🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Hỏi – Đáp Các Quy Định Của Pháp Luật Về Thừa Kế Ebooks Nhóm Zalo Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn thÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn: TS. NguyÔn tiÕn hoμng ts. nguyÔn an tiªm TS. Vò Träng L©m LêI NHμ XUÊT B¶N Quan hÖ thõa kÕ lμ mét lo¹i quan hÖ ph¸p luËt cã néi dung kinh tÕ, x· héi s©u s¾c, xuÊt hiÖn ®ång thêi víi quan hÖ së h÷u vμ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loμi ng−êi. Mét mÆt, quan hÖ së h÷u lμ quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi vÒ viÖc chiÕm h÷u cña c¶i, vËt chÊt trong x· héi, ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - l−u th«ng - ph©n phèi cña c¶i vËt chÊt. MÆt kh¸c, quan hÖ së h÷u lμm tiÒn ®Ò xuÊt hiÖn quan hÖ thõa kÕ. Ng−îc l¹i, quan hÖ thõa kÕ cã t¸c dông duy tr× quan hÖ së h÷u. Nh− vËy, quan hÖ së h÷u vμ quan hÖ thõa kÕ cã mèi liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau. Tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn n¨m 1959, S¾c lÖnh sè 90/SL ngμy 10-10-1945 cho phÐp t¹m thêi ¸p dông nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt d©n sù cña chÕ ®é cò víi ®iÒu kiÖn "nh÷ng luËt lÖ Êy kh«ng tr¸i víi nguyªn t¾c ®éc lËp cña n−íc ViÖt Nam vμ chÝnh thÓ céng hoμ". V× vËy c¸c quy ®Þnh vÒ thõa kÕ trong ba Bé luËt: D©n luËt gi¶n yÕu Nam kú (n¨m 1883), D©n luËt B¾c kú (n¨m 1931), Hoμng ViÖt Trung kú hé luËt (n¨m 1936), vÉn ®−îc ¸p dông t¹i ba miÒn cña ®Êt n−íc. HiÕn ph¸p n¨m 1980 ra ®êi, quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n ®−îc tiÕp tôc ghi nhËn trong v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt nμy. §iÒu 27 HiÕn ph¸p n¨m 1980 quy ®Þnh: "Ph¸p luËt b¶o 5 hé quyÒn thõa kÕ tμi s¶n cña c«ng d©n". §Ó phôc vô cho viÖc xÐt xö c¸c tranh chÊp vÒ thõa kÕ, qua tæng kÕt rót kinh nghiÖm c«ng t¸c xÐt xö vÒ thõa kÕ, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®· ban hμnh Th«ng t− sè 81 ngμy 27- 7-1981 h−íng dÉn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ thõa kÕ nh−: x¸c ®Þnh di s¶n thõa kÕ, thõa kÕ theo di chóc, thõa kÕ theo ph¸p luËt, chia di s¶n thõa kÕ... Ngμy 30- 8-1990, Héi ®ång Nhμ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh thõa kÕ. Qua h¬n 5 n¨m thùc hiÖn Ph¸p lÖnh thõa kÕ vμ thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy Ph¸p lÖnh thõa kÕ ®· ®i vμo cuéc sèng vμ vÒ c¬ b¶n vÉn phï hîp víi thùc tr¹ng c¸c quan hÖ thõa kÕ hiÖn nay, b¶o ®¶m quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n, ®−îc c¸c tÇng líp nh©n d©n ®ång t×nh, chÊp thuËn. Do ®ã, Bé luËt d©n sù ®−îc ban hμnh (ngμy 28- 10-1995, cã hiÖu lùc thi hμnh tõ ngμy 01-7-1996) ®· kÕ thõa hÇu hÕt c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh nãi trªn. Tuy nhiªn, trong tõng ®iÒu kho¶n cô thÓ, Bé luËt d©n sù n¨m 1995 cã chØnh lý, bæ sung nh»m ®−a c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thõa kÕ vμo cuéc sèng mét c¸ch thiÕt thùc h¬n. Ngoμi ra, chÕ ®Þnh thõa kÕ trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®−îc bè trÝ, s¾p xÕp l¹i mét c¸ch cã hÖ thèng, chÆt chÏ vμ hoμn thiÖn, ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái cña ®êi sèng x· héi trong lÜnh vùc nμy; ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn còng nh− khuyÕn khÝch mäi c¸ nh©n tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt, t¨ng thªm cña c¶i vËt chÊt cho gia ®×nh vμ x· héi. §Õn ngμy 14-6-2005, Quèc héi khãa XI, kú häp thø b¶y ®· th«ng qua Bé luËt d©n sù n¨m 2005, tõ ngμy 01-01-2006 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 sÏ ®−îc ¸p dông thay thÕ cho Bé luËt d©n sù n¨m 1995. Quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thõa kÕ mét lÇn n÷a l¹i 6 ®−îc chØnh lý, söa ®æi, bæ sung nh»m b¶o vÖ tèt h¬n n÷a quyÒn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n, còng nh− quyÒn vμ nghÜa vô cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. §Ó gióp cho b¹n ®äc t×m hiÓu kü h¬n ph¸p luËt vÒ thõa kÕ, chóng t«i xin t¸i b¶n cã söa ch÷a, bæ sung cuèn s¸ch "Hái - ®¸p c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ". Lμ cuèn s¸ch ph¸p luËt phæ th«ng víi lèi viÕt ng¾n gän, dÔ hiÓu, c¸c vÊn ®Ò ®−îc lùa chän mét c¸ch s¸t hîp víi thùc tÕ cuéc sèng ®ang diÔn ra nh»m gióp nh©n d©n vμ c¸n bé c¬ së n¾m ®−îc nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt mét c¸ch c¬ b¶n nhÊt vÒ thõa kÕ. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 5 n¨m 2011 Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 7 8 Ch−¬ng I NH÷NG QUY §ÞNH CHUNG C©u hái 1: Thõa kÕ lμ g×? Tr¶ lêi: Theo quan niÖm truyÒn thèng, "thõa kÕ" ®−îc hiÓu lμ viÖc ng−êi ®ang cßn sèng thõa h−ëng tμi s¶n cña ng−êi ®· qua ®êi. ViÖc thõa kÕ chØ ®−îc thùc hiÖn khi ng−êi cã tμi s¶n chÕt. Thõa kÕ víi nghÜa lμ mét quan hÖ ph¸p luËt d©n sù, trong ®ã c¸c chñ thÓ cña quan hÖ thõa kÕ bao gåm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n vμ ng−êi thõa kÕ. Ng−êi cã tμi s¶n ®Ó l¹i khi chÕt gäi lμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Ng−êi ®−îc h−ëng tμi s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i gäi lμ ng−êi thõa kÕ. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chØ cã thÓ lμ c¸ nh©n, mμ kh«ng bao giê lμ ph¸p nh©n, c¬ quan nhμ n−íc hoÆc tæ chøc; nh−ng ng−êi thõa kÕ cã thÓ lμ c¸ nh©n, hoÆc c¬ quan nhμ n−íc, hoÆc bÊt kú mét chñ thÓ nμo kh¸c. Trong ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam, quyÒn ®Ó l¹i di s¶n cña ng−êi cã tμi s¶n cho ng−êi thõa kÕ, vμ quyÒn thõa kÕ di s¶n cña ng−êi kh¸c lμ hai néi dung c¬ b¶n cña quyÒn thõa kÕ ®−îc ph¸p luËt c«ng nhËn vμ b¶o vÖ. 9 C©u hái 2: C¸c quy ®Þnh vÒ thõa kÕ theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®−îc ¸p dông tõ thêi gian nμo? Tr¶ lêi: Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®−îc Quèc héi n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ XI, kú häp thø 7 th«ng qua ngμy 14 th¸ng 6 n¨m 2005. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt cña Quèc héi vÒ viÖc thi hμnh Bé luËt d©n sù sè 45/2005/QH11 ngμy 14- 6-2005, Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc thi hμnh tõ ngμy 01 th¸ng 01 n¨m 2006, thay thÕ cho Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vμ Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngμy 29-9-1989. VÒ nguyªn t¾c, c¸c quy ®Þnh trong Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c quan hÖ d©n sù ph¸t sinh tõ thêi ®iÓm Bé luËt d©n sù cã hiÖu lùc thi hμnh. V× vËy, c¸c quan hÖ d©n sù nãi chung vμ quan hÖ thõa kÕ nãi riªng nÕu ph¸t sinh tõ ngμy 01-01-2006 trë ®i th× ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005. C©u hái 3: NÕu viÖc thõa kÕ x¶y ra tr−íc khi Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc thi hμnh, nh−ng sau khi Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc, c¸c bªn míi yªu cÇu chia thõa kÕ, th× ¸p dông quy ®Þnh nμo? Tr¶ lêi: VÒ nguyªn t¾c, nÕu quan hÖ ph¸p luËt d©n sù ph¸t sinh tõ thêi ®iÓm nμo sÏ ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt t¹i thêi ®iÓm ®ã ®Ó gi¶i quyÕt. Nh− vËy, c¸c quan hÖ thõa kÕ cã thêi ®iÓm më 10 thõa kÕ tõ tr−íc ngμy Bé luËt d©n sù cã hiÖu lùc thi hμnh (ngμy 01-01-2006), mÆc dï c¸c bªn ch−a chia thõa kÕ, nay cã yªu cÇu chia thõa kÕ sÏ ¸p dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã hiÖu lùc tr−íc ®ã. Cô thÓ lμ: - NÕu thêi ®iÓm më thõa kÕ tõ ngμy 30-9-1990 cho ®Õn tr−íc ngμy 01-7-1996 ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh thõa kÕ ®−îc Chñ tÞch Héi ®ång Nhμ n−íc c«ng bè ngμy 30-9-1990. Theo h−íng dÉn t¹i NghÞ quyÕt sè 02/H§TP ngμy 19- 10-1990 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Toμ ¸n nh©n d©n tèi cao h−íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh thõa kÕ quy ®Þnh th×: kÓ tõ ngμy 10-9-1990, ®èi víi c¸c vô ¸n vÒ thõa kÕ ®ang ®−îc gi¶i quyÕt theo thñ tôc s¬ thÈm, phóc thÈm hoÆc ®· cã kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, th× ®Òu ph¶i ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh thõa kÕ ®Ó gi¶i quyÕt. Riªng ®èi víi giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt, NghÞ quyÕt ngμy 28-10-1995 cña Quèc héi vÒ viÖc thi hμnh Bé luËt d©n sù n¨m 1995 cã h−íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt nh− sau: C¸c quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®−îc ¸p dông ®èi víi giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë ®−îc x¸c lËp tõ ngμy Bé luËt d©n sù n¨m 1995 cã hiÖu lùc. §èi víi giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë ®−îc x¸c lËp tõ ngμy 01 th¸ng 7 n¨m 1991 ®Õn ngμy Bé luËt d©n sù n¨m 1995 cã hiÖu lùc, th× thùc hiÖn theo Ph¸p lÖnh nhμ ë vμ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan. §èi víi giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë ®−îc x¸c 11 lËp tr−íc ngμy 01-7-1991, th× sÏ ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Quèc héi. Nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vÒ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã hiÖu lùc ¸p dông kÓ tõ ngμy LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 cã hiÖu lùc (ngμy 15-10-1993). §Ó h−íng dÉn gi¶i quyÕt c¸c giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë ®−îc x¸c lËp tr−íc ngμy 01-4-1991, ngμy 20- 8-1998 ñy ban Th−êng vô Quèc héi ®· ban hμnh NghÞ quyÕt sè 58/1998/NQ-UBTVQH10 vÒ giao dÞch d©n sù vÒ nhμ ë ®−îc x¸c lËp tr−íc ngμy 01 th¸ng 7 n¨m 1991. §iÒu 9 NghÞ quyÕt nμy cã quy ®Þnh: "§èi víi tr−êng hîp thõa kÕ nhμ ë ®−îc x¸c lËp tr−íc ngμy 01-7-1991 mμ di s¶n thõa kÕ ch−a ®−îc chia, nÕu cã yªu cÇu chia th× gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thõa kÕ". Nh− vËy, nÕu thêi ®iÓm më thõa kÕ ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc ngμy 01-7-1996, khi gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc cã liªn quan ®Õn thõa kÕ (trõ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt), sÏ ¸p dông Ph¸p lÖnh thõa kÕ vμ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh ®Ó gi¶i quyÕt. - NÕu thêi ®iÓm më thõa kÕ tõ ngμy 01-7-1996 cho ®Õn tr−íc ngμy 01-01-2006 ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ thõa kÕ cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®Ó gi¶i quyÕt. C©u hái 4: HiÓu nh− thÕ nμo lμ thêi ®iÓm më thõa kÕ? ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c thêi ®iÓm më thõa kÕ cã ý nghÜa nh− thÕ nμo ®èi víi viÖc thõa kÕ? Tr¶ lêi: Khi mét ng−êi chÕt th× ph¸t sinh viÖc thõa kÕ di s¶n cña ng−êi Êy. V× vËy, thêi ®iÓm më 12 thõa kÕ lμ thêi ®iÓm ng−êi cã tμi s¶n (hay cßn gäi lμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) chÕt. §ã lμ mèc thêi gian kÓ tõ thêi ®iÓm ®ã quyÒn tμi s¶n vμ nghÜa vô tμi s¶n cña mét ng−êi (ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) chÊm døt, ®ång thêi c¸c quyÒn vμ nghÜa vô nμy ®−îc chuyÓn cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. Th«ng th−êng, nÕu mét ng−êi chÕt mμ mäi ng−êi ®Òu biÕt, th× thêi ®iÓm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt lμ thêi ®iÓm ng−êi ®ã trót h¬i thë cuèi cïng. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm më thõa kÕ lμ ghi chÐp trong giÊy khai tö vÒ giê, ngμy, th¸ng, n¨m ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. ViÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm më thõa kÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng v× thêi ®iÓm më thõa kÕ lμ thêi ®iÓm ®Ó x¸c ®Þnh: - Thø nhÊt, nh÷ng tμi s¶n vμ nghÜa vô tμi s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi ng−êi ®ã chÕt bao gåm nh÷ng g×; gi¸ trÞ lμ bao nhiªu, ®Ó gi¶i quyÕt viÖc ph©n chia di s¶n cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ; - Thø hai, ng−êi nμo lμ ng−êi ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt - nghÜa lμ x¸c ®Þnh ng−êi thõa kÕ t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ. Ng−êi thõa kÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: ng−êi thõa kÕ ph¶i lμ ng−êi cßn sèng vμo thêi ®iÓm më thõa kÕ, ng−êi sinh ra sau thêi ®iÓm më thõa kÕ ph¶i ®· thμnh thai tr−íc thêi ®iÓm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. Nh÷ng ng−êi chÕt trong cïng mét thêi ®iÓm kh«ng ®−îc h−ëng thõa kÕ cña nhau; c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng thõa kÕ ph¶i cßn tån t¹i vμo thêi ®iÓm më thõa kÕ. V× vËy, thêi ®iÓm më thõa kÕ 13 cÇn ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c theo giê, phót mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt, nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c giê, phót ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt th× thêi ®iÓm më thõa kÕ ®−îc tÝnh theo ngμy mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. §èi víi ng−êi bÞ mÊt tÝch th× c¨n cø vμo quyÕt ®Þnh cña Toμ ¸n tuyªn bè ng−êi ®ã lμ ®· chÕt, thêi ®iÓm më thõa kÕ lμ ngμy chÕt ®−îc x¸c ®Þnh trong quyÕt ®Þnh cña Toμ ¸n. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ngμy chÕt, th× ngμy mμ quyÕt ®Þnh cña Toμ ¸n tuyªn bè ng−êi ®ã lμ ®· chÕt cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®−îc coi lμ thêi ®iÓm më thõa kÕ (§iÒu 81, kho¶n 1 §iÒu 633 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). - Thø ba, thêi ®iÓm më thõa kÕ cßn cã ý nghÜa vÒ mÆt thêi hiÖu, bëi v×, viÖc tõ chèi nhËn di s¶n, khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ ph¶i tiÕn hμnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. §ã lμ s¸u th¸ng ®èi víi viÖc tõ chèi nhËn di s¶n; m−êi n¨m ®èi víi viÖc khëi kiÖn yªu cÇu chia di s¶n, x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ, hoÆc b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng−êi kh¸c; ba n¨m ®èi víi viÖc khëi kiÖn yªu cÇu ng−êi thõa kÕ thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tμi s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i (theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 642, §iÒu 645 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). - Thø t−, viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm më thõa kÕ cßn cã ý nghÜa trong viÖc x¸c ®Þnh ph¸p luËt ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ thõa kÕ di s¶n vμ ph©n chia di s¶n (xem thªm néi dung c©u hái - tr¶ lêi sè 3). 14 C©u hái 5: §Þa ®iÓm më thõa kÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Trong suèt cuéc ®êi m×nh, mét ng−êi cã thÓ sinh sèng lÇn l−ît ë nhiÒu n¬i vμ t¹i mçi n¬i ng−êi ®ã ®· tõng sinh sèng ®Òu cã thÓ cã nh÷ng tμi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hîp ph¸p cña m×nh. MÆt kh¸c, cã thÓ cã tr−êng hîp mét ng−êi tuy chÕt ë mét n¬i nh−ng t¹i n¬i ®ã kh«ng cã mét tμi s¶n nμo thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña ng−êi ®· chÕt. V× vËy, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 633 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 viÖc x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm më thõa kÕ cã thÓ theo n¬i c− tró, hoÆc n¬i cã tμi s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n vμ tu©n theo thø tù sau: Tr−íc tiªn, "®Þa ®iÓm më thõa kÕ lμ n¬i c− tró cuèi cïng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n" v× n¬i c− tró cuèi cïng th−êng lμ n¬i ng−êi ®ã cã tμi s¶n, n¬i tËp trung c¸c giao dÞch d©n sù cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng, n¬i ph¸t sinh c¸c quyÒn tμi s¶n vμ nghÜa vô tμi s¶n cña ng−êi ®ã, n¬i ng−êi ®ã thùc hiÖn c¸c quyÒn tμi s¶n vμ nghÜa vô tμi s¶n. V× vËy, ®ã lμ n¬i thuËn tiÖn cho viÖc x¸c ®Þnh vμ ph©n chia di s¶n. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc n¬i c− tró cuèi cïng cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n th× ®Þa ®iÓm më thõa kÕ lμ n¬i cã toμn bé di s¶n. Trong tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã tμi s¶n ë nhiÒu n¬i, th× n¬i nμo cã phÇn lín tμi s¶n cña ng−êi ®ã sÏ ®−îc x¸c ®Þnh lμ n¬i më thõa kÕ. 15 X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm më thõa kÕ cã ý nghÜa quan träng v× ®ã lμ n¬i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý di s¶n, kiÓm kª di s¶n trong tr−êng hîp cÇn thiÕt nh»m ng¨n chÆn nh÷ng hμnh vi ph©n t¸n hoÆc chiÕm ®o¹t tμi s¶n trong khèi di s¶n; lμ n¬i thùc hiÖn viÖc thanh to¸n nghÜa vô tμi s¶n vμ ph©n chia di s¶n. §Þa ®iÓm më thõa kÕ cßn lμ n¬i thùc hiÖn c¸c thÓ thøc liªn quan ®Õn di s¶n nh− viÖc tõ chèi nhËn di s¶n (ph¶i b¸o cho C¬ quan c«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn n¬i cã ®Þa ®iÓm më thõa kÕ)... C¸c tμi s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n, dï r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i, ®Òu ph¶i kª khai t¹i ®Þa ®iÓm më thõa kÕ. Toμ ¸n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt viÖc kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ, c¸c tranh chÊp di s¶n thõa kÕ lμ Toμ ¸n n¬i më thõa kÕ. C©u hái 6: Thêi hiÖu khëi kiÖn lμ g×? Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ ®−îc quy ®Þnh nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Ph¸p luËt quy ®Þnh quyÒn vμ nghÜa vô cña ng−êi thõa kÕ ph¸t sinh tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. Trong thùc tÕ, do phong tôc, tËp qu¸n cña d©n téc ta nªn Ýt cã tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ võa míi chÕt, ®· cã sù ph©n chia hoÆc tranh chÊp vÒ thõa kÕ di s¶n. Do vËy, th−êng lμ ph¶i sau mét thêi gian dμi (5 n¨m hoÆc 10 n¨m) míi cã tranh chÊp vÒ viÖc ph©n chia di s¶n thõa kÕ. Lóc ®ã di s¶n cã thÓ bÞ ph©n t¸n, cã thÓ bÞ gi¶m (hoÆc t¨ng) gi¸ trÞ so víi thêi ®iÓm më thõa 16 kÕ, hoÆc lμ ng−êi ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt ®· chÕt. §iÒu nμy g©y khã kh¨n cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ. V× vËy, cÇn ph¶i quy ®Þnh vÒ thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ. Thêi hiÖu khëi kiÖn lμ thêi h¹n mμ chñ thÓ ®−îc quyÒn khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu Tßa ¸n, c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn kh¸c b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p bÞ x©m ph¹m. NÕu thêi h¹n ®ã kÕt thóc, th× chñ thÓ mÊt quyÒn khëi kiÖn. Trªn tinh thÇn ®ã §iÒu 645 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh c¸c thêi hiÖu vÒ quyÒn thõa kÕ nh− sau: 1. Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ lμ 10 n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ ®−îc ¸p dông trong c¸c tr−êng hîp: (a) ng−êi thõa kÕ yªu cÇu Tßa ¸n chia di s¶n thõa kÕ; hoÆc (b) yªu cÇu Tßa ¸n x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ cña m×nh; hoÆc (c) b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng−êi kh¸c. §èi víi tr−êng hîp (a), ng−êi thõa kÕ ®èi víi di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i ®· ®−îc x¸c ®Þnh, nh−ng do nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng thèng nhÊt ®−îc c¸ch ph©n chia di s¶n. Hay nãi c¸ch kh¸c, hä kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ai lμ ng−êi nhËn di s¶n nμo cña ng−êi ®· mÊt, nªn nh÷ng ng−êi thõa kÕ yªu cÇu Tßa ¸n chia di s¶n thõa kÕ cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ. §èi víi tr−êng hîp (b) vμ (c), ®©y lμ tr−êng hîp mét ng−êi ®¸ng lÏ ph¶i lμ mét trong sè nh÷ng 17 ng−êi thõa kÕ, nh−ng kh«ng ®−îc c«ng nhËn lμ ng−êi thõa kÕ, hoÆc kh«ng ®−îc nhËn di s¶n; hoÆc tr−êng hîp mét ng−êi kh«ng cã quyÒn h−ëng thõa kÕ di s¶n (ng−êi ®· bÞ truÊt quyÒn thõa kÕ hoÆc ng−êi kh«ng ph¶i lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt), nh−ng l¹i ®−îc nhËn di s¶n thõa kÕ, th× ng−êi thõa kÕ cã quyÒn yªu cÇu Tßa ¸n x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ cña m×nh hoÆc b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng−êi kh«ng cã quyÒn h−ëng thõa kÕ di s¶n. 2. Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu ng−êi thõa kÕ thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tμi s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i lμ ba n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. §©y lμ quy ®Þnh míi cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 so víi Bé luËt d©n sù n¨m 1995, nh»m æn ®Þnh quan hÖ thõa kÕ di s¶n. C©u hái 7: Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 5 NghÞ quyÕt ngμy 28-10-1995 cña Quèc héi vÒ viÖc thi hμnh Bé luËt d©n sù n¨m 1995 th× nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vÒ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã hiÖu lùc ¸p dông kÓ tõ ngμy LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 cã hiÖu lùc. LuËt ®Êt ®ai nμy cã hiÖu lùc tõ ngμy 15-10-1993. Nh− vËy, khi cã tranh chÊp ph¸t sinh tõ viÖc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, th× cÇn x¸c ®Þnh thêi ®iÓm x¸c lËp viÖc chuyÓn 18 quyÒn sö dông ®Êt ®ã. NÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt tr−íc ngμy 15-10-1993 (ngμy LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 cã hiÖu lùc thi hμnh), c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai thêi kú nμy kh«ng cho phÐp viÖc ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt. Ng−êi ®−îc Nhμ n−íc giao ®Êt chØ ®−îc ®Ó thõa kÕ tμi s¶n cã trªn ®Êt ®−îc giao. Ng−êi ®−îc thõa kÕ tμi s¶n cã trªn ®Êt th× ®−îc tiÕp tôc sö dông ®Êt ®ã. NÕu viÖc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®−îc x¸c lËp tõ ngμy 15-10-1993, th× ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®Ó gi¶i quyÕt. V× vËy, thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ thõa kÕ ®−îc ¸p dông theo quy ®Þnh Bé luËt d©n sù lμ 10 n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. §Õn ngμy 01-7-2004, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ®· ®−îc LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 thay thÕ. Tuy nhiªn, riªng ®èi víi thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt, LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt, c¸c tr×nh tù, thñ tôc vÒ nhËn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt, cßn c¸c quy ®Þnh vÒ ph©n chia di s¶n theo di chóc hay theo ph¸p luËt cho ®Õn tr−íc ngμy 01-01-2006 vÉn ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 ®Ó gi¶i quyÕt. Tõ ngμy 01-01-2006, Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc thi hμnh, c¸c quan hÖ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cã thêi ®iÓm më thõa kÕ tõ ngμy 01- 01-2006 trë ®i sÏ ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt 19 d©n sù n¨m 2005. C©u hái 8: Ng−êi thõa kÕ cã thÓ khëi kiÖn yªu cÇu Tßa ¸n gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc g× liªn quan ®Õn quyÒn thõa kÕ cña m×nh? Tr¶ lêi: Ng−êi thõa kÕ cã quyÒn yªu cÇu Tßa ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc liªn quan ®Õn quyÒn thõa kÕ sau ®©y: - Yªu cÇu ph©n chia di s¶n trong tr−êng hîp gi÷a nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng tháa thuËn ®−îc víi nhau viÖc ph©n chia di s¶n; - Yªu cÇu huû bá viÖc ph©n chia di s¶n ®Ó ph©n chia l¹i; cÇn l−u ý r»ng, ®©y lμ tr−êng hîp tuy ®· cã tháa thuËn vÒ viÖc ph©n chia di s¶n cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ, nh−ng mét ng−êi trong sè nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng cã mÆt trong buæi tháa thuËn ph©n chia di s¶n, hoÆc mét ng−êi trong sè hä kh«ng ®ång ý víi viÖc ph©n chia di s¶n, hoÆc viÖc ph©n chia di s¶n kh«ng ®óng víi tháa thuËn cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ, th× ng−êi thõa kÕ nμy míi cã quyÒn yªu cÇu Tßa ¸n ph©n chia l¹i di s¶n ®· chia. NÕu ng−êi nμy ®· ký vμo biªn b¶n tháa thuËn viÖc ph©n chia di s¶n, nghÜa lμ ng−êi ®ã ®ång ý víi viÖc ph©n chia di s¶n vμ viÖc ph©n chia di s¶n ®−îc thùc hiÖn ®óng víi biªn b¶n tháa thuËn ph©n chia di s¶n ®ã th× ng−êi thõa kÕ kh«ng thÓ yªu cÇu Tßa ¸n ph©n chia l¹i di s¶n ®· chia; 20 - Yªu cÇu x¸c nhËn lμ ng−êi thõa kÕ trong tr−êng hîp kh«ng ®−îc thõa nhËn lμ ng−êi thõa kÕ; - B¸c quyÒn ®−îc h−ëng thõa kÕ cña ng−êi thõa kÕ kh¸c. Trong tr−êng hîp kiÖn yªu cÇu Tßa ¸n x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ, ng−êi yªu cÇu ph¶i ®−a ra c¸c b»ng chøng chøng minh t− c¸ch ng−êi thõa kÕ cña m×nh. VÝ dô nh−, xuÊt tr×nh chøng minh th−, c¸c giÊy tê hé tÞch (giÊy khai sinh, giÊy ®¨ng ký kÕt h«n, v.v.) ®Ó chøng minh quan hÖ huyÕt thèng, quan hÖ h«n nh©n, hoÆc quan hÖ nu«i d−ìng víi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n; hoÆc ®−a ra di chóc mμ ng−êi qu¸ cè ®· lËp ®Ó l¹i di s¶n cho m×nh. Trong tr−êng hîp b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng−êi kh¸c, ng−êi yªu cÇu còng ph¶i ®−a ra c¸c b»ng chøng chøng minh ng−êi thõa kÕ ®ã thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp bÞ truÊt quyÒn thõa kÕ, hoÆc kh«ng ph¶i lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc (v× ng−êi qu¸ cè ®· lËp mét b¶n di chóc kh¸c thay thÕ), hoÆc ng−êi ®ã kh«ng thuéc hμng thõa kÕ ®−îc h−ëng di s¶n. C©u hái 9: Gi÷a n¨m 2005, cha, mÑ A ®Òu ®· mÊt, ®Ó l¹i mét c¨n nhμ mÆt phè. Th¸ng 12 n¨m 2005, anh chÞ em A ®· cã v¨n b¶n tháa thuËn lμ c¨n nhμ thuéc quyÒn ®ång thõa kÕ cña n¨m anh chÞ em nh−ng ®ång ý ®Ó cho anh trai c¶ sö dông lμm cöa hμng kinh doanh, vμ h»ng th¸ng mçi ng−êi em ®−îc 21 h−ëng 1.000.000 ®ång, coi nh− gi¸ trÞ tiÒn thuª nhμ. Anh trai A ®ang kª khai lμm thñ tôc xin cÊp GiÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë. VËy, sau khi hÕt thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ, kh«ng biÕt anh chÞ em A cã ®−îc yªu cÇu Tßa ¸n cho ®−îc h−ëng quyÒn thõa kÕ vμ ph©n chia di s¶n n÷a hay kh«ng vμ lμm thÕ nμo ®Ó b¶o vÖ quyÒn thõa kÕ cña hä ®èi víi di s¶n mμ bè mÑ hä ®Ó l¹i? Tr¶ lêi: Cha mÑ A mÊt tr−íc thêi ®iÓm Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc (tr−íc ngμy 01-01-2006), v× vËy trong tr−êng hîp nμy ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 vμ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh ®Ó gi¶i quyÕt. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt sè 02/2004/NQ H§TP ngμy 10-8-2004 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h−íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, h«n nh©n vμ gia ®×nh c¸c tr−êng hîp sau kh«ng ¸p dông thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ: a) Tr−êng hîp trong thêi h¹n 10 n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ mμ c¸c ®ång thõa kÕ kh«ng cã tranh chÊp vμ cã v¨n b¶n cïng x¸c nhËn lμ ®ång thõa kÕ, hoÆc sau khi kÕt thóc thêi h¹n 10 n¨m mμ c¸c ®ång thõa kÕ kh«ng cã tranh chÊp vÒ hμng thõa kÕ vμ ®Òu thõa nhËn di s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i ch−a chia th× di s¶n ®ã chuyÓn thμnh tμi s¶n chung cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ. Khi cã 22 tranh chÊp vμ yªu cÇu Tßa ¸n gi¶i quyÕt th× kh«ng ¸p dông thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ, mμ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chia tμi s¶n chung ®Ó gi¶i quyÕt theo c¸c tr−êng hîp sau: - Tr−êng hîp cã di chóc mμ c¸c ®ång thõa kÕ kh«ng cã tranh chÊp vμ tháa thuËn viÖc chia tμi s¶n sÏ ®−îc thùc hiÖn theo di chóc khi cã nhu cÇu chia tμi s¶n, th× viÖc chia tμi s¶n chung ®ã ®−îc thùc hiÖn theo di chóc. - Tr−êng hîp kh«ng cã di chóc mμ c¸c ®ång thõa kÕ tháa thuËn vÒ phÇn mçi ng−êi ®−îc h−ëng khi cã nhu cÇu chia tμi s¶n, th× viÖc chia tμi s¶n chung ®ã ®−îc thùc hiÖn theo tháa thuËn cña hä. - Tr−êng hîp kh«ng cã di chóc mμ c¸c ®ång thõa kÕ tháa thuËn vÒ phÇn mçi ng−êi ®−îc h−ëng khi cã nhu cÇu chia tμi s¶n, th× viÖc chia tμi s¶n chung ®ã ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chia tμi s¶n chung. b) Tr−êng hîp ng−êi chÕt ®Ó l¹i di s¶n cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ nh−ng nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý, sö dông mμ di s¶n ®ã ®ang do ng−êi kh¸c chiÕm h÷u hîp ph¸p hoÆc thuª, m−în, qu¶n lý theo ñy quyÒn, v.v., th× nh÷ng ng−êi thõa kÕ cã quyÒn khëi kiÖn ng−êi ®ang chiÕm h÷u tμi s¶n tr¶ l¹i tμi s¶n lμ di s¶n thõa kÕ cho m×nh. Nh− vËy trong tr−êng hîp trªn, trong thêi 23 hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ, n¨m anh chÞ em ®· cã v¨n b¶n x¸c nhËn sù tháa thuËn vÒ quyÒn ®ång thõa kÕ cña n¨m anh, chÞ, em. V× vËy, khi ng−êi anh c¶ lμm thñ tôc ®Ó ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, kÌm theo giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë mang tªn cha mÑ, ng−êi anh c¶ ph¶i nép biªn b¶n tháa thuËn viÖc ph©n chia di s¶n, nÕu di s¶n ch−a chia th× khi kª khai giÊy tê, n¨m anh chÞ em ®Òu cã quyÒn ®øng tªn ®ång chñ së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë. Sau khi ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë, ng«i nhμ ®ã thuéc quyÒn së h÷u cña n¨m anh chÞ em. Nh− vËy, mÆc dï tμi s¶n ®ã ®−îc c¸c anh, chÞ, em tháa thuËn giao cho mét ng−êi sö dông, th× khi cÇn ph©n chia, c¸c ®ång chñ së h÷u cã quyÒn tù tháa thuËn hoÆc yªu cÇu Tßa ¸n ph©n chia tμi s¶n thuéc së h÷u chung cña hä chø kh«ng phô thuéc vμo thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ cßn hay hÕt. NÕu khi ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë mμ trªn giÊy tê ®ã chØ ghi tªn ng−êi anh trai c¶, th× nh÷ng ng−êi cßn l¹i cã quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn bæ sung tªn cña m×nh vμo giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë. Nh− vËy, quyÒn lîi cña hä ®èi víi ng«i nhμ vμ ®Êt ë sÏ ®−îc b¶o ®¶m. 24 Ch−¬ng II DI S¶N, NG¦êI THõA KÕ, NG¦êI §Ó L¹I DI S¶N C©u hái 10: C¸ nh©n - ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ph¶i tu©n thñ ®iÒu kiÖn g× ®Ó cã thÓ cho ng−êi kh¸c h−ëng thõa kÕ tμi s¶n cña m×nh? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 631 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, mäi c¸ nh©n ®Òu cã quyÒn ®Ó l¹i tμi s¶n cña m×nh sau khi chÕt cho ng−êi kh¸c. ViÖc chuyÓn dÞch nh÷ng tμi s¶n cña m×nh cho ng−êi kh¸c thõa kÕ ®−îc thùc hiÖn b»ng hai c¸ch: Thø nhÊt, c¸ nh©n lËp di chóc ®Þnh ®o¹t tμi s¶n cña m×nh; Thø hai, ®Ó l¹i tμi s¶n cña m×nh cho ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. §èi víi viÖc ®Ó l¹i thõa kÕ theo ph¸p luËt, c¸ nh©n chØ cÇn mét ®iÒu kiÖn duy nhÊt lμ tμi s¶n ph¶i thuéc quyÒn së h÷u (hoÆc quyÒn sö dông hîp ph¸p - ®èi víi tμi s¶n lμ quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông mÆt n−íc, quyÒn sö dông rõng) cña c¸ nh©n - ng−êi ®Ó l¹i thõa kÕ. 25 §èi víi viÖc ®Ó l¹i thõa kÕ theo di chóc, th× ngoμi ®iÒu kiÖn vÒ tμi s¶n, ng−êi lËp di chóc ph¶i tu©n theo quy ®Þnh vÒ viÖc lËp di chóc hîp ph¸p. C©u hái 11: Ph¸p luËt cã quy ®Þnh ph©n biÖt vÒ quyÒn h−ëng thõa kÕ cña con trai vμ con g¸i kh«ng? Tr¶ lêi: ViÖc ph©n biÖt quyÒn ®Ó l¹i thõa kÕ còng nh− quyÒn h−ëng thõa kÕ chØ cã trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt thêi phong kiÕn ë n−íc ta tr−íc ®©y. ë thêi kú nμy, trong gia ®×nh, ng−êi chång ®−îc coi lμ gia tr−ëng, cã quyÒn ®Þnh ®o¹t toμn bé tμi s¶n. Khi ng−êi vî chÕt tr−íc, ng−êi chång trë thμnh chñ së h÷u duy nhÊt tÊt c¶ c¸c tμi s¶n chung, vμ c¶ tμi s¶n riªng cña ng−êi vî. Tr¸i l¹i, nÕu ng−êi chång chÕt tr−íc, ng−êi vî chØ cã quyÒn h−ëng dông tμi s¶n riªng cña m×nh, nÕu t¸i gi¸ th× ph¶i tr¶ l¹i tμi s¶n riªng cña chång cho bªn nhμ chång, tμi s¶n chung ®Ó l¹i cho con ®−îc h−ëng. §iÒu 52 HiÕn ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2001) quy ®Þnh: "mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt". §Ó cô thÓ hãa quyÒn d©n sù nμy, §iÒu 635 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 còng nh− §iÒu 632 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®Òu quy ®Þnh: "Mäi c¸ nh©n ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn ®Ó l¹i tμi s¶n cña m×nh cho ng−êi kh¸c vμ quyÒn h−ëng di s¶n theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt". Mäi c¸ nh©n víi t− c¸ch lμ chñ së h÷u, chñ sö dông (®èi víi quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông 26 mÆt n−íc, quyÒn sö dông rõng) ®Òu cã quyÒn ®Þnh ®o¹t tμi s¶n theo ý chÝ cña m×nh. V× vËy, mäi c¸ nh©n kh«ng ph©n biÖt nam, n÷, tuæi t¸c, ®Þa vÞ x· héi, t«n gi¸o ®Òu cã quyÒn lËp di chóc ®Ó chØ ®Þnh ng−êi thõa kÕ di s¶n sau khi m×nh chÕt, hoÆc ®Ó l¹i tμi s¶n cña m×nh cho ng−êi kh¸c thõa kÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®ång thêi ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn h−ëng di s¶n c¨n cø theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. QuyÒn b×nh ®¼ng trong quan hÖ vÒ thõa kÕ cña c¸ nh©n kh«ng nh÷ng ®−îc ghi nhËn trong Bé luËt d©n sù n¨m 1995, Bé luËt d©n sù n¨m 2005, mμ cßn ®−îc thÓ hiÖn trong ph¸p luËt h«n nh©n vμ gia ®×nh. Theo ®ã, vî, chång ®Òu ®−îc thõa kÕ tμi s¶n cña nhau, phô n÷ vμ nam giíi ®Òu ®−îc h−ëng thõa kÕ ngang nhau theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c con lμ nh÷ng ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt hμng thø nhÊt vμ cã quyÒn thõa kÕ ngang nhau di s¶n cña cha, mÑ; kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a con trai vμ con g¸i, con c¶, con thø, con trong gi¸ thó vμ con ngoμi gi¸ thó, con ®Î vμ con nu«i. C©u hái 12: Ng−êi thõa kÕ lμ ai? §iÒu kiÖn ®Ó ®−îc h−ëng thõa kÕ lμ g×? Tr¶ lêi: Ng−êi thõa kÕ lμ ng−êi ®−îc ng−êi chÕt ®Ó l¹i di s¶n theo di chóc hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong quan hÖ thõa kÕ theo ph¸p luËt, th× ng−êi thõa kÕ chØ cã thÓ lμ c¸ nh©n cã 27 quan hÖ h«n nh©n, quan hÖ huyÕt thèng hoÆc cã quan hÖ nu«i d−ìng víi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n; cßn trong thõa kÕ theo di chóc, th× ng−êi thõa kÕ cã thÓ lμ c¸ nh©n, Nhμ n−íc, hoÆc ph¸p nh©n, c¨n cø vμo ý nguyÖn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. 1. §iÒu kiÖn ®Ó c¸ nh©n trë thμnh ng−êi thõa kÕ ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 635 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 nh− sau: NÕu lμ thõa kÕ theo di chóc th×: ng−êi thõa kÕ lμ c¸ nh©n ph¶i lμ ng−êi cßn sèng vμo thêi ®iÓm më thõa kÕ. VÝ dô, A cã khèi tμi s¶n trÞ gi¸ 500 triÖu ®ång. A lËp di chóc trong ®ã chia cho bè, mÑ mçi ng−êi ®−îc h−ëng 50 triÖu ®ång, vî vμ con cña A mçi ng−êi ®−îc h−ëng 1/2 khèi di s¶n cßn l¹i. Nh−ng bè, mÑ cña A chÕt ngμy 20-10-2006, A chÕt ngμy 08-10-2007, th× bè, mÑ cña A kh«ng ®−îc h−ëng di s¶n cña A. Bëi v×, chØ ng−êi cßn sèng vμo thêi ®iÓm më thõa kÕ míi cã n¨ng lùc h−ëng quyÒn thõa kÕ di s¶n cña A. PhÇn di s¶n chia cho bè, mÑ A theo di chóc sÏ ®−îc chia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ng−êi thõa kÕ lμ c¸ nh©n cßn cã thÓ lμ ng−êi sinh ra vμ cßn sèng sau thêi ®iÓm më thõa kÕ nh−ng ®· thμnh thai tr−íc khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. NÕu lμ thõa kÕ theo ph¸p luËt th× ngoμi ®iÒu kiÖn nh− ®èi víi c¸ nh©n ®−îc thõa kÕ theo di chóc, c¸ nh©n trë thμnh ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt khi c¸ nh©n ®ã thuéc hμng thõa kÕ mμ ph¸p luËt quy ®Þnh hoÆc lμ ng−êi thõa kÕ thÕ vÞ. 28 2. §iÒu kiÖn ®Ó mét ph¸p nh©n, c¬ quan, tæ chøc ®−îc h−ëng thõa kÕ theo di chóc ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 635 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 lμ: c¬ quan, tæ chøc ph¶i cßn tån t¹i vμo thêi ®iÓm më thõa kÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ, t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ, c¬ quan, tæ chøc ®−îc chØ ®Þnh trong di chóc vÉn ®ang ho¹t ®éng b×nh th−êng, ch−a bÞ gi¶i thÓ hoÆc bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. Mét ph¸p nh©n, mét tæ chøc chØ cã thÓ ®−îc coi lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc mμ kh«ng bao giê ®−îc thõa kÕ theo ph¸p luËt. Tuy nhiªn, còng cÇn l−u ý r»ng, nÕu t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ, ph¸p nh©n hay tæ chøc ®ã ®−îc s¸p nhËp, hay hîp nhÊt víi ph¸p nh©n, hay tæ chøc kh¸c ®Ó t¹o thμnh ph¸p nh©n míi (trong tr−êng hîp hîp nhÊt) hay kh«ng h×nh thμnh ph¸p nh©n míi (trong tr−êng hîp s¸p nhËp), th× quyÒn vμ nghÜa vô cña ph¸p nh©n hîp nhÊt, ph¸p nh©n ®−îc s¸p nhËp sÏ ®−îc chuyÓn cho ph¸p nh©n míi hoÆc ph¸p nh©n ®−îc s¸p nhËp (theo quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 94, 95 Bé luËt d©n sù n¨m 2005), th× ®Õn thêi ®iÓm më thõa kÕ, ph¸p nh©n míi ®−îc hîp nhÊt, ph¸p nh©n ®−îc s¸p nhËp lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc di s¶n mμ ng−êi chÕt ®Ó l¹i. C©u hái 13: Di s¶n thõa kÕ bao gåm nh÷ng tμi s¶n g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 163 vμ §iÒu 634 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, th× di s¶n bao gåm tμi 29 s¶n lμ hiÖn vËt, tiÒn, giÊy tê trÞ gi¸ ®−îc thμnh tiÒn, quyÒn tμi s¶n thuéc së h÷u cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Tμi s¶n thuéc së h÷u cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lμ tμi s¶n thuéc së h÷u riªng cña ng−êi ®ã nh− c¸c t− liÖu sinh ho¹t, tiÒn, vμng, b¹c, nhμ ë, vèn cæ phÇn, t− liÖu s¶n xuÊt mμ ng−êi ®ã sö dông ®Ó tiÕn hμnh s¶n xuÊt, kinh doanh, thμnh lËp doanh nghiÖp t− nh©n, hoÆc gãp vμo c«ng ty, nh−ng còng cã thÓ lμ phÇn tμi s¶n cña ng−êi chÕt trong khèi tμi s¶n chung víi ng−êi kh¸c (phÇn tμi s¶n ®−îc tÆng cho chung, ®−îc thõa kÕ chung hoÆc cïng mua chung víi ng−êi kh¸c, hoÆc tμi s¶n thuéc së h÷u chung cña vî chång). Di s¶n bao gåm nh÷ng tμi s¶n d−íi ®©y: - Nh÷ng tμi s¶n b»ng hiÖn vËt, tiÒn, giÊy tê trÞ gi¸ ®−îc b»ng tiÒn thuéc quyÒn së h÷u cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n tr−íc khi chÕt. - C¸c quyÒn tμi s¶n mμ ph¸p luËt cho phÐp ®Ó thõa kÕ nh−: quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, quyÒn sö dông mÆt n−íc, quyÒn sö dông rõng, quyÒn khai th¸c tμi nguyªn kho¸ng s¶n... Kh«ng cã vÊn ®Ò g× phøc t¹p khi ®Ó l¹i di s¶n lμ nh÷ng tμi s¶n kh«ng ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u cho ng−êi thõa kÕ. §èi víi nh÷ng tμi s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u, hoÆc quyÒn sö dông nh−: xe m¸y, nhμ ë, quyÒn sö dông ®Êt, ®Ó ®−îc coi lμ di s¶n ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ph¶i cã c¸c giÊy tê ®¨ng ký chøng minh quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông cña m×nh. 30 - C¸c quyÒn tμi s¶n kh¸c ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång hay do viÖc ng−êi chÕt bÞ g©y thiÖt h¹i khi cßn sèng. VÝ dô: quyÒn ®ßi nî vÒ nh÷ng mãn tiÒn mμ ng−êi chÕt ®· cho vay khi cßn sèng; quyÒn ®ßi tiÒn lμm thuª ch−a tr¶ hÕt cho ng−êi chÕt khi cßn sèng, quyÒn ®ßi båi th−êng thiÖt h¹i do viÖc ng−êi chÕt ®· bÞ g©y thiÖt h¹i khi cßn sèng... - Di s¶n cßn gåm c¶ quyÒn tμi s¶n ph¸t sinh sau khi ng−êi qu¸ cè chÕt vμ do sù kiÖn chÕt ®ã. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm tÝnh m¹ng (b¶o hiÓm nh©n thä), nÕu kh«ng nãi râ ai sÏ ®−îc h−ëng hoÆc kh«ng nãi lμ ng−êi thõa kÕ sÏ ®−îc h−ëng tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn chÕt, th× sè tiÒn b¶o hiÓm do c¬ quan b¶o hiÓm tr¶ thuéc di s¶n cña ng−êi mua b¶o hiÓm sau khi ng−êi nμy chÕt. Hμnh kh¸ch mua vÐ ®i c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i cã b¶o hiÓm mμ x¶y ra tai n¹n lμm cho ng−êi ®ã chÕt, th× sè tiÒn båi th−êng vÒ b¶o hiÓm thuéc di s¶n cña hμnh kh¸ch. Di s¶n kh«ng bao gåm nh÷ng quyÒn tμi s¶n g¾n víi nh©n th©n ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. VÝ dô: quyÒn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng ®−îc h−ëng l−¬ng h−u, h−ëng trî cÊp th−¬ng tËt. Nh÷ng quyÒn tμi s¶n nμy chÊm døt khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt vμ kh«ng chuyÓn cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ. Nh÷ng tiÒn l−¬ng h−u, tiÒn trî cÊp th−¬ng tËt ®· ®−îc h−ëng khi cßn sèng, nh−ng ch−a lÜnh th× ®−îc nhËn ®Õn thêi ®iÓm ng−êi ®ã chÕt vμ gép vμo khèi di s¶n. 31 C©u hái 14: Khi nhËn di s¶n thõa kÕ, ng−êi thõa kÕ cã ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô do ng−êi chÕt ®Ó l¹i kh«ng? §ã lμ nh÷ng nghÜa vô g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh, ng−êi thõa kÕ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i. §ã lμ c¸c nghÜa vô tμi s¶n ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång hay do viÖc ng−êi chÕt ®· g©y thiÖt h¹i cho ng−êi kh¸c khi cßn sèng. VÝ dô: nghÜa vô tr¶ nh÷ng mãn nî mμ ng−êi chÕt ®· vay khi cßn sèng, nghÜa vô tr¶ mãn tiÒn cßn thiÕu do mua chÞu khi cßn sèng, nghÜa vô båi th−êng nh÷ng thiÖt h¹i mμ ng−êi chÕt ®· g©y ra cho ng−êi kh¸c khi cßn sèng... Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh ng−êi thõa kÕ khi ®ång ý nhËn di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c nghÜa vô do ng−êi chÕt ®Ó l¹i, kho¶n 1 §iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 còng x¸c ®Þnh râ: ng−êi thõa kÕ chØ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nghÜa vô do ng−êi chÕt ®Ó l¹i trong ph¹m vi di s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i, trõ tr−êng hîp cã tháa thuËn kh¸c. C©u hái 15: A ®· cã vî vμ hai con. Bè mÑ A mÊt sím, A cã ng−êi b¸c ruét sèng ë quª ®· nu«i A tõ nhá, nay ®· giμ yÕu vμ kh«ng cßn lao ®éng ®−îc. H»ng th¸ng, A th−êng göi tiÒn vÒ cho b¸c mçi th¸ng 300.000 ®ång. A bÞ 32 chÕt trong mét tai n¹n. VËy, vî con A cã ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc trî cÊp cho ng−êi b¸c cña A kh«ng? Tr¶ lêi: Ng−êi thõa kÕ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i. Tuy nhiªn, nh÷ng nghÜa vô g¾n víi nh©n th©n cña ng−êi ®· chÕt nh− nghÜa vô cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng ph¶i cÊp d−ìng do quan hÖ h«n nh©n vμ gia ®×nh, hoÆc ng−êi ®ã khi cßn sèng ®· thùc hiÖn viÖc trî cÊp cho ng−êi sèng n−¬ng nhê, sÏ chÊm døt khi ng−êi ®ã chÕt. V× vËy, nÕu xÐt vÒ nghÜa vô, vî vμ c¸c con cña A kh«ng b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn viÖc trî cÊp cho ng−êi b¸c cña A sau khi A chÕt. §iÒu nμy tïy thuéc vμo t×nh c¶m, sù tù nguyÖn vμ kh¶ n¨ng kinh tÕ cña vî vμ c¸c con cña A. C©u hái 16: Ng−êi bè tr−íc khi mÊt ®i ®· viÕt di chóc ®Ó l¹i cho hai con trai mçi ng−êi ®−îc h−ëng 1/2 c¨n nhμ thuéc së h÷u cña ng−êi bè. Nh−ng tr−íc khi mÊt, ng−êi bè cã vay cña mét ng−êi b¹n 10 triÖu ®ång ®Ó kinh doanh. VËy, hai ng−êi con cã ph¶i tr¶ nî thay cho ng−êi bè hay kh«ng? Tr¶ lêi: KÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ (thêi ®iÓm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt), ng−êi thõa kÕ cã quyÒn h−ëng di s¶n thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt, ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô tμi 33 s¶n mμ ng−êi chÕt ®Ó l¹i. NghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 lμ nh÷ng nghÜa vô tμi s¶n mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®¸ng lÏ ph¶i thùc hiÖn khi cßn sèng, nh−ng ch−a thùc hiÖn ®−îc th× ng−êi ®ã ®· chÕt. V× vËy, nh÷ng nghÜa vô nμy ®−îc chuyÓn sang cho ng−êi thõa kÕ. ViÖc thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô vÒ tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i ®−îc tiÕn hμnh nh− sau: - NÕu di s¶n ch−a ®−îc ph©n chia cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ, th× nghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i ®−îc ng−êi qu¶n lý di s¶n thùc hiÖn dùa trªn sù tháa thuËn cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ. - NÕu di s¶n ®· ®−îc ph©n chia cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ, th× mçi ng−êi thõa kÕ ph¶i thùc hiÖn mét phÇn nghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i t−¬ng øng víi phÇn di s¶n mμ m×nh ®−îc h−ëng vμ kh«ng v−ît qu¸ phÇn tμi s¶n mμ m×nh ®· nhËn, trõ tr−êng hîp cã tháa thuËn kh¸c (vÝ dô, ng−êi thõa kÕ tù nguyÖn tháa thuËn víi ng−êi cã quyÒn lμ sÏ tr¶ hÕt sè tiÒn mμ ng−êi ®· khuÊt ®· nî ng−êi cã quyÒn lóc cßn sèng, th× viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n sÏ tu©n theo tháa thuËn nμy). - NÕu c¬ quan, tæ chøc (hay Nhμ n−íc) lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc th× c¬ quan, tæ chøc (hay Nhμ n−íc) còng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tμi s¶n do ng−êi chÕt ®Ó l¹i nh− tr−êng hîp ng−êi thõa kÕ lμ c¸ nh©n. 34 Trong tr−êng hîp trªn, khi hai ng−êi con ®· nhËn thõa kÕ di s¶n cña bè m×nh ®Ó l¹i (mçi ng−êi 1/2 c¨n nhμ theo di chóc) th× hä ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tμi s¶n do bè m×nh ®Ó l¹i (mçi ng−êi thùc hiÖn tr¶ kho¶n vay 5 triÖu ®ång). Tr−êng hîp nμy kh¸c víi viÖc c¸c con thay bè thùc hiÖn nghÜa vô ë ®Æc ®iÓm: ai nhËn di s¶n thõa kÕ th× ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô theo tû lÖ t−¬ng øng víi phÇn di s¶n ®−îc nhËn vμ nÕu di s¶n kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô th× ng−êi nhËn di s¶n chØ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi phÇn di s¶n mμ m×nh ®· ®−îc nhËn (trõ tr−êng hîp cã tháa thuËn kh¸c). VÝ dô, nÕu gi¸ trÞ 1/2 c¨n nhμ mμ ng−êi bè ®· khuÊt ®Ó l¹i chØ cã gi¸ trÞ 3 triÖu ®ång th× ng−êi nhËn di s¶n chØ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô t−¬ng øng víi 3 triÖu ®ång (chø kh«ng ph¶i tr¶ ®ñ 5 triÖu ®ång). C©u hái 17: Hai vî chång «ng A vμ bμ B míi mÊt, mét ng−êi con cña «ng A vμ bμ B cßn ë n−íc ngoμi, nªn nh÷ng ng−êi con hiÖn ®ang sèng t¹i ViÖt Nam ch−a muèn ph©n chia di s¶n. VËy, hä cã thÓ cö mét ng−êi qu¶n lý di s¶n ®−îc kh«ng? Ph¸p luËt quy ®Þnh ai lμ ng−êi ®−îc qu¶n lý di s¶n? Tr¶ lêi: §Ó phï hîp víi phong tôc, tËp qu¸n cña ng−êi ViÖt Nam, khi trong gia ®×nh cã mét ng−êi th©n qua ®êi, kh«ng nhÊt thiÕt nh÷ng ng−êi 35 thõa kÕ ph¶i ph©n chia ngay di s¶n thõa kÕ. §Ó qu¶n lý di s¶n trong thêi gian ch−a chia, vÊn ®Ò qu¶n lý di s¶n ®· ®−îc ph¸p luËt dù liÖu. §iÒu 638 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: ng−êi qu¶n lý di s¶n cã thÓ lμ ng−êi ®−îc chØ ®Þnh trong di chóc. Tr−êng hîp di chóc kh«ng chØ ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n th× nh÷ng ng−êi thõa kÕ - víi t− c¸ch lμ chñ së h÷u chung di s¶n thõa kÕ - (kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ) - cïng nhau tháa thuËn cö ng−êi qu¶n lý di s¶n. Trong tr−êng hîp di chóc kh«ng chØ ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n vμ nh÷ng ng−êi thõa kÕ ch−a chØ ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n, th× ng−êi ®ang chiÕm h÷u, sö dông, qu¶n lý di s¶n tiÕp tôc qu¶n lý di s¶n ®ã cho ®Õn khi nh÷ng ng−êi thõa kÕ cö ®−îc ng−êi qu¶n lý di s¶n. §èi víi ng−êi ®· cã vî, cã chång, xuÊt ph¸t tõ quy ®Þnh tμi s¶n lμm ra trong thêi kú h«n nh©n ®−îc x¸c ®Þnh lμ tμi s¶n chung cña vî vμ chång, v× vËy, "Khi vî hoÆc chång chÕt hoÆc bÞ Tßa ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt, th× bªn cßn sèng qu¶n lý tμi s¶n chung cña vî chång, trõ tr−êng hîp trong di chóc cã chØ ®Þnh ng−êi kh¸c qu¶n lý di s¶n hoÆc nh÷ng ng−êi thõa kÕ tháa thuËn cö ng−êi kh¸c qu¶n lý di s¶n" (kho¶n 2 §iÒu 31 LuËt h«n nh©n vμ gia ®×nh n¨m 2000). Trong tr−êng hîp di s¶n ch−a cã ng−êi qu¶n lý vμ ch−a x¸c ®Þnh ®−îc ng−êi thõa kÕ di s¶n th× di s¶n do c¬ quan nhμ n−íc qu¶n lý. 36 C©u hái 18: Khi ®−îc chØ ®Þnh lμm ng−êi qu¶n lý di s¶n, th× ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô g×? Tr¶ lêi: NghÜa vô cña ng−êi qu¶n lý di s¶n ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 639 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, bao gåm: 1. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô lËp danh môc di s¶n ®Ó biÕt di s¶n gåm nh÷ng g×, hiÖn ai ®ang chiÕm h÷u, sö dông. ViÖc lËp danh môc di s¶n thõa kÕ ph¶i c¨n cø vμo di s¶n hiÖn cßn t¹i thêi ®iÓm më thõa kÕ, chø kh«ng ph¶i lóc ph©n chia di s¶n. Trªn danh môc di s¶n thõa kÕ ®· ®−îc lËp, ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô thu håi tμi s¶n thuéc di s¶n cña ng−êi chÕt mμ ng−êi kh¸c ®ang chiÕm h÷u (nh− thu håi tμi s¶n mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®ang cho ng−êi kh¸c thuª, m−în...), trõ tr−êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c (®ã lμ tr−êng hîp tμi s¶n ®ang ®em ®i cÇm cè, thÕ chÊp ®Ó b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n). 2. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô b¶o qu¶n di s¶n; kh«ng ®−îc ®Þnh ®o¹t tμi s¶n thuéc khèi di s¶n nh− b¸n, ®æi ch¸c, cho, cho m−în, cÇm cè, thÕ chÊp, v.v.. Trong tr−êng hîp cÇn ph¶i ®Þnh ®o¹t mét tμi s¶n nμo trong khèi di s¶n, th× ph¶i cã lý do chÝnh ®¸ng vμ ph¶i ®−îc sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ. ViÖc quy ®Þnh nghÜa vô nμy dùa trªn c¬ së ng−êi qu¶n lý di s¶n dï lμ mét trong nh÷ng ng−êi thõa kÕ cña ng−êi ®Ó 37 l¹i di s¶n kh«ng ph¶i lμ chñ së h÷u duy nhÊt ®èi víi tμi s¶n, nªn ng−êi qu¶n lý di s¶n kh«ng ®−îc toμn quyÒn ®Þnh ®o¹t ®èi víi tμi s¶n trong khèi di s¶n. C¸c tμi s¶n trong khèi di s¶n mμ ng−êi chÕt ®Ó l¹i thuéc së h÷u chung cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. Do vËy, viÖc chiÕm h÷u, sö dông, ®Þnh ®o¹t tμi s¶n trong khèi di s¶n ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi thõa kÕ (nÕu khèi tμi s¶n ®ã ch−a ®−îc chia vμ ®−îc giao cho ng−êi qu¶n lý di s¶n qu¶n lý). 3. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô th«ng b¸o cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ biÕt vÒ di s¶n. NÕu cã nhiÒu ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt, th× ng−êi qu¶n lý di s¶n còng ph¶i th«ng b¸o cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã quyÒn thõa kÕ ®Ó hä biÕt cô thÓ vÒ di s¶n thõa kÕ, biÕt ®−îc quyÒn mμ hä ®−îc h−ëng vμ nghÜa vô mμ hä ph¶i thùc hiÖn nÕu hä nhËn di s¶n. ViÖc th«ng b¸o nμy rÊt quan träng bëi nã cßn liªn quan ®Õn thêi h¹n tõ chèi nhËn di s¶n, thêi hiÖu khëi kiÖn cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ... 4. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô båi th−êng thiÖt h¹i nÕu do vi ph¹m nghÜa vô cña m×nh mμ g©y thiÖt h¹i ®Õn di s¶n. Trong tr−êng hîp cã thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi di s¶n, nÕu ng−êi qu¶n lý di s¶n chøng minh ®−îc r»ng, m×nh ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô qu¶n lý di s¶n nh− ®· b¶o qu¶n di s¶n ®óng víi kh¶ n¨ng cña m×nh vμ c«ng dông cña tμi s¶n, nh−ng do tr−êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng 38 hoÆc do vi ph¹m tõ ng−êi kh¸c th× ng−êi qu¶n lý di s¶n kh«ng ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i. 5. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nghÜa vô giao l¹i di s¶n cho ng−êi thõa kÕ theo yªu cÇu cña ng−êi thõa kÕ. NÕu ng−êi thõa kÕ tháa thuËn ®−îc vÒ viÖc ph©n chia di s¶n thõa kÕ, hoÆc trªn c¬ së quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n vÒ viÖc ph©n chia di s¶n, nh÷ng ng−êi thõa kÕ cã quyÒn yªu cÇu ng−êi qu¶n lý di s¶n giao l¹i di s¶n cho m×nh. C©u hái 19: Khi ®−îc chØ ®Þnh lμm ng−êi qu¶n lý di s¶n, th× ng−êi qu¶n lý di s¶n cã c¸c quyÒn nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Cïng víi viÖc thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 639 Bé luËt d©n sù, §iÒu 640 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n cã nh÷ng quyÒn sau ®©y: 1. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã quyÒn ®¹i diÖn cho ng−êi thõa kÕ trong quan hÖ víi ng−êi thø ba liªn quan ®Õn di s¶n thõa kÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ ng−êi qu¶n lý di s¶n cã quyÒn nh©n danh ng−êi ®Ó l¹i di s¶n hoÆc nh÷ng ng−êi thõa kÕ x¸c lËp, thùc hiÖn nh÷ng giao dÞch d©n sù dùa trªn c¬ së ý nguyÖn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n (theo di chóc), hoÆc trªn c¬ së tháa thuËn cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ (v¨n b¶n tháa thuËn). 2. Ng−êi qu¶n lý di s¶n cã quyÒn ®−îc h−ëng thï lao nÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cho h−ëng thï lao trong di chóc hoÆc theo tháa thuËn cña nh÷ng 39 ng−êi thõa kÕ. NÕu ng−êi lËp di chóc kh«ng chØ râ kho¶n thï lao nμy, hoÆc nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng tháa thuËn vÒ viÖc tr¶ thï lao th× ng−êi qu¶n lý di s¶n kh«ng ®−îc h−ëng kho¶n tiÒn nμy. Tuy nhiªn, nÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng thÓ hiÖn trong di chóc hoÆc nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh«ng tháa thuËn vÒ viÖc tr¶ thï lao cho ng−êi qu¶n lý di s¶n, th× ng−êi qu¶n lý di s¶n vÉn cã quyÒn yªu cÇu nh÷ng ng−êi thõa kÕ thanh to¸n phÇn chi phÝ thùc tÕ mμ m×nh ®· bá ra ®Ó b¶o qu¶n di s¶n. 3. Ng−êi ®ang chiÕm h÷u, sö dông, qu¶n lý di s¶n cã quyÒn tiÕp tôc sö dông di s¶n theo tháa thuËn trong hîp ®ång víi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cho ®Õn hÕt thêi h¹n hîp ®ång, theo sù chØ ®Þnh trong di chóc hoÆc ®−îc sù ®ång ý cña nh÷ng ng−êi thõa kÕ vμ ®−îc h−ëng thï lao theo tháa thuËn víi nh÷ng ng−êi thõa kÕ. C©u hái 20: Trong mét gia ®×nh cã hai ng−êi con; ng−êi cha vμ ng−êi anh trai cïng bÞ tai n¹n vμ chÕt trong mét chuyÕn bay khi ®i tham quan ë n−íc ngoμi. Ng−êi anh trai míi c−íi vî vμ ch−a cã con. Tr−íc ®©y, bè mÑ hä ®· cho hai vî chång ng−êi anh trai mét c¨n hé ®Ó ë. Ng«i nhμ mμ ng−êi mÑ vμ ng−êi em ®ang ë thuéc quyÒn së h÷u cña bè, mÑ hä. V× c¨n nhμ ë mÆt phè, nªn vî cña ng−êi anh trai yªu cÇu bμ mÑ vμ ng−êi em ph¶i dμnh mét phÇn c¨n nhμ ®Ó 40 chÞ Êy kinh doanh, coi nh− phÇn thõa kÕ mμ ng−êi anh trai ®−îc h−ëng cña ng−êi bè ®Ó l¹i. Nh÷ng ng−êi cßn l¹i trong gia ®×nh ®ã rÊt bÊt b×nh. VËy, hä cã ph¶i chia mét phÇn c¨n nhμ theo yªu cÇu cña vî ng−êi anh trai ®· chÕt hay kh«ng? Tr¶ lêi: Trong thùc tÕ, cã nhiÒu tr−êng hîp nh÷ng ng−êi cã quyÒn thõa kÕ di s¶n cña nhau cïng chÕt trong mét tai n¹n lμm chÕt nhiÒu ng−êi (®¾m tμu, tai n¹n m¸y bay, xe löa, ®éng ®Êt, v.v.), viÖc x¸c ®Þnh ng−êi nμo chÕt tr−íc, ng−êi nμo chÕt sau cã ý nghÜa quan träng, v× ng−êi chÕt sau lμ ng−êi thõa kÕ di s¶n cña ng−êi chÕt tr−íc. Nh− vËy, trong tr−êng hîp ®· nªu ë trªn nÕu x¸c ®Þnh ®−îc ng−êi anh trai chÕt sau ng−êi cha, th× ng−êi anh trai ®−îc h−ëng thõa kÕ di s¶n cña ng−êi cha ®Ó l¹i. Nh−ng nÕu kh«ng cã ®ñ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ai chÕt tr−íc, ai chÕt sau, tr−êng hîp nμy ®−îc gäi lμ chÕt trong cïng mét thêi ®iÓm ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 641 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Theo quy ®Þnh nμy, ng−êi cha vμ ng−êi anh trai lμ nh÷ng ng−êi cã quyÒn thõa kÕ di s¶n cña nhau ®Òu chÕt vμo cïng mét thêi ®iÓm vμ ng−êi anh trai ch−a cã con ®Ó ®−îc thõa kÕ thÕ vÞ, nh− vËy, ng−êi cha vμ ng−êi anh trai kh«ng ai ®−îc thõa kÕ di s¶n cña ai vμ di s¶n cña ng−êi nμo ®−îc chuyÓn cho ng−êi thõa kÕ cña ng−êi ®ã ®−îc h−ëng. 41 Di s¶n cña ng−êi cha ®−îc x¸c ®Þnh lμ 1/2 gi¸ trÞ c¨n nhμ thuéc quyÒn së h÷u chung cña c¶ cha lÉn mÑ hä vμ sÏ ®−îc chia cho ng−êi mÑ vμ ng−êi em (nÕu «ng néi, bμ néi cña hai anh em kh«ng cßn sèng). Di s¶n cña ng−êi anh ®−îc x¸c ®Þnh lμ 1/2 gi¸ trÞ c¨n hé mμ cha mÑ ®· cho hai vî chång khi ng−êi anh trai lÊy vî vμ sÏ ®−îc chia cho vî cña ng−êi anh trai vμ ng−êi mÑ. Vî cña ng−êi anh trai kh«ng cã quyÒn ®ßi phÇn di s¶n cña cha chång khi cha chång vμ ng−êi chång chÕt cïng thêi ®iÓm. C©u hái 21: Hai vî chång A cã mét cËu con trai lªn b¶y tuæi. Ngμy 20-11-2005, chång A vμ bè cña anh Êy cïng bÞ tai n¹n xe m¸y vμ chÕt cïng mét thêi ®iÓm. HiÖn nay, A ch−a cã viÖc lμm æn ®Þnh nªn hai mÑ con A sèng rÊt khã kh¨n. VËy, A cã thÓ ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®Ó yªu cÇu gia ®×nh chång cho con trai A thay chång nhËn di s¶n thõa kÕ mμ «ng néi nã ®Ó l¹i hay kh«ng? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 641, 677 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ph©n chia thμnh hai tr−êng hîp: Mét lμ, nh÷ng ng−êi cã quyÒn thõa kÕ di s¶n cña nhau ®Òu chÕt trong cïng mét thêi ®iÓm hoÆc ®−îc coi lμ chÕt cïng mét thêi ®iÓm nÕu kh«ng cã ng−êi thõa kÕ thÕ vÞ sÏ kh«ng ®−îc h−ëng thõa kÕ di s¶n cña nhau; 42 Hai lμ, nh÷ng ng−êi cã quyÒn thõa kÕ di s¶n cña nhau ®Òu chÕt trong cïng mét thêi ®iÓm hoÆc ®−îc coi lμ chÕt cïng mét thêi ®iÓm, th× ch¸u ®−îc h−ëng phÇn di s¶n mμ cha hoÆc mÑ ch¸u ®−îc h−ëng nÕu cßn sèng; nÕu ch¸u còng chÕt cïng mét thêi ®iÓm víi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n th× ch¾t ®−îc h−ëng phÇn di s¶n mμ cha hoÆc mÑ ch¾t ®−îc h−ëng nÕu cßn sèng. Tuy nhiªn, quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc kÓ tõ ngμy 01-01-2006. V× vËy, chØ nh÷ng quan hÖ thõa kÕ cã thêi ®iÓm më thõa kÕ tõ ngμy 01-01-2006 míi ®−îc ¸p dông quy ®Þnh nμy. Trong tr−êng hîp trªn chång chÞ vμ bè chång chÞ mÊt cïng mét thêi ®iÓm vμ thêi ®iÓm më thõa kÕ lμ ngμy 20-11-2005 tr−íc thêi ®iÓm Bé luËt d©n sù n¨m 2005 cã hiÖu lùc. V× vËy, quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 kh«ng ®−îc ¸p dông vμ ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995. Theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (§iÒu 644), tÊt c¶ nh÷ng tr−êng hîp ng−êi cã quyÒn thõa kÕ di s¶n chÕt cïng mét thêi ®iÓm hoÆc ®−îc coi lμ chÕt cïng mét thêi ®iÓm ®Òu kh«ng ®−îc h−ëng thõa kÕ di s¶n cña nhau vμ di s¶n cña mçi ng−êi do ng−êi thõa kÕ cña ng−êi ®ã ®−îc h−ëng. VÊn ®Ò thõa kÕ thÕ vÞ kh«ng ®−îc ®Æt ra ®Ó ¸p dông trong tr−êng hîp nμy. V× vËy, xÐt vÒ lý chÞ A kh«ng cã quyÒn yªu cÇu gia ®×nh chång ph©n chia di s¶n vμ ®Ó con trai chÞ A thay chång nhËn di s¶n thõa kÕ cña «ng néi ch¸u. Tuy 43 nhiªn, xÐt vÒ mÆt t×nh c¶m, con cña chÞ A lμ ch¸u cña «ng bμ néi, chÞ A nªn nãi chuyÖn t×nh c¶m víi gia ®×nh nhμ chång, ®Ò nghÞ gióp ®ì mÑ con chÞ v−ît qua khã kh¨n ban ®Çu ®Ó chÞ cã thÓ t×m mét c«ng viÖc æn ®Þnh vμ nu«i con ¨n häc. C©u hái 22: Hai vî chång chÞ A cã ba ng−êi con. Ch¸u lín ®· lËp gia ®×nh vμ ®Þnh c− ë §øc. §Õn ngμy 31-12-2006, chång chÞ A qua ®êi. Tμi s¶n cña vî chång A lμ mét c¨n nhμ 5 gian 100m2. Hai cËu con trai cßn l¹i muèn chÞ A ng¨n nhμ lμm hai, chÞ A sèng trªn mét gian nhμ, phÇn cßn l¹i chia cho hai anh em. ChÞ A muèn chóng ®îi anh trai ë §øc vÒ råi míi ng¨n nhμ, nh−ng hai cËu con trai b¶o anh trai chóng ®· sinh sèng ë n−íc ngoμi kh«ng cã quyÒn h−ëng thõa kÕ di s¶n cña bè mÑ n÷a. VËy, quyÒn thõa kÕ tμi s¶n cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 767, 768 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, trong quan hÖ thõa kÕ cã yÕu tè n−íc ngoμi, viÖc thõa kÕ theo ph¸p luËt ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña n−íc mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ lμ c«ng d©n; ®èi víi thõa kÕ theo di chóc, n¨ng lùc lËp di chóc, thay ®æi, hay huû bá di chóc. H×nh thøc di chóc ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña n−íc mμ ng−êi lËp di 44 chóc lμ c«ng d©n; QuyÒn thõa kÕ ®èi víi bÊt ®éng s¶n ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña n−íc n¬i cã bÊt ®éng s¶n. Trong tr−êng hîp cña chÞ A nªu trªn, ®èi víi c¸c tμi s¶n lμ ®éng s¶n, ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi cã quyÒn h−ëng thõa kÕ nh− nh÷ng c«ng d©n ViÖt Nam ë trong n−íc theo quy ®Þnh sau: - Tr−êng hîp ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi vμ ng−êi n−íc ngoμi cã mèi quan hÖ huyÕt thèng hoÆc quan hÖ h«n nh©n víi ng−êi ®Ó thõa kÕ lμ ng−êi ViÖt Nam, th× hä cã quyÒn h−ëng thõa kÕ theo di chóc hoÆc thõa kÕ theo ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù ViÖt Nam; - Tr−êng hîp ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi vμ ng−êi n−íc ngoμi kh«ng cã mèi quan hÖ huyÕt thèng víi ng−êi ®Ó thõa kÕ lμ ng−êi ViÖt Nam vμ hä ®−îc ng−êi ViÖt Nam viÕt di chóc chØ ®Þnh hä lμ ng−êi nhËn thõa kÕ, th× hä cã quyÒn thõa kÕ theo di chóc. Riªng ®èi víi quyÒn thõa kÕ bÊt ®éng s¶n nh−: nhμ ë, quyÒn sö dông ®Êt, ph¸p luËt ViÖt Nam cã quy ®Þnh riªng. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 9, §iÒu 126 cña LuËt nhμ ë n¨m 2005 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009): ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y ®−îc quyÒn së h÷u nhμ ë t¹i ViÖt Nam: 1. Ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc ngoμi thuéc c¸c ®èi t−îng sau ®©y ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam cho phÐp c− tró t¹i ViÖt Nam tõ ba 45 th¸ng trë lªn th× cã quyÒn së h÷u nhμ ë ®Ó b¶n th©n vμ c¸c thμnh viªn trong gia ®×nh sinh sèng t¹i ViÖt Nam: a) Ng−êi cã quèc tÞch ViÖt Nam; b) Ng−êi gèc ViÖt Nam thuéc diÖn ng−êi vÒ ®Çu t− trùc tiÕp t¹i ViÖt Nam theo ph¸p luËt vÒ ®Çu t−; ng−êi cã c«ng ®ãng gãp cho ®Êt n−íc; nhμ khoa häc, nhμ v¨n hãa, ng−êi cã kü n¨ng ®Æc biÖt mμ c¬ quan, tæ chøc cña ViÖt Nam cã nhu cÇu vμ ®ang lμm viÖc t¹i ViÖt Nam; ng−êi cã vî hoÆc chång lμ c«ng d©n ViÖt Nam sinh sèng ë trong n−íc. 2. Ng−êi gèc ViÖt Nam kh«ng thuéc c¸c ®èi t−îng quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu nμy ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam cÊp GiÊy miÔn thÞ thùc vμ ®−îc phÐp c− tró t¹i ViÖt Nam tõ ba th¸ng trë lªn th× cã quyÒn së h÷u mét nhμ ë riªng lÎ hoÆc mét c¨n hé chung c− t¹i ViÖt Nam ®Ó b¶n th©n vμ c¸c thμnh viªn trong gia ®×nh sinh sèng t¹i ViÖt Nam. Nh− vËy, nÕu con trai chÞ A ®· ®Þnh c− ë n−íc ngoμi vμ thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp ®−îc quyÒn së h÷u nhμ ë t¹i ViÖt Nam nªu trªn, th× cã quyÒn nhËn mét phÇn c¨n nhμ thuéc di s¶n thõa kÕ cña ng−êi chång ®· mÊt. Tøc lμ chÞ A cã thÓ ®Ó l¹i mét phÇn c¨n nhμ ®Ó chia thõa kÕ cho con trai c¶ cña «ng bμ. Cßn nÕu con trai c¶ cña chÞ A kh«ng thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp ®−îc së h÷u nhμ ë t¹i ViÖt Nam th×, con trai chÞ A vÉn ®−îc quyÒn h−ëng thõa kÕ di s¶n cña ng−êi cha 46 ®Ó l¹i, nh−ng chØ ®−îc h−ëng theo gi¸ trÞ phÇn di s¶n, chø kh«ng ®−îc nhËn phÇn c¨n nhμ ®−îc chia. Nh− vËy, chÞ A vμ c¸c cËu con trai ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ 1/2 c¨n nhμ thuéc di s¶n thõa kÕ cña ng−êi cha lμ bao nhiªu, sau ®ã x¸c ®Þnh phÇn gi¸ trÞ mçi ng−êi thõa kÕ (bμ vμ ba cËu con trai) ®−îc h−ëng. Ai nhËn lín h¬n gi¸ trÞ phÇn di s¶n ®¸ng lÏ ®−îc h−ëng sÏ ph¶i tr¶ l¹i cho ng−êi con trai c¶ cña chÞ A ®ang ®Þnh c− ë n−íc ngoμi gi¸ trÞ phÇn di s¶n mμ ®¸ng lÏ ng−êi con trai c¶ cña chÞ A ®−îc h−ëng, trõ tr−êng hîp c¸c con chÞ A cã tháa thuËn kh¸c. C©u hái 23: Tr−êng hîp ng−êi cha mÊt khi ng−êi con c¶ ®ang ®i häc ë n−íc ngoμi, em trai cña ng−êi nμy ®· lo liÖu cho bè chu tÊt. N¨m th¸ng sau, khi trë vÒ n−íc th¨m gia ®×nh, ng−êi anh míi biÕt tr−íc khi mÊt, ng−êi bè ®· viÕt di chóc cho m×nh lμ con trai tr−ëng ®−îc thõa kÕ mét phÇn c¨n nhμ, n¬i cã nhμ thê hä. Nh−ng hiÖn nay, ng−êi anh c¶ ®ang chuÈn bÞ lÊy vî vμ sÏ sèng ë thμnh phè. V× vËy, ng−êi nμy kh«ng thÓ tr«ng nom nhμ thê hä ®−îc. VËy, ng−êi nμy cã quyÒn tõ chèi kh«ng nhËn di s¶n kh«ng? Ph¶i thùc hiÖn nh÷ng thñ tôc g× ®Ó ng−êi em trai cã thÓ toμn quyÒn tr«ng nom nhμ thê hä? Tr¶ lêi: Ph¸p luËt quy ®Þnh c¸ nh©n cã quyÒn viÕt di chóc nh»m ®Þnh ®o¹t tμi s¶n cña m×nh cho 47 ng−êi kh¸c thõa kÕ di s¶n. Tuy nhiªn, ng−êi thõa kÕ còng cã quyÒn thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh lμ nhËn hoÆc kh«ng nhËn di s¶n. ViÖc ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 642 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Ng−êi thõa kÕ cÇn l−u ý, viÖc tõ chèi nhËn di s¶n ph¶i ®−îc thùc hiÖn trong thêi h¹n 6 th¸ng kÓ tõ ngμy më thõa kÕ. Qu¸ thêi h¹n ®ã, viÖc ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý; ®ång thêi, sau s¸u th¸ng kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ, nÕu ng−êi thõa kÕ kh«ng cã v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n th× ®−îc coi lμ ®ång ý nhËn thõa kÕ di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i. Nh− vËy trong tr−êng hîp nªu trªn, hiÖn nay, ng−êi anh c¶ vÉn cã quyÒn tõ chèi nhËn di s¶n. Gia ®×nh hä hiÖn chØ cßn hai anh em, v× vËy, khi ng−êi anh tõ chèi nhËn di s¶n th× di s¶n sÏ ®−îc chia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vμ ®−îc chuyÓn toμn bé cho em trai (nÕu ng−êi mÑ còng kh«ng cßn sèng). Sau khi ng−êi anh tõ chèi h−ëng di s¶n, ng−êi em trai sÏ nép b¶n di chóc, giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë, giÊy tõ chèi nhËn di s¶n cña ng−êi anh ®Õn c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn ®Ó lμm thñ tôc ®¨ng ký cÊp GiÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhμ ë vμ quyÒn sö dông ®Êt ë cho m×nh. VÒ thñ tôc ph¸p lý, ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n ph¶i biÓu lé c«ng khai ý chÝ cña m×nh thÓ hiÖn ë viÖc lËp v¨n b¶n tõ chèi nhËn di 48 s¶n. Ng−êi tõ chèi nhËn di s¶n ph¶i b¸o cho nh÷ng ng−êi thõa kÕ kh¸c, ng−êi ®−îc giao nhiÖm vô ph©n chia di s¶n, cho C¬ quan c«ng chøng hoÆc ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn n¬i cã ®Þa ®iÓm më thõa kÕ biÕt vÒ viÖc tõ chèi nhËn di s¶n. Ng−êi ®−îc h−ëng di s¶n theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt cã thÓ yªu cÇu bÊt kú c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn c«ng chøng, chøng thùc nμo c«ng chøng, chøng thùc v¨n b¶n tõ chèi nhËn di s¶n, trong ®ã cã cam kÕt viÖc tõ chèi nhËn di s¶n kh«ng nh»m trèn tr¸nh viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tμi s¶n cña m×nh ®èi víi ng−êi kh¸c. C©u hái 24: Nh÷ng tr−êng hîp nμo th× ng−êi thõa kÕ kh«ng ®−îc tõ chèi nhËn di s¶n? Tr¶ lêi: Ph¸p luËt vÒ thõa kÕ quy ®Þnh hai tr−êng hîp ng−êi thõa kÕ kh«ng ®−îc tõ chèi h−ëng di s¶n. §ã lμ: Thø nhÊt, viÖc tõ chèi nhËn di s¶n tuy ®−îc coi lμ quyÒn cña ng−êi thõa kÕ, nh−ng ph¶i ®−îc thùc hiÖn trong thêi h¹n luËt ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ, nÕu ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n qu¸ thêi h¹n 6 th¸ng, kÓ tõ thêi ®iÓm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt th× kh«ng ®−îc quyÒn tõ chèi h−ëng di s¶n. Thø hai, ®Ó b¶o vÖ ng−êi cã quyÒn vμ lîi Ých cã liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tμi s¶n 49 cña ng−êi thõa kÕ, Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh mét h¹n chÕ trong viÖc tõ chèi nhËn di s¶n cña ng−êi thõa kÕ. §ã lμ ng−êi thõa kÕ kh«ng ®−îc tõ chèi nhËn di s¶n trong tr−êng hîp viÖc tõ chèi ®ã nh»m trèn tr¸nh viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tμi s¶n cña m×nh ®èi víi ng−êi kh¸c. VÝ dô, nh»m trèn tr¸nh viÖc tr¶ mét mãn nî vay cña ng−êi kh¸c mμ tõ chèi nhËn di s¶n ®Ó khái ph¶i tr¶ nî. C©u hái 25: ¤ng A vμ bμ B cã hai ng−êi con trai ®Òu ®· tr−ëng thμnh. Anh con trai c¶ lμ H ®ang ®i c«ng t¸c ë n−íc ngoμi, thØnh tho¶ng míi vÒ th¨m nhμ. Bè mÑ mÊt, ng−êi em trai lμ T viÕt th− gäi ng−êi anh vÒ ®Ó chÞu tang bè mÑ. Lóc nμy, T ®−a ra mét b¶n di chóc cña bè mÑ ®Ó l¹i toμn bé di s¶n cho m×nh. §−îc hμng xãm cho biÕt, khi bè mÑ èm ®au, T kh«ng ch¨m sãc vμ th−êng xuyªn lÊy tμi s¶n cña bè mÑ ®i b¸n lÊy tiÒn tiªu xμi. Bè mÑ can ng¨n vμ T gi¶ vê söa ®æi. T cßn m¹o th− cña anh trai vμ nãi víi bè mÑ lμ anh trai ®· ®Þnh c− ë n−íc ngoμi kh«ng vÒ. V× vËy, «ng A vμ bμ B ®· ®ång ý viÕt di chóc cho T ®−îc h−ëng thõa kÕ, anh H cïng hai hä néi ngo¹i rÊt bÊt b×nh. VËy, cã ph¶i tr−êng hîp nμo ng−êi ®−îc chØ ®Þnh trong di chóc ®Òu ®−îc h−ëng thõa kÕ hay kh«ng? Tr¶ lêi: Khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt, di s¶n sÏ ®−îc chuyÓn cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc theo 50 ®óng ý nguyÖn cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nh−ng ®Ó b¶o ®¶m sù c«ng b»ng trong quyÒn h−ëng thõa kÕ, ph¸p luËt còng quy ®Þnh mét sè h¹n chÕ ®èi víi ng−êi thõa kÕ. §iÒu 643 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®· quy ®Þnh nh÷ng tr−êng hîp kh«ng ®−îc h−ëng thõa kÕ. Kh¸c víi tr−êng hîp ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n, ng−êi kh«ng ®−îc quyÒn h−ëng di s¶n lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt bÞ t−íc quyÒn h−ëng di s¶n v× hä kh«ng cßn xøng ®¸ng ®−îc quyÒn thõa kÕ. §ã lμ nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y: 1. Ng−êi bÞ kÕt ¸n vÒ hμnh vi cè ý x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ hoÆc vÒ hμnh vi ng−îc ®·i nghiªm träng, hμnh h¹ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n, x©m ph¹m nghiªm träng danh dù, nh©n phÈm cña ng−êi ®ã. Cè ý x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lμ cè ý giÕt ng−êi ®Ó l¹i di s¶n, cè ý g©y th−¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Ng−îc ®·i nghiªm träng, hμnh h¹ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lμ ®èi xö tμn tÖ hoÆc ®Çy ®o¹ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n vÒ thÓ x¸c, tinh thÇn. X©m ph¹m nghiªm träng danh dù, nh©n phÈm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n thÓ hiÖn ë hμnh vi lμm nhôc, xØ nhôc, bÞa ®Æt hoÆc loan truyÒn nh÷ng ®iÒu biÕt râ lμ bÞa ®Æt nh»m xóc ph¹m danh dù ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Ng−êi thõa kÕ cã nh÷ng hμnh vi nãi trªn ®· bÞ kÕt ¸n theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù, dï ®· ®−îc 51 xãa ¸n còng kh«ng cã quyÒn h−ëng di s¶n cña ng−êi ®· chÕt. 2. Ng−êi vi ph¹m nghiªm träng nghÜa vô nu«i d−ìng ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Ng−êi cã nghÜa vô nu«i d−ìng ng−êi ®Ó l¹i di s¶n th«ng th−êng theo quan hÖ huyÕt thèng nh−: nghÜa vô gi÷a cha, mÑ vμ con c¸i, gi÷a «ng, bμ vμ ch¸u, gi÷a anh, chÞ, em víi nhau, nÕu cã kh¶ n¨ng nu«i d−ìng, mμ kh«ng thùc hiÖn nu«i d−ìng, lμm cho ng−êi ®Ó l¹i di s¶n l©m vμo t×nh c¶nh khã kh¨n, thiÕu thèn, ®ãi khæ, hoÆc nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, th× kh«ng cã quyÒn h−ëng di s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. 3. Ng−êi bÞ kÕt ¸n vÒ hμnh vi cè ý x©m ph¹m tÝnh m¹ng ng−êi thõa kÕ kh¸c nh»m h−ëng mét phÇn hoÆc toμn bé phÇn di s¶n mμ ng−êi thõa kÕ ®ã ®−îc h−ëng. Tr−êng hîp nμy cã thÓ hiÓu lμ ng−êi thõa kÕ ®· cã hμnh vi cè ý giÕt ng−êi thõa kÕ kh¸c, vμ ®· bÞ xö ph¹t theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù. 4. Ng−êi cã hμnh vi lõa dèi, c−ìng Ðp hoÆc ng¨n cÊm ng−êi ®Ó l¹i di s¶n trong viÖc lËp di chóc, gi¶ m¹o, söa ch÷a di chóc, huû di chóc nh»m h−ëng mét phÇn hoÆc toμn bé di s¶n tr¸i ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Nh÷ng ng−êi cã hμnh vi nμy x©m ph¹m ®Õn quyÒn ®Þnh ®o¹t tμi s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi cßn sèng, x©m ph¹m ®Õn quyÒn thõa kÕ theo di chóc cña ng−êi kh¸c, do ®ã ph¸p luËt quy ®Þnh hä kh«ng ®−îc h−ëng di s¶n cña ng−êi chÕt. 52 Trong tr−êng hîp nãi trªn, nÕu ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· biÕt hμnh vi cña nh÷ng ng−êi ®ã nh−ng vÉn lËp di chóc cho hä h−ëng di s¶n, th× hä vÉn ®−îc h−ëng di s¶n c¨n cø theo di chóc. Quy ®Þnh nμy dùa trªn c¬ së ph¸p luËt lu«n t«n träng quyÒn ®Þnh ®o¹t cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. Tuy nhiªn, ng−êi thõa kÕ khi cã nh÷ng hμnh vi ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 646 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 lμ kh«ng cã quyÒn ®−îc h−ëng di s¶n theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt vÉn ®−îc h−ëng di s¶n cÇn ph¶i dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: - Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n biÕt ng−êi thõa kÕ ®· thùc hiÖn nh÷ng hμnh vi nãi trªn; - Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n vÉn thÓ hiÖn ý chÝ b»ng c¸ch lËp di chóc cho ng−êi thõa kÕ ®ã ®−îc h−ëng di s¶n. NÕu di chóc ®· lËp tr−íc khi ng−êi thõa kÕ thùc hiÖn nh÷ng hμnh vi nãi trªn, th× ng−êi ®· lËp di chóc còng ph¶i thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶n vÒ viÖc vÉn cho ng−êi thõa kÕ h−ëng di s¶n. C©u hái 26: NÕu mét ng−êi mÊt ®i kh«ng lËp di chóc, ng−êi ®ã kh«ng cã con ch¸u, hä hμng th× di s¶n thuéc vÒ ai? Tr¶ lêi: Tr−êng hîp nμy ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 644 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Di s¶n kh«ng cã ng−êi thõa kÕ lμ tr−êng hîp kh«ng cã ng−êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt, hoÆc cã ng−êi thõa kÕ nh−ng hä lμ ng−êi kh«ng ®−îc quyÒn h−ëng 53 di s¶n, hoÆc cã ng−êi thõa kÕ nh−ng hä tõ chèi nhËn di s¶n. Di s¶n kh«ng cã ng−êi thõa kÕ thuéc vÒ Nhμ n−íc, chuyÓn thμnh së h÷u Nhμ n−íc. §èi víi di s¶n kh«ng cã ng−êi thõa kÕ theo di chóc, theo ph¸p luËt hoÆc cã nh−ng ng−êi ®ã kh«ng ®−îc quyÒn h−ëng di s¶n hoÆc tõ chèi quyÒn h−ëng di s¶n, c¬ quan ®ang qu¶n lý hoÆc ®−îc giao t¹m qu¶n lý tμi s¶n cã tr¸ch nhiÖm lËp ph−¬ng ¸n xö lý tμi s¶n ®−îc x¸c lËp quyÒn së h÷u cña Nhμ n−íc tr×nh Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh x¸c lËp quyÒn së h÷u cña Nhμ n−íc (®iÓm c kho¶n 2 §iÒu 16, kho¶n 1 §iÒu 17 NghÞ ®Þnh sè 137/2006/N§-CP ngμy 14- 11-2006 quy ®Þnh viÖc ph©n cÊp qu¶n lý nhμ n−íc ®èi víi tμi s¶n nhμ n−íc t¹i c¬ quan hμnh chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp c«ng lËp, tμi s¶n ®−îc x¸c lËp quyÒn së h÷u cña Nhμ n−íc). C©u hái 27: QuyÒn t¸c gi¶ cã ph¶i lμ mét lo¹i tμi s¶n kh«ng? Vμ cã ®−îc ®Ó l¹i thõa kÕ kh«ng? Tr¶ lêi: QuyÒn t¸c gi¶ ®èi víi mét t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc lμ mét lo¹i quyÒn tμi s¶n, v× vËy, còng ®−îc coi lμ mét lo¹i tμi s¶n theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 163 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Do ®ã, viÖc thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶ vÒ nguyªn t¾c còng ®−îc ®iÒu chØnh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thõa kÕ t¹i PhÇn thø t− Bé luËt d©n sù n¨m 2005, quy ®Þnh cña LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 54 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) vμ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh. T¸c gi¶ cã quyÒn ®Ó l¹i thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶ ®èi víi t¸c phÈm do m×nh s¸ng t¹o theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. §Ó x¸c ®Þnh thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶ tr−íc tiªn ph¶i x¸c ®Þnh t¸c phÈm ®ã cã thuéc ®èi t−îng ®−îc Nhμ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam b¶o hé hay kh«ng. Theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005 vμ LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009), ®èi t−îng quyÒn t¸c gi¶ bao gåm mäi s¶n phÈm s¸ng t¹o trong c¸c lÜnh vùc v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc ®−îc thÓ hiÖn d−íi bÊt kú h×nh thøc vμ b»ng bÊt kú ph−¬ng tiÖn nμo, kh«ng ph©n biÖt néi dung, gi¸ trÞ vμ kh«ng phô thuéc vμo bÊt kú thñ tôc nμo. T¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt vμ khoa häc do t¸c gi¶ trùc tiÕp s¸ng t¹o b»ng lao ®éng trÝ tuÖ cña m×nh mμ kh«ng sao chÐp tõ t¸c phÈm cña ng−êi kh¸c ®−îc b¶o hé bao gåm: a) T¸c phÈm v¨n häc, khoa häc, s¸ch gi¸o khoa, gi¸o tr×nh vμ t¸c phÈm kh¸c ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng ch÷ viÕt hoÆc ký tù kh¸c; b) Bμi gi¶ng, bμi ph¸t biÓu vμ bμi nãi kh¸c; c) T¸c phÈm b¸o chÝ; d) T¸c phÈm ©m nh¹c; ®) T¸c phÈm s©n khÊu; e) T¸c phÈm ®iÖn ¶nh vμ t¸c phÈm ®−îc t¹o ra theo ph−¬ng ph¸p t−¬ng tù (sau ®©y gäi chung lμ t¸c phÈm ®iÖn ¶nh); 55 g) T¸c phÈm t¹o h×nh, mü thuËt øng dông; h) T¸c phÈm nhiÕp ¶nh; i) T¸c phÈm kiÕn tróc; k) B¶n häa ®å, s¬ ®å, b¶n ®å, b¶n vÏ liªn quan ®Õn ®Þa h×nh, c«ng tr×nh khoa häc; l) T¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt d©n gian; m) Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh, s−u tËp d÷ liÖu. T¸c phÈm ph¸i sinh chØ ®−îc b¶o hé nÕu kh«ng g©y ph−¬ng h¹i ®Õn quyÒn t¸c gi¶ ®èi víi t¸c phÈm ®−îc dïng ®Ó lμm t¸c phÈm ph¸i sinh. C©u hái 28: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt c¸c quyÒn nh©n th©n vμ quyÒn tμi s¶n nμo cã liªn quan ®Õn t¸c phÈm ®−îc ®Ó thõa kÕ? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 738 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, §iÒu 19, 20 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009), §iÒu 22, 23 NghÞ ®Þnh sè 100/2006/N§-CP ngμy 21-9-2006 quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña Bé luËt d©n sù, LuËt së h÷u trÝ tuÖ vÒ quyÒn t¸c gi¶ vμ quyÒn liªn quan, quyÒn t¸c gi¶ bao gåm quyÒn nh©n th©n vμ quyÒn tμi s¶n ®èi víi t¸c phÈm. Trong ®ã, quyÒn nh©n th©n thuéc quyÒn t¸c gi¶ bao gåm c¸c quyÒn sau ®©y: (1) §Æt tªn cho t¸c phÈm (quyÒn nμy kh«ng ¸p dông ®èi víi t¸c phÈm dÞch tõ ng«n ng÷ nμy sang ng«n ng÷ kh¸c); (2) §øng tªn thËt hoÆc bót danh trªn t¸c phÈm; ®−îc nªu tªn thËt hoÆc bót danh khi t¸c phÈm ®−îc c«ng bè, sö dông; 56 (3) C«ng bè t¸c phÈm hoÆc cho phÐp ng−êi kh¸c c«ng bè t¸c phÈm lμ viÖc ph¸t hμnh t¸c phÈm ®Õn c«ng chóng víi sè l−îng b¶n sao ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hîp lý cña c«ng chóng tuú theo b¶n chÊt cña t¸c phÈm, do t¸c gi¶, chñ së h÷u quyÒn t¸c gi¶ thùc hiÖn hoÆc do c¸ nh©n, tæ chøc kh¸c thùc hiÖn víi sù ®ång ý cña t¸c gi¶, chñ së h÷u quyÒn t¸c gi¶; (4) B¶o vÖ sù toμn vÑn cña t¸c phÈm, kh«ng cho ng−êi kh¸c söa ch÷a, c¾t xÐn hoÆc xuyªn t¹c t¸c phÈm d−íi bÊt kú h×nh thøc nμo g©y ph−¬ng h¹i ®Õn danh dù vμ uy tÝn cña t¸c gi¶. Trong ®ã, theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 742 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, trõ quyÒn c«ng bè t¸c phÈm hoÆc cho phÐp ng−êi kh¸c c«ng bè t¸c phÈm, c¸c quyÒn nh©n th©n kh¸c thuéc quyÒn t¸c gi¶ chØ thuéc vÒ t¸c gi¶ cña t¸c phÈm, kh«ng ®−îc phÐp chuyÓn giao cho ng−êi kh¸c. V× vËy, c¸c quyÒn nh©n th©n nμy g¾n víi t¸c gi¶ kh«ng ®−îc ®Ó l¹i thõa kÕ cho ng−êi thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶. §èi víi quyÒn c«ng bè t¸c phÈm hoÆc cho phÐp ng−êi kh¸c c«ng bè t¸c phÈm ®−îc chuyÓn giao cho ng−êi kh¸c theo c¸c ®iÒu kiÖn do ph¸p luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ quy ®Þnh, nªn ®−îc ®Ó l¹i thõa kÕ. QuyÒn tμi s¶n thuéc quyÒn t¸c gi¶ bao gåm c¸c quyÒn sau ®©y: (1) Lμm t¸c phÈm ph¸i sinh; (2) BiÓu diÔn t¸c phÈm tr−íc c«ng chóng; (3) Sao chÐp t¸c phÈm; 57 (4) Ph©n phèi, nhËp khÈu b¶n gèc hoÆc b¶n sao t¸c phÈm; (5) TruyÒn ®¹t t¸c phÈm ®Õn c«ng chóng b»ng ph−¬ng tiÖn h÷u tuyÕn, v« tuyÕn, m¹ng th«ng tin ®iÖn tö hoÆc bÊt kú ph−¬ng tiÖn kü thuËt nμo kh¸c; (6) Cho thuª b¶n gèc hoÆc b¶n sao t¸c phÈm ®iÖn ¶nh, ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh. C¸c quyÒn tμi s¶n thuéc quyÒn t¸c gi¶ cã thÓ thuéc quyÒn cña t¸c gi¶ ®ång thêi lμ chñ së h÷u t¸c phÈm, hoÆc cña chñ së h÷u t¸c phÈm kh«ng ®ång thêi lμ t¸c gi¶ vμ cã thÓ ®−îc ®Ó thõa kÕ toμn bé hoÆc tõng phÇn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. T¸c phÈm cßn trong thêi h¹n b¶o hé mμ chñ së h÷u quyÒn t¸c gi¶ chÕt kh«ng cã ng−êi thõa kÕ, ng−êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n hoÆc kh«ng ®−îc quyÒn h−ëng di s¶n (§iÒu 42 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009). C©u hái 29: QuyÒn t¸c gi¶ ®èi víi mét t¸c phÈm chØ ®−îc b¶o hé trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. VËy, thêi h¹n b¶o hé ®èi víi mét t¸c phÈm cã ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶ kh«ng? Tr¶ lêi: Ng−êi thõa kÕ cña t¸c gi¶ chØ ®−îc h−ëng quyÒn thõa kÕ trong thêi h¹n b¶o hé mμ ph¸p luËt quy ®Þnh ®èi víi mét t¸c phÈm. §iÒu 27 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) quy ®Þnh: quyÒn nh©n th©n ®−îc phÐp chuyÓn giao (quyÒn c«ng bè t¸c 58 phÈm hoÆc cho phÐp ng−êi kh¸c c«ng bè t¸c phÈm) vμ quyÒn tμi s¶n thuéc quyÒn t¸c gi¶ cã thêi h¹n b¶o hé nh− sau: a) T¸c phÈm ®iÖn ¶nh, nhiÕp ¶nh, mü thuËt øng dông, t¸c phÈm khuyÕt danh cã thêi h¹n b¶o hé lμ b¶y m−¬i l¨m n¨m, kÓ tõ khi t¸c phÈm ®−îc c«ng bè lÇn ®Çu tiªn; ®èi víi t¸c phÈm ®iÖn ¶nh, nhiÕp ¶nh, mü thuËt øng dông ch−a ®−îc c«ng bè trong thêi h¹n hai m−¬i l¨m n¨m, kÓ tõ khi t¸c phÈm ®−îc ®Þnh h×nh th× thêi h¹n b¶o hé lμ mét tr¨m n¨m, kÓ tõ khi t¸c phÈm ®−îc ®Þnh h×nh; ®èi víi t¸c phÈm khuyÕt danh, khi c¸c th«ng tin vÒ t¸c gi¶ xuÊt hiÖn th× thêi h¹n b¶o hé ®−îc tÝnh theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n nμy; b) T¸c phÈm kh«ng thuéc lo¹i h×nh quy ®Þnh t¹i ®iÓm a kho¶n nμy cã thêi h¹n b¶o hé lμ suèt cuéc ®êi t¸c gi¶ vμ n¨m m−¬i n¨m tiÕp theo n¨m t¸c gi¶ chÕt; tr−êng hîp t¸c phÈm cã ®ång t¸c gi¶ th× thêi h¹n b¶o hé chÊm døt vμo n¨m thø n¨m m−¬i sau n¨m ®ång t¸c gi¶ cuèi cïng chÕt; c) Thêi h¹n b¶o hé quy ®Þnh t¹i ®iÓm a vμ ®iÓm b kho¶n nμy chÊm døt vμo thêi ®iÓm 24 giê ngμy 31 th¸ng 12 cña n¨m chÊm døt thêi h¹n b¶o hé quyÒn t¸c gi¶. Khi hÕt thêi h¹n b¶o hé t¸c phÈm vÒ c«ng chóng. V× vËy quyÒn thõa kÕ quyÒn t¸c gi¶ sÏ kh«ng ®−îc ph¸p luËt b¶o hé. Mäi tæ chøc, c¸ nh©n ®Òu cã quyÒn sö dông t¸c phÈm thuéc vÒ c«ng chóng nh−ng ph¶i t«n träng c¸c quyÒn nh©n 59 th©n cña t¸c gi¶ (§iÒu 43 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009). C©u hái 30: QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®−îc ®Ó l¹i thõa kÕ nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®−îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n sau: Ch−¬ng XXXV PhÇn thø s¸u Bé luËt d©n sù n¨m 2005, LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009), NghÞ ®Þnh sè 103/2006/N§-CP ngμy 22-9-2006 quy ®Þnh chi tiÕt vμ h−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña LuËt së h÷u trÝ tuÖ vÒ së h÷u c«ng nghiÖp. §èi t−îng cña quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp bao gåm: s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, bÝ mËt kinh doanh, nh·n hiÖu, tªn th−¬ng m¹i, chØ dÉn ®Þa lý. §èi t−îng quyÒn ®èi víi gièng c©y trång lμ vËt liÖu nh©n gièng vμ gièng c©y trång (§iÒu 750 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®èi víi s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, quyÒn ®èi víi gièng c©y trång, bao gåm quyÒn nh©n th©n vμ quyÒn tμi s¶n ®−îc quy ®Þnh nh− sau: - QuyÒn nh©n th©n ®èi víi s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, gièng c©y trång thuéc vÒ ng−êi ®· trùc tiÕp t¹o ra s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ 60 bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, gièng c©y trång b»ng lao ®éng s¸ng t¹o cña m×nh, bao gåm quyÒn ®−îc ®øng tªn t¸c gi¶ trong v¨n b»ng b¶o hé do Nhμ n−íc cÊp, trong c¸c tμi liÖu c«ng bè, giíi thiÖu vÒ s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, gièng c©y trång ®ã; - QuyÒn tμi s¶n ®èi víi s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, gièng c©y trång thuéc vÒ chñ së h÷u c¸c ®èi t−îng ®ã, bao gåm quyÒn sö dông, cho phÐp hoÆc cÊm ng−êi kh¸c sö dông s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn, gièng c©y trång ®ã. QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®èi víi bÝ mËt kinh doanh thuéc vÒ tæ chøc, c¸ nh©n cã ®−îc th«ng tin t¹o thμnh bÝ mËt kinh doanh mét c¸ch hîp ph¸p vμ thùc hiÖn viÖc b¶o mËt th«ng tin ®ã, bao gåm: (a) Khai th¸c, sö dông bÝ mËt kinh doanh; (b) Cho phÐp hoÆc cÊm ng−êi kh¸c tiÕp cËn, sö dông, tiÕt lé bÝ mËt kinh doanh. QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®èi víi nh·n hiÖu, tªn th−¬ng m¹i thuéc vÒ chñ së h÷u nh·n hiÖu, tªn th−¬ng m¹i ®ã, bao gåm: (a) Sö dông nh·n hiÖu, tªn th−¬ng m¹i trong kinh doanh; (b) Cho phÐp hoÆc cÊm ng−êi kh¸c sö dông nh·n hiÖu trïng hoÆc t−¬ng tù ®Õn møc g©y nhÇm lÉn víi nh·n hiÖu cña m×nh; cÊm ng−êi kh¸c sö dông tªn th−¬ng m¹i g©y nhÇm lÉn víi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. 61 QuyÒn së h÷u chØ dÉn ®Þa lý thuéc vÒ Nhμ n−íc. QuyÒn sö dông chØ dÉn ®Þa lý nh»m chØ dÉn xuÊt xø, nguån gèc cña s¶n phÈm thuéc vÒ tæ chøc, c¸ nh©n ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn do ph¸p luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ quy ®Þnh. QuyÒn chèng c¹nh tranh kh«ng lμnh m¹nh thuéc vÒ tæ chøc, c¸ nh©n ho¹t ®éng kinh doanh trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. Chñ së h÷u c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp lμ: - Chñ së h÷u s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ lμ tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp v¨n b»ng b¶o hé c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp t−¬ng øng. Ng−êi cã quyÒn ®¨ng ký s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ (t¸c gi¶ t¹o ra s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ b»ng c«ng søc vμ chi phÝ cña m×nh; tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t− kinh phÝ, ph−¬ng tiÖn vËt chÊt cho t¸c gi¶ d−íi h×nh thøc giao viÖc, thuª viÖc) cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn ®¨ng ký s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ bè trÝ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kÓ c¶ tr−êng hîp ®· nép ®¬n ®¨ng ký (kho¶n 4 §iÒu 86 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009). - Chñ së h÷u nh·n hiÖu lμ tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp v¨n b»ng b¶o hé nh·n hiÖu hoÆc cã nh·n hiÖu ®· ®¨ng ký quèc tÕ ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn c«ng nhËn hoÆc cã nh·n hiÖu næi tiÕng. Ng−êi cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu, kÓ c¶ ng−êi ®· nép ®¬n ®¨ng ký cã 62 quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn ®¨ng ký theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt víi ®iÒu kiÖn c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc chuyÓn giao ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi ng−êi cã quyÒn ®¨ng ký t−¬ng øng (§iÒu 87 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009). Tæ chøc cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu ®Ó trë thμnh chñ së h÷u nh·n hiÖu bao gåm: + Tæ chøc, c¸ nh©n cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu dïng cho hμng ho¸ do m×nh s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô do m×nh cung cÊp. + Tæ chøc, c¸ nh©n tiÕn hμnh ho¹t ®éng th−¬ng m¹i hîp ph¸p cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu cho s¶n phÈm mμ m×nh ®−a ra thÞ tr−êng nh−ng do ng−êi kh¸c s¶n xuÊt víi ®iÒu kiÖn ng−êi s¶n xuÊt kh«ng sö dông nh·n hiÖu ®ã cho s¶n phÈm vμ kh«ng ph¶n ®èi viÖc ®¨ng ký ®ã. + Tæ chøc tËp thÓ ®−îc thμnh lËp hîp ph¸p cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu tËp thÓ ®Ó c¸c thμnh viªn cña m×nh sö dông theo quy chÕ sö dông nh·n hiÖu tËp thÓ; ®èi víi dÊu hiÖu chØ nguån gèc ®Þa lý cña hμng ho¸, dÞch vô, tæ chøc cã quyÒn ®¨ng ký lμ tæ chøc tËp thÓ cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tiÕn hμnh s¶n xuÊt, kinh doanh t¹i ®Þa ph−¬ng ®ã; ®èi víi ®Þa danh, dÊu hiÖu kh¸c chØ nguån gèc ®Þa lý ®Æc s¶n ®Þa ph−¬ng cña ViÖt Nam th× viÖc ®¨ng ký ph¶i ®−îc c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp. + Tæ chøc cã chøc n¨ng kiÓm so¸t, chøng nhËn chÊt l−îng, ®Æc tÝnh, nguån gèc hoÆc tiªu chÝ kh¸c 63 liªn quan ®Õn hμng ho¸, dÞch vô cã quyÒn ®¨ng ký nh·n hiÖu chøng nhËn víi ®iÒu kiÖn kh«ng tiÕn hμnh s¶n xuÊt, kinh doanh hμng ho¸, dÞch vô ®ã; ®èi víi ®Þa danh, dÊu hiÖu kh¸c chØ nguån gèc ®Þa lý ®Æc s¶n ®Þa ph−¬ng cña ViÖt Nam th× viÖc ®¨ng ký ph¶i ®−îc c¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp. - Chñ së h÷u tªn th−¬ng m¹i lμ tæ chøc, c¸ nh©n sö dông hîp ph¸p tªn th−¬ng m¹i ®ã trong ho¹t ®éng kinh doanh. - Chñ së h÷u bÝ mËt kinh doanh lμ tæ chøc, c¸ nh©n cã ®−îc bÝ mËt kinh doanh mét c¸ch hîp ph¸p vμ thùc hiÖn viÖc b¶o mËt bÝ mËt kinh doanh ®ã. BÝ mËt kinh doanh mμ bªn lμm thuª, bªn thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao cã ®−îc trong khi thùc hiÖn c«ng viÖc ®−îc thuª hoÆc ®−îc giao thuéc quyÒn së h÷u cña bªn thuª hoÆc bªn giao viÖc, trõ tr−êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn kh¸c. - Chñ së h÷u chØ dÉn ®Þa lý cña ViÖt Nam lμ Nhμ n−íc. Nhμ n−íc trao quyÒn sö dông chØ dÉn ®Þa lý cho tæ chøc, c¸ nh©n tiÕn hμnh viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm mang chØ dÉn ®Þa lý t¹i ®Þa ph−¬ng t−¬ng øng vμ ®−a s¶n phÈm ®ã ra thÞ tr−êng. Nhμ n−íc trùc tiÕp thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý chØ dÉn ®Þa lý hoÆc trao quyÒn qu¶n lý chØ dÉn ®Þa lý cho tæ chøc ®¹i diÖn quyÒn lîi cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc trao quyÒn sö dông chØ dÉn ®Þa lý. V× vËy, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc trao quyÒn sö 64 dông chØ dÉn ®Þa lý kh«ng cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn së h÷u chØ dÉn ®Þa lý. - Chñ së h÷u gièng c©y trång hiÖn lμ tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp v¨n b»ng b¶o hé gièng c©y trång. Tæ chøc, c¸ nh©n cã quyÒn ®¨ng ký b¶o hé gièng c©y trång (sau ®©y gäi lμ ng−êi ®¨ng ký) bao gåm: t¸c gi¶ trùc tiÕp chän t¹o hoÆc ph¸t hiÖn vμ ph¸t triÓn gièng c©y trång b»ng c«ng søc vμ chi phÝ cña m×nh; tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t− cho t¸c gi¶ chän t¹o hoÆc ph¸t hiÖn vμ ph¸t triÓn gièng c©y trång d−íi h×nh thøc giao viÖc, thuª viÖc, trõ tr−êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c. Tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc ®Ó thõa kÕ quyÒn ®¨ng ký b¶o hé gièng c©y trång theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (§iÒu 164 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009). Chñ së h÷u c¸c ®èi t−îng quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, chñ së h÷u gièng c©y trång cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn së h÷u c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp nªu trªn (trõ quyÒn së h÷u chØ dÉn ®Þa lý). C©u hái 31: Thêi h¹n b¶o hé c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Chñ së h÷u c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp chØ ®−îc ®Ó thõa kÕ c¸c ®èi t−îng nμy trong thêi h¹n b¶o hé c¸c ®èi t−îng së h÷u c«ng nghiÖp. Thêi h¹n b¶o hé chÝnh lμ thêi h¹n cã hiÖu lùc cña v¨n b»ng b¶o hé vμ ®−îc x¸c ®Þnh trong 65 v¨n b»ng b¶o hé do Côc Së h÷u c«ng nghiÖp cÊp. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 93, 169 LuËt së h÷u trÝ tuÖ n¨m 2005 (®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) v¨n b»ng b¶o hé cã hiÖu lùc trªn toμn l·nh thæ ViÖt Nam vμ cã thêi h¹n b¶o hé nh− sau: - B»ng ®éc quyÒn s¸ng chÕ cã hiÖu lùc tõ ngμy cÊp vμ kÐo dμi ®Õn hÕt hai m−¬i n¨m kÓ tõ ngμy nép ®¬n. - B»ng ®éc quyÒn gi¶i ph¸p h÷u Ých cã hiÖu lùc tõ ngμy cÊp vμ kÐo dμi ®Õn hÕt m−êi n¨m kÓ tõ ngμy nép ®¬n. - B»ng ®éc quyÒn kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp cã hiÖu lùc tõ ngμy cÊp vμ kÐo dμi ®Õn hÕt n¨m n¨m kÓ tõ ngμy nép ®¬n, cã thÓ gia h¹n hai lÇn liªn tiÕp, mçi lÇn n¨m n¨m. - GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp b¸n dÉn cã hiÖu lùc tõ ngμy cÊp vμ chÊm døt vμo ngμy sím nhÊt trong sè nh÷ng ngμy sau ®©y: + KÕt thóc m−êi n¨m kÓ tõ ngμy nép ®¬n; + KÕt thóc m−êi n¨m kÓ tõ ngμy thiÕt kÕ bè trÝ ®−îc ng−êi cã quyÒn ®¨ng ký hoÆc ng−êi ®−îc ng−êi ®ã cho phÐp khai th¸c th−¬ng m¹i lÇn ®Çu tiªn t¹i bÊt kú n¬i nμo trªn thÕ giíi; + KÕt thóc m−êi l¨m n¨m kÓ tõ ngμy t¹o ra thiÕt kÕ bè trÝ. - GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký nh·n hiÖu cã hiÖu lùc tõ ngμy cÊp ®Õn hÕt m−êi n¨m kÓ tõ ngμy nép ®¬n, cã thÓ gia h¹n nhiÒu lÇn liªn tiÕp, mçi lÇn m−êi n¨m. 66 - B»ng b¶o hé gièng c©y trång cã hiÖu lùc kÓ tõ ngμy cÊp ®Õn hÕt hai m−¬i l¨m n¨m ®èi víi gièng c©y th©n gç vμ c©y nho; ®Õn hÕt hai m−¬i n¨m ®èi víi c¸c gièng c©y trång kh¸c. C©u hái 32: Tßa ¸n sÏ tuyªn bè mét ng−êi lμ ®· chÕt trong nh÷ng tr−êng hîp nμo? Tr¶ lêi: Th«ng th−êng viÖc x¸c ®Þnh mét ng−êi lμ ®· chÕt dùa trªn sù kiÖn "chÕt" cña ng−êi ®ã. Tuy nhiªn, chØ trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh, Tßa ¸n míi ra quyÕt ®Þnh tuyªn bè mét ng−êi lμ ®· chÕt. ViÖc Tßa ¸n tuyªn bè mét ng−êi lμ ®· chÕt sÏ lμ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn thõa kÕ di s¶n. §iÒu 81 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®· quy ®Þnh ng−êi cã quyÒn, lîi Ých liªn quan cã thÓ yªu cÇu Toμ ¸n ra quyÕt ®Þnh tuyªn bè mét ng−êi lμ ®· chÕt trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y: - Sau ba n¨m, kÓ tõ ngμy quyÕt ®Þnh tuyªn bè mÊt tÝch cña Toμ ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt mμ vÉn kh«ng cã tin tøc lμ cßn sèng; - MÊt tÝch trong chiÕn tranh sau n¨m n¨m, kÓ tõ ngμy chiÕn tranh kÕt thóc mμ vÉn kh«ng cã tin tøc x¸c thùc lμ cßn sèng; - BÞ tai n¹n hoÆc th¶m ho¹, thiªn tai mμ sau mét n¨m, kÓ tõ ngμy tai n¹n hoÆc th¶m ho¹, thiªn tai ®ã chÊm døt vÉn kh«ng cã tin tøc lμ cßn sèng, trõ tr−êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c vÒ thêi h¹n; - BiÖt tÝch ®· n¨m n¨m vμ kh«ng cã tin tøc lμ 67 cßn sèng hoÆc ®· chÕt; thêi h¹n n¨m n¨m ®−îc tÝnh tõ ngμy biÕt ®−îc tin tøc cuèi cïng vÒ ng−êi ®ã; nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ngμy cã tin tøc cuèi cïng, th× thêi h¹n n¨m n¨m ®−îc tÝnh tõ ngμy ®Çu tiªn cña th¸ng tiÕp theo th¸ng cã tin tøc cuèi cïng; nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ngμy, th¸ng cã tin tøc cuèi cïng, th× thêi h¹n ®−îc tÝnh tõ ngμy ®Çu tiªn cña n¨m tiÕp theo n¨m cã tin tøc cuèi cïng. Tïy tõng tr−êng hîp, Toμ ¸n x¸c ®Þnh ngμy chÕt cña ng−êi bÞ tuyªn bè lμ ®· chÕt; nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ngμy ®ã, th× ngμy mμ quyÕt ®Þnh cña Toμ ¸n tuyªn bè ng−êi ®ã lμ ®· chÕt cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®−îc coi lμ ngμy ng−êi ®ã chÕt. Khi quyÕt ®Þnh cña Toμ ¸n tuyªn bè mét ng−êi lμ ®· chÕt cã hiÖu lùc ph¸p luËt, th× c¸c quan hÖ vÒ h«n nh©n, gia ®×nh vμ c¸c quan hÖ kh¸c vÒ nh©n th©n cña ng−êi ®ã ®−îc gi¶i quyÕt nh− ®èi víi mét ng−êi ®· chÕt. Tμi s¶n cña ng−êi bÞ Toμ ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt ®−îc gi¶i quyÕt theo ph¸p luËt vÒ thõa kÕ. C©u hái 33: Mét cÆp vî chång sau nhiÒu lÇn xÝch mÝch vμ ng−êi chång ®· trèn ®i biÖt tÝch ®Õn nay ®· ®−îc 5 n¨m. Ng−êi b¹n cña ng−êi chång nãi víi ng−êi vî r»ng ng−êi chång ®· ®i theo nh÷ng ng−êi ®μo vμng vμ ®· chÕt v× bÞ bÖnh sèt rÐt. Ng−êi vî ®· th«ng b¸o t×m kiÕm kh¾p n¬i nh−ng vÉn kh«ng cã tin tøc g×. C¸ch ®©y hai n¨m, ng−êi vî ®· yªu cÇu Tßa ¸n tuyªn bè viÖc ng−êi chång 68 mÊt tÝch; ®ång thêi yªu cÇu Tßa ¸n cho ly h«n vμ ®· cã quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n, trong ®ã ng−êi vî lμ ng−êi qu¶n lý tμi s¶n cña ng−êi chång. Míi ®©y, ng−êi vî dù ®Þnh kÕt h«n víi ng−êi kh¸c. Bè mÑ ng−êi chång cò yªu cÇu ng−êi vî chia tμi s¶n chung cña vî chång v× coi nh− lμ ng−êi chång ®· chÕt, ®Ó «ng bμ ®−îc thõa kÕ di s¶n cña con trai vμ thanh to¸n cho ng−êi em g¸i cña ng−êi chång cò kho¶n vay ba triÖu ®ång mμ ng−êi chång ®· vay tr−íc khi ®i biÖt tÝch. Cã ng−êi l¹i b¶o r»ng, ng−êi vî ph¶i yªu cÇu Tßa ¸n tuyªn bè ng−êi chång ®· chÕt, sau ®ã míi ®−îc chia thõa kÕ. VËy, ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nμy nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Trong tr−êng hîp trªn, Tßa ¸n ®· cã quyÕt ®Þnh tuyªn bè ng−êi chång mÊt tÝch sau ba n¨m biÖt tÝch, kh«ng cã tin tøc lμ cßn sèng hay ®· chÕt lμ hoμn toμn phï hîp víi quy ®Þnh t¹i §iÒu 80 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Còng trong quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n ng−êi vî ®−îc giao quyÒn qu¶n lý tμi s¶n cña ng−êi chång ®· bÞ tuyªn bè lμ mÊt tÝch. QuyÒn cña ng−êi qu¶n lý tμi s¶n ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 79 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, trong ®ã ng−êi qu¶n lý tμi s¶n cã quyÒn: - Qu¶n lý tμi s¶n v× lîi Ých cña ng−êi v¾ng mÆt; - TrÝch mét phÇn tμi s¶n cña ng−êi v¾ng mÆt ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô cÊp d−ìng, nghÜa vô thanh to¸n nî cña ng−êi v¾ng mÆt; - §−îc thanh to¸n chi phÝ cÇn thiÕt trong viÖc 69 qu¶n lý tμi s¶n cña ng−êi v¾ng mÆt. Tuy nhiªn, mÆc dï ®· bÞ tuyªn bè lμ mÊt tÝch, nh−ng ch−a cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh lμ ng−êi chång ®· chÕt th× ch−a ®−îc chia tμi s¶n cña ng−êi chång víi danh nghÜa lμ chia di s¶n thõa kÕ. V× vËy, ng−êi vî cÇn yªu cÇu Tßa ¸n nh©n d©n tuyªn bè ng−êi chång ®· chÕt ®Ó cã c¬ së ph©n chia di s¶n thõa kÕ. Cßn vÒ kho¶n tiÒn vay cña ng−êi chång víi em g¸i cña ng−êi chång, ng−êi vî cã thÓ trÝch trong khèi tμi s¶n cña ng−êi chång mμ ng−êi vî ®ang qu¶n lý ra ba triÖu ®ång ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô thanh to¸n nî cña ng−êi chång (ng−êi mÊt tÝch). C©u hái 34: Mét ng−êi ®· bÞ Tßa ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt sau h¬n b¶y n¨m ®i biÖt tÝch, nay trë vÒ. Ng−êi vî sau khi cã quyÕt ®Þnh tuyªn bè ng−êi chång ®· chÕt cña Tßa ¸n ®· kÕt h«n víi ng−êi kh¸c. Tμi s¶n cña ng−êi chång bÞ Tßa ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt ®−îc x¸c ®Þnh gåm 1/2 c¨n nhμ vμ mét sè tμi s¶n kh¸c ®· chia thõa kÕ, cã biªn b¶n nhËn thõa kÕ vμ cã ch÷ ký cña tõng ng−êi nhËn. VËy khi trë vÒ, ng−êi bÞ Tßa ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt cã ®−îc lÊy l¹i tμi s¶n ®ã kh«ng? Mèi quan hÖ gi÷a vî chång ®−îc gi¶i quyÕt nh− thÕ nμo? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 83 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, khi mét ng−êi bÞ Tßa ¸n tuyªn bè lμ ®· chÕt trë vÒ hoÆc cã tin tøc x¸c thùc lμ 70 ng−êi ®ã cßn sèng, th× theo yªu cÇu cña ng−êi ®ã hoÆc cña ng−êi cã quyÒn, lîi Ých liªn quan, Toμ ¸n ra quyÕt ®Þnh huû bá quyÕt ®Þnh tuyªn bè ng−êi ®ã lμ ®· chÕt. Nh− vËy, ng−êi nμy cã quyÒn yªu cÇu Tßa ¸n huû bá quyÕt ®Þnh tuyªn bè lμ ®· chÕt. Lóc nμy, nÕu vî hoÆc chång cña ng−êi ®ã ®· kÕt h«n víi ng−êi kh¸c th× viÖc kÕt h«n ®ã vÉn cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Mèi quan hÖ h«n nh©n gi÷a anh ta vμ ng−êi vî cò kh«ng cßn tån t¹i. Tuy nhiªn, c¸c quan hÖ kh¸c vÒ nh©n th©n vμ vÒ quyÒn ®èi víi tμi s¶n cña anh ta sÏ ®−îc kh«i phôc l¹i. Anh ta cã quyÒn yªu cÇu nh÷ng ng−êi ®· nhËn tμi s¶n thõa kÕ tr¶ l¹i tμi s¶n cho m×nh nÕu tμi s¶n ®ã hiÖn cßn. Tμi s¶n hiÖn cßn ë ®©y ®−îc hiÓu lμ tμi s¶n b»ng hiÖn vËt hoÆc gi¸ trÞ b»ng tiÒn mμ tõng ng−êi thõa kÕ ®· nhËn. NÕu vËt mμ ng−êi thõa kÕ ®· nhËn ®· bÞ mÊt, bÞ h− háng, bÞ tiªu huû hoÆc tiªu dïng hÕt th× anh ta kh«ng cã quyÒn ®ßi l¹i sè tμi s¶n b»ng hiÖn vËt nμy. Trong tr−êng hîp ng−êi thõa kÕ cña ng−êi bÞ tuyªn bè lμ ®· chÕt biÕt ng−êi nμy cßn sèng mμ vÉn cè t×nh giÊu giÕm nh»m h−ëng thõa kÕ th× ng−êi ®ã ph¶i hoμn tr¶ toμn bé tμi s¶n ®· nhËn, kÓ c¶ hoa lîi, lîi tøc; nÕu g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th−êng. 71 Ch−¬ng III THõA KÕ THEO DI CHóC C©u hái 35: Di chóc lμ g×? Tr¶ lêi: Di chóc lμ sù bμy tá ý chÝ cña mét ng−êi (ng−êi ®Ó l¹i di s¶n) nh»m ®Þnh ®o¹t toμn bé tμi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hoÆc mét phÇn tμi s¶n cña m×nh sÏ ®−îc chuyÓn giao cho mét hoÆc nhiÒu ng−êi sau khi ng−êi ®ã chÕt. Sù bμy tá ý chÝ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc b»ng v¨n b¶n (gäi lμ di chóc b»ng v¨n b¶n), hoÆc b»ng lêi nãi miÖng (gäi lμ di chóc miÖng). Sù bμy tá ý chÝ nμy gäi lμ lËp di chóc. Néi dung di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña mét bªn lμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi ng−êi ®ã lËp di chóc vμ chØ ®−îc thùc hiÖn sau khi ng−êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. V× vËy: - Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n kh«ng bÞ rμng buéc bëi di chóc do chÝnh m×nh ®· lËp ra. Ng−êi ®ã cã thÓ söa ®æi di chóc hoÆc huû bá di chóc ®· lËp b»ng mét di chóc kh¸c lËp ra sau nμy; - Kh«ng cã sù rμng buéc gi÷a ng−êi lËp di chóc vμ ng−êi ®−îc chØ ®Þnh lμ ng−êi thõa kÕ theo di 72 chóc hoÆc cña bÊt kú ng−êi nμo kh¸c trong thêi gian ng−êi lËp di chóc cßn sèng; - Sau khi ng−êi lËp di chóc chÕt, ng−êi ®−îc chØ ®Þnh lμ ng−êi thõa kÕ theo di chóc sÏ cã quyÒn bμy tá ý chÝ cña m×nh nhËn hay kh«ng nhËn tμi s¶n cña ng−êi lËp di chóc ®Ó l¹i. C©u hái 36: Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc ph¶i cã ®iÒu kiÖn g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 647 Bé luËt d©n sù n¨m 2005, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc ph¶i b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn sau: 1. Tr−íc tiªn, khi lËp di chóc lμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ph¶i lμ ng−êi ®· thμnh niªn, kh«ng bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc bÖnh nμo kh¸c mμ kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc vμ kh«ng thÓ lμm chñ ®−îc hμnh vi cña m×nh. Theo §iÒu 18 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× ng−êi thμnh niªn lμ ng−êi tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn. Ng−êi tuy ch−a ®ñ 18 tuæi nh−ng ®· ®ñ 15 tuæi còng cã thÓ lËp di chóc víi ®iÒu kiÖn ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé cña ng−êi ®ã trong viÖc lËp di chóc. Quy ®Þnh nμy lμ phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng n¨m 1994 (®· ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2002, 2006, 2007) vÒ ®é tuæi tèi thiÓu cã thÓ tham gia lao ®éng lμ ®ñ 15 tuæi trë lªn. Ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn cã thÓ cã tμi s¶n riªng, bëi vËy, hä cã quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tμi s¶n cña m×nh. Tuy nhiªn, v× ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn 73 ch−a ®ñ 18 tuæi lμ ng−êi ch−a thμnh niªn, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng−êi ch−a thμnh niªn, ph¸p luËt quy ®Þnh viÖc lËp di chóc cña hä ph¶i ®−îc cha, mÑ hoÆc ng−êi gi¸m hé ®ång ý vÒ viÖc lËp di chóc. Ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc ng−êi kh«ng biÕt ch÷ nh−ng ®· thμnh niªn còng cã quyÒn lËp di chóc. Tuy nhiªn, di chóc cña nh÷ng ®èi t−îng nμy ph¶i ®−îc ng−êi lμm chøng lËp thμnh v¨n b¶n vμ cã chøng nhËn cña C¬ quan c«ng chøng hoÆc chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. 2. §iÒu kiÖn tiÕp theo, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc chØ ®−îc quyÒn ®Þnh ®o¹t tμi s¶n thuéc quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông hîp ph¸p cña m×nh (®èi víi quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông rõng...). C©u hái 37: Di chóc ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn g× ®Ó ®−îc coi lμ di chóc hîp ph¸p? Tr¶ lêi: §Ó di chóc ®−îc coi lμ hîp ph¸p, cã gi¸ trÞ ph¸p lý th× trong viÖc lËp di chóc ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ bèn ®iÒu kiÖn d−íi ®©y: 1. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc ë tr¹ng th¸i minh mÉn, s¸ng suèt. LËp di chóc lμ hμnh vi cña chñ së h÷u (chñ sö dông tμi s¶n) ®Þnh ®o¹t tμi s¶n cña m×nh nªn chñ së h÷u (chñ sö dông tμi s¶n) ph¶i nhËn thøc ®−îc vμ lμm chñ ®−îc hμnh vi ®ã khi thùc hiÖn quyÒn ®Þnh ®o¹t cña chñ së h÷u (chñ sö dông tμi s¶n). §iÒu kiÖn minh mÉn, s¸ng suèt trong khi lËp di chóc lμ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn, cã 74 ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ di chóc cã gi¸ trÞ ph¸p lý hay kh«ng, nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c theo ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n; 2. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc hoμn toμn tù nguyÖn, kh«ng bÞ chi phèi vÒ tinh thÇn, t©m lý hoÆc thÓ chÊt bëi thñ ®o¹n hay hμnh vi lõa dèi, ®e do¹ hoÆc c−ìng Ðp cña ng−êi kh¸c mμ ph¶i lËp di chóc; 3. Néi dung cña di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, kh«ng tr¸i ®¹o ®øc x· héi. VÝ dô: trong tr−êng hîp ng−êi lËp di chóc ®Þnh ®o¹t tμi s¶n thuéc së h÷u cña ng−êi kh¸c, hoÆc chØ ®Þnh ng−êi thõa kÕ theo di chóc víi ®iÒu kiÖn ng−êi ®ã ph¶i g©y th−¬ng tÝch cho mét ng−êi kh¸c, th× néi dung ®ã cña di chóc lμ tr¸i ph¸p luËt vμ ®¹o ®øc x· héi vμ kh«ng ®−îc coi lμ hîp ph¸p; 4. H×nh thøc cña di chóc kh«ng tr¸i quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Di chóc cña ng−êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn ch−a ®ñ 18 tuæi ®−îc coi lμ hîp ph¸p lμ di chóc b»ng v¨n b¶n tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn trªn vμ ®−îc sù ®ång ý cña cha mÑ, hoÆc ng−êi gi¸m hé. Di chóc cña ng−êi bÞ h¹n chÕ vÒ thÓ chÊt hoÆc cña ng−êi kh«ng biÕt ch÷ ph¶i ®−îc ng−êi lμm chøng lËp thμnh v¨n b¶n vμ cã c«ng chøng, chøng thùc. Di chóc miÖng ®−îc coi lμ hîp ph¸p nÕu ng−êi lËp di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ tr−íc Ýt nhÊt hai ng−êi lμm chøng, ng−êi lμm chøng ph¶i ghi chÐp 75 l¹i ký tªn x¸c nhËn b¶n di chóc miÖng; ®ång thêi b¶n di chóc nμy ph¶i ®−îc c«ng chøng, chøng thùc trong thêi h¹n 5 ngμy, kÓ tõ ngμy ng−êi lËp di chóc miÖng thÓ hiÖn ý chÝ cuèi cïng. C©u hái 38: Khi lËp di chóc, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã nh÷ng quyÒn g×? Tr¶ lêi: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 648 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 th× khi lËp di chóc, ng−êi lËp di chóc cã quyÒn: 1. ChØ ®Þnh cô thÓ mét hoÆc nhiÒu ng−êi ®−îc h−ëng di s¶n cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n sau khi ng−êi ®ã chÕt. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n khi lËp di chóc cã thÓ chØ ®Þnh c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan nhμ n−íc hoÆc Nhμ n−íc lμ ng−êi h−ëng di s¶n. C¸ nh©n ®−îc chØ ®Þnh lμ ng−êi h−ëng di s¶n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lμ ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n. 2. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n còng cã quyÒn truÊt quyÒn h−ëng di s¶n cña mét hoÆc nhiÒu ng−êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. 3. QuyÕt ®Þnh ph©n chia di s¶n cho ng−êi thõa kÕ h−ëng mét phÇn hoÆc toμn bé di s¶n, hoÆc ®−îc nhËn mét sè hiÖn vËt hoÆc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong khèi di s¶n... 4. Dμnh mét phÇn tμi s¶n trong khèi di s¶n ®Ó tÆng cho ng−êi kh¸c sau khi ng−êi lËp ra di chóc chÕt. Tμi s¶n tÆng cho nμy gäi lμ vËt di tÆng. 5. Ng−êi ®Ó l¹i di s¶n lËp di chóc cßn cã thÓ 76 dμnh mét phÇn tμi s¶n trong khèi di s¶n dïng vμo viÖc thê cóng. 6. Giao nghÜa vô cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc trong ph¹m vi di s¶n hoÆc phÇn di s¶n ng−êi ®ã ®−îc h−ëng. VÝ dô: giao cho ng−êi thõa kÕ theo di chóc nghÜa vô tr¶ mét mãn nî mμ ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· vay khi cßn sèng. Tuy nhiªn, ng−êi thõa kÕ theo di chóc chØ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô trong ph¹m vi di s¶n cña ng−êi chÕt ®Ó l¹i mμ m×nh ®−îc h−ëng. 7. ChØ ®Þnh trong di chóc ng−êi gi÷ di chóc nh»m b¶o ®¶m di chóc kh«ng bÞ thÊt l¹c, bÞ ng−êi kh¸c tÈu t¸n, chiÕm ®o¹t, hoÆc chØ ®Þnh ng−êi qu¶n lý di s¶n ®Ó b¶o qu¶n di s¶n còng nh− viÖc x¸c ®Þnh thï lao cho ng−êi gi÷ di chóc, thï lao cho ng−êi qu¶n lý di s¶n. C©u hái 39: Khi viÕt di chóc, ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc d−íi nh÷ng h×nh thøc nμo? Tr¶ lêi: H×nh thøc cña di chóc lμ sù thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ra bªn ngoμi cho ng−êi kh¸c biÕt, ®Ó sau nμy c¨n cø vμo ®ã mμ thùc hiÖn ý chÝ cña ng−êi ®Ó l¹i di s¶n sau khi ng−êi ®ã chÕt. V× vËy, di chóc tr−íc hÕt ph¶i ®−îc lËp thμnh v¨n b¶n. Di chóc b»ng v¨n b¶n còng ®−îc chia thμnh nhiÒu lo¹i: - Di chóc b»ng v¨n b¶n kh«ng cã ng−êi lμm chøng. 77 - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã ng−êi lμm chøng. - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã chøng thùc cña ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn. - Di chóc b»ng v¨n b¶n cã c«ng chøng cña C¬ quan c«ng chøng. Mçi mét lo¹i di chóc khi ®−îc lËp ®Òu ph¶i tu©n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. C¸c h×nh thøc di chóc b»ng v¨n b¶n nãi trªn ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh− nhau. Tuy nhiªn, khi lËp di chóc b»ng v¨n b¶n, ng−êi lËp di chóc cÇn l−u ý ph¶i ghi râ ngμy, th¸ng, n¨m lËp di chóc. V× ph¸p luËt quy ®Þnh ng−êi lËp di chóc cã quyÒn söa ®æi, bæ sung hoÆc thay thÕ di chóc; do ®ã, di chóc ®−îc lËp sau sÏ cã gi¸ trÞ ph¸p lý huû bá phÇn di chóc lËp tr−íc cã néi dung tr¸i víi di chóc lËp sau. Trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh (nh− èm ®au khã qua khái) ng−êi ®Ó l¹i di s¶n cã thÓ lËp di chóc miÖng (xem c©u hái - tr¶ lêi sè 41). C©u hái 40: Di chóc b»ng v¨n b¶n ph¶i bao gåm nh÷ng néi dung g×? Tr¶ lêi: Néi dung cña di chóc lμ c¸c ®iÒu kho¶n cña di chóc thÓ hiÖn ý chÝ cña ng−êi lËp di chóc. Di chóc bao gåm nh÷ng néi dung sau: 1. Ngμy, th¸ng, n¨m lËp di chóc. §iÒu nμy cã ý nghÜa quan träng trong tr−êng hîp ng−êi ®Ó l¹i di s¶n ®· lËp nhiÒu di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t toμn bé hoÆc mét phÇn di s¶n. Di chóc nμo mμ ngμy, 78