sö ï trôû thaønh moät moái quan taâm roäng ra õi cuûa dö luaän quoác teá vaø caùc nöôùc? Quan ñieåm cu ûa Vie ät Nam nhö theá naøo? Vieät Nam ñaõ ñaáu tranh choáng laïi vieäc lôïi du ïng chie âu baøi “daân chu û”, “nhaân quyeàn” nhö theá naøo? 281 Caâu hoûi 85: Nöôùc ta coù nhöõng loaïi hoä chie áu naøo? Ñoái töôïng ñöôïc caáp vaø cô quan coù thaåm quyeàn caáp? 286 Caâu hoûi 86: Coâng daân Vieät Nam khoâng ñöôïc xuaát caûnh trong nhöõng tröôøng hôïp naøo? 288 Caâu hoûi 87: Hieän nay vaãn coøn coâng daân Vieät Nam cö truù baát hôïp phaùp ôû nöôùc ngoaøi. Vaäy traùch nhieäm cuûa Nhaø nöôùc ta ñoái vôùi soá ngöôøi naøy nhö theá naøo? Vieäc nhaän trôû laïi nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc nöôùc ngoaøi cho cö truù ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo? 289 Caâu ho ûi 88: Cô quan môøi, ñoùn khaùch nöôùc ngoaøi caàn laøm nhöõng thuû tuïc gì ñeå caáp thò thöïc cho khaùch nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam? 291 Caâu hoûi 89: Tröôøng hôïp naøo ngöôøi nöôùc ngoaøi bò truïc xuaát khoûi Vieät Nam? 295 Caâu ho ûi 90: Nhöõng quy ñònh ñoái vôùi kieàu baøo khi veà thaêm thaân nhaân, queâ höông vaø ho ài 15 höông veà Vieät Nam sinh soáng? 296 Caâu ho ûi 91: Tình traïng quoác tòch cuûa ngöôøi Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi hieän nay? 299 Caâu hoûi 92: Tình hình vaø söï phaân boá ngöôøi Vieät Nam ñònh cö ôû nöôùc ngoaøi hieän nay? 300 Caâu ho ûi 93: Tie àm naêng cu ûa ngöôøi Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi ñoái vôùi coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc? 301 Caâu hoûi 94: Phöông höôùng khai thaùc vaø söû duïng tieàm naêng, ñaëc bieät laø veà vaán ñeà chaát xaùm cuûa ngöôøi Vieät Nam ñònh cö ôû nöôùc ngoaøi? 303 Caâu hoûi 95: Nhö õng hoaït ñoäng choáng ñoái ñaát nöôùc cu ûa moät soá toå chöùc vaø caù nhaân ngöôøi Vieät cöïc ñoan vaø thaùi ñoä cuûa Chính phu û veà vaán ñeà naøy? 305 Caâu hoûi 96: Nhö õng noäi dung chính cu ûa Nghò quyeát soá 36-NQ/TW cu ûa Boä Chính trò veà coâng taùc ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi? 306 Caâu hoûi 97: Nhöõng noäi dung chính trong Chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính phuû thöïc hieän Nghò quyeát soá 36-NQ/TW ngaøy 26-3-2004 cuûa Boä Chính trò veà coâng taùc ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi? 310 16 BAÛN CHUÙ GIAÛI CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ADB Asian Development Bank AFTA ASEAN Free Trade Area AICO ASEAN Industrial Cooperative Organization APEC Asia - Pacific Economic Cooperation ARF ASEAN Regional Forum ASEAN Association of Southeast Asian Nations ASEM Asian - European Meeting Ngaân haøng Phaùt trieån chaâu AÙ Khu vöïc Thöông maïi töï do ASEAN Toå chöùc Hôïp taùc coâng nghieäp giöõa caùc nöôùc ASEAN Dieãn ñaøn Hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông Dieãn ñaøn khu vöïc ASEAN Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ Dieãn ñaøn caáp cao AÙ - AÂu AU African Union Lieân minh chaâu Phi BFTA Bilateral Free Trade Agreement Hieäp ñònh Thöông maïi tö ï do song phöông BRIC Nhoùm caùc neàn kinh teá môùi noåi Braxin, Nga, AÁn Ñoä, Trung Quoác (khi Nam Phi gia nhaäp, trôû thaønh nhoùm BRICS) 17 CAC Central Asian Cooperation Toå chöùc Hôïp taùc Trung AÙ EAS East Asia Summit Hoäi nghò Caáp cao Ñoâng AÙ EMU Economic and Monetary Union Lieân minh Kinh teá - Tieàn teä (chaâu AÂu) EU European Union Lieân minh chaâu AÂu FDI Foreign Direct Investment FEALAC Forum for East Asia-Latin America Cooperation FTA Free Trade Agreement IBRD International Bank for Reconstruction and Development ICSID International Centre for Settlement of Investment Disputes IDA International Development Agency IFC International Finance Corporation ILO International Labor Organization 18 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Dieãn ñaøn Hôïp taùc Ñoâng AÙ - Myõ Latinh Hieäp ñònh Thöông maïi töï do Ngaân haøng Taùi thieát vaø phaùt trieån quoác teá Trung taâm Giaûi quyeát tranh chaáp quoác teá veà ñaàu tö Cô quan Phaùt trieån quoác teá Coâng ty Taøi chính quoác teá Toå chöùc Lao ñoäng quoác teá IMF International Monetary Fund MDG Millennium Development Goals Quyõ Tieàn teä quoác teá Muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû MERCOSUR Khoái thò tröôøng chung Nam Myõ MIGA Multilateral Investment Guarantee NAFTA North American Free Trade Agreement ODA Official Development Assistance OECD Organization for Economic Cooperation and Development OSCE Organization for Security and Cooperation in Europe PTA Preferential Trading Arrangements Toå chöùc Baûo laõnh ñaàu tö quoác teá Hieäp ñònh Thöông maïi töï do Baéc Myõ Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc Toå chöùc Hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá Toå chöùc An ninh vaø hôïp taùc chaâu AÂu Thoaû thuaän öu ñaõi thöông maïi R&D Research and Nghieân cöùu vaø 19 Development phaùt trieån SAARC South Asian Association for Regional Cooperation Hieäp hoäi hôïp taùc caùc nöôùc khu vöïc Nam AÙ SCO Toå chöùc Hôïp taùc Thöôïng Haûi SNG Coäng ñoàng caùc quoác gia ñoäc laäp UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural UNFPA United Nations Population Fund Toå chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoùa cuûa Lieân hôïp quoác Quyõ Daân soá cuûa Lieân hôïp quoác WB World Bank Ngaân haøng Theá giôùi WTO World Trade Organization 20 Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi Phaàn thöù nhaát TÌNH HÌNH THEÁ GIÔÙI 21 22 I. TÌNH HÌNH CHUNG Tình hình chính trò - kinh teá theá giôùi Ca âu hoûi 1: Ñaûng ta ñaõ nhaän ñònh: “the á ky û XX laø theá kyû ghi ñaäm trong lòch söû loaøi ngöôøi nhöõng daáu aán cöïc kyø saâu saéc”. Nhöõng daáu aán cuûa theá kyû XX theå hieän treân nhöõng ñieåm naøo? Traû lôøi: Theá kyû XX laø theá kyû coù nhieàu bieán ñoåi saâu saéc, ñaëc bieät treân ba lónh vöïc sau: Thöù nhaát, theá kyû XX laø theá kyû khoa hoïc vaø coâng ngheä tieán nhanh chöa töøng thaáy, giaù trò saûn xuaát vaät chaát taêng leân haøng chuïc laàn so vôùi theá kyû tröôùc; kinh teá phaùt trieån maïnh meõ xen laãn nhöõng cuoäc khuûng hoaûng lôùn cuûa chuû nghóa tö baûn theá giôùi vaø söï phaân hoaù giaøu ngheøo gay gaét giöõa caùc nöôùc, caùc khu vöïc. Thöù hai, theá kyû XX cuõng laø theá kyû dieãn ra hai cuoäc chieán tranh theá giôùi ñaãm maùu cuøng haøng traêm cuoäc xung ñoät vuõ trang. Chieán tranh laïnh dieãn ra trong naêm thaäp nieân, laø thôøi kyø chaïy ñua vuõ trang lôùn nhaát trong lòch söû loaøi ngöôøi. Sau Chieán tranh laïnh, xung ñoät vuõ trang taêng leân, caùc maâu thuaãn daân toäc, saéc toäc tieáp tuïc dieãn bieán phöùc taïp. 23 Thöù ba, theá kyû XX “laø theá kyû chöùng kieán moät phong traøo caùch maïng saâu roäng treân phaïm vi toaøn theá giôùi, vôùi thaéng lôïi cuûa Caùch maïng thaùng Möôøi Nga - cuoäc caùch maïng vó ñaïi môû ra thôøi ñaïi quaù ñoä töø chuû nghóa tö baûn leân chuû nghóa xaõ hoäi; thaéng lôïi cuûa caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa ôû moät loaït nöôùc chaâu AÂu, chaâu AÙ vaø Myõ Latinh; söï giaûi phoùng haàu heát caùc nöôùc thuoäc ñòa cuûa chuû nghóa thöïc daân; söï phaùt trieån cuûa phong traøo coäng saûn, coâng nhaân quoác teá vaø phong traøo hoaø bình, daân chuû, maëc duø vaøo thaäp nieân cuoái, chuû nghóa xaõ hoäi hieän thöïc taïm thôøi laâm vaøo thoaùi traøo”1, phong traøo coäng saûn vaø coâng nhaân quoác teá gaëp nhieàu khoù khaên, tuy nhieân ñieàu ñoù khoâng laøm thay ñoåi tính chaát cuûa thôøi ñaïi, loaøi ngöôøi vaãn ñang trong thôøi kyø quaù ñoä töø chuû nghóa tö baûn leân chuû nghóa xaõ hoäi. Caâu hoûi 2: Sau khi Chieán tranh laïnh keát thuùc, cuïc dieän theá giôùi ñaõ coù nhöõng chuyeån bieán saâu saéc. Cuï theå treân nhöõng vaán ñeà gì? Traû lôøi: Vieäc Lieân Xoâ tan raõ, cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa ôû Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu suïp ñoå ñaõ laøm thay ñoåi cuïc dieän theá giôùi vaø ñôøi soáng chính trò - kinh teá quoác teá, chuû nghóa xaõ hoäi __________ 1. Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam: Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX, Nxb. Chính trò quoác gia, Haø Noäi, 2001, tr. 11-12. 24 hieän thöïc taïm thôøi laâm vaøo thoaùi traøo, töông quan löïc löôïng thay ñoåi coù lôïi cho chuû nghóa tö baûn. Cuïc dieän hai cöïc Xoâ - Myõ chi phoái quan heä quoác teá khoâng coøn. Myõ maïnh hôn caùc nöôùc lôùn khaùc veà kinh teá, khoa hoïc - coâng ngheä vaø quaân söï, nhöng yù ñoà thieát laäp “theá giôùi moät cöïc” cuûa Myõ gaëp nhieàu khoù khaên. Caùc nöôùc lôùn vaø caùc trung taâm chính trò - kinh teá theá giôùi khaùc ñang vöôn leân maïnh meõ, nhaát laø Trung Quoác vaø AÁn Ñoä. Ñaëc bieät keå töø cuoái naêm 2008 khi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính vaø suy thoaùi kinh teá noå ra taïi Myõ vaø lan roäng ra toaøn caàu, theá giôùi ñang chuyeån nhanh sang moät cuïc dieän môùi vôùi söï tham gia cuûa nhieàu nöôùc, nhieàu trung taâm, nhieàu theå cheá nhö G20, BRICS. Quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn dieãn ra phöùc taïp theo chieàu höôùng vöøa ñaáu tranh vöøa thoaû hieäp. Cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân theá giôùi choáng chieán tranh vaø chaïy ñua vuõ trang, choáng aùp ñaët vaø can thieäp, choáng maët traùi cuûa toaøn caàu hoaù, vì hoaø bình, ñoäc laäp daân toäc, daân chuû vaø tieán boä xaõ hoäi coù böôùc phaùt trieån môùi vaø dieãn ra döôùi nhieàu hình thöùc môùi. Song caùc löïc löôïng ñoù chöa hình thaønh ñöôïc lieân minh coù söùc maïnh veà toå chöùc vaø vaät chaát. Hoaø bình, hôïp taùc vaø phaùt trieån vaãn laø xu theá lôùn cuûa theá giôùi, laø ñoøi hoûi böùc xuùc cuûa caùc quoác gia, daân toäc. Cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä tieáp tuïc phaùt trieån maïnh meõ, xu theá toaøn caàu hoaù ngaøy caøng gia taêng, thuùc ñaåy cuoäc chaïy ñua vaø 25 caïnh tranh gay gaét veà kinh teá, khoa hoïc - coâng ngheä, thoâng tin..., vöøa taïo ra cô hoäi, vöøa ñaët ra nhöõng thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc nöôùc, nhaát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Töø sau söï kieän ngaøy 11-9-2001 ôû Myõ, caùc hoaït ñoäng khuûng boá vaø choáng khuûng boá ñaõ trôû thaønh vaán ñeà quoác teá lôùn. Caùc quoác gia ñeàu ñeà phoøng caùc hoaït ñoäng khuûng boá phaù hoaïi an ninh, gaây maát oån ñònh, ñoàng thôøi phaûi caûnh giaùc tröôùc caùc theá löïc hieáu chieán lôïi duïng “choáng khuûng boá” nhaèm can thieäp vaøo coâng vieäc noäi boä, thaäm chí xaâm haïi chuû quyeàn quoác gia, daân toäc, baát chaáp luaät phaùp quoác teá. Caâu hoûi 3: Vì sao trong vaøi thaäp nieân tôùi ít coù khaû naêng xaûy ra chieán tranh theá giôùi, nhöng chieán tranh cuïc boä, xung ñoät vuõ trang, xung ñoät daân toäc, toân giaùo, chaïy ñua vuõ trang, hoaït ñoäng can thieäp, laät ñoå, khuûng boá coøn xaûy ra ôû nhieàu nôi vôùi tính chaát phöùc taïp ngaøy moät gia taêng? Traû lôøi: Neáu nhö trong theá kyû XX, maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa ñaõ hai laàn daãn tôùi cuoäc chieán tranh theá giôùi thì ngaøy nay, do caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa coù chung lôïi ích giai caáp vaø phuï thuoäc chaët cheõ laãn nhau, coù nhu caàu ñieàu tieát maâu thuaãn, vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh vôùi nhau, trong ñoù maët hôïp taùc noåi leân, tuy ñaáu tranh cuõng raát gay gaét nhöng traùnh ñoå vôõ quan heä, do ñoù ít coù khaû naêng daãn tôùi chieán tranh theá giôùi. 26 Chieán tranh laïnh giöõa caùc nöôùc lôùn ñaõ keát thuùc, nhöng caùc cuoäc chieán tranh cuïc boä, xung ñoät veà daân toäc, saéc toäc, toân giaùo, khuûng boá, ly khai... laïi gia taêng ôû nhieàu khu vöïc. Töø naêm 1991 trôû laïi ñaây, treân theá giôùi ñaõ xaûy ra naêm cuoäc chieán tranh cuïc boä vôùi cöôøng ñoä cao do Myõ vaø caùc ñoàng minh cuûa Myõ tieán haønh (chieán tranh vuøng Vònh - 1991, Coâxoâvoâ - 2000, AÙpganixtan - 2002, Iraéc - 2003, Libi - 2011) cuøng haøng traêm cuoäc xung ñoät vuõ trang, xung ñoät saéc toäc, toân giaùo, caùc hoaït ñoäng gaây söùc eùp vaø can thieäp laät ñoå. Ngoaøi ra, caùc hoaït ñoäng khuûng boá quo ác teá ñaõ dieãn ra ôû nhieàu nôi, ñe dọa an ninh cuûa nhieàu quoác gia, söï kieän ngaøy 11-9-2001 ôû Myõ laø moät ví duï tieâu bieåu. Tình hình treân baét nguoàn töø nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù noåi leân moät soá nguyeân nhaân chính sau: caùc theá löïc hieáu chieán ñaõ vaø ñang ñieàu chænh chieán löôïc, thöïc hieän yù ñoà thieát laäp traät töï “theá giôùi moät cöïc”, tieán haønh can thieäp thoâ baïo vaøo coâng vieäc noäi boä cuûa caùc nöôùc, kích ñoäng chuû nghóa ly khai, xung ñoät toân giaùo, daân toäc. Caùc cuoäc xung ñoät vuõ trang giöõa caùc quoác gia hay giöõa caùc löïc löôïng trong moät quoác gia laø do caùc maâu thuaãn saéc toäc, toân giaùo, daân toäc, tranh chaáp laõnh thoå,... Vaán ñeà toân giaùo, saéc toäc dieãn ra heát söùc phöùc taïp vaø thöôøng bò caùc nöôùc beân ngoaøi lôïi duïng, kích ñoäng. Nhöõng maâu thuaãn, baát ñoàng ñoù trong boái caûnh khoâng coù cô cheá kieàm cheá ñaõ coù ñieàu kieän boäc loä gay gaét, deã daãn tôùi caùc cuoäc xung ñoät vuõ trang. 27 Tuy nhieân, hieän chöa xuaát hieän khaû naêng caùc cuo äc xung ñoät khu vöïc lan thaønh xung ñoät toaøn caàu. Hoøa bình, hôïp taùc vaø phaùt trieån trôû thaønh xu theá lôùn, phaûn aùnh ñoøi hoûi böùc xuùc cuûa caùc quoác gia, daân toäc. Cuoäc ñaáu tranh cuûa caùc daân toäc cho hoøa bình vaø phaùt trieån, vì ñoäc laäp daân to äc, daân chuû, daân sinh, tieán boä vaø coâng baèng xaõ hoäi coù nhöõng böôùc tieán môùi. Caùc nöôùc öu tieân phaùt trieån kinh teá, thi haønh chính saùch môû cöûa, neân ñeàu caàn coù moâi tröôøng oån ñònh; söï phuï thuoäc laãn nhau ngaøy caøng chaët cheõ laøm giaûm nguy cô ño ái ñaàu, xung ñoät quaân söï; caùc theå cheá quoác teá vaø khu vöïc coù vai troø ngaøy caøng taêng ñaõ goùp phaàn ngaên ngöøa chieán tranh lôùn. Caùc daân toäc naâng cao yù thöùc ñoäc laäp, töï chuû, töï löïc, töï cöôøng, ñaáu tranh choáng laïi söï aùp ñaët vaø can thieäp cuûa beân ngoaøi. Caâu hoûi 4: Khaùi nieäm vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa kinh teá tri thöùc? Traû lôøi: Töø cuoái thaäp nieân 1980 ñeán nay, do taùc ñoäng cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä, ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin, neàn kinh teá the á giôùi ñaõ coù nhöõng bieán ñoåi maïnh meõ vaø saâu roäng veà cô caáu ngaønh vaø vai troø cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát. Ñaây khoâng ñôn giaûn laø söï thay ñoåi veà löôïng maø laø söï bieán ñoåi veà chaát; hay noùi caùc khaùc, ñoù laø söï chuyeån dòch daàn daàn töø kinh teá coâng nghieäp sang kinh teá tri thöùc. Kinh teá tri thöùc coù theå ñöôïc hieåu laø neàn kinh teá trong ñoù 28 vieäc saûn sinh, phoå caäp vaø söû duïng tri thöùc giöõ vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá, taïo ra cuûa caûi vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng. Trong kinh teá tri thöùc, caùc ngaønh kinh te á coù haøm löôïng lao ñoäng trí tueä cao chieám ñaïi ña soá vaø phaùt trieån maïnh döïa treân nhöõng tri thöùc vaø thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä môùi nhaát. Noù khoâng chæ bao goàm caùc ngaønh coâng nghieäp vaø dòch vuï môùi döïa treân coâng ngheä cao maø coøn goàm caû nhöõng ngaønh truyeàn thoáng coù aùp duïng coâng ngheä cao. Neáu saûn xuaát noâng nghieäp söû duïng caùc coâng ngheä sinh hoïc hieän ñaïi, gioáng caây, con ñöôïc caûi tieán, baûo ñaûm caùc tieâu chuaån moâi tröôøng, taïo ra nhöõng saûn phaåm coù tính naêng ñaëc bieät thì coù theå coi laø ngaønh kinh teá tri thöùc. Cuõng vaäy, ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát oâtoâ truyeàn thoáng neáu saûn xuaát ra loaïi oâtoâ môùi, söû duïng vaät lieäu môùi, kyõ thuaät ñieàu khieån töï ñoäng, coù ñoä an toaøn cao, nhöõng oâtoâ thoâng minh khoâng caàn ngöôøi laùi thì ngaønh saûn xuaát oâtoâ cuõng coù theå coi laø ngaønh kinh teá tri thöùc. Vì vaäy, kinh teá tri thöùc khoâng chæ laø söï xuaát hieän vaø phaùt trieån maïnh meõ moät soá ngaønh coâng ngheä cao maø coøn laø söï aùp duïng tri thöùc trong moïi lónh vöïc, trong toaøn boä cô caáu cuûa neàn kinh teá. Neàn kinh teá môùi maø theá giôùi ñang tieán ñeán ñöôïc goïi laø kinh teá tri thöùc vôùi moät soá ñaëc ñieåm nhö sau: - Trong kinh teá môùi, tri thöùc ñaõ trôû thaønh nguoàn löïc haøng ñaàu taïo ra taêng tröôûng, laø yeáu toá quyeát ñònh cuûa saûn xuaát, ñaåy voán vaø lao 29 ñoäng giaûn ñôn xuoáng haøng thöù yeáu. Giaù trò gia taêng do vieäc aùp duïng coâng ngheä vaø tri thöùc môùi taïo ra cao hôn nhieàu so vôùi giaù trò ñöôïc taïo bôûi nhöõng yeáu toá ñaàu vaøo khaùc nhö voán vaø lao ñoäng phoå thoâng. - Trong kinh teá tri thöùc, giaù trò cuûa tri thöùc chieám tyû leä cao, nhieàu khi chieám tyû leä gaàn nhö tuyeät ñoái trong moät saûn phaåm. Trong neàn kinh teá naøy, vai troø cuûa taøi nguyeân thieân nhieân (ñaát ñai, nguyeân lieäu, nhieân lieäu,...) ngaøy caøng giaûm. - Caùc ngaønh coâng ngheä cao phaùt trieån nhanh. Phaùt trieån vaø öùng duïng coâng ngheä trôû thaønh loaïi hình saûn xuaát quan troïng nhaát, tieân tieán nhaát, tieâu bieåu nhaát cuûa kinh teá tri thöùc. Khoâng chæ coù caùc ngaønh coâng ngheä cao maø caùc ngaønh saûn xuaát khaùc ñeàu phaûi döïa vaøo coâng ngheä môùi ñeå ñoåi môùi vaø phaùt trieån. Söï ñoåi môùi thöôøng xuyeân laø ñoäng löïc chuû yeáu nhaát thuùc ñaåy söï phaùt trieån. - Do taàm quan troïng cuûa tri thöùc, con ngöôøi - chuû theå taïo ra tri thöùc - luoân phaûi hoïc taäp, trau doài kieán thöùc vaø söùc saùng taïo. Ñaàu tö cho giaùo duïc vaø khoa hoïc chieám tyû leä cao hôn vaø coù vai troø lôùn hôn. Ñoäi nguõ nhöõng ngöôøi lao ñoäng trí thöùc ngaøy caøng trôû neân huøng haäu hôn. - Cô sôû haï taàng thoâng tin vaø caùc phöông tieän thu thaäp vaø truyeàn baù tri thöùc phaùt trieån roäng raõi, môû roäng khaû naêng saùng taïo, thu thaäp vaø truyeàn baù vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin roäng raõi trong moïi lónh vöïc vaø thieát laäp maïng thoâng tin ña phöông tieän treân phaïm vi caû nöôùc. 30 Caâu hoûi 5: Tình hình phaùt trieån thöông maïi quoác teá trong thôøi gian gaàn ñaây? Traû lôøi: Nhìn laïi lòch söû phaùt trieån thöông maïi quoác teá, trong suoát 120 naêm töø 1720 ñeán 1840, thöông maïi quoác teá chæ taêng bình quaân 1-2,8%/naêm. Trong thôøi kyø phaùt trieån thònh vöôïng töø naêm 1840 ñeán 1913, toác ñoä taêng bình quaân haèng naêm cuõng chæ ñaït 3,2-4,8%. Nhöõng naêm sau Chieán tranh theá giôùi thöù hai, thöông maïi quoác teá lieân tuïc giaûm, moãi naêm gaàn 0,2%. Böôùc sang nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI, thöông maïi quoác teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao, ñaëc bieät naêm 2000 taêng ñeán 12%. Sau khi giaûm trong naêm 2001 (chæ ñaït 2%) do aûnh höôûng cuûa söï suy giaûm kinh teá theá giôùi, thöông maïi theá giôùi ñaõ daàn phuïc hoài, ñaït toác ñoä taêng tröôûng 4,6% naêm 2003, 7,9% naêm 2004, 6,5% naêm 2005, 5% naêm 2006, 6% naêm 2007. Naêm 2008 vaø 2009, thöông maïi quoác teá giaûm maïnh do taùc ñoäng cuûa cuoäc khuûng hoaûng ngaân haøng, taøi chính vaø kinh teá theá giôùi. Buoân baùn caùc saûn phaåm cheá taïo giaûm 11% veà giaù trò naêm 2008 vaø 21% naêm 2009. Tuy nhieân, naêm 2010, thöông maïi quoác teá phuïc hoài vaø phaùt trieån maïnh meõ, taêng 17% veà khoái löôïng. Coù theå neâu moät soá nguyeân nhaân daãn ñeán toác ñoä taêng tröôûng cao cuûa thöông maïi theá giôùi trong nhöõng naêm kinh teá phuïc hoài vaø phaùt trieån nhö sau: Moät laø, neàn saûn xuaát haøng hoùa theá giôùi phaùt trieån maïnh meõ, xu theá toaøn caàu hoùa, khu vöïc 31 hoùa vaø töï do hoùa thöông maïi tieáp tuïc phaùt trieån. Vo øng ñaøm pha ùn Urugoay ke át thu ùc tha éng lô ïi na êm 1994 vôùi vieäc caùc nöôùc thaønh vieân cam keát caét giaûm haøng raøo thueá quan vaø phi quan thueá vaø thaønh laäp Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi (WTO) ñaõ taïo ñoäng löïc maïnh meõ cho söï phaùt trieån cuûa thöông maïi quoác teá. Gaàn ñaây, cuøng vôùi vieäc Trung Quoác - moät trong nhöõng ne àn kinh teá lôùn nhaát theá giôùi coù toác ñoä taêng tröôûng bình quaân treân 9%/naêm trong hôn hai thaäp nieân qua - gia nhaäp WTO naêm 2001, vieäc khôûi ñoäng laïi Voøng ñaøm phaùn Ñoâha (Doha) cuûa WTO cuõng taïo ra ñoäng löïc môùi cho söï phaùt trieån cuûa thöông maïi theá giôùi. Hai laø, chính phuû caùc nöôùc thöïc hieän chính saùch öu tieân phaùt trieån kinh teá höôùng maïnh vaøo xuaát khaåu, ñaåy nhanh quaù trình töï do hoùa thöông maïi. Trong khi caùc khu vöïc thöông maïi töï do hieän coù nhö Hieäp ñònh Thöông maïi töï do Baéc Myõ (NAFTA), Lieân minh chaâu AÂu (EU), Khu vöïc Thöông maïi töï do ASEAN (AFTA) ñeàu coù nhöõng böôùc ñi nhanh hôn so vôùi loä trình ban ñaàu veà caét giaûm thueá quan vaø loaïi boû caùc haøng raøo phi quan thueá, thì nhieàu nöôùc vaø khu vöïc vaãn tieáp tuïc tìm kieám caùc thoûa thuaän töï do hoùa thöông maïi môùi nhö Hieäp ñònh Ñoái taùc xuyeân Thaùi Bình Döông (TPP) nhaèm taêng hôn nöõa khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng quoác teá. Ba laø, xu theá caùc nöôùc kyù keát caùc hieäp ñònh thöông maïi töï do (FTA) treân cô sôû song phöông 32 vaø khu vöïc phaùt trieån maïnh. Töø naêm 1995 ñeán 2010 ñaõ coù khoaûng 474 FTAs môùi ñöôïc kyù keát giöõa caùc nöôùc vaø khu vöïc, chieám treân 50% trao ñoåi thöông maïi quoác teá. Vieäc laäp caùc khu vöïc töï do thöông maïi FTAs ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng thöông maïi vaø ñaàu tö, taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy caùc nöôùc taêng cam keát veà môû cöûa thò tröôøng vaø töï do hoùa thöông maïi, boå sung cho quaù trình töï do hoùa thöông maïi trong khuoân khoå ña phöông. Ngoaøi ra, thöông maïi theá giôùi hieän nay cuõng ñang ñöùng tröôùc nhieàu khoù khaên nhö: giaù caû cuûa moät soá haøng hoùa cô baûn, nhaát laø daàu moû, coù xu höôùng taêng maïnh vaø bieán ñoäng thaát thöôøng; Voøng ñaøm phaùn Ñoâha chöa khai thoâng ñöôïc nhöõng beá taéc trong thöông maïi ña phöông (vaán ñeà trôï caáp noâng nghieäp cuûa Myõ, EU vaø Nhaät Baûn, vaán ñeà môû cöûa thò tröôøng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñoái vôùi haøng hoùa phi noâng nghieäp,...); nhöõng khoù khaên do suy thoaùi kinh teá gaây ra cho khu vöïc saûn xuaát, kinh doanh cuûa caùc quoác gia laøm taêng nguy cô quay laïi chuû nghóa baûo hoä ôû moät soá nöôùc vaø khu vöïc treân theá giôùi vaø laøm chaäm tieán trình töï do hoùa thöông maïi toaøn caàu. Caâu hoûi 6: Nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät trong lónh vöïc taøi chính - tieàn teä theá giôùi ngaøy nay? Traû lôøi: Quoác teá hoaù trong lónh vöïc taøi chính - tieàn teä baét nguoàn töø ñaàu theá kyû XX, khi caùc luoàng voán quoác teá ngaøy caøng gia taêng trong neàn 33 kinh teá tö baûn. Tuy vaäy, thò tröôøng taøi chính - tieàn teä toaøn caàu ngaøy nay coù nhöõng ñaëc ñieåm khaùc veà chaát. Thöù nhaát, quy moâ vaø toác ñoä chu chuyeån tieàn teä treân theá giôùi taêng leân raát nhanh. Ngaøy nay, giaù trò tieàn teä giao dòch lôùn gaáp 60 laàn giaù trò thöông maïi theá giôùi. Naêm 1990, toång giaù trò trao ñoåi treân thò tröôøng taøi chính môùi chæ laø 5.000 tyû USD, naêm 1992 ñaõ leân tôùi 35.000 tyû USD vaø ñaït 83.000 tyû USD vaøo naêm 2000 (gaáp 3 laàn GDP cuûa caùc nöôùc trong Toå chöùc Hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá - OECD). Rieâng veà thò tröôøng ngoaïi hoái, tính ñeán naêm 2010, giaù trò giao dòch ngoaïi teä ñaõ ñaït möùc 4.000 tyû USD/ngaøy vaø döï kieán seõ tieáp tuïc taêng maïnh trong thôøi gian tôùi. Thöù hai, thò tröôøng taøi chính - tieàn teä toaøn caàu ñaõ vöôït ra ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa caùc quoác gia. Nguyeân nhaân cuûa tình hình treân ñaây laø do vieäc aùp duïng ro äng raõi coâng ngheä maùy tính vaø thoâng tin hieän ñaïi, tieán haønh caûi caùch taøi chính (ña daïng hoaù taøi saûn taøi chính, ña daïng hoaù thò tröôøng vaø caùc toå chöùc tham gia thò tröôøng taøi chính), vaø do quaù trình töï do hoaù thò tröôøng taøi chính ôû caùc nöôùc, ñaëc bieät caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån. Thöù ba, möùc ñoä tham gia cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät caùc nöôùc môùi noåi, vaøo heä thoáng taøi chính - tieàn teä toaøn caàu ngaøy caøng 34 taêng. Caùc nöôùc chaâu AÙ, khu vöïc Myõ Latinh cuõng nhö caùc nöôùc Trung vaø Ñoâng AÂu thu huùt ngaøy caøng nhieàu voán töø nhöõng nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån. Naêm 2000, chæ rieâng khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông ñaõ söû duïng khoaûng 1.000 tyû USD cho phaùt trieån cô sôû haï taàng. Ngaøy nay, Hoàng Koâng vaø Xingapo (Singapore) ñaõ trôû thaønh trung taâm taøi chính - tieàn teä thöù tö vaø thöù naêm cuûa theá giôùi, chæ sau Luaân Ñoân (London), Niu Ooùc (New York) vaø Toâkyoâ (Tokyo). Tuy nhie ân, qua ù trình toa øn ca àu hoa ù va ø tö ï do hoa ù thò tröô øng ta øi chính - tie àn te ä cu õng ña ët ra mo ät so á va án ñe à. Moät laø, söï di chuyeån oà aït cuûa caùc luoàng voán tö nhaân ñaõ gaây ra söï baát oån ñònh, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñöôïc ñaùnh daáu bôûi caùc cuoäc khuûng hoaûng nôï cuûa Meâhicoâ vaø khuûng hoaûng taøi chính - tieàn teä ôû caùc nöôùc chaâu AÙ vaø moät soá nöôùc Myõ Latinh. Moät ñaëc ñieåm ñaùng löu yù nöõa trong lónh vöïc taøi chính - tieàn teä laø khaùc vôùi tyû giaù hoái ñoaùi coá ñònh vaø vò trí ñoäc toân cuûa ñoàng ñoâla Myõ trong heä thoáng Breùttôn UÙt (Bretton Woods) töø sau Chieán tranh theá giôùi thöù hai tôùi ñaàu thaäp nieân 1970, heä thoáng tieàn teä theá giôùi hieän nay döïa treân cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi thaû noåi coù quaûn lyù. Hai laø, trong ñieàu kieän löu löôïng trao ñoåi tieàn teä raát lôùn vaø söï caïnh tranh giöõa caùc trung taâm kinh teá lôùn raát gay gaét, tyû giaù tieàn teä dao ñoäng 35 maïnh. Töø naêm 1980 ñeán 1985, giaù trò ñoàng ñoâla Myõ ñaõ taêng 100% so vôùi caùc ñoàng tieàn chuû choát khaùc, sau ñoù laïi lieân tuïc giaûm xuoáng döôùi möùc cuûa naêm 1980. Trong hôn moät naêm trôû laïi ñaây, ñoàng ñoâla Myõ bò maát giaù tôùi treân 30% so vôùi ñoàng euro vaø gaàn 20% so vôùi ñoàng yeân Nhaät. Ñoàng ñoâla Myõ giaûm giaù, laïm phaùt gia taêng, thaâm huït ngaân saùch vaø thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai cuûa Myõ leân cao (thaâm huït ngaân saùch lieân bang cuûa Myõ naêm 2010 ñaõ leân tôùi gaàn 1.300 tyû USD, thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai leân 485 tyû USD naêm 2009). Ba laø, söï keát noái ngaøy caøng taêng cuûa heä thoáng taøi chính - tieàn teä toaøn caàu khieán nguy cô khuûng hoaûng cuïc boä gia taêng, nhaát laø töø caùc trung taâm taøi chính lôùn, lan roäng ra toaøn heä thoáng. Cuoäc khu ûng hoaûng nga ân ha øng, ta øi chính cu ûa My õ na êm 2008 ñaõ nhanh choùng lan roäng vaø trôû thaønh cuoäc khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu, taùc ñoäng ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau tôùi haàu heát caùc ne àn kinh teá theá giôùi. Nhöõng bieán ñoäng nhö vaäy taùc ñoäng baát lôïi tôùi thöông maïi, ñaàu tö vaø quaù trình phuïc hoài vaø phaùt trieån kinh teá the á giôùi, vì vaäy caùc nöôùc ñeàu mong muoán tìm kieám moät cô cheá thích hôïp ñeå oån ñònh heä thoáng tieàn teä. Tuy nhieân, cho ñeán nay vaãn chöa co ù moät cô cheá naøo toû ra coù hieäu quaû cao. Nhöõng coá gaéng hôïp taùc quoác teá treân thò tröôøng tieàn teä keùm hieäu quaû do lôïi ích cuûa caùc 36 nöôùc khaùc nhau. Vieäc gaén chaët ñoàng baûn teä vaøo ñoàng ñoâla Myõ trong moät thôøi gian daøi cuõng laø moät nguyeân nhaân daãn ñeán cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä ôû chaâu AÙ naêm 1997 vaø taïi AÙchentina naêm 2001. Nhöõng saùng kieán veà “gioû tieàn teä” cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu cuõng khoâng mang laïi keát quaû mong muoán. Theá giôùi ñang trong giai ñoaïn quaù ñoä ñeå tieán tôùi moät cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi vöøa oån ñònh, vöøa linh hoaït nhaèm thích öùng vôùi boái caûnh môùi toaøn caàu hoaù veà taøi chính vaø tieàn teä. Vì vaäy, heä thoáng tieàn teä theá giôùi vaãn seõ tieáp tuïc bieán ñoäng. Söï ra ñôøi cuûa ñoàng euro vaøo naêm 1999 vaø chính thöùc thay theá ñoàng baûn teä cuûa caùc nöôùc tham gia heä thoáng naøy vaøo ñaàu naêm 2002 laø moät böôùc khôûi ñaàu thaønh coâng trong vieäc xaây döïng moät lieân minh kinh teá, taøi chính vaø tieàn teä trong ñoù coù söï phoái hôïp nhieàu lónh vöïc cuûa nhieàu quoác gia vì lôïi ích chung, baûo ñaûm oån ñònh kinh teá ñeå taêng tröôûng. Trong thanh toaùn quoác teá, trao ñoåi thöông maïi vaø döï tröõ ngoaïi teä, caùc nöôùc vaãn duøng ñoàng tieàn cuûa nhöõng neàn kinh teá maïnh nhö ñoàng ñoâla Myõ, ñoàng euro vaø ñoàng yeân Nhaät laø chính. Moät dieãn bieán ñaùng chuù yù khaùc tre ân thò tröôøng taøi chính - tieàn teä theá giôùi laø vieäc Trung Quoác ñieàu chænh tyû giaù ñoàng nhaân daân teä (NDT) vaø noã löïc quoác teá hoùa ñoàng tieàn naøy. Veà vieäc ñieàu chænh tyû giaù ñoàng NDT, keå töø cuoái naêm 2002, nhoùm baûy nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, ñaëc bieät laø Myõ, lieân tuïc thuùc giuïc 37 Trung Quoác naâng giaù ñoàng NDT. Ñoái phoù vôùi söùc eùp ngaøy caøng gia taêng cuûa caùc nöôùc naøy vaø nhaèm muïc tieâu “haï nhieät” neàn kinh teá ñang taêng tröôûng “noùng”, ngaøy 21-7-2005, laàn ñaàu tieân, Ngaân haøng nhaân daân Trung Quoác ñaõ quyeát ñònh naâng giaù ñoàng NDT 2,1% so vôùi ñoàng ñoâla Myõ, coâng boá tieán haønh caûi caùch cô cheá quaûn lyù ngoaïi ho ái, trong ño ù co ù ca ûi ca ùch che á ño ä ty û gia ù cu ûa ño àng NDT theo höô ùng “tha û no åi co ù qua ûn ly ù”, kho âng ga én chaët vôùi ñoâla Myõ. Töø thôøi ñieåm ñoù ñeán tröôùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu (thaùng 8-2008), Trung Quoác ñaõ nhieàu laàn nôùi loûng tyû giaù vôùi möùc taêng hôn 20% so vôùi ñoâla Myõ. Trung Quoác vaãn ñang tieáp tuïc ñieàu chænh tyû giaù ñoàng NDT so vôùi ñoàng ñoâla Myõ theo höôùng naøy, song vôùi möùc ñieàu chænh nhoû vaø Trung Quoác thaáy laø phuø hôïp, chöa gaây ra taùc ñoäng lôùn. Myõ vaø moät soá nöôùc khaùc ñang thuùc eùp Trung Quoác ñieàu chænh maïnh hôn. Caâu hoûi 7: Chieàu höôùng phaùt trieån cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) treân theá giôùi trong nhöõng naêm gaàn ñaây? Traû lôøi: Töø sau Chieán tranh theá giôùi thöù hai ñeán naêm 2000, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) treân theá giôùi taêng nhanh. Giai ñoaïn 1960-1990, FDI ta êng bình qua ân 12%/na êm. Giai ñoa ïn 1982-2000, FDI taêng 22 laàn, töø 57 tyû leân 1.271 tyû USD. Tuy nhieân, töø naêm 2001, FDI theá giôùi coù xu höôùng giaûm. Naêm 2001, FDI giaûm 41%; 38 naêm 2002 giaûm 17% vaø naêm 2003 giaûm 18%, chæ ñaït 560 tyû USD. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø do: (i) caùc trung taâm kinh teá (Myõ, Nhaät Baûn vaø EU) taêng tröôûng kinh teá chaäm; (ii) löu chuyeån FDI thoâng qua mua baùn vaø saùp nhaäp (M&A) traàm xuoáng; (iii) tieán trình töï do hoùa thöông maïi toaøn caàu trì treä (Hoäi nghò Boä tröôûng WTO taïi Xiatôn (Seattle) vaø Cancun (Cancuùn) thaát baïi); (iv) nhöõng baát oån chính trò treân theá giôùi (chieán tranh, khuûng boá,...) vaø heä luïy cuûa söï kieän 11 thaùng 9 ñe doïa söï oån ñònh cuûa moâi tröôøng quoác teá, taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán taâm lyù vaø nieàm tin ñaàu tö, do ñoù laøm giaûm ñoäng löïc ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi. Sau ba naêm suy thoaùi, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) treân toaøn caàu naêm 2004 coù caûi thieän chuùt ít, ñaït 648 tyû USD, taêng 2% so vôùi naêm 2003, nhöng phaân boå khoâng ñoàng ñeàu. FDI vaøo caùc nöôùc ñang pha ùt trie ån ta êng 40%, ñaït 233 ty û USD, trong khi FDI vaøo caùc nöôùc phaùt trieån giaûm 14%, coøn 380 tyû USD. Naêm 2006, FDI theá giôùi taêng tröôûng 38%, ñaït 1.306 tyû USD. Naêm 2007 ñaùnh daáu ñænh cao cuûa chu kyø lieân tuïc taêng tröôûng FDI vôùi doøng voán toaøn caàu taêng 30% vaø ñaït 1.833 tyû USD, phaù kyû luïc cuõ cuûa naêm 2000 (1.411 tyû USD). Tuy nhieân, döôùi taùc ñoäng cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu, FDI toaøn caàu naêm 2008 suït giaûm 16% so vôùi naêm 2007. Naêm 2009, toång soá vo án FDI treân toaøn theá giôùi tieáp tuïc giaûm, chæ ñaït khoaûng 1.114 tyû USD, trong ñoù voán FDI vaøo caùc nöôùc 39 phaùt trieån giaûm 44% vaø FDI vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån giaûm 24%. Döï baùo FDI toaøn theá giôùi seõ sôùm phuïc hoài trôû laïi sau khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu, ñaït 1.300-1.400 ty û USD na êm 2011 va ø tö ø 1.600-2.000 tyû USD vaøo naêm 2012. Tuy nhieân nhöõng thaùch thöùc lôùn, trong ñoù coù ruûi ro taïi caùc thò tröôøng nhö chaâu AÂu, Myõ,... vôùi tình traïng nôï coâng, vaãn coøn tieàm aån. Caùc nöôùc phaùt trieån hieän vaãn laø nhöõng nöôùc chuû yeáu nhaän vaø cung caáp FDI, chieám treân 2/3 doøng voán FDI toaøn caàu. Töø nhöõng naêm 1980 ñeán nay, caùc nöôùc coâng nghieäp môùi (NICs) ñaõ trôû thaønh mo ät trong nhöõng nguoàn cung caáp FDI nhöng soá löôïng coøn raát khieâm toán (khoaûng 10% löôïng voán FDI). Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông laø khu vöïc haáp daãn FDI treân theá giôùi do moâi tröôøng chính trò töông ñoái oån ñònh, kinh teá phaùt trieån naêng ñoäng, töï do hoùa thöông maïi vaø caûi caùch kinh teá ñöôïc ñaåy maïnh. FDI tieáp tuïc ñoå doàn vaøo nhöõng nöôùc vaø vuøng laõnh thoå coù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao vaø moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi trong khu vöïc naøy nhö Trung Quoác, Hoàng Koâng, Xingapo, AÁn Ñoä, Haøn Quoác, trong ñoù Trung Quoác giöõ vò trí thöù hai theá giôùi veà thu huùt FDI, vôùi 95 tyû USD naêm 2009. Khu vöïc Ñoâng Nam AÙ cuõng laø ñòa baøn haáp daãn FDI, chieám gaàn 50% löôïng FDI vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø ñaït 233 tyû USD naêm 2009. Veà phaân boå FDI theo lónh vöïc, tyû troïng FDI vaøo caùc ngaønh khai khoaùng vaø sô cheá coù xu 40 höôùng giaûm, trong khi FDI vaøo caùc ngaønh cheá taïo vaø dòch vuï, nhö coâng ngheä thoâng tin, ngaân haøng, du lòch, vaän taûi coù xu höôùng taêng. Caùc thoûa thuaän ñaàu tö song phöông (BIA) vaø khu vöïc (RIA) trong nhöõng naêm gaàn ñaây phaùt trieån maïnh, gaén vôùi söï gia taêng caùc thoûa thuaän thöông maïi song phöông vaø khu vöïc. Tröôùc aùp löïc caïnh tranh thu huùt FDI, nhieàu nöôùc ñaåy maïnh caûi caùch cô cheá ñaàu tö theo höôùng côûi môû hôn nhaèm laøm taêng tính haáp daãn cuûa moâi tröôøng ñaàu tö. Ca âu hoûi 8: Tình hình cung ca áp va ø tie áp nhaän vieän trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA) hie än nay tre ân theá giôùi? Traû lôøi: Keå töø naêm 2002 ñeán nay, ODA treân theá giôùi coù xu höôùng taêng trôû laïi sau moät thaäp nieân suy giaûm. Naêm 2003, ODA cuûa caùc nöôùc thaønh vieân Toå chöùc Hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) ñaït 68,5 tyû USD (chieám 95% ODA toaøn caàu), taêng 4% so vôùi naêm 2002. ODA giai ñoaïn 2005-2009 taêng gaàn 30%, vaø öôùc tính taêng 35% trong giai ñoaïn 2004-2010. Naêm 2009, ODA cuûa caùc nöôùc trong Ủy ban Trôï giuùp phaùt trieån OECD (OECD-DAC) ñaït 119,6 tyû USD. Tyû leä ODA/GNI cuûa nhoùm nöôùc naøy ñaõ taêng töø möùc 0,26% naêm 2004 leân 0,31% naêm 2009, baát chaáp cuoäc khuûng hoaûng kinh teá the á giôùi. Naêm 2009, Myõ laø nöôùc cung caáp ODA nhieàu nhaát theá giôùi (28,665 tyû USD), tieáp sau ñoù laø Phaùp (12,431 tyû 41 USD), Anh, Ñöùc, Nhaät Baûn. ODA cuûa Nhaät Baûn naêm 2009 ñaït 9,5 tyû USD, giaûm 10,7% so vôùi naêm 2008, nguyeân nhaân chính laø do nöôùc naøy thöïc hieän giaûm, xoùa nôï, ñaëc bieät laø cho Iraéc. Tuy nhieân, ñoùng goùp cuûa Nhaät Baûn cho caùc toå chöùc taøi chính quoác teá taêng maïnh trong naêm 2009. Maëc duø taêng veà soá tuyeät ñoái, song löôïng ODA cuûa caùc nöôùc phaùt trieån vaãn raát thaáp so vôùi chæ tieâu 0,7% GNP (hoaëc GNI) cuûa Lieân hôïp quoác. Hieän chæ coù Ñan Maïch, Luùcxaêmbua, Haø Lan, Nauy vaø Thuïy Ñieån ñaït muïc tieâu naøy. Vieäc taêng ODA trong nhöõng naêm gaàn ñaây chuû yeáu do: (i) aùp löïc cuûa coäng ñoàng quoác teá, ñaëc bieät laø caùc nöôùc chaäm phaùt trieån yeâu caàu taêng vieän trôï ñeå thöïc hieän caùc Muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû (MDG) vaøo naêm 2015; (ii) caùc nöôùc phaùt trieån taêng vieän trôï nhaèm xoa dòu baát ñoàng vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong Voøng ñaøm phaùn Ñoâha, qua ñoù muoán ñaåy nhanh vaø sôùm keát thuùc Voøng ñaøm phaùn Ñoâha; (iii) nhu caàu vieän trôï ñe å taùi thieát sau chieán tranh (AÙpganixtan, Iraéc, Xri Lanca...), khaéc phuïc haäu quaû thieân tai (ñoäng ñaát, soùng thaàn...), phoøng choáng dòch beänh (SARS, cuùm gia caàm, AIDS...). Tuy ODA theá giôùi taêng, song chöa ñaùp öùng yeâu caàu ñeå thöïc hieän caùc MDG do taêng ODA chuû yeáu döôùi caùc hình thöùc xoaù, giaûm nôï. Nhieàu nöôùc ngheøo coù khaû naêng khoâng ñaït ñöôïc caùc MDG vaøo naêm 2015, ñaëc bieät laø Nhoùm caùc nöôùc vay nôï (HIPC) ôû chaâu Phi. 42 Taïi cuoäc hoïp Hoäi ñoàng Boä tröôûng caùc nöôùc OECD (thaùng 5-2010), caùc nöôùc ñeàu nhaát trí veà taàm quan troïng cuûa ODA ñoái vôùi vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu thieân nieân kyû do Lieân hôïp quoác ñeà ra vaøo naêm 2015. Caùc boä tröôûng cuõng cam keát seõ noã löïc thöïc hieän nhöõng cam keát ODA vaø tìm caùc bieän phaùp taêng cöôøng hieäu quaû vieän trôï. Vieäc cung caáp ODA khoâng ñaït chæ tieâu cuûa Lieân hôïp quoác coù nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät caùc nöôùc chaäm phaùt trieån ôû chaâu Phi vaø chaâu AÙ. Caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, nhaát laø caùc muïc tieâu thieân nieân kyû ôû caùc nöôùc naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vì thieáu nguoàn taøi trôï. Hieäu quaû söû duïng ODA ôû nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån co øn raát thaáp. Ñeå naâng cao hieäu quaû, nöôùc nhaän vieän trôï caàn phaùt huy vai troø chuû ñoäng, taêng cöôøng phoái hôïp, baûo ñaûm söï haøi hoøa giöõa caùc nhaø taøi trôï vôùi nöôùc nhaän veà muïc tieâu, chính saùch, thuû tuïc. Caùc nhaø taøi trôï phaûi laáy chieán löôïc vaø muïc tieâu phaùt trieån daøi haïn cuûa nöôùc tieáp nhaän taøi trôï laøm cô sôû ñeå phoái hôïp. Veà phaàn mình, caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng phaûi noã löïc caûi caùch kinh teá, ñaëc bieät laø naâng cao trình ñoä quaûn lyù ñeå coù theå söû duïng hieäu quaû nguoàn voán ODA. 43 Caâu hoûi 9: Chöùc naêng chính cuûa Ngaân haøng Theá giôùi (WB)? Traû lôøi: Ngaân haøng Theá giôùi laø teân goïi moät nhoùm bao goàm naêm toå chöùc khaùc nhau vôùi caùc muïc tieâu, phöông thöùc vaø laõi suaát khaùc nhau trong vieäc taøi trôï goàm: Ngaân haøng Taùi thieát vaø phaùt trieån quoác teá (IBRD), Cô quan Phaùt trieån quoác teá (IDA), Coâng ty Taøi chính quoác teá (IFC), Trung taâm Giaûi quyeát tranh chaáp quoác teá veà ñaàu tö (ICSID) vaø Toå chöùc Baûo laõnh ñaàu tö ña phöông (MIGA) (hai toå chöùc cuoái môùi thaønh laäp sau naøy). Ngaân haøng Taùi thieát vaø phaùt trieån quoác teá (IBRD): thaønh laäp naêm 1945, naêm 2008 coù 184 thaønh vieân vôùi voán ñoùng goùp khoaûng hôn 170 tyû USD, trong ñoù Myõ chieám 16%, Nhaät Baûn 6,6%, Ñöùc 5%, Phaùp 4%. Hieän nay, IBRD coù 187 quoác gia hoäi vieân. Chuû tòch IBRD laø ngöôøi Myõ. Muïc tieâu luùc ñaàu laø ñeå cung caáp voán cho caùc nöôùc bò aûnh höôûng bôûi Chieán tranh theá giôùi thöù hai vaø cho caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình vay voán ñeå taêng tröô ûng, ta ïo vie äc la øm, giaûm ño ùi nghe øo va ø gia ûi quye át ca ùc va án ñe à co ù ta àm quan tro ïng cu ûa khu vö ïc va ø toa øn caàu. Ñie àu kie än cho vay cu ûa IBRD la ø: ca ùc nöô ùc co ù mö ùc thu nha äp bình qua ân ñaàu ngöô øi ña ït möùc trung bình; thôøi haïn 20 naêm (aân haïn 15 naêm); laõi suaát baèng laõi suaát thò tröôøng + phí 0,5%. Khaùc vôùi Quyõ Tieàn teä quoác teá (IMF), IBRD ñi vay voán ñeå cho vay laïi, soá voán 44 ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc thaønh vieân chæ ñoùng vai troø thöù yeáu. IBRD vay voán quoác teá chuû yeáu thoâng qua phaùt haønh tín phieáu. Cô quan Phaùt trieån quoác teá (IDA): thaønh laäp naêm 1960, coù 165 nöôùc hoäi vieân vôùi soá voán 73 tyû USD, tính ñeán nay IDA ñaõ cho 170 nöôùc vay voán, chuû yeáu laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù möùc thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp vay, thôøi haïn vay 20, 35 hoaëc 40 naêm, aân haïn 10 naêm, kho âng laáy laõi, chæ laáy phí 0,75%. Do cho vay khoâng laáy laõi, ne ân nguoàn voán cuûa IDA ñöôïc huy ñoäng chuû yeáu töø caùc khoaûn cho vay khoâng tính laõi cuûa caùc nöôùc thaønh vieân vaø moät phaàn töø lôïi nhuaän cuûa IBRD. Khi voán IDA khoâng ñuû cho nhu caàu veà voán cuûa moät nöôùc thì nöôùc ñoù coù theå vay theâm cuûa IBRD. Nhöõng nöôùc coù trình ñoä phaùt trieån cao thì coù theå chuyeån töø vay IDA sang IBRD (ví duï nhö Thaùi Lan, Haøn Quoác chæ ñöôïc vay IBRD, khoâng ñöôïc vay IDA). Coâng ty Taøi chính quoác teá (IFC): thaønh laäp naêm 1956, coù 177 hoäi vieân. IFC cho vay chuû yeáu ñeå hoã trôï khu vöïc tö nhaân, thôøi haïn vay 12 naêm, laõi suaát baèng laõi suaát thò tröôøng + phí. IFC cho vay tröïc tieáp caùc döï aùn, khoâng caàn qua chính phuû vaø khoâng caàn söï baûo laõnh cuûa chính phuû. Trung taâm Giaûi quyeát tranh chaáp quoác teá veà ñaàu tö (ICSID): thaønh laäp naêm 1985, coù chöùc 45 naêng nhö moät hoäi ñoàng troïng taøi ñeå giaûi quyeát tranh chaáp veà ñaàu tö giöõa coâng ty nöôùc ngoaøi vaø nöôùc hoäi vieân. Toå chöùc Baûo laõnh ñaàu tö ña phöông (MIGA): thaønh laäp naêm 1988, muïc ñích nhaèm thuùc ñaåy ñaàu tö tö nhaân vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån baèng caùch baûo laõnh ñaàu tö vaø cung caáp caùc dòch vuï tö vaán. Caâu hoûi 10: Khaùi quaùt veà toå chöùc Thöông maïi theá giôùi (WTO)? Traû lôøi: Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi (WTO) ñöôïc thaønh laäp theo Hieäp ñònh Marakeùt (Marakesh) (Maroác), laø keát quaû cuûa Voøng ñaøm phaùn Urugoay (1986-1994) vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng töø ngaøy 1-1-1995. Tính ñeán thaùng 3-2011, WTO coù 153 thaønh vieân chính thöùc (Vieät Nam laø thaønh vieân thöù 150) vaø 30 nöôùc ñang trong quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp. Ban Thö kyù WTO goàm 630 ngöôøi, ñöùng ñaàu laø Toång Giaùm ñoác (hieän laø oâng Paxcan Lami (Pascal Lamy) - ngöôøi Phaùp); ngaân saùch hoaït ñoäng naêm 2010 laø 194 trieäu phraêng (francs) Thuïy Só. Cô quan quyeàn löïc cao nhaát cuûa WTO laø Hoäi nghò Boä tröôûng, hoïp hai naêm moät laàn, vôùi nhieäm vuï ñöa ra nhöõng quyeát ñònh veà caùc vaán ñeà thöông maïi toaøn caàu. Töø khi thaønh laäp ñeán nay, WTO ñaõ toå chöùc baûy Hoäi nghò Boä tröôûng: 46 Xingapo (thaùng 12-1996); Giônevô (Geneva), Thuïy Só (hai laàn, thaùng 5-1998 vaø thaùng 12- 2009); Xiatôn, Myõ (thaùng 12-1999); Ñoâha, Cata (thaùng 11-2001); Cancun, Meâhicoâ (thaùng 9-2003); vaø Hoàng Koâng, Trung Quoác (thaùng 12-2005). WTO laø toå chöùc thay theá vaø keá tuïc Hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø thöông maïi - GATT (thaønh laäp naêm 1947) vaø laø ñònh cheá toaøn caàu duy nhaát quy ñònh caùc quy taéc thöông maïi giöõa caùc quoác gia. Chöùc naêng chính cuûa WTO laø taïo thuaän lôïi vaø thuùc ñaåy thöông maïi haøng hoaù vaø dòch vuï toaøn caàu thoâng qua vieäc giaùm saùt thöïc thi caùc hieäp ñònh WTO. WTO cuõng coù chöùc naêng laø dieãn ñaøn cho caùc cuoäc ñaøm phaùn thöông maïi, giaûi quyeát nhöõng tranh chaáp thöông maïi vaø giaùm saùt chính saùch thöông maïi cuûa caùc thaønh vieân. Ngoaøi ra, WTO hoã trôï kyõ thuaät vaø ñaøo taïo cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø xuùc tieán hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc quoác teá nhö IMF, WB vaø caùc toå chöùc khaùc thuoäc heä thoáng Lieân hôïp quoác. Khaùc vôùi GATT, WTO laø moät toå chöùc chaët cheõ, coù söï raøng buoäc ôû möùc ñoä cao veà quyeàn lôïi, nghóa vuï ñoái vôùi caùc thaønh vieân vaø ñieàu tieát thöông maïi quoác teá treân phaïm vi roäng lôùn hôn. Ngoaøi chöùc naêng ñieàu tieát thöông maïi haøng hoaù, hoaït ñoäng cuûa WTO coøn môû roäng sang caû lónh vöïc dòch vuï vaø quyeàn sôû höõu trí tueä. Veà phaùp lyù, cô cheá giaûi quyeát tranh chaáp thöông maïi cuûa WTO chaët cheõ, nghieâm ngaët vaø coù tính cheá taøi cao. 47 Caâu hoûi 11: Ñaùnh giaù khaùi quaùt veà xu höôùng kyù keát caùc hieäp ñònh thöông maïi töï do vaø taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi heä thoáng thöông maïi vaø caùc nöôùc thaønh vieân? Traû lôøi: Xu höôùng hình thaønh caùc FTA khu vöïc vaø song phöông treân theá giôùi baét ñaàu xuaát hieän töø nhöõng naêm 1980, nhöng thöïc söï phaùt trieån maïnh meõ vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990 cuøng vôùi xu theá toaøn caàu hoùa vaø söï ra ñôøi cuûa Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi (1995). Ñeán nay, vieäc ñaøm phaùn, kyù keát FTA ñaõ trôû thaønh moät xu höôùng toaøn caàu trong quan heä kinh teá quoác teá vaø laø moät coâng cuï quan troïng trong chính saùch ñoái ngoaïi cu ûa quo ác gia. Trong giai ñoa ïn tö ø na êm 1989 ñe án 2010, soá löôïng FTA treân theá giôùi taêng gaáp 48 laàn, töø 5 FTA (naêm 1989) leân 238 FTA (tính tôùi thaùng 1-2011). Xu höôùng FTA hieän nay coù bo án ñaëc ñieåm chính nhö sau: (i) Xu höôùng FTA buøng noå taïi taát caû caùc khu vöïc treân theá giôùi vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, trong ñoù chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông daãn ñaàu veà soá löôïng, vaø coù söï tham gia cuûa taát caû caùc neàn kinh teá lôùn trong khu vöïc. (ii) Caùc FTA ngaøy nay ña daïng veà hình thaùi, coù phaïm vi ñieàu chænh toaøn dieän hôn vaø möùc ñoä töï do hoùa cao hôn. FTA coù theå mang tính theå cheá cao, gaén lieàn vôùi moät khoâng gian ñòa lyù nhö moâ hình EU, AFTA, NAFTA... hoaëc mang tính song phöông. FTA coù theå laø Hieäp ñònh Ñoái taùc 48 kinh teá (EPA), Hieäp ñònh Ñoái taùc kinh teá toaøn dieän (CEP). Phaïm vi ñieàu chænh cuûa caùc FTA cuõng môû roäng, goàm nhieàu lónh vöïc môùi nhö töï do hoùa ñaàu tö, mua saém chính phuû, baûo veä moâi tröôøng, caùc luaät leä lao ñoäng, minh baïch hoùa chính saùch,... (iii) Caùc nöôùc seõ tieáp tuïc caïnh tranh maïnh meõ ñeå vöôn leân thaønh nhöõng trung taâm FTA vaø tieán trình phaùt trieån FTA trong thaäp nieân tôùi seõ do caùc cöôøng quoác vaø trung taâm kinh teá daãn daét vaø quyeát ñònh. Trong 10 naêm qua, caùc “trung taâm” FTA chính cuûa theá giôùi laø EU, Myõ, AÁn Ñoä, Nhaät Baûn, Xingapo, Haøn Quoác,... (iv) Traøo löu FTA tuy xuaát phaùt chuû yeáu töø lôïi ích kinh teá nhöng ñang daàn mang maøu saéc chính trò vaø laø söï taäp hôïp löïc löôïng ñeå caùc nöôùc lôùn tranh giaønh aûnh höôûng vaø phaùt huy vò theá cuûa mình. Maëc duø söï trì treä cuûa ñaøm phaùn thöông maïi ña phöông laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán söï buøng noå cuûa caùc thoûa thuaän FTA thôøi gian gaàn ñaây, song vieäc thuùc ñaåy caùc thoûa thuaän FTA vaø heä thoáng thöông maïi ña phöông vaãn laø hai tieán trình song song, mang tính boå trôï laãn nhau. Vieäc tham gia caùc FTA giuùp ñaåy maïnh trao ñoåi thöông maïi giöõa caùc nöôùc thaønh vieân, qua ñoù thuùc ñaåy thöông maïi toaøn caàu. Maët khaùc, nhöõng vaán ñeà caùc nöôùc khoâng theå ñaït ñöôïc thoûa thuaän trong khuoân khoå ñaøm phaùn ña phöông thöôøng ñöôïc ñöa vaøo noäi dung ñaøm phaùn 49 FTA, do caùc FTA coù quy moâ heïp hôn vaø soá löôïng caùc beân tham gia ñaøm phaùn cuõng ít hôn. Do ñoù, coù theå noùi, FTA laø moät trong nhöõng keânh giuùp ñöa noäi dung môû cöûa thöông maïi vaøo trong hoaït ñoäng cuûa thöông maïi toaøn caàu. Ñoái vôùi caùc nöôùc, treân phöông dieän kinh teá, vieäc trôû thaønh trung taâm FTA coù yù nghóa then choát nhaèm thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá vaø trôû thaønh trung taâm kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Tham gia caùc FTA goùp phaàn môû roäng khoâng gian kinh teá vaø tranh thuû tieàm löïc khoa hoïc - coâng ngheä, tri thöùc ñeå phaùt trieån trong cuoäc chaïy ñua kinh teá trong thôøi ñaïi thoâng tin vaø kyõ thuaät soá. Ngoaøi ra, caùc FTA laø coâng cuï ñeå tieáp tuïc môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu vaø laø caùnh cöûa ñeå tham gia vaøo chuoãi saûn xuaát vaø cung öùng toaøn caàu, ñoàng thôøi taïo söùc eùp nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû saûn xuaát vaø naêng löïc caïnh tranh trong nöôùc, caûi caùch vaø hoaøn thieän heä thoáng phaùp lyù tôùi caùc chuaån möïc quoác teá. Treân phöông dieän chính trò, thoâng qua söï raøng buoäc veà kinh teá ñöôïc taïo laäp treân cô sôû caùc thoûa thuaän FTA, caùc nöôùc coù xu höôùng söû duïng FTA nhö moät coâng cuï ñeå cuûng coá quan heä chính trò - ñoái ngoaïi vôùi caùc thaønh vieân khaùc. 50 Nhöõng vaán ñeà toaøn caàu Ca âu ho ûi 12: Kha ùi quaùt veà nhö õng vaán ñe à toa øn caàu, höô ùng ñoái pho ù chung cu ûa coäng ño àng quo ác te á tröôùc nhö õng va án ñeà naøy va ø sö ï tham gia giaûi quyeát cu ûa Vie ät Nam? Traû lôøi: Sau Chieán tranh theá giôùi thöù hai, vaán ñeà ngaên chaën nguy cô cuûa moät cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba trôû thaønh troïng taâm cuûa moïi hoaït ñoäng quoác teá. "Chieán tranh vaø hoaø bình" do ñoù ñaõ trôû thaønh vaán ñeà toaøn caàu, thaønh moái quan taâm chung cuûa coäng ñoàng quoác teá. Khi nguy cô veà cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba daàn daàn ít coù khaû naêng xaûy ra, thì moät loaït caùc vaán ñeà toaøn caàu khaùc noåi leân nhö: ngheøo ñoùi, suy thoaùi moâi tröôøng, bieán ñoåi khí haäu, daân soá taêng nhanh, caùc vaán ñeà lieân quan ñe án toaøn caàu hoùa, caùc vaán ñeà xaõ hoäi (phuï nöõ, treû em, giaùo duïc, naïn dòch HIV/AIDS, ma tuyù, toäi phaïm xuyeân quoác gia...), luoàng ngöôøi tò naïn vaø di daân oà aït, vaø ñaëc bieät gaàn ñaây laø söï buøng phaùt caùc hoaït ñoäng khuûng boá quoác teá. Bieän phaùp höõu hieäu ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà naøy laø thoâng qua caùc chöông trình haønh ñoäng quoác gia, khu vöïc vaø quoác teá. Vieäc nghieân cöùu, tìm hieåu xu höôùng phaùt trieån vaø caùch thöùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà toaøn caàu, beân caïnh giaù trò döï baùo, coù yù nghóa quan troïng trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch cuûa haàu heát caùc quoác gia vaø caùc toå chöùc quoác teá, khu vöïc. 51 Nhaèm ñoái phoù vôùi nhöõng vaán ñeà treân, töø nhöõng naêm 1990 ñeán nay, Lieân hôïp quoác vaø coäng ñoàng quoác teá no ùi chung ñaõ toå chöùc haøng loaït caùc hoäi nghò toaøn caàu ñeå caùc nöôùc trao ñoåi quan ñieåm vaø ñeà ra nhöõng chöông trình haønh ñoäng quoác gia, khu vöïc vaø quoác teá veà caùc vaán ñeà nhö: treû em, moâi tröôøng vaø phaùt trieån, quyeàn con ngöôøi, daân soá vaø phaùt trieån, phaùt trieån xaõ hoäi, nhaø ôû, an ninh löông thöïc... Ñaëc bieät, taïi Hoäi nghò thöôïng ñænh Thieân nieân kyû (2000), laõnh ñaïo cuûa caùc nöôùc thaønh vieân Lieân hôïp quoác ñaõ ra Tuyeân boá Thieân nieân kyû, trong ñoù neâu roõ Muïc tieâu Thieân nieân kyû to ång quaùt laø giaûm tyû leä ngheøo khoå xuoáng coøn moät nöûa vaøo naêm 2015. Caùc Muïc tieâu Thieân nieân kyû ñöôïc theå hieän cuï theå treân nhöõng lónh vöïc: giaùo duïc, bình ñaúng giôùi, töû vong treû em, söùc khoeû sinh saûn, phoøng choáng HIV/AIDS vaø caùc beänh dòch khaùc, gìn giöõ moâi tröôøng... Trong naêm 2010, Lieân hôïp quoác ñaõ toå chöùc moät phieân hoïp thöôïng ñænh nhaèm kieåm ñieåm 10 naêm thöïc hieän caùc Muïc tieâu Thieân nieân kyû noùi treân. Xuaát phaùt töø chuû tröông taêng cöôøng hoäi nhaäp quoác teá vaø töø thöïc tieãn cuûa ñaát nöôùc, Vieät Nam ñaõ tích cöïc tham gia caùc hoäi nghò quoác teá noùi treân, coù nhieàu hoaït ñoäng nhaèm thöïc hieän nhöõng cam keát trong chöông trình haønh ñoäng maø caùc hoäi nghò ñeà ra. Chính phuû ta ñaõ ñöa ra nhieàu chuû tröông, chính saùch nhö: Chieán löôïc toaøn dieän veà taêng tröôûng vaø xoaù ñoùi giaûm ngheøo (bao 52 goàm caùc chöông trình muïc tieâu quoác gia veà: xoaù ñoùi giaûm ngheøo, nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng, daân soá vaø keá hoaïch hoaù gia ñình, thanh toaùn beänh dòch, phoøng choáng HIV/AIDS, taïo vieäc laøm); Chieán löôïc quoác gia vaø Keá hoaïch haønh ñoäng vì söï tieán boä cuûa phuï nöõ Vieät Nam ñeán naêm 2000 vaø Chieán löôïc quoác gia laàn thöù hai ñeán naêm 2010; Chöông trình quoác gia phoøng choáng ma tuyù, thaønh laäp UÛy ban Quoác gia phoøng choáng AIDS vaø phoøng choáng teä naïn ma tuyù, maïi daâm; vaø thöïc hieän nhieàu chöông trình veà nöôùc saïch, baûo veä moâi tröôøng, thöïc hieän giaùo duïc tieåu hoïc phoå caäp baét buoäc... Caùc noäi dung treân luoân ñöôïc chuù troïng vaø loàng gheùp moät caùch haøi hoøa trong caùc hoaït ñoäng trieån khai. Caâu hoûi 13: Khaùi nieäm toaøn caàu hoùa vaø khu vöïc hoùa, nguyeân nhaân phaùt trieån vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa quaù trình naøy? Traû lôøi: Trong lónh vöïc kinh teá, toaøn caàu hoùa vaø khu vöïc hoùa ñöôïc hieåu laø quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån caùc thò tröôøng toaøn caàu vaø khu vöïc, laøm taêng söï töông taùc vaø tuøy thuoäc laãn nhau veà kinh teá giöõa caùc nöôùc thoâng qua söï gia taêng caùc luoàng löu chuyeån haøng hoùa, nguoàn löïc vaø yù töôûng vöôït qua bieân giôùi giöõa caùc quoác gia, cuøng vôùi söï hình thaønh caùc ñònh cheá, toå chöùc quoác teá nhaèm quaûn lyù caùc hoaït ñoäng vaø giao dòch kinh teá quoác teá. Toaøn caàu hoùa vaø khu vöïc hoùa tuy laø hai hieän töôïng coù nhöõng khaùc bieät 53 nhaát ñònh nhöng veà cô baûn coù söï thoáng nhaát vôùi nhau. Coù theå xem khu vöïc hoùa laø boä phaän cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa, laø nhöõng böôùc ñi ñeå tieán tôùi toaøn caàu hoùa. Khu vöïc hoùa laø quaù trình caùc nöôùc co ù cuøng vò trí ñòa lyù taêng cöôøng hôïp taùc vaø lieân keát khu vöïc, thoâng qua caùc bieän phaùp nhö loaïi boû caùc haøng raøo quan thueá vaø phi quan thueá, haøi hoøa hoaù caùc tieâu chuaån vaø luaät leä chung. Toaøn caàu hoùa khoâng phaûi laø hieän töôïng môùi dieãn ra gaàn ñaây. Phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng vaø chuû nghóa tö baûn, quaù trình toaøn caàu hoùa ñaõ traûi qua ba laøn soùng: laøn soùng thöù nhaát töø naêm 1870 ñeán 1914, laøn soùng thöù hai töø naêm 1945 ñeán 1980, laøn soùng thöù ba töø thaäp nieân 1980 trôû laïi ñaây, vôùi söï taêng voït veà toác ñoä, quy moâ vaø soá chuû theå tham gia. Coù boán nguyeân nhaân chính xuyeân suoát daãn ñeán tình hình treân. Thöù nhaát laø söï tieán boä cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä ñaõ taïo tieàn ñeà vaø thuùc ñaåy quaù trình phaân coâng vaø chuyeân moân hoùa lao ñoäng theo ngaønh ngheà, vuøng laõnh thoå, giöõa caùc quoác gia; söï trao ñoåi quoác teá veà haøng hoùa, dòch vuï, voán, lao ñoäng vaø tri thöùc ngaøy moät taêng. Thöù hai laø chính saùch caûi caùch kinh teá vaø môû cöûa thò tröôøng cuûa caùc quoác gia, taïo ra moät moâi tröôøng thuaän lôïi vaø thoâng thoaùng cho caùc hoaït ñoäng kinh doanh vaø ñaàu tö quoác teá. Thöù ba laø caùc coâng ty xuyeân quoác gia vôùi vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy lieân keát kinh teá quoác 54 teá thoâng qua maïng löôùi saûn xuaát vaø ñaàu tö ña quoác gia. Thöù tö laø caùc thieát cheá kinh teá quo ác teá nhö WTO, WB, IMF... coù vai troø quan troïng trong vieäc loaïi boû caùc haøng raøo quan thueá vaø phi quan thueá vaø thuùc ñaåy caùc nöôùc thöïc thi nhöõng bieän phaùp môû cöûa thò tröôøng. Quaù trình toaøn caàu hoùa ñaõ coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc nhö giuùp thoáng nhaát thò tröôøng toaøn caàu vaø khu vöïc; môû ra khaû naêng cho caùc quoác gia tham gia vaøo heä thoáng phaân coâng lao ñoäng quoác teá, taïo cô hoäi tieáp caän nguoàn voán, coâng ngheä vaø kyõ naêng quaûn lyù tieân tieán treân theá giôùi ñeå taêng naêng suaát lao ñoäng vaø laøm taêng traùch nhieäm quoác teá cuûa caùc quoác gia trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà toaøn caàu. Beân caïnh ñoù, toaøn caàu hoaù cuõng gaây ra khoâng ít nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc, tröôùc heát laø nguy cô laøm gia taêng tình traïng baát bình ñaúng vaø laøm saâu saéc theâm söï phaân hoaù giaøu ngheøo giöõa caùc quoác gia treân theá giôùi; taïo ra tình traïng phaù saûn, thaát nghieäp vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi khaùc trong moãi quoác gia; laøm gia taêng söï phuï thuoäc vaøo heä thoáng thò tröôøng vaø phaân coâng lao ñoäng quo ác teá; vaø go ùp phaàn vaøo söï phoå bie án, lan traøn cuûa caùc dòch beänh, caùc hoaït ñoäng toäi phaïm, khuûng boá, buoân baùn vaø söû duïng traùi phe ùp ma tuùy, maïi daâm... laøm xoùi moøn baûn saéc vaø truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa caùc daân toäc. 55 Caâu hoûi 14: Khuûng boá quoác teá vaø nguyeân nhaân cuûa noù? Traû lôøi: Khuûng boá quoác teá khoâng phaûi laø hieän töôïng môùi. Söï kieän ngaøy 11-9-2001 ôû Myõ cho thaáy khuûng boá ñaõ thöïc söï trôû thaønh moät thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi hoaø bình vaø an ninh quoác teá. Maëc duø coäng ñoàng quoác teá ñaõ coù nhieàu noã löïc hôïp taùc ñaáu tranh choáng khuûng boá, song hoaït ñoäng khuûng boá treân theá giôùi trong thôøi gian qua vaãn tieáp tuïc dieãn bieán phöùc taïp, gaây haäu quaû naëng neà cho nhieàu quoác gia, taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán an ninh taïi nhieàu khu vöïc treân theá giôùi. Hieän nay, caùc phaàn töû khuûng boá thöôøng co ù xu höôùng caáu keát vôùi nhau ñeå thaønh laäp nhöõng toå chöùc khuûng boá (nhö An Keâña (Al Qaeda), Taliban, Gieâma Ixlamia (Jemaah Islamiyah)...). Nhöõng toå chöùc naøy taïo thaønh maïng löôùi khuûng boá toaøn caàu vaø coù moái quan heä chaët cheõ vôùi caùc loaïi toäi phaïm xuyeân quoác gia khaùc nhö buoân baùn ma tuyù, röûa tieàn, buoân ngöôøi, buoân baùn vuõ khí baát hôïp phaùp... Muïc tieâu khuûng boá khoâng chæ nhaèm vaøo truï sôû caùc cô quan nhaø nöôùc, caùc caên cöù quaân söï, taøu chieán..., maø coøn nhaèm vaøo nhöõng coâng trình daân söï nhö khaùch saïn, nhaø ga, xe löûa, maùy bay, caùc ñòa ñieåm vaø phöông tieän coâng coäng... gaây thieät haïi, thöông vong lôùn cho daân thöôøng vaø huyû hoaïi cô sôû haï taàng cuûa caùc quoác gia. Cho ñeán nay, luaät phaùp quoác teá vaãn chöa coù moät ñònh nghóa thoáng nhaát veà 56 khuûng boá quoác teá. Moät maët, coäng ñoàng quoác teá cô baûn nhaát trí xem caùc haønh ñoäng baïo löïc nhaèm vaøo caùc ñoái töôïng vaø muïc tieâu daân söï, gaây thieät haïi vaø thöông vong cho nhöõng ngöôøi voâ toäi laø haønh vi khuûng boá. Maët khaùc, coøn coù quan ñieåm khaùc nhau veà phaïm vi cuûa khaùi nieäm khuûng boá quoác teá. Theo döï thaûo Coâng öôùc toaøn dieän veà choáng khuûng boá quoác teá, khuûng boá quoác teá ñöôïc xaùc ñònh laø haønh vi coá yù söû duïng baïo löïc hoaëc ñe doïa söû duïng baïo löïc xaâm phaïm tính maïng cuûa ngöôøi khaùc hoaëc huyû hoaïi taøi saûn, cô sôû haï taàng cuûa moät quoác gia nhaèm eùp buoäc moät quoác gia hoaëc moät toå chöùc quoác teá thöïc hieän hoaëc khoâng thöïc hieän moät vieäc gì ñoù. Nguyeân nhaân cuûa caùc haønh ñoäng khuûng boá raát ña daïng. Coù quan ñieåm cho raèng chuû nghóa khuûng boá baét nguoàn töø caùc nho ùm cuoàng tín, cöïc ñoan; tình traïng ngheøo ñoùi, thaát hoïc, xung ñoät veà chính trò, toân giaùo, saéc toäc vaø nhöõng maët traùi cuûa toaøn caàu hoaù thöôøng laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho chuû nghóa khuûng boá toàn taïi vaø phaùt trieån löïc löôïng. Moät soá nöôùc thaønh vieân Phong traøo Khoâng lieân keát cho raèng chính tình traïng baát bình ñaúng veà chính trò, kinh teá, xaõ hoäi treân theá giôùi laø nguyeân nhaân saâu xa, coäi reã cuûa chuû nghóa khuûng boá vaø chæ coù theå loaïi tröø taän goác chuû nghóa khuûng boá baèng vieäc giaûi quyeát trieät ñeå nhöõng nguyeân nhaân saâu xa noùi treân. 57 Caâu hoûi 15: Vai troø cuûa vaán ñeà baûo ñaûm caân baèng moâi tröôøng sinh thaùi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi? Traû lôøi: Nhö caù phaûi coù nöôùc, con ngöôøi chæ coù theå to àn taïi vaø phaùt trieån trong moät moâi tröôøng thieân nhieân thích hôïp vôùi mình. Töø co å xöa, con ngöôøi ôû khaép caùc luïc ñòa ñeàu phaûi quan taâm tôùi ñaát, nöôùc, röøng caây, vöôøn töôïc, chaêm lo tôùi caûnh quan xung quanh nôi ôû, baûo ñaûm cuoäc soáng haøi hoøa vôùi ñaát trôøi. Traûi qua thôøi gian, vôùi soá daân taêng leân nhieàu laàn vaø coâng cuï lao ñoäng môùi do caùc cuoäc caùch maïng khoa hoïc, kyõ thuaät vaø coâng ngheä taïo ra, con ngöôøi taùc ñoäng vaøo thieân nhieân ngaøy caøng maïnh meõ, taïo ra nhöõng thay ñoåi to lôùn ñoái vôùi moâi tröôøng, thaäm chí ñe doïa söï toàn taïi cuûa chính mình. Daàn daàn, nhaän thöùc veà nhu caàu baûo veä moâi tröôøng ñöôïc môû roäng sang taát caû caùc maët lieân quan nhö: nhöõng thay ñoåi nghieâm troïng heä thoáng sinh thaùi, söï phaù huûy taàng oâzoân baûo veä söï soáng tröôùc caùc tia ñoäc haïi, xoùi moøn nhöõng lôùp ñaát troàng troït, oâ nhieãm nguoàn nöôùc, chaát thaûi, huyû dieät caùc loaøi caù, chim muoâng, ña daïng sinh hoïc, bieán ñoåi khí haäu, v.v.. Vì moâi tröôøng laø moät vaán ñeà toaøn caàu, neân ñeå öùng phoù coù hieäu quaû vaø laâu daøi caàn coù söï hieäp löïc vaø hôïp taùc treân phaïm vi quoác teá ñeå giaûi quyeát. Chæ tính töø khi thaønh laäp Chöông trình 58 moâi tröôøng Lieân hôïp quoác (UNEP) naêm 1972, ñeå baûo veä moâi tröôøng moät caùch cuï theå, moät loaït cam keát, cô cheá quoác teá ñaõ ra ñôøi. Song song vôùi nhöõng vaên kieän coù tính chaát chi phoái nhö: Coâng öôùc khung veà bieán ñoåi khí haäu, Coâng öôùc Vieân veà baûo veä taàng oâzoân, Nghò ñònh thö Moântrean (Montreal) veà loaïi tröø caùc chaát phaù huûy taàng oâzoân, v.v., laø nhöõng cam keát quoác teá cuï theå treân töøng lónh vöïc nhö: keá hoaïch haønh ñoäng choáng sa maïc hoùa, choáng oâ nhieãm nöôùc bieån, hieäp ñònh quoác teá baûo veä röøng nhieät ñôùi, caùc coâng öôùc baûo veä caùc loaøi thuù quyù hieám, caùc coâng öôùc quoác teá kieåm soaùt vaø caám söû duïng vuõ khí haït nhaân, v.v.. Baèng vieäc thoâng qua Nghò quyeát soá 42/186 cuûa Ñaïi hoäi ñoàng Lieân hôïp quoác (1987) veà moät keá hoaïch toaøn caàu vôùi tieâu ñeà “Trieån voïng moâi tröôøng ñeán naêm 2000 vaø nhöõng naêm tieáp theo”, coäng ñoàng quoác teá keâu goïi duy trì moâi tröôøng hoøa bình, an ninh, hôïp taùc; caûi thieän quan heä kinh teá quoác teá, chuù troïng ñeán lôïi ích cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån; hôïp taùc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, kieåm soaùt hieäu quaû taêng daân soá; khuyeán khích chuyeån giao coâng ngheä môùi, söû duïng tieát kieäm caùc nguoàn naêng löôïng khoâng taùi taïo ñöôïc, taêng cöôøng söû duïng naêng löôïng môùi; baûo veä toát nhaát heä sinh thaùi, quyõ gien ñoäng thöïc vaät; giaûi quyeát toát tình traïng maát caân ñoái do phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi gaây ra; vaø taêng cöôøng tuyeân truyeàn giaùo duïc coäng ñoàng veà baûo veä moâi tröôøng. 59 Hoäi nghò thöôïng ñænh veà moâi tröôøng ôû Rioâ ñô Gianeroâ (Rio de Janeiro) (Braxin) naêm 1992 ñaùnh daáu moät moác raát quan troïng trong nhaän thöùc moái quan heä höõu cô giöõa phaùt trieån vaø moâi tröôøng, ñeà ra Chöông trình haønh ñoäng trong theá kyû XXI, ñònh höôùng cho caùc quoác gia haønh ñoäng va ø hô ïp ta ùc tre ân mo ïi lónh vö ïc ma ø hoa ït ño äng cu ûa con ngöôøi coù theå taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Coâng öôùc khung cuûa Lieân hôïp quoác veà bieán ñoåi khí haäu (UNFCCC) chính thöùc co ù hie äu lö ïc tö ø nga øy 21-3-1994. Tie áp ño ù, ca ùc ho äi nghò toa øn ca àu nhö Ho äi nghò thöô ïng ñænh Tra ùi ña át ta ïi Gio âhannexbuo ác (Johannesburg) (Nam Phi, naêm 2002), Hoäi nghò Lieân hôïp quoác veà bieán ñoåi khí haäu taïi Coâpenhaghen (Copenhagen) (Ñan Maïch, naêm 2009) tieáp tuïc ñeà ra caùc cam keát, cô cheá hôïp taùc nhaèm huy ñoäng söùc maïnh vaø söï phoái hôïp cuûa coäng ñoàng quoác teá trong giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng böùc xuùc. Ñi ñoâi vôùi nhöõng cam keát, cô cheá coù quy moâ toaøn caàu laø nhöõng cô cheá töông töï ôû caùc khu vöïc, trong ñoù coù khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Caâu hoûi 16: Tình traïng buøng noå daân soá vaø taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi caùc nöôùc? Nhöõng noäi dung chính cuûa Chieán löôïc daân soá Vieät Nam giai ñoaïn 2001-2010? Traû lôøi: Hieän nay daân soá ñaõ trôû thaønh moät vaán ñeà toaøn caàu, taùc ñoäng ñeán nhieàu maët trong 60 ñôøi soáng kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia. Daân soá theá giôùi naêm 2010 laø 6,9 tyû ngöôøi vaø tuy toác ñoä taêng daân soá trong nhöõng naêm gaàn ñaây coù giaûm song moãi naêm theá giôùi vaãn coù theâm khoaûng gaàn 80 trieäu ngöôøi, trong ñoù 97% laø ôû caùc nöôùc ngheøo vaø keùm phaùt trieån. Daân soá taêng nhanh laøm cho caùc vaán ñeà toaøn caàu khaùc nhö moâi tröôøng, an ninh, löông thöïc, beänh taät, ngheøo khoå... caøng traàm troïng. Vaán ñeà naøy cuõng taïo ra moät söùc eùp lôùn ñoái vôùi taøi nguyeân thieân nhieân, dòch vuï vaø haï taàng cô sôû, trieät tieâu taêng tröôûng kinh teá... Vaán ñeà ñoâ thò hoaù vaø di daân cuõng ngaøy caøng trôû neân gay gaét hôn. Ñoâ thò hoaù dieãn ra vôùi toác ñoä cao khoâng chæ ôû caùc nöôùc phaùt trieån, nhöõng nöôùc coù khaû naêng ño ái phoù toát hôn vôùi vaán ñeà naøy, maø ôû caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vieäc di daân töø caùc vuøng noâng thoân veà thaønh phoá laø hieän töôïng phoå bieán ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Naêm 1950, 17,8% soá daân caùc nöôùc ñang phaùt trieån soáng ôû thaønh phoá; 50 naêm sau, con soá naøy taêng gaáp ñoâi, leân tôùi 40,5%. Döï kieán vaøo naêm 2030, tyû leä naøy seõ leân tôùi 60%. Tình traïng naøy ñaõ vaø ñang ngaøy caøng taïo söùc eùp raát lôùn ñoái vôùi caùc nöôùc, nhaát laø trong vieäc giaûi quyeát vieäc laøm, nhaø cöûa vaø nhieàu vaán ñeà xaõ hoäi khaùc. Do tình traïng treân, coäng ñoàng quoác teá vaø caùc chính phuû ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn moái lieân quan giöõa daân soá, moâi tröôøng vaø phaùt trieån 61 cuõng nhö taàm quan troïng cuûa coâng taùc daân soá ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Hoäi nghò quoác teá veà daân soá vaø phaùt trieån (ICPD) taïi Cairoâ (Cairo) naêm 1994 ñaõ ñe à ra Chöông trình haønh ñoäng trong 20 naêm tieáp theo, laøm thay ñoåi caùch nhìn nhaän cuûa caùc quoác gia ñoái vôùi vaán ñeà daân soá, chæ ra moái quan heä gaén boù giöõa daân soá vaø phaùt trieån, ñaët troïng taâm vaøo con ngöôøi vaø caùc quyeàn cuûa con ngöôøi veà söùc khoeû sinh saûn thay vì vaøo soá löôïng vaø toác ñoä taêng daân soá nhö tröôùc ñaây. Ñaûng vaø Chính phuû Vieät Nam ñaõ coù cam keát cao ñoái vôùi vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu trong Chöông trình haønh ñoäng ICPD naêm 1994, caùc Muïc tieâu thieân nieân kyû (MDGs) vaø keát quaû cuûa caùc hoäi nghò quoác teá vaø khu vöïc kieåm ñieåm 10 naêm (ICPD+10) vaø 15 naêm (ICPD+15) tình hình thöïc hieän ICPD cuûa Lieân hôïp quoác. Nhieàu vaên baûn chính saùch, quy phaïm phaùp luaät, höôùng daãn chuyeân moân kyõ thuaät veà daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình ñaõ ñöôïc Ñaûng vaø Chính phuû ta ban haønh, taïo cô sôû phaùp lyù cho vieäc quaûn lyù nhaø nöôùc, toå chöùc thöïc hieän coâng taùc daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình coù hieäu quaû treân phaïm vi caû nöôùc nhö: Pha ùp le änh Da ân so á so á 06/2003/PL-UBTVQH11 ñöôïc UÛy ban Thöôøng vuï Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 9-1-2003, coù hieäu löïc ngaøy 1-5-2003; Nghò quyeát soá 47/2005, ngaøy 22-3-2005 cuûa Boä Chính trò veà tieáp tuïc ñaåy maïnh thöïc hieän chính saùch daân so á - ke á hoa ïch ho ùa gia ñình; Quye át ñònh 62 so á 170/2007/QÑ-TTg, nga øy 8-11-2007 cu ûa Thu û töôùng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät Chöông trình muïc tieâu quoác gia daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình giai ñoaïn 2006-2010; Chieán löôïc daân soá 2001-2010. Nhöõng cam keát maïnh meõ cuûa Ñaûng vaø Chính phuû Vieät Nam coøn ñöôïc theå hieän qua vieäc lieân tuïc naâng cao ñaàu tö cho caùc chöông trình daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình. Ngaân saùch nhaø nöôùc daønh cho chöông trình daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình bao goàm ngaân saùch trung öông vaø ngaân saùch ñòa phöông, voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc, ñaït bình quaân hôn 550 tyû ñoàng/naêm trong giai ñoaïn 2001-2010. Rieâng voán ngaân saùch nhaø nöôùc ñaõ taêng nhanh töø 300 tyû ño àng naêm 2001 leân 740 tyû ñoàng (töông ñöông 39 trieäu USD) naêm 2010. Sau gaàn 50 naêm thöïc hieän caùc chuû tröông, chính saùch, phaùp luaät cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc veà daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình, thöïc hieän cam keát quoác teá veà daân soá - phaùt trieån vaø caùc Muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû, coâng taùc daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình vaø chaêm soùc söùc khoûe sinh saûn ñaõ ñaït nhöõng keát quaû quan troïng. Ñaïi boä phaän nhaân daân coù nhaän thöùc ñaày ñuû, ñuùng ñaén veà keá hoaïch hoùa gia ñình vaø thöïc hieän keá hoaïch hoùa gia ñình moät caùch töï nguyeän; möùc sinh vaø tyû leä taêng daân soá ñaõ giaûm maïnh; tình traïng söùc khoûe sinh saûn, söùc khoûe baø meï vaø treû em ñöôïc caûi thieän roõ reät, goùp phaàn ñaùng keå vaøo 63 nhöõng thaønh töïu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi thôøi kyø Ñoåi môùi vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa nhaân daân. Tyû leä gia taêng daân soá trung bình haèng naêm giaûm töø 3,6% (giai ñoaïn 1960-1970) xuoáng coøn 1,7% (giai ñoaïn 1989-1999) vaø 1,2% (giai ñoaïn 1999-2009). Ñaây laø möùc giaûm sinh lôùn nhaát vaø tyû leä gia taêng daân soá thaáp nhaát trong voøng 50 naêm qua. Nhôø thaønh töïu giaûm sinh, toác ñoä taêng daân soá ñaõ chaäm laïi vaø quy moâ daân soá naêm 2009 laø 86,024 trieäu ngöôøi, thaáp hôn nhieàu so vôùi muïc tieâu Chieán löôïc daân soá ñeà ra laø ñeán naêm 2010, Vieät Nam coù 89 trieäu ngöôøi. Vôùi nhöõng thaønh tích treân, UÛy ban Quoác gia daân soá - ke á hoaïch hoùa gia ñình ñaõ ñöôïc Chuû tòch nöôùc taëng thöôûng Huaân chöông Lao ñoäng haïng Nhaát; Vieät Nam cuõng ñöôïc Lieân hôïp quoác trao Giaûi thöôûng veà daân soá naêm 1999. Tuy nhieân, coâng taùc daân soá - keá hoaïch hoùa gia ñình cuûa nöôùc ta hieän nay vaãn coøn moät soá toàn taïi, thaùch thöùc nhö: - Tuy mö ùc sinh gia ûm maïnh, ñaõ ña ït va ø duy trì ñöô ïc mö ùc sinh thay the á nhöng ra át kha ùc bie ät giö õa ca ùc vu øng va ø tie àm na êng ta êng mö ùc sinh trô û la ïi ra át lô ùn. - Toác ñoä taêng daân soá ñaõ ñöôïc kieàm cheá. Quy moâ daân soá nhoû hôn muïc tieâu Chieán löôïc daân soá ñeà ra. Tuy nhieân, Vieät Nam vaãn laø moät trong naêm nöôùc coù quy moâ daân soá lôùn, ñoàng thôøi maät ñoä daân soá vaøo loaïi cao nhaát theá giôùi. 64 - Söï maát caân ñoái giôùi tính ñoái vôùi toaøn boä soá daân ñaõ daàn daàn thu heïp. Tuy nhieân, ñoái vôùi treû em vaø treû sô sinh, maát caân ñoái giôùi tính laïi coù daáu hieäu nghieâm troïng, seõ daãn ñeán söï thieáu huït nöõ thanh nieân trong töông lai. Quyõ Daân soá cuûa Lieân hôïp quoác (UNFPA) coù vai troø to lôùn trong vieäc hoã trôï caùc nöôùc ñang phaùt trieån trieån khai Chöông trình haønh ñoäng veà daân soá. UNFPA ñaõ trieån khai chöông trình giuùp Vieät Nam trong caùc naêm taøi khoùa töø 1978 ñeán 2010 vôùi toång soá tieàn khoaûng 170 trieäu USD, goùp phaàn tích cöïc laøm giaûm tyû leä taêng daân soá cuûa Vieät Nam, ñoàng thôøi giuùp taêng cöôøng nhaän thöùc vaø naêng löïc veà coâng taùc daân soá cho caùn boä vaø nhaân daân. Chie án löô ïc da ân so á Vie ät Nam giai ñoa ïn 2001-2010 ñöôïc Chính phuû ta thoâng qua naêm 2000 phuø hôïp vôùi xu theá chung cuûa quoác teá sau Hoäi nghò Cairoâ. Chieán löôïc neâu nhieäm vuï troïng taâm cuûa coâng taùc daân soá laø thöïc hieän ñoàng boä, töøng böôùc vaø coù troïng ñieåm vieäc ñieàu hoaø quan heä giöõa soá löôïng vôùi chaát löôïng daân soá, giöõa phaùt trieån soá daân vôùi phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, giöõa phaân boá vaø di chuyeån daân cö vôùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi; taäp trung öu tieân cho caùc vuøng coù möùc sinh cao, vuøng ngheøo, vuøng saâu, vuøng xa ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà daân soá vaø naâng cao möùc soáng nhaân daân. Treân cô sôû nhöõng thaønh töïu ñaõ ñaït ñöôïc trong vieäc thöïc hieän Chieán löôïc daân soá Vieät 65 Nam giai ñoaïn 2001-2010, Chieán löôïc daân soá Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2020 ñöôïc xaây döïng treân nhöõng ñònh höôùng chính sau: - Chieán löôïc daân soá vaø söùc khoûe sinh saûn Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2020 laø boä phaän quan troïng cuûa Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ñaát nöôùc, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa töøng ngöôøi, töøng gia ñình vaø toaøn xaõ hoäi. - Giaûi quyeát ñoàng boä caùc vaán ñeà daân soá, söùc khoûe sinh saûn, taäp trung naâng cao chaát löôïng daân soá, caûi thieän söùc khoeû baø meï vaø treû em, phaùt huy lôïi theá cuûa cô caáu daân soá vaøng, chuû ñoäng ñieàu chænh toác ñoä taêng daân soá vaø kieåm soaùt tyû soá giôùi tính khi sinh. - Giaûi phaùp cô baûn ñeå thöïc hieän coâng taùc daân soá, chaêm soùc söùc khoûe sinh saûn laø vaän ñoäng, giaùo duïc, truyeàn thoâng chuyeån ñoåi haønh vi gaén vôùi cung caáp dòch vuï theo höôùng döï phoøng tích cöïc, chuû ñoäng, baûo ñaûm coâng baèng, bình ñaúng trong vieäc tieáp caän thoâng tin vaø löïa choïn dòch vuï co ù chaát löôïng. - Ñaàu tö cho coâng taùc daân soá, chaêm soùc söùc khoûe sinh saûn laø ñaàu tö cho phaùt trieån beàn vöõng, mang laïi hieäu quaû tröïc tieáp veà kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Taêng möùc ñaàu tö töø ngaân saùch nhaø nöôùc, tích cöïc tranh thuû caùc nguoàn vieän trôï vaø huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa nhaân daân; öu tieân nguoàn löïc cho vuøng saâu, vuøng xa, mieàn nuùi, vuøng ven bieån vaø haûi ñaûo. 66 - Taêng cöôøng söï laõnh ñaïo, chæ ñaïo cuûa caùc caáp uûy ñaûng vaø chính quyeàn; naâng cao hie äu löïc quaûn lyù nhaø nöôùc; huy ño äng söï tham gia cuûa toaøn xaõ hoäi; tieáp tuïc kieän toaøn heä thoáng toå chöùc boä maùy ñeå thöïc hieän coù hieäu quaû coâng taùc daân soá, chaêm soùc söùc khoûe sinh saûn. Muïc tieâu toång quaùt cuûa Chieán löôïc daân soá Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2020 laø naâng cao chaát löôïng daân soá, caûi thieän tình traïng söùc khoûe sinh saûn, duy trì möùc sinh thaáp hôïp lyù, giaûi quyeát toát nhöõng vaán ñeà veà cô caáu daân soá vaø phaân boá soá daân, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Caâu hoûi 17: Ñaùnh giaù khaùi quaùt veà Lieân hôïp quoác? Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc hieän nay maø toå chöùc quoác teá lôùn nhaát theá giôùi naøy phaûi ñoái maët? Traû lôøi: Lieân hôïp quoác laø toå chöùc ña phöông toaøn caàu lôùn nhaát vôùi söï tham gia cuûa haàu heát caùc quoác gia, coù chöùc naêng hoaït ño äng lieân quan ñeán moïi maët cuûa ñôøi soáng quoác teá vaø cuûa töøng quoác gia. Lieân hôïp quoác laø dieãn ñaøn toaøn caàu duy nhaát ñeå thuùc ñaåy ñoái thoaïi vaø hieåu bieát chung giöõa caùc nöôùc. Ra ñôøi vaø hoaït ñoäng trong boái ca ûnh sau Chie án tranh the á giô ùi thö ù hai, trong 66 naêm qua, Lieân hôïp quoác ñaõ goùp phaàn nhaát ñònh vaøo vieäc ñaáu tranh ñeå loaïi tröø chieán tranh theá giôùi, gìn giöõ hoøa bình vaø an ninh quoác teá, thuùc ñaåy quaù trình phi thöïc daân hoùa, hoã trôï 67 hôïp taùc phaùt trieån vaø giuùp ñôõ nhaân ñaïo cho caùc nöôùc keùm phaùt trieån (thoâng qua caùc quyõ, caùc chöông trình phaùt trieån, caùc toå chöùc chuyeân moân thuoäc heä thoáng Lieân hôïp quoác) vaø xaây döïng heä thoáng luaät phaùp quoác teá. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng vöøa qua, Lieân hôïp quoác coù luùc chöa ñaùp öùng ñaày ñuû lôïi ích cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, hieäu quaû hoaït ñoäng chöa cao. Beân caïnh ñoù, tröôùc söï bieán chuyeån nhanh choùng cuûa moâi tröôøng chính trò - an ninh, kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi quoác teá, tính chaát phöùc taïp cuûa caùc cuoäc xung ñoät ôû nhieàu quoác gia, khu vöïc cuøng vôùi nhieàu vaán ñeà toaøn caàu böùc xuùc nhö bieán ñoåi khí haäu, maát an ninh löông thöïc, thieân tai, dòch beänh..., Lieân hôïp quoác ñang ñöùng tröôùc nhu caàu khaùch quan, caáp thieát phaûi khoâng ngöøng kieän toaøn hoaït ñoäng ñeå coù theå phaùt huy vai troø trung taâm trong vieäc thuùc ñaåy chuû nghóa ña phöông, luaät phaùp quoác teá, giaûi quyeát hoaø bình caùc cuoäc xung ñoät, ñoái phoù vôùi caùc thaùch thöùc an ninh truyeàn thoáng vaø phi truyeàn thoáng. Veà cô baûn, Vieät Nam taùn thaønh ñaùnh giaù chung cuûa caùc nöôùc thaønh vieân veà söï caàn thieát cuûa Lieân hôïp quoác ñoái vôùi ñôøi soáng chính trò theá giôùi. Vieät Nam chia seû laäp tröôøng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån cho raèng Lieân hôïp quoác chöa ñaùp öùng ñaày ñuû nguyeän voïng cuûa ñaïi ña soá caùc nöôùc thaønh vieân trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån, caùc cô quan chuyeân moân cuûa Lieân hôïp quoác coøn bò chi phoái bôûi caùc nöôùc lôùn 68 vaø phöông Taây. Trong hoaït ño äng gìn giöõ hoøa bình vaø an ninh quoác teá, Lieân hôïp quoác toû ra coøn nhieàu haïn cheá veà khaû naêng giaûi quyeát caùc cuoäc xung ño ät. Do söï thay ñoåi cuûa tình hình theá giôùi trong 66 naêm qua, soá löôïng thaønh vieân Lieân hôïp quoác taêng leân gaàn 4 laàn (töø 51 nöôùc naêm 1945 leân 193 nöôùc tính ñeán thaùng 8-2011), trong ñoù ña soá laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån vôùi yù chí ñoäc laäp töï chuû ngaøy caøng maïnh meõ. Vaán ñeà caûi toå Lieân hôïp quoác ñöôïc ñaët ra ngaøy caøng caáp baùch; Lieân hôïp quoác phaûi thöïc söï ñoåi môùi boä maùy vaø phöông thöùc laøm vieäc cho phuø hôïp. Vieäc caûi toå Lieân hôïp quoác phaûi ñaït ñöôïc muïc tieâu tinh giaûn boä maùy laøm vieäc, naâng cao hieäu quaû caùc hoaït ñoäng, tính ñaïi dieän, coâng khai hoùa vaø daân chuû hoùa caùc quaù trình xaây döïng vaø thöïc hieän caùc quyeát ñònh. Ñaïi hoäi ñoàng Lieân hôïp quoác, cô quan coù söï tham gia roäng raõi nhaát cuûa taát caû caùc nöôùc thaønh vieân, caàn coù vai troø vaø thaåm quyeàn cao hôn, coù quan heä caân baèng vôùi Hoäi ñoàng Baûo an. Hoäi ñoàng Baûo an caàn ñöôïc caûi toå nhaèm phaûn aùnh ñaày ñuû söï thay ñoåi cuûa tình hình theá giôùi, taêng cöôøng hieäu quaû, daân chuû hoùa vaø coâng khai hoùa caùc hoaït ñoäng, naâng cao tính ñaïi dieän cuûa Hoäi ñoàng (qua vieäc môû roäng thaønh phaàn Hoäi ñoàng Baûo an, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån) ñeå caùc quyeát ñònh cuûa mình phaûn aùnh ñöôïc söï quan taâm vaø quyeàn lôïi cuûa ñaïi ña soá caùc nöôùc thaønh vieân. Hoäi ñoàng Kinh teá - xaõ 69 hoäi caàn ñoåi môùi caùc hoaït ñoäng, laøm cô quan ñieàu phoái coù hieäu quaû ñoái vôùi taát caû caùc cô quan chuyeân moân vaø caùc thieát cheá taøi chính, tieàn teä quoác teá. Ngoaøi ra, Lieân hôïp quoác cuõng caàn ñaåy nhanh quaù trình caûi caùch haønh chính vaø ngaân saùch nhaèm taïo ra moät cô sôû hoaït ñoäng beàn vöõng. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng phaùt trieån Lieân hôïp quoác caàn ngaøy caøng gaén keát, thoáng nhaát vaø hieäu quaû hôn, ñaùp öùng thieát thöïc caùc öu tieân phaùt trieån cuûa quoác gia tieáp nhaän, treân cô sôû phaùt huy lôïi theá so saùnh cuûa töøng toå chöùc Lieân hôïp quoác cuõng nhö baûo ñaûm quyeàn laøm chuû, naêng löïc töï chuû cuûa quoác gia trong söû duïng nguoàn taøi trôï phaùt trieån. Caâu hoûi 18: Moät soá neùt cô baûn veà UNESCO vaø caùc öu tieân cuûa toå chöùc naøy trong giai ñoaïn hieän nay? Traû lôøi: To å chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoaù cuûa Lie ân hôïp quoác (UNESCO) thaønh laäp ngaøy 16-11-1945, hieän co ù 193 nöôùc thaønh vieân vaø 7 quoác gia lieân keát. UNESCO laø toå chöùc hôïp taùc trí tueä duy nhaát trong heä thoáng Lieân hôïp quoác, hoaït ñoäng theo tính chaát chuyeân moân vaø ña ngaønh nhaèm giaûi quyeát moät soá vaán ñeà lôùn cuûa theá giôùi treân caùc lónh vöïc: giaùo duïc, vaên ho ùa, khoa hoïc vaø truyeàn thoâng. Coâng öôùc thaønh laäp UNESCO khaúng ñònh: “Muïc ñích cuûa toå chöùc naøy laø ñoùng goùp cho hoaø bình vaø an 70 ninh quo ác teá baèng vieäc thuùc ñaåy söï hôïp taùc giöõa caùc quoác gia veà giaùo duïc, vaên hoaù, khoa hoïc vaø truye àn thoâng nhaèm taêng cöôøng söï toân tro ïng coâng lyù, luaät phaùp, nhaân quyeàn vaø caùc quyeàn töï do cô baûn cho moïi ngöôøi treân toaøn theá giôùi khoâng phaân bieät chuûng toäc, giôùi tính, ngoân ngöõ vaø toân giaùo nhö Hieán chöông Lieân hôïp quoác ñaõ quy ñònh”. Chöùc naêng chính cuûa UNESCO laø cung caáp chaát xaùm vaø kinh nghieäm. UNESCO laø nôi taäp hôïp ro äng raõi caùc nhaø trí thöùc noåi tieáng tre ân caùc lónh vöïc vaên hoaù, khoa hoïc, giaùo duïc, thoâng tin ñeå cuøng hôïp taùc nghieân cöùu, goùp phaàn giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà lôùn mang tính toaøn caàu phuïc vuï söï phaùt trieån, tieán boä cuûa nhaân loaïi vaø söï phaùt trieån pho àn vinh cuûa töøng quoác gia thaønh vieân, qua ñoù ñoùng go ùp cho vieäc duy trì vaø baûo veä hoaø bình theá giôùi. Heä thoáng toå chöùc cuûa UNESCO coù nhöõng neùt ñaëc thuø sau: (i) Laø toå chöùc duy nhaát coù heä thoáng caùc uûy ban quoác gia UNESCO. Uyû ban Quoác gia UNESCO laø mo ät cô quan haønh chính thuoäc chính phuû cuûa quoác gia thaønh vieân, ñaïi dieän cuûa chính phuû taïi UNESCO vaø laø caàu noái giöõa UNESCO vôùi chính phuû trong moái quan heä vôùi caùc toå chöùc lieân chính phuû, phi chính phuû coù lieân quan vaø uûy ban quoác gia UNESCO caùc nöôùc; (ii) UNESCO thöïc hieän nhieäm vuï chuyeân moân cuûa mình trong moái quan heä hôïp 71 taùc chaët cheõ vôùi moät maïng löôùi roäng raõi caùc to å chöùc lieân chính phuû vaø phi chính phuû hoaït ñoäng treân caùc lónh vöïc chuyeân moân cuûa UNESCO, hieän nay leân tôùi con soá treân 600 toå chöùc; (iii) UNESCO coù quan heä lieân keát vôùi Hieäp hoäi caâu laïc boä UNESCO theá giôùi, bao goàm moät maïng löôùi 3.800 hieäp hoäi, caâu laïc boä vaø trung taâm UNESCO hoaït ñoäng taïi 80 quoác gia thaønh vieân, taäp hôïp roäng raõi caùc ñoái töôïng khaùc nhau hoaït ñoäng theo toân chæ vaø muïc ñích cuûa UNESCO, goùp phaàn taêng cöôøng söï hieåu bieát laãn nhau giöõa caùc daân toäc vaø xaây döïng yù thöùc hoaø bình trong moãi con ngöôøi. Hieän nay, chaâu Phi vaø bình ñaúng giôùi vaãn laø hai truïc öu tieân cuûa UNESCO. Beân caïnh ñoù, UNESCO cuõng öu tieân ñaåy maïnh hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc chuyeân moân cuûa mình nhö giaùo duïc, khoa hoïc, vaên hoaù vaø thoâng tin. Veà giaùo duïc, öu tieân ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa chöông trình giaùo duïc cho moïi ngöôøi vaø hoïc taäp suoát ñôøi, trieån khai giai ñoaïn hai Thaäp nieân giaùo duïc vì söï phaùt trieån beàn vöõng; veà khoa hoïc töï nhieân, öu tieân huy ñoäng kieán thöùc vaø chính saùch khoa hoïc cho phaùt trieån beàn vöõng; veà khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên, chuù troïng ñeán nhöõng thaùch thöùc veà xaõ hoäi vaø ñaïo ñöùc ñang noåi leân; veà vaên hoaù, öu tieân thuùc ñaåy söï ña daïng hoùa vaên hoùa, ñoái thoaïi giöõa caùc neàn vaên hoùa vaø vaên hoaù hoaø bình; ve à tho âng tin, ña åy ma ïnh chöông 72 trình thoâng tin cho moïi ngöôøi vôùi muïc tieâu môû roäng söï tham gia cuûa taát caû moïi ngöôøi trong xaõ hoäi tri thöùc, thu heïp “khoaûng caùch kyõ thuaät soá” ñang coù xu höôùng gia taêng giöõa caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån. 73 II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, ĐỐI NGOẠI CÁC NƯỚC Quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn Caâu hoûi 19: Nhöõng vaán ñeà chính hieän nay cuûa nöôùc Myõ laø gì? Traû lôøi: Khoù khaên lôùn nhaát cuûa nöôùc Myõ hieän nay laø vieäc laøm sao duy trì ñaø taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá Myõ, giuùp kinh teá Myõ laáy laïi söùc maïnh tröôùc ñaây. Kinh teá Myõ hieän nay tuy ñaõ thoaùt khoûi suy thoaùi song vaãn coøn yeáu. Theo ñoù, nhöõng vaán ñeà chính ñaët ra cho neàn kinh teá Myõ bao goàm: (i) Vaán ñeà thaâm huït keùp: thaâm huït ngaân saùch tieáp tuïc taêng vaø ôû möùc 10% GDP (CBO döï baùo thaâm huït ngaân saùch naêm 2010 vaø 2011 seõ laø 1.294 tyû USD vaø 1.066 tyû USD, giaûm so vôùi naêm 2009 laø 1.416 tyû USD) tieáp tuïc gaây khoù khaên trong vieäc taïo coâng aên vieäc laøm môùi vaø giaûm chi tieâu chính phuû. Thaâm huït thöông maïi luoân ôû möùc cao, ñaëc bieät vôùi Trung Quoác (thaùng 8-2010 ôû möùc kyû luïc 24 tyû USD). (ii) Vaán ñeà nôï coâng: do buoäc phaûi chi tieâu quaù nhieàu cho caùc cuoäc chieán tranh maø Myõ tham gia 74 ôû nhieàu nôi treân theá giôùi vaø cho caùc goùi phuùc lôïi xaõ hoäi khoång loà, Myõ ñang ñoái maët vôùi cuoäc khuûng hoaûng nôï coâng. Thaùng 5-2011, nôï coâng cuûa Myõ ñaõ chaïm traàn 14.300 tyû USD, buoäc Quoác hoäi phaûi naâng möùc traàn nôï theâm 2.400 tyû USD ñeå traùnh cho Myõ khoâng rôi vaøo tình traïng vôõ nôï kyõ thuaät. Nôï coâng cuøng vôùi thaâm huït ngaân saùch keùo daøi taïo thaønh söùc eùp keùp vôùi chính phuû seõ laø moät thaùch thöùc raát lôùn cho Myõ trong thôøi gian tôùi. (iii) Vaán ñeà thaát nghieäp: ñaây laø heä quaû naëng neà, khoù khaên cuûa neàn kinh teá töø thôøi chính quyeàn G.W. Busô (G.W. Bush), du ø chính quye àn O Âbama (Obama) ña õ trie ån khai nhie àu bie än pha ùp thaùo gô õ (gia ûm thue á, kích thích tie âu du øng, ta êng cöô øng kinh te á ño ái ngoaïi, cö ùu nga ønh co âng nghie äp o âto â...) nhöng ít tie án trie ån, ña ëc bie ät do va án ñe à giaûm tyû le ä thaát nghie äp gaén cha ët vô ùi ty û le ä ta êng tröô ûng GDP1. (iv) Thò tröôøng nhaø ñaát, baát ñoäng saûn khoù khaên: laø haäu quaû cuûa bong boùng nhaø ñaát noå ra naêm 2008 keùo theo tình traïng vôõ nôï vì caàm coá quaù khaû naêng chi traû gaây ra nhieàu ñoå vôõ trong giôùi ngaân haøng cho vay theá chaáp mua baát ñoäng saûn. Chính quyeàn OÂbama, tröôùc tình hình kinh teá khoù khaên, tuy ñaõ trieån khai nhieàu chính saùch __________ 1. Nhieàu chuyeân gia kinh teá cho raèng taêng tröôûng GDP phaûi duy trì ôû möùc 5% môùi coù theå laøm giaûm ñöôïc 1% tyû leä thaát nghieäp. 75 vaø giaûi phaùp hoã trôï taêng tröôûng vaø giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, song caùc bieän phaùp naøy chöa theå laøm cho kinh teá phuïc hoài maïnh. Caâu hoûi 20: Muïc tieâu chính trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Myõ laø gì? Myõ ñaõ trieån khai thöïc hieän nhöõng muïc tieâu ñoù nhö theá naøo? Traû lôøi: Muïc tieâu chieán löôïc nhaát quaùn cuûa Myõ luoân laø xaùc laäp ñòa vò laõnh ñaïo ñoái vôùi theá giôùi tö baûn vaø môû roäng ra toaøn theá giôùi, khoâng ñeå moät cöôøng quoác hay nhoùm nöôùc naøo giaønh ngoâi baù chuû theá giôùi cuûa Myõ. Tuy nhieân, hieän nay, theá vaø löïc cuûa Myõ ñang suy yeáu do taùc ñoäng cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính naêm 2008, tình traïng sa laày ôû hai cuoäc chieán Iraéc vaø AÙpganixtan, cuøng söï vöôn leân maïnh meõ cuûa caùc trung taâm quyeàn löïc khaùc. Vò theá sieâu cöôøng cuûa Myõ tuy chöa maát ñi nhöng bò thaùch thöùc vaø caïnh tranh ngaøy caøng maïnh meõ. Trong boái caûnh Myõ phaûi ñöông ñaàu vôùi cuoäc khuûng hoaûng vaø suy thoaùi toài teä nhaát keå töø Ñaïi suy thoaùi 1929-1933, cuøng vôùi khoâng ít khoù khaên veà ñoái ngoaïi, öu tieân cao nhaát cuûa chính quyeàn OÂbama laø ñöa nöôùc Myõ ra khoûi suy thoaùi vaø duy trì vò theá laõnh ñaïo toaøn caàu cuûa Myõ. Nhaèm ñaït muïc tieâu naøy, veà ñoái ngoaïi, Myõ ñaõ ñieàu chænh chính saùch theo höôùng ña phöông, taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá, giaûm daàn cam keát 76 vaø tieán tôùi ruùt quaân khoûi Iraéc vaø AÙpganixtan. Chính quyeàn OÂbama ñaõ thöïc hieän chính saùch “söùc maïnh thoâng minh” (keát hôïp moïi yeáu toá söùc maïnh Myõ, keát hôïp söùc maïnh beân trong vaø beân ngoaøi, söùc maïnh cöùng vaø söùc maïnh meàm) nhaèm töøng böôùc vöôït qua trôû ngaïi ñeå tieáp tuïc duy trì vò trí laõnh ñaïo cuûa Myõ treân theá giôùi. Chính quyeàn OÂbama ñaõ ñeà ra Chieán löôïc an ninh quoác gia (coâng boá ngaøy 27-5-2010), nhaán maïnh: (i) nöôùc Myõ phaûi chaáp nhaän hieän taïi vaø phaûi töï thay ñoåi; (ii) coi caùc vaán ñeà ñoái noäi laø boä phaän cuûa Chieán löôïc an ninh quoác gia; (iii) coi quaân söï, ngoaïi giao vaø kinh teá laø ba truï coät chính saùch coù taàm quan troïng ngang nhau, trong ñoù ñaëc bieät coi troïng vai troø cuûa ngoaïi giao vaø kinh teá; (iv) ñaåy maïnh hôïp taùc quoác teá ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà toaøn caàu; xaây döïng quan heä ñoái taùc môùi beân caïnh caùc ñoàng minh truyeàn thoáng, höôùng tôùi vieäc chuyeån töø moät the á giôùi ña cöïc sang theá giôùi ña ñoái taùc; (v) chuù troïng an ninh noäi ñòa, nhaän thöùc nguy cô khu ûng bo á co ù nguo àn go ác tö ø no äi ñòa; (vi) khaúng ñònh quan taâm caû chaâu AÂu vaø chaâu AÙ. Rieâng vôùi chaâu AÙ, chuû tröông tieáp tuïc coi troïng caùc ñoàng minh truyeàn thoáng (Nhaät Baûn, Haøn Quoác, OÂxtraâylia, Philíppin, Thaùi Lan), khuyeán khích Trung Quoác coù vai troø lôùn hôn trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà quoác teá vaø khu vöïc. 77 Cho ñeán nay, tuy coøn nhieàu khoù khaên, chính quyeàn OÂbama ñaõ ñaït ñöôïc moät soá böôùc tieán ñaùng keå caû veà kinh teá, ñoái noäi cuõng nhö ñoái ngoaïi maø nhöõng ñieåm noåi baät nhaát laø: böôùc ñaàu ñöa neàn kinh teá ra khoûi suy thoaùi; oån ñònh quan heä vôùi caùc nöôùc lôùn (tieán haønh ñoái thoaïi caáp cao kinh teá - chieán löôïc vôùi Trung Quoác, kyù Hieäp öôùc START môùi vôùi Nga), thoaùt daàn ra khoûi hai cuoäc chieán taïi Iraéc (cam keát hoaøn thaønh ruùt quaân naêm 2011) vaø AÙpganixtan (seõ ruùt quaân töø thaùng 7- 2011), caûi thieän quan heä vôùi theá giôùi Hoài giaùo... Myõ toû ra quan taâm hôn ñoái vôùi khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, ñaëc bieät laø ñoái vôùi Ñoâng Nam AÙ, chuû tröông taêng cöôøng quan heä vôùi Vieät Nam; toû yù saün saøng giuùp taêng cöôøng thöïc löïc cuûa caùc ñoái taùc nhaèm phoái hôïp vôùi Myõ baûo ve ä hoaø bình, oån ñònh khu vöïc vaø caùc lôïi ích maø Myõ vaø caùc beân cuøng quan taâm. Hình aûnh Myõ treân the á giôùi phaàn naøo ñöôïc caûi thieän hôn so vôùi thôøi Toång thoáng G.W. Busô naém quyeàn. Caâu hoûi 21: Quaù trình caûi caùch, môû cöûa vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Trung Quoác, nhöõng thaønh töïu vaø vaán ñeà ñang phaûi giaûi quyeát? Traû lôøi: Trung Quoác thöïc hieän caûi caùch môû cöûa töø thaùng 12-1978 baèng Nghò quyeát Trung öông 3 khoaù XI Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác, vôùi muïc tieâu “xaây döïng boán hieän ñaïi hoaù, tieán haønh caûi caùch 78