🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Hỏi Đáp Kỹ Thuật Trồng Nấm Ở Hộ Gia Đình Ebooks Nhóm Zalo Illllllll ímpcTỬNỌ u NHA XUẶT BẢN KHO Ạ HỌC Tự NHIÊN yÀ .CỔNG.NGHỆ KS. TRƯƠNG QUỐC TÙNG HỎI ĐÁP KỸ THUẬT T B Ồ N S N Ấ M Ở Hộ GIA ĐÌNH NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC T ự NHIÊN VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI - 2 0 0 8 Ẩ è i n ấ c ( t á c c Nghề trồng nấm ngày càng p h át triển trên thế giới và ở nước ta, vi nấm ăn là loại thực phẩm sạch có giá trị dinh dưỡng cao, một số loại nấm còn có tác dụng phòng chữa bệnh, tăng cường sức khỏe con người. Ở Việt Nam, trồng nấm là một nghề có nhiều tiềm năng p h át triển: nguyên liệu và lao động dồi dào, sẵn có; khí hậu phù hợp; đầu tư thấp, kỹ thuật không phức tạp, ít rủi ro, đầu ra thuận lợi và lợi nhuận cao. Trồng nấm ở nông thôn góp phần chuyển dịch cơ cấu cây trồng, góp phần xóa đói giảm nghèo và làm giàu. Muốn trồng nấm có hiệu quả - năng suất cao, ổn định, lợi nhuận nhiều, người lao động nhất thiết p h ải nắm được quy trình kỹ thuật sản xuất sơ ch ế các loại nấm chủ yếu, Đ ể giúp những người đang và sẽ tham gia nghề trồng nấm, đặc biệt trong mô hình nông hộ, g ia trại hoặc trang trại ở nông thôn, chúng tôi biên soạn cuốn sách "Hỏi đ á p kỹ th u ậ t trồ n g n ấ m ở hộ g ia đ ìn h ” này nhầm giúp bà con hiểu biết những kỹ thuật cần thiết trong việc trồng nấm cũng như giới thiệu một số mô hình sản xuất nấm có hiệu quả ở nước ta hiện nay. Cuốn sách được biên soạn trên cơ sở tham khảo các tài liệu nghiên cứu về nấm ở nước ta, tài liệu hướng dẫn kỹ thuật trồng nấm của một s ố cơ quan, địa phương cũng như kinh nghiệm thực tế của tác giả. Chúng tôi đặc biệt cảm ơn Trung tâm công nghệ sinh học Thực vật - Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam và Ồng Đinh Xuân Linh, Giám đốc Trung tâm đã cung cấp cho chúng tôi nhiều tư liệu, tài liệu quý về công nghệ trổng nấm ở nước ta. Cảm ơn Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiên và Công nghệ và Công ty cổ phần Hà Chúc đã tạo điều kiện thuận lợi đ ể cuốn sách sớm ra mắt bạn đọc. Chúng tôi mong muốn và rất trân trọng mọi ý kiến tham gia, đóng góp của bạn đọc, các đồng nghiệp và đông đảo bà con trồng nấm. Xin chân thành cảm ơn! Mùa thu 2008. Tác giả □ I I I MỤC LỤC Lời nói đầu ................................................................................3 PHẦN I: NẤM ĂN - MỘT LOẠI THựC PHAM s ạ c h VÀ GIÀCI DINH DƯỠNG Cẵu hỏi 1: Vì sao nấm được quan tâm phát triển như vậy? ....7 Câu hỏi 2: Xin cho biết giá trị dinh dưỡng của nấm ăn?........8 Câu hỏi 3: Xin cho biết giá trị về chăm sóc sức khỏe của nấm ăn?.........................................................12 PHẦN II: PHÁT TRIEN n g h ề TRồNG nấm ĐỂ XÓA NGHÈO VÀ LÀM GIÀU Câu hỏi 4: Lợi ích và hiệu quả của nghề trổng nấm?...........15 Cẵu hỏi 5: ở nước ta có tiềm năng để phát triển mạnh nghề trồng nấm ?..................................................21 Cẵu hối 6: Xin giới thiệu những mô hình sản xuất nấm ăn ở nước ta hiện nay?..............................................23 PHẦN III: CHUẨN BỊ CÁC Điều KIỆN ĐỂ TRồNG nấm Câu hỏi 7: Muốn trổng nấm ở hộ gia đình cần chuẩn bị các diều kiện gì?.................. 27 Câu hỏi 8: Xin cho biết một sô' kiểu nhà trồng nấm?........... 29 Cẵu hỏi 9: Xin cho biết cấu tạo và mô tả chi tiết lò hấp bịch nấm linh chi, mộc nhĩ, nấm sò trồng vào lúc thời tiết nóng?........................................ 36 Câu hòi 10: Xin cho biết cấu tạo và mô tả chi tiết lò sấy nấm?.... 40 Cẵu hỏi 11: Xin cho biết ngoài việc chuẩn bị các điều kiện, lò hấp, lò sấy nấm người nuôi trồng nấm cần phải chuẩn bị gì thêm?................................. 42 HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NAM Ỏ HỘ G IA ĐÌNH PHẦN IV: HƯỚNG DAN q u y trình kỹ thuật SẢN XUẤT NẤM ĂN VÀ NẤM DƠỢC l iệ u Câu hỏi 12: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm rơm?.................44 Câu hỏi 13: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm mũ?..................52 Câu hỏi 14: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm sò ?...................58 Câu hỏi 15: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm mộc nhĩ trên gỗ? 63 Câu hỏi 16: Quy trình kỹ thuật trồng mộc nhĩ trên mùn cưa? 67 Câu hỏi 17: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm linh chi? ...........72 Câu hỏi 18: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm hương?..............79 Câu hỏi 19: Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm Trân Châu?.......83 PHẨN V: SÂCI BỆNH, CHCIỘT HẠI NẤM VÀ CÁCH PHÒNG TRƯ Câu hỏi 20: Trong quá trình nuôi trồng nấm những loại sâu bệnh và côn trùng nào chủ yếu gây hại? Và cách phòng trừ chúng như thế nào?..............86 Câu hỏi 21: Xin cho biết quy trình khử trùng nhà lán - Phương pháp trừ tổng hợp sâu bệnh, chuột hại nấm. Kỹ thuật điều chê' phân bón vi sinh từ bã nấm ?......................................................... 90 PHẦN VI: KỸ THUẬT BẢO QCIẢN, CHẾ BIÊN VÀ sử DUNG NẤM Cẵu hỏi 22: Xin cho biết kỹ thuật bảo quản nấm tươiCâu hỏi 23: Xin cho biết kỹ thuật sấy nấm khô? Câu hỏi 24: Xin cho biết kỹ thuật muối nấm ăn ?97 Câu hỏi 25: Cách thức chế biến các món ăn từ nấm ăn như thế nào?....................................................... 98 Câu hỏi 26: Cách chế biến nấm linh chi như thế nào?..........98 PHẦN caốl: HÀNH TRÌNH ĐẾN VỚI NGHỀ NAM HỎI ĐÂP KV THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐỈNH PHẦN I NẨM ĂN - MỘT LOẠI THỤC PỊIÂM SẠCH VẢ G IÀ U DINH DƯỠNG s o c a * C á u h ỏ i 1 : Vì sao nấm được quan tâm phát triển như vậy? Đ á p : Ngành sản xuất nấm ăn và nấm dược liệu đã hình thành và phát triển mạnh trên thế giới, đặc biệt trong những thập niên gần đây. Nấm phát triển ở cả các nước đã phát triển như Pháp, Ý, Nhật, Đài Loan, Mỹ... lẫn các nước đang phát triển như Trung Quốc, Thái Lan... Với hình thức sản xuất công nghiệp cơ giới hóa lẫn hình thức sản xuất thủ công. Hiện trên thế giới phát hiện khoảng 2000 loài nấm ăn được trong đó có 80-100 loài nấm ăn ngon, được nghiên cứu và nuôi trồng. Sản lượng nấm trên toàn thế giới đạt trên 10 triệu tấn (2004). Các nước vùng lạnh phổ biến trồng nấm mỡ. Hàn Quốc đặc biệt nổi tiếng với nấm dược liệu linh chi, mỗi năm xuất khẩu thu hàng triệu USD. Trung Quốc đã trở thành "cường quốc nấm" với sản lượng nấm chiếm 60% sản lượng thế giới. Đặc biệt HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH tỉnh Phúc Kiến của Trung Quốc đã thành "thủ đô nấm ăn thế giới" với sản lượng 1 triệu tấn (1998) thu hút hơn 3 triệu lao động, xuất khẩu thu hàng tỷ USD. Người ta cũng xác định có thể sử dụng khoảng 250 loại phế phụ liệu của nông lâm nghiệp để trồng nấm. Nghề trồng nấm ngày càng phát triển và dang trở thành một ngành sản xuất quan trọng đem lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Tại sao nấm được quan tâm phát triển như vậy? Vì nấm được coi là một loại thực phẩm "tuyệt sạch" (rau sạch, thịt sạch...) có giá trị dinh dưỡng cao; nhiều loại nấm còn là nguyên liệu dược liệu để sản xuất ra các loại thuốc phòng - chữa bệnh nổi tiếng. Nghề trồng nấm ở nước ta, sau những năm tháng thăng trầm, trong hơn mười năm lại đây được quan tâm phát triển, hiện đạt sản lượng trên 150.000 tấn/năm, kim ngạch xuất khẩu khoảng 60 triệu USD. ở nước ta đang trồng 6 loại nấm phổ biến là nấm rơm (phát triển rất mạnh ở Đồng bằng sông Cửu Long), mộc nhĩ, nấm sò, nấm hương, nấm mỡ và nấm dược liệu linh chi. Nhà nước ta đã đặt ra mục tiêu trong thời gian tới không xa, sản lượng nấm cả nước sẽ đạt 1 triệu tấn với kim ngạch xuất khẩu khoảng 200 triệu USD. Câu h ỏ i 2 : Xin cho biết giá trị dinh dưỡng của nấm ăn? Đ á p : Nấm ăn là một loại thực phẩm cực sạch, có vị ngon truyền thống, được cả loài người ưa chuộng, việc . HỎI ĐẢP KỲ THUẬT TRONG NẤM ỏ hộ g ia đỉnh phát hiện nấm ăn có khả năng chữa bệnh được bắt đầu từ năm 470 trước Công nguyên nhưng mãi đến năm 1650 một người nông dân ở ngoại ô Pari (Pháp) mới bắt đầu trồng nấm ăn. Từ đó đến nay, việc trồng nấm ăn từng bước phát triển và con người cũng ngày càng phát hiện ra nhiều giá trị của nấm ăn cả trên phương diện dinh dưỡng và chữa bệnh. Từ đầu những năm 70 thế kỉ 20 đến nay, ngành nấm đã phát triển vượt bậc, tạo nên sự thay đổi về mặt quan điểm trong việc đánh giá môn dinh dưỡng học loài nấm, bước vào thời đại coi nấm là "thực phẩm bảo vệ sức khỏe". Các nhà khoa học nước ngoài đã dự đoán: “trong thế kỷ 21” loài nấm sẽ trở thành "nguồn tài nguyên lương thực mới" của loài người, tạo nên thế chân kiềng với các loại thực phẩm là thực vật và động vật truyền thống. Nấm ăn là một loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, trong nấm ăn có chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng như: protein, lipit, axit amin, vitamin... phù hợp với quá trình trao đổi chất của con người. Nấm có đặc điểm dinh dưỡng là chứa nhiều dạm, ít mỡ, ít calo, nhiều sinh tố và khoáng chất. Người ta coi đạm của nấm ăn, của động vật, của thực vật sẽ là 3 nguồn đạm quan trọng của con người sau này. Theo phân tích của các nhà khoa học, trong 112 loại nấm ăn có hàm lượng trung bình: protein 25%, lipid 8%, gluxit 60%, chất tro 8%. Đặc biệt nấm mỡ có hàm lượng protein rất cao tới 44%. HỎI ĐịiP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM ờ HỘ G IA ĐỈNH Bảng 1: Giá trị dinh dưỡng của một sô' loại nấm ăn (so với trứng gà) mg/100 gam chất khô TT ChillỄu Sẩn phẩm Hảm lượng nước PrAtỄin Lipit HydrA cacbon Khoáng Calo 1 Trứng gà 74 13 11 11 0 156 2 Nấm mỡ 89 24 8 60 8 381 3 Nấm hương 92 13 5 78 7 392 4 Nấm sò 91 30 2 58 9 345 5 Ním rơm (hè) 90 21 10 59 11 369 Bảng 2: Hàm lượng vitamỉn và châ't khoáng (mg/100 gam chất khô) TT ^X^TỄn vilamln Tín sin p h ẩ m '\ Axrl cOtlnlc RlbA tlavln Thlamln Axlt ascorbic Sít Canxl Photphol 1 Trứng gà 0,1 3,01 0,4 0 2,3 50 210 2 Nấm mỡ 42,5 3,7 8,9 26,5 8,8 71 912 3 Nấm huơng 54,9 4,9 7,8 0 4,5 12 171 4 Nấm sò 108,7 4,7 4,8 0 15,2 33 1348 5 Ním rom (hè) 91,9 3,3 1,2 20,2 17,2 71 671 Bảng 3: Hàm lượng axit amin (aminoaxit) mg/100 gam chất khô TT ' x Axitamm Llzm Hlstưln Arglnm Theonin Valin Methionin l20ltfkin Lơxlnt ịỊPị ỊI fj|l8jjẼ Tia sỉn phẩÌìì\ M i ’i á # i s H Ẽ 1 Trứng gà 913 295 790 616 859 406 703 1193 2 Ním mỡ 527 179 446 366 420 126 366 580 3 Nấm hương 174 87 348 261 261 87 218 348 4 Nấm sò 321 87- 306 264 264 90 266 390 5 Ním rơm (hè) 348 187 306 375 375 80 491 312 „ HỎI ĐÁP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH Bảng 4: So sánh giá trị dinh dưỡng của một sô' loại nấm ăn chủ yếu vđi một sô' loại rau và thịt (mg/100 gam tươi) TT Ham lưựng PrOtein Chat báo (LlDÌtl Cacbon hyđrat Chất khoáng Calo^OO gam tươi 1 Nấm trổng 92 3,5 • 4,5 1,0 25 2 Măng tầy 95 1,8 0,1 2,7 0,6 20 3 Khoai tây 75 2,0 0,1 2,1 1,1 85 4 Sữa bò 87 3,5 3,7 4,8 0,7 62 Qua cá c b ả n g trên cho thấy: * Giá trị dinh dưỡng của nấm ăn tương đương với các loại rau cao cấp. Tuy nhiên: - Hàm lượng protein ở dạng dễ tiêu chiếm từ 70- 90%, còn các loại rau khác thường thấp hơn. Hàm lượng protein phụ thuộc vào nơi nuôi trồng và thời kỳ sinh trưởng của nấm, cách chế biến nấm. - Hàm lượng cacbon hyđrat của nấm khá cao, cao hơn cả thịt bò, khoai tây và các loại rau khác (hyđrôcacbon của thịt bò = 0,5 mg/100 gam). - Nấm chứa ít chất béo, nhưng chứa nhiều chất khoáng như: kali, phốtpho, mangan, sắt và canxi hàm lượng vitamin cao, đồng thời trong nấm còn chứa một lượng vitamin Bcomlex 5,82 mg/100 gam nấm tươi, vitamin A được mệnh danh là vitamin thanh xuân (0,8 mg/100 gam nấm tươi).' Hầu hết các nguyên tố dinh dưỡng trên được con người hấp thụ triệt dể. Do vậy nấm ăn được coi là loại thịt sạch. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẰM Ở HỘ G IA ĐỈNH C âu h ỏ i 3 : Xin cho biết giá trị về chăm sóc sức khỏe của nấm ăn? Đ áp: Khoa học kỹ thuật hiện đại phát triển dã thúc đẩy tiến bộ của nền văn minh loài người. Đồng thời, khoa học kỹ thuật phát triển cũng đem lại cho loài người nhiều nỗi lo âu mới. Nhịp độ sông của loài người với tiết tấu nhanh làm tổn thương đến tâm sinh lý, không những phá hoại cân bằng sinh thái mà còn làm mất cân bằng trạng thái ổn định cơ thể con người. Rất nhiều loại bệnh được gọi là "căn bệnh của nền văn minh hiện đại" như: bệnh mỡ máu cao, tăng huyết áp, bệnh đau tim, bệnh đái đường, bệnh béo phì, bệnh ung thư... Luồng tư tưởng "trở về tự nhiên" đang lan tràn ở các nước công nghiệp phát triển đã thúc đẩy các loại thực phẩm sạch, trong dó có nấm ăn. Theo các tài liệu nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới, nấm ăn có giá trị phát triển về mặt chữa trị một số bệnh: • Bên cạnh nấm linh chi và vân chi có tác dụrtg ngăn ngừa sự phát triển của virut HIV, chữa trị bệnh ung thư, nấm rơm (hè) cũng có tác dụng này. Trong nấm có chứa nhiều chất “Beta glucan” - chính chất này không những có giá trị cao về mặt dinh dưỡng mà còn có giá trị làm giảm hàm lượrig cholesteron trong máu và tiêu diệt tế bào ung thư. Chất Beta glucan trong nấm rơm nhiều gấp hai lần so với nấm hương và mộc nhĩ. Nấm rơm chứa nhiều vitamin B2 có tác động tốt đến quá trình trao đổi chất, vì thế những người da và miệng bị khô nứt ăn nhiều nấm rơm sẽ hết bệnh, nấm HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRổN G NAM ỏ hộ g ia đỉnh rơm ăn vào mùa hè sẽ giải nhiệt và thanh nhiệt, kích thích người biếng ăn ăn ngon miệng. • Nấm mộc nhĩ rất bổ huyết vì chứa nhiều sắt, 10 gam mộc nhĩ tươi chứa 1,8 gam sắt tương đương với 100 gam thịt bò tươi. Mộc nhĩ là thức ăn thích hợp cho trẻ em và sản phụ vì rất bổ máu và bổ óc. Ngoài ra, mộc nhĩ còn có tác dụng nhuận tràng vì nó chứa loại keo thực vật quét sạch phế phẩm trong ruột, giúp bộ máy tiêu hóa hoạt động tốt. Mộc nhĩ cũng cồ tác dụng hạ huyết áp tốt. • Nấm hương vừa ngon miệng vừa giảm huyết áp cao (tuy không bằng nấm rơm mùa hè). Theo các báo cáo khoa học của Trường đại học Y khoa Tokyo, Nhật Bản cho biết: những người bị bệnh cao huyết áp mỗi ngày ăn 20 cái nấm hương, không còn bị lên máu nữa. • Nấm sò có thể điều tiết được quá trình trao dổi chất, hạ huyết áp, giảm cholesteron trong máu, nấm sò có tác dụng diều trị một số bệnh như: viêm gan, loét dạ dày, hành tá tràng, bệnh mềm xương. Nấm sò cũng có tác dụng điều trị đối với những người phụ nữ già mắc chứng bệnh có tính chất tổng hợp mãn tính và cũng có tác dụng kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư. • Nấm linh chi và nấm vân chi có khả năng chống siêu virut HIV vì nó có chứa thể LIPO cao. Nấm Linh chi ngoài khả năng chống siêu virut còn có khả năng làm sạch máu và giúp hệ thống tim mạch làm việc HỎI ĐẬP KỸ THUẶT TRỒNG NẤM Ỏ H ộ C IA ĐÌNH tốt. Đặc biệt, nấm linh chi chữa trị bệnh viêm khớp khá hiệu quả, ăn nấm linh chi có thể ngừa trước bệnh đau khớp. Tác dụng của nấm ăn hiện đang được các nhà khoa học trên thế giới tiếp tục nghiên cứu, gần đây các nhà khoa học Nhật Bản đã công bố một kết quả mới: Nấm ăn trồng ở phía tây Nhật Bản có chứa một loại hoạt chất có thể phân hủy được Dioxin. Các nhà khoa học Nhật Bản đã chiết xuất được hoạt chất này và đưa vào thử nghiệm trên môi trường có Dioxin và cho kết quả tốt. Chắc chắn rằng, ngoài giá trị về mặt dinh dưỡng, nấm ăn còn có nhiều giá trị khác mà các nhà khoa học trên thế giới sẽ từng bước nghiên cứu và kết luận. Trên thế giới có gần 300 loại nấm có giá trị dược liệu, trong đó mới có 20-30 loại được sử dụng. Có thể kể các tác dụng phòng chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của nấm là: phòng chống khối u, tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, phòng trị bệnh tim mạch, làm giảm mỡ máu, làm giảm và điều hòa huyết áp, tác dụng giải độc bổ gan, tác dụng hạ đường huyết và tác dụng bổ dưỡng sức khỏe, giúp tiêu hóa tốt, chống sự lão hóa. „ HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRONG NẤM ở hộ g ia đỉnh PHẨN II PHÁT T R IÈ \ NGHÈ TRồNG NAM Đ Ể XÓA NGHÈO VẢ LẢM GIẤU Câu h ỏ i 4: LỢi ích và hiệu quả của nghề trồng nấm? Đ áp: Trồng nấm là một nghề cho hiệu quả kinh tế cao, sẵn nguyên liệu, đầu tư thấp, lợi nhuận cao, dễ làm cho nên có thể góp phần nhanh chóng xóa đói nghèo và có thể làm giàu mà vẫn thực hiện được "ly nông bất ly hương", chuyển dịch cơ cấu cây trồng, phát triển nông thôn mới. 1. Hiệu quả kinh tế của nghề trổng nấm (mô hình hộ gia đình, trang trại) Trồng nâm, dù theo phương thức thủ công hay công nghiệp, quy mô nhỏ hay lớn, trong nhà hay ngoài đồng... đều cho hiệu quả kinh tế cao, cao hơn nhiều lần so với trồng lúa và một số cây trồng khác. Thực tế ở nhiều nơi trong nước cho thấy trồng nấm đầu tư thấp, lợi nhuận cao, tổng doanh thu trên 1 ha/năm có thể đạt từ 600-900 triệu đồng! Trồng nấm còn tận dụng HỎI ĐẬP KỲ tHUẬT TRÔNG NẢM ở H ộ C IA ĐÌNH được nguồn phế liệu nông nghiệp rất lớn, đặc biệt là rơm rạ, tận dụng được nguồn lao dộng nhàn rỗi ở nông thôn, kể cả lao động phụ. Sau đây, chúng ta tìm hiểu hiệu quả kinh tế của việc trồng một số loại nấm chủ yếu (tính theo mặt bằng giá năm 2005-2006). 2. Hiệu quả kinh tế của nghề trồng nấm (quy mô hộ gia đình) • S ả n x u ấ t n ấ m sò (lư ợ n g nguyên liệu 100 k g khô) a) Chi phí - Rơm rạ khô: lOOOkg X 300đ = 300.000đ - Giống nấm: 140kg X 12.000đ = 480.000đ - Bông nút: 6kg X 15-OOOđ = 90.000đ - Túi nilon: 6kg X 30.000đ = 180.000đ - Chun, vôi bột = 20.000đ - Khấu hao nhà xưởng, dây treo = 200.000đ - Công (20 công) = 200.000đ - Điện nước, năng lượng = 200.000đ * Tổng chi: = 1.470.000đ * Thời gian: - Từ ngày ủ nguyên liệu đến lúc có nấm 30-40 ngày - Thu hoạch 30-45 ngày - Năng suất 600-800kg tươi/1 tấn nguyên liệu „ HÒI ĐẢP KỸ THUẬT TRONG NẤM ở hộ g ia đình b) Tổng thu: - Bán tươi 600kg X 5.000đ = 3.000.000đ - Bán khô: 600kg tươi -> 60kg khô X õO.OOOđ = 3.000.000đ - 600kg bã nấm tươi được lOO.OOOđ c) Thu n hập: 3.100.000 - 1.470.000 = 1.630.000Ổ Giá trị ngày công 81.500đ/công • S ả n x u ấ t n ấ m rơm (lư ợ n g n gu y ên liệu 1000 kg) a.) Chi phí: - Rơm rạ 300đ X lOOOkg = 300.000đ - Giống 12kg X lõ.OOOđ = 180.000đ - Vôi, muối... = 40.000đ - Khấu hao nhà xưởng = 30.000đ - Công sản xuất 15-20 công = 30.000đ * Tống chi: = 580.000đ * Thời gian sản xuất: - Ngâm ủ 6-8 ngày - Vào giông kết thúc lứa 20-25 ngày - Năng suất 120 kg tươi/1 tấn nguyên liệu b) Tổng thu bán tươi: 120kg x 12.000đ = 1.440.000đ Bán muối (1 kg -> 0,65 kg mu 980.000d * Giá trị ngày công = 46.500 - 49.000đ * S ả n x u ấ t nấm lỉn h chỉ a) Chi phí: - Mùn cưa = 500.000đ - Giống nấm = 450.000đ - Cám, phụ gia = 360.000đ - Bông, nilon = 330.000đ - Than, củi = 150.000đ - Khấu hao = 150.000đ - Chi phí khác = 200.000đ * Tổng chi = 2.140.000đ * Thời gian từ cây giống đến khi nấm ra là 30-35 ngày Từ khi nấm ra đến thu hoạch 65-70 ngày * Công sản xuất = 30 công - Năng suất: 30 kg khô b) Tổng thu: - Bán 30kg X 120.00 = 3.600.000đ - Bã nấu = lOO.OOOđ c) Thu nhập: 3.700.000 - 2.140.000 = 1.560.000đ Giá trị công: 55.300đ/công HỎI ĐẬP KỲ THUẬT TRONG NẤM Ở HỘ G IA ĐỈNH • Sơn xuất mộc nhĩ trên mùn cưa (cho 1 tấn nguyên liệu) a) Chi phí: - Mùn cưa tạp (bồ đề, cao su): lOOOkg X 500đ = 500.000đ - Cám gạo: 40kg X 3.000đ = 120.000đ - Túi pp (19 X 40): 6kg X 30.000đ = 180.000đ - Bông 6kg X 15-OOOđ = 90.000đ - Củi lOOkg X lOOOđ = lOO.OOOđ - Dây chun = 50.000d - Giống = 180.000đ - Bột nhẹ 20kg X 2.500đ = 50.000đ - Cổ nhựa 3 kg X 30.000đ = 90.000đ - Khấu hao nhà xưởng = lOO.OOOđ * Tổng chi * Thời gian sản xuất: - Cấy nuôi sợi —>■ ra nấm 30 - 40 ngày - Thu hoạch 3-5 lứa: 1,5-2 tháng - Công sản xuất: 20 - Năng suất 70 kg mộc nhĩ khô = 1.460.OOOđ h) Tổng thu: 70kg x 30.000đ = 2.1Q0.000đ Bã nấm = lOO.OOOđ * Tổng thu = 2.200.000đ c) Thu nhập: = 2.200.000 - 1.460.000 = 740.000đ Giá trị ngày công = 37.000 đồng/công. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐÌNH C ãu h ỏ i 5 : Ở nước ta có tiềm năng dể phát triển mạnh nghề trồng nấm? Đ áp: Trên thế giới, nghề trồng nấm ăn đang phát triển nhanh cả về sản xuất lẫn tiêu thụ, vì tiềm năng phát triển lớn, nấm lại là một sản phẩm sạch có giá trị kinh tế và giá trị dinh dưỡng cao. Năm 1994, sản lượng nấm trên thế giới xấp xỉ 5 triệu tấn. Các cường quốc sản xuất nấm gồm Trung Quốc (2,9 triệu tấn), Hoa Kỳ, Nhật, Pháp, Hà Lan, Hàn Quốc, Inđônêxia... Đặc biệt tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) năm 1998 sản lượng nấm đạt 1 triệu tấn, chiếm 20% sản lượng thế giới. Mức tiêu thụ nấm bình quân của thế giới, từ 3-4 kg/người với mức tăng trưởng 3-5%/năm. Ở nước ta, những năm gần đây nghề nấm cũng đang có bước phát triển mạnh, sản lượng' dạt khoảng 100 ngàn tấn/năm, hình thành ở nhiều nơi các làng nấm, trang trại nấm, việc tiêu thụ nấm cũng tăng dần, mục tiêu dạt 1 triệu tấn nấm và 200 triệu USD xuất khẩu hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, cần khẳng định lợi ích, tiềm năng và có các giải pháp mạnh dể đạt và vượt mục tiêu đó. * Tiềm năng phát triển nghề nấm ở nước ta Cần khẳng định, tiềm năng phát triển nghề nấm ỏ nước ta rất lớn, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một cường quốc nấm. Thứ nhất, đó là bản thân lợi ích to lớn của việc trồng nấm và chính lợi ích này (của người trồng nấm, HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐÌNH người chế biến và xuất khẩu, người tiêu thụ và của xã hội) là một động lực để phát triển nghề nấm. Phát triển nghề nấm sẽ tận dụng dược nguyên liệu phụ, tận dụng nhân lực nhàn rỗi, tạo được sản phẩm sạch cho tiêu dùng và xuất khẩu (nấm tươi, nấm chế biến, phân bón sinh học từ bã nấm), nâng cao giá trị nông nghiệp (nhiều trang trại đã tạo dược giá trị trên 500 triệu đồng/ha/năm). Với người trồng nấm đầu tư thấp không tốn nhiều đất, quay vòng nhanh, ít rủi ro nhưng lại cho thu nhập và lợi nhuận cao nhất trong nông nghiệp, cả người giàu lẫn người nghèo đều làm được nấm (chỉ cần đầu tư 1 tấn rơm + 400.000đ + 20 công lao động + 50m2 lán trại sau 1 tháng có thể cho lãi 500.000 đồng, giá trị ngày công đạt 20-25 ngàn đồng/công). Thứ hai, khí hậu và thời tiết ở nước ta có thể trồng nấm cả 2 miền Nam Bắc, trồng nấm quanh năm, cả loại nấm ưa nhiệt độ thấp (như nấm mỡ) lẫn nấm ưa nhiệt dộ cao (nấm rơm), chủng loại nấm đạt 7-10 loại. Thứ ba, n g u y ê n liệu trồng nấm ở nước ta rất sẵn, nhiều, rẻ, hiện còn bỏ phí nhất là rơm rạ. Hàng năm lượng rơm rạ ở nước ta không dưới 30-40 triệu tấn, chỉ cần sử dụng 10-20% số đó thì sản lượng nấm của ta có thể đạt 1-2 triệu tấn/năm. Ngoài ra còn mùn cưa, gỗ, bông phế loại, bã mía, vỏ cà phê... rất dồi dào. Thứ tư, nguồn lao động nhàn rỗi, lao động phụ nhất là ở nông thôn hiện rất lớn, giá lao động rẻ, kỹ thuật trồng không phức tạp nên nhiều người có thể tham gia, có thể tổ chức lao động trồng nấm theo hộ, phù hợp với HỎI ĐÁP KỲ THUẬT TRONG NẤM ở HỘ G IA ĐÌNH nông thôn hiện nay. Với mức đầu tư ban dầu khoảng 10 triệu dồng và 100m2 đất để làm lán trại, có thể giải quyết việc làm ổn định cho một lao động chuyên trồng nấm với mức thu nhập 0,9-1 triệu đồng/tháng. Thứ năm, tiếp nhận khoa học, công nghệ nước ngoài cùng với kết quả nghiên cứu trong nước hiện nay cho phép chúng ta có một bộ giống nấm tốt, năng suất cao, phù hợp từng vùng, từng vụ, có thể làm chủ được về sản xuất giông và công nghệ trồng nấm. Công nghệ này không phức tạp, không tốn kém, được chuyển giao thuận lợi qua hệ thống khuyến nông. Thứ sáu, đầu ra của nấm, thị trường tiêu thụ cả nấm tươi lẫn nấm chế biến, cả nội địa lẫn xuất khẩu hiện khá lớn, thuận lợi, ta chưa có đủ nấm để xuất khẩu; nhu cầu này ngày càng cao vì nấm có giá trị dinh dưỡng cao, có khả năng phòng ngừa bệnh tật, là "rau sạch", "thịt sạch" lại có thể chế biến được nhiều món ăn. C âu h ỏ i 6 : Xỉn giới thiệu những mô hình sản xuất nấm ăn ở nước ta hiện nay? Đ á p : Trên thế giới và ở nước ta có nhiều phương cách sản xuất nấm ăn, song có thể quy vào 2 cách chủ yếu - Đó là trồng nấm công nghiệp và trồng nấm thủ công. Điển hình cho trồng nấm công nghiệp là các nước Ý, Pháp, Nhật..., còn điển hình cho cách trồng nấm thủ công là Trung Quốc. Ớ nước ta hiện nay chủ yếu là hình thức trồng nấm thủ công vì nó tận dụng được cơ sở vật chất kỹ thuật, nguyên liệu sẵn có, tận III □ HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ỏ HỘ G IA ĐÌNH dụng được đông đảo nhân lực, dễ phát triển nghề và cho giá thành thấp. Song, dù là trồng nấm thủ công nhưng phải áp dụng kỹ thuật tiên tiến và phải sản xuất nấm hàng hóa với những mô hình sản xuất khác nhau. Hiện nay ở nước ta có 3 mô hình sản xuất nấm phổ biến là: Trồng nấm hộ gia đình, trồng nấm gia trại và trồng nấm trang trại. • S ả n x u ấ t n ấ m quy mô hộ g ia đ ìn h - Đặc điểm : Tận dụng nguyên liệu (rơm rạ) sẵn có của gia đình, tận dụng lao động nông nhàn của gia đình, tận dụng dất - nhà dể trồng nấm, trồng nấm với mục dích tự tiêu, sản lượng nhỏ lẻ, tăng thêm thu nhập. Hộ trồng nấm nếu có điều kiện (kinh nghiệm, tài chính, nơi tiêu thụ...) sẽ phát triển thành gia trại, trang trại trồng nấm và làm các vệ tinh trồng nấm cho các doanh nghiệp nấm. - Quy mô sản xuất: Sử dụng cả năm từ 3000kg - 5000kg nguyên liệu rơm rạ (tận dụng 50-80% lượng rơm rạ của gia dinh có 1 mẫu lúa cấy 2 vụ) dể trồng khoảng 3-4 lứa nấm trong năm (chủ yếu nấm sò, rơm, mỡ), mỗi lứa khoảng 1 tấn nguyên liệu, diện tích trồng nấm 30-50m2 (lán tự tạo ngoài vườn hoặc tận dụng nhà trống không sử dụng...). Số công sử dụng trong năm từ 50-100 công, mỗi đợt 15-20 công. Số tiền vốn đầu tư khoảng 0,5 - 1 triệu đồng. - Hạch toán kinh tế: Tiêu thụ chủ yếu nấm tươi trong địa phương hoặc bán cho các đầu mối thu gom nấm. Sản lượiig nấm tươi thu được mỗi dợt khoảng . HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH 200-500 kg, cả năm khoảng 1000-1500 kg. Tổng doanh thu 6-10 triệu đồng, chi phí 3-5 triệu, thu nhập 3-5 triệu dồng và 2-3 tấn phân bón, giá trị ngày công 50- 60 ngàn đồng/1 công. • S ả n x u ấ t n ấ m quy mô g ia trại - Đặc điểm : Chủ yếu vẫn tận dụng các điều kiện sẵn có của hộ gia đình như nguyên liệu, diện tích (trong nhà, ngoài vườn), lao động nhưng được dầu tư bổ sung thêm (làm thêm lán trại trong vườn, mua gom thêm 30-50% lượng nguyên liệu sản xuất trong địa phương...). Sản phẩm vừa tiêu dùng tại chỗ (địa phương) vừa bán cho các dầu mối thu gom nấm. - Quy mô' sản xuất: Sử dụng trong năm khoảng 10 tấn nguyên liệu, trồng 2-3 loại nấm làm 4-5 đợt, mỗi đợt 2-3 tấn nguyên liệu, diện tích trồng nấm 100m2, số công lao động sử dụng 200-220 công (mỗi đợt 40-50 công), tiền vốn đầu tư khoảng 5 triệu đồng. - Hạch toán kinh tế: Sản lượng nấm tươi cả năm khoảng 3000 kg, tổng doanh thu 20 triệu đồng, chi phí 10 triệu đồng, thu nhập 10-12 triệu đồng và 5-6 tấn phân bón, giá trị ngày công 45-50 ngàn đồng/ lcông. • S ả n xu ấ t n ấ m quy mô tra n g trại - Đặc điểm : Sản xuất nấm hàng hóa quy mô vừa và lớn, nguyên liệu đa dạng (rơm rạ, mùn cưa..) thu mua ở địa phương hoặc nơi khác về; lao động thuê tại địa phương; sản phẩm tiêu thụ tươi hoặc sơ chế (sấy, muối) bằng cách tự tổ chức tiêu thụ hoặc liên kết với các đầu HÒI ĐẬP KỸ THUẬT TRÔNG NAM ở hộ g ia đỉnh mối thu mua. Đòi hỏi có trình độ thành thạo về kĩ thuật, tổ chức sản xuất, sơ chế; am hiểu thị trường. - Quy mô sản xuất: Lập trang trại ngoài đồng, diện tích khoảng 2000 - 3000m2 được quy hoạch thành nơi tập kết nguyên liệu, khu nhà xưởng sơ chế, lán trại trồng nấm, khu xử lý bã thải, đường di, có hệ thống điện - nước sạch... Sử dụng trong năm 50-100 tấn nguyên liệu, số công lao động 1000 - 2000 công, (có một số lao động chuyên trách, còn lại thuê lao động thời vụ, nhất là khi cần cho khâu xử lý nguyên liệu, đóng bịch nấm...). Tiền vốn đầu tư (thuê ruộng, quy hoạch trang trại, làm nhà lán, xây lắp thiết bị sản xuất và sơ chế) và vốn lưu động (mua nguyên liệu, trả tiền công, mua giống...) khoảng 100 - 200 triệu đồng. - Hạch toán kinh tế: Sản lượng nấm cả năm khoảng 15-30 tấn, tổng doanh thu 100-200 triệu đồng, chi phí 50-100 triệu, thu nhập 50-100 triệu, lợi nhuận 25-50 triệu đồng/nấm. Trên một dịa bàn (thôn, xã...) có nhiều hộ, gia trại, trang trại trồng nấm có thể liên kết với nhau thành hợp tác xã trồng nấm, tổ hợp trồng nấm, làng nấm. Theo thời gian vì sự phát triển, có những trang trại nấm chuyển thành công ty (doanh nghiệp) sản xuất kinh doanh nấm bao gồm một số trang trại sản xuất, xưởng chế biến, cơ sở tiêu thụ kể cả xuất khẩu. Các hộ gia đình, gia trại nấm có thể trở thành các hộ vệ tinh trồng nấm cho các trang trại, doanh nghiệp nấm. Hiện nay, trang trại nấm phải được khuyến khích phát triển để trở thành mô hình sản xuất nấm chủ lực của nghề nấm nước ta. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRONG NAM ở hộ c ia đình PHẦN III C H U ? ---,__________ ,_____________ J*I C ău h ỏ i 7: Muốn trồng nấm ồ hộ gia đình cần chuẩn bị các diều kiện gì? Đ áp: Trước khi bước vào sản xuất nấm, người trồng nấm cần chuẩn bị đủ một số điều kiện tối thiểu, ơ dây chúng tôi chỉ trình bày những điều kiện, phục vụ việc sản xuất nấm thủ công ở hộ gia đình và trang trại. 1. Nguyên liệu Có thể nói hầu hết các loại phế thải của ngành nông lâm nghiệp giàu chất xenlulo đều là nguyên liệu chính để trồng nấm, trong đó phổ biến là: • Rơm rạ: cần sử dụng cả rơm và rạ; rơm rạ phải phơi khô, không được mốc, vụn nát, không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Sau khi thu hoạch lúa, cần thu gom rơm rạ đánh đống và dùng dần. Nói chung cứ 1 thóc thì được 1-1,2 rơm rạ làm nấm (1 ha năng suất 5 tấn thóc cho 5-6 tấn rơm rạ làm nấm). • Bông p h ế thải: Đây là nguyên liệu tạo ra ở các nhà máy dệt sợi, sau khi lấy hết sợi còn lại các hạt và bông vụn. Nguyên liệu phải khô, không mốc. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRồNG NAM ở hộ g ia Dĩnh • Mùn cưa: Cũng được sử dụng phổ biến, nói chung là của các loại gỗ mềm, không có tinh dầu, phơi khô, không mốc... Tốt có mùn cưa cao su, bồ đề. • Thân cây gỗ: Phải tươi, độ tuổi 3-5 năm, gỗ mềm có nhựa (như mít, sung, ngải, bồ đề, cao su, so đũa..). Đường kính thân gỗ 5-20cm. • Các loại phụ gia: Như phân vô cơ, hữu cơ... để phối trộn nguyên liệu. 2. Giống nấm Giống nấm hết sức quan trọng, đảm bảo cho sự phát triển tốt, cho năng suất cao nên cần chú ý mấy vấn dề sau: - Cần lựa chọn 1 địa chỉ tin cậy để mua giống một cách ổn định. - Giống được nhân trong bịch nilon hoặc chai, có bao bì, nhãn rõ ràng. - Giống không bị nhiễm bệnh, nhìn bề ngoài có màu trắng đồng nhất, sợi nấm mịn đều từ trên xuống dưới, không có màu mốc xanh, den, vàng... Có mùi thơm dễ chịu không được có mùi chua, hắc. - Giống phải đủ tuổi không quá già hoặc non (nếu chuyển màu vàng là nấm quá già, chưa ăn kín đáy bịch hoặc chai là nấm non). Bảo quản giống nấm sò, mỡ, hương, linh chi d nhiệt độ 2-5°C trong 30-45 ngày, giống nấm rơm, mộc nhĩ ở nhiệt độ 15-20°c trong 15-30 ngày. - Quá trình vận chuyển giống phải nhẹ nhàng, tránh va chạm, bị nóng nắng. - Phải tính toán để có đủ lượng giống theo quy định. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ờ HỘ G IA ĐỈNH C ău h ỏ i 8 : Xỉn cho biết một số kiểu nhà trồng nấm? Đ áp: Yêu cầu chung về nhà xưởng trồng nấm cần đảm bảo các yếu tố: có hệ thống cửa để điều chỉnh độ thông thoáng khi cần thiết, sạch sẽ, càng mát càng tốt, độ ẩm cao. Trước và sau mỗi đợt trồng nấm cần phải vệ sinh thật tốt quanh khu vực nuôi trồng và trong nhà. Dùng nước vôi đặc tưới dưới nền kết hợp rắc thêm ít vôi bột. Những nơi đã trồng nấm nhiều đợt; ngoài vôi ra cần xông (đốt) bột lưu huỳnh hay phun íòocmôn tỷ lệ 0,5% (hòa 1 lít íòocmôn với 60 lít nước dùng bơm phun quanh tường, trên giàn và nền nhà diện tích 200m2 trước khi đưa nguyên liệu vào nhà trồng nấm 1 tuần). Đây là vấn đề rất quan trọng trong quá trình trồng nấm, đặc biệt là nhà trồng nấm liên tục, nếu vệ sinh không tốt sẽ làm giảm năng suất nấm sau mỗi vụ nuôi trồng. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do sâu bệnh đã phát triển nhanh chóng trong nhà và quanh khu vực trồng nấm. Một số dạng nhà trồng nấm như sau: a) N hà kiểu chữA nhỏ (dùng trồng nấm mỡ, nấm rơm): Dùng cọc tre, cây gỗ thẳng, đường kính từ 7-12cm có chiều dài 2,5m làm cột chính. Các thanh tre, gỗ nhỏ làm nan dọc theo nhà, thanh dài 2,5m làm nan song song với cọc trụ. Hai đầu hồi nhà quay hướng đông-tây dể tránh nắng nóng. Trung bình một nhà trồng nấm hình chữ A nên làm dài từ 10-20m, cứ cách 2m có một cặp cọc trụ chính, cách lm có một cặp cọc phụ bằng các thanh tre cứng. HỎI ĐẬP KỲ THUẶT TRỒNG NẰM ỏ H ộ G IA DĨNH Chiều rộng nhà khoảng 2-2,2m, có lối đi ở giữa rộng 0,4-0,6m (đào sâu xuống 15-20cm). Mái phủ nilon thứ sinh, phía trên mái lợp một lớp lá mía, thân cây gỗ, lá chuối, lớp lá bề ngoài tạo độ mát (nẹp chắc 2 lớp lại). Nền nhà dưới các tán cây ăn quả (chuối, nhãn, vải, mít..) hoặc cây lấy gỗ, bóng mát... Nếu không có tán cây, có thể làm trên các khu đất trống, sân gạch nơi dễ thoát nước. Có thể trồng các loại cây có dây leo (mướp, bí ngô, gấc, đậu..) cho bò trên mái càng tốt. Phần mái giáp mặt đất có rãnh thoát nước. Các dãy nhà cách nhau l,5-2m để có thể trồng chuối, cây ăn quả, v.v... ỏ giữa. Hai đầu hồi làm cửa ra vào để điều chỉnh ánh sáng và thông thoáng khi cần thiết. Loại nhà này thích hợp với việc trồng nấm mỡ và nấm rơm. AB: chiều dài nhà từ 10-20m; CD: chiều rộng 2-2,2m E: mái nhà bằng khung tre, lợp nilon, lá mía, thân cây gỗ, thanh nẹp; F: rãnh thoát nước hai bên mái; G: cửa ra vào có cánh (bằng cót, bao dứa...) h: chiều cao l,8-2m HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐỈNH b) N hà lán k iểu ch ữ A lớn và n h à vòm (dùng để nuôi trồng tất cả các loại nấm): Nhà chữ A lởn Nhà vòm - Chiều dài nhà tối thiểu lOm hoặc có thể kéo dài đến 20m - Kết cấu nhà tương tự như nhà chữ A nhỏ. 0 kẻ là các luống nấm mỡ cao 15-16cm - Các giàn nấm phải vững chắc như giường nằm, đến mùa hè có thể tháo lắp bớt 1-2 tầng giá để trồng nấm rơm. - Hướng nhà: Hai đầu hồi quay hướng đông tây - Khoảng cách giữa các nhà cách nhau l,5-2m để trồng hàng cây ở giữa, hoặc trồng chuối, v.v... - Nền nhà bằng đất hoặc láng xi măng càng tốt. - Khung nhà làm bằng các cây vầu, hóp đá,... vững chắc để chống gió bão lớn không bị sập nhà. - Nếu cẩn thận có thể lợp trên lớp tre làm 3 lớp: + Lớp thứ nhất: Bằng lưới nilon hoặc lưới đen để chống nóng và bảo vệ lớp nilon không bị võng. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA DĨNH + Lớp thứ 2: Bằng nilon dày để chắn mưa và giữ độ ẩm trong nhà nấm. + Lớp thứ 3: Bằng rạ nẹp thành tranh, thân cây gỗ, lá mía, cây dương sỉ, lá chuối,... để bảo vệ lớp nilon và tạo mát cho nhà nấm. Lớp vật liệu này nên nẹp chắc chắn để chống gió bão. - Bố trí các ô cửa trên đỉnh mái để lấy ánh sáng và khi cần thiết điều chỉnh ô thông gió bão. - Hai đầu hồi nhà có thể dùng bạt hoặc các vật liệu khác để làm cửa cho tiện việc chăm sóc. - Lối đi có thể hạ thấp xuống 15-20cm. - Đóng cột móng và lót gạch dưới đáy các cột giàn để chống lún. c. K iểu n h à bìn h th ư ờ n g • Kiến trúc: Nhà bằng cột bê tông, mái lợp lá nền láng xỉ hoặc xỉ + vôi đầm chặt, xây bó vỉa, xung quanh chắn bằng bạt dứa + lưới đẹn cản quang. Chiều rộng 5-5,5m, dài tối thiểu 10m-30m/nhà. • Mô tả chi tiết: - Cột bê tông: Dùng sắt Ộ8 hoặc Ộ10 làm 3 thanh (dài 3-3,05cm/thanh) đan hình tam giác làm cốt. Đai <ị)4 cứ 20-25cm/đai, cách nhau 50-60cm để một lỗ chờ cỊ)15. Đổ bê tông hộp vuông 12 X 12cm. Trên để dâu (không đổ kín sắt dài 15-18cm). - Nền nhà: Láng xi măng cát hoặc dùng XỈ than dải một lớp 3cm, rắc vôi bột, phun nước đầm chặt có thể tưới một lớp nước .vôi dặc sau dó đầm chặt. HỎI ĐÁP KV thuật TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH 20cm / dâu \ 7 *---ịí&đếiiợio 7 7 7 7 - 3 tbanh. sắt đau hhh tam giấc 'ịl5-2ũcm [ ịđiu sắt 290cm ỊHặpbẽtồĐg 'Ịvuòog 12il2cm đai ‘7 7 r7 l 7 ỊLõchàỹlí - Đặt cột bê tông: Cột cách nhau 2,5m theo hình vuông dưới móng như móng nhà tầng. Dùng đá to, gạch vỡ tạo móng như móng cột diện để chống lún khi treo bịch nấm. • • điểm chấm là cột bê tông cách nhau 2,5m/cột. Nhà có đầu hồi quay hướng dông - tây. HỎI ĐẬP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở H ộ G IA ĐÌNH Đông Mặt Cắt đáy dưới nhà trồng nấm Nhà la cột bê tông cách nhà lb: l,5m. Cột cách nhau 2,5m/cột thành 3 hàng để đỡ vì kèo. Nhà lb cách nhà 2a khoảng 3-4m dể lấy ánh sáng và thông thoáng. Có thể trồng cây xanh ở giữa lối đi giữa nhà la và lb để tỏa sang 2 nhà. Lối đi này làm thấp hơn nền nhà khoảng 5-7cm vừa là rãnh thoát nước của nhà la và lb. - Vì kèo: Có thể làm bằng sắt cho chắc chắn hoặc bằng gỗ, bương, tre, luồng, v.v... đòn tay, dui mè bằng tre, bương dã ngâm càng tốt. - Mái nhà: Có thể lợp bằng các vật liệu càng mát càng tốt như: cật tre, lá cọ, phủ bạt và nẹp rạ, lá mía, v.v... Mái phải chắc để chống gió bão. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH - Xung quanh nhà: Bó vỉa cao 20cm bằng gạch hoặc không cần bó vỉa. Không xây tường mà dùng bằng vải bạt + lưới đen cản quang để tre chắn gió và ánh sáng khi cần thiết. - Trần nhà: Nếu treo bịch nấm sò, mộc nhĩ, linh chi thì dùng luồng, vầu, tre dàn đều, cách nhau 30cm/cây (tính theo tim cây tre). Tốt nhất dùng cây hóp đá, vầu sẽ chắc và đỡ mối mọt. - Nếu làm tầng giàn trồng nấm mỡ Làm 3 giàn nấm, 2 giàn sát tấm chắn bằng bạt rộng 80-85cm/giàn. Lối đi rộng 80cm, giàn giữa đi hai bên rộng 140cm. Có thể làm thành 3 tầng nổi, 1 tầng trệt. Tầng thứ 2 cách tầng trệt 70cm. Từ tầng 2 đến tầng 3, tầng 4 cách nhau 60cm/tầng. Chú ý: Có thể tận dụng các nhà hiện có, tạo độ mát, có cửa ra vào diều chỉnh ánh sáng và độ thông thoáng để trồng các loại nấm đều được. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ò HỘ G IA ĐÌNH C ău h ỏ i 9; Xin cho biết cấu tạo và mô tả chi tiết lò hấp bịch nấm linh chỉ, mộc nhĩ, nấm sò trồng vào lúc thời tiết nóng? Đ áp: a) C ấu tạo lò Lò xây bằng gạch tốt, chảo gang chứa nước bể sinh hơi nóng, ghi gang, cánh cửa bằng inox (thép không gỉ), có đồng hồ đo nhiệt, ống tiếp nước, van xả khí ở nóc lò, cánh cửa chỗ tiếp than và cửa lấy xỉ than, ống khói bằng gạch hoặc ống sắt. Mỗi mẻ hấp khoảng 700- 800 bịch nấm. Năng lượng đốt bằng than đá (kíp lê, cám A, than tổ ong, v.v...). Nếu xây tốt, cửa kín nhiệt độ trong lò hấp có thể đạt 100-105°c trở lên. Thời gian thanh trùng bịch cơ chất đảm bảo từ 12-15 giờ (kể từ lúc nhiệt độ trong lò đạt 100°C). b) B ả n vẽ p h á c họa HÒI ĐÁP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA Đ ÌN H c) Mô tả ch i tiết • Nóc lò: Có hình vòm, lớp 1 bằng bê tông dày 4-5cm, lớp 2 bằng bông thủy tinh dày 2cm, lớp 3 bằng lưới sắt chống chuột, lớp 4 trát xi măng cát. Ớ giữa có van xả <Ị)20 hoặc Ộ25 (van nước bình thường). • Thân lò: Xây bằng gạch hàng 10 để trống ở giữa 5-7cm nhồi cát, xây tiếp hàng 10 vỏ ngoài, thỉnh thoảng hai hàng cấu vào nhau cho vững chắc. Phía trong thân lò, trát xi, đánh bóng như nhà vệ sinh. Xây toàn bộ bằng xi măng + cát. Lớp cát có tác dụng cách nhiệt. Chiều cao 180-190cm kể từ mép chảo đến nóc lò. ịỊ*Ị1 Lập 1 gạch. 10 (yỏ ngoài). lỊIỊÌ Lóp 2 khoảng 5-7cm (nbổi cát). ---- Ị.Ịịl Lớp 3 gạch 10 (thản, i&pbía trong aát xi, ___:)|;| đánh bóng đẽ gdữ nhiệt). 1 2 3 • Cửa lò: Bằng cánh inox hai lớp, giữa là bông thủy tinh, có ốc định vị vào tường, khung cửa bằng sắt L3x3 hoặc L4x4, có gioăng cao su để chống mất hơi nước. Chiều rộng 70cm X cao 140cm. Cửa lò được gắn cố định vào khung sắt dể dễ xây và dễ sửa chữa khi cần thiết. III □ HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẰM ở HỘ G IA ĐỈNH Ốc định vị 140cm Khung«ắtL3x3 hoặc L4 X 4 gắn gioỉng cao su 70 em • Cửa tiếp than và cửa lấy xỉ than: Cửa cấu tạo như cánh cửa tủ ly, mục đích diều chỉnh lượng không khí thích hợp nhằm tiết kiệm than và tăng nhiệt độ lò. Chiều rộng cửa khoảng 30cm, dài 30cm, cách nhau 20-25cm. - Đồng hồ đo nhiệt: Dải nhiệt độ từ 100-200°c để kiểm tra nhiệt độ trong lò khử trùng. Đồng hồ có gắn mặt bíc bằng inox để chống gỉ. Kích thước 25x25cm, chiều cao cách mặt đất khoảng 150cm cho dễ nhìn. • Chảo đun nước: Chảo có đường kính 100-120cm. Tùy theo công suất hấp bịch. Thông thường sử dụng chảo gang có đường kính 120m. Đáy chảo đặt cách mặt ghi gang khoảng 45-48cm. Mép chảo cách tường xung quanh lOcm. Như vậy lò xây vuông có kích thước thông thủy (trong lò) hình vuông:140xl40cm. . HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRONG NAM ở hộ g ia đỉnh - Ong khói: Ong khói đặt sát mép chảo, đối diện cửa đốt than, đường kính ống khói (ị) 150-200 tức 15-20cm. Cao trên nóc lò, có thể trên cả mái nhà càng tốt. - Ống tiếp nước: Đường kính (ị)25-32 ống giáp mặt chảo, dầu cuối ống cách đáy chảo 30cm dể kiểm tra chảo có cạn nước hay không. - Ghi lò: Ghi lò bằng gang để chống bị cong khi nhiệt độ buồng đốt lên cao. Đặt 7-8 thanh, thanh dài 75cm, dọc theo cửa tiếp than để dễ lấy xỉ. Khoảng cách giữa các thanh ghi khoảng 4cm. - Bệ cửa lò: Cửa lò có thể xây bậc hoặc dặt bàn để dễ thao tác khi cho bịch vào hấp hoặc lấy ra. - Vỉa tre hoặc sắt: Vỉa đặt sát mép chảo để lấy hơi nóng khi hấp bịch. Vỉa phải thật phẳng, không có vết nhọn gây rách túi. Nếu có vết nhọn, sắc dễ làm túi thủng và sẽ bị nhiễm nấm mốc khi đã khử trùng xong. - Khoang buồng h ấp: Khoang buồng hấp có thể làm các giỏ đặt bịch, chồng lên nhau như xếp chai bia càng tốt để nhiệt độ thẩm thấu đều bịch nấm. Nếu không có giỏ hấp thì có thể phải phân tầng khoang hấp làm 2-3 tầng dể cẩc bịch nấm không dè nén, vít kín hơi nước làm nhiệt độ không đều giữa các bịch nấm. - Vệ sinh chảo nước: Khi hấp xong một mẻ phải thay nước sạch, cọ rửa chảo để tránh nhiễm bệnh sang mẻ hấp tiếp theo. Chú ý: Nhà bảo vệ lò hấp phải cao trên 3,5m (giọt gianh) mái lợp bằng vật liệu khó cháy, nền láng xi măng cát. HỎI ĐẬP KỲ THUẬT TRỒNG NAM Ở HỘ G IA ĐÌNH C ău h ỏ i 1 0 : Xin cho biết cấu tạo và mô tả chi tiết lồ sấy nấm? Đ áp: a) C ấu tạo lò Lò sấy nấm tươi có công suất sấy 150kg nấm tư ơ i/m ẻ/10-12 giờ. Lò xây bằng gạch, có tấm tản nhiệt hình lượn sóng để tăng diện tích tản nhiệt, có 2 quạt gió điều chỉnh tốc độ quạt mạnh hay yếu qua hộp số quạt trần. Quạt hướng về điểm giữa tấm tản nhiệt bằng sắt, tôn, thép không gỉ càng tốt, ghi lò -bằng gang. Trên nóc lò có quạt hút hoặc cửa thông gió. Khi sấy nấm tươi lúc ban đầu cần bật quạt mạnh để đẩy hơi nước thoát nhanh trong khoang sấy. Khi nấm đã se khô, giảm gió và tăng dần nhiệt độ từ 40-55°C. b) Mô tả ch i tiết - Của lò sấy: Cửa rộng 140cm làm 2 cánh có bảo ôn bằng bông thủy tinh, bọc tôn hoặc inox 2 lớp ngoài để cách nhiệt. tôũcm HỎI ĐẢP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH - Nóc lò sấy: Có thể đóng bằng cót ép 2 lớp giữa bọc bông thủy tinh để giữ nhiệt hoặc đổ bê tông hoặc các tấm gỗ khép kín. - Quạt gió: Sải cánh 40-60cm cần lắp 2 chiếc. - Ghi lò: Bằng gang để chống bị cong khi nhiệt độ khoang đốt lên cao, dùng 5-6 thanh, ghi dài 60cm/thanh. - Cửa tiếp than và lấp xỉ: Chiều dài 30x cao 30cm. Đặt ghi lò cách tấm sắt tản nhiệt khoảng 50cm. - Tấm tản nhiệt: Có thể bằng tấm tôn, sắt, inox, hợp kim hình lượn sóng để tăng diện tích tản nhiệt. Nếu cần có thể ghép 2 tấm thành một để dễ thao tác khi đặt vào khoang sấy. Tấm tản nhiệt lượn sóng - Giá đ ể sấy nấm : Giá cách nhau 25cm nan bằng lưới inox hoặc tre, thông thoáng. Kích thước khay rộng 50cm X dài 120cm/khay để dễ thao tác. Khoang sấy có thể rộng 140cm X dài 160cm X cao 150cm (đặt dược 3 khay sấy nấm có kích thước 50cm X 120cm/khay). - Khi sấy nấm: Đặt nhiệt kế hoặc lắp một đồng hồ đo nhiệt độ trong khoang sấy. Sấy ở nhiệt độ ban đầu 40°c, tăng dần lên 45°c, 50°c, 55°c tối đa 60°c (khi nấm đã gần khô giòn). Nấm đã khô giòn như bánh đa thì cho ngay vào túi nilon hai lớp, buộc chặt. Không được dể nấm dã bị nguội mới cho vào túi nilon. Trong khi sấy chú ý: Lớp nấm đã khô để phía dưới, nấm ướt để giàn trên để tránh tình trạng nấm khô ởtầng HỎI OẶP KỲ THUẬT TRỒNG NAM Ở H ộ G IA ĐỈNH trên hút ẩm ở tầng dưới. Nếu trời có gió mạnh (gió mùa đông bắc khô hanh) hay trời nắng nên phơi nấm se lại mới đem vào sấy thì chất lượng càng tốt. Thời gian kể từ lúc hái tươi đem phơi, phải sấy khô dứt điểm trước 24 giờ. Nếu quá 24 giờ nấm sẽ có màu đen (do bị thối). Nấm sấy tốt sẽ có màu sắc như nấm tươi ban đầu nấm giòn như chiếc bánh đa, mùi thơm, ăn rất ngon. Ngược lại nấm có màu đen, vị đắng, mùi khó chịu là nấm đã bị ôi thiu, bị thối, bị nấm mốc, vi khuẩn gây hại, ăn không ngon. Bảo quản nấm khô: Đựng trong túi nilon hai lớp, ngoài bao dứa, để nơi khô ráo, độ ẩm thấp sạch sẽ. Chú ý: Lò sấy nấm có thể bố trí sát lò hấp bịch để tiết kiệm một bức tường xây. Câu h ỏ i 11: Xin cho biết ngoài việc chuẩn bị các điều kiện, lò hấp, lò sấy nấm ngưởi nuôi trồng nấm cần phải chuẩn bị gì thêm ? Đ áp: Ngoài các điều kiện trên, người trồng nấm cần phải chuẩn bị thêm vật tư thiết bị và các kiến thức sau: 1. Một sế dụng cụ thiết bị, vật liệu khác - Tủ và phòng cấy giống nấm (để trồng nấm sò, mộc nhĩ mùn cưa..). - Khuôn gỗ trồng nấm rơm. - Dụng cụ tưới nấm như ô doa, bình phun sương, máy bơm nước. - Dụng cụ để nuôi nấm (chum vại, túi nilon, can nhựa..). - Bể ngâm rơm rạ. - Dụng cụ để phơi sấy nấm (nong, giàn, cũng có thể mua hoặc lắp đặt lò sấy, máy sấy...). HỎI ĐÁP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐỈNH - Nguồn nước sạch để tưới nấm. - Một sô" vật tư để khử trùng, vệ sinh môi trường như nước vôi, íòrmol, chế phẩm EM... 2. Lao động - Trên cơ sở kế hoạch sản xuất các loại nấm mà chuẩn bị lao động, số lao động cần được huấn luyện kỹ thuật trồng nấm. Một số lao động chuyên chịu trách nhiệm các khâu kĩ thuật quan trọng như cấy giống, hấp bịch, tưới và thu hái nấm, sơ chế nấm. Còn lao động thời vụ chủ yếu làm công việc xử lý nguyên liệu (ngâm, ủ, trộn, đóng bịch, vận chuyển...), cần tổ chức tốt, hợp lý, tiết kiệm lao động. - Định mức cơ bản về lao động tính cho sản xuất 1000 kg nguyên liệu: Nấm mỡ 30 công, nấm rơm 20, nấm sò 30, mộc nhĩ gỗ 15, nấm hương 15, linh chi 30 công. 3. Vốn đầu tư cần chuẩn bị - Xây dựng lán trồng nấm (tính khấu hao 3 năm). - Tiền mua nguyên vật liệu và phụ gia. - Tiền mua giống nấm. - Tiền mua dụng cụ, hóa chất. - Tiền công lao động (Xem chi tiết đầu tư chi phí theo từng loại nấm ở phần hạch toán hiệu quả kinh tế). 4. Tìm hiểu thị trường và đầu ra của nấm bao gồm tiêu thụ nấm tươi, tiêu thụ nấm muối, nấm sấy khô. Trong thời gian hiện tại, cố gắng tiêu thụ 70% sản lượng ở dạng nấm tươi, 30% ở dạng nấm sơ chế. HỎI ĐẬP KỸ THUẶT TRỒNG NẤM ồ HỘ G IA ĐỈNH PHẦN IV MUÔNG DẪN QUY TRÌNH KỸ THUẬT SẢN XUẤT NẤM ĂN VÀ NẤMDUỢC UỆU K D C Ỉ S Câu hỏi 1 2 : Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm rơm? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Nấm rơm có tên khoa học Volvariella volvacea gồm nhiều loại khác nhau: có loại màu trắng, màu xám, màu đen... Kích thước đường kính "cây nấm" lớn, nhỏ tùy thuộc từng loại. Cấu tạo của cây nấm bao gồm bao gối (có tác dụng bảo vệ cây nấm), cuông nấm và mũ nấm (rất giàu chất dinh dưỡng). Yêu cầu về nhiệt độ để nấm rơm phát triển là 30- 32°c, độ ẩm nguyên liệu (cơ chất) từ 70-75%, độ ẩm không khí 80%, độ pH = 7 và thoáng khí. Nấm rơm sử dụng xenlulo trực tiếp. Màu sắc quả nấm đậm, nhạt phụ thuộc vào độ sáng tối của nhà nấm. Chu kỳ sinh trưởng của cây nấm rất ngắn, từ lúc trồng cho đến khi thu hoạch 12-14 ngày qua các giai HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH đoạn: hình thành sợi nấm (7-8 ngày đầu); hình thành quả nấm (giai đoạn hình trứng) và giai đoạn trưởng thành (phát triển bào tử). 2. Thời vụ Có thể trồng từ 15/4 - 15/10 dương lịch, tốt nhất từ tháng 6 - tháng 9. Các tỉnh phía Nam có thể trồng quanh năm. 3, Nguyên liệu yà xử lý nguyên liệu Nguyên liệu: rơm rạ, bã mía, bông phế thải. Riêng nguyên liệu rơm rạ phải tốt: khô, vàng sáng, sạch không ẩm mốc, không có dư lượng thuốc trừ sâu. Cũng có thể dùng bã mùn cưa đã trồng mộc nhĩ để trồng nấm rơm. • Cách làm ướt rơm rạ - Nguyên tắc chung: Rơm rạ khô được làm ướt trong nước sạch, sau đó xử lý nước vôi (tỷ lệ 1 tấn nguyên liệu cần 20-30 kg vôi tôi) theo những cách sau: + Đổ nước vôi đã gạn vào bể ngâm rơm 15-30 phút, sau vớt rơm ra ủ đống. + Ngâm rơm rạ khô xuống ao hồ, kênh rạch... sạch vớt lên bờ ủ đống, cứ một lớp rơm rạ 20-30cm tưới một lớp nước vôi (ít làm vì nước ao hồ thường bẩn). + Trải ra sân, bãi sạch phun nước cho đến khi rơm rạ ngấm đủ nước có màu nâu sẫm, lấy nước sôi tưới lên lượt cuối và ủ đống. + Lợi dụng trời mưa tung ra sân, sau tưới lại bằng nước vôi đợt cuối và ủ đống. Rơm rạ sau khi xử lý băng nước HÒI Đ fP KỸ thuật TRONG NẤM ở HỘ G IA ĐÌNH vôi có màu vàng sáng, thơm, hơi có mùi vôi nhẹ là được. Cách phổ biến là xử lý rơm trong bể có nước vôi. • ủ đống Rơm rạ đã làm ướt theo một trong các cách trên, để ráo nước và ủ đống theo sơ đồ sau: Khi ủ đống cần làm giá lót phía dưới cách mặt đất 20-30cm sau đó đặt nguyên liệu lên trên, giữa đống ủ để 1-2 cọc tạo lỗ không khí. Ngày đầu cần nén chặt rơm rạ, các lần đảo tiếp không cần nén. Khi đảo thấy rơm rạ mềm, màu nâu vàng, có mùi thơm, nhiều mốc trắng là tốt. Nếu rơm rạ cứng cần kéo dài thời gian ủ và đảo thêm một lần, khi đảo thấy nguyên liệu ướt (chảy thành giọt) cần banh rộng ra sau mới ủ, hoặc cấy giống. Nếu khô cần bổ sung thêm nước vào đống ủ, đảm bảo rơm khi đảo thấy hơi chảy giọt là vừa (vắt rơm rạ có nước chảy thành nhiều giọt là được). Trời quá nóng, quá lạnh, gió mạnh cần quây nilon hoặc bao dứa xung quanh. Trời mưa to ủ đống ngoài trời cần che đậy phía trên. Khi đảo chú ý đảo đều nguyên liệu từ trên xuống dưới và từ trong ra ngoài. 4. Đóng mô và cấy giông Ở miền Nam có thể trồng nấm rơm theo luống ngoài đồng, ở miền Bắc đóng mô là thích hợp. - Chuẩn bị khuôn đóng mô: Dùng khuôn gỗ cấu tạo hình thang, mặt trong phảng. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐÌNH Hình 5: Khuôn đóng mô nấm Cấu tạo khuôn đóng mô nấm: a. Chiều rộng đáy dưới 0,4m b. Chiều rộng đáy trên 0,3m c. Chiều dày đáy trên l,lm d. Chiều d ài đáy dưới l,2m e. Gờ 2 đầu khuôn h. Chiều cao khuôn 0,4m Mặt cắt ngang mô nấm: 1. Lớp giống cấy cách mép khuôn 4-5cm 2. Rơm rạ đã ủ 3. Thành của khuôn Mặt cắt đứng mô nấm: 1, 2, 3, 4. Lớp giống nấm 5. Lớp rơm phủ HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRONG NẤM ở hộ c ia đỉnh ——1— 5 •••• __ 4 3 2 Mật cắt dứng mô nấm - Đặt khuôn theo chiều dễ chăm sóc, trải một lớp rơm rạ (từng cuộn vào trong khuôn 10-12cm) cấy một lớp giống viền xung quanh cách khuôn 4-5cm, tiếp tục làm như vậy đủ 3 lớp, lớp trên cùng rắc giống đều bề mặt, trên cùng phủ một lớp rơm dày 3cm. Lượng giống dùng cho một tấm rơm là 10-12kg. Mỗi lớp giống cấy xong dùng tay ấn chặt, nhất là xung quanh thành khuôn, khi trồng xong nhấc khuôn gỗ ra và đặt thành hàng cách hàng 40-45cm, mô cách mô 25-30cm. Trung bình một tấn rơm rạ trồng được trên dưới 70-80 mô nấm là vừa. Khi trồng xong phủ tiếp một lớp nilon phía trên để giữ ẩm và nhiệt dộ của mô nấm ở 38°c, nếu nóng trên 40°c thì mở lớp nilon để giảm nhiệt độ. Nếu nhiệt độ không khí trên 30°c thì không phủ nilon. 4. Chăm sóc • Trồng trong nhà: Trong 3-5 ngày đầu không cần tưới nước, những ngày tiếp theo nhìn bề mặt mô 'nấm thấy rơm rạ khô cần phun nhẹ nước xung quanh đủ ướt như khi mới trồng xong, đến ngày thứ 7-8 bắt đầu xuất hiện nấm con, tưới ướt đẫm (gấp đôi ngày thường). 3-4 ngày sau nấm lớn nhanh, giai đoạn này bỏ lớp nilon phủ bề mặt mô nấm, giữ nhiệt độ mô nấm ở 32-34°C. Khi nấm ra mật độ dày, kích thước lớn cần phun 2-3 lượt trong ngày. Khi tưới nước cần thận trọng tránh làm tổn thương nấm; giai đoạn đầu tưới cao vòi hoặc ngửa vòi, giai đoạn sau khi xuất hiện quả thể bằng đinh gim cần tưới dạng sương. • Trồng ngoài trời: Sau trồng xong cần che phủ một lớp rơm khô lên bề mặt mô nấm (tránh mưa, nắng HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH trực tiếp). Lớp rơm rạ này cần tốt, xếp theo kiểu lợp mái nhà dày 5-7cm, xung quanh mép ngoài khu vực trồng cũng che phủ một lớp rơm trên (lớp rơm che phủ này gọi là áo phủ). Trời mưa liên tục không cần tưới, nếu mưa lớn cần che phủ nilon hoặc thay lớp rơm phủ mới. Nếu nắng khô liên tục tưới dể lớp phủ ướt l-2cm, sau 3-4 ngày trồng bới lớp áo thấy mô nấm khô cần bỏ áo phủ và phun trực tiếp lên mô nấm. Giữ nhiệt độ mô nấm trong những ngày đầu khoảng 38-40°C, cần kiểm tra nhiệt độ hàng ngày. Chú ý: * Kiểm tra nhiệt độ mô nấm trên 45°c cần thoát nhiệt bằng cách chọc lỗ vào giữa mô nấm hoặc nới đống ủ. * Khi nấm ra phải đảm bảo kín gió, đủ ánh sáng, đủ ẩm. Nấm rơm trồng trên rơm rạ 5. Thu hái nấm Nấm ra rộ vào ngày thứ 12-15 sau trồng cần hái nấm ở giai đoạn hình trứng có màu xám đen, nếu mọc HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẰM Ở HỘ G IA ĐỈNH thành cụm có thể tách cây lớn ra trước. Khi nhiệt độ cao nấm phát triển nhanh, hơi nhọn đầu là hái dược, 1 ngày có thể hái 2-3 lần, sau khi hái đợt 1 khoảng 7- 8 ngày nấm ra tiếp đợt 2, khoảng 3-4 ngày sau là kết thúc đợt nuôi trồng. Thu hoạch nấm rơm ở hộ gia đình xã Thanh Lăng - Vĩnh Phúc Chú ý: - Khi thu hát đợt 1 cần nhặt sạch gốc nấm và cây nấm nhỏ còn sót lại. Nếu thấy gốc nấm có màu nâu, thâm là độ ẩm quá cao cần điều chỉnh lại. Năng suất tươi trên 1 tấn rơm rạ từ 80-200kg, trung bình 120 - 150kg, trong đó 80% năng suất thu hoạch trong đợt 1, còn lại 15-20% ở đ ợt 2. - Kết thúc thu hái cần dọn vệ sinh sạch sẽ, chuyển bã mô nấm ra chỗ khác để ủ thành phân bón, xử lý nền lán trồng nấm bằng tưới nước vôi hoặc phun dung dịch hỗn hợp EM2 + EM5 tỷ lệ 1/500 (1 phần EM + 500 phần nước). HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐỈNH 6. Tiêu thụ và chế biến • Sau thu hái cần tiêu thụ nhanh để ăn tươi, nếu bảo quản để ồ nhiệt độ 10-15°c. • C h ế hiến nấm m uối: Trước tiên chần nấm trong nước sôi 5-7 phút, vớt ra thả vào chậu nước lạnh, sau dó đổ ra rá để ráo nước. + Cho nấm dã chần vào túi nilon không thủng, chum vại, can nhựa, cứ một lớp nấm một lớp muối theo tỷ lệ lkg nấm + 0,3kg muối khô nhỏ hạt + 0,2 lít dung dịch muối bão hòa (đun sôi 1 lít nước đổ từ từ và khuấy đều 0,3kg muối, đến khi muối không tan dược, để nguội lọc lấy phần trong được dung dịch muối bão hòa). + Khi nấm đã đầy các dụng cụ cần phủ một lớp muối khô lên bề mặt dể ấn chìm nấm trong nước muối, tránh mốc phát triển, nếu để lâu 1-2 tháng trd lên cần cho thêm 3-4kg axit citric cho 1 tấn nấm. Sau muối 15 ngày nấm ổn định về chất lượng tốt là: không bị váng mốc, mùi thơm dễ chịu, cây nấm rắn chắc, không dập nát, không lẫn tạp chất, màu dung dịch muối trong suốt, độ pH = 4, nồng độ muối đạt 25°Be. (Khi xuất bán để nấm ra rổ rá để ráo nước hoàn toàn mới cân). • Nấm sấy khô: Thái lát mỏng đem phơi nắng (nếu nắng to) hoặc sấy ở nhiệt độ 40-45°C đến khi khô giòn cho vào túi nilon buộc kín. Nấm sấy có màu vàng nhạt là được. HỎI ĐẬP KV thuặt TRỒNG NẤM ồ H ộ 6 I A Đ ÌN H Câu hỏ i 1 3 : Quỵ trình kỷ thuật sản xuất nấm mỡ? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Nấm mỡ có tên khoa học là Agaricus chủ yếu là A. bisporus gồm 2 loại nấm trắng và nấm nâu. Nấm mỡ có nguồn gốc từ các nước có khí hậu ôn đới. Nấm mỡ phát triển giai đoạn sợi nhiệt độ thích hợp 24-25°C, nhưng giai đoạn quả thể cần nhiệt độ thấp hơn, dưới 18°c. Ãm độ nguyên liệu (cơ chất) 65-70%, ẩm độ không khí thích hợp 80%, pH từ 7-8. Cây nấm bao gồm cuống nấm và mũ nấm thường màu trắng, kích thước từ 3-8cm. Độ thông thoáng nhà nấm vừa phải, ánh sáng ở điều kiện tối mờ (đọc sách được). Nấm mỡ không sử dụng xenlulo trực tiếp mà sử dụng thức ăn là bã "mục thứ cấp" nên hàm lượng dinh dưỡng trong thức ăn của nấm mỡ cần phải bổ sung thêm các phụ gia (phân hữu cơ, vô cơ) với nguyên liệu chính để tạo môi trường thức ăn thích hợp nhất cho nấm phát triển. 2. Thời vụ Nấm mỡ chủ yếu trồng ở các tỉnh phía Bắc có nhiệt độ thấp vào mùa đông. Thời gian trồng (ủ rơm rạ) tháng 10 - tháng 11, sau trồng 40-50 ngày thu hoạch. Thời gian thu hoạch từ tháng 12 đến hết tháng 2 dương lịch. Nếu trồng sớm hoặc muộn hơn thời tiết không thuận, năng suất thấp. 3. Nguyên liệu và xử lý nguyên liệu Cơ chất trồng nấm mỡ ở dạng composit, được chế biến từ nguyên liệu với công thức sau: HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRổN G NẤM ở hộ g ia đỉnh a. Nguyên liệu: - 1000 kg rơ,m rạ khô - Bột nhẹ: (CaC03) 30 kg - Supe lân (P20 5) 30 kg - Đạm sunfat amon: 20 kg - Đạm urea 5 kg Có thể tăng giảm rơm và các chất phụ gia theo tỷ lệ trên nhưng đống ủ tối thiểu phải có từ 500 kg rơm rạ trở lên mới đảm bảo quá trình lên men hữu hiệu. b. Cách làm ướt rơm rạ (như quy trình sản xuất nấm rơm) c. ủ đống Khi rơm rạ đã làm ướt, dể ráo nước. Tốt nhất sau 1-2 ngày, bắt đầu ủ đống theo sơ đồ sau: - Quá trình đảo chú ý đảo từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRONG NẤM ỏ hộ g ia đình - Bổ sung hóa chất ỏ dạng khô và rất nhỏ, cứ một lớp rơm rạ cao 30cm rắc một lớp hóa chất. Thể tích ban dầu của đống ủ khoảng 13-14m3/l tấn rơm rạ. - Đảm bảo nhiệt độ ủ đạt 75-80°C vào ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 sau khi ủ đống. Sàn đống ủ có kê lót cách mặt đất 15-20cm, đống ủ lúc đầu có kích thước rộng l,5m; cao l,5m dài khối lượng rơm rạ (1 tấn có chiều dài 4,5m) cứ l,5m có một cọc thông khí. 4. Lên men phụ và vào luô'ng a. Lên men phụ: Sau ủ đống 14 ngày (giai đoạn lên men chính) vi sinh vật tiếp tục hoạt động sinh nhiệt ta phải tạo đống ủ thấp bằng một nửa đống cũ dể có giai đoạn lên men phụ, mùn hóa kéo dài 5-7 ngày, nhiệt độ đạt 50-55°C, Khi nhiệt độ giảm xuống 28- 30°c thì đưa nguyên liệu vào luống. b. Vào luống: Rũ tơi composit để bay hết hơi nóng, chỉnh độ ẩm chuẩn (cầm nấm rơm bóp chặt có nước rỉ ra ở kẽ ngón tay), xếp rơm thành từng lớp 12-14cm, bề mặt phẳng có độ chặt tương đối, phủ tiếp lên một lớp rơm rạ dã ủ dày 4-5cm, ấn chặt vừa phải là lớp để cấy giống nấm. Trung bình 1 tấn rơm rạ cần diện tích vào luống từ 40-45m2. Trước khi vào luống phải vệ sinh nền nhà, nếu nền đất phải lót nilon có đục lỗ để thoát nước. Dùng vật liệu gỗ làm gờ chắn luống hoặc trát bùn vào gờ luống để định hình luống và giữ ẩm. . HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ỏ HỘ G IA ĐỈNH Nấm mỡ trồng trong nhà chữ A 5. Cấy giống nấm mỡ: (khi nhiệt độ giảm dưới 28°c, nếu mặt luống khô cần tưới ẩm trước 4-6 giờ (0,2-0,3 lít/mz). Kiểm tra kỹ xem giống có bị nhiễm bệnh không. Dùng tay bẻ tơi giống, rắc đều lên bề mặt luống, dùng 300-350 gam giống/lm2. Lấy tay (hoặc cào giống bàn tay) rũ nhẹ để các hạt giống lọt xuống dưới lớp rơm rạ từ 3-5cm, lấp phẳng bề mặt nguyên liệu như lúc ban đầu, lấy giấy báo hoặc giây thấm nước phủ kín bề mặt luống nấm, hàng ngày tưới đủ ướt lớp giấy phủ. Khoảng 15 ngày sau tiến hành phủ đất. Chú ý sau cấy giông 4-5 ngày mới bắt đầu tưới nước và không dược để đọng nước trên mặt bao phủ. 6. Đất phủ và phủ đất Nấm mỡ bắt buộc phải có lớp dất phủ bề mặt luống thì nấm mới mọc. Đất phủ có kết cấu viên, giàu chất hữu cơ (thường lấy ở tầng canh tác lúa, rau màu) có pH = 7, kích thước 0,3-lcm (bằng hạt gạo, hạt ngô). HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HÔ G IA ĐÌNH Lượng đất phủ 20-25kg/m2, cao 2-2,5cm trên bề mặt luống. Khi phủ xong tưới nhẹ lên bề mặt, thời gian khoảng 3-4 ngày sau khi phủ đất tưới nước đủ toàn bộ lớp đất phủ là được. Giảm lượng nước tưới trong ngày, duy trì độ ẩm như vậy cho đến khi nấm lên (15-20 ngày sau khi phủ dất). Trước khi phủ đất thu nhặt lớp giấy báo, kiểm tra sợi nấm mọc trên mặt luống và ăn sâu vào cơ chất có màu trắng bạc như tàn thuốc lá là đủ điều kiện để phủ đất. 7. Chăm sóc và thu hái • Chăm sóc: Khi thấy nấm bắt đầu lên (chấm nhỏ màu trắng), sau lớn dần lên bằng hạt ngô, miệng chén điều chỉnh lượng nước tưới theo mật độ và độ lớn của nấm, thời tiết, giai đoạn phát triển của nấm. Nấm ra nhiều và càng lớn tưới càng nhiều, khi tưới ngửa vòi, tưới đều và tưới lại tiếp 2-3 đợt... không tưới một chỗ để nước thấm sâu xuống phía dưới giá thể. Độ thoáng: thời kỳ nuôi sợi ngày mở cửa 2 lần, mỗi lần 15-20 phút là được. Thời kỳ nấm lên sử dụng nhiều không khí, tăng cường mở cửa nhiều lần trong ngày. Nhiệt độ trong phòng cao hơn nhiệt độ không khí, cần thông thoáng để giảm nhiệt độ và ngược lại. Khi nhiệt độ trong phòng cao, thông thoáng kém thì nấm phát triển nhanh, cuống dài nhỏ, mũ bé và nhanh nở như chiếc ô. Tưới không dủ nước, nấm không lên khỏi mặt đất, cuông ngắn gốc phình to, mũ lớn và mọc lác đác. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH Nếu độ ẩm không khí quá (bão hòa 100%) liên tục, quả nấm có vết đen, bệnh xuất hiện nhiều. Không đủ oxy nấm mũ bé, cuống to. Gió lùa mạnh, nấm có màu vàng, mũ xuất hiện vảy. • Thu h ái: Chú ý dừng tưới nước trước khi thu hoạch 4-5 giờ để nấm không bẩn và bị gãy. Hái nấm trước giai đoạn rách màng bao, dùng tay trái đè nhẹ lên cuông tay phải xoay quả nấm, lấy hết phần gốc và cuống nấm lên, có thể hái cả cụm tránh hái tỉa. Sau khi hái nhặt bỏ các ”rễ già", nấm nhỏ, chết, bổ sung thêm đất phủ bị hao hụt khi thu hái. Quá trình này kéo dài 2,5 - 3 tháng thì kết thúc 1 chu kỳ nuôi trồng nấm. Năng suất đạt 250-300kg nấm tươi/1 tấn rơm rạ. 8. Chế biến Lựa chọn nấm không sâu bệnh, dị dạng và chưa nở ô, cắt sạch phần cuống có bám đất, dể lại chiều dài cuống 1-1,5cm. • Tiêu thụ tươi: Để nấm vào túi PE buộc chặt miệng túi dưa di tiêu thụ. Vận chuyển nhẹ nhàng, tránh dập nát. Có thể bảo quản nấm ở nhiệt dộ 5-8°C trong 24h. • Nấm muối: Nấm hái xong cắt cuống, thả vào chậu nước lạnh rửa sạch. Đun sôi nước và chần nấm 5-7 phút, nấm chìm liên tục trong nước sôi (nếu không nấm có màu đen, loang lổ) vớt ra thả ngay vào nước lạnh. Vớt nấm đã chần đó vào túi, vại (chum): cứ lkg nấm cho 0,2 lít dung dịch muối bão hòa + 0,3kg muôi khô + 3 gam axit citric. HỎI ĐẬP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH Buộc chặt túi hoặc đậy nắp, phía trên dùng vỉ tre ấn chìm nấm trong dung dịch muối. Sau 15 ngày ổn định nồng độ muối (22%), nấm có màu vàng nhạt, mùi thơm, pH = 4, dung dịch trong suốt là đạt yêu cầu. C âu h ỏ i 1 4 : Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm sò? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Nấm sò có tên khoa học là Pleurotus spp, còn có tên khác là nấm bào ngư. Nấm sò có nhiều loại, khác nhau về màu sắc, hình dạng, khả năng thích nghi với các điều kiện nhiệt độ: loại chịu lạnh nhiệt độ thích hợp từ 15-20°C; loại chịu nhiệt thích hợp ở diều kiện nhiệt độ 25-30°C. Âm độ nguyên liệu (cơ chất) 65-70%, ẩm độ không khí 85-90%, ánh sáng vừa phải (đọc sách được), độ thông thoáng vừa phải, pH = 7. Nấm sò sử dụng xenlulo trực tiếp, nấm mọc thành cụm dạng hình phễu gồm mũ nấm, cuống nấm và rễ nấm. Có loại nấm sò trắng, sò tím, sò nâu. Nấm sò tím trồng trên rơm Nấm sò trắng trồng trên rơm HỎI ĐÁP KỲ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH 2. Thời vụ Có thể trồng quanh năm, nhưng thuận lợi nhất từ tháng 9 đến tháng 4 dương lịch. 3. Nguyên liệu và xử lý nguyên liệu Có thể làm nấm sò từ nguyên liệu rơm rạ, bông phế liệu, mùn cưa, bã mía, vỏ hạt cà phê... a. Cách xử lý nguyên liệu bằng ủ (không phải hấp): Rơm rạ làm ướt như với nấm rơm, sau dó ủ đông. Chú ý: Trong khi đảo, chỉnh độ ẩm thật chuẩn đạt 65% (vắt chặt chi có nước ướt vân tay), nếu quá ẩm hoặc quá khô cần phải chỉnh lại bằng cách phơi hay bổ sung thêm nước ủ lại 1-2 ngày sau mới trồng. Băm rơm thành từng đoạn 7-10cm. Quá trình xử lý nguyên liệu theo sơ đồ sau: • Đối với ủ nguyên liệu bông phế thải: Ngâm bông trong nước vôi (hòa 4kg vôi tôi với lm 3 nước), vớt ủ đống có kệ kê ở đáy đống ủ. Đống ủ rộng 1,2 - l,5mì, cao 1,5 - l,8m, dài tối thiểu l,5m; quây nilon chung quanh, dể hở đỉnh. Sau 3-4 ngày xé tơi bông và ủ lại 3-4 ngày nữa rồi đảo đều trước khi cấy giống. b. Cách xử lý nguyên liệu bằng hấp khử trùng: Rơm rạ chặt ngắn 10-15cm ngâm trong nước vôi 15- 20 phút để ráo nước rồi ủ 2-3 ngày. Bông phế loại làm ướt như trên, ủ 3-4 ngày, xé tơi đảo đều, nếu quá ẩm phải phơi lại. Mùn cưa tạo ẩm rồi ủ 4-6 ngày. Các nguyên liệu này sau kiểm -tra dủ độ ẩm trộn thêm 5- 10% cám gạo hoặc cám ngô. Đóng nguyên liệu vào túi HÒI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH nilon chịu nhiệt kích thước 25-35cm, trọng lượng 1,5 - 2kg/l túi, cổ túi nút ống nhựa và bông không thấm nước. Sau đó đưa vào hấp khử trùng trong nồi áp suất (1,3 - 1,4 atmotphe, nhiệt độ 121-125°c thời gian 180- 240 phút). Ngoài cách trên có thể hấp trong thùng phuy (cách thủy) ở nhiệt độ 100°c, thời gian 10-20 giờ. Sau khi hấp lấy bịch ra để nơi sạch sẽ cấy giống trong hộp cấy và phòng vô trùng. Cách hấp này rất tốt, hạn chế nhiễm bệnh dùng ít giống, năng suất cao. 4. Cấy giống nấm sò Nguyên liệu sau khi ủ, đóng vào túi nilon kích cỡ 30 X 40 (mùa hè) hoặc 35 X 50cm (mùa đông). Bông phế liệu dùng túi 25 - 35cm. Khu vực cấy giống và ươm cần sạch sẽ để tránh các loại nấm bệnh khác. Băm nguyên liệu thành đoạn ngắn 5-7cm. Cho nguyên liệu vào túi đã hàn thành lớp cao 5- 7cm, dùng tay nén chặt tạo khối tròn đều, phẳng, rắc một lớp giống xung quanh lớp rơm rạ sát phía ngoài thành túi (tránh rơi vào trong làm giống chết và sinh bệnh), cứ làm như vậy đủ 3 lớp, lớp trên cùng rắc giống đều trên bề mặt. Sau đó dùng một cục bông bằng miệng chén uống nước đặt trên miệng túi lấy dây cao su buộc nút bông (bông không thấm nước tạo cho thoát nước). Chú ý. Khi nén rơm phải sát mặt túi rắc giống nấm sát túi và nhìn thấy được. Rơm hơi ướt nén vừa phải, trọng lượng túi đạt 2,5 - 3,0kg, túi nấm này gọi là bịch HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐÌNH nấm, 1 tấn nguyên liệu dược 700 túi. Đối với bông phế thải trọng lượng bịch 1,5 - l,6kg. 5. Ươm và rạch bịch • ươm giống: Bịch nấm được cấy chuyển vào nơi ươm, đặt trên giá hoặc dưới đất khoảng cách các bịch 5-7cm, nhà ươm cần thoáng mát, sạch sẽ, không cần ánh sáng, thời gian ươm 20-25 ngày. Bịch nấm nếu tốt sau trồng 2 ngày từ hạt nấm có sợi trắng ra ăn dần vào nguyên liệu tạo màu trắng đồng nhất, rơm chuyển sang màu vàng, bịch rắn chắc. Nếu bịch nấm không phát triển tốt sợi sẽ co lại hoặc tạo vùng xanh, đen do nấm mốc dại, nên loại riêng ra và để xa nơi nuôi trồng. Chú ý: Phòng ngừa chuột hại. • Rạch bịch: Bịch nấm đã phát triển tốt sau 20-25 ngày kể từ khi cấy giống, quan sát thấy sợi nấm ăn cách đáy lcm có thể rạch bịch. Dùng dao nhọn, sắc rạch 4-6 đường xung quanh, khoảng cách các đường rạch đều nhau, chiều dài vết rạah 3-4cm theo chiều dọc bịch nấm. Sau đó bỏ bông nút và nén bịch, dùng dây nilon buộc miệng túi (nếu bịch nguyên liệu bông không cần phải nén). 6. Chăm sóc và thu háỉ nấm • Treo bịch nấm bằng dây nilon tạo thành cây lên phía trên lán. Các bịch nấm cách nhau 10-15 cm để khi nấm ra không chạm vào nhau và dễ thu hái. Khoảng 2-3 hàng nấm tạo lối di rộng 40 cm để đi lại, chăm sóc. HỎI ĐẬP KV thuật TRỒNG NAM ã HỘ G IA ĐỈNH • Tưới nước: Sau khi rạch bịch chỉ tưới nước tạo ẩm nền nhà. Khi bịch đã rạch 4-6 ngày sau nấm bắt đầu lên, tiến hành tưới nước bên ngoài túi. Nguyên tắc là tưới nước dạng sương mù, lượng ít nhưng thời gian tưới kéo dài trong một lần tưới để đảm bảo bề mặt mũ nấm lúc nào cũng có lớp nước đọng ở trên. Tùy theo lượng nấm ra nhiều hay ít, dộ lớn của nấm, độ ẩm không khí cao hay thấp để đảm bảo số lần tưới và lượng tưới trong ngày, trung bình 4-6 lần tưới. Nếu thiếu nước, nấm cằn cỗi, nhẹ cân, ăn dai; nếu thừa nước nấm bị vàng, thối rữa. Khi thu hái hết một dợt ngừng tưới vào bịch (xung quanh vẫn giữ ẩm), khoảng 4-6 ngày sau nấm ra tiếp các đợt 2,3,4,5... việc chăm sóc tương tự. Chú ý: Giai đoạn nấm phát triển cần ánh sáng vừa phải, trong phòng mở cửa có thể đọc được sách, độ ẩm cao, không có ánh sáng trực tiếp chiếu vào, thoáng khí nhưng không được thổi trực tiếp vào bịch nấm (làm các nấm đinh ghim bị teo, cây nấm bị vàng sẽ làm kém chất lượng và giảm năng suất). • Thu hái nấm : Nấm sò mọc thành cụm nên khi nấm lớn cần thu hái cả cụm. Hái nấm đúng độ tuổi sẽ đạt năng suất, chất lượng cao nhất (quan sát mũ nấm phía ngoài đã căng nhưng giữa mũ và nấm còn hơi lõm, gốc ngắn mập màu trắng là đúng tuổi), hái nấm 1-2 lần/ngày (sáng sớm, chiều tối). Khi thấy mũ nấm đã căng hết, mép mũ nấm có răng cưa nếu thấy làn khói trắng bay ra là nấm đã già, chất lượng kém. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỔNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐÌNH Hái nấm không được để sót lại phần gốc nấm trên bịch, nếu sót phải cấu bỏ sạch dể lần sau nấm ra tốt hơn. Tổng thời gian thu hái nấm kéo dài 40-50 ngày kể từ ngày hái đầu tiên. Khi thu hái sau một thời gian túi nấm bị xẹp cần nén lại và chăm sóc như trước. Năng suất nấm tươi đạt 600-700kg/l tấn nguyên liệu. 7. Chế biến nấm • Nấm tươi: Hái nấm xong dùng dao sắc cắt sạch phần gốc, tách những cụm nấm lớn thành cụm nhỏ cho vào túi PE buộc kín để trong rổ nhựa, vận chuyển nhẹ nhàng đến nơi tiêu thụ. Nếu bảo quản ở 5-8°C, thời gian để được 24h vẫn đảm bảo chất lượng. • Phơi hoặc sấy khô: Dùng tay xé nhỏ cây nấm theo chiều dọc từ cuống đến mũ nấm, phơi sấy ở nhiệt độ 40-45°C nấm sẽ có màu trắng vàng, thơm. Sau khi phơi, sấy nấm phải khô, giòn (ẩm dộ dưới 12%) cần cho vào túi PE không thủng, cho 2 lần túi buộc chặt miệng, túi để nơi khô ráo. Khi sấy nếu nấm già có màu nâu sẫm, nếu quá lửa nấm bị đen đầu làm giảm chất lượng. Làm giằn sấy đơn giản bằng bếp than để sấy nấm. • Nấm muối: Cách làm tương tự như nấm mỡ. Câu h ỏ i 1 5 : Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm mộc nhỉ trên gỗ? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Mộc nhĩ có tên khoa học chung là Auricularia spp. I I I Q HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NAM Ở HỘ G IA DĨNH Mộc nhĩ có nhiều loại khác nhau: loại cánh mỏng (Auricularia auricular), loại cánh dày (Auricularia poly tricha)... Màu sắc có nhiều loại: có loại màu hồng, có loại màu đen. Còn có tên gọi khác là nấm mèo, tai mèo. Nhiệt độ thích hợp cho mộc nhĩ phát triển từ 20-30°C. Nếu nhiệt độ dưới 15°c và trên 35°c thì mộc nhĩ chậm phát triển. Ẩm độ nguyên liệu thích hợp từ 65-70%, ẩm độ không khí 90-95%. Độ thông thoáng nhà xưởng vừa phải (ánh sáng tối mờ), pH = 4-12, cánh mộc nhĩ là một khối keo có thể trương nở (khi đủ nước). Có loài cánh rộng tới 18- 20cm, dày tới 1-2,5mm; có loại cánh chỉ rộng 3-5cm. 2. Thời vụ Ở phía Bắc có thể trồng vào tháng 3 đến tháng 8, tốt nhất là tháng 4 - tháng 5 dương lịch. Ớ các tỉnh phía Nam có thể trồng quanh năm. Giai đoạn đầu cần thông thoáng, tránh nơi kín, bí hơi và cần bóng tối, giai đoạn mộc nhĩ cần ánh sáng như trong phòng có mở cửa. 3. Các nguyên liệu và xử lý nguyên liệu Nguyên liệu là các loại gỗ có nhựa, mủ màu trắng, thân gỗ mềm, xốp, không độc, không có tinh dầu như: sung, mít, ngái, da, bồ đề, duối, si, vả, dâu da, cao su, sau sau, lõi ngô, rơm rạ, mùn cưa, thân dừa, vỏ dừa... Gỗ sau khi chặt, cưa phẳng từng đoạn l,2-l,5m có đường kính tốt nhất 10-20cm đem nhúng nước vôi đặc HỎI ĐẤP KỸ thuật TRỌNG NẤM ở hộ g ia đỉnh 2 đầu khoảng 5-lOcm (nơi bị tróc vỏ cũng cần bôi vôi) dể ngăn chặn nấm mốc. Các khúc gỗ cần được xếp từng đống từ 7-10 ngày cho ráo nhựa ỗ nơi không bị mưa, nắng trực tiếp, kín gió, sạch sẽ. 4. Cấy g iố n g và ươm Dùng búa chuyên dụng để bổ tạo lỗ trên thân gỗ. Tạo lỗ có khoảng cách 15-20cm, sâu l,5-2cm; hàng cách hàng 5-10cm và so le, lỗ đục cách mép đoạn gỗ 5-7cm. Chuẩn bị giống nấm tốt, không già hoặc non, không bị nhiễm bệnh, có nơi mọc trắng đều từ trên miệng xuông đáy chai. Cấy giống vào lỗ khoảng 2/3 chiều sâu (lượng giống = 2-3 hạt ngô). Dùng phôi gỗ mỏng đậy lên trên tạo nắp đậy, dùng xi măng hoặc đất sét mới khai thác với vôi tôi quét lên mặt gỗ đã đậy phoi gỗ. Sau cấy giống xếp gỗ vào nhà ươm hoặc dưới tán cây, kê cao 15-20cm, xếp khối trên phủ nilon, bao tải, chiếu cũ, hàng ngày tưới ẩm phía dưới xung quanh đống ủ, chú ý không tưới nước thấm vào gỗ làm chết giống. Khoảng 15-20 ngày dảo đống gỗ cho đều và kiểm tra giống bằng cách cắt một cây qua lỗ thấy sợi loang trắng sâu vào trong là được, ứ tiếp 15-20 ngày nữa nấm bắt dầu ra. HỎI ĐẶP KỸ THUẬT TRỒNG NAM ở HỘ G IA ĐỈNH Mộc nhĩ trồng trên gỗ 5. Xếp, tưới và thu hoạch Khi mộc nhĩ mọc khoảng 25-30 ngày, chúng mọc lan ra xung quanh lốm đốm trắng, chi chít, sần sùi như da cóc. Chuyển các đoạn gỗ vào khu vực chăm sóc tiện lợi: tưới nước và thu hái. Lúc này xếp gỗ theo chiều thẳng đứng theo kiểu giá súng, hàng ngày tưới nước 2-3 lần trực tiếp vào thân cây bằng bình bơm và cần tưới thấm đều thân cây. Khoảng cách giữa các khúc gỗ từ 8-10cm. Bố trí các luông gỗ hợp lý để tiện chăm sóc và thu hái. Khi thu hái chọn cây mộc nhĩ to, mép xoăn hái trước, cứ khoảng 15-20 ngày đảo gỗ một lần, đảo từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài đảm bảo độ ẩm đồng đều của khối gỗ. Mỗi lứa mộc nhĩ kéo dài 15-20 ngày. Sau lứa hái dùng cật mía, bàn chải cạo vệ sinh các gốc nấm, đảo đầu gỗ, thời gian thu hái cho tới khi gỗ mục nát hoặc khi chuyển sang mùa lạnh thì mộc nhĩ ngừng mọc. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH Chú ý: Đảm bảo đủ ánh sáng để mộc nhĩ có màu nâu sẫm là tốt, màu đen sẫm là ánh sáng mạnh, màu trắng nhạt thiếu ánh sáng. Không để gió mạnh lùa qua làm cánh mộc nhĩ mỏng và có thể chết. Khi tưới phải dùng nước sạch. Thu hái xong đem phơi nắng hoặc sấy khô (cất giữ đơn giản) và đem đi tiêu thụ. Năng suất 20-25kg khô/lm3gỗ. C ău h ỏ i 1 6 : Quy trình kỷ thuật trổng mộc nhĩ trên mùn cưa? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học (như mộc nhĩ trồng trên gỗ) • N hiệt độ: - Nuôi sợi 25-28°C - Giai đoạn quả thể 28-5°C • A m độ: - Môi trường mùn cưa ẩm độ 65-70%. - Ẩm độ không khí 80-85%. - Khi nuôi quả thể cần ẩm dộ cao hơn, 85% • Á nh sáng: - Thời kỳ nuôi sợi không cần ánh sáng (ánh sáng mờ đọc sách được) - Thời kỳ chăm sóc: ánh sáng vừa phải, nếu sáng quá mộc nhĩ đen, ánh sáng tối mộc nhĩ trắng. • Độ pH : Môi trường pH từ 6-6,5. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRONG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH 2. Quy trình trồng (các bước tiến hành) • Thời vụ: ở phía Bắc tốt nhất vào tháng 2-4 và tháng 9-10, các tỉnh phía Nam trồng quanh năm. • Chuẩn bị nguyên liệu - Mùn cưa các loại gỗ tạp không có tinh dầu đều làm được, tốt nhất là mùn cưa bồ dề, cao su, mỡ, cây có mủ. - Chú ý: Mùn cưa phải khô, sạch không lẫn tạp chất, hóa chất độc. Trước khi sử dụng phải sang bỏ tạp chất, mùn to, mùn đã mốc, lên men. • T ạo ẩm , p h ối trộn nguyên liệu: - Tạo ẩm trước khi đóng túi 6-7 ngày (ủ 3 ngày, đảo ủ lại 3-4 ngày) bằng nước sạch + 0,3% vôi nguyên liệu để được tạo ẩm đạt 60-65% là được, nắm mùn cưa vào tay khi bỏ ra còn khuôn là đạt độ ẩm hoặc dùng túi kích thước 19 X 37cm đóng mùn đã tạo ẩm vào với mùn cao su đạt l,8kg/l túi; mùn bồ đề l,5kg/l túi là đạt dộ ẩm yêu cầu. - Tạo ẩm thành đống to sau 2-3 ngày dóng cũng dược. • Phối trộn nguyên liệu: Sau khi mùn cưa đã tạo ẩm, trộn lOOkg mùn với lkg bột nhẹ + 0,lkg M gS04 và 2kg thỏi nghiền nhỏ dạng cám. Trộn nguyên liệu với bột nhẹ, kiểm tra độ ẩm đạt 65% rồi ủ đống 5-7 ngày, đảo đều trộn thêm phụ gia (MgS04 + thỏi nghiền) rồi đóng bịch. • Đóng túi - hấp khử trùng: Mục đích diệt toàn bộ nấm dại và vi khuẩn ký sinh trên mùn cưa • Đóng túi: - Túi pp chịu nhiệt kích thước túi 19 X 38cm. □III HỎI ĐÁP KV thuật TRỒNG NẤM Ở HỘ C 1A Đ ÌN H - Trọng lượng túi = lkg mùn cưa khô = 1,3 - l,4kg mùn cưa ướt. - Khi đóng túi xong kích thước túi có đường kính llcm , cao 18cm. - Cổ nhựa nên tận dụng vỏ cứng và có nút bông. - 1 tấn mùn cưa = 1000 túi; lm 3 = 300 - 350 túi. * Hấp khử trùng - Khử trùng bằng nồi thủ công: (thùng phi bịt kín hấp cách thủy) ở điều kiện nhiệt độ mùn cưa 95-100°C từ 10- 12h mới đạt yêu cầu. Mỗi thùng phi hấp được 40 túi. - Khử trùng bằng lò sấy thủ công: * Dùng hơi nước bão hòa. * Kích thước lò 2m X 1,6 X 2,1. * Dưới đáy 1 chảo gang đường kính l,2m. * Dung tích lò: 800 túi/1 lò (lm 3 = 400 túi). * Nguyên lý hoạt dộng của lò: Đun nước sôi và bốc hơi (bằng củi than), dùng hơi nước để khử trùng. * Thời gian đun (củi, than) từ 14-16h/l nồi hấp. .•C ấy giống: - Yêu cầu phòng cấy kín gió, vệ sinh tẩy uế sạch sẽ (nước vôi, íbocmol, lưu huỳnh xông hơi) chuẩn bị phòng trước 2-3 ngày sau mới cấy giống. Sau mỗi lần cấy giống đều phải tẩy uế, vệ sinh phòng cấy. - Thao tác cấy: Vệ sinh dụng cụ, quần áo, chân tay bằng cồn trước khi cấy giống. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH * Dụng cụ cấy giống: - Bàn cấy giống (giữ chai cấp 2); dài 1,2, rộng 0,6, cao 0,8m. - Đèn cồn (2 cái), panh một cái, dùi đục lỗ cấp 3:1- 2 con (dùi đục lỗ đầu dài 20cm, đường kính l,5-l,8cm chuôi cầm dài 30cm). - Cấy giống: mỗi bịch cho một que, que bé cấy 2. Chú ý: - Thao tác cấy giống: que sắn hoặc thóc giống cấp 2, mộc nhĩ trước khi cấy vào bịch phải thực hiện trên ngọn đèn cồn. Có như vậy mới giảm được tỷ lệ nhiễm bệnh. - Tuổi giống tốt nhất từ 25-40 ngày tuổi (kể từ ngày cấy giống) không nên cấy giống quá non hoặc quá già dẫn đến năng suất kém. - Sau khi cấy giống xong, chuyển các bịch dã cấy giống vào phòng nuôi sợi đảm bảo nhiệt độ, ánh sáng và ẩm dộ. Chú ý: Trong điều kiện không có phòng nuôi sợi riêng thì cho luôn ra nhà chăm sóc, nhà chăm sóc cũng phải được vệ sinh tẩy uế mới được sử dụng nhưiig mật độ dày lên, che chắn kín xung quanh đảm bảo độ tối vừa phải. * Nếu cấy giống bằng thóc (cấp 2) thì xếp các túi mùn cưa sát nhau để sợi ăn từ trên xuống dưới. * Nếu cấy giống bằng que sắn thì xếp đứng, xếp nằm, nghiêng. * Thời gian nuôi sợi từ 22-28 ngày. Khi sợi nấm ăn kín, đem túi chuyển ra để giàn hoặc treo để chăm sóc. Đảm bảo ẩm độ, nhiệt độ, ánh sáng. HỎI ĐÁP KỲ THUẬT TRÔNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH Mộc nhĩ trổng trên nguyên liệu mùn cưa • C hăm sóc và thu h ái - Treo bịch: Mỗi dây treo từ 7-10 bịch, treo đối đầu cái xuôi cái ngược, độ cao l,6-18m. - Rạch bịch: Mỗi bịch rạch 12-16 vết, dài 2-4cm; sâu l-2mm, nếu ẩm độ cao thì rạch dọc, nếu ẩm độ thấp thì rạch chéo. - Giàn treo: Nhà treo bịch có thể ỉàm 2 mái, mái bằng, chủ yếu che nắng và gió. Phòng nuôi chăm sóc phải thông thoáng. - Im2 nhà treo được 25 dây (dây nọ cách dây kia 20cm), mỗi dây treo 7-10 bịch. - Nhà 300-360m2 treo được 8-10 vạn túi. * Điều kiện chăm sóc. - Sau khi treo bịch chăm sóc bình thường, chú ý giữ đủ ẩm, nhiệt độ 25-32°C, ẩm độ 80-85%, ánh sáng tối đọc sách được, 7 ngày đầu tưới bình thường, sau khi quả thể nhú tưới ẩm tăng dần. Khi nấm bắt đầu mọc phải tưới nước liên tục, 4-5 lần mỗi ngày. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRONG NAM Ở HỘ G IA ĐỈNH - Chú ý luôn giữ ẩm độ để mộc nhĩ không bị khô và nhăn mép. - Thu hái mộc nhĩ: Khi cánh mộc nhĩ doãng thẳng thì tiến hành thu hái, để quá thì sẽ già. - Sau mỗi đợt thu hái xong phơi khô và đóng túi, bảo quản. \ • Vệ sinh phòn g bệnh - Trước khi cấy giống nuôi sợi, khu vực cấy giống đều phải vệ sinh tẩy uế. - Sau khi cấy giống 3-7 ngày, kiểm tra các bịch nấm, nếu thấy bị nhiễm mốc xanh, vàng, đỏ thì phải loại ngay, bỏ xa nơi sản xuất để tránh lây lan. - Lấy giống ở nơi tin cậy, có địa chỉ rõ ràng. - Vệ sinh phòng cấy, dụng cụ cấy trước khi thao tác cấy giống. - Vệ sinh sạch sẽ khu sản xuất sau mỗi đợt sản xuất. - Rắc vôi bột xung quanh nhà nuôi sợi. - Cũng có thể phun khử trùng khu vực trồng nấm bằng dung dịch hỗn hợp EM2 + EM5 nồng độ 1/500 (1 phần EM + 500 phần nước). C ãu h ỏ i 1 7 : Quy trình kỷ thuật sản xuất nấm linh chi? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Nấm linh chi có tên khoa học là Ganodezma lueidum, và còn có tên Xích chi, Đan chi. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ở HỘ G IA ĐỈNH • Hình dạng và màu sắc: - Nấm linh chi (quả thể) cây nấm gồm 2 phần cuống nấm và mũ nấm. Cuống nấm ngắn đường kính 0,5-3cm, cuống nấm ít phân nhánh đôi khi uốn khúc cong queo. Lớp vỏ màu đỏ, vân đỏ, màu đen bóng, không có lông, phủ suất lên mặt tán nấm, mũ có vân gạch đồng tâm màu sắc từ vàng chanh - vàng nghệ, vàng nâu - vàng cam - đỏ nâu - nâu tím nhẵn bóng như lòng véc ni. Đường kính mũ từ 2-15cm, dày 0,8-l,2cm. • N hiệt độ thích hợp: - Giai đoạn nuôi sợi: 20-30°C - Giai đoạn quả thể: 22-28°C • Độ ẩm : - Độ ẩm cỏ chết: 60-62%. - Độ ẩm không khí: 80-95%. - Độ thông thoáng: Trong suốt quá trình nuôi sợi và quả thể nấm linh chi cần độ thông thoáng tốt. • Ả nh sáng: - Giai đoạn nuôi sợi: Không cần ánh sáng. - Giai đoạn quả thể: Cần ánh sáng tán xạ (đọc sách được). Cường độ ánh sáng cân đối từ mọi phía. • Độ pH: Thích nghi môi trường trung tính đến axít yếu: pH 5,5 - 7. • Dinh dưỡng: Sử dụng trực tiếp xenlulo. 2. Thời vụ nuôi trổng nấm linh chi - Cấy giống vụ xuân từ 15/1 - 15/3 và vụ thu từ 15/8 - 15/9 dương lịch. Ớ phía Nam trồng quanh năm. HỎI ĐẬP KÝ THUẬT TRỒNG NẤM Ở HỘ G IA ĐÌNH 3. Nguyên liệu và phương pháp xử lý nguyên liệu a. Nguyên liệu: - Linh chi sử dụng nguyên liệu chủ yếu là mùn cưa tươi, của các loại gỗ mềm, không có tinh dầu và độc tố. Ngoài ra linh chi có thể trồng lên thân gỗ các loại gỗ họ thân thảo. b. Phương pháp xử lý nguyên liệu * Chuẩn bị: - Mùn cưa các loại gỗ mềm. - Túi nilon chịu nhiệt: kích thước 25 X 35cm. - Bông nút, cổ nút - Các phụ gia khác (bột nhẹ, bột ngô, bột gạo), nước sạch. * Phương pháp đóng túi - Mùn cưa được tạo ẩm như phần xử lý mùn cưa trồng mộc nhĩ. - Phối trộn thêm phụ gia: 5% bột ngô + 5% cám gạo (nhỏ mịn không còn tấm) với mùn cưa đã ủ tạo ẩm sao cho trọng lượng túi sau khi đóng dạt 1,1 - l,4kg, rồi dưa vào thanh trùng. * Phương pháp thanh trùng: Hấp cách thủy (lò thủ công như đối với lò hấp mộc nhĩ mùn cưa) ở nhiệt độ 100°c trong thời gian 10-12 giờ. Hoặc hấp bằng nồi áp suất ở nhiệt độ 120-126°c (áp suất 1,2-1,5 atm) trong thời gian 3-4 giờ. 4. Phương pháp cấy giông a. Chuẩn bị: - Phòng cấy: Phòng cấy phải sạch sẽ (được thanh trùng định kỳ bằng íoomôn + lưu huỳnh). HÒI ĐÁP KỸ THUẬT TRONG NẤM Ỏ HỘ G IA Đ ÌN H - Dụng cụ cấy giống: que cấy, panh, đèn cồn, bàn cấy, cồn sát trùng. - Nguyên liệu: đã được thanh trùng dể nguội chuyển vào phòng đã được tiệt trùng. - Giống: sử dụng 2 loại trên hạt và trên que gỗ. Yêu cầu giống phải đúng tuổi, không bị nhiễm nấm mốc, nấm dại, nhiễm khuẩn. b. Cấy giống: (như đối với mộc nhĩ mùn cưa). + Phương pháp 1: cấy giống trên que gỗ. ' Với phương pháp này cần túi lỗ ở tán nguyên liệu có dường kính l,8-2cm và sâu 15-17cm. - Chú ý: khi cấy giông phải dặt túi nguyên liệu gần đèn cồn và túi giống, sau đó gắp từng que ở túi giống cấy vào túi nguyên liệu. + Phương pháp 2: - Sử dụng giống linh chi: cấy trên hạt, ta dùng que cấy kều nhẹ giống cho đều trên bề mặt túi nguyên liệu tránh dập nát giông. - Lượng giống: 10-15 gam giống cho một túi nguyên liệu (một túi giống 300g được 25-30 túi nguyên liệu). - Chú ý: + Giống phải dảm bảo dúng độ tuổi. + Trước khi cấy giống ta phải dùng cồn lau miệng chai giống, bóc tách lớp màng trên bề m ặt nhưng không được để hạt giông bị dập nát. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM ỏ HỘ G IA ĐÌNH + Trong quá trình cấy chai giống phải luôn để nằm ngang. + Sau khi cấy giống đậy nút bông, vận chuyển vào khu vực ươm. + Phải thường xuyên vệ sinh sạch sẽ phòng cấy giống. 5. Phương pháp ươm túi a. Chuẩn bị khu vực ươm: nhà ươm túi phải đảm bảo các yêu cầu sạch sẽ, thông thoáng, ẩm độ từ 75- 85%, ánh sáng yếu, nhiệt độ từ 20-30°C. b. Ươm túi: - Chuyển nhẹ nhàng vào nhà ươm và đặt trên dàn giá hoặc xếp thành luống. Khoảng cách giữa các luống 20-30cm; túi cách túi 2-3cm. - Trong thời gian ươm không được tưới nước, hạn chế tối đa việc vận chuyển. Khoảng 20-25 ngày sợi nấm mọc được 1/3 - 1/2 bịch, phải nút bông, chỉ để lại 1/5 lượng bông nút ban đầu cho nấm mọc qua cổ nút không bị kẹt. - Trong quá trình sợi nấm phát triển nếu thấy có túi bị nhiễm cần phải loại bỏ ngay khối khu vực ươm. Đồng thời tìm nguyên nhân để có cách khắc phục. - Nếu túi bị nhiễm bề mặt phần lớn do thao tác cấy và phòng giống bị ô nhiễm. - Túi bị nhiễm từng phần hoặc toàn bộ có thể do bị thủng hoặc hấp vô trùng chưa đạt yêu cầu. HỎI ĐÁP KỸ THUẬT TRồN G NẤM ở hộ c ia đỉnh Nấm linh chi trồng trên túi mùn cưa 6. Phương pháp chăm sóc, thu hái + Chuẩn bị các điều kiện: • Nhà trồng nấm phải đảm bảo sạch sẽ, thông thoáng, có mái chông mưa dột và chủ động được các điều kiện sinh thái như sau: + Nhiệt độ thích hợp cho nấm mọc dao động từ 22°c đến 28°c. + Độ ẩm không khí, đạt 80-90%. + Ánh sáng khuếch tán (mức độ đọc sách được) và chiếu đều từ mọi phía: yêu cầu kín gió. + Trong nhà có hệ thống giàn giá dể tăng diện tích sử dụng. • Trong quá trình chăm sóc, thu hái linh chi có hai phương pháp sau: a. Phương pháp không phủ đất • Rạch túi và tưới nước - Kể từ khi cấy giống đến khi rạch túi (khoảng 25- 30 ngày) sợi nấm đã ăn 3/4 túi. Tiến hành rạch 2 vết III □ HỎI ĐẬP KỸ thuật TRỒNG NAM à HỘ G IA DĨNH rạch sâu vào túi 0,2-0,5cm, đối xứng trên bề mặt túi nấm. Đặt túi trên giàn cách nhau 2-3cm để nấm ra không chạm vào nhau. - Từ 7 đến 10 ngày đầu chủ yếu tiến hành tưới nước trên nền nhà, đảm bảo độ ẩm 80-90%, thông thoáng vừa phải. - Khi quả thể mọc từ các vết rạch hoặc qua nút bông thì ngoài việc tạo ẩm không khí có thể tưới phun sương nhẹ vào túi nấm, mỗi ngày từ 2-4 lần (tùy theo điều kiện, thời tiết). Chế độ chăm sóc như trên được duy trì liên tục cho đến khi viền trắng trên bề mặt mũ nấm không còn là hái được. * Thu hái: - Dùng dao hoặc kéo cắt chân nấm sát bề mặt túi nấm. - Quả thể nấm sau khi thu hái được vệ sinh sạch sẽ, phơi khô hoặc sấy à nhiệt độ 40-45°C (cứ 3 tươi dược 1 khô). - Khi thu hái hết đợt 1 tiến hành chăm sóc bình thường để thu hái tiếp đợt II. - Năng suất thu hoạch 8-10% linh chi- tươi tương đương 25-30kg linh chi khô cho 1 tấn nguyên liệu. Sau mỗi đợt nuôi trồng cần phải xử lý, thanh trùng nhà xưởng bằng íbocmôn với nồng độ 0,5-1% hoặc dung dịch EM 1/500. 6. Phương pháp phủ đất * Chuẩn bị đất phủ: (như đối với nấm mỡ). * Cách phủ đất: khi sợi nấm đã ăn lún khoảng 1/4 túi, gỡ bỏ nút bông, mở miệng túi, phủ lên trên bề mặt một lớp đất dày 2-3cm. Ẽaì . HỎI ĐÁP ICV THUẬT TRỒNG NẤM Ở H ộ G IA ĐÌNH * Chăm sóc sau khi phủ đất: - Đất phủ khô, được tiệt trùng trước khi phủ, sau khi phủ tưới phun sương, để đất ẩm trở lại, nếu nước ngấm vào cơ chất sẽ gây nhiễm bệnh, ảnh hưởng tới sự hình thành quả thể nấm. Từ 7 đến 10 ngày đầu (kể từ khi phủ đất) cần duy trì dộ ẩm nhà nârn 80-90% bằng cách tưới nước thường xuyên trên nền nhà. Khi quả thể bắt đầu hình thành và nhô lên trên mặt lớp đất phủ, cần duy trì độ ẩm liên tục như trên cho đến thời điểm thu hái được. Từ khi nấm mọc đến lúc thu hoạch kéo dài 65-70 ngày. - Ngoài việc duy trì độ ẩm trong phòng thì ta còn phải phun sương nhẹ trực tiếp trên bề mặt đất phủ 1- 3 lần trong ngày (tùy theo điều kiện thời tiết) mục đích để giúp đất phủ luôn duy trì độ ẩm, việc chăm sóc như trên kéo dài liên tục cho tới khi viền màu trắng trên mũ nấm không còn nữa, lúc dó nấm đến tuổi thu hái. Câu hỏi 1 8 : Quy trình kỹ thuật sản xuất nấm hương? Đ áp: 1. Đặc tính sinh học Nấm hương có tên khoa học là Lentinula edodes; tên khác: nấm dông cô. Quả thể nấm có các phần: cuống, màng bao, phiến, mũ nấm; màu isắc khác nhau từ nâu nhạt, màu xám. Nấm hương có hương vị thơm ngon đặc biệt. Nhiệt độ thích hợp giai đoạn ươm là 20-25%, giai đoạn chăm sóc ra nấm 16-18°c. Ấm độ không khí 80%. Thời gian ươm bịch kể từ lúc cấy giống là 60-70 ngày; thời gian ra nấm kể từ khi kết thúc ươm là 15-20 ngày, thời gian thu hoạch kéo dài 4-5 tháng. HỎI ĐẬP KỸ THUẬT TRỒNG NẤM Ỏ HỘ G IA DĨNH