🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Hỏi – Đáp Một Số Vấn Đề Về Đạo Lạ, Tà Đạo Ở Nước Ta Hiện Nay Ebooks Nhóm Zalo Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS. TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn TRÇN QUèC D¢N TS. NGUYÔN §øc tµi TS. NguyÔn An Tiªm nguyÔn vò thanh h¶o chØ ®¹o biªn so¹n Thµo xu©n sïng ñy viªn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, Phã Tr­ëng Ban D©n vËn Trung ­¬ng Ban biªn so¹n ThS. Lª ®×nh nghÜa (Chñ biªn) TS. ®inh thÞ xu©n trang ThS. trÞnh minh ®¹i cn. hoµng b¸ hai CN. V× thÞ duyªn CN. Lª thµnh khiªm Lêi nhµ xuÊt b¶n Tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX nhiÒu “t«n gi¸o míi” xuÊt hiÖn trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét sè “®¹o l¹” xuÊt hiÖn ®· l«i kÐo ®­îc mét sè ng­êi tin theo. “§¹o l¹” ë n­íc ta cã biÓu hiÖn kh¸ phong phó vµ phøc t¹p, sè l­îng cã tíi 50 ®Õn 70 lo¹i. “§¹o l¹” xuÊt hiÖn, tån t¹i ë n­íc ta hiÖn nay ®­îc biÓu hiÖn d­íi nhiÒu lo¹i h×nh, tªn gäi kh¸c nhau, chøa ®ùng yÕu tè "lµnh Ýt d÷ nhiÒu". Kh«ng Ýt "®¹o l¹" trong c¸ch thøc hµnh ®¹o mang tÝnh ph¶n v¨n hãa, phi ®¹o ®øc, thËm chÝ phi nh©n tÝnh, ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng, søc kháe vµ nh©n phÈm con ng­êi; t¸c ®éng xÊu tíi t×nh h×nh kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ë c¸c ®Þa ph­¬ng, c¬ së n¬i “®¹o l¹” ®ã xuÊt hiÖn vµ cã thÓ coi nh­ lµ tµ ®¹o. V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i cã nhËn thøc ®óng vÒ c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o; t«n träng quyÒn tù do tÝn ng­ìng, t«n gi¸o cña c«ng d©n. §ång thêi, ph¶i nhËn thøc râ nh÷ng hµnh vi lîi dông tÝn ng­ìng, t«n gi¸o tuyªn truyÒn tµ ®¹o, mª tÝn dÞ ®oan, mª hoÆc quÇn chóng m­u lîi Ých c¸ nh©n vµ ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ ®Êu tranh nh»m ®Èy lïi nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®ã trong ®êi sèng x· héi. 5 §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n thÓ hiÖn râ quan ®iÓm, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vÒ t«n gi¸o. Tuy nhiªn, sù xuÊt hiÖn vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña c¸c "®¹o l¹", tµ ®¹o ë n­íc ta hiÖn nay ®ang lµ vÊn ®Ò kh«ng dÔ dµng nhËn diÖn, dÉn ®Õn sù lóng tóng cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong xö lý cô thÓ, nhÊt lµ ®èi víi hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së. Cuèn s¸ch Hái - ®¸p mét sè vÊn ®Ò vÒ ®¹o l¹, tµ ®¹o ë n­íc ta hiÖn nay gåm nh÷ng c©u hái vµ tr¶ lêi liªn quan ®Õn nhËn thøc vÒ "®¹o l¹", tµ ®¹o; ph©n biÖt "®¹o l¹", tµ ®¹o víi tÝn ng­ìng, t«n gi¸o; nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cÇn n¾m v÷ng vµ mét sè kinh nghiÖm, gi¶i ph¸p khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò "®¹o l¹", tµ ®¹o, nh»m gióp ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn, nhÊt lµ c¸n bé d©n vËn c¸c cÊp cã c¬ së t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ tham m­u víi cÊp ñy, chÝnh quyÒn trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò "®¹o l¹", tµ ®¹o ë n­íc ta hiÖn nay. "§¹o l¹", tµ ®¹o lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®­îc nghiªn cøu, trao ®æi ë c¶ Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. Do ®iÒu kiÖn cã h¹n nªn cuèn s¸ch ch¾c vÉn cßn cã néi dung cÇn trao ®æi, th¶o luËn. RÊt mong b¹n ®äc gãp ý ®Ó néi dung s¸ch ®­îc hoµn thiÖn h¬n trong lÇn xuÊt b¶n sau. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 8 n¨m 2015 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt6 C©u hái 1: “§¹o l¹” lµ g×? Tr¶ lêi: Trong ®êi sèng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o trªn thÕ giíi hiÖn nay, cã mét hiÖn t­îng t«n gi¸o xuÊt hiÖn mµ c¸c nhµ nghiªn cøu t«n gi¸o gäi lµ “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, “gi¸o ph¸i míi”. ë n­íc ta, hiÖn t­îng nµy ®­îc hiÓu víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau: “gi¸o ph¸i”, “®¹o l¹”, “t¹p gi¸o”, “tµ gi¸o” (tµ ®¹o), v.v.. “HiÖn t­îng t«n gi¸o míi” biÓu hiÖn d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: “- Cã thÓ lµ sù ph©n rÏ tõ mét t«n gi¸o cæ truyÒn, hiÓu gi¸o lý, ®èi t­îng thê theo ý riªng, nhiÒu khi ®i qu¸ xa gi¸o lý, cã khi chØ lÊy mét vÊn ®Ò nµo trong ®ã ®­îc cho lµ quan träng nhÊt, c¬ b¶n nhÊt ®Ó tu©n theo. - Cã thÓ xoay quanh trôc mét t«n gi¸o cã s½n, nhµo nÆn, l¾p ghÐp nh÷ng yÕu tè t«n gi¸o kh¸c, phñ lªn mét vá bäc khoa häc, tÊt c¶ ®­îc hiÓu mét c¸ch tÇm th­êng ho¸. - Cã thÓ dùng lªn tõ mét nhu cÇu trÇn tôc rÌn luyÖn c¬ thÓ, ch÷a bÖnh… g¾n vµo ®ã chót yÕu tè linh thiªng, t¹o nªn mét phong trµo, mét tæ chøc, thËm chÝ kho¸c ¸o chÝnh trÞ. 7 - Cã thÓ vµ cã phÇn nguy hiÓm lµ vin vµo ngµy tËn thÕ, mét yÕu tè th­êng thÊy ë c¸c t«n gi¸o kh¸c nhau, vµo ngµy thiªn niªn kû, phñ nhËn tÊt c¶ c¸i g× trªn trÇn gian, ®Ó ®i vµo mét “cæng trêi”, mét “thiªn ®µng míi””1. Cã lo¹i mang mµu s¾c chÝnh trÞ; cã lo¹i trong gi¸o lý vµ nghi lÔ mang yÕu tè phi nh©n tÝnh, ph¶n v¨n ho¸, kÝch dôc; lo¹i bi quan khuyÕn khÝch tù s¸t; lo¹i kÝch ®éng b¹o lùc; lo¹i mª tÝn dÞ ®oan... §Õn nay, kh¸i niÖm vÒ nh÷ng “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi” vÉn ch­a cã sù thèng nhÊt. Trong cuèn s¸ch nµy, côm tõ “®¹o l¹” ®­îc dïng ®Ó chØ c¸c “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi” ë ViÖt Nam theo c¸ch gäi phæ biÕn cña nhiÒu ng­êi, vµ còng kh«ng ®i s©u vµo viÖc tranh luËn vÒ kh¸i niÖm “®¹o l¹”. §¹o l¹ lµ chØ mét h×nh thøc tÝn ng­ìng mµ ng­êi ta ch­a hÒ biÕt ®Õn tr­íc ®ã, míi xuÊt hiÖn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tËp hîp mét sè ng­êi xung quanh mét nh©n vËt tù cho lµ cã “thiªn tÝnh”, “cã tr¸ch nhiÖm víi thÇn linh”, ®­îc “thÇn linh”, “Th­îng ®Õ” trao nhiÖm vô ®øng ra lËp ®¹o. Hä tù s¸ng t¸c ra nh÷ng “tÝn ®iÒu” riªng ®­îc “nhµo nÆn, l¾p ghÐp” tõ nhiÒu nguån (mét sè néi dung trong gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o cã s½n ®­îc c¶i biªn, xuyªn t¹c g¾n víi mét sè yÕu tè ®êi sèng tÝn ng­ìng cña x· héi thùc t¹i) vµ ®­îc gäi lµ ___________ 1. §Æng Nghiªm V¹n: Lý luËn vÒ t«n gi¸o vµ t×nh h×nh t«n gi¸o ë ViÖt Nam, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.198. 8 “gi¸o lý” cña “®¹o”; kh«ng cã tæ chøc hoÆc cã tæ chøc nh­ng láng lÎo; cã quy ­íc nghi lÔ riªng hay nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸ch thøc thùc hµnh nghi lÔ ®èi víi nh÷ng ng­êi tin theo. Mét sè ®¹o l¹ còng dùa vµo gi¸o lý cña t«n gi¸o chñ l­u (Kit«, PhËt gi¸o, Tin lµnh…) ®Ó khai sinh, nh­ng nã lu«n bÞ c¸c t«n gi¸o chñ l­u phñ nhËn v× ®· xa rêi hoÆc dïng nh÷ng thñ ®o¹n bãp mÐo gi¸o lý cña t«n gi¸o mµ nã ®· lîi dông, phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau cña nhãm ng­êi lËp ra ®¹o l¹ vµ trë l¹i phª ph¸n t«n gi¸o mµ chÝnh nã ®· dùa vµo. C©u hái 2: TÝn ng­ìng lµ g×? Tr¶ lêi: TÝn ng­ìng lµ mét niÒm tin cã hÖ thèng mµ con ng­êi tin vµo ®Ó gi¶i thÝch thÕ giíi vµ ®Ó mang l¹i sù b×nh yªn cho b¶n th©n vµ mäi ng­êi. TÝn ng­ìng cßn lµ thÓ hiÖn gi¸ trÞ cña cuéc sèng, ý nghÜa cña cuéc sèng bÒn v÷ng. Hay tÝn ng­ìng lµ sù t«n thê thÇn th¸nh, tin vµo lùc l­îng siªu nhiªn theo c¸ch gi¶i thÝch vµ nÕp sinh ho¹t nhÊt ®Þnh; vµ do ®ã cã t¸c dông ®iÒu chØnh nhËn thøc, hµnh vi cña con ng­êi. Lßng tin, sù ng­ìng väng cña con ng­êi vµo mét lùc l­îng siªu nhiªn nµo ®ã - mét lùc l­îng siªu thùc, h­ ¶o, v« h×nh lµ néi hµm c¬ b¶n cña tÝn ng­ìng. §èi víi ng­êi cã tÝn ng­ìng, lùc l­îng siªu nhiªn ®ã lµ cã thËt, ®ang t¸c ®éng vµo cuéc 9 sèng cña hä. §Ó thuËn lîi trong cuéc sèng, tr¸nh mäi tai ­¬ng, hä t«n thê, sïng b¸i lùc l­îng siªu nhiªn Êy. TÝn ng­ìng mang tÝnh d©n téc, d©n gian. TÝn ng­ìng ®«i khi còng ®­îc hiÓu lµ lßng tin vµo mét t«n gi¸o nµo ®ã. TÝn ng­ìng d©n gian: lµ niÒm tin vµo thÇn linh th«ng qua lÔ nghi g¾n liÒn víi tËp tôc, thãi quen truyÒn thèng ®­îc l­u gi÷ trong céng ®ång d©n c­; do quÇn chóng nh©n d©n tù s¸ng t¹o ra, th«ng qua sù ph¶n ¸nh h­ ¶o cuéc sèng d­íi d¹ng kinh nghiÖm c¶m tÝnh tõ cuéc sèng th­êng nhËt cña hä. §ã lµ mét bé phËn cña v¨n hãa d©n gian ph¶n ¸nh ­íc nguyÖn cña con ng­êi trong cuéc sèng. Nã kh«ng cã tÝnh hÖ thèng, kh«ng mang tÝnh triÕt lý nh©n sinh cô thÓ. Tuy vËy, còng nh­ t«n gi¸o, tÝn ng­ìng d©n gian cã chøc n¨ng ®Òn bï h­ ¶o mang l¹i cho con ng­êi sù an ñi, ®éng viªn, mét sù n©ng ®ì tinh thÇn nhÊt ®Þnh. VÝ dô: tÝn ng­ìng thê cóng tæ tiªn, thê Thµnh hoµng,... HiÖn t¹i, cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau khi sö dông kh¸i niÖm t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng. Theo quan ®iÓm truyÒn thèng, ng­êi ta cã ý thøc ph©n biÖt gi÷a t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng, th­êng coi tÝn ng­ìng ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n so víi t«n gi¸o. Sù kh¸c nhau gi÷a t«n gi¸o vµ tÝn ng­ìng thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm nh­: T«n gi¸o cã hÖ thèng gi¸o lý, kinh ®iÓn,... ®­îc truyÒn thô qua gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë c¸c tu viÖn, th¸nh ®­êng, häc viÖn,... cã hÖ thèng thÇn ®iÖn, cã tæ chøc gi¸o héi, 10 héi ®oµn chÆt chÏ, cã n¬i thê cóng riªng nh­ nhµ thê, chïa, th¸nh ®­êng..., nghi lÔ thê cóng chÆt chÏ, cã sù t¸ch biÖt gi÷a thÕ giíi thÇn linh vµ con ng­êi. Cßn tÝn ng­ìng th× ch­a cã hÖ thèng gi¸o lý mµ chØ cã c¸c huyÒn tho¹i, thÇn tÝch, truyÒn thuyÕt. TÝn ng­ìng mang tÝnh chÊt d©n gian, g¾n víi sinh ho¹t v¨n hãa d©n gian. Trong tÝn ng­ìng cã sù hßa nhËp gi÷a thÕ giíi thÇn linh vµ con ng­êi, n¬i thê cóng vµ nghi lÔ cßn ph©n t¸n, ch­a thµnh quy ­íc chÆt chÏ... Ho¹t ®éng tÝn ng­ìng: “lµ ho¹t ®éng thÓ hiÖn sù t«n thê tæ tiªn; t­ëng niÖm vµ t«n vinh nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc, víi céng ®ång; thê cóng thÇn, th¸nh, biÓu t­îng cã tÝnh truyÒn thèng vµ c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng d©n gian kh¸c tiªu biÓu cho nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi”1. C©u hái 3: TÝn ng­ìng kh¸c g× víi mª tÝn dÞ ®oan? Tr¶ lêi: Mª tÝn dÞ ®oan: lµ chØ nh÷ng hiÖn t­îng con ng­êi qu¸ tin vµo nh÷ng biÓu t­îng siªu nhiªn, nh÷ng ®iÒu m¬ hå, nh÷ng ®iÒu ®Æt ra, t­ëng t­îng ra, kh«ng hîp lÏ tù nhiªn dÉn ®Õn mÊt lý trÝ, mª muéi, g©y ra hËu qu¶ xÊu cho c¸ nh©n, ___________ 1. V¨n b¶n ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, Nxb. T«n gi¸o, Hµ Néi, 2005, tr.11. 11 gia ®×nh, céng ®ång vÒ søc kháe, thêi gian, tiÒn cña, thËm chÝ c¶ tÝnh m¹ng con ng­êi; g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cho x· héi. VÝ dô: mª muéi tin vµo kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh ph¶n khoa häc (n­íc l· hßa víi tµn nhang trªn bµn thê ®­îc coi lµ “n­íc Th¸nh” ch÷a ®­îc b¸ch bÖnh). TÝn ng­ìng vµ mª tÝn dÞ ®oan ®Òu tin vµo nh÷ng ®iÒu mµ m¾t m×nh kh«ng tr«ng râ, tai m×nh kh«ng nghe thÊy th©n h×nh vµ giäng nãi cña ®Êng thiªng liªng vµ cña ®èi t­îng thê cóng. Nh÷ng tÝn ®iÒu cña tÝn ng­ìng d©n gian vµ mª tÝn dÞ ®oan ®Òu cã t¸c dông ®iÒu chØnh hµnh vi øng xö gi÷a con ng­êi víi con ng­êi, gi÷a con ng­êi víi x· héi, víi céng ®ång, ®iÒu chØnh hµnh vi øng xö trong gia ®×nh trªn c¬ së nh÷ng tÝn ®iÒu mµ ng­êi ta tin theo vµ noi theo tÊm g­¬ng s¸ng cña nh÷ng ®Êng bËc vµ nh÷ng ®èi t­îng t«n thê trong c¸c lo¹i h×nh tÝn ng­ìng vµ trong mª tÝn dÞ ®oan. Tuy nhiªn, tÝn ng­ìng víi mª tÝn dÞ ®oan cã sù kh¸c nhau: Mét lµ, xÐt vÒ môc ®Ých, nÕu sinh ho¹t tÝn ng­ìng cã môc ®Ých lµ thÓ hiÖn nhu cÇu cña ®êi sèng tinh thÇn, ®êi sèng t©m linh th× ng­êi ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan lÊy môc ®Ých kiÕm tiÒn lµ chÝnh. Ng­êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy chØ lµm viÖc víi kh¸ch hµng khi cã tiÒn. Hai lµ, nÕu trong lÜnh vùc sinh ho¹t tÝn ng­ìng kh«ng cã ai lµm viÖc chuyªn nghiÖp hay b¸n chuyªn nghiÖp, th× nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng mª tÝn 12 dÞ ®oan hÇu hÕt lµ ho¹t ®éng b¸n chuyªn nghiÖp hoÆc chuyªn nghiÖp. NhiÒu ng­êi sèng vµ g©y dùng c¬ nghiÖp b»ng nghÒ nµy. Ba lµ, nÕu sinh ho¹t tÝn ng­ìng cã c¬ së thê tù riªng (®×nh, tõ ®­êng, miÕu,…) th× nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan th­êng ph¶i lîi dông mét kh«ng gian nµo ®ã cña nh÷ng c¬ së thê tù cña tÝn ng­ìng d©n gian ®Ó hµnh nghÒ hoÆc hµnh nghÒ t¹i t­ gia. Bèn lµ, nÕu nh÷ng ng­êi cã sinh ho¹t tÝn ng­ìng th­êng sinh ho¹t ®Þnh kú t¹i c¬ së thê tù (ngµy mïng Mét, ngµy R»m ©m lÞch h»ng th¸ng ra ®×nh lµm lÔ Th¸nh; h»ng n¨m ®Õn ngµy giç bè, mÑ, «ng, bµ, ph¶i lµm giç,…) th× nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan ho¹t ®éng kh«ng ®Þnh kú, v× ng­êi ®i xem bãi chØ gÆp thÇy bãi khi trong nhµ cã viÖc bÊt th­êng x¶y ra (mÊt cña, chÕt ®uèi, èm ®au, háa ho¹n,…), cßn b×nh th­êng, cã lÏ hä ch¼ng gÆp thÇy bãi lµm g×. N¨m lµ, nÕu sinh ho¹t tÝn ng­ìng ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ, ®­îc x· héi thõa nhËn th× ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan bÞ x· héi lªn ¸n, kh«ng ®ång t×nh. Mét sè ®¹o l¹ ë n­íc ta hiÖn nay còng cã nh÷ng biÓu hiÖn tuyªn truyÒn vµ thùc hµnh nh÷ng hµnh vi mª tÝn dÞ ®oan, ®­îc lîi dông d­íi danh nghÜa sinh ho¹t t«n gi¸o. C©u hái 4: T«n gi¸o lµ g×? Tr¶ lêi: T«n gi¸o lµ mét kh¸i niÖm rÊt phong phó vµ ®a 13 nghÜa, ë mçi gãc ®é nghiªn cøu l¹i cã nh÷ng c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau. ë ®©y ta cã thÓ hiÓu t«n gi¸o víi c¸c yÕu tè sau: - Lµ lßng tin vµo lùc l­îng siªu nhiªn. Con ng­êi sïng b¸i, biÕn nã thµnh thiªng liªng nh»m: lý gi¶i thÕ giíi kh¸ch quan mµ m×nh ch­a hiÓu; lµm chç dùa cho lßng tin víi cuéc sèng; h­íng con ng­êi tíi c¸i thiÖn, lo¹i trõ c¸i ¸c. - T«n gi¸o ®i vµo cuéc sèng thµnh nghi thøc, tæ chøc cô thÓ, trë thµnh sinh ho¹t v¨n hãa cña tõng céng ®ång d©n c­. - T«n gi¸o cã kh¶ n¨ng thu hót quÇn chóng, t¸c ®éng kh«ng nhá tíi t©m lý, ®¹o ®øc, phong tôc, tËp qu¸n tõng bé phËn nh©n d©n vµ duy tr× thµnh sinh ho¹t tÝn ng­ìng dai d¼ng cña con ng­êi qua nhiÒu thÕ hÖ. - Mçi t«n gi¸o ®Òu cã tæ chøc riªng: “Tæ chøc t«n gi¸o lµ tËp hîp nh÷ng ng­êi cïng tin theo mét hÖ thèng gi¸o lý, gi¸o luËt, lÔ nghi vµ tæ chøc theo mét c¬ cÊu nhÊt ®Þnh ®­îc Nhµ n­íc c«ng nhËn”1. Nh­ vËy, mét t«n gi¸o bao gåm ®ñ bèn yÕu tè: Gi¸o lý - Gi¸o luËt - LÔ nghi - Gi¸o héi. T«n gi¸o truyÒn thèng: th«ng th­êng lµ ®Ó chØ mét sè t«n gi¸o ra ®êi tõ rÊt sím, cã truyÒn thèng v¨n ho¸, cã bÒ dµy lÞch sö l©u ®êi. VÝ dô nh­ Do Th¸i gi¸o, Kit« gi¸o, PhËt gi¸o, Islam gi¸o (Håi gi¸o), ___________ 1. V¨n b¶n ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, S®d, tr.11. 14 Ên §é gi¸o, §¹o gi¸o,... nh÷ng t«n gi¸o nµy ®Òu cã tõ xa x­a vµ cã tÝn ®å rÊt ®«ng. “Ngoµi ra t«n gi¸o truyÒn thèng cßn cã mét ®Æc tr­ng næi bËt lµ tr¶i qua nhiÒu biÕn thiªn th¨ng trÇm cña lÞch sö, nã g¾n bã chÆt chÏ víi x· héi, trë thµnh mét bé phËn cña th­îng tÇng kiÕn tróc x· héi, nh÷ng ph­¬ng diÖn chñ ®¹o cña nã lµ thèng nhÊt, ®ång thuËn víi trµo l­u ph¸t triÓn x· héi; sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña nã cã Ých cho sù æn ®Þnh, hµi hoµ vµ n©ng cao ®¹o ®øc x· héi”1. Gi¸o ph¸i cã thÓ hiÓu “lµ nh÷ng biÕn thÓ tõ mét t«n gi¸o gèc mµ ra, t¸ch ra vÒ mÆt tæ chøc gi¸o héi, cã sù kh¸c biÖt vÒ gi¸o lý, ph­¬ng thøc tu tr×, nh­ng nãi chung vÉn gi÷ c¨n gèc vÒ thÇn häc, gi¸o lý cña t«n gi¸o gèc”2. VÝ dô: c¸c m«n ph¸i PhËt gi¸o, c¸c hÖ ph¸i Tin lµnh, Håi gi¸o,... C©u hái 5: ThÕ nµo lµ tµ ®¹o? Tr¶ lêi: Trong ®êi sèng x· héi ë n­íc ta hiÖn nay, mét sè côm tõ th­êng dïng ®Ó chØ “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi” lµ: “®¹o l¹”, “tµ ®¹o”, “tµ gi¸o”, “t¹p gi¸o” hoÆc “gi¸o ph¸i míi”... coi ®©y nh­ lµ nh÷ng ___________ 1. Hy V¨n: “T«n gi¸o truyÒn thèng, t«n gi¸o míi - Tµ gi¸o”, tËp san V¨n ho¸ t«n gi¸o thÕ giíi, 1994, tr.18-19. 2. §Ò tµi “Mét sè vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong sinh ho¹t t«n gi¸o ë mét sè tØnh phÝa B¾c”, ViÖn Nghiªn cøu t«n gi¸o, Hµ Néi, 2002, tr.5. 15 hiÖn t­îng xÊu, tiªu cùc. ViÖc ph©n biÖt râ néi hµm cña tõng kh¸i niÖm vµ tõng hiÖn t­îng kh«ng dÔ vµ cÇn ph¶i ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu s©u h¬n. Tuy nhiªn, gép chung tÊt c¶ c¸c lo¹i “®¹o l¹” vµo c¸ch hiÓu lµ nh÷ng hiÖn t­îng xÊu, tiªu cùc nh­ vËy còng ch­a tháa ®¸ng. Cã thÓ hiÓu: “Tµ ®¹o (tµ gi¸o) còng lµ mét lo¹i cña ®¹o l¹, nh­ng nã lµ cùc ®oan, tµ ¸c”1. Bëi chÝnh tµ ®¹o còng lµ mét lo¹i cña ®¹o l¹, nªn viÖc ph©n biÖt, nhËn diÖn nã lµ ®iÒu khã kh¨n cho hÖ thèng chÝnh trÞ c¸c cÊp nãi chung vµ cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c t«n gi¸o nãi riªng; trong khi quan niÖm cña mçi quèc gia vÒ “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, tµ ®¹o còng cã nh÷ng kh¸c biÖt. Cã ®¹o l¹ ë quèc gia nµy bÞ liÖt vµo tµ ®¹o, th× quèc gia kh¸c l¹i coi ®ã lµ t«n gi¸o. C©u hái 6: §Ó nhËn diÖn mét “®¹o l¹” lµ tµ ®¹o cÇn c¨n cø vµo tiªu chÝ nµo? Tr¶ lêi: §Ó nhËn biÕt mét “®¹o l¹” ®­îc coi lµ tµ ®¹o, cÇn xem xÐt mét sè tiªu chÝ c¬ b¶n sau: VÒ gi¸o lý, gi¸o luËt: C¸c tµ ®¹o th­êng ngôy t¹o trong ®ã nh÷ng tÝn ®iÒu tr¸i víi thuÇn phong, mü tôc cña d©n téc, ph¶n v¨n ho¸; mª hoÆc quÇn ___________ 1. Xem Hy V¨n: “T«n gi¸o truyÒn thèng, t«n gi¸o míi - Tµ gi¸o”, Tl®d, tr.18. 16 chóng, lîi dông c¸c tµ thuyÕt “ngµy tËn thÕ” ®Ó khèng chÕ tinh thÇn, chi phèi ho¹t ®éng ®èi víi ng­êi theo ®¹o; xuyªn t¹c lÞch sö, nãi xÊu x· héi thùc t¹i. Khuyªn ng­êi ta thùc hµnh nh÷ng luËt lÖ tr¸i lÏ tù nhiªn ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng x· héi, th©n x¸c con ng­êi, thùc hµnh lèi sèng phi ph¸p, phi nh©n tÝnh. VÒ môc ®Ých ho¹t ®éng: Môc ®Ých s©u xa cña c¸c tµ ®¹o lµ v× lîi Ých cña “gi¸o chñ” (ng­êi s¸ng lËp) vµ cña nh÷ng ng­êi gäi lµ “cèt c¸n” cã cïng môc ®Ých; thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng hµnh vi nh­: thu gãp tiÒn b¹c phi ph¸p (lÖ phÝ vµo ®¹o, b¸n “s¾c phong”, “thÎ ngäc”, “®iÖp quy”, “bïa”, “kinh s¸ch”, bèc b¸t h­¬ng, b¸n “n­íc Th¸nh”, thuèc ch÷a bÖnh tr¸i ph¸p luËt…); khuÕch tr­¬ng thanh thÕ b»ng nh÷ng luËn ®iÖu tuyªn truyÒn mª hoÆc quÇn chóng; lîi dông thæi phång c¸c vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi, c«ng kÝch x· héi ®­¬ng thêi vµ chÝnh quyÒn, g©y chia rÏ khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc; mª hoÆc lßng ng­êi b»ng c¸c hµnh vi tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan, l«i kÐo quÇn chóng g©y rèi trËt tù, an ninh x· héi; c«ng kÝch, nãi xÊu c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®· ®­îc Nhµ n­íc c«ng nhËn vµ ®­îc phÐp ho¹t ®éng. VÒ thùc hµnh nghi lÔ: Trong nghi lÔ cña c¸c tµ ®¹o mang nÆng yÕu tè ph¶n v¨n hãa, mª muéi, cuång tÝn, tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan, chµ ®¹p nh©n phÈm phô n÷, hñy ho¹i søc kháe con ng­êi, ph¸ ho¹i tæ Êm gia ®×nh... vµ ¶nh h­ëng tiªu cùc 17 tíi ®êi sèng x· héi. Ch¼ng h¹n nh­: khuyªn ng­êi èm kh«ng dïng thuèc, chØ cÇu cóng ch÷a trÞ b»ng n­íc Th¸nh, thuèc PhËt (n­íc l· cóng trªn bµn thê hßa víi tµn nhang...); “thä ký” b»ng quan hÖ t×nh dôc víi “ng­êi trêi” (®¹o tr­ëng); hñy ho¹i cña c¶i, thËm chÝ mét phÇn c¬ thÓ hoÆc c¶ th©n x¸c con ng­êi ®Ó sím siªu tho¸t. VÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng: “BÝ mËt” lµ c¸ch thÓ hiÖn chung cña c¸c tµ ®¹o, lÈn tr¸nh sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng th­êng trong “bãng tèi”; lîi dông nh÷ng kÏ hë cña luËt ph¸p, s¬ hë trong c«ng t¸c qu¶n lý cña chÝnh quyÒn c¬ së ®Ó tuyªn truyÒn ph¸t triÓn ®¹o, lîi dông nh÷ng ®Þa bµn khã kh¨n, nh÷ng céng ®ång ng­êi cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt ®Ó dô dç, lõa bÞp, l«i kÐo, khèng chÕ ng­êi theo ®¹o; lîi dông niÒm tin t«n gi¸o ®Ó tËp hîp, h×nh thµnh tæ chøc chèng ®èi chÝnh quyÒn, g©y chia rÏ khèi ®oµn kÕt d©n téc. C©u hái 7: “HiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, ®¹o l¹ trªn thÕ giíi hiÖn nay thÕ nµo? Tr¶ lêi: Kh¸i niÖm “®¹o l¹” th­êng ®­îc c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ t«n gi¸o trªn thÕ giíi gäi chung lµ “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”. HiÖn t­îng nµy ®· xuÊt hiÖn tõ l©u trong lÞch sö, mçi khi x· héi cã sù khñng ho¶ng niÒm tin, con ng­êi bÞ bÕ t¾c ch­a t×m ra lèi tho¸t. Nh­ng ®iÒu rÊt kh¸c ë ®©y lµ nã trë thµnh mét phong trµo mang tÝnh toµn cÇu. “HiÖn t­îng 18 t«n gi¸o míi” nh­ ngµy nay ®ang thÊy, xuÊt hiÖn ë Mü n¨m 1960 - 1961 råi sang ch©u ¢u vµ ré lªn vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, ®óng vµo thêi kú khñng ho¶ng cña c¶ ý thøc hÖ t­ s¶n víi sù t¸c ®éng cña mÆt tr¸i kinh tÕ thÞ tr­êng tíi ®êi sèng x· héi vµ tiÕp sau lµ thêi ®iÓm sôp ®æ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u lµm cho mét bé phËn lín quÇn chóng bÞ mÊt ph­¬ng h­íng, ®æ vì niÒm tin. HiÖn t­îng ®ã l¹i x¶y ra ë thêi ®iÓm mµ niÒm tin cña ng­êi ta vµo c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng bÞ suy gi¶m do bÞ gß bã vµo gi¸o luËt kh¾t khe, néi dung cøng nh¾c, nh÷ng lÔ thøc r­êm rµ, víi nh÷ng thÓ chÕ lçi thêi so víi cuéc sèng hiÖn ®¹i. Trong hoµn c¶nh ®ã, mét sè c¸ nh©n ®· nh©n danh mét “®Êng siªu nh©n”, tù coi lµ siªu nh©n ®øng ra thµnh lËp ®¹o vµ mét kiÓu ®¹o míi ra ®êi, víi hy väng kháa lÊp kho¶ng trèng vÒ niÒm tin, vÒ t©m linh cña mét bé phËn trong thÕ giíi con ng­êi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c “®¹o” nµy mäc lªn ë nhiÒu n¬i. Gi¸o ph¸i, ®¹o míi trµn lan kh¾p thÕ giíi, ®Õn møc cã ng­êi gäi lµ “c¬n sèt c¸c gi¸o ph¸i”. Theo thèng kª cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu t«n gi¸o quèc tÕ vµo cuèi thÕ kû XX, ®Çu thÕ kû XXI, trªn thÕ giíi hiÖn cã kho¶ng 20.000 c¸c nhãm ph¸i thuéc “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi” vµ vÉn kh«ng ngõng t¨ng thªm. ë Mü cã trªn 3.000 gi¸o ph¸i míi, tÝn ®å lªn tíi trªn 3 triÖu ng­êi; ë ch©u ¢u cã kho¶ng 13.000 gi¸o ph¸i, riªng ë Ph¸p cã tõ 300 - 500; ë NhËt B¶n còng cã hµng ngh×n 19 gi¸o ph¸i míi. ë Nga, sau sù sôp ®æ cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X«, c¸c gi¸o ph¸i míi xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu, lªn tíi c¶ chôc ngµn, vµ nh mét linh môc ®¹o chÝnh thèng Nga nãi mét c¸ch kh«i hµi: “NÕu ph¶i tèng giam tÊt c¶ c¸c vÞ “gi¸o chñ” hiÖn ®ang lang thang trong n­íc, th× nhµ tï Douma kh«ng ®ñ chç chøa”. Trong sè hµng ngh×n nh÷ng nhãm ph¸i t«n gi¸o míi ®ã, cã kho¶ng 200 nhãm ph¸i cùc ®oan, kú qu¸i, tuyªn truyÒn vµ thùc hµnh nh÷ng nghi lÔ phi nh©n tÝnh, ph¶n v¨n ho¸, suy ®åi vÒ ®¹o ®øc, hñy ho¹i th©n x¸c con ng­êi, thËm chÝ tù s¸t tËp thÓ1. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, “HiÖn t­îng t«n gi¸o míi” nµy, ®a sè l¹i xuÊt hiÖn vµ lan truyÒn m¹nh ë ngay c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, chø kh«ng ph¶i lµ ë c¸c n­íc chËm tiÕn l¹c hËu. H¬n n÷a, nã kh«ng chØ ph¸t triÓn chñ yÕu ë nh÷ng nhãm ng­êi cã d©n trÝ thÊp, lang thang, mÊt viÖc lµm, gÆp rñi ro trong cuéc sèng hoÆc èm ®au, bÖnh tËt... (c¸c nhµ nghiªn cøu x· héi gäi hä lµ nhãm ng­êi “bÞ lo¹i trõ”) mµ cßn cuèn hót kh«ng Ýt trÝ thøc, nhµ khoa häc, v¨n nghÖ sÜ vµ nh÷ng chÝnh kh¸ch cì lín thuéc nhiÒu d©n téc, chñng téc vµ nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau. Nh÷ng “t«n gi¸o míi” ph¸t triÓn, cã lo¹i chi phèi thÓ x¸c vµ t©m hån cña nhiÒu ___________ 1. ViÖn Nghiªn cøu t«n gi¸o: §Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n­íc "Nh÷ng hiÖn t­îng t«n gi¸o míi ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé hiÖn nay", 2003. 20 ng­êi n¬i chóng xuÊt hiÖn vµ ¶nh h­ëng lan réng sang mét sè quèc gia kh¸c; cã nhãm ph¸i sèng t¸ch biÖt víi céng ®ång; cã nhãm ph¸i võa míi n¶y sinh råi còng biÕn mÊt nhanh chãng; trong khi ®ã cã nh÷ng nhãm ph¸i “t«n gi¸o míi” sèng dai d¼ng cïng thêi gian vµ nh­ sù th¸ch thøc víi toµn nh©n lo¹i. C©u hái 8: Th¸i ®é cña c¸c n­íc vÒ “HiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, ®¹o l¹ nh­ thÕ nµo? Tr¶ lêi: ChÝnh v× “t«n gi¸o míi” lµ mét hiÖn t­îng v« cïng phøc t¹p, xÊu tèt lÉn lén, nªn th¸i ®é cña c¸c n­íc, c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c giíi chøc víi nh÷ng hiÖn t­îng nµy còng rÊt kh¸c biÖt. ë NhËt B¶n, ngµy 20-3-1995, gi¸o ph¸i AUM (thµnh lËp n¨m 1987 do Shoko Asahara lµ gi¸o chñ), ®Æt bao chøa chÊt ®éc Sarin ë 5 ga xe ®iÖn ngÇm ë Tokyo, lµm 13 ng­êi chÕt vµ 5.500 ng­êi bÞ nhiÔm ®éc. TiÕp ®ã, ngµy 15-5-1995 t¹i mét ga xe ®iÖn ngÇm lín ë c¶ng I«kohama, gi¸o ph¸i nµy l¹i ®Çu ®éc trªn 20 hµnh kh¸ch. C¸c vô ®Çu ®éc ®· g©y nªn nçi kinh hoµng vµ sù næi giËn cña ng­êi d©n NhËt B¶n, v× thÕ, 427 tÝn ®å vµ gi¸o chñ cña gi¸o ph¸i nµy ®· bÞ b¾t giam; n¨m 2006, tßa ¸n ®· xö tö h×nh gi¸o chñ tµ gi¸o nµy. Tuy nhiªn, vÉn cßn hµng ngµn tÝn ®å tuyªn bè trung thµnh víi Gi¸o chñ Shoko Asahara vµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y hä cã ý ®å nhen nhãm tËp hîp l¹i. 21 Trong lÞch sö Trung Quèc hiÖn ®¹i, kÓ tõ khi thµnh lËp n­íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa, ch­a khi nµo Bé ChÝnh trÞ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Quèc vô viÖn, Bé Ngo¹i giao, Bé C«ng an... l¹i cïng ®ång lo¹t ra c¸c v¨n b¶n vÒ gi¸o ph¸i “Ph¸p lu©n c«ng” nh­ hiÖn nay. Theo ®ã yªu cÇu ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ t¸c h¹i to lín cña tæ chøc “Ph¸p lu©n c«ng”; cÊm ®¶ng viªn kh«ng ®­îc tham gia “Ph¸p lu©n c«ng”, bëi nh÷ng ho¹t ®éng “kÝch ®éng chèng ChÝnh phñ vµ nh÷ng hµnh vi ph¶n x· héi, bãp nÆn tiÒn cña, ph¸ ho¹i tæ Êm gia ®×nh, chµ ®¹p phô n÷... mµ gi¸o ph¸i nµy ®· g©y ra ®èi víi x· héi”. ChÝnh quyÒn Trung Quèc ®· ®Æt gi¸o ph¸i “Ph¸p lu©n c«ng” ra ngoµi vßng ph¸p luËt vµ yªu cÇu xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng kÎ cÇm ®Çu cùc ®oan. Trung Quèc hiÖn cã 14 t«n gi¸o bÞ cÊm ho¹t ®éng do chÝnh quyÒn B¾c Kinh lo ng¹i ®e däa an ninh, trËt tù quèc gia. Trong ®ã cã 7 nhãm ®­îc Quèc vô viÖn Trung Quèc x¸c ®Þnh lµ tµ gi¸o nh­: H« h¸m ph¸i (thµnh lËp n¨m 1962), Linh Linh ph¸i (n¨m 1983), Toµn ph¹m vi gi¸o héi (n¨m 1984), M«n ®å héi, Ph¸p lu©n c«ng (n¨m 1989),...; 7 nhãm cßn l¹i do Bé C«ng an Trung Quèc lËp danh s¸ch. ë c¸c n­íc Ph¸p, T©y Ban Nha, §øc, BØ... ®· th«ng qua Quèc héi, ChÝnh phñ cña m×nh ®Ó ng¨n chÆn, ®Êu tranh víi c¸c gi¸o ph¸i míi, tõ chç coi nã lµ “hiÖn t­îng x· héi ®¸ng ng¹i” ®· trë thµnh “vÊn ®Ò an ninh c«ng céng hµng ®Çu”. ë Ph¸p, tõ 22 n¨m 1996 ®· cã mét lo¹t s¾c lÖnh vµ ®Æc biÖt lµ ChÝnh phñ ®· cho thµnh lËp “Uû ban liªn bé ®Êu tranh chèng gi¸o ph¸i” (MILS). N¨m 1986, Quèc héi Ph¸p cßn cho c«ng bè “B¶n t­êng tr×nh Guyard”, trong ®ã nªu ra mét “danh s¸ch ®en” gåm 172 gi¸o ph¸i ®­îc coi lµ thñ ph¹m cña viÖc kÝch ®éng ®i ng­îc l¹i ®¹o lý vµ t¹o ra sù bÊt æn x· héi. Cßn ë Mü, vÊn ®Ò “t«n gi¸o míi” l¹i hoµn toµn kh¸c. Ng­êi Mü lu«n cho r»ng: T©m linh lµ c¸i b¶o ®¶m cho v¨n minh vµ cuéc ®Êu tranh cho “t©m linh trªn thÕ giíi” lµ mét bé phËn cña nh÷ng “gi¸ trÞ Mü”. Tr­íc sù cøng r¾n cña ch©u ¢u, ChÝnh phñ Mü ®· c¶nh c¸o ch©u ¢u ®¸nh vµo Scientology (tuyªn bè ngµy 27-1-1997) vµ xÕp mét sè quèc gia ch©u ¢u vµo danh s¸ch nh÷ng n­íc c¶n trë tù do t«n gi¸o. §ång thêi, ñy ban Nh©n quyÒn vµ Tù do t«n gi¸o cña Mü cßn lín tiÕng bªnh vùc mét sè gi¸o ph¸i cã nh÷ng ho¹t ®éng ph¶n chÝnh phñ vµ phª ph¸n th¸i ®é kiªn quyÕt cña chÝnh phñ c¸c n­íc nµy ®· m¹nh tay dÑp bá c¸i gäi lµ “tæ chøc t«n gi¸o” Êy, ®· g©y nªn sù x¸o trén, vµ ¶nh h­ëng xÊu tíi ®êi sèng x· héi cña hä. MÆc dï c¸c nhµ nghiªn cøu t«n gi¸o thÕ giíi ®· cã nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ trong viÖc nhËn diÖn, ®¸nh gi¸ “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, nh­ng tr­íc mét thùc thÓ t«n gi¸o míi mÎ vµ v« cïng phøc t¹p th× th¸i ®é cña c¸c n­íc, c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c tÇng líp x· héi vÒ hiÖn t­îng “t«n gi¸o míi” cßn 23 nhiÒu kh¸c biÖt, n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò cßn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu vµ gi¶i ®¸p. C©u hái 9: Thùc tr¹ng hiÖn t­îng ®¹o l¹, tµ ®¹o ë ViÖt Nam hiÖn nay? Tr¶ lêi: Theo thèng kª tõ c¸c tØnh, thµnh n¨m 2000, trªn 30 tØnh, thµnh cã xuÊt hiÖn c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o víi 32 tªn gäi kh¸c nhau, víi kho¶ng vµi chôc ngµn ng­êi theo. §Õn n¨m 2010, sè tªn gäi c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o ®­îc tæng hîp tõ c¸c ®Þa ph­¬ng ®· lªn tíi gÇn 1001. C¸c ®Þa ph­¬ng, c¬ së ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p tõ vËn ®éng, gi¸o dôc, thuyÕt phôc, ®Õn xö lý hµnh chÝnh c¸c ®èi t­îng cÇm ®Çu ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt, sè ng­êi theo c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o cã chiÒu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn, mÊy n¨m gÇn ®©y, mét sè ®¹o l¹, tµ ®¹o cã xu h­íng ph¸t triÓn, lan réng ra nhiÒu tØnh, thµnh phè; c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o nµy vÉn lÐn lót ho¹t ®éng víi nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p. Mét sè ®¹o l¹ göi ®¬n ®Õn chÝnh quyÒn xin ®¨ng ký ho¹t ®éng. Mét sè tµ ®¹o ho¹t ®éng cã biÓu hiÖn chÝnh trÞ, ph¶n ®éng, l«i kÐo, kÝch ®éng quÇn chóng g©y rèi, lµm mÊt an ninh, trËt tù, g©y chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt d©n téc. C¸c ®¹o l¹ xuÊt hiÖn ë n­íc ta tõ n¨m 1986 ®Õn nay víi c¸c tªn gäi nh­ sau: Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh, ___________ 1. B¸o c¸o cña c¸c ban D©n vËn c¸c tØnh, thµnh phè göi Ban D©n vËn Trung ­¬ng, 2000. 24 Hoµng Thiªn long, Long hoa Di LÆc, ®¹o Trêi t©m linh n­íc ViÖt Nam, ®¹o QuÇn tiªn, ®¹o Thiªn nhiªn, héi PhËt thiÖn, ®¹o Quang minh tu ®øc, héi PhËt MÉu, Ph¸p m«n diÖu ©m, Thanh H¶i v« th­îng s­, Ch©n tu t©m kÝnh, Ch©n kh«ng, §¹o B¹ch, §¹o Hoa vµng, Siªu ho¸, Tam tæ th¸nh hiÒn, T©m linh ®¹o, §¹i ®¹o Quy nguyªn nhÊt thèng, Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng, Khæng Minh th¸nh ®¹o Héi, Tiªn PhËt nhÊt gi¸o, §oµn 18 Phó Thä, ®¹o Th¸nh MÉu, ®¹o T¾m ph¸p, ®¹o NguyÔn Th¸nh Minh v× t×nh d©n téc, ®¹o LÏ ph¶i, Cöu trïng thiªn, Huynh §¹o, Tiªn thiªn thuyÕt kú, T©m ta tam héi, Long hoa chÝnh ph¸p, L¹c hång ¢u C¬, PhËt MÉu ®Þa cÇu, ®¹o TrÇn H­ng §¹o, ThÇn quyÒn ni m« ph¸p, con Rång ch¸u Tiªn, ThÇn linh tiªn, V« ®iÓm thØnh ®iÓm t«, ®¹o V¹t, ®¹o Thiªn c¬, Trung thiªn vËn héi, T©m linh thÇn quyÒn, ®¹o Tiªn, ®¹o NghiÖp ch­íng, C« non, Vâ ®¹o PhËt tæ Nh­ Lai, Con hiÒn, ®¹o Ch©n kh«ng, PhËt nhÊt Gi¸o, Tam gi¸o tuyªn d­¬ng, Thiªn nga, Khæ h¹nh, Quang minh, ¤m«t« gi¸o, ¤msaibaha, Quèc tæ L¹c hång, S«kagakai, Ph¸p lu©n c«ng, Céi nguån, NhÊt qu¸n ®¹o, ®¹o Kh¨n vµng, ®¹o Trµng ph¸p hoa, Tr­êng ngo¹i c¶m Tè D­¬ng, Kinh Hoa ®µo, Thiªn linh c¸i, ®¹o Cæng Trêi, §oµn C¸ch m¹ng PhËt ®¶n, Cöa Thiªn ®×nh, AmÝ Sara, Canh t©n ®Æc sñng, Hµ Mßn, tÝn ng­ìng D­¬ng V¨n M×nh, San s­ khÑ tä, Ph¹ tèc,... 25 Mét sè ®¹o l¹, tµ ®¹o mang nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau, song thùc chÊt chØ lµ mét, nh­: tµ ®¹o do L­u V¨n Ty (ë CÈm Xuyªn, Hµ TÜnh) lËp ra cã tªn gäi lµ ®¹o Ch©n kh«ng, ®¹o Siªu ho¸, ®¹o Khæ h¹nh, ®¹o Ch©n ®Êt. §¹o l¹ “Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh” cßn ®­îc gäi víi c¸c tªn kh¸c nh­ Quang minh tu ®øc, NguyÔn Th¸nh Minh v× t×nh d©n téc, ®¹o B¸c Hå, ®¹o Bµ L­¬ng, v.v.. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o ë ViÖt Nam cho thÊy: Trµo l­u “t«n gi¸o míi” g¾n víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÕ giíi còng ®· xuÊt hiÖn ë n­íc ta. MÆc dï míi chím në, nh­ng con sè c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o còng ®· lªn tíi vµi chôc tªn gäi kh¸c nhau, biÓu hiÖn kh¸ phong phó vµ phøc t¹p. Cho ®Õn nay trªn toµn quèc, ch­a cã c¬ quan chøc n¨ng nµo thèng kª ®­îc ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o vµ sè l­îng ng­êi tin theo. Tªn gäi cña mét sè ®¹o l¹ ë mçi ®Þa bµn l¹i cã sù kh¸c nhau dï chóng chØ lµ mét. Do ®ã, dÔ nhÇm lÉn trong thèng kª sè l­îng c¸c ®¹o l¹ tõ c¸c ®Þa ph­¬ng, c¬ së. C¸c ®¹o l¹ nµy ®Òu kh«ng ®­îc chÝnh quyÒn c¸c cÊp c«ng nhËn, do tÝnh chÊt vµ tiªu chÝ ho¹t ®éng t«n gi¸o kh«ng râ rµng, th­êng lÐn lót tô tËp sinh ho¹t mét c¸ch bÊt hîp ph¸p; kh«ng Ýt c¸c ®¹o l¹ ®­îc thèng kª trªn thùc chÊt lµ tµ ®¹o, nh­: tµ ®¹o Ph¹ tèc, Siªu hãa, ®¹o B¹ch, Thanh H¶i v« th­îng s­, Cöa Thiªn §×nh, Thiªn linh c¸i, Canh t©n ®Æc sñng, Hµ Mßn... 26 C©u hái 10: "§¹o l¹" ë n­íc ta cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g× cÇn quan t©m? Tr¶ lêi: Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu, ph©n tÝch b­íc ®Çu trªn c¬ së c¸c b¸o c¸o tõ c¸c ®Þa ph­¬ng, tõ kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tÕ ë mét sè ®Þa bµn cã ®¹o l¹ kh¸c nhau vµ nghiªn cøu mét sè ®¹o l¹ cho thÊy cã mét sè ®Æc ®iÓm sau ®©y: Ngo¹i trõ mét sè ®¹o l¹ tõ n­íc ngoµi du nhËp vµo ViÖt Nam nh­: Thanh H¶i v« th­îng s­, Tam tæ th¸nh hiÒn (tõ §µi Loan); ¤t«m« gi¸o, S«kagakai (NhËt B¶n); PhËt MÉu ®Þa cÇu, NhÊt qu¸n ®¹o, Ph¸p lu©n c«ng (Trung Quèc); V« vi hay V« vi ph¸p (Ph¸p); ¤msaibana (Ên §é) vµ mét sè nhãm ph¸i Tin lµnh (b¶n th©n céng ®ång Tin lµnh còng kh«ng thõa nhËn vµ coi ®ã lµ tµ gi¸o) tõ n­íc ngoµi truyÒn vµo, cßn l¹i ®a phÇn ®Òu lµ nh÷ng ®¹o l¹ cã nguån gèc ph¸t sinh tõ trong n­íc. Trong sè c¸c ®¹o l¹ ë ViÖt Nam hiÖn nay phÇn nhiÒu xuÊt hiÖn trong thËp kû 90 cña thÕ kû XX, nh­: Long hoa Di LÆc (1990), Siªu hãa (1990), §oµn 18 Phó Thä (1990), ®¹o C« non (1990), Thanh H¶i v« th­îng s­ (1991), Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng, §¹i ®¹o Quy nguyªn nhÊt thèng (1992), Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh (1993), QuÇn Tiªn, Ph¹ tèc, Thiªn nhiªn (1993), §Þa MÉu (1995), Tiªn thiªn (1997), ®¹o Con hiÒn (1997), 27 Vâ ®¹o PhËt tæ Nh­ lai, Canh t©n ®Æc sñng (1998), AmÝ Sara1… §a sè c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o nµy l¹i xuÊt hiÖn vµ tËp trung nhiÒu ë c¸c tØnh vïng ®ång b»ng B¾c Bé, nh­ Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D­¬ng, Th¸i B×nh, H­ng Yªn, Phó Thä, Th¸i Nguyªn… §iÒu nµy cho thÊy yÕu tè “khñng ho¶ng niÒm tin” vµ “t×nh c¶nh” cña mét bé phËn ng­êi (“nh÷ng ng­êi bÞ lo¹i trõ” theo c¸ch gäi cña c¸c nhµ nghiªn cøu, lµ nh÷ng ng­êi: cã hoµn c¶nh Ðo le, èm ®au, bÖnh tËt, bÝ b¸ch trong cuéc sèng, khñng ho¶ng vÒ tinh thÇn,...) cã liªn quan tíi viÖc ra ®êi c¸c ®¹o l¹. Tuy nhiªn, hiÖn t¹i c¸c ®¹o l¹ ®· xuÊt hiÖn ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc, víi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. PhÇn lín nh÷ng ng­êi ®Ò x­íng (lËp ra) c¸c ®¹o l¹ nµy lµ phô n÷, nh­: §Æng ThÞ Trinh ë §µi Loan (®¹o Thanh H¶i v« th­îng s­); §inh ThÞ Hµ ë Phó Thä (§oµn 18 Phó Thä), NguyÔn ThÞ L­¬ng ë H¶i Phßng (Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh), NguyÔn ThÞ Nèi ë Th¸i B×nh (C« Non), Vò ThÞ VÎ ë H¶i D­¬ng (Thiªn nhiªn), Vò ThÞ Mïi ë H¶i D­¬ng (Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng), Lª ThÞ Sãi ë Sãc S¬n - Hµ Néi (con Rång ch¸u Tiªn), bµ §iÒn ë øng Hßa, Hµ Néi (Hoµng Thiªn long), NguyÔn ThÞ Ninh ë H¶i D­¬ng (héi PhËt MÉu),... Nh÷ng ng­êi ___________ 1. Sè liÖu kh¶o s¸t - Phô lôc §Ò tµi khoa häc KHB§ 2002 - 10 (Vô C«ng t¸c T«n gi¸o, Ban D©n vËn Trung ­¬ng). 28 theo ®¹o l¹ còng phÇn nhiÒu lµ phô n÷, tËp trung vµo c¸c ®èi t­îng lµ thÞ d©n vµ nh÷ng nhãm x· héi dÔ bÞ tæn th­¬ng, hay gÆp rñi ro, tr¾c trë nh c¸n bé vÒ h­u, phô n÷ cã tuæi, d©n nghÌo ë thÞ x·, thÞ trÊn, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè... nh÷ng ng­êi cã hoµn c¶nh Ðo le, bÖnh tËt, c¬ nhì, gÆp khã kh¨n trong cuéc sèng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp. §a sè nh÷ng hiÖn t­îng ®¹o l¹ xuÊt hiÖn ë n­íc ta hiÖn nay ®Òu mang môc ®Ých c¸ nh©n cña nh÷ng ng­êi s¸ng lËp, lîi dông tÝn ng­ìng, t«n gi¸o nh»m thu lîi cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä, lîi dông niÒm tin t©m linh cña mét bé phËn quÇn chóng (cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt) ®Ó tuyªn truyÒn, khuÕch tr­¬ng, ph¸t triÓn ®¹o. C¸c hiÖn t­îng nµy th­êng g©y thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ, tæn h¹i vÒ søc khoÎ cho nh÷ng ng­êi tin theo; ¶nh h­ëng tíi an ninh, trËt tù x· héi, thËm chÝ lµm tr¸i ®¹o lý, truyÒn thèng v¨n ho¸ cña d©n téc, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. Mét sè ®¹o l¹ lµ tµ ®¹o cã biÓu hiÖn ho¹t ®éng chÝnh trÞ, tuyªn truyÒn kÝch ®éng, g©y chia rÏ khèi ®oµn kÕt d©n téc; phª ph¸n x· héi, ®¶ kÝch chÝnh quyÒn; phª ph¸n gi¸o lý, gi¸o luËt cña nh÷ng t«n gi¸o truyÒn thèng. Còng nh­ c¸c “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi” trªn thÕ giíi, ®¹o l¹ ë ViÖt Nam còng phÇn nhiÒu lµ nh÷ng nhãm ng­êi sïng b¸i, xoay quanh mét ng­êi ®­îc hä coi lµ “gi¸o chñ” (ng­êi ®Ò x­íng) tù x­ng lµ cã t­ chÊt Chrisma (Chóa cøu thÕ), lµ siªu 29 nh©n, lµ th¸nh thÇn hoÆc cã quan hÖ víi th¸nh thÇn, tiªn, PhËt..., cã sø m¹ng cøu vít chóng sinh. C¸c ®¹o l¹ hÇu hÕt lµ nhá, sè l­îng chØ vµi chôc, vµi tr¨m hoÆc ®«ng lµ n¨m, b¶y ngµn ng­êi theo (lóc cao ®iÓm). Tuy nhiªn, cã nÐt míi lµ: víi mçi nhãm ph¸i cã sù ph¸t triÓn réng trªn nhiÒu ®Þa bµn tØnh thµnh trong c¶ n­íc, nh­: tµ ®¹o “Thanh H¶i v« th­îng s­” tÝnh tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 2000, ®· ph¸t hiÖn cã 5.712 ng­êi theo ë 30 tØnh, thµnh; nhãm “Long hoa Di LÆc” cã ë 31 tØnh, thµnh trong c¶ n­íc; tµ ®¹o “Ch©n kh«ng” cã mÆt ë 14 tØnh, thµnh; “Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh” hiÖn cã ë trªn 30 tØnh, thµnh; “Hoµng Thiªn long” cã ë 22 tØnh, thµnh, tµ ®¹o Hµ Mßn cã ë 3 tØnh (Kon Tum, Gia Lai, §¾k L¾k)... HÇu hÕt c¸c ®¹o l¹ ®Òu tù x©y dùng nªn c¸c tÝn ®iÒu gäi lµ “gi¸o lý”, “kinh s¸ch” cña ®¹o, ®Ó lý gi¶i vÒ c¸ch thøc thê phông vµ hµnh ®¹o cña ®¹o ®ã. C¸c “gi¸o lý” Êy, ®­îc l¾p ghÐp, pha t¹p, c¶i biªn, xuyªn t¹c tõ mét sè tÝn ®iÒu trong gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng, hÕt søc ®¬n gi¶n, ch­a thÓ coi ®ã lµ gi¸o lý cña mét t«n gi¸o. TÝn ng­ìng d©n gian vµ mét sè tÝn ®iÒu cña ®¹o PhËt ®­îc ®a sè c¸c ®¹o l¹ ë n­íc ta sao chÐp ®Ó “nhµo nÆn” nªn “kinh s¸ch” cña ®¹o; vÒ h×nh thøc phÇn nhiÒu ®­îc viÕt d­íi d¹ng v¨n vÇn hoÆc th¬. Ho¹t ®éng cña nhiÒu hiÖn t­îng ®¹o l¹ ®Òu cã biÓu hiÖn tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan nh­: xem, soi t­íng sè; thÇn th¸nh ho¸ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, 30 nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc; tuyªn truyÒn ch÷a bÖnh kh«ng dïng thuèc, víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh ph¶n khoa häc. Mét sè ®¹o l¹ cßn tuyªn truyÒn cho c¸ch thøc hµnh ®¹o ph¶n v¨n ho¸, phi ®¹o ®øc, lõa g¹t thu lîi bÊt chÝnh. Néi dung “kinh s¸ch” cña mét sè ®¹o l¹ cã biÓu hiÖn th¸i ®é mÆc c¶m víi x· héi hiÖn t¹i, lîi dông chèng tham nhòng, tÖ n¹n x· héi ®Ó kÝch ®éng, phª ph¸n chÕ ®é, bµi b¸c chÝnh quyÒn, cã thÓ coi ®ã lµ tµ ®¹o. Tõ thùc tÕ cña sù xuÊt hiÖn c¸c ®¹o l¹ vµ sè l­îng ng­êi tin theo cho thÊy: trong bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi liªn quan tíi cuéc sèng con ng­êi ch­a thÓ gi¶i quyÕt ngay ®­îc, th× sù xuÊt hiÖn c¸c ®¹o l¹ còng phÇn nµo ph¶n ¸nh diÔn biÕn ®êi sèng tinh thÇn, t­ t­ëng cña mét bé phËn nhá quÇn chóng. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó tån t¹i, l«i kÐo ®­îc mét bé phËn quÇn chóng tin theo, trong “kinh s¸ch”, “nghi lÔ” cña mét sè ®¹o l¹ còng lång vµo ®ã nh÷ng lêi khuyªn r¨n, xoa dÞu, an ñi con ng­êi vÒ mÆt tinh thÇn tr­íc nh÷ng may rñi cña cuéc sèng hiÖn t¹i, ®ã còng lµ lý do t¹i sao c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o vÉn lÐn lót tån t¹i, cã chç dùa ®Ó ph¸t triÓn ®­îc trong mét bé phËn nh©n d©n vµ ®iÒu ®ã còng g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ nghiªn cøu, c¬ quan qu¶n lý trong nhËn diÖn, øng xö víi c¸c ®¹o l¹. 31 C©u hái 11: Nªu cô thÓ mét sè "®¹o l¹", tµ ®¹o ë n­íc ta hiÖn nay? Tr¶ lêi: 1. Thanh H¶i v« th­îng s Ng­êi khëi x­íng vµ cÇm ®Çu tµ ®¹o nµy lµ §Æng ThÞ Trinh, sinh n¨m 1948, quª ë Qu¶ng Ng·i. N¨m 1966, §Æng ThÞ Trinh du häc t¹i Anh, Ph¸p, n¨m 1974 sang §øc lµm phiªn dÞch cho Héi ch÷ ThËp ®á, n¨m 1980 “tu häc PhËt ph¸p” t¹i Ên §é, n¨m 1991 sang §µi Loan, sau ®ã lËp m«n ph¸i lÊy tªn lµ “Thanh H¶i v« th­îng s­”. Bµ ta tù ®Æt cho m×nh nhiÒu tªn gäi nh­ “N÷ v­¬ng”, “S­ phô”, “Minh s­”, “PhËt sèng”, “Th­îng §¹i t­íng”, “T©n Th­îng ®Õ”, “Chóa T¸i thÕ”, “V« Th­îng s­”. Kinh s¸ch cña “Thanh H¶i v« th­îng s­” lµ sù pha t¹p gi÷a nh÷ng tÝn ®iÒu ®­îc lÊy trong gi¸o lý cña ®¹o C«ng gi¸o, ®¹o PhËt, ®¹o Sik (Ên §é) ®Ó ®Ò x­íng cho ph¸p m«n míi tu hµnh cña m×nh, ®­îc gäi lµ “Tøc kh¾c khai ngé, hiÖn ®êi gi¶i tho¸t”. “S­ phô” §Æng ThÞ Trinh chñ tr­¬ng tu hµnh theo lèi kh«ng thê PhËt mµ chñ yÕu lµ “truyÒn t©m Ên”, “Qu¸n ©m”, ngåi thiÒn vµ niÖm “Nam m« Thanh H¶i v« th­îng s­” ®Òu ®­îc cøu rçi vµ gi¶i tho¸t. H­íng truyÒn ®¹o lµ nh»m vµo ng­êi ViÖt Nam ë Mü ®ang buån phiÒn, thÊt väng, bÕ t¾c vµ ng­êi ViÖt Nam t¹i c¸c tr¹i tþ n¹n Hång K«ng, Th¸i Lan, Malaixia cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX. N¨m 1991, tõ Mü “Thanh H¶i v« 32 th­îng s­” tæ chøc truyÒn ®¹o vÒ ViÖt Nam. N¨m 1993, cã ®oµn 7 ng­êi §µi Loan d­íi danh nghÜa cøu trî cho tØnh Long An, ®ång thêi mang theo nhiÒu tµi liÖu ®Ó tuyªn truyÒn “Thanh H¶i v« th­îng s­”. NguyÔn Huúnh TuÊn ë sè nhµ 65 ®­êng NguyÔn KiÖm, ph­êng 3, quËn Gß VÊp, lµ ng­êi ®øng ®Çu ®¹o “Thanh H¶i” ë ViÖt Nam. TuÊn ®ãng vai trß ng­êi tæ chøc, liªn l¹c vµ tËp hîp ®ång tu khi cã sø gi¶ tõ n­íc ngoµi vÒ. Tõ n¨m 1994, ®Ó gia t¨ng viÖc truyÒn ®¹o vµo ViÖt Nam, “Thanh H¶i” ®Æt mét chi nh¸nh cña “Héi thiÒn ®Þnh Thanh H¶i v« th­îng s­” t¹i mét doanh tr¹i qu©n ®éi Campuchia, s¸t biªn giíi ViÖt Nam ®Ó kÝch ®éng, l«i kÐo ng­êi ViÖt Nam qua nghe thuyÕt ph¸p. “Thanh H¶i v« th­îng s­” më réng tuyªn truyÒn ë c¸c tØnh phÝa Nam nh­: An Giang, T©y Ninh, Cµ Mau, B¹c Liªu, Kiªn Giang. Sau khi ph¸t triÓn c¬ së ë c¸c tØnh phÝa Nam, “Thanh H¶i” tiÕn hµnh truyÒn gi¸o ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ miÒn B¾c nh­: Kh¸nh Hoµ, §µ N½ng, Thõa Thiªn HuÕ, Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh… C¬ quan chøc n¨ng ë mét sè tØnh, thµnh phè ®· thu gi÷ hµng ngh×n cuèn kinh s¸ch, b¨ng video, b¨ng catssette l­u hµnh tr¸i ph¸p luËt, xö lý hµnh chÝnh, trôc xuÊt vµ cÊm nhËp c¶nh cã thêi h¹n, xö lý ph¸p luËt víi mét sè ®èi t­îng tuyªn truyÒn vµ ho¹t ®éng t«n gi¸o tr¸i ph¸p luËt. N¨m 2004, ChÝnh phñ ®· cã v¨n b¶n chØ ®¹o “cÊm mäi ho¹t ®éng cña tµ ®¹o Thanh H¶i 33 v« th­îng s­”. HiÖn nay, thØnh tho¶ng tæ chøc tµ ®¹o “Thanh H¶i v« th­îng s­” vÉn cö “ph¸i viªn” lÐn lót trë vÒ ViÖt Nam ®Ó mãc nèi, tuyªn truyÒn ®¹o. HiÖn t¹i, c¸c ®èi t­îng cÇm ®Çu tuyªn truyÒn tµ ®¹o “Thanh H¶i v« th­îng s­” vÉn lÐn lót ho¹t ®éng ë mét sè ®Þa ph­¬ng, c¬ së. 2. Long hoa Di LÆc Ng­êi khëi x­íng lµ bµ §µo ThÞ Minh, sinh n¨m 1927 t¹i th«n Phó H¹, x· Ninh Phó, huyÖn Sãc S¬n, Hµ Néi, lµ n«ng d©n, tr×nh ®é v¨n ho¸ líp 2/10, hoµn toµn ch­a hÒ tr¶i qua thêi gian ®i tu t¹i c¸c chïa, còng nh­ ch­a qua mét líp huÊn luyÖn vÒ ®¹o ph¸p nµo. Bµ tù cho m×nh ®· ®­îc §øc PhËt Di LÆc hiÖn th©n trong giÊc méng vµ truyÒn cho kinh “Di LÆc cøu kiÕp”, tù x­ng lµ “MÑ mÉu” vµ lËp ra ®¹o “Long hoa Di LÆc” vµo n¨m 1990. §¹o nµy cßn cã tªn gäi kh¸c nh­: “Long hoa chÝnh ph¸p”, “Long hoa tam muéi”, “Héi PhËt tiªn Long hoa Di LÆc”. §¹o “Long hoa Di LÆc” lÊy mét sè tÝn ®iÒu trong gi¸o lý PhËt gi¸o, cã sù nhµo nÆn vµ bæ sung thªm mét sè yÕu tè cña tÝn ng­ìng d©n gian lµm “tÝn lý” ®Ó tuyªn truyÒn ®¹o; t«n thê PhËt Di LÆc ®øc PhËt cña thêi t­¬ng lai. Theo néi dung “bé kinh Di LÆc th­îng sinh” vµ “Di LÆc h¹ sinh” (§¹i T¹ng) khi PhËt ThÝch ca gi¸ng thÕ th× Bå T¸t Di LÆc sinh ra trªn câi trêi §©u xuÊt. Khi §øc ThÝch Ca Thµnh PhËt ë thÕ gian, Di LÆc vÉn th­êng xuèng nghe thuyÕt ph¸p, PhËt ThÝch Ca thä ký cho Di LÆc r»ng 56 øc v¹n n¨m sau cña câi 34 Diªm phï ®Ò (t­¬ng ®­¬ng 8.108.000 n¨m cña thÕ gian, tÝnh tõ thêi ThÝch Ca thµnh PhËt)1 Di LÆc sÏ gi¸ng thÕ thµnh PhËt d­íi gèc c©y Long hoa (c©y cao lín nh­ rång cuén ë h­ kh«ng, në hoa rùc rì, kÕt nhiÒu tr¸i to) ®Ó gi¸o ho¸ sè chóng sinh (mµ ThÝch Ca ch­a ®é hÕt) thµnh PhËt. Trong nh÷ng bµi viÕt ®­îc ng­êi theo “Long hoa Di LÆc” coi lµ nh÷ng “tËp kinh” cã c¶ nh÷ng néi dung mang tÝnh ®¶ kÝch PhËt gi¸o, ®¶ kÝch s­, s·i; lý gi¶i xuyªn t¹c r»ng: PhËt ThÝch Ca vµ PhËt Di LÆc lµ 2 ng­êi b¹n ®ång m«n, do ThÝch Ca gian lËn trong thi cö, lÊy c¾p b«ng hoa trªn gËy cña PhËt Di LÆc nªn ®­îc xuèng trÞ v× sím h¬n 3.000 n¨m, lµm cho d©n chóng khæ ¶i. “Long hoa Di LÆc” ®Ò cao vÞ thÕ cña B¸c Hå, coi B¸c Hå nh­ mét trong 3 vÞ PhËt ®­îc thê, d­íi quyÒn Di LÆc nh­ng còng lµ ng­êi thõa hµnh cïng Di LÆc xuèng trÞ v× chóng sinh thay PhËt ThÝch Ca. §¹o tuyªn truyÒn r»ng ®Õn n¨m 2000 tr¸i ®Êt sÏ næ tung, ®¹i hång thñy sÏ diÔn ra... ai theo ®¹o sÏ sèng, ai kh«ng theo, kh«ng chÊp ph¸p kinh th× sÏ bÞ chÕt dÞch. §ång thêi, trong “kinh s¸ch” cña ®¹o cßn khuyªn ng­êi ta khi èm kh«ng cÇn thuèc, kh«ng ®i bÖnh viÖn mµ chØ nªn ch÷a trÞ b»ng “thuèc PhËt” (n­íc l·, r­îu tr¾ng cóng trªn bµn thê) sÏ ®­îc khái bÖnh. “Thuèc PhËt” ch÷a ®­îc b¸ch bÖnh, cã hiÖu ___________ 1. TrÇn Träng Kim: PhËt lôc, Nxb. §µ N½ng, 2002, tr.62-63. 35 nghiÖm víi mu«n loµi (con ng­êi, ®éng vËt, thùc vËt...), ®©y lµ hµnh vi bÞ cÊm ®­îc quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. Nh÷ng ng­êi theo ®¹o Long hoa Di LÆc thê ¶nh, t­îng Di LÆc vµ yªu cÇu mäi ng­êi chØ tu t¹i gia. §èi t­îng mµ “MÑ mÉu” truyÒn ®¹o lµ nh÷ng n«ng d©n, nh÷ng ng­êi èm ®au, bÖnh tËt, ®êi sèng khã kh¨n, t©m thÇn hoang t­ëng... Mét sè ng­êi phô tr¸ch (Héi tr­ëng) tÝch cùc nh­: TrÇn ThÞ ¢n (Qu¶ng Ninh), Ng« V¨n Thu, NguyÔn Ngäc Lîi (Hµ Néi)... §¹o Long hoa Di LÆc cã thêi gian ®· nhen nhãm ho¹t ®éng ë 31 tØnh, thµnh phè. Nh­ ë tØnh H¶i D­¬ng lóc cao ®iÓm (n¨m 2000) cã 405 ng­êi theo ë 13 x·, 8 huyÖn, thÞ, trong ®ã cã 33 lµ cèt c¸n; tØnh Phó Thä cã 407 ng­êi tham gia ë 41 ph­êng, thÞ trÊn thuéc 9 huyÖn, thÞ (trong ®ã cã 20 ®¶ng viªn, 64 c¸n bé, c«ng nh©n viªn); Hµ Néi cã kho¶ng 500 ng­êi tin theo, v.v.. 3. §¹o Siªu hãa Tµ ®¹o nµy xuÊt hiÖn ë Hµ TÜnh tõ n¨m 1990, do L­u V¨n Ty khëi x­íng, nªn cã tªn gäi lµ “®¹o thÇy Ty”. “ThÇy Ty” sinh n¨m 1954, vèn lµ c«ng nh©n l¸i m¸y kÐo ë xÝ nghiÖp c¬ giíi n«ng nghiÖp huyÖn CÈm Xuyªn, Hµ TÜnh, v× vi ph¹m kû luËt nªn bÞ buéc th«i viÖc n¨m 1988. Trong lóc buån ch¸n, ch­a t×m ra ®­îc viÖc g× lµm, “ThÇy” lang thang ®Õn c¸c chïa chiÒn häc ®­îc mét Ýt kinh nhµ PhËt, song kh«ng ph¶i lµ ng­êi xuÊt gia. N¨m 1990, L­u V¨n Ty tù x­ng lµ 36 “PhËt sèng” gi¸ng sinh víi sø m¹ng cøu vít chóng sinh khái bÓ khæ trÇm lu©n, tù x­ng lµ hÖ ph¸i “Gi¸o ngo¹i biÖt truyÒn ngo¹i t©m”. §¹o do “ThÇy Ty” s¸ng lËp ®­îc tuyªn truyÒn ra c¸c n¬i víi nh÷ng tªn gäi lµ ®¹o “Ch©n kh«ng”, “Siªu ho¸”, “§¹o Ty”, “®¹o Hoa vµng”. C¸i gäi lµ “gi¸o lý” cña “®¹o Siªu hãa” ®· ®­îc L­u V¨n Ty s¸ng t¸c ra qua mét sè bµi “th¬”, v¨n vÇn. Néi dung trong ®ã nhÊn m¹nh thuyÕt “tø diÖu ®Õ”, nh©n qu¶, nghiÖp b¸o cña ®¹o PhËt ®­îc L­u V¨n Ty c¶i biªn cho phï hîp vµ ®Ó lý gi¶i cho c¸ch thøc hµnh ®¹o do chÝnh L­u V¨n Ty tù ®Æt ra. §¹o tuyªn truyÒn r»ng: ®· ®Õn thêi kú “ph¸ chÊp” kh«ng cÇn chïa chiÒn, kinh s¸ch, chu«ng mâ; chØ cÇn tu “t¹i t©m”, tu lµ d©ng hiÕn tÊt c¶ “x¶ phó cÇu bÇn” (bá c¸i giµu cã, sung s­íng ®Ó nhËn lÊy c¸i nghÌo, ®ãi, khæ), muèn ®¾c ®¹o ph¶i biÕt “dïng ph¸p thä ký trõ ma quû, dôc, lËu trong ng­êi” b»ng c¸ch ph¶i ®èt bá hÕt quÇn ¸o ®ang mÆc trªn ng­êi khi hµnh lÔ, biÕt quan hÖ t×nh dôc víi “Ng­êi trêi” (L­u V¨n Ty), ph¶i ho¸ ®èt mét phÇn tµi s¶n ®Ó “bè thÝ phÇn ©m”, ph¶i d¸m “x¶ th©n cÇu ®¹o” chÞu khã, chÞu khæ nh­: n»m tu luyÖn trong bôi gai, cëi quÇn ¸o ph¬i n¾ng, ph¬i s­¬ng, ¨n, ngñ d­íi ®Êt, tèi chui vµo bao t¶i ngñ, ngµy ®i khÊt thùc... nh­ thÕ míi ®¾c ®¹o, nÕu kh«ng “kiÕp sau ®Çu thai sÏ kh«ng ®­îc sèng thµnh ng­êi, mµ ph¶i lµm vËt”. N¨m 1992, tµ ®¹o “Siªu hãa” ®· l«i kÐo ®­îc h¬n 800 ng­êi 37 theo. Víi ph­¬ng ch©m hµnh ®¹o do L­u V¨n Ty tù ®Æt ra rÊt kªu lµ “x¶ phó cÇu bÇn”, “x¶ th©n cÇu ®¹o”, nh­ng thùc chÊt lµ lõa bÞp, thu lîi bÊt chÝnh, vi ph¹m ®¹o ®øc, thuÇn phong mü tôc, ®©y thùc chÊt lµ mét tµ ®¹o. Do vËy, cuèi n¨m 1992, Toµ ¸n nh©n d©n huyÖn Th¹ch Hµ ®· xö ph¹t L­u V¨n Ty ba n¨m tï giam, céng thªm ba n¨m qu¶n chÕ. Sau thêi h¹n xö ph¹t, L­u V¨n Ty vÉn tiÕp tôc lõa bÞp, tuyªn truyÒn ph¸t triÓn ®¹o d­íi h×nh thøc kÝn ®¸o h¬n. Nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu gåm L­u V¨n Ty, Lª V¨n KiÖm, Phan Träng Kiªn… Tµ ®¹o “Siªu hãa” ®· tuyªn truyÒn lÐn lót ra mét sè tØnh nh­: Hµ TÜnh, NghÖ An, Thanh Ho¸, Th¸i B×nh, H¶i D­¬ng, H­ng Yªn, Qu¶ng Ninh, Hµ Néi, Phó Thä, Yªn B¸i, Lai Ch©u... 4. Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh §¹o l¹ nµy do bµ NguyÔn ThÞ L­¬ng ë H¶i Phßng tù x­ng lµ “Di ®µ s¸ng thÕ” khëi x­íng. Bµ L­¬ng sinh n¨m 1947, nguyªn lµ c¸n bé xÝ nghiÖp ch¨n nu«i huyÖn An L·o, H¶i Phßng. Th¸ng 4-1990, bµ L­¬ng bÞ bÖnh ®Ëu Lµo ch÷a kh«ng khái, cã dÊu hiÖu t©m thÇn, nãi n¨ng lung tung. Sau mét thêi gian, bµ L­¬ng tung tin ®­îc “¨n léc” cña B¸c Hå nªn khái bÖnh; sau ®ã viÕt nhiÒu “th¬”, v¨n vÇn tuyªn truyÒn, ph¸t t¸n ®i nhiÒu n¬i. §¹o “Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh”, khi tuyªn truyÒn ®i c¸c n¬i kh¸c cßn cã tªn gäi: “§øc Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh”, “Quang minh tu ®øc”, “NguyÔn Th¸nh Minh v× t×nh 38 d©n téc”, “§¹o B¸c Hå”... B¶n th©n ng­êi s¸ng lËp (bµ NguyÔn ThÞ L­¬ng), tù x­ng lµ “PhËt Di §µ gi¸ng trÇn” v× nh©n d©n, chñ tr­¬ng söa ®¹o PhËt cña ThÝch Ca MÇu ni, gióp toµn d©n thùc hiÖn ®óng ®¹o. Trong mét v¨n b¶n (göi c¸c c¬ quan l·nh ®¹o c¸c cÊp), bµ L­¬ng ®· viÕt: “T«i lµ ng­êi mang linh hån PhËt Di §µ gi¸ng thÕ ®Ó söa ®¹o PhËt ThÝch Ca. PhËt Di §µ gióp toµn d©n ta thùc hiÖn ®óng ®¹o, ®¹o gióp ®ång bµo ®Òn ¬n tiªn tæ, «ng cha, kh«ng ph¶i chÞu c©u ca “må ma kh«ng khãc, khãc ®èng mèi; m¶ mÑ kh«ng khãc, khãc mèi bßng bong”; t«n x­ng §øc Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh vµ nh÷ng ng­êi cã c«ng víi lµng xãm, quª h­¬ng, ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, còng lång vµo trong ®ã nh÷ng néi dung cã tÝnh phª ph¸n, ®¶ kÝch x· héi hiÖn t¹i, cho r»ng chØ cã ®¹o nµy míi lµ ®¹o chÝnh nghÜa cña ng­êi ViÖt Nam, cßn c¸c t«n gi¸o kh¸c (PhËt gi¸o, C«ng gi¸o...) lµ s¶n phÈm cña thùc d©n, phong kiÕn ph¶i lo¹i bá. §¹o l¹ “Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh” ®· ph¸t triÓn ®Õn c¸c ®Þa bµn nh­: H¶i Phßng, Hµ Néi, VÜnh Phóc, B¾c Ninh, Qu¶ng Ninh, Th¸i Nguyªn, B¾c Giang, H¶i D­¬ng, Th¸i B×nh, H­ng Yªn… ë H¶i D­¬ng, lóc cao ®iÓm cã 2.862 ng­êi tham gia, 38 cèt c¸n, ë 11 x·, ph­êng, 5 huyÖn, thÞ; ë Hµ T©y (tr­íc ®©y) cã kho¶ng 3.000 ng­êi tham gia; ë VÜnh Phóc kho¶ng 5.000 ng­êi... HiÖn t¹i ®¹o l¹ “Ngäc PhËt Hå ChÝ Minh” ®· lan truyÒn, l«i kÐo ®­îc mét bé 39 phËn ng­êi theo ë trªn 30 tØnh, thµnh phè; göi tµi liÖu tuyªn truyÒn ®¹o ®Õn nhiÒu c¬ quan ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. 5. §¹o Thiªn nhiªn Ng­êi khëi x­íng lµ bµ Vò ThÞ VÎ, sinh n¨m 1933 t¹i th«n An L¹c, thÞ trÊn Thanh MiÖn, H¶i D­¬ng. N¨m 1987, bµ VÎ èm bÖnh, ch÷a ch¹y h¬n bèn n¨m kh«ng khái. “Cã bÖnh th× v¸i tø ph­¬ng”, sau khi khái bÖnh, bµ VÎ tù kÓ r»ng: së dÜ bµ khái bÖnh lµ do bµ Bïi ThÞ L­¬ng lµ c« chång cña bµ VÎ, chÕt trÎ, nay trë thµnh “ng­êi trêi”, ®· cho bµ VÎ khái bÖnh vµ vµo mét ®ªm th¸ng 3-1993 “Thiªn ®×nh gi¸ng h¹” - c« Bïi ThÞ L­¬ng vÒ, x­ng lµ ng­êi trêi, ®­îc phong chøc “Thiªn tinh C«ng chóa”, gi¸ng h¹ chiÕu chØ cho Vò ThÞ VÎ lµ “LÝnh c«” lËp ®¹o “Thiªn nhiªn” ®Ó dÉn d¾t d©n chóng n­íc ViÖt Nam theo ®¹o míi; lËp ba ng«i ®Òn thê “ng­êi trêi” lµ: thê Cô Hå ChÝ Minh, thê cô TrÇn H­ng §¹o, thê c« Bïi ThÞ L­¬ng. “Kinh s¸ch” ®­îc thÓ hiÖn trong hai v¨n b¶n chÐp tay: “Thiªn ®×nh gi¸ng chØ th«ng b¸o” vµ “B¶n quy” (§iÖp Quy ©m), cho r»ng: h¹ giíi n­íc Nam ch­a x¸c minh, ch­a t«n thê ba vÞ vµ lËp ba ng«i ®Òn lµ c« Bïi ThÞ L­¬ng, ¤ng Hå ChÝ Minh, «ng TrÇn H­ng §¹o lµ nh÷ng ng­êi ®· cÇm “qu©n ©m” ®¸nh th¾ng trËn, ®uæi giÆc khái n­íc Nam, phï thÞnh cho n­íc ViÖt Nam. V× vËy, ph¶i lËp “®¹o Thiªn nhiªn” - ®¹o theo chiÕu chØ cña Thiªn ®×nh, thê Thiªn ®×nh vµ lËp ba ®Òn thê “ng­êi trêi”. 40 §¹o nµy ho¹t ®éng lan truyÒn trªn ®Þa bµn tØnh H¶i D­¬ng vµ mét sè tØnh l©n cËn, lóc cao ®iÓm cã gÇn 1.000 ng­êi ghi danh tham gia. ë mét sè ®Þa bµn, ®¹o nµy cßn cã tªn gäi lµ “§¹o Cæng trêi”. 6. §¹o B¹ch §¹o l¹ nµy do bµ NguyÖt tr­íc ®©y ë sè 3 tæ 10, Kim Ng­u, quËn Hai Bµ Tr­ng, Hµ Néi khëi x­íng vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX. Trong nghi lÔ, thê §øc mÑ Maria, thê c¶ PhËt Bµ, c¶ l·nh tô Céng s¶n. §¹o l¹ nµy ®· tranh thñ ®­îc nguån tµi trî tõ n­íc ngoµi vµ mét sè c¸ nh©n trong n­íc ®Ó ho¹t ®éng. §Ó dÔ g©y ¶nh h­ëng, hä ®· mang vµ ph¸t t¸n cê thÇn, ñng hé tiÒn x©y dùng c¬ së thê tù ë mét sè n¬i nh­: nhµ thê CÇn KiÖm, nhµ thê VÜnh Léc, chïa T©y Ph­¬ng... nh÷ng nhµ “truyÒn ®¹o” cña ®¹o nµy ®Òu tù x­ng lµ “con trêi”, ®­îc Trêi, PhËt cö xuèng trÇn gian ®Ó “cøu nh©n ®é thÕ”, ch÷a bÖnh cho mäi ng­êi, cøu vít loµi ng­êi khái häa diÖt chñng, cã kho¶ng vµi chôc ng­êi tin theo vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX. 7. “Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng” §¹o nµy do bµ Vò ThÞ Mïi, sinh n¨m 1955 ë Thanh Hµ, H¶i D­¬ng khëi x­íng vµo n¨m 1992. Bµ Mïi tù x­ng r»ng, ®­îc B¸c Hå b¸o cho biÕt tr­íc mäi vÊn ®Ò cña x· héi, cña ®Þa ph­¬ng, ®Êt n­íc trong t­¬ng lai vµ “trao” cho bµ Mïi nhiÖm vô lËp ®¹o ®Ó b¶o vÖ §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. 41 §¹o nµy nãi lµ theo “tÝn ng­ìng PhËt gi¸o” nh­ng lµ PhËt trêi (PhËt Hoµng thiªn) vµ tu t¹i gia chø kh«ng tu ë chïa. Tuyªn truyÒn r»ng: “C«ng lÖnh vua cha Ngäc Hoµng ban ra chiÕu chØ, Di ®µ tiÕp linh, Tiªn sinh Di LÆc xuèng trÇn b¸o kh¾p mu«n d©n, cøu d©n v¹n phóc…” (kinh Th­îng nguyªn cøu ®êi). “Kinh s¸ch” gåm bèn lo¹i do Vò ThÞ Mïi viÕt lµ: “Kinh Th­îng nguyªn cøu ®êi”, “V¨n kinh nghÜa luËn khuyªn ®êi”, “Kinh ®êi míi Th­îng nguyªn cøu ®êi vµo thÕ kû XXI”, “Kinh kh©m thiªn gi¶i ¸ch Ngäc Hoµng c¸t thñy”. Ngoµi ra, cßn cã c¸c “quy ®Þnh” nh­: “45 ®iÒu luËt cña Hå Chñ tÞch”, “24 luËt cña Quan ThÕ ©m Bå t¸t”, tÊt c¶ ®Òu do Vò ThÞ Mïi so¹n ra. Lóc cao ®iÓm sè ng­êi theo “Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng” lµ 620 ng­êi, ngoµi bµ Vò ThÞ Mïi cßn cã 16 ng­êi lµ chñ tr× (cèt c¸n) truyÒn ®¹o. 8. “§¹o C« non” hay “§¹o Thiªn c¬” Ng­êi lËp ®¹o lµ Bµ NguyÔn ThÞ Nèi sinh n¨m 1950 vèn lµ Tr¹m tr­ëng tr¹m y tÕ x· Thôy T©n, Th¸i Thôy, Th¸i B×nh. VÒ h­u non v× søc kháe yÕu, lÊy chång h¬n 20 n¨m nh­ng kh«ng cã con, ®i cÇu tù ë nhiÒu chïa. Sau khi vµo §ång Nai, S«ng BÐ, B×nh D­¬ng, ®Õn mét sè chïa, c« nãi lµ ®Ó “häc ®¹o”, sau ®ã vÒ quª tù x­ng lµ ch¾t thø chÝn cña §øc Th¸nh TrÇn H­ng §¹o ®­îc gi¸ng trÇn cøu khæ, cøu n¹n, ch÷a bÖnh cho chóng sinh vµ gi¶i tho¸t cho hä khái “®­êng mª ló”; ®­îc chÝnh PhËt Bµ Quan ¢m “¸p x¸c”, gi¸ng 42 bót cho c« “chÐp ra” hµng lo¹t kinh kÖ cña ®¹o Thiªn c¬ ®Ó tuyªn truyÒn cho d©n chóng. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých, bµ Nèi b¾t tay vµo viÖc tu söa nhµ ë (t­ gia) thµnh c¬ së thê tù, trªn tÇng hai ®­îc bµi trÝ tranh ¶nh thê vµ gäi ®ã lµ “chïa Thiªn” (mét chïa tÇng trªn, d­íi lµ nhµ). ThËt ra “chïa Thiªn” lµ mét ®iÖn thê ®a thÇn. Mét ban thê ®­îc bµi trÝ nh­ sau: ë chÝnh gi÷a lµ tranh PhËt Bµ Quan ¢m, d­íi lµ ®øc Th¸nh TrÇn, d­íi ®øc Th¸nh TrÇn, phÝa bªn ph¶i vµ bªn tr¸i lµ YÕt Kiªu vµ D· T­îng. Cïng hµng víi ®øc Th¸nh TrÇn ë phÝa bªn tr¸i (nh×n ®èi diÖn víi ban thê) lµ ¶nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, phÝa bªn ph¶i lµ Quan C«ng, NguyÔn Tr·i vµ NguyÔn C«ng Trø. Tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 2002, bµ Nèi viÕt, in vµ ph¸t hµnh trong tÝn ®å “Thiªn c¬” c¸c lo¹i “kinh s¸ch” sau ®©y: “Nh÷ng dßng kinh linh øng” (viÕt n¨m 1994), “T©m kinh gi¸ng bót” (1996), “S¬ minh t©m ®¹o” (1997), “¸nh minh t©m” (1997), “Hái - ®¸p chïa Thiªn” (2002)... Sè l­îng c©u v¨n vÇn trong c¸c kinh s¸ch trªn rÊt lín, riªng “Hái - ®¸p chïa Thiªn” ®ãng thµnh s¸ch khæ 15 x 21cm lªn ®Õn 150 trang. VÒ nghi lÔ, ®¹o Thiªn c¬ quy ®Þnh nh÷ng ngµy lÔ sau: Ngµy 19-2, Kh¸nh ®¶n PhËt bµ; Ngµy 3-3, Giç §Þa mÉu; Ngµy 16-3, PhËt bµ ®¾c ®¹o; Ngµy 8-4, Gi¸ng sinh PhËt tæ; Ngµy 20-8, Gi¸ng sinh Quan th¸nh; Ngµy 18-10, Gi¸ng sinh §Þa mÉu; Ngµy 8-12, PhËt tæ ®¾c ®¹o, v.v.. 43 Tïy theo tõng ngµy quy ®Þnh ®äc kinh trong hÖ thèng kinh s¸ch cña bµ Nèi ®· s¸ng t¸c; h»ng th¸ng vµo ngµy 8, 18, 28 ©m lÞch “ba ngµy b¸t” tÝn ®å ph¶i hµnh h­¬ng vÒ chïa Thiªn ®Ó d©ng cóng, nÕu sè l­îng qu¸ ®«ng th× chØ cho tr­ëng Hèi thay mÆt, ®¹i diÖn. Thµnh lËp c¸c nhãm tÝn ®å (riªng ë Th¸i Thôy cã 23 nhãm), mçi nhãm cã mét tr­ëng Hèi - tøc lµ nhãm tr­ëng. Tr­ëng Hèi cã nhiÖm vô ®¹i diÖn cho nhãm tÝn ®å liªn l¹c trùc tiÕp víi bµ Nèi t¹i chïa Thiªn ®Ó nhËn kinh s¸ch, thùc hiÖn trong c«ng viÖc truyÒn gi¸o, gi¶ng gi¶i nghÜa cña kinh s¸ch vµ ®Þnh kú h»ng tuÇn häp kiÓm ®iÓm, ®¸nh gi¸ trong nhãm m×nh phô tr¸ch trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh chung cña Thiªn c¬, tæ chøc ®äc kinh, nghe b¨ng, diÔn kÞch ®Ó t¨ng lßng sïng kÝnh cña tÝn ®å. §¹o nµy xuÊt hiÖn cuèi nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX, l«i kÐo ®­îc kh¸ ®«ng tÝn ®å ë Th¸i B×nh vµ mét sè tØnh l©n cËn nh­ H¶i Phßng, H­ng Yªn... Lóc ®«ng nhÊt cã kho¶ng 1.000 ng­êi theo. 9. “§oµn 18 Phó Thä” §­îc h×nh thµnh tõ mét tæ chøc ban ®Çu cã tªn gäi lµ “Héi ®ång tÝn Phó Thä”, gåm 9 thµnh viªn, do bµ §inh ThÞ Hµ sinh n¨m 1930 t¹i x· Ph­êng ThÞnh, thÞ x· Phó Thä khëi x­íng thµnh lËp n¨m 1990 lÊy tªn lµ “§oµn 18 Phó Thä”. §¹o thê 18 ®êi Vua Hïng vµ thê PhËt. Hä th­êng tæ chøc c¸c cuéc th¨m viÕng, ®i lÔ ®Òn Hïng vµ mét sè chïa, cã nh÷ng ®oµn ®i tíi vµi tr¨m ng­êi. 44 Sè l­îng ng­êi theo lóc ®«ng nhÊt gÇn 3.000 ng­êi, chñ yÕu ë Phó Thä (221 ng­êi), ngoµi ra cßn mét sè ë Hµ Néi, Yªn B¸i, VÜnh Phóc tham gia. Sè ng­êi theo ë Phó Thä (sè liÖu kh¶o s¸t n¨m 2000) cã 17 ®¶ng viªn, 32 c¸n bé, c«ng nh©n viªn nhµ n­íc, 2 c¸n bé x· ®­¬ng chøc, 33 c¸n bé h­u, 13 ng­êi lµ d©n téc M­êng, 153 ng­êi cã hoµn c¶nh Ðo le vÒ ®êi t­, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp. 10. “§¹o Tõ Minh” Cã nguån gèc tõ §µi Loan, ng­êi truyÒn vµo ViÖt Nam lµ Pan Choang Yu Shuang, sinh n¨m 1947, quèc tÞch §µi Loan, bÞ c¸c c¬ quan chøc n¨ng xö lý hµnh chÝnh trong khi ®ang truyÒn ®¹o tr¸i ph¸p luËt cho 9 c«ng d©n ViÖt Nam t¹i nhµ sè 8, ®­êng Gia Phó, ph­êng 13, quËn 5 Thµnh phè Hå ChÝ Minh. B¶n th©n Shuang lµ héi viªn cña ®¹o Tõ Minh t¹i §µi Loan, theo s¾p xÕp cña ®¹o Héi, Shuang qua sèng ë ViÖt Nam tr­íc ®Ó lËp chi nh¸nh cña ®¹o Héi ë ViÖt Nam vÒ sau thuËn lîi sÏ ph¸t triÓn tiÕp. “§¹o Tõ Minh” ®· l«i kÐo ®­îc kho¶ng 500 ng­êi tham gia. Héi viªn tham gia chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi bu«n b¸n nhá ë c¸c chî. 11. “Héi PhËt MÉu” XuÊt hiÖn n¨m 1993, do bµ NguyÔn ThÞ Vinh, sinh n¨m 1930 t¹i th«n Chi §oan, x· Céng Hoµ, Nam S¸ch, H¶i D­¬ng khëi x­íng, theo tÝn ng­ìng PhËt gi¸o nh­ng chñ yÕu chØ t«n thê “MÉu Hoµng Ba” vµ “PhËt Bµ Quan Âm”. Bµ Vinh 45 tù x­ng lµ “MÑ HiÒn hoµ thanh b×nh”, võa tuyªn truyÒn “Héi PhËt MÉu”, võa kÕt hîp “ph¸t t©m bèc thuèc ch÷a bÖnh” vµ cÊp “s¾c phong thÎ ngäc” cho “con hiÒn”, mçi s¾c phong bµ Vinh thu tõ 15.000 - 20.000 ®. “Héi PhËt MÉu” chñ yÕu dïng kinh s¸ch cña ®¹o PhËt, kinh ®Þa MÉu vµ mét sè bµi v¨n vÇn, th¬ tù s¸ng t¸c. “Héi PhËt MÉu” tuyªn truyÒn ë mét sè tØnh nh­: H¶i D­¬ng ®· cã kho¶ng 400 “con hiÒn” ®­îc cÊp “s¾c phong thÎ ngäc”. Ngoµi ra, ®¹o nµy cßn thÊy xuÊt hiÖn ë B¾c Giang, Qu¶ng Ninh, Nam §Þnh, Phó Thä, Ninh B×nh. 12. §¹o l¹ “Cöa Thiªn §×nh” ë Th¸i Nguyªn Do bµ D­¬ng ThÞ N¨ng sinh n¨m 1963 t¹i xãm Cæ D¹, x· B¶o Lý, huyÖn Phó B×nh, tØnh Th¸i Nguyªn lËp ra. Víi tr×nh ®é häc vÊn líp 6 phæ th«ng, n¨m 1983, c« N¨ng lÊy chång vµ vÒ sèng bªn nhµ chång, thuéc xãm ThuÇn Ph¸c, x· §iÒm Thôy, Phó B×nh, Th¸i Nguyªn lµm ruéng vµ bu«n b¸n, cuéc sèng lam lò vµ nghÌo tóng. Th¸ng 12 n¨m 1994, c« ®ång N¨ng lËp “Cöa Thiªn §×nh” ®Ó “soi” ®o¸n sè phËn vµ “ch÷a bÖnh”, kh¸ch thËp ph­¬ng kÐo ®Õn ngµy cµng ®«ng vµ tõ ®ã ®Õn nay gia ®×nh c« ®· giµu lªn nhanh chãng. N¨m 1998, khi ®· trë nªn giµu cã, s¾m ®­îc nhµ lÇu, xe h¬i, tiÒn cña d­ dËt, bµ N¨ng nghÜ ra c¸ch tham gia c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn ®Ó lÊy lßng chÝnh quyÒn vµ d­ luËn. Bµ N¨ng cho lËp ra 3 quü: Quü Thiªn §×nh hç trî ng­êi khã kh¨n; quü Thiªn §×nh dµnh riªng cho bµ N¨ng vµ quü vong trÎ. 46 Nh÷ng quü nµy ®Òu do bµ N¨ng n¾m gi÷ vµ chi phèi nh»m thu tiÒn quyªn gãp cña mäi ng­êi ®Ó lµm “tõ thiÖn”. Thùc ra sè tiÒn bá ra lµm “tõ thiÖn” ch¼ng thÊm g× so víi sè tiÒn khæng lå thu ®­îc tõ viÖc “soi”, “ch÷a bÖnh” vµ tiÒn quyªn gãp cña nh÷ng ng­êi tin theo. §Çu n¨m 2001, ng©n quü cña “Cöa Thiªn §×nh” ®· cã kh«ng d­íi 1 tû ®ång. D­¬ng ThÞ N¨ng ®· chó ý “båi d­ìng” mét sè ng­êi lµm viÖc cho m×nh víi môc ®Ých thµnh lËp thªm nhiÒu “Cöa Thiªn §×nh” míi vµ sau nµy ®· cã thªm “Cöa Thiªn §×nh hai” do c« TuyÕt vµ c« H­êng lËp ra; råi “Cöa Thiªn §×nh ba” do NguyÔn ThÞ H¶i ë ph­êng Má ChÌ, thÞ x· S«ng C«ng lËp. Ngoµi viÖc xem, soi, ch÷a bÖnh, ho¹t ®éng “Cöa Thiªn §×nh” cßn tæ chøc tô tËp cóng b¸i theo nh÷ng thêi gian quy ®Þnh, lÊy c¸c ngµy lÔ sinh nhËt B¸c Hå, Quèc tÕ ThiÕu nhi, r»m Trung thu... ®Ó tæ chøc cóng lÔ. Sè ng­êi tin theo ë ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn vµ mét sè tØnh l©n cËn, lóc ®«ng nhÊt cã kho¶ng vµi tr¨m ng­êi. 13. §¹o “ChÆt ngãn tay” Do bµ Ph¹m ThÞ H¶i, sinh n¨m 1936, tr­íc ®©y ë sè nhµ 270/1E, ph­êng An Phó §«ng, quËn 12, Thµnh phè Hå ChÝ Minh khëi x­íng. §¹o xuÊt hiÖn n¨m 1990, víi nh÷ng nghi lÔ kú quÆc nh­: ng­êi theo ®¹o ph¶i mÆc quÇn ¸o cµng nhiÒu miÕng v¸ cµng tèt vµ khi tu muèn thµnh “ch¸nh qu¶” ph¶i chÆt 1 ngãn tay ®Ó bá ®i mét phÇn thÓ x¸c cho siªu tho¸t phÇn hån. Tuy ®au ®ín nh 47 vËy nh­ng ®¹o nµy còng l«i kÐo ®­îc mét sè ng­êi tham gia. 14. Tµ ®¹o “Canh t©n ®Æc sñng” Do Vâ Quèc Kh¸nh, sinh n¨m 1953, quª H­¬ng Khª, Hµ TÜnh, theo gia ®×nh di c­ vµo Nam n¨m 1954 lËp ra. Tr­íc n¨m 1975, Kh¸nh häc tr­êng sÜ quan §ång §Õ (cña chÕ ®é cò ë miÒn Nam) vµ ®­îc ®eo qu©n hµm thiÕu óy. HiÖn Kh¸nh ®ang c­ tró t¹i th«n 2, x· §¾k S¾k, huyÖn §¾k Mil, tØnh §¾k N«ng. Tæ chøc nµy lËp ra tõ n¨m 1998, ®­îc chia thµnh nhãm lín vµ nhãm nhá. Nhãm lín cã nhãm tr­ëng, nhãm phã, th­ ký, thñ quü, ban b¶o vÖ, sinh ho¹t tõ 19 - 21 giê thø b¶y h»ng tuÇn, t¹i nhµ Vâ Quèc Kh¸nh; nhãm nhá cã nhãm tr­ëng, nhãm phã (hiÖn cã 5 nhãm nhá) tæ chøc sinh ho¹t tïy ý kh«ng trïng víi thêi gian sinh ho¹t cña nhãm lín. Ng­êi theo “Canh t©n ®Æc sñng” hÇu hÕt tr­íc ®©y lµ tÝn ®å ®¹o C«ng gi¸o. Tµi liÖu tuyªn truyÒn chñ yÕu dùa vµo kinh s¸ch cña ®¹o C«ng gi¸o, nh­ng mét sè néi dung ®· bÞ xuyªn t¹c. Nghi thøc cÇu nguyÖn lµ gi¬ cao hai tay lªn trêi cÇu nguyÖn råi ng· vËt ra bÊt tØnh, ó í nãi tiÕng l¹; ch÷a bÖnh b»ng ph­¬ng ph¸p cÇu nguyÖn vµ dïng dÇu ¨n T­êng An ®Ó xøc vµ uèng. Tßa Gi¸m môc Bu«n Ma Thuét ®· cã v¨n th­ göi c¸c linh môc Gi¸o phËn nªu râ: “Nhãm mÖnh danh lµ “Canh t©n ®Æc sñng”... Nh÷ng ng­êi nµy cã nh÷ng sinh ho¹t t©m linh, t«n gi¸o kh¸c th­êng, xa l¹ víi truyÒn thèng Gi¸o héi. 48 Hä th­êng häp nhau ®©u ®ã ®Ó ®äc lêi Chóa, truyÒn miÖng nhau r»ng: Gi¸o héi C«ng gi¸o kh«ng coi träng lêi Chóa. Hä tù ý c¾t nghÜa, gi¶i thÝch lêi Chóa, bµi b¸c Gi¸o héi, c«ng kÝch c¸c §Êng b¶n quyÒn. Hä chñ tr­¬ng kh«ng ®i lÔ, kh«ng ®i nhµ thê, kh«ng l·nh nhËn c¸c phÐp bÝ tÝch, kh«ng cho con c¸i ®i häc gi¸o lý, thËm chÝ kh«ng cho con c¸i ®i häc v¨n hãa, g©y lôc ®ôc bÊt hßa trong gia ®×nh, g©y chia rÏ trong gi¸o xø... Hä th­êng häp nhau cÇu nguyÖn gäi lµ “cÇu nguyÖn ch÷a bÖnh”... cho r»ng bÊt cø bÖnh g×, dï nan y còng ®Òu khái c¶”1 Vâ Quèc Kh¸nh cßn tù më c¸c líp “BiÕn ®æi” cho nh÷ng ng­êi tham gia häc, víi 18 bµi trong cuèn s¸ch ChuÈn bÞ ®ãn nhËn §øc Giªsu (ch­a râ nguån gèc xuÊt xø), tµi liÖu ®­îc b¸n cho ng­êi häc víi gi¸ tõ 15.000 - 20.000 ®ång. Nh÷ng ng­êi häc c¸c líp nµy ®­îc coi lµ tÝn ®å thùc sù cña “Canh t©n ®Æc sñng”. Nhãm “Canh t©n ®Æc sñng” ho¹t ®éng chñ yÕu ë mét sè ®Þa bµn cña tØnh §¾k N«ng; sè ng­êi theo lóc ®«ng nhÊt kho¶ng 300 ng­êi. 15. Tµ ®¹o ë Hµ Mßn Vµo cuèi n¨m 1999, t¹i th«n K¬ Tu, x· Hµ Mßn, huyÖn §¾k Hµ, tØnh Kon Tum, mét phô n÷ vèn hµnh nghÒ thÇy mo, thÇy cóng lµ bµ Y Gyin (tªn gäi kh¸c lµ Y £n, sinh n¨m 1942, d©n téc ___________ 1. V¨n th­ sè 09/06 ngµy 24-6-2006 cña Tßa Gi¸m môc Bu«n Ma Thuét. 49 R¬ Ngao, hiÖn tró t¹i lµng K¬ Tu, x· H¬ Moong, huyÖn Sa ThÇy, tØnh Kon Tum) dï kh«ng biÕt ch÷, m¾t mï nh­ng tung tin ®· nh×n thÊy §øc mÑ hiÖn h×nh! vµ m×nh ®­îc chän lµm “sø ®iÖp” ®Ó ph¸n truyÒn cho loµi ng­êi! Tõ ®ã, Y Gyin cïng mét sè ®èi t­îng kh¸c tung ra c¸c luËn ®iÖu bÞa ®Æt, ph¶n ®éng nh­ “Tr¸i ®Êt sÏ cã ngµy tËn thÕ, ai t©m niÖm “§øc MÑ” th× linh hån ®­îc cøu rçi, nÕu kh«ng sÏ bÞ ®Çy xuèng ®Þa ngôc chÞu h×nh ph¹t. Ng­êi nµo ®i theo b­íc ch©n cña “§øc mÑ hiÖn h×nh” th× kh«ng ph¶i lao ®éng vÉn sung s­íng, èm ®au kh«ng ch÷a còng khái bÖnh, vay vèn ng©n hµng sÏ ®­îc xãa nî”! Ngoµi ra, bän chóng kÝch ®éng mäi ng­êi “kh«ng nghe Linh môc gi¶ng ®¹o, kh«ng nhËn c¸c mÆt hµng chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh hç trî cña Nhµ n­íc, cÊm tham gia c¸c ho¹t ®éng ë ®Þa ph­¬ng”. LuËn ®iÖu bÞa ®Æt trªn ®­îc mét sè ng­êi chÐp l¹i vµ ph¸t t¸n b»ng tiÕng Bana. Dùa vµo kinh th¸nh cña ®¹o C«ng gi¸o, c¸c ®èi t­îng sao trÝch, tù biªn so¹n ra tµi liÖu xuyªn t¹c nh»m l«i kÐo, kÝch ®éng gi¸o d©n tõ bá sinh ho¹t ®¹o C«ng gi¸o cïng c¸c phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng cña d©n téc Bana ®Ó theo tµ ®¹o cña chóng. Víi nh÷ng lêi lÏ tuyªn truyÒn nh­ vËy, tµ ®¹o cña bµ Y Gyin còng ®· lõa g¹t, l«i kÐo ®­îc mét sè ng­êi d©n téc thiÓu sè ë T©y Nguyªn tin theo, lóc cao ®iÓm cã h¬n 3.500 ng­êi, ë 32 bu«n, lµng cña 16 x·, ph­êng, thÞ trÊn, ë 12 huyÖn, thµnh phè, 50 thuéc c¸c tØnh Kon Tum, Gia Lai, §¾k L¾k tin theo. Nguy hiÓm h¬n, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tµ ®¹o nµy ®· bÞ bän FULRO l­u vong mãc nèi, chØ ®¹o, lîi dông vµo môc ®Ých chÝnh trÞ ph¶n ®éng. §Ó tËp hîp lùc l­îng ho¹t ®éng cho FULRO, chóng tuyªn truyÒn ®¹o Y Gyin míi lµ t«n gi¸o riªng cña ng­êi d©n téc thiÓu sè T©y Nguyªn, ng­êi Bana “Chê quèc tÕ can thiÖp sÏ cïng c¸c n¬i biÓu t×nh ®ßi l¹i ®Êt cña “Nhµ n­íc §ªga” vµ “NÕu ai ®i theo khi ®­îc c«ng nhËn sÏ cã chøc quyÒn, cã nhiÒu ®Êt ®ai tµi s¶n”. Cã n¬i chóng tù nhËn nhãm cña chóng lµ “C«ng gi¸o §ªga”, t­¬ng tù nh­ tr­íc ®©y bän ph¶n ®éng FULRO ®· dùng lªn c¸i gäi lµ “Tin Lµnh §ªga” ®Ó tËp hîp lùc l­îng thùc hiÖn m­u ®å chÝnh trÞ ph¶n ®éng cña FULRO l­u vong. Ho¹t ®éng cña tµ ®¹o Y Gyin ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn ®oµn kÕt d©n téc, g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ, trËt tù, an ninh x· héi. 16. “§¹o D­¬ng V¨n M×nh” (hay tæ chøc bÊt hîp ph¸p D­¬ng V¨n M×nh) “§¹o D­¬ng V¨n M×nh” do D­¬ng V¨n M×nh (cßn gäi lµ Giµng Sóng M×nh, Giµng Sèng MÒnh), sinh ngµy 9-5-1961 t¹i XÝ §iªng, Th­îng Th«n, huyÖn Hµ Qu¶ng, tØnh Cao B»ng khëi x­íng. N¨m 1982, cïng gia ®×nh chuyÓn vÒ sinh sèng t¹i xãm Ngâa, x· Yªn H­¬ng (nay lµ x· Yªn L©m), huyÖn Hµm Yªn, tØnh Tuyªn Quang. N¨m 1989, D­¬ng V¨n M×nh tuyªn truyÒn r»ng Chóa Giªsu ®· nhËp vµo ng­êi cña D­¬ng V¨n M×nh, nªn sÏ 51 cóng cho mäi ng­êi khái bÖnh, kh«ng cÇn cóng b»ng tr©u, bß, lîn, gµ, ai muèn D­¬ng V¨n M×nh cóng th× ph¶i bá ma, bá tÝn ng­ìng truyÒn thèng, chØ cÇn cÇu cóng theo c¸ch thøc D­¬ng V¨n M×nh ®Æt ra, ai tin vµ nghe theo D­¬ng V¨n M×nh th× chÕt sÏ ®­îc Chóa Giªsu ®ãn lªn trêi. Thñ ®o¹n vµ luËn ®iÖu tuyªn truyÒn nh¶m nhÝ cña D­¬ng V¨n M×nh ®· lµm ®ång bµo M«ng trong x· hoang mang lo sî, bá s¶n xuÊt, giÕt mæ gia sóc tËp trung ®Õn nghe cÇu khÊn, qua ®ã D­¬ng V¨n M×nh ®· lÊy ®­îc cña bµ con nhiÒu lÔ vËt vµ tiÒn. N¨m 1990, Toµ ¸n nh©n d©n tØnh Hµ Tuyªn ®· xÐt xö tuyªn ph¹t D­¬ng V¨n M×nh 5 n¨m tï giam vÒ téi lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n c«ng d©n vµ lîi dông mª tÝn dÞ ®oan g©y hËu qu¶ nghiªm träng. Sau khi m·n h¹n tï (n¨m 1997), D­¬ng V¨n M×nh bá ®Þa ph­¬ng, lÐn lót tËp hîp c¸c ®èi t­îng th©n tÝn bµn b¹c, më réng tuyªn truyÒn, l«i kÐo ng­êi M«ng tin theo c¸ch thøc cóng míi cña D­¬ng V¨n M×nh. Cuèi n¨m 2000, D­¬ng V¨n M×nh trë l¹i x· Yªn L©m c«ng khai thµnh lËp “®¹o D­¬ng V¨n M×nh”; ®ång thêi, lËp ra c¸c ban: tæng qu¶n, thanh niªn, phô n÷, b¶o vÖ vµ göi ®¬n th­ ®Õn chÝnh quyÒn nªu nh÷ng yªu s¸ch phi lý. §Æc biÖt, D­¬ng V¨n M×nh ®· chØ ®¹o c¸c ®èi t­îng th©n tÝn so¹n th¶o quy ­íc th«n Ngßi Sen, c«ng khai ®Ò ra nh÷ng quy ®Þnh riªng tr¸i ph¸p luËt, nh»m b¶o vÖ cho y, ng¨n c¶n l¹i sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña chÝnh quyÒn. Tr­íc nh÷ng viÖc lµm 52 tr¸i ph¸p luËt cña D­¬ng V¨n M×nh, chÝnh quyÒn ®· b¸c bá, nghiªm cÊm ho¹t ®éng. Nh­ng víi b¶n chÊt ngoan cè, tõ th¸ng 3-2001, D­¬ng V¨n M×nh ®· ®i khái ®Þa ph­¬ng vµ lÐn lót chØ ®¹o c¸c ®èi t­îng cèt c¸n theo “®¹o D­¬ng V¨n M×nh” tæ chøc ho¹t ®éng. §Õn th¸ng 9-2006, c¸c ®èi t­îng th©n tÝn theo D­¬ng V¨n M×nh l¹i viÕt ®¬n göi chÝnh quyÒn nªu yªu s¸ch ®ßi c«ng nhËn ho¹t ®éng “tÝn ng­ìng D­¬ng V¨n M×nh”. Tõ th¸ng 6 - 12-2007, nh÷ng ng­êi tin theo D­¬ng V¨n M×nh tæ chøc, l«i kÐo mét sè ng­êi nhµ ®Ó quan tµi ng­êi chÕt vµ chøa ®å mai t¸ng (gäi lµ nhµ ®ßn). C¸c ®èi t­îng th©n tÝn vµ vî con D­¬ng V¨n M×nh ®· tù s¸ng t¸c c¸c bµi h¸t ca ngîi D­¬ng V¨n M×nh, l«i kÐo mét sè ng­êi, chñ yÕu lµ thanh niªn, thµnh lËp c¸c “®éi v¨n nghÖ” móa h¸t vµ tæ chøc sinh nhËt cho D­¬ng V¨n M×nh vµo ngµy 9-5 ©m lÞch h»ng n¨m. C¸c nhãm lÐn lót sinh ho¹t vµ cã sù liªn kÕt víi nhau. Mét sè tr­ëng nhãm th­êng xuyªn ®i khái ®Þa bµn, khi vÒ tæ chøc häp bµ con ®Ó tuyªn truyÒn; cã th¸i ®é trèn tr¸nh, kh«ng hîp t¸c víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. §Æc biÖt, tr­íc dÞp bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi khãa XIII vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp, mét sè ®èi t­îng nªu yªu s¸ch víi chÝnh quyÒn x· ph¶i cho hä theo “D­¬ng V¨n M×nh”, cho hä lµm “nhµ ®ßn” vµ nÕu chÝnh quyÒn kh«ng ®ång ý sÏ tõ chèi kh«ng nhËn thÎ cö tri, tuyªn bè sÏ kh«ng tham gia bÇu cö. C¸c c¬ quan 53 chøc n¨ng ®· tÝch cùc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vËn ®éng, æn ®Þnh t×nh h×nh, v× thÕ nh÷ng ng­êi tin theo “D­¬ng V¨n M×nh” ®· tham gia bá phiÕu ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh. TÝnh ®Õn th¸ng 8-2011, tØnh Tuyªn Quang cã 424 hé, 2.753 ng­êi ë 28 th«n, b¶n cña 11 x· theo “®¹o D­¬ng V¨n M×nh”, chiÕm 17% tæng sè ®ång bµo d©n téc M«ng trong tØnh; tØnh B¾c K¹n cã 76 hé víi 427 ng­êi, d©n téc M«ng theo D­¬ng V¨n M×nh, sinh ho¹t t¹i 4 ®iÓm, 4 th«n, 4 x· cña 3 huyÖn (Ng©n S¬n, Chî Míi vµ P¸c NÆm); tØnh Cao B»ng cã 15 ®iÓm nhãm víi tæng sè 389 hé, 2.218 ng­êi d©n téc M«ng tin theo, c­ tró t¹i 13 x·, 4 huyÖn (B¶o L©m, Hßa An, Hµ Qu¶ng vµ Trµ LÜnh)... C©u hái 12: VÊn ®Ò toµn cÇu hãa cã t¸c ®éng g× tíi sù xuÊt hiÖn cña “®¹o l¹”? Tr¶ lêi: Toµn cÇu ho¸ lµ sù x©m nhËp vµ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng chung cña thÕ giíi vµo mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng nh©n lo¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu. Cã thÓ nãi toµn cÇu ho¸ mang ý nghÜa cña sù héi nhËp vµ giao l­u quèc tÕ. Ngµy nay, c¶ thÕ giíi ®ang tõng b­íc trë thµnh mét thÞ tr­êng lín, c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vµ c«ng nghÖ truyÒn th«ng hiÖn ®¹i ®ang lµm mÊt ®i ý nghÜa kho¶ng c¸ch kh«ng gian gi÷a c¸c d©n téc, c¸c quèc gia, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi vµ ®êi sèng tinh thÇn. Khi c¸c quèc gia kÐm 54 ph¸t triÓn chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, më cöa, giao l­u, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, th× cïng víi viÖc du nhËp c¸c c«ng nghÖ ph­¬ng T©y lµ sù du nhËp (tù gi¸c vµ kh«ng tù gi¸c) nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh trong nÒn v¨n ho¸ ph­¬ng T©y, trong ®ã cã c¶ nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. Sù ph¸t triÓn cña giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin, internet... gióp cho c¸c hiÖn t­îng “t«n gi¸o míi” nhanh chãng “khuÕch t¸n” ®i nhiÒu n¬i. Ch­a kÓ ®Õn nh÷ng ©m m­u cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch lîi dông c¸c “®¹o l¹”, tµ ®¹o cho cuéc “x©m l¨ng v¨n ho¸” nh»m t¹o nªn sù rèi lo¹n x· héi, ®Ó dÔ bÒ thao tóng, cßn cã nh÷ng ng­êi v× danh lîi riªng, trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng lËp ra mét t«n gi¸o míi, qu¶ng b¸ vµ tuyªn truyÒn ®¹o ®i kh¾p n¬i, l«i kÐo nhiÒu ng­êi tin theo còng lµ mét h×nh thøc “kinh doanh tÝn ng­ìng”, më réng nguån thu. Khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn t¹o cho con ng­êi cã c¬ héi tiÕp cËn nhanh, nhiÒu th«ng tin, nhiÒu lùa chän v¨n ho¸ kh¸c nhau, trong ®ã cã rÊt nhiÒu t«n gi¸o, ®¹o míi, kÝch thÝch sù t×m hiÓu vµ lùa chän cña mçi ng­êi. Khi mµ nh÷ng gi¸ trÞ b¶n s¾c v¨n ho¸, tÝn ng­ìng truyÒn thèng bÞ khñng ho¶ng, mai mét, søc ®Ò kh¸ng v¨n ho¸ suy gi¶m, th× c¸c yÕu tè míi, l¹, ngo¹i lai cµng cã ®iÒu kiÖn x©m nhËp vµ ph¸t triÓn m¹nh. Toµn cÇu ho¸ ®ang l«i cuèn c¸c quèc gia vµo qu¸ tr×nh c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó ph¸t triÓn, ®Èy nhanh viÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, 55 tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; tèc ®é ®« thÞ ho¸ diÔn ra nhanh chãng… §iÒu ®ã, ®ang th¸ch thøc m«i tr­êng, sinh th¸i toµn cÇu. Nh÷ng tæn thÊt to lín vÒ con ng­êi vµ vËt chÊt do m«i tr­êng suy tho¸i g©y ra nh­ lµ minh chøng cho luËn thuyÕt “ngµy tËn thÕ”. C¸c “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, ®¹o l¹ xuÊt hiÖn cµng cã thªm c¬ héi ®Ó l«i kÐo, mª hoÆc quÇn chóng. C¸c ®¹o l¹ nµy th­êng xuÊt hiÖn sau nh÷ng th¶m häa thiªn tai diÔn ra ë ®©u ®ã, hä tù s¸ng t¸c ra mét “®Êng cøu thÕ” vµ tuyªn truyÒn “®Êng cøu thÕ” sÏ xuÊt hiÖn ®Ó “cøu vít chóng sinh”. C©u hái 13: ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu, bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng cã liªn quan g× tíi sù xuÊt hiÖn “®¹o l¹”? Tr¶ lêi: Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc vèn g¾n bã víi c¬ quan doanh nghiÖp nhµ n­íc, víi chÕ ®é bao cÊp nay ph¶i rêi bá chç lµm viÖc, phÇn lín chuyÓn sang lµm dÞch vô, bu«n b¸n nhá nhanh chãng thÝch nghi víi m«i tr­êng míi, chÊp nhËn sù c¹nh tranh nghiÖt ng·, khèc liÖt, ®Çy may rñi. Mét bé phËn nhá kh«ng dÔ lµm 56 quen víi sù c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn míi, ®êi sèng khã kh¨n, cïng víi nh÷ng t¸c ®éng kh¸c hoÆc v× nh÷ng rñi ro, thua lç, ho¹n n¹n, èm ®au..., hä trë nªn hÉng hôt kh«ng b¾t kÞp víi sù chuyÓn biÕn cña x· héi, hä muèn lý gi¶i nã theo sè phËn hoÆc c¸ch riªng cña m×nh, ®«i khi cã tÝnh t«n gi¸o hoÆc mang tÝnh gi¶i táa. Cã ng­êi muèn ph¶n øng l¹i, hoÆc thÓ hiÖn sù nuèi tiÕc qu¸ khø hay hy väng mong chê t­¬ng lai b×nh æn sÏ tíi th«ng qua sù trî gióp cña thÇn linh. Hä mong t×m l¹i nh÷ng gi¸ trÞ t©m linh mµ mét thêi ®· tõng bÞ xem nhÑ hoÆc bÞ l·ng quªn. TÇng líp nµy, theo c¸c nhµ nghiªn cøu lµ tÇng líp dÔ bÞ tæn th­¬ng vÒ mÆt t©m lý, t­ t­ëng tr­íc mäi thay ®æi cña x· héi, trong sè hä cã ng­êi lËp ra hoÆc ®i theo nh÷ng nhãm ph¸i t«n gi¸o míi, ®¹o l¹ nh»m t×m mét lèi tho¸t trong suy nghÜ, mong ®îi sù cøu gióp cho m×nh. Tr­êng hîp L­u V¨n Ty - ng­êi lËp ra tµ ®¹o “siªu ho¸” vèn lµ mét c«ng nh©n l¸i m¸y kÐo cña mét doanh nghiÖp nhµ n­íc bÞ ®uæi viÖc; bµ NguyÔn ThÞ Nèi ng­êi lËp ®¹o “Thiªn c¬” lµ y t¸ Tr¹m tr­ëng tr¹m y tÕ x· vÒ nghØ h­u n¨m 1989, cã hoµn c¶nh Ðo le; bµ §Æng ThÞ Nhµn lËp ®¹o “Thanh minh v× t×nh d©n téc”, lµ mét thî hµn cña mét xÝ nghiÖp vÒ nghØ h­u sím do qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp, gia ®×nh ®«ng con, hoµn c¶nh khã kh¨n… råi hä ph¸t hiÖn ra r»ng ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o chuyªn nghiÖp còng cã thÓ lµ mét nghÒ, hä tù lËp ra hoÆc ®Õn víi c¸c t«n gi¸o míi l¹. 57 Trong sè nµy, mét sè ng­êi “thµnh c«ng” trong viÖc kiÕm tiÒn kh«ng chØ cho m×nh vµ gia ®×nh, thËm chÝ cho c¶ mét sè ng­êi kh¸c; mét sè kh¸c, t×m ®Õn víi nh÷ng hµnh vi mª tÝn dÞ ®oan, hoÆc tham gia vµo c¸c ®¹o l¹ còng lµ nh»m ®Ó cÇu mong sù may m¾n, ®­îc che chë tõ lùc l­îng siªu nhiªn. MÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· t¹o ra sù ph©n ho¸ víi kho¶ng c¸ch biÖt lín trong néi bé c¸c giai tÇng vµ diÔn ra gi÷a vïng nµy víi vïng kh¸c, t¹o ra nh÷ng bøc xóc x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù ph©n ho¸ lµ kh«ng tr¸nh khái, nh­ng kh«ng thÓ ®Ó hai cùc ®Èy xa m·i víi mét chiÒu h­íng tù ph¸t. Trªn thùc tÕ cho thÊy, ®i theo c¸c ®¹o l¹, bªn c¹nh sè Ýt ng­êi giµu cã, cßn ®a sè lµ ng­êi cã hoµn c¶nh rñi ro, khã kh¨n. Trong khi ®ã, tr­íc sù t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng còng bÞ ¶nh h­ëng “th­¬ng m¹i ho¸”, tÝnh thiªng bÞ gi¶m sót. V× vËy, ng­êi ta c¶m thÊy kh«ng hµi lßng vµ tháa m·n nhu cÇu t©m linh n¬i ®×nh chïa, nhµ thê, víi nh÷ng lÔ thøc r­êm rµ, bã buéc, bÊt tiÖn víi nÒn nÕp sinh ho¹t cña mét x· héi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. V× thÕ, ng­êi ta còng dÔ chÊp nhËn mét d¹ng ng­ìng mé kh¸c cho m×nh, kh«ng rµng buéc, kh¾t khe. §ã còng lµ lý do cho sù n¶y në c¸c nhãm ph¸i “t«n gi¸o míi”, “®¹o l¹” t¸ch biÖt, tho¸t ly víi t«n gi¸o truyÒn thèng. Nh­ vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· cho thÊy c¶ mÆt ­u ®iÓm còng nh­ h¹n chÕ 58 cña nã. MÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng còng lµ nh÷ng nh©n tè cã t¸c ®éng ®Õn sù xuÊt hiÖn c¸c “®¹o l¹” ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua. §©y lµ vÊn ®Ò ®ßi hái chñ thÓ l·nh ®¹o, qu¶n lý x· héi kh«ng thÓ kh«ng chó ý ®Ó kÞp thêi ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n. C©u hái 14: C¸c vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi cã ph¶i lµ m¶nh ®Êt mµu mì cho “®¹o l¹” xuÊt hiÖn? Tr¶ lêi: Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc, th× mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng còng ®em ®Õn nh÷ng th¸ch thøc míi ®èi víi x· héi vµ con ng­êi. Kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ng nhiÒu tÖ n¹n x· héi l¹i ®ang t¨ng lªn, ®ã lµ mét nghÞch lý ph¶i kh¾c phôc. Gäi lµ nghÞch lý, v× nh÷ng ®iÒu nãi trªn ®i ng­îc l¹i môc tiªu x· héi cña ho¹t ®éng kinh tÕ. HiÖn t­îng suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng; tÖ n¹n x· héi ph¸t triÓn, trËt tù kû c­¬ng x· héi cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p. Theo sè liÖu thèng kª, sè l­îng ng­êi nghiÖn hót ma tuý t¨ng lªn hµng n¨m, hiÖn nay, c¶ n­íc cã kho¶ng trªn 200.000 ng­êi nghiÖn; tÖ n¹n nµy ®· ¶nh h­ëng xÊu tíi tõng gia ®×nh (cã ng­êi nghiÖn), tõng céng ®ång th«n xãm, x· ph­êng, quËn huyÖn, tõng ®Þa ph­¬ng vµ trªn b×nh diÖn c¶ quèc gia, lµ nguån 59 l©y lan ®¹i dÞch HIV/AIDS, lµm gia t¨ng c¸c lo¹i téi ph¹m. Cho nªn, nçi lo lín cña x· héi hiÖn nay lµ trËt tù kû c­¬ng, ®¹o ®øc, lèi sèng sa sót, cïng víi tÖ tham nhòng, cöa quyÒn, h¸ch dÞch cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn... lµm cho mét bé phËn quÇn chóng hoang mang, lo l¾ng, mÊt niÒm tin. Sù gia t¨ng sè ng­êi theo t«n gi¸o míi, ®¹o l¹ còng chÝnh v× hä t×m thÊy ë ®©y sù an ñi, xoa dÞu; phÇn nµo gi¶i to¶ nh÷ng bøc xóc ®ang h»ng ngµy, h»ng giê t¸c ®éng ®Õn cuéc sèng cña mçi ng­êi, tõng gia ®×nh vµ x· héi; cÇu mong vµo sù trî gióp cña thÇn linh, Th­îng ®Õ. C¸c tÖ n¹n x· héi, c¸c chøng bÖnh nan y vµ hËu qu¶ cña c¸c cuéc chiÕn tranh mÆc dï ®­îc toµn x· héi quan t©m gi¶i quyÕt, song ®·, ®ang vµ sÏ cßn lµ ®iÒu nhøc nhèi dµi l©u kh«ng chØ cña riªng ai. Kh¶o s¸t t×nh h×nh ng­êi theo ®¹o l¹ ë B¾c Bé cho thÊy, cã rÊt nhiÒu ng­êi vèn cã hoµn c¶nh Ðo le, bÖnh tËt, lµ phô n÷ ë tuæi lì th×, qu¸ løa, t×nh duyªn tr¾c trë, tan vì, gia ®×nh cã hoµn c¶nh khã kh¨n. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ nhiÒu dÞch vô y tÕ ®· kh«ng cßn ®­îc bao cÊp nh­ tr­íc, trong khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· lµm ph©n ho¸ mét bé phËn d©n c­ trë nªn nghÌo khã, kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó ®Õn c¸c c¬ së y tÕ, cïng víi sù xuèng cÊp trong y ®øc, ng­êi ta c¶m thÊy lo l¾ng khi bÞ èm ®au, bÖnh tËt vµ “cã bÖnh th× v¸i tø ph­¬ng” ®ã lµ ®Æc ®iÓm t©m lý cña ng­êi ViÖt Nam. Nh÷ng ng­êi lËp ra ®¹o l¹ ë n­íc ta cã lÏ còng “n¾m 60 b¾t” ®­îc t©m lý nµy, nªn hÇu nh­ hä ®Òu lîi dông tuyªn truyÒn vÒ kh¶ n¨ng “ch÷a bÖnh” b»ng ph­¬ng ph¸p ®Æc biÖt, coi ®ã nh­ lµ ph­¬ng ph¸p ®Ó tËp hîp, l«i kÐo mäi ng­êi ®Õn víi ®¹o l¹. V× vËy, quan t©m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bøc xóc trong x· héi, h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc, mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, cñng cè niÒm tin cho quÇn chóng nh©n d©n vµo thùc t¹i cuéc sèng lµ néi dung rÊt c¬ b¶n trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®¹o l¹, tµ ®¹o hiÖn nay. C©u hái 15: Nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ tinh thÇn nµo cã thÓ lµ nguyªn nh©n cho sù xuÊt hiÖn c¸c “®¹o l¹”? Tr¶ lêi: Th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ vµ mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸, ®¹o ®øc, tinh thÇn truyÒn thèng bÞ mai mét, ®¶o lén, xuèng cÊp. Tr­íc t×nh tr¹ng Êy, mét bé phËn quÇn chóng hoang mang, mÊt niÒm tin ®· t×m ®Õn c¸c ®¹o l¹, mong muèn trë vÒ víi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®· bÞ phñ ®Þnh, hoÆc ®i t×m nh÷ng gi¸ trÞ míi bæ sung. Thay v× b¶o l­u, t×m kiÕm c¸c gi¸ trÞ cuéc ®êi, dùa vµo kinh nghiÖm, vµo nh÷ng nhËn thøc chñ quan, phiÕn diÖn, hä phª ph¸n x· héi. Ng­êi ta ®· thÊy, mét sè ®¹o l¹ cã th¸i ®é phª ph¸n x· héi rÊt cùc ®oan vµ gay g¾t lµ nh­ vËy. 61 Mét thêi gian khi xo¸ bá bao cÊp trong ngµnh v¨n ho¸, thÓ thao th× ë nh÷ng vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, c¸c c¬ së phôc vô nhu cÇu v¨n ho¸ tinh thÇn ngµy cµng xuèng cÊp; møc ®é quan t©m cña chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc v¨n ho¸ bÞ gi¶m sót. ChÝnh v× thÕ, viÖc mét bé phËn nhá quÇn chóng t×m ®Õn, tham gia vµo c¸c t«n gi¸o míi, ®¹o l¹ ®Ó tháa m·n phÇn nµo nhu cÇu giao l­u, sinh ho¹t v¨n ho¸ tinh thÇn, mµ c¸c t«n gi¸o míi, ®¹o l¹ b»ng nhiÒu ph­¬ng c¸ch linh ho¹t trong truyÒn gi¸o ®· lîi dông ®­îc nh÷ng “lç hæng” ®ã ®Ó x©m nhËp. Liªn quan tíi viÖc ®¹o “Vµng Chø”, “Th×n Hïng” x©m nhËp vµo vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c (nh÷ng n¨m 80, 90 cña thÕ kû XX) vµ nay lµ ®¹o Tin lµnh, qua nghiªn cøu, kh¶o s¸t cho thÊy, nhu cÇu theo ®¹o ®Ó ®­îc nghØ ng¬i, sinh ho¹t céng ®ång, häc h¸t, nghe gi¶ng ®¹o; nh÷ng sinh ho¹t nµy ®· l«i kÐo ®­îc nhiÒu ng­êi tham gia, nhÊt lµ ®èi t­îng phô n÷ vµ trÎ em. Khi mét sè hñ tôc l¹c hËu ®Ì nÆng lªn cuéc sèng cña mét sè céng ®ång d©n téc thiÓu sè mµ kh«ng dÔ g× thay ®æi ®­îc, th× viÖc tin theo c¸c t«n gi¸o míi, ®¹o l¹ còng lµ c¸ch gióp hä bá ®­îc mét sè hñ tôc l¹c hËu ®ang g©y khã kh¨n cho ®êi sèng cña mçi gia ®×nh, dßng hä. Bªn c¹nh ®ã, ë vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, mét sè ng­êi do mï ch÷, tr×nh ®é häc vÊn, nhËn thøc h¹n chÕ nªn ®· bÞ mª hoÆc, lõa mÞ 62 tin theo luËn ®iÖu tuyªn truyÒn cña tµ ®¹o vµ dÉn ®Õn cã c¸c hµnh ®éng cùc ®oan, nh­ vô h¬n 50 ng­êi theo tµ ®¹o “Ph¹ Tèc” ®· tù s¸t tËp thÓ ë b¶n PahÐ, x· Tranh §Êu, ThuËn Ch©u, S¬n La vµo ®ªm 20-10-1993; hay nh­ nh÷ng ng­êi theo tµ ®¹o Hµ Mßn ë T©y Nguyªn bÞ bän FULRO lîi dông, kÝch ®éng g©y chia rÏ khèi ®oµn kÕt d©n téc, chèng ph¸ chÝnh quyÒn... MÆt kh¸c, vÒ khÝa c¹nh tÝn ng­ìng, t©m linh, ë n­íc ta cã nhiÒu lo¹i h×nh tÝn ng­ìng d©n gian, ngoµi nh÷ng tÝn ng­ìng lín nh­ tÝn ng­ìng thê cóng tæ tiªn, tÝn ng­ìng thê mÉu, tÝn ng­ìng thê thµnh hoµng, tÝn ng­ìng tø bÊt tö, tÝn ng­ìng tam phñ, tø phñ, tÝn ng­ìng trong viÖc c­íi, viÖc tang, ngµy giç, ngµy tÕt, c¸c ®iÒu kiªng kþ…, th× cßn tån t¹i kh¸ nhiÒu c¸c tÝn ng­ìng d©n gian t«n thê nhiÒu lo¹i thÇn linh kh¸c. Ph¶i ch¨ng ®©y còng lµ c¬ së cho sù nhµo nÆn nªn “gi¸o lý” cña c¸c ®¹o l¹!? Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc, bªn c¹nh ®êi sèng vËt chÊt cña nh©n d©n nh×n chung kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn n©ng lªn, th× trong ®êi sèng tÝn ng­ìng, c¸c lÔ héi d©n gian truyÒn thèng còng ®­îc phôc håi trë l¹i. Kh«ng chØ mét sè hñ tôc cò ®­îc håi phôc, mµ c¸c hñ tôc míi còng ph¸t triÓn kh«ng Ýt. C¸c tÖ n¹n mª tÝn dÞ ®oan còng xuÊt hiÖn nhiÒu, ®· h×nh thµnh mét líp ng­êi sèng b»ng nghÒ “bu«n thÇn, b¸n th¸nh”, lµm nhiÔu lo¹n ®êi sèng tÝn ng­ìng cña mét bé phËn d©n c­ vµ sù ra ®êi cña mét sè ®¹o l¹ còng trong bèi c¶nh ®ã. Sù c« 63 ®¬n vÒ mÆt tinh thÇn, t×nh c¶m vµ t©m lý cña mét bé phËn ng­êi trong x· héi, g¾n liÒn víi sù nghÌo tóng, kh«ng thµnh ®¹t trong ho¹t ®éng kinh tÕ; sù ¶nh h­ëng cña lèi sèng ®« thÞ ho¸, nh÷ng xung ®ét lîi Ých gi÷a ng­êi vµ ng­êi thêi kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cho c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o xuÊt hiÖn. H¬n n÷a, chiÕn tranh ®· lïi xa, nh­ng hËu qu¶ ®Ó l¹i cña nã cßn hÕt søc nÆng nÒ ®èi víi x· héi ta; ngoµi nh÷ng di h¹i cña chÊt ®éc mµu da cam, chiÕn tranh cßn lµm li t¸n biÕt bao gia ®×nh, cho ®Õn h«m nay vÉn cßn hµng tr¨m ngµn liÖt sÜ mµ th©n nh©n ch­a t×m thÊy phÇn mé; nhiÒu phô n÷ trë thµnh c« ®¬n, go¸ bôa. Mét bé phËn trong sè hä ®· t×m ®Õn víi t«n gi¸o míi, ®¹o l¹, hy väng t×m l¹i sù c©n b»ng vÒ mÆt tinh thÇn. Trong t©m lý, sù sî h·i, t©m tr¹ng c« ®¬n lµ nh÷ng tr¹ng th¸i thóc ®Èy ng­êi ta ®Õn víi c¸c t«n gi¸o míi, ®¹o l¹. Cã mét sè nhµ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy ®· ®­a ra nhËn xÐt: “Ng­êi ®Ò x­íng (hoÆc cÇm ®Çu) vµ ng­êi theo ®¹o l¹ ®a phÇn lµ phô n÷ ë n«ng th«n vµ cã ®é tuæi tõ 40 trë lªn. Sè ch¨m chØ h¬n th­êng lµ chÞ em cã hoµn c¶nh khã kh¨n, nh­ qu¸ løa lì th×, bÖnh tËt, kh«ng cã con hoÆc kh«ng cã con trai, ng­êi nghÌo, c¸n bé vÒ h­u, bé ®éi xuÊt ngò sau chiÕn tranh…”1. ___________ 1. ThiÒu Quang Th¾ng: “VÒ hiÖn t­îng “t«n gi¸o míi” ë ViÖt Nam”, Héi th¶o Khoa häc, Hµ Néi, ngµy 12-4-2001. 64 V× vËy, kh«ng ngõng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho nh©n d©n; quan t©m tíi c¸c sinh ho¹t tÝn ng­ìng, t«n gi¸o chÝnh thèng ®· ®­îc Nhµ n­íc c«ng nhËn; ph¸t triÓn v¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ; ch¨m lo tíi c¸c gia ®×nh cã hoµn c¶nh khã kh¨n, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch an sinh x· héi, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo... lµ nh÷ng gi¶i ph¸p träng t©m vµ chñ yÕu ®Ó gi¶i quyÕt tËn gèc rÔ nguån gèc s©u xa cña vÊn ®Ò ®¹o l¹, tµ ®¹o vµ c¸c ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan. C©u hái 16: Mèi quan hÖ gi÷a “®¹o l¹” víi tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng nh thÕ nµo? Tr¶ lêi: Xu h­íng ph©n ly cña t«n gi¸o nh­ mét tÝnh quy luËt néi t¹i trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. TÝnh quy luËt ®ã biÓu hiÖn ra nh­ thÕ nµo lµ cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ. H¬n n÷a, b¶n tÝnh t«n gi¸o vµ v¨n ho¸ ë ng­êi ViÖt Nam l¹i kh«ng h×nh thµnh trong ®iÒu kiÖn cña t«n gi¸o ®éc thÇn kiÓu Kit« gi¸o. Mçi ng­êi cã thÓ chän lùa cho m×nh v« sè “th­îng ®Õ” trong v« sè thÇn linh cña c¸c t«n gi¸o kh¸c nhau. Ng­êi ta cã thÓ “®Õn” víi thÇn linh, th­îng ®Õ b»ng nhiÒu c¸ch. Mçi ng­êi còng kh«ng chÞu theo hoµn toµn mét tÝn ®iÒu hoÆc chØ dÉn duy nhÊt nµo ®Ó cã thÓ tháa m·n nh÷ng nhu cÇu cho 65 m×nh trong hiÖn thùc (ch÷a bÖnh, sinh sèng, nghÌo tóng mµ kh«ng tho¸t ra ®­îc, chÕt chãc, sù hiÓu biÕt…). MÆt kh¸c, sù ph©n ly ®ã cßn lµ sù kh«ng chÊp nhËn, phª ph¸n, thËm chÝ phñ ®Þnh ®èi víi c¸c tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng. BiÓu hiÖn lµ, nhiÒu “®¹o l¹” ®· cã th¸i ®é phª ph¸n gay g¾t t«n gi¸o chñ l­u lµ b¶o thñ, l¹c hËu, phiÒn to¸i. Sù xuÊt hiÖn nhanh chãng víi sè l­îng kh«ng Ýt cña c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o ë n­íc ta thêi gian qua vµ hiÖn t¹i kh«ng chØ gîi cho chóng ta suy nghÜ vÒ nh÷ng yÕu kÐm, bøc xóc trong ®êi sèng x· héi, mµ ë khÝa c¹nh nµo ®ã cßn ph¶n ¸nh nh÷ng l¹c hËu, bÊt cËp, “tÝnh thiªng” bÞ gi¶m sót cña tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng. V× vËy, mét sè ng­êi kh«ng thÊy tháa m·n nhu cÇu t©m linh n¬i ®×nh chïa, nhµ thê, nhµ hä... kh«ng Ýt ng­êi ®· dÔ dµng chÊp nhËn mét d¹ng ng­ìng mé nµo ®ã kh«ng chÝnh thøc, Ýt rµng buéc theo c¸ch cò. §ã còng lµ lý do cho sù xuÊt hiÖn vµ tån t¹i c¸c nhãm ph¸i t«n gi¸o míi, “®¹o l¹”, t¸ch biÖt víi t«n gi¸o truyÒn thèng. C©u hái 17: ViÖc lîi dông vÊn ®Ò “t«n gi¸o míi”, “®¹o l¹”, tµ ®¹o ë n­íc ta cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch cã g× cÇn l­u ý? Tr¶ lêi: Nghiªn cøu vÒ c¸c hiÖn t­îng t«n gi¸o míi cho thÊy cã kh«ng Ýt t«n gi¸o míi ®­îc x©m nhËp vµo 66 tõ bªn ngoµi, nh­ Thanh H¶i v« th­îng s­, Tam tæ Th¸nh hiÒn, ®¹o Tõ Minh (§µi Loan), ®¹o Trøng, Sokagakai, ¤t«m« gi¸o (NhËt B¶n), V« vi ph¸p (Ph¸p) ¤msai Baha (Ên §é) vµ §Þa MÉu (Trung Quèc), gÇn ®©y xuÊt hiÖn viÖc tuyªn truyÒn vµ cã mét sè ng­êi (chñ yÕu ë c¸c khu vùc thµnh thÞ) theo ®¹o “Ph¸p lu©n c«ng” (Nhµ n­íc Trung Quèc coi lµ tµ ®¹o vµ ®· cÊm ho¹t ®éng). Ngoµi ra, cã thÓ kÓ tíi sù x©m nhËp vµ ph¸t triÓn cña hµng chôc nhãm ph¸i Tin lµnh vµo n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (trong ®ã cã nh÷ng nhãm ph¸i mµ chÝnh Tin lµnh còng kh«ng thõa nhËn) ®· cã nh÷ng ¶nh h­ëng lín tíi ®êi sèng x· héi ë c¸c vïng kh¸c nhau. §èi víi c¸c thÕ lùc xÊu, thï ®Þch, liªn quan tíi vÊn ®Ò ho¹t ®éng lîi dông tÝn ng­ìng, t«n gi¸o th­êng thÊy c¸c dÊu hiÖu: Mét lµ, cung cÊp tiÒn, ph­¬ng tiÖn cho mét sè nhãm ph¸i t«n gi¸o míi tuyªn truyÒn, ph¸t triÓn vµo ViÖt Nam, ho¹t ®éng l«i kÐo ng­êi vµo ®¹o, ph¸t triÓn lùc l­îng t¹o ®èi träng víi chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n ë ®Þa ph­¬ng. Hai lµ, trong ho¹t ®éng cña mét sè t«n gi¸o míi næi lªn kh¸ râ tÝnh chÝnh trÞ. §ã lµ viÖc truyÒn b¸ gi¸o lý, ho¹t ®éng thê cóng, ®ång thêi còng phª ph¸n §¶ng, Nhµ n­íc, g©y rèi trËt tù trÞ an, chia rÏ d©n téc, kÝch ®éng b¹o lo¹n, ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt. G©y t©m tr¹ng hoang mang 67 trong nh©n d©n, lµm phøc t¹p thªm ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¬ së (tµ ®¹o cña bµ Y Gyin ë Hµ Mßn, Thanh H¶i v« th­îng s­, D­¬ng V¨n M×nh...). Ba lµ, l«i kÐo sù can thiÖp tõ bªn ngoµi, b»ng con ®­êng ngo¹i giao, th«ng qua c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, trî gióp nh©n ®¹o… §ång thêi, vu c¸o, xuyªn t¹c, lªn ¸n ta “vi ph¹m nh©n quyÒn t«n gi¸o” khi chóng ta xö lý kiªn quyÕt víi nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc vµ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o cña nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu c¸c ®¹o l¹, tµ ®¹o nµy. HiÖn nay c¸c thÕ lùc chèng ph¸ ViÖt Nam ®ang ®Èy m¹nh t¨ng c­êng lîi dông vÊn ®Ò nh©n quyÒn, d©n téc, t«n gi¸o ®Ó thùc hiÖn ©m m­u “diÔn biÕn hoµ b×nh”, b¹o lo¹n lËt ®æ ®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta, trong ®ã cã viÖc ñng hé, gióp ®ì cho c¸c nhãm ph¸i “t«n gi¸o míi” x©m nhËp vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. §iÒu ®ã, ®ßi hái c¸c cÊp, c¸c ngµnh, nhÊt lµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së kh«ng ®­îc mÊt c¶nh gi¸c, bu«ng láng ®Êu tranh víi ©m m­u cña c¸c thÕ lùc xÊu lîi dông t«n gi¸o ph¸ ho¹i sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta. N©ng cao nhËn thøc, ph©n biÖt râ gi÷a sinh ho¹t t«n gi¸o b×nh th­êng víi viÖc lîi dông tÝn ng­ìng, t«n gi¸o vµo môc ®Ých chÝnh trÞ, phi t«n gi¸o ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi, phï hîp. 68 C©u hái 18: Cã nguyªn nh©n chñ quan nµo liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn vµ tån t¹i cña c¸c “®¹o l¹”, tµ ®¹o ë n­íc ta? Tr¶ lêi: Nh÷ng n¨m qua trong lÜnh vùc v¨n hãa - t t­ëng cã lóc, cã n¬i bÞ bu«ng láng; thËm chÝ cã lóc, cã sù viÖc c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng chÝnh thèng ®· v« t×nh hay h÷u ý cßn cæ suý c«ng khai mét sè ho¹t ®éng mang tÝnh mª tÝn dÞ ®oan, ca ngîi “n¨ng lùc siªu phµm”, “phi tù nhiªn”, nh÷ng “tiÒm n¨ng ®Æc biÖt” cña mét sè c¸ nh©n trong viÖc ch÷a bÖnh, giao tiÕp víi thÕ giíi thÇn linh… ch­a ®­îc khoa häc kiÓm nghiÖm. Ch­a chó ý ®óng møc c«ng t¸c tuyªn truyÒn v¹ch trÇn b¶n chÊt lõa ®¶o, lîi dông cña nh÷ng ®èi t­îng cÇm ®Çu tµ ®¹o; nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc vµ t¸c h¹i cña ®¹o l¹ ®èi víi ®êi sèng x· héi. HÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së ë mét sè n¬i ch­a lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng n©ng cao nhËn thøc chÝnh trÞ, x· héi cho quÇn chóng. Mét thêi gian kh¸ dµi, nhÊt lµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi nhiÒu ®Þa ph­¬ng, c¬ së cã xu h­íng chØ quan t©m tíi c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ; bu«ng láng, Ýt quan t©m tíi c¸c vÊn ®Ò x· héi, tíi viÖc tuyªn truyÒn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. V× thÕ, nhËn thøc, quan ®iÓm trong ®Êu tranh xö lý ®èi víi nh÷ng tiªu cùc cña “®¹o l¹”, 69 tµ ®¹o, c¸c ho¹t ®éng mª tÝn dÞ ®oan t¹i ®Þa bµn, nhiÒu mÆt ch­a thèng nhÊt, cßn xem nhÑ trong nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt nguy hiÓm vµ hËu qu¶ tiªu cùc cña nã nªn ch­a cã sù quan t©m ®óng møc. Thùc tÕ cho thÊy lµ c¸c nhãm ph¸i t«n gi¸o míi, ®¹o l¹, tµ ®¹o ®· xuÊt hiÖn, cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ lan réng ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng, c¬ së vµo thêi kú nµy. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu n¬i l¹i sî ®ông ch¹m ®Õn quyÒn tù do tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, nªn cã t©m lý “ng¹i” trong xö lý vÊn ®Ò “®¹o l¹”, kh«ng thÊy hÕt c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong viÖc tuyªn truyÒn vµ ho¹t ®éng cña c¸c “®¹o l¹”, tµ ®¹o nªn ®· kh«ng cã nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi, hiÖu qu¶. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cßn ®ang trong qu¸ tr×nh võa lµm võa rót kinh nghiÖm. Qu¸ tr×nh thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vÒ t«n gi¸o thµnh c¸c hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt cßn ch­a hoµn chØnh vµ thiÕu ®ång bé. Tæ chøc bé m¸y lµm chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc trong lÜnh vùc tÝn ng­ìng, t«n gi¸o vµ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c t«n gi¸o ch­a ®­îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh kiÖn toµn ®¸p øng yªu cÇu cña thùc tÕ. T×nh tr¹ng ®ã ®· lµm cho bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc t«n gi¸o cßn kÐm hiÖu qu¶; nh÷ng yÕu kÐm trªn chËm ®­îc kh¾c phôc, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së. C«ng t¸c qu¶n lý x· héi, qu¶n lý ®Þa bµn ë mét sè ®Þa ph­¬ng, c¬ së cã biÓu hiÖn bu«ng láng, 70 thiÕu s©u s¸t quÇn chóng, mÊt c¶nh gi¸c, t¹o kÏ hë cho c¸c nhãm ph¸i “t«n gi¸o míi”, “®¹o l¹”, tµ ®¹o ho¹t ®éng tr¸i ph¸p luËt tån t¹i; kh«ng ph¸t hiÖn kÞp thêi vµ ch­a xö lý døt ®iÓm. ChÝnh s¸ch t«n gi¸o cña Nhµ n­íc nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX ch­a theo kÞp víi t×nh h×nh thùc tÕ, thiÕu cô thÓ, ch­a x©y dùng ®­îc mét hµnh lang ph¸p lý toµn diÖn, râ rµng vÒ ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o. ë n¬i cã hiÖn t­îng “®¹o l¹”, tµ ®¹o, hÖ thèng chÝnh trÞ cßn thiÕu nh¹y c¶m n¾m b¾t t×nh h×nh vµ ch­a cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi. Quan ®iÓm nhËn thøc vµ gi¶i ph¸p cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, c¸c ban, ngµnh ®oµn thÓ c¸c cÊp ®èi víi mét sè ®¹o l¹, tµ ®¹o cã lóc, cã n¬i kh«ng râ rµng, thiÕu thèng nhÊt lµ nguyªn nh©n lµm cho viÖc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p øng xö thiÕu chñ ®éng, linh ho¹t vµ lóng tóng khi mµ nhiÒu ®¹o l¹, tµ ®¹o ®· liªn tôc xuÊt hiÖn vµ lan réng ë nhiÒu ®Þa bµn, cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ®êi sèng x· héi vµ sù æn ®Þnh cña ®Þa ph­¬ng, c¬ së. Sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ trong hÖ thèng chÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o nãi chung vµ c«ng t¸c ®èi víi vÊn ®Ò “®¹o l¹”, tµ ®¹o nãi riªng cßn thiÕu ®ång bé vµ ch­a th­êng xuyªn. Cã n¬i MÆt trËn Tæ quèc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ch­a tÝch cùc, chñ ®éng trong c«ng t¸c vËn ®éng, gi¸o dôc, thuyÕt phôc víi nh÷ng quÇn chóng bÞ mª hoÆc tin theo “®¹o l¹”, tµ ®¹o; ch­a ®Êu 71 tranh, phª ph¸n kiªn quyÕt c¸c ®èi t­îng tuyªn truyÒn ®¹o, ho¹t ®éng t«n gi¸o tr¸i ph¸p luËt, tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan. C©u hái 19: ¶nh h­ëng cña “®¹o l¹”, tµ ®¹o trong ®êi sèng x· héi n­íc ta hiÖn nay thÕ nµo? Tr¶ lêi: Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i thÊy r»ng, sù xuÊt hiÖn cña mét sè “®¹o l¹” ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phÇn nµo còng lµ liÒu thuèc tinh thÇn cho mét sè ng­êi cã hoµn c¶nh Ðo le, rñi ro, bÖnh tËt... hä tin vµo “®¹o l¹” mµ hä theo vµ hy väng ®­îc n©ng ®ì, an ñi vÒ tinh thÇn, thÓ x¸c. §iÒu nµy, Gi¸o s­ §Æng Nghiªm V¹n ®· ph©n tÝch: “Chøc n¨ng c¬ b¶n cña t«n gi¸o lµ lµm v¬i nçi ®au tinh thÇn trong mét thÕ giíi ch¸n ch­êng, lµ niÒm an ñi, lµ sù c©n b»ng t©m lý cho ®Õn c¶ nh÷ng con ng­êi chØ cßn le lãi mét tia hy väng, dï v« väng trong bÓ khæ trÇn gian”1. Tuy nhiªn, nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc cña c¸c “®¹o l¹”, tµ ®¹o tíi ®êi sèng kinh tÕ, v¨n hãa, chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi lµ rÊt ®Ëm nÐt, dÔ dµng nhËn ra. §ã lµ: 1. Ho¹t ®éng tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan g©y ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng x· héi. §©y lµ ¶nh h­ëng râ nhÊt vµ réng nhÊt ®Õn ®êi ___________ 1. GS. §Æng Nghiªm V¹n: Lý luËn vÒ t«n gi¸o vµ t×nh h×nh t«n gi¸o ë ViÖt Nam, S®d, tr.147. 72 sèng cña mét bé phËn d©n c­ n¬i cã “®¹o l¹”, tµ ®¹o xuÊt hiÖn. Cã thÓ kÓ ra nh­: “Thanh H¶i v« th­îng s­”, “§oµn 18 Phó Thä”, ®¹o “Siªu hãa”, ®¹o “Cöu Trïng Thiªn”, “Long hoa Di LÆc”, ®¹o “Thiªn C¬”, ®¹o “AmÝ Sara”, “Canh t©n ®Æc sñng”, tµ ®¹o ë Hµ Mßn... Trong ®ã cã nhiÒu ®¹o l¹ tõng ®­îc xem lµ t¸ch ra tõ c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng, “vay m­în” gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng (PhËt gi¸o, C«ng gi¸o) nh­ng ®Òu bÞ c¸c vÞ chøc s¾c cña c¸c t«n gi¸o nµy lªn ¸n, phª ph¸n, bëi tÝnh chÊt mª tÝn dÞ ®oan cña nã. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¸c ®¹o l¹ nµy ®· xa rêi gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng, nh­ng l¹i m­în danh gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o nµy ®Ó dÔ bÒ ho¹t ®éng, mª hoÆc quÇn chóng. Trong c¸i gäi lµ “kinh s¸ch”, nghi lÔ cña “®¹o” chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè mª tÝn dÞ ®oan, lõa g¹t quÇn chóng nh­: tuyªn truyÒn vÒ “ngµy tËn thÕ”, tù x­ng lµ “con trêi”, “PhËt t¸i thÕ”, “ch¸u, ch¾t” cña c¸c vÞ Th¸nh, thÇn, tiªn, PhËt ®­îc cö xuèng trÇn gian cøu vít chóng sinh khái häa diÖt chñng,... Khuyªn mäi ng­êi ph¶i tÝn t©m ®äc kinh s¸ch cña ®¹o, kh«ng cÇn ph¶i lao ®éng nhiÒu chØ cÇn siªng n¨ng cÇu cóng, xin léc lµ ®ñ, ph¶i tËp bay, hµnh x¸c, khÊt thùc, ®èt bá mét phÇn tµi s¶n, thùc hµnh c¸c nghi lÔ qu¸i dÞ... TÝnh chÊt mª tÝn cña nhiÒu ®¹o l¹, tµ ®¹o cã khi trÇm träng cßn do g¾n liÒn víi tr×nh ®é d©n trÝ thÊp cña bé phËn ng­êi tin theo vµ nh÷ng ng­êi lËp ra nã lîi dông ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o 73 v× lîi Ých riªng t­. ChÝnh v× thÕ, cã kh«ng Ýt ng­êi tham gia c¸c ®¹o nµy trë nªn mª muéi kh«ng cßn kh¶ n¨ng nhËn thøc thùc tÕ mét c¸ch kh¸ch quan. Mét sè ng­êi ho¹t ®éng trong c¸c ®¹o l¹ cßn trë thµnh “thÇy lang” ch÷a b¸ch bÖnh cho nh÷ng ng­êi theo ®¹o, ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh cña hä ®Ëm mµu s¾c mª tÝn, ph¶n khoa häc. §· cã nh÷ng hµnh vi lµm tæn h¹i tíi søc kháe, thËm chÝ dÉn ®Õn chÕt ng­êi do mª muéi tin vµo c¸ch ch÷a bÖnh “®Æc biÖt” cña mét sè ng­êi s¸ng lËp ra ®¹o l¹, nh­ ch÷a bÖnh b»ng c¸ch cÇu cóng cho uèng n­íc l· ®Æt trªn ban thê hoµ víi tµn nhang (®¹o Long hoa Di LÆc), dïng phÐp “thä ký” ®Ó trõ tµ ma (®¹o Siªu ho¸), “lµm phÐp” b»ng c¸ch vÈy “n­íc th¸nh” (thùc chÊt lµ n­íc l·) lªn ng­êi, xoa dÇu ¨n hoÆc cho uèng vµi giät “dÇu th¸nh” (tù chÕ) võa cÇu nguyÖn lµ ®ñ (®¹o Thiªn c¬, ®¹o Canh t©n ®Æc sñng), bèc thuèc ch÷a b¸ch bÖnh b»ng nh÷ng lo¹i “thuèc l¹” kh«ng cã t¸c dông ch÷a bÖnh vµ ch­a ®­îc sù kiÓm chøng cña c¬ quan chøc n¨ng cña mét sè ®¹o l¹ dÉn tíi tæn h¹i tiÒn cña, søc kháe cña ng­êi d©n. C¸ biÖt ®· cã tr­êng hîp tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ ®oan dÉn tíi tù s¸t tËp thÓ cña 53 ng­êi (n¨m 1993) ë b¶n Pa HÐ, ThuËn Ch©u, S¬n La theo ®¹o l¹ Ph¹ Tèc. 2. ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña mét bé phËn d©n c­. Trªn lÜnh vùc kinh tÕ, nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu hoÆc cã vai trß ®¸ng kÓ trong c¸c ®¹o l¹ ®· cã 74 hµnh vi thu tiÒn tr¸i phÐp cña ng­êi theo ®¹o, nh­: ®¹o Long hoa Di LÆc tuyªn truyÒn bá bµn thê tæ tiªn, chØ thê Di LÆc vµ mét sè anh hïng d©n téc, lÊy tiÒn lÔ bèc b¸t h­¬ng tõ 10.000® ®Õn 20.000®; ®¹o Thiªn nhiªn, nh÷ng ng­êi ghi tªn theo ®¹o ph¶i nép 20.000® cho ng­êi chñ tr× hoÆc chñ x­íng, cÊp “®iÖp quy” ph¶i biÖn lÔ tõ 30.000® ®Õn 50.000®; l­u hµnh tr¸i phÐp, b¸n c¸i gäi lµ “kinh s¸ch” (nh÷ng bµi th¬ vÇn do hä tù s¸ng t¸c, chÐp tay, ®¸nh m¸y, ph« t« thµnh nhiÒu b¶n hay b¨ng ®Üa ghi l¹i nh÷ng lêi thuyÕt ph¸p cña “Gi¸o chñ”...) cho “tÝn ®å” cña ®¹o “Ch©n kh«ng”, “Héi PhËt trêi Vua cha Hoµng”, “Thanh H¶i v« th­îng s­”, ®¹o “Thiªn C¬”, “Hoµng Thiªn long”… Cã “®¹o tr­ëng” t­ tói tiÒn cña ®ãng gãp cña ng­êi tin theo ®Ó dïng vµo viÖc “vinh th©n ph× gia”, tÝn ®å ®i khÊt thùc quyªn tiÒn nép cho “®¹o tr­ëng” x©y dùng nhµ cöa, tr¸i víi lêi rªu rao “x¶ phó cÇu bÇn” cña hä; tæ chøc thùc hµnh nh÷ng nghi lÔ g©y hËu qu¶ nghiªm träng vÒ mÆt vËt chÊt nh­: hñy ho¹i tµi s¶n, nhµ cöa, l­¬ng thùc, thùc phÈm… (tµ ®¹o Siªu hãa). V× t×nh tr¹ng tËp trung cho sinh ho¹t ®¹o, nªn mét sè ng­êi theo c¸c “®¹o l¹”, tµ ®¹o ®· kh«ng quan t©m ®Çu t­ lao ®éng, s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó b¶o ®¶m cuéc sèng gia ®×nh, ph¸t triÓn x· héi. Hä bÞ mª muéi nghe theo nh÷ng lêi tuyªn truyÒn cña nh÷ng ®èi t­îng cÇm ®Çu r»ng theo ®¹o míi sÏ sung s­íng “kh«ng lµm mµ vÉn cã ¨n”, tô tËp 75 cÇu cóng, häc ®¹o (®¹o D­¬ng V¨n M×nh, ®¹o Vµng Chø, ®¹o cña bµ Y Gyin...); kh«ng nh÷ng thÕ hä cßn th­êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc th¨m viÕng, cóng lÔ t¹i nhiÒu ®Òn miÕu ë c¸c ®Þa ph­¬ng g©y tèn kÐm thêi gian, tiÒn b¹c cña mét sè ng­êi tin theo. Mét sè “®¹o l¹”, tµ ®¹o ho¹t ®éng, thùc hµnh lÔ nghi ph¶n v¨n ho¸, nh­ lo· thÓ, ®èt c¸c lo¹i thùc phÈm, ®Ëp bá bµn thê gia tiªn, cæ sóy cho sinh ho¹t t×nh dôc (tµ ®¹o Siªu hãa). Cã ®¹o thùc hµnh nghi lÔ mang tÝnh chÊt phi nh©n tÝnh, kú quÆc nh­: tù th­¬ng chÆt ngãn tay ®Ó bá ®i mét phÇn thÓ x¸c cho “siªu tho¸t” (®¹o “chÆt ngãn tay” do bµ Ph¹m ThÞ H¶i, ph­êng An Phó §«ng, quËn 12, Thµnh phè Hå ChÝ Minh) khëi x­íng, hay tù hµnh h¹ thÓ x¸c nh­ n»m ph¬i s­¬ng, ng©m m×nh trong hè v«i, tù ®¸nh vµo th©n thÓ m×nh (tµ ®¹o cña L­u V¨n Ty), kÝch ®éng tÝn ®å tù vÉn tËp thÓ (®¹o l¹ ë ThuËn Ch©u, S¬n La)…, nh÷ng hµnh vi ®ã cña mét sè ®¹o l¹, tµ ®¹o ®· g©y lo l¾ng hoang mang trong mét bé phËn nh©n d©n, nhÊt lµ ë nh÷ng vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. 3. Ho¹t ®éng t«n gi¸o tr¸i ph¸p luËt, g©y chia rÏ gia ®×nh, céng ®ång, ph­¬ng h¹i tíi sù æn ®Þnh x· héi. Ngoµi nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc vÒ søc kháe, tinh thÇn, vÒ trËt tù x· héi, x©m ph¹m tµi s¶n vµ nh©n phÈm con ng­êi, tuyªn truyÒn mª tÝn dÞ 76 ®oan mµ mét sè “®¹o l¹” trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp g©y ra, viÖc tin theo ®¹o l¹ cña mét sè ng­êi ®· dÉn ®Õn nh÷ng m©u thuÉn ngay trong tõng gia ®×nh, dßng hä, gi÷a ng­êi theo vµ kh«ng theo; mét sè mª muéi, bá bª c«ng viÖc gia ®×nh ®Ó theo c¸c “®¹o tr­ëng”, thùc hµnh c¸c nghi lÔ sinh ho¹t tÝn ng­ìng tr¸i ph¸p luËt. Mét sè ®¹o l¹ khi sinh ho¹t ®¹o cã hµnh vi tô tËp héi nhãm ®«ng ng­êi mµ kh«ng xin phÐp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, khi c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ®Õn kiÓm tra l¹i cã hµnh ®éng chèng ®èi ng­êi thi hµnh c«ng vô, kÝch ®éng g©y chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt, vu c¸o chÝnh quyÒn c¶n trë “tù do t«n gi¸o”. Mét sè ®¹o l¹ tÝch cùc trong viÖc x©y dùng tæ chøc víi c¸c héi, ban, nhãm, tuyªn truyÒn, ph¸t t¸n nh÷ng c¸i gäi lµ “kinh s¸ch”, “gi¸o lý” tr¸i ph¸p luËt (®¹o Hoµng Thiªn Long, ®¹o Bµ L­¬ng, ®¹o C« non...). Mét sè “®¹o l¹” cßn s¸ng t¸c th¬ ca cã néi dung xÊu ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ quèc tÕ cña ViÖt Nam, lîi dông chèng c¸c tÖ n¹n x· héi, tham «, tham nhòng ®Ó nãi xÊu l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n­íc, c¸n bé ë ®Þa ph­¬ng, c¬ së. Nh­ tr­êng hîp NguyÔn Kim Anh, ®­îc giao lµm “th­ ký tæng hîp” cña “§oµn 18 Phó Thä”, ®· sao chÐp, in Ên c¸c tµi liÖu cã néi dung ®Êu tranh chèng tiªu cùc x· héi, phª ph¸n c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o Nhµ n­íc ë Trung ­¬ng vµ ë tØnh kh«ng quan t©m hoÆc ng¨n cÊm hä ho¹t ®éng t«n gi¸o. Mét sè “®¹o l¹” 77 l«i kÐo ®­îc c¶ mét sè c¸n bé ®¶ng viªn tham gia nh­ lµ b×nh phong, chç dùa, t¹o “uy tÝn” ®Ó l«i kÐo ng­êi theo. Ngoµi ra, mét sè ®¹o l¹, nhãm ph¸i t«n gi¸o míi cã mèi quan hÖ chØ ®¹o, hç trî vÒ vËt chÊt cña c¸c thÕ lùc xÊu, cña tæ chøc ®¹o l¹ nµy ë n­íc ngoµi. TÝnh chÝnh trÞ t­¬ng ®èi râ nÐt cã thÓ thÊy ë ®¹o “Thanh H¶i v« th­îng s­”, tµ ®¹o cña bµ Y Gyin vµ mét sè nhãm ph¸i t«n gi¸o míi tuyªn truyÒn vµo c¸c vïng ®ång bµo d©n téc cã lång yÕu tè chÝnh trÞ, xuyªn t¹c ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. T×nh h×nh trªn Ýt nhiÒu ph­¬ng h¹i ®Õn khèi ®¹i ®oµn kÕt c¸c d©n téc, ®Õn sù l·nh ®¹o, qu¶n lý x· héi, lµm cho hÖ thèng chÝnh trÞ ë mét sè c¬ së gi¶m hiÖu lùc vµ uy tÝn. Xuyªn t¹c chÝnh s¸ch tù do tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. VÒ ph­¬ng diÖn t­ t­ëng, nh÷ng “hiÖn t­îng t«n gi¸o míi”, “®¹o l¹” tù nã cã nh÷ng m©u thuÉn vÒ néi dung, ph­¬ng ph¸p víi t­ t­ëng t«n gi¸o chÝnh thèng. VÒ ph­¬ng diÖn an ninh chÝnh trÞ, an toµn x· héi, mét sè ®¹o l¹ lîi dông viÖc t«n thê c¸c danh nh©n, anh hïng d©n téc, ®­a B¸c Hå thµnh ®Êng Th¸nh nh­ §øc PhËt t¸i thÕ, tõ ®ã phª b×nh gay g¾t x· héi thùc t¹i h«m nay; c«ng kÝch, nãi xÊu chÕ ®é. Gi¸ng Bót cña “Long hoa Di LÆc”, “®¹o Thiªn nhiªn”, ®¹o “Bµ L­¬ng”… ®· thÓ hiÖn 78