🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Học Tập Đạo Đức Bác Hồ Ebooks Nhóm Zalo häc tËp ®¹o ®øc b¸c hå 1 Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs. TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. Hoµng phong hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. nguyÔn ®øc tµi TS. NguyÔn An Tiªm NguyÔn Vò Thanh H¶o vò khiªu häc tËp ®¹o ®øc b¸c hå NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT Hµ NéI - 2015 Lêi nhµ xuÊt b¶n Thùc hiÖn ChØ thÞ sè 03-CT/TW ngµy 14-5-2011 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ viÖc tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, nh»m gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc cho c¸n bé, ®¶ng viªn, c«ng chøc, viªn chøc vµ nh©n d©n vÒ gi¸ trÞ to lín cña tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn trong ý thøc tu d­ìng, rÌn luyÖn vµ hµnh ®éng theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc cña Ng­êi, gãp phÇn ®Èy lïi sù suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc, chÝnh trÞ, lèi sèng vµ c¸c tÖ n¹n x· héi; x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh, cñng cè niÒm tin cña nh©n d©n vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng; gi¸o dôc vµ h­íng con ng­êi tíi c¸i ch©n - thiÖn - mü, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch Häc tËp ®¹o ®øc B¸c Hå cña Gi¸o s­, Anh hïng Lao ®éng thêi kú ®æi míi Vò Khiªu. Néi dung cuèn s¸ch gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I. TÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh Ch­¬ng II. Néi dung c¬ b¶n cña t­ t­ëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh Ch­¬ng III. Nh÷ng vÊn ®Ò häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh trong sù nghiÖp cña nh©n d©n ta ngµy nay Cuèn s¸ch ®­îc t¸c gi¶ tr×nh bµy ng¾n gän, sóc tÝch, bè côc hîp lý, v¨n phong m¹ch l¹c, trong s¸ng, gi¶n dÞ 5 mµ s©u s¾c, ®an xen nh÷ng mÈu chuyÖn hÕt søc ch©n thùc, sinh ®éng, ®em l¹i cho b¹n ®äc nh÷ng thu ho¹ch bæ Ých, nh÷ng c¶m nhËn míi. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 6 n¨m 2015 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 6 LêI Më §ÇU §¹o ®øc, hiÓu theo nghÜa chung nhÊt lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c, chuÈn mùc, ®Þnh h­íng ®­îc x· héi thõa nhËn, cã t¸c dông chi phèi, ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng­êi trong quan hÖ gi÷a m×nh víi ng­êi kh¸c. §¹o ®øc cã vai trß quan träng trong x· héi, lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt cña ®Êt n­íc h­íng tíi môc tiªu “D©n giµu, n­íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh”. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ l·nh tô thiªn tµi, ng­êi thÇy vÜ ®¹i cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng ViÖt Nam nh»m gi¶i phãng d©n téc vµ ®æi míi ®Êt n­íc ViÖt Nam. Ng­êi ®Ó l¹i cho chóng ta mét di s¶n tinh thÇn to lín gåm nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n cao c¶, ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. T­ t­ëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vµ toµn diÖn vÒ ®¹o ®øc cña nh©n d©n ta trong thêi ®¹i ngµy nay. Ng­êi nhÊn m¹nh: “Lµm c¸ch m¹ng ®Ó c¶i t¹o x· héi cò thµnh 7 x· héi míi lµ mét sù nghiÖp rÊt vÎ vang, nh­ng nã còng lµ mét nhiÖm vô rÊt nÆng nÒ, mét cuéc ®Êu tranh rÊt phøc t¹p, l©u dµi, gian khæ. Søc cã m¹nh míi g¸nh ®­îc nÆng vµ ®i ®­îc xa. Ng­êi c¸ch m¹ng ph¶i cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng lµm nÒn t¶ng, míi hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô c¸ch m¹ng vÎ vang”1 vµ “Ng­êi c¸ch m¹ng ph¶i cã ®¹o ®øc, kh«ng cã ®¹o ®øc th× dï tµi giái mÊy còng kh«ng l·nh ®¹o ®­îc nh©n d©n”2. Ng­êi ®ßi hái ®¹o ®øc c¬ b¶n cña con ng­êi ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü lµ: Trung víi n­íc, hiÕu víi d©n; nhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng v­ît qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng. Trong sù l·nh ®¹o cña Ng­êi, toµn §¶ng cïng toµn d©n ®· ®em hÕt t©m huyÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c¸ch m¹ng. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè kh«ng nhá c¸n bé, ®¶ng viªn suy tho¸i vÒ phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi vµ g©y bøc xóc trong d­ luËn x· héi, khiÕn cho nh©n d©n lo l¾ng, bÊt b×nh vµ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi, 2011, t.11, tr.601. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.5, tr.292. 8 Tr­íc t×nh h×nh nãi trªn vµ trong x· héi ta ngµy nay, viÖc häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña Hå ChÝ Minh cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. T­ t­ëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh lu«n lµ nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi, lµ ®éng lùc vµ nguån søc m¹nh to lín ®Ó nh©n d©n ta ph¸t huy néi lùc, v­ît qua mäi thö th¸ch ®Ó tiÕn lªn. §Æc biÖt, häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó mçi c¸n bé, ®¶ng viªn ph¸t huy vinh dù vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh, kh¾c phôc mäi t×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc, lèi sèng, cñng cè vµ gi÷ v÷ng niÒm tin cña nh©n d©n vÒ sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Víi ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña viÖc häc tËp ®¹o ®øc B¸c Hå, ngµy 14-5-2011, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh ChØ thÞ sè 03-CT/TW vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc “Häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh”. Tinh thÇn chØ thÞ nãi trªn lµ néi dung yªu cÇu mµ mäi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña §¶ng cÇn ph¶i n¾m v÷ng, qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn tèt vµ lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ c¬ së ®¶ng vµ ®¶ng viªn. HiÖn nay, phong trµo häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc cña Hå ChÝ Minh ngµy cµng më réng vµ ®i s©u vµo quÇn chóng nh©n d©n. Nh­ng thÕ nµo lµ tÊm g­¬ng ®¹o ®øc cña B¸c? TÊm g­¬ng ®¹o ®øc Êy bao gåm nh÷ng ®iÓm nµo? Theo yªu cÇu cña Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, 9 t¸c gi¶ ®· dµnh nhiÒu t©m huyÕt vµ thêi gian ®Ó viÕt nªn cuèn s¸ch nhá nµy. Mong ®­îc c¸c c¬ së ®¶ng, c¸c ®¶ng viªn vµ ®«ng ®¶o b¹n ®äc tham kh¶o vµ chØ ra nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu sãt. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n quý vÞ ®éc gi¶. Hµ Néi, th¸ng 2 n¨m 2014 10 Ch­¬ng I TÊM G¦¥NG §¹O §øC Hå CHÝ MINH 1. Hå ChÝ Minh - tÊm g­¬ng s¸ng m·i vÒ rÌn luyÖn ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh d¹y chóng ta: “§¹o ®øc c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i trªn trêi sa xuèng. Nã do ®Êu tranh, rÌn luyÖn bÒn bØ h»ng ngµy mµ ph¸t triÓn vµ cñng cè. Còng nh­ ngäc cµng mµi cµng s¸ng, vµng cµng luyÖn cµng trong”1. Kh«ng nghiªm kh¾c víi b¶n th©n m×nh, kh«ng th­êng xuyªn rÌn luyÖn, häc tËp th× c¸n bé ta nhÊt ®Þnh sa vµo nh÷ng ý nghÜ tÇm th­êng vµ sÏ ®¸nh mÊt dÇn nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng­êi c¸ch m¹ng. Cho nªn, trong hoµn c¶nh hiÖn nay, tr­íc nh÷ng thö th¸ch míi, tiÕn vÒ phÝa tr­íc hay bÞ tôt hËu, ®iÒu ®ã tïy thuéc vµo sù phÊn ®Êu cña b¶n th©n mçi ng­êi, ë chç mçi ng­êi cã kiªn tr× rÌn luyÖn b¶n th©n, cã v­¬n ®­îc tíi nh÷ng phÈm chÊt ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.11, tr.612. 11 ®¹o ®øc c¸ch m¹ng mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ bao n¨m ®· d¹y dç c¸n bé ta, nh©n d©n ta hay kh«ng. Cuéc ®êi Hå ChÝ Minh lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc cña sù gian nan, rÌn luyÖn víi tinh thÇn kiªn tr× cña ng­êi céng s¶n vµ ph­¬ng ph¸p khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin. §¹o ®øc Hå ChÝ Minh lµ ®¹o ®øc gi¶i phãng cho con ng­êi vµ cña con ng­êi ®­îc gi¶i phãng. §¹o ®øc Êy bao gåm nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp nhÊt cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. §¹o ®øc Êy v× thÕ ®· hoµn toµn tr¸i ng­îc víi mäi ®¹o ®øc cò c¶ vÒ môc tiªu chiÕn ®Êu vµ biÖn ph¸p rÌn luyÖn. Nã t¹o ra mét khèi ãc s¸ng suèt, mét tr¸i tim nång nhiÖt, mét khÝ ph¸ch anh hïng tõ trong lß löa chiÕn ®Êu. BiÖn ph¸p cña nã dùa vµo nhËn thøc khoa häc chø kh«ng ph¶i dùa vµo niÒm tin mï qu¸ng. BiÖn ph¸p Êy lµm cho con ng­êi ngÈng cao ®Çu ®Çy niÒm tin, tù hµo tr­íc tr¸ch nhiÖm chinh phôc vµ c¶i t¹o thÕ giíi chø kh«ng lµm cho con ng­êi nhá bÐ ®i nh mét kÎ téi lçi, yÕu hÌn. Suèt ®êi gian nan rÌn luyÖn, Hå ChÝ Minh ®· n©ng m×nh lªn tíi ®Ønh cao cña trÝ tuÖ vµ tµi n¨ng, t¹o cho m×nh mét ý chÝ bÒn v÷ng nh­ nói s«ng, kiªn c­êng nh­ s¾t thÐp. Do sù th«i thóc cña t×nh c¶m c¸ch m¹ng, Hå ChÝ Minh ®· tiÕp thu ®­îc chñ nghÜa M¸c - Lªnin, n¾m ®­îc nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö. Khi con ®­êng cøu n­íc vµ th¾ng lîi cña ngµy mai 12 ®· rùc s¸ng tr­íc m¾t Ng­êi th× t×nh c¶m cµng s©u s¾c, tin t­ëng cµng v÷ng vµng vµ ý chÝ cña Ng­êi ®· kh«ng cã g× lay chuyÓn ®­îc n÷a. Häc tËp Ng­êi, kh«ng ngõng n©ng cao nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng vµ nhËn thøc c¸ch m¹ng, nh÷ng ®¶ng viªn, c¸n bé vµ nh÷ng thÕ hÖ thanh niªn ®· tÇng tÇng líp líp tiÕn lªn nh­ sãng b·o: kh«ng sî khã, kh«ng sî khæ, kh«ng sî chÕt... Trong nhµ tï ®Õ quèc còng nh­ ngoµi chiÕn tr­êng, ë tiÒn tuyÕn còng nh­ ë hËu ph­¬ng, khi ®i vµo cao trµo c¸ch m¹ng còng nh­ lóc chiÕn ®Êu ©m thÇm, hµng ngh×n c¸n bé, chiÕn sÜ c¸ch m¹ng, noi g­¬ng Hå ChÝ Minh ®· nªu cao ý chÝ anh hïng, kh«ng bao giê n¶n lßng, nhôt chÝ. §ã lµ tinh thÇn “Giµu sang kh«ng thÓ quyÕn rò, nghÌo khã kh«ng thÓ chuyÓn lay, uy lùc kh«ng thÓ khuÊt phôc”1. Cuéc ®êi Hå ChÝ Minh lµ mét chuçi dµi nh÷ng thö th¸ch ghª gím nhÊt tr­íc giµu sang, nghÌo khæ vµ uy lùc. Nh­ng ý chÝ cña Ng­êi lµ mét chÊt kim c­¬ng kh«ng s¾t, löa nµo cã thÓ hñy diÖt. T©m hån Ng­êi lu«n lu«n rùc rì nh­ mÆt trêi kh«ng thÓ cã m©y ®en nµo che khuÊt. Ra ®êi trong hoµn c¶nh nghÌo khã cña quª h­¬ng NghÖ An, Ng­êi kh«ng bao giê nghÜ riªng cho m×nh mét cuéc ®êi sung s­íng. NghÌo khã chØ khiÕn Ng­êi cµng th«ng c¶m h¬n n÷a víi ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.50. 13 ®ång bµo, cµng nung nÊu quyÕt t©m gi¶i phãng cho ®Êt n­íc. Nh÷ng ngµy xa Tæ quèc còng lµ nh÷ng ngµy nay ®©y mai ®ã, tr¶i qua m­êi hai nghÒ vÊt v¶ tõ anh phô bÕp, ®èt lß ®Õn ng­êi thî röa ¶nh, nhµ b¸o... Trong thêi ®ã, nghÌo khæ kh«ng chuyÓn lay ®­îc lßng Ng­êi mµ mäi kiÓu giµu sang, mua chuéc vµ quyÕn rò tõ phÝa t­ s¶n vµ thùc d©n còng ®Òu bÞ Ng­êi coi nh­ bîn r¸c d­íi ch©n. Bao lÇn bÞ kÕt ¸n tö h×nh vµ tr¶i qua ba m­¬i nhµ tï, nh­ng kh«ng uy vò nµo khuÊt phôc ®­îc Ng­êi. “Th©n thÓ ë trong lao” nh­ng tinh thÇn cña Ng­êi vÉn ë ngoµi lao, h­íng vÒ Tæ quèc vµ tin t­ëng s¾t ®¸ vµo th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng. §ãi r¸ch, ghÎ lë, Ng­êi vÉn trµn ®Çy tinh thÇn l¹c quan vµ n»m ngñ víi “sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh”. MÆc dÇu bÞ trãi ch©n tay, Ng­êi vÉn vui vÎ tr­íc c¶nh “Chim ca rén nói, h­¬ng bay ng¸t rõng”. Nh÷ng ngµy ë hang P¸c Bã, èm ®au vµ rÐt buèt, ¨n c¬m ng« víi m¨ng rõng, Ng­êi vÉn trµn ®Çy khÝ ph¸ch anh hïng, chØ ®¹o toµn quèc ®¸nh Ph¸p, ®uæi NhËt. Mét th¸ng tr­íc ngµy tæng khëi nghÜa, Ng­êi ®· tõ trªn gi­êng bÖnh chØ thÞ: “Dï cã ph¶i ®èt ch¸y c¶ d·y Tr­êng S¬n còng kiªn quyÕt giµnh cho ®­îc ®éc lËp”1. ____________ 1. Lêi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ph¸t biÓu ë T©n Trµo th¸ng 7-1945. Xem Nh©n d©n ta rÊt anh hïng, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1960, tr.96. 14 Trong hoµn c¶nh v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, trong nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p v« cïng gian nan ë nói rõng ViÖt B¾c, Ng­êi vÉn b×nh tÜnh, ung dung víi t­ thÕ cña mét ng­êi ®éc lËp tù chñ, trµn ®Çy nghÞ lùc vµ m­u trÝ. Ng­êi kh«ng bao giê ®Ó nh÷ng ham muèn tÇm th­êng lµm bËn t©m. Sèng ë thñ ®« c¸c n­íc lín, gi÷a c¶nh xa hoa phï phiÕm, Ng­êi vÉn gi÷ mét t©m hån trong s¸ng, mét lèi sèng gi¶n dÞ. Cuéc ®êi cña Ng­êi, tõ khi cßn ë trong ngâ hÎm Pari, ®Õn khi lµm Chñ tÞch n­íc, vÉn gi÷ mét cuéc ®êi thanh ®¹m, cÇn lao, kh¾c khæ. Hµnh lý vÞ Chñ tÞch n­íc sang dù héi nghÞ ®µm ph¸m víi ChÝnh phñ Ph¸p n¨m 1946 chØ xÕp gän trong chiÕc va li nhá víi hai bé quÇn ¸o. Ngµy nay, “tµi s¶n riªng” cña Ng­êi ®Ó l¹i còng chØ cã hai bé ka ki, mét ®«i dÐp cao su, c¸i qu¹t giÊy cò vµ chiÕc ®ång hå mÆt ®· mê... Suèt ®êi, Ng­êi lu«n lu«n rÌn luyÖn trÝ tuÖ vµ th©n thÓ, kh«ng ngõng häc tËp ®Ó n©ng cao hiÓu biÕt. Häc lý luËn còng nh­ häc ngo¹i ng÷, häc nãi còng nh­ häc viÕt, Ng­êi ®Òu ®Ó c«ng søc vµ thêi gian rÌn luyÖn, nhÉn n¹i vµ kiªn tr× ®¹t tíi ®Ønh cao nhÊt. Ng­êi th­êng xuyªn rÌn luyÖn th©n thÓ, Ng­êi tËp thÓ dôc ®Òu ®Æn, lµm quen víi c¸i nãng, c¸i rÐt, gi¸ s­¬ng, t¹o cho b¶n th©n mét søc kháe kh¸ tèt ®Ó lµm viÖc ®­îc dÎo dai vµ kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i cña èm ®au, thiÕu thèn. 15 Ng­êi nhÊn m¹nh tinh thÇn phª b×nh, tù phª b×nh, lu«n lu«n nh¾c nhë c¸n bé vµ nh©n d©n: “Ph¶i kinh qua cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi trong b¶n th©n m×nh: Mét cuéc ®Êu tranh gay go, gian khæ vµ liªn tôc”1. Víi tinh thÇn gian nan rÌn luyÖn, Hå ChÝ Minh ®· ®¹t tíi mÉu mùc hoµn chØnh cña ®¹o ®øc míi, ®¹o ®øc cña giai cÊp c«ng nh©n vµ d©n téc ViÖt Nam, ®¹o ®øc cña thêi ®¹i anh hïng, ®¹o ®øc cña nh©n lo¹i trªn con ®­êng tiÕn bé. Mai ®©y hµng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò míi cña c¸ch m¹ng sÏ cßn tiÕp tôc ®­îc ®Æt tr­íc §¶ng vµ nh©n d©n ta. Cuéc chiÕn ®Êu sÏ cßn ®­îc diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc phong phó trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ t­ t­ëng. §êi sèng h»ng ngµy sÏ ®em l¹i nhiÒu ®æi míi trong suy nghÜ, t×nh c¶m vµ hµnh ®éng. §¹o ®øc cò cßn ®Ó l¹i tµn d­ trong x· héi míi vµ ®¹o ®øc ph¶n ®éng cßn tiÕp tôc tÊn c«ng tõ bªn ngoµi. §¹o ®øc míi cña chóng ta cßn tiÕp tôc ®øng tr­íc rÊt nhiÒu thö th¸ch. Ch©n lý ®¹o ®øc còng nh­ mäi ch©n lý mang tÝnh chÊt t­¬ng ®èi. Nã lµ sù ph¶n ¸nh cña tån t¹i x· héi nªn tÊt nhiªn sÏ thay ®æi theo sù thay ®æi cña x· héi ngµy mai. Nh©n d©n ta, con ng­êi trong x· héi ngµy mai sÏ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cô thÓ cña hoµn c¶nh lóc Êy mµ quy ®Þnh hµnh vi ®¹o ®øc cña m×nh. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr.378. 16 Hå ChÝ Minh kh«ng ghi s½n cho chóng ta nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ, nh­ng ®¹o ®øc cña Ng­êi víi tinh thÇn, th¸i ®é vµ ph­¬ng ph¸p Êy cña Ng­êi sÏ vÜnh viÔn lµ kim chØ nam cho ®¹o ®øc cña chóng ta, tr­íc mäi diÔn biÕn cña cuéc sèng. Chóng ta noi g­¬ng Ng­êi ë tinh thÇn suèt ®êi kiªn tr× ®Êu tranh cho ®éc lËp, tù do cho chñ nghÜa céng s¶n. Chóng ta noi g­¬ng Ng­êi ë th¸i ®é sèng ®Çy t×nh yªu th­¬ng ®èi víi toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng, lÊy ®ã lµm h¹nh phóc cao nhÊt cña m×nh. Chóng ta noi g­¬ng chiÕn ®Êu, lao ®éng vµ häc tËp cña Ng­êi, ®em hÕt tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ ®Ó c¶i t¹o x· héi, c¶i t¹o thiªn nhiªn lµm cho Tæ quèc ta vµ tr¸i ®Êt nµy ngµy thªm t­¬i ®Ñp. D­íi ¸nh s¸ng cña Ng­êi, chóng ta trµn ®Çy tin t­ëng vµ tù hµo, kh«ng ngõng v­¬n tíi nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cao ®Ñp nhÊt cña d©n téc vµ loµi ng­êi trong x· héi ngµy mai. Ngµy nay, tiÕp tôc sù nghiÖp cña Ng­êi trong hoµn c¶nh míi, §¶ng ®· ph¸t ®éng phong trµo häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh. §©y lµ mét cuéc vËn ®éng to lín trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®¹t ®Õn d©n giµu, n­íc m¹nh, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. C©u nãi cña Ng­êi: “Chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh 17 kh«ng chÞu lµm n« lÖ”1 ®· trë thµnh søc m¹nh tinh thÇn th«i thóc biÕt bao hµnh ®éng dòng c¶m hy sinh vµ t­îng tr­ng cho ®¹o ®øc cao ®Ñp cña d©n téc ta. Lßng trung thµnh v« h¹n ®èi víi §¶ng vµ Tæ quèc, niÒm tin tuyÖt ®èi vµo lêi d¹y vµ tÊm g­¬ng cña B¸c Hå lµ ®éng lùc bªn trong cña hµnh ®éng dòng c¶m, cña khÝ ph¸ch anh hïng, kh«ng sî khæ, kh«ng sî chÕt, quyÕt chiÕn vµ quyÕt th¾ng, v­ît qua mu«n vµn thö th¸ch ®Ó ®¹t môc ®Ých cuèi cïng lµ ®éc lËp, tù do, phån vinh vµ h¹nh phóc. Tinh thÇn hy sinh dòng c¶m, chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng theo t­ t­ëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta ®­îc thÓ hiÖn rùc rì tr­íc mäi nhiÖm vô, mäi khã kh¨n, mäi kÎ thï trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo, trong kh¸ng chiÕn tr­íc ®©y vµ trong x©y dùng hßa b×nh ngµy nay vµ c¶ mai sau. H¨ng h¸i vµ dòng c¶m nhÊt thêi trong mét sè tr­êng hîp nµo ®ã ch­a ®ñ ®Ó trë thµnh mét ng­êi cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. Ng­îc l¹i, ©m thÇm chiÕn ®Êu n¨m nµy qua n¨m kh¸c trong lßng ®Þch hoÆc ë nh÷ng n¬i xa v¾ng kh«ng ai biÕt tíi, b×nh tÜnh tin t­ëng ngay c¶ khi bÞ hiÓu lÇm, kh«ng rêi bá môc tiªu cuèi cïng cña c¸ch m¹ng trong kh«ng khÝ hßa b×nh, kh«ng nao nóng tr­íc mäi c¸m dç vÒ vËt chÊt, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.534. 18 ®ã míi chÝnh lµ tinh thÇn dòng c¶m cña nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ng ch©n chÝnh, nh÷ng ng­êi lµm chñ ®­îc b¶n th©n m×nh. Ngµy nay, sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa l¹i ®ang ®Æt lªn vai c¸c tÇng líp c«ng nh©n, n«ng d©n vµ trÝ thøc mét tr¸ch nhiÖm lÞch sö rÊt vÎ vang nh­ng v« cïng nÆng nÒ. NÕu trong thêi kú kh¸ng chiÕn, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng tr­íc hÕt lµ ë tinh thÇn chiÕn ®Êu kiªn c­êng “thµ chÕt kh«ng chÞu lµm n« lÖ” th× ngµy nay, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ph¶i thÓ hiÖn ë tinh thÇn lao ®éng vµ s¸ng t¹o trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu cao nhÊt cña trÝ tuÖ ®Ó c¹nh tranh th¾ng lîi trong héi nhËp toµn cÇu. NÕu tr­íc ®©y, søc m¹nh th«i thóc ta lµ c¸i nhôc cña mét ®Êt n­íc nghÌo nµn vµ l¹c hËu th× ngµy nay, ®øng tr­íc nh÷ng diÔn biÕn v« cïng phøc t¹p trªn ph¹m vi thÕ giíi, ®øng tr­íc mu«n vµn khã kh¨n cña ®Êt n­íc ®i lªn, nh©n d©n ta cµng thÊy râ nhu cÇu häc tËp theo g­¬ng ®¹o ®øc cña B¸c. Tõ bao l©u nay, c¸n bé vµ nh©n d©n ta rÌn luyÖn ®¹o ®øc vµ phÊn ®Êu theo khÈu hiÖu: Sèng, chiÕn ®Êu, lao ®éng vµ häc tËp theo g­¬ng B¸c Hå vÜ ®¹i. KhÈu hiÖu nµy thÓ hiÖn sù thèng nhÊt biÖn chøng vµ hoµn chØnh gi÷a t×nh c¶m c¸ch m¹ng, ý chÝ c¸ch m¹ng vµ nhËn thøc c¸ch m¹ng. Hay nãi theo truyÒn thèng ®¹o ®øc ph­¬ng §«ng th× ®ã lµ 19 sù thèng nhÊt gi÷a trÝ, nh©n, dòng. Nhµ th¬ Viªn ¦ng (Trung Quèc) khi nh¾c tíi ®¹o ®øc cña Hå ChÝ Minh ®· nãi: ®ã lµ con ng­êi ®¹i trÝ, ®¹i nh©n, ®¹i dòng. Chóng ta cho r»ng nhËn ®Þnh trªn lµ ®óng ®¾n vµ cã thÓ hiÓu r»ng ë Hå ChÝ Minh, ®¹i trÝ lµ sù s¸ng suèt cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®¹i nh©n lµ ®Ønh cao cña chñ nghÜa yªu n­íc vµ chñ nghÜa nh©n ®¹o, ®¹i dòng lµ chñ nghÜa anh hïng ch©n chÝnh trong sù nghiÖp l©u dµi vµ vÎ vang cña c¸ch m¹ng. Víi nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc hoµn chØnh vµ cao th­îng Êy, Hå ChÝ Minh tiÕp tôc dÉn d¾t chóng ta trªn con ®­êng dµi cña v¨n minh vµ h¹nh phóc. 2. X¸c ®Þnh mét lý t­ëng duy nhÊt cho cuéc sèng Khi Hå ChÝ Minh nãi: “Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do” còng chÝnh lµ Ng­êi ®ang nªu lªn mét lý t­ëng ®· tõng suèt cuéc ®êi chi phèi ý nghÜ vµ viÖc lµm cña Ng­êi. §©y kh«ng chØ lµ mét lêi kªu gäi chiÕn ®Êu tr­íc m¾t mµ chÝnh lµ yªu cÇu ph¸t sinh ra bëi “nh÷ng quan hÖ x· héi” cña bao nhiªu thêi kú lÞch sö. §©y lµ mét lÏ sèng v÷ng ch¾c, hiÖn thùc, cao c¶ chi phèi toµn bé ý nghÜ vµ viÖc lµm cña nh©n d©n. Lý t­ëng Êy ph¶n ¸nh kh¸t väng l©u ®êi cña d©n téc ta trong hoµn c¶nh bÞ ¸p bøc, bãc lét. Lý t­ëng Êy nãi lªn ý chÝ 20 s¾t ®¸ cña nh©n d©n ta trong sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Lý t­ëng Êy h­íng vÒ mét t­¬ng lai trµn ®Çy h¹nh phóc cña c¶ d©n téc vµ loµi ng­êi. Lý t­ëng Êy chÝnh lµ môc ®Ých cuéc sèng cña Hå ChÝ Minh, x¸c ®Þnh mäi ý nghÜ vµ viÖc lµm cña m×nh trong suèt cuéc ®êi lµ ®Êu tranh thùc hiÖn cho ®­îc môc ®Ých Êy: “C¶ ®êi t«i chØ cã mét môc ®Ých, lµ phÊn ®Êu cho quyÒn lîi Tæ quèc, vµ h¹nh phóc cña quèc d©n”1. Môc ®Ých ®ã g¾n liÒn víi Ng­êi trong mçi lêi nãi, mçi viÖc lµm, mçi giê, mçi phót. §¹o ®øc vµ lèi sèng cña Ng­êi x­a nay ®Òu g¾n liÒn víi mét lý t­ëng. Lý t­ëng Êy ®em l¹i cho mäi ý nghÜ vµ hµnh vi mét néi dung s©u s¾c, mét søc m¹nh tinh thÇn th«i thóc tõ bªn trong. Nã khiÕn cho c¸c quy t¾c ®¹o ®øc vµ lèi sèng trong s¶n xuÊt, trong chiÕn ®Êu vµ trong quan hÖ h»ng ngµy ®­îc æn ®Þnh vµ rµng buéc víi nhau trong mét hÖ thèng. Chóng ta muèn sèng mét cuéc sèng cao ®Ñp, sö dông mét c¸ch cã ý nghÜa nhÊt nh÷ng n¨m th¸ng cña chóng ta trªn tr¸i ®Êt nµy nªn chóng ta cÇn x¸c ®Þnh mét lý t­ëng cao ®Ñp nhÊt. Lý t­ëng ë Hå ChÝ Minh g¾n liÒn víi hiÖn thùc kh¸ch quan vµ ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nhËn thøc ®óng ®¾n quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö vµ ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.272. 21 triÓn väng cña ngµy mai. Lý t­ëng ®¹o ®øc Êy lµ sù chuyÓn biÕn c¸i tÊt yÕu kh¸ch quan cña lÞch sö thµnh c¸i tÊt yÕu chñ quan cña ý nghÜ vµ hµnh ®éng. Khi Hå ChÝ Minh nãi: “Trªn ®êi ngh×n v¹n ®iÒu cay ®¾ng, cay ®¾ng chi b»ng mÊt tù do?”1 th× Ng­êi ®· th«ng c¶m s©u s¾c víi ®iÒu cay ®¾ng tõ bao ®êi cña d©n téc. D©n téc ta nhÊt ®Þnh ph¶i xãa bá ®iÒu cay ®¾ng Êy ®Ó ®­îc tù do trong mét Tæ quèc ®éc lËp. §éc lËp, tù do lµ kh¸t väng l©u ®êi cña d©n téc ta. Suèt mÊy ngµn n¨m, nh©n d©n ta ®· chiÕn ®Êu anh hïng ®Ó ®¸nh ®uæi ngo¹i x©m, lËt ®æ nh÷ng triÒu ®¹i phong kiÕn thèi n¸t ®Ó giµnh ®éc lËp cho Tæ quèc, ®em l¹i ®êi sèng Êm no, h¹nh phóc cho mäi ng­êi. Môc tiªu phÊn ®Êu Êy lµ nhu cÇu cao nhÊt cña nh©n d©n ta. Nã võa lµ lý t­ëng chÝnh trÞ, võa lµ lý t­ëng ®¹o ®øc. §èi víi nh©n d©n ta, con ng­êi cã ®¹o ®øc ph¶i lµ con ng­êi kh«ng thÓ cam t©m sèng trong c¶nh ®Êt n­íc bÞ giµy xÐo, nh©n d©n bÞ n« dÞch. Con ng­êi Êy ph¶i sèng víi t×nh c¶m tÊt yÕu lµ yªu n­íc, th­¬ng d©n, lµ ®Êu tranh cho sù phån vinh cña Tæ quèc, lµ b¶o vÖ cho nh©n phÈm vµ tµi n¨ng, cho t×nh yªu vµ h¹nh phóc cña mçi ng­êi. D©n téc ta trong buæi b×nh minh cña m×nh ®· sèng víi t×nh c¶m nãi trªn, ®· ®em hÕt tµi søc cïng ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.3, tr.366. 22 nhau ®oµn kÕt yªu th­¬ng, x©y dùng giang s¬n gÊm vãc cña m×nh vµ lµm nªn nh÷ng thµnh tùu rùc rì cña v¨n hãa Hïng V­¬ng. Nh­ng rñi ro cña lÞch sö ®· ®Èy d©n téc ta vµo c¶nh mÊt n­íc vµ gÇn mét ngµn n¨m sèng trong ®au khæ d­íi sù cai trÞ cña n­íc ngoµi. KÓ kh«ng hÕt nh÷ng c¶nh nh©n d©n bÞ xiÒng xÝch vµ chÐm giÕt. Bao nhiªu lµng m¹c, nhµ cöa ®· bÞ ph¸ hñy tan hoang. Bao nhiªu cña c¶i lµm ra b»ng må h«i, x­¬ng m¸u, n­íc m¾t ®· bÞ chóng t­íc ®o¹t. Qu©n x©m l­îc cßn t×m ®ñ mäi c¸ch thñ tiªu nh÷ng thµnh tùu v¨n hãa cña nh©n d©n ta, Ðp buéc nh©n d©n ta tu©n theo lèi sèng cña chóng, tõ nh÷ng lÔ nghi, phong tôc, tËp qu¸n, cho ®Õn c¶ c¸ch ¨n ë, suy nghÜ vµ ho¹t ®éng tinh thÇn. Suèt mét ngµn n¨m chiÕn ®Êu, nh©n d©n ta ®· liªn tôc chèng l¹i sù n« dÞch vµ ®ång hãa Êy, cuèi cïng ®· quÐt s¹ch giÆc ngo¹i x©m ra khái ®Êt n­íc. Víi khÝ thÕ quËt c­êng cña m×nh, nh©n d©n ta suèt tõ thêi Ng«, §inh, Lª, Lý, TrÇn ®· kh«ng ngõng ®æ m¸u ®Ó ®¸nh tan qu©n x©m l­îc vµ b¶o vÖ sù toµn vÑn l·nh thæ. Nh­ng cuèi cïng th× thµnh qu¶ cña ®éc lËp l¹i bÞ giai cÊp phong kiÕn trong n­íc ®éc chiÕm, cßn tù do thùc sù cho mçi ng­êi th× ch­a bao giê ®¹t tíi. C¶ mét hÖ thèng quan liªu nÆng nÒ, tõ triÒu ®×nh ®Õn th«n x· bãc lét nh©n d©n mét c¸ch tµn b¹o. Sèng trong nçi lo l¾ng th­êng xuyªn cña 23 “c­íp ®ªm lµ giÆc, c­íp ngµy lµ quan”, nh©n d©n nhiÒu lóc mÊt ruéng, mÊt nhµ, ph¶i b¸n con, bá vî ®i phiªu b¹t n¬i nµy, n¬i kh¸c. Kh«ng thÓ m·i cam chÞu, nh©n d©n ë kh¾p n¬i ®· liªn tôc næi dËy. Nh÷ng cuéc khëi nghÜa Êy cø bÞ dËp t¾t l¹i bïng lªn ®· bao lÇn lµm thay ®æi c¸c triÒu ®¹i, lËt ®æ c¸c vua, chóa tµn b¹o, trõng trÞ nh÷ng quan l¹i gian tham. Vµo thÕ kû XIX, sù bÊt lùc cña vua quan nhµ NguyÔn ®· ®Èy n­íc ta vµo sù thèng trÞ cña ®Õ quèc Ph¸p, chång chÊt lªn nh©n d©n ta c¶ hai tÇng ¸p bøc cña thùc d©n vµ cña nhµ n­íc phong kiÕn. Hå ChÝ Minh ngay tõ n¨m 1920 ®· nãi lªn hoµn c¶nh mÊt tù do cña nh©n d©n ta d­íi chÕ ®é thùc d©n Ph¸p: “Chóng t«i kh«ng nh÷ng bÞ ¸p bøc vµ bãc lét mét c¸ch nhôc nh·, mµ cßn bÞ hµnh h¹ vµ ®Çu ®éc mét c¸ch thª th¶m... Chóng t«i kh«ng cã quyÒn tù do b¸o chÝ vµ tù do ng«n luËn, ngay c¶ quyÒn tù do héi häp vµ lËp héi còng kh«ng cã. Chóng t«i kh«ng cã quyÒn c­ tró vµ du lÞch ra n­íc ngoµi; chóng t«i ph¶i sèng trong c¶nh ngu dèt tèi t¨m v× chóng t«i kh«ng cã quyÒn tù do häc tËp”1. Kh«ng cã tù do th× kh«ng cßn h¹nh phóc n÷a. Ai ch¼ng muèn sèng cã h¹nh phóc nh­ng lµm sao an ñi ®­îc víi c¶nh x¬ x¸c, tiªu ®iÒu cña ®Êt n­íc, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr.34-35. 24 tr­íc nh÷ng ®ãi rÐt, tñi nhôc, ®au th­¬ng cña ®ång bµo. §éc lËp vµ tù do, kh¸t väng l©u ®êi cña d©n téc, ®· trë thµnh mét nhu cÇu cÊp thiÕt h»ng ngµy. Lý t­ëng cao ®Ñp nµy cña nh©n d©n ®· mang tÝnh hiÖn thùc s©u s¾c nhÊt. Trong hoµn c¶nh tèi t¨m cña “phËn nghÌo, n­íc mÊt, th©n n« lÖ” Êy (Tè H÷u), Hå ChÝ Minh ®· t¹o ra b­íc ngoÆt lín nhÊt trong lÞch sö ViÖt Nam. Tõ trªn m¶nh ®Êt nghÌo khæ cña quª h­¬ng, Ng­êi ®· tõng b­íc chøng kiÕn nh÷ng trËn ®¸nh Ph¸p cña nghÜa binh vµ c¸i chÕt bÊt khuÊt cña nh÷ng ng­êi yªu n­íc. Bé mÆt tµn b¹o cña qu©n thï, nh÷ng thÊt b¹i cña cha anh, c¶nh ®iªu linh, khæ cùc cña ®ång bµo ®· ngµy ®ªm th«i thóc Ng­êi suy nghÜ vµ hµnh ®éng. §éc lËp vµ tù do tõ ®ã cµng trë thµnh ý chÝ m·nh liÖt, qu¸n triÖt vµ xuyªn suèt cuéc ®êi cña Ng­êi. N¨m 1923, Hå ChÝ Minh viÕt vÒ nhu cÇu ®éc lËp, tù do Êy trong th­ göi c¸c b¹n cïng ho¹t ®éng ë Ph¸p: “Chóng ta cïng chÞu chung mét nçi ®au khæ: sù b¹o ng­îc cña chÕ ®é thùc d©n. Chóng ta ®Êu tranh v× mét lý t­ëng chung: gi¶i phãng ®ång bµo chóng ta vµ giµnh ®éc lËp cho Tæ quèc chóng ta”1. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr.208. 25 N¨m 1946, Ng­êi l¹i nhÊn m¹nh môc ®Ých cuéc sèng cña Ng­êi víi c¸c nhµ b¸o: “T«i chØ cã mét ham muèn, ham muèn tét bËc, lµ lµm sao cho n­íc ta ®­îc hoµn toµn ®éc lËp, d©n ta ®­îc hoµn toµn tù do, ®ång bµo ai còng cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh”1. N¨m 1969, trong Di chóc, Ng­êi l¹i viÕt: “§iÒu mong muèn cuèi cïng cña t«i lµ: Toµn §¶ng toµn d©n ta ®oµn kÕt phÊn ®Êu, x©y dùng mét n­íc ViÖt Nam hßa b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh, vµ gãp phÇn xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp c¸ch m¹ng thÕ giíi”2. Qua nh÷ng lêi ph¸t biÓu trªn, Hå ChÝ Minh nªu lªn cho b¶n th©n m×nh vµ cho toµn thÓ nh©n d©n ta lý t­ëng ®¹o ®øc lµ suèt ®êi ®Êu tranh cho ®éc lËp cña Tæ quèc, tù do cña nh©n d©n, phån vinh vµ h¹nh phóc cña d©n téc vµ nh©n lo¹i. X· héi nµo, con ng­êi nµo kh«ng n¾m v÷ng lý t­ëng Êy th× khã tr¸nh khái sù suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc vµ thÊt b¹i trong cuéc sèng. Yªu n­íc vµ th­¬ng ng­êi lµ ®iÓm cèt lâi trong ý nghÜ, t×nh c¶m vµ hµnh vi cña Hå ChÝ Minh. NÕu ®éc lËp, tù do lµ lý t­ëng cao ®Ñp nhÊt cña con ng­êi th× lý t­ëng Êy ph¶i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng t×nh c¶m s©u s¾c nhÊt, nh÷ng nhËn thøc s¸ng suèt vµ nh÷ng hµnh ®éng dòng c¶m nhÊt. ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.627, 614.26 VÒ mÆt t×nh c¶m ®¹o ®øc cña con ng­êi, ®¸ng lÏ nãi: nhiÖt t×nh phôc vô Tæ quèc vµ nh©n d©n th× Hå ChÝ Minh ®· m­în lêi cña nh©n d©n ta ®Ó nãi: trung víi n­íc, hiÕu víi d©n. VËy thÕ nµo lµ trung vµ hiÕu? Trung, hiÕu vèn lµ ph¹m trï ®¹o ®øc cò, ®Æc biÖt lµ ®¹o ®øc häc Nho gi¸o. Ph¹m trï nµy nãi lªn t×nh c¶m s©u s¾c, tinh thÇn toµn t©m toµn ý hiÕn d©ng c¶ cuéc ®êi m×nh cho mét ®èi t­îng nµo ®ã. Trong x· héi cò, trung vèn lµ hÕt lßng phôc vô nhµ vua vµ hiÕu lµ hÕt lßng thê kÝnh bè mÑ. Trung, hiÕu lµ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ ®¹o ®øc con ng­êi. Kh«ng cã g× xÊu xa h¬n nh÷ng kÎ bÊt trung, bÊt hiÕu. Kh¸i niÖm trung, hiÕu trong x· héi cò cã mét søc m¹nh rÊt lín nh­ng l¹i chøa ®ùng mét néi dung b¶o thñ, tiªu cùc vµ nhiÒu lóc ®èi lËp víi lîi Ých c¨n b¶n cña quÇn chóng nh©n d©n, víi lý t­ëng ®éc lËp vµ tù do cña con ng­êi. Hå ChÝ Minh hoµn toµn t­íc bá néi dung tiªu cùc cña nã trong Nho gi¸o, lu«n sö dông kh¸i niÖm trung, hiÕu, nh­ng trung, hiÕu kh«ng ph¶i lµ t×nh c¶m mï qu¸ng ®èi víi vua, cha vµ trËt tù phong kiÕn. ë Hå ChÝ Minh, nã chØ cßn lµ mét tõ quen thuéc ®­îc Ng­êi dïng ®Ó diÔn t¶ lßng trung thµnh tuyÖt ®èi vµ tinh thÇn tËn tôy ®èi víi Tæ quèc vµ ®ång bµo. Trung, hiÕu ë Hå ChÝ Minh lµ sù kÕt tinh nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cña chñ nghÜa yªu n­íc 27 vµ chñ nghÜa nh©n ®¹o. Trung víi n­íc, tr­íc hÕt lµ ý thøc m·nh liÖt cña con ng­êi ViÖt Nam ®èi víi Tæ quèc m×nh, ®èi víi sù toµn vÑn vµ thèng nhÊt cña Tæ quèc. Trung víi n­íc còng lµ trung víi d©n. “D©n lµ d©n n­íc. N­íc lµ n­íc d©n” (Phan Béi Ch©u). Nh©n d©n ta vèn lµ chñ nh©n cña ®Êt n­íc nµy vµ ®Êt n­íc nµy lµ së h÷u bÊt kh¶ x©m ph¹m cña nh©n d©n ta. Tõ bao ®êi, ®Ó b¶o vÖ l·nh thæ cña m×nh, b¶o vÖ quyÒn sèng cña c¸ nh©n, cña gia ®×nh, cña d©n téc, nh©n d©n ta chØ cã mét ®iÒu kiÖn, mét vò khÝ duy nhÊt: §ã lµ lßng th­¬ng yªu vµ sù g¾n bã víi nhau trong s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu. §ã lµ tinh thÇn “Ho¹n n¹n cïng lo, Êm no cïng h­ëng”. ChÝnh v× thÕ, yªu n­íc vµ th­¬ng d©n kÕt hîp víi nhau, trë thµnh søc m¹nh v« ®Þch trong lÞch sö. Khi Hå ChÝ Minh kªu gäi toµn d©n: “§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt” th× ®©y kh«ng chØ lµ khÈu hiÖu chiÕn ®Êu tr­íc m¾t mµ cßn thÓ hiÖn mét ch©n lý næi bËt trong lÞch sö l©u ®êi cña d©n téc. ë ViÖt Nam, mäi sù thµnh c«ng tõ tr­íc tíi nay ®Òu xuÊt ph¸t tõ søc m¹nh cña ®oµn kÕt. §¹i ®oµn kÕt lµ bÝ quyÕt cña ®¹i thµnh c«ng. Ngµy x­a, c¸c giai cÊp bãc lét ®· t­íc ®o¹t quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Ngµy nay hoµn c¶nh ®· ®æi kh¸c. Nh©n d©n ®· ®øng dËy ®Ó giµnh quyÒn lµm chñ cña m×nh, trë thµnh chñ nh©n thùc sù cña 28 ®Êt n­íc. Tr­íc t×nh h×nh Êy, Hå ChÝ Minh ®· ®Æt ng­îc l¹i néi dung cña trung, hiÕu: “Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n”, “bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n”, “quyÒn hµnh vµ lùc l­îng ®Òu ë n¬i d©n”1, “D©n lµm chñ th× chñ tÞch, bé tr­ëng, thø tr­ëng, ñy viªn nµy kh¸c lµ lµm g×? Lµm ®µy tí. Lµm ®µy tí cho nh©n d©n, chø kh«ng ph¶i lµ lµm quan c¸ch m¹ng”2. Tr­íc kia, nãi ®Õn ch÷ hiÕu lµ nãi tíi lßng th­¬ng yªu v« h¹n ®èi víi cha mÑ. Ngµy nay, lßng th­¬ng yªu v« h¹n Êy kh«ng chØ dµnh riªng cho cha mÑ m×nh mµ cßn më réng ra ®Õn cha mÑ ng­êi kh¸c, nghÜa lµ ®èi víi toµn thÓ nh©n d©n, nh÷ng ng­êi ®ang lµm nªn lÞch sö, nh÷ng ng­êi ®em l¹i phån vinh vµ h¹nh phóc cho c¶ d©n téc, nh÷ng ®ång bµo ruét thÞt vµ th©n thiÕt ë mçi ng­êi chóng ta. Nãi tãm l¹i, trung, hiÕu thÓ hiÖn t×nh c¶m m·nh liÖt nhÊt cña con ng­êi h­íng vÒ mét ®èi t­îng. Trung, hiÕu ë Hå ChÝ Minh tr­íc hÕt lµ t×nh c¶m s©u s¾c ®èi víi nh©n d©n ta lóc ®ã ®ang sèng nghÌo khæ vµ tñi nhôc trong hoµn c¶nh mÊt n­íc. §©y chÝnh lµ chñ nghÜa yªu n­íc vµ chñ nghÜa nh©n ®¹o, hay nãi mét c¸ch gi¶n ®¬n chÝnh lµ t×nh c¶m yªu n­íc vµ th­¬ng d©n ë Hå ChÝ Minh, còng lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mäi ý nghÜ vµ hµnh vi ®¹o ®øc cña con ng­êi ViÖt Nam. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.6, tr.232. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr.572. 29 Nh÷ng t×nh c¶m nµy ®­îc h×nh thµnh rÊt sím ë Hå ChÝ Minh, ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ n©ng cao ë Ng­êi. Khi cßn Ýt tuæi, Hå ChÝ Minh ®· ®au xãt tr­íc c¶nh ®ång bµo d­íi ¸ch ¸p bøc, bãc lét cña thùc d©n, phong kiÕn. ChÝnh v× thÊy n­íc mÊt nhµ tan, nh©n d©n lÇm than, ®ãi rÐt mµ Ng­êi quyÕt t©m ra ®i häc tËp kinh nghiÖm c¸ch m¹ng ®Ó “vÒ gióp ®ång bµo”. Ng­êi tù cho m×nh lµ “mét ng­êi lÝnh v©ng mÖnh lÖnh cña quèc d©n ra tr­íc mÆt trËn”1, lµ “ng­êi ®Çy tí trung thµnh cña nh©n d©n”2. Bëi lßng th­¬ng ng­êi ë Hå ChÝ Minh chÝnh lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o cao nhÊt, lµ t×nh c¶m s©u s¾c ®èi víi nh©n d©n lao ®éng nªn “Tr¸i tim, khèi ãc cña Ng­êi dµnh cho d©n téc ViÖt Nam ta còng h­íng vÒ giai cÊp v« s¶n vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn toµn thÕ giíi”3. T×nh c¶m Êy ngµy mét m·nh liÖt vµ s©u s¾c trªn mçi b­íc ®­êng mµ Ng­êi ®· ®i qua, tõ n­íc Ph¸p qua n­íc Anh, tõ ch©u Phi tíi Mü Latinh, ë kh¾p mäi n¬i, Ng­êi ®Òu chøng kiÕn nh÷ng c¶nh th­¬ng t©m cña quÇn chóng bÞ ¸p bøc, bãc lét. Ng­êi ®· gÆp nh÷ng ng­êi c«ng nh©n lµm kiÖt søc trong c¸c nhµ m¸y vµ sèng ®ãi rÐt trong nh÷ng c¨n nhµ chËt chéi, tèi t¨m, Èm thÊp. Ng­êi ®· nh×n thÊu nh÷ng c¶nh ®au ®ín ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.187. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.13, tr.84. 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.628. 30 cña nh÷ng ng­êi da ®en qu»n qu¹i, rªn la d­íi sù ®¸nh ®Ëp vµ giÕt h¹i cña nh÷ng ng­êi da tr¾ng. Ng­êi ®· vµo nh÷ng tóp lÒu xiªu vÑo cña ng­êi d©n thuéc ®Þa, gÇn gòi nh÷ng con ng­êi gÇy gß, r¸ch r­íi, nh÷ng «ng bµ giµ èm ®au kh«ng cã thuèc thang, nh÷ng em bÐ kªu khãc ë bªn vó ng­êi mÑ kh«ng cßn s÷a. Nh÷ng c¶nh Êy in s©u trong t©m trÝ cña Ng­êi, th­êng xuyªn day døt t©m can Ng­êi. Ng­êi coi nh÷ng nçi ®au khæ Êy lµ nçi ®au khæ cña chÝnh m×nh. “Gép c¶ nh÷ng nçi ®au khæ riªng cña mçi ng­êi, mçi gia ®×nh l¹i th× thµnh nçi ®au khæ cña t«i”1. V× thÕ, tr¸i tim mªnh m«ng cña Ng­êi ®· “«m c¶ non s«ng v¹n kiÕp ng­êi”, ®· coi “bèn ph­¬ng v« s¶n ®Òu lµ anh em” ®· mang ý chÝ s¾t ®¸ lµ suèt ®êi chiÕn ®Êu nh»m xãa bá c¶nh lÇm than, tñi nhôc vµ ®au th­¬ng trªn toµn thÕ giíi. T×nh c¶m s©u s¾c Êy ë Hå ChÝ Minh ®· khiÕn cho chñ nghÜa yªu n­íc, chñ nghÜa nh©n ®¹o ë Ng­êi g¾n liÒn víi chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n. 3. Yªu th­¬ng con ng­êi - nÐt ®Ñp vÜnh h»ng trong chuÈn mùc ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh Lßng yªu n­íc ë Hå ChÝ Minh cßn thÓ hiÖn ë tinh thÇn t«n träng vµ tin t­ëng ë quÇn chóng nh©n d©n. X­a nay, c¸c t«n gi¸o ®Òu nªu lªn vÊn ®Ò ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.674. 31 th­¬ng ng­êi, nh­ng t«n gi¸o coi con ng­êi lµ “con cõu nhá bД, lµ thËp lo¹i chóng sinh ®au khæ, lµ nh÷ng kÎ ch×m ®¾m trong bÓ trÇm lu©n cÇn ®­îc cøu vít. Giai cÊp t­ s¶n ®i lªn d­íi l¸ cê cña chñ nghÜa nh©n ®¹o, còng ®· nªu khÈu hiÖu t«n träng con ng­êi, ®Ò cao trÝ tuÖ vµ tµi n¨ng, ®ßi hái quyÒn tù do ph¸t triÓn cho mçi c¸ nh©n. Nh­ng con ng­êi mµ nã muèn gi¶i phãng chÝnh lµ con ng­êi t­ s¶n. Tù do mµ nã nªu lªn tr­íc hÕt lµ tù do cña thÞ tr­êng, tù do ®i ¸p bøc vµ bãc lét. T«n träng con ng­êi ®· trë thµnh ®Ò cao c¸ nh©n ®i ®«i víi sù khinh rÎ quÇn chóng. ë Hå ChÝ Minh th× kh¸c. Con ng­êi ®¸ng ®­îc yªu quý vµ ®¸ng t«n träng nhÊt chÝnh lµ ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n. Kh«ng g× vÎ vang vµ sung s­íng cho b»ng ®em c¶ cuéc ®êi m×nh phôc vô cho tù do vµ h¹nh phóc cña nh÷ng con ng­êi Êy. QuÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l­îng to lín nhÊt ®Ó c¶i t¹o thiªn nhiªn vµ x· héi. Lßng t«n träng con ng­êi ph¶i biÓu hiÖn ë chç tin t­ëng quÇn chóng, häc hái quÇn chóng vµ tæ chøc quÇn chóng l¹i. Lßng t«n träng con ng­êi cña Hå ChÝ Minh biÓu hiÖn ë chç Ng­êi lu«n lu«n x¸c ®Þnh “lµ ng­êi ®Çy tí trung thµnh cña nh©n d©n”. ë mét c­¬ng vÞ cao nhÊt cña x· héi, Ng­êi vÉn nãi: “T«i tuyÖt nhiªn kh«ng ham muèn c«ng danh phó quý chót nµo. B©y giê ph¶i g¸nh chøc Chñ tÞch lµ v× ®ång bµo ñy th¸c th× 32 t«i ph¶i g¾ng søc lµm, còng nh­ mét ng­êi lÝnh v©ng mÖnh lÖnh cña quèc d©n ra tr­íc mÆt trËn”1. Ng­êi rÊt ­a thÝch khÝ ph¸ch anh hïng vµ th¸i ®é t«n träng con ng­êi trong hai c©u th¬ cña Lç TÊn: Hoµnh mi l·nh ®èi thiªn phu chØ, Phñ thñ cam vi nhò tö ng­u (Trîn m¾t xem khinh ngh×n lùc sÜ Cói ®Çu lµm ngùa c¸c nhi ®ång2) Ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng tr­íc kÎ ®Þch hung d÷ ®Õn ®©u vÉn “trîn m¾t xem khinh”, cßn ®èi víi quÇn chóng nh©n d©n th× cói ®Çu lµm tr©u ngùa. Nã hoµn toµn tr¸i ng­îc víi nh÷ng kÎ ®èi víi kÎ thï th× b¹c nh­îc, ®èi víi toµn d©n th× lªn mÆt vªnh v¸o. Bëi Ng­êi ®· ®èi xö víi nh©n d©n víi tÊm lßng tËn trung, tËn hiÕu nh­ thÕ nªn quÇn chóng nh©n d©n còng ®· dµnh cho Ng­êi nh÷ng t×nh c¶m thiªng liªng vµ s©u s¾c nhÊt. §óng nh­ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång ®· tõng nãi: “T×nh c¶m cña Hå Chñ tÞch ®èi víi d©n téc vµ t×nh c¶m cña d©n téc ®èi víi Hå Chñ tÞch lµ ®iÓn h×nh mÉu mùc cña mèi quan hÖ gi÷a l·nh tô vµ quÇn chóng...”3. T×nh c¶m qua l¹i ®ã ®· kÕt hîp thµnh mét søc m¹nh v« cïng to lín, søc m¹nh cña ®¹o ®øc trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.187. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.50. 3. Ph¹m V¨n §ång: “Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­¬ng t©m cña thêi ®¹i”, T¹p chÝ Häc tËp, sè 5, 1970, tr.19. 33 T­ t­ëng ®¹o ®øc cña Hå ChÝ Minh ®ßi hái hµnh ®éng cña con ng­êi ph¶i xuÊt ph¸t tõ mét ý ®å tèt ®Ñp. Ng­êi ®ßi hái c¸n bé vµ nh©n d©n ta ph¶i tËn trung víi n­íc, ph¶i chÝ hiÕu víi d©n. Nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp nµy kh«ng thÓ chØ giÊu kÝn ë trong lßng hoÆc thÓ hiÖn qua nh÷ng hµnh ®éng v« hiÖu qu¶ hoÆc cã h¹i. Hå ChÝ Minh ®Æt vÊn ®Ò ®¹o ®øc g¾n liÒn víi hµnh ®éng: “QuyÕt t©m kh«ng ph¶i ë héi tr­êng, ë lêi nãi, mµ ph¶i quyÕt t©m trong c«ng t¸c, trong hµnh ®éng”1. Con ng­êi cã ®¹o ®øc khi nhËn mét nhiÖm vô tr­íc §¶ng, tr­íc nh©n d©n, ph¶i thÊy ®ã lµ sù ñy th¸c thiªng liªng, ph¶i ®em toµn t©m, toµn ý vµo c«ng viÖc, ph¶i quyÕt t©m hoµn thµnh nhiÖm vô. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh: “Trong th¸i ®é, trong t­ t­ëng, trong hµnh ®éng, trong chiÕn ®Êu, bÊt kú mét viÖc lín hay nhá ®Òu ph¶i cã quyÕt t©m lµm cho b»ng ®­îc”2. Ph¶i lµm cho b»ng ®­îc mäi viÖc lín hay nhá. C¸ch m¹ng ®ßi hái ph¶i cã hiÖu qu¶ c«ng t¸c chø kh«ng ph¶i chØ cã nhiÖt t×nh vµ h¨ng say lµ ®ñ. “Ng­êi c¸n bé tèt nhÊt thiÕt ph¶i lµ ng­êi hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. V× vËy, phÈm chÊt vµ tµi n¨ng cña c¸n bé ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng kÕt qu¶ c«ng t¸c ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.482.34 thùc tiÔn, qua viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ ®­îc giao”1. Tiªu chuÈn ®¹o ®øc hÕt søc ®óng ®¾n nµy nhÊn m¹nh tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ë mçi ng­êi. Víi tiªu chuÈn Êy, ng­êi chiÕn sÜ quyÕt t©m diÖt ®Þch, ng­êi c«ng nh©n cè g¾ng lµm v­ît møc chØ tiªu s¶n xuÊt, ng­êi n«ng d©n t×m mäi c¸ch ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, t¹o ra nhiÒu l­¬ng thùc cho ®Êt n­íc, ng­êi trÝ thøc say mª tr­íc c«ng tr×nh nghiªn cøu. Mäi ng­êi ®Òu lo l¾ng cho kÕt qu¶ c«ng t¸c cña m×nh bëi phÈm chÊt ®¹o ®øc thùc sù cña m×nh chÝnh lµ ë kÕt qu¶ ®ã. D­ luËn x· héi sÏ chª tr¸ch vµ l­¬ng t©m sÏ c¾n røt ®èi víi nh÷ng ai kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô. Dï cã b»ng nh÷ng lêi lÏ hay ho ®Õn ®©u ®Ó chøng minh lßng trung thµnh, ®Ó tá râ nhiÖt t×nh, ®Ó ®æ lçi cho hoµn c¶nh kh¸ch quan th× vÉn cø lµ mÊt ®¹o ®øc nÕu nh­ kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô, nÕu nh lµm háng kÕ ho¹ch, bá lì ch­¬ng tr×nh, nÕu nh l·ng phÝ hoÆc ¨n c¾p cña c«ng g©y thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc, cho nh©n d©n. Ngµy 5 th¸ng 6 n¨m 1911, khi xuèng tµu §« ®èc Latótx¬ T¬rªvin lµm phô bÕp ®Ó ra n­íc ngoµi t×m ®­êng cøu d©n, cøu n­íc, ngoµi chót kiÕn thøc häc ®­îc ë nhµ tr­êng vµ ®«i bµn tay s½n sµng lµm ____________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2004, t.34, tr.33. 35 ®ñ nghÒ “miÔn lµ l­¬ng thiÖn” ®Ó sèng vµ ho¹t ®éng, hµnh trang cña anh thanh niªn NguyÔn TÊt Thµnh chØ lµ lßng yªu n­íc vµ yªu th­¬ng con ng­êi s©u s¾c. Hµnh trang gi¶n dÞ Êy nh­ng l¹i lµ kÕt tinh cña truyÒn thèng hµng ngµn n¨m dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc ta, ®­îc bæ sung b»ng må h«i vµ m¸u cña nh÷ng phu Cöa Rµo, phu ®ån ®iÒn cao su Léc Ninh, cña hµng lo¹t nh÷ng sÜ phu ®· bá m×nh v× n­íc trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®Çu thÕ kû; truyÒn thèng Êy cã lêi h¸t ru cña bµ, cã lµn ®iÖu ngät ngµo, da diÕt cña d©n ca xø NghÖ... TÊt c¶ s©u l¾ng trong lßng Anh, ®­îc chÝnh Anh bæ sung, n©ng cao vµ hoµn thiÖn suèt ®êi, trë thµnh lßng nh©n ¸i bao la Hå ChÝ Minh. Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ ®Æc biÖt lµ nhËn thøc tõ thùc tiÔn ®Êu tranh cña c¸c d©n téc, cã dÞp so s¸nh nh÷ng ng­êi Ph¸p ë Ph¸p víi nh÷ng tªn thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng, hßa m×nh vµo cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi lao khæ ë khu H¾c Lem, thµnh phè Niu Oãc..., Hå ChÝ Minh ®· rót ra kÕt luËn quan träng: trªn ®êi nµy cã hai h¹ng ng­êi lµ ng­êi thiÖn vµ ng­êi ¸c, hai thø viÖc: viÖc chÝnh vµ viÖc tµ. Tr¶i qua qu¸ tr×nh m­êi n¨m t×m tßi, kh¶o nghiÖm, n¨m 1920, khi b¾t gÆp chñ nghÜa M¸c - Lªnin, Hå ChÝ Minh ®· t×m thÊy ë ®©y con ®­êng gi¶i phãng d©n téc, t×m thÊy c¸i cÈm nang ®Ó gi¶i phãng triÖt ®Ó con ng­êi. §ã lµ ®éc lËp g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi. Bëi theo Ng­êi, t×nh yªu th­¬ng 36 con ng­êi kh«ng thÓ chung chung, trõu t­îng mµ thiÕt thùc, cô thÓ, tr­íc hÕt dµnh cho ng­êi mÊt n­íc, ng­êi cïng khæ. ChÝnh v× vËy, Ng­êi dµnh c¶ cuéc ®êi m×nh cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, ®Êu tranh cho con ng­êi tho¸t khái ¸p bøc, bÊt c«ng. Víi Hå ChÝ Minh, t×nh yªu th­¬ng con ng­êi lµ kh«ng biªn giíi. Tr­íc hÕt, Ng­êi lo cho d©n téc cña Ng­êi vµ sau ®ã, Ng­êi lo cho tÊt c¶ nh÷ng kiÕp ng­êi trªn hµnh tinh cßn bÞ ®äa ®Çy, ®au khæ, bëi v×: “Lä lµ th©n thÝch ruét giµ, c«ng n«ng thÕ giíi ®Òu lµ anh em”1. T­ t­ëng yªu th­¬ng con ng­êi ®­îc Hå ChÝ Minh nªu lªn vµ vËn ®éng mäi ng­êi cïng thùc hiÖn suèt c¶ cuéc ®êi. Cho tíi tr­íc lóc ®i xa, trong lêi Di chóc, khi ®Ó l¹i: “mu«n vµn t×nh th©n yªu cho toµn d©n, toµn §¶ng, cho toµn thÓ bé ®éi, cho c¸c ch¸u thanh niªn vµ nhi ®ång” vµ “göi lêi chµo th©n ¸i ®Õn c¸c ®ång chÝ, c¸c bÇu b¹n, vµ c¸c ch¸u thanh niªn nhi ®ång quèc tÕ”2, Ng­êi vÉn ©n cÇn nh¾c nhë toµn §¶ng ph¶i tiÕp tôc ch¨m lo cho con ng­êi. Tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi ®· hy sinh mét phÇn x­¬ng m¸u cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, lµ cha mÑ, vî con th­¬ng binh, liÖt sÜ, lµ bµ con n«ng d©n, lµ thanh niªn, phô n÷... lo cho hiÖn t¹i, lo ®µo t¹o cho t­¬ng lai. Ngay c¶ “víi nh÷ng n¹n nh©n cña chÕ ®é x· héi cò, nh­ trém c¾p, g¸i ®iÕm, cê b¹c, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.14, tr.312. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.613. 37 bu«n lËu, v.v., th× Nhµ n­íc ph¶i dïng võa gi¸o dôc, võa ph¶i dïng ph¸p luËt ®Ó c¶i t¹o hä, gióp hä trë nªn nh÷ng ng­êi lao ®éng l­¬ng thiÖn”1. T×nh yªu th­¬ng con ng­êi cña B¸c lµ rÊt cô thÓ, tõ viÖc to nh­ lo gi¶i phãng cho con ng­êi, khuyÕn khÝch: “phÇn tèt ë trong mçi con ng­êi n¶y në nh hoa mïa Xu©n vµ phÇn xÊu bÞ mÊt dÇn ®i”2, ®Õn viÖc ch¨m lo tõng con ng­êi cô thÓ, kh«ng chØ: lôa tÆng cô giµ, s÷a tÆng bµ mÑ sinh ba, mµ lµ tõng b¸t c¬m, manh ¸o, tõ chç ë, viÖc lµm ®Ó an c­, l¹c nghiÖp ®Õn t­¬ng cµ, m¾m muèi h»ng ngµy cho nh©n d©n. B¸c lo cho c¶ d©n téc vµ ch¨m lo cho tõng chiÕn sÜ b¶o vÖ, phôc vô quanh Ng­êi. Theo B¸c, yªu th­¬ng con ng­êi lµ ph¶i t«n träng, quý träng con ng­êi. B¸c ®¸nh gi¸ cao vai trß cña nh©n d©n: “Trong bÇu trêi kh«ng g× quý b»ng nh©n d©n”3. B¸c t«n träng tõ c¸c nhµ khoa häc, c¸c bËc hiÒn tµi cho tíi nh÷ng ng­êi lao c«ng quÐt r¸c, bëi theo B¸c, tõ chñ tÞch n­íc tíi ng­êi lao ®éng b×nh th­êng, nÕu hoµn thµnh tèt nhiÖm vô, ®Òu ®­îc coi träng, ®Òu vÎ vang nh­ nhau. Theo B¸c, yªu th­¬ng con ng­êi lµ ph¶i sèng víi nhau cã t×nh, cã nghÜa. N¨m 1968, khi lµm viÖc víi c¸n bé Ban Tuyªn huÊn Trung ­¬ng vÒ viÖc xuÊt b¶n s¸ch “Ng­êi tèt, viÖc tèt”, nh»m tuyªn truyÒn s©u réng ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.617; 672. 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr.453. 38 nh÷ng g­¬ng ®iÓn h×nh tiªn tiÕn trong lao ®éng s¶n xuÊt, trong øng xö gi÷a nh÷ng con ng­êi, B¸c Hå ®· nh¾c nhë: “HiÓu chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ ph¶i sèng víi nhau cã t×nh cã nghÜa. NÕu thuéc bao nhiªu s¸ch mµ sèng kh«ng cã t×nh cã nghÜa th× sao gäi lµ hiÓu chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®­îc”1. Lßng yªu th­¬ng con ng­êi cña Hå ChÝ Minh ®­îc thÓ hiÖn qua rÊt nhiÒu c©u chuyÖn mµ c©u chuyÖn “C©y xanh bèn mïa”2 lµ mét vÝ dô cô thÓ: MÆc dï lµ mét vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña d©n téc ViÖt Nam, nh­ng B¸c Hå lu«n dµnh thêi gian quan t©m ®Õn c¸c tÇng líp ®ång bµo. Dï ®«i khi ®ã chØ lµ nh÷ng hµnh ®éng t­ëng chõng nhá bÐ vµ thËt b×nh dÞ, thÕ mµ qua ®ã ta cµng hiÓu tÊm lßng cña B¸c bao la ®Õn nh­êng nµo. Kh«ng cÇn Çm Ü, kh«ng cÇn ån µo, chØ lµ viÖc Ng­êi ®em tõ n­íc b¹n mét lo¹i c©y vÒ lµm gièng mµ khiÕn ai ai biÕt c©u chuyÖn ®Òu c¶m ®éng vµ thÊy Ng­êi thËt lín lao. B¸c Hå rÊt th«ng c¶m víi sù vÊt v¶ cña nh©n d©n. T×m hiÓu cô thÓ ®êi sèng cña nh©n d©n, cña nh÷ng ng­êi lao ®éng lµ mét nÕp lµm viÖc quen thuéc cña B¸c. Mét h«m, B¸c gäi ®ång chÝ phôc vô ®Õn vµ nãi: ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.668. 2. TrÝch trong Bao la nh©n ¸i Hå ChÝ Minh, Nxb. Thanh niªn, Hµ Néi, 1994. 39 - Cã nh÷ng ®ªm n»m nghØ nghe thÊy tiÕng chæi tre quÐt ®­êng phè rÊt khuya, B¸c nghÜ r»ng mïa ®«ng, c¸c c« chó c«ng nh©n quÐt ®­êng vÊt v¶ l¾m. Chó thö t×m c¸ch ®iÒu tra cô thÓ råi nãi l¹i cho B¸c biÕt. V©ng lêi B¸c, mét ®ªm nä, ®ång chÝ phôc vô l÷ng th÷ng d¹o theo hÌ phè tõ lóc ng­êi c«ng nh©n b¾t ®Çu lµm viÖc cho ®Õn lóc dõng tay. Mét tèi lµm viÖc nh­ vËy hä ph¶i ®i ®o¹n ®­êng kh¸ dµi, lµm viÖc thÇm lÆng vµ rÊt vÊt v¶. C©u chuyÖn c«ng viÖc cña ng­êi c«ng nh©n quÐt ®­êng trong ®ªm ®«ng ®­îc b¸o c¸o l¹i víi B¸c rÊt tØ mØ. Nghe ®ång chÝ phôc vô nãi, B¸c suy nghÜ håi l©u råi b¶o: - Chó nhí nh¾c nh÷ng c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ph¶i cã chÕ ®é cÊp ph¸t quÇn ¸o lao ®éng ®Ó b¶o vÖ søc kháe cho c¸c c« c¸c chó Êy, nh¾c nhë c¸n bé phô tr¸ch c¸c cÊp ph¶i quan t©m ®óng møc ®Õn anh chÞ em lµm nghÒ vÊt v¶ nµy. Thêi gian tr«i qua... LÇn Êy, B¸c cã viÖc ®i sang n­íc b¹n. N­íc b¹n ®ang mïa ®«ng l¹nh gi¸, hÇu hÕt c©y cèi ®Òu trôi l¸. Ng­êi bçng ph¸t hiÖn ra mét loµi c©y vÉn xanh. B¸c hái c¸n bé ®Þa ph­¬ng, ®­îc biÕt ®óng lµ loµi c©y cã søc sèng tèt, bèn mïa ®Òu xanh t­¬i. Ng­êi quyÕt ®Þnh xin gièng c©y Êy mang vÒ ViÖt Nam. VÒ n­íc, B¸c trao gièng c©y ®ã cho ng­êi lµm v­ên vµ nãi: 40 - §©y lµ lo¹i c©y mµ mïa ®«ng Ýt rông l¸. Chó trång thö xem. NÕu chÞu ®­îc khÝ hËu n­íc ta vµ xanh tèt th× sau nµy ®em trång däc c¸c ®­êng phè, mïa ®«ng võa cã c©y xanh, võa ®ì vÊt v¶, ®ì tèn c«ng cho anh chÞ em c«ng nh©n quÐt ®­êng. §Õn ®©y th× ta ®· hiÓu ®­îc tÊm lßng cña B¸c. ChØ t×nh cê biÕt ®­îc mét lo¹i c©y bèn mïa xanh tèt mµ B¸c nghÜ ngay ®Õn “anh chÞ em c«ng nh©n quÐt ®­êng” chøng tá kh«ng phót gi©y nµo B¸c ngu«i lo l¾ng vµ quan t©m ®Õn ®ång bµo m×nh. §­êng ®­êng lµ Chñ tÞch n­íc bén bÒ viÖc n­íc, viÖc nhµ nh­ng B¸c ch­a bao giê quªn vµ thËm chÝ lµ thÊu hiÓu nçi khæ cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ViÖt Nam. B¸c muèn sÎ chia vµ phÇn nµo gióp nh©n d©n bít ®i g¸nh nÆng dï chØ lµ viÖc “®ì tèn c«ng cho anh chÞ em c«ng nh©n quÐt ®­êng”. Trong Phñ Chñ tÞch, gÇn nhµ sµn cña B¸c, hiÖn vÉn cßn lo¹i c©y trªn, kh«ng râ tªn khoa häc cña loµi c©y Êy lµ g×, anh chÞ em vÉn th­êng gäi lµ “C©y xanh bèn mïa”. Yªu th­¬ng con ng­êi vËn dông vµo trong §¶ng, trong tæ chøc lµ ph¶i “cã t×nh ®ång chÝ th­¬ng yªu lÉn nhau”. §ång chÝ Vò Kú, Th­ ký riªng cña B¸c kÓ l¹i: Vµo dÞp th¸ng 5 c¸c n¨m 1966, 1968, 1969, B¸c ®Òu cho mang b¶n Di chóc ®· viÕt n¨m 1965 ra ®Ó bæ sung, söa ch÷a. N¨m 1966, bªn c¹nh c©u ®· ®¸nh m¸y tõ n¨m 1965: “Trong §¶ng thùc hµnh d©n chñ réng r·i, th­êng xuyªn 41 nghiªm chØnh tù phª b×nh vµ phª b×nh lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn sù ®oµn kÕt vµ thèng nhÊt cña §¶ng”, B¸c ghi thªm vµo cïng dßng c©u: “Ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th­¬ng yªu lÉn nhau”. ChØ mét dßng nµy th«i, cho thÊy sù tr¨n trë cña Ng­êi vÒ viÖc kh«ng ngõng rÌn luyÖn ®¹o ®øc cho mçi c¸n bé, ®¶ng viªn. Trong b¶n tù tay ®¸nh m¸y n¨m 1965, B¸c g¹ch ch©n n¨m ch÷: Tù phª b×nh vµ phª b×nh. Song d­êng nh­ viÖc nhÊn m¹nh, kÓ c¶ ®Æt ch÷ tù phª b×nh lªn tr­íc phª b×nh ch­a lµm Ng­êi yªn t©m, nªn n¨m 1966, Ng­êi bæ sung thªm c©u: ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th­¬ng yªu lÉn nhau. §©y chÝnh lµ ®ßi hái x¸c ®Þnh ®éng c¬, hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ c¸i t©m cña ng­êi phª b×nh. Bëi khi phª b×nh nhau, cÇn ®óng lóc ®óng chç ®· khã, song môc ®Ých phª b×nh ®Ó gióp ®ì nhau tiÕn bé míi quan träng h¬n, c¸i vò khÝ phª b×nh Êy ph¶i trë thµnh v¨n hãa phª b×nh, chø kh«ng ph¶i lµ cí ®Ó s¸t ph¹t, bíi mãc nhau. C©u chuyÖn vÒ t×nh th­¬ng ®ång ®éi, ®ång chÝ cña B¸c còng ®­îc biÕt ®Õn qua nhiÒu c©u chuyÖn nh­ “Chó ng· cã ®au kh«ng?”1: Vµo ®Çu n¨m 1954, tiÕt trêi ®· sang xu©n nh­ng ë ViÖt B¾c vÉn cßn rÐt. Giã bÊc thæi m¹nh, m­a phïn l©m r©m g©y nªn c¸i l¹nh buèt. B¸c vÉn ____________ 1. Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi, 2011, t. II, tr.62-63. 42 lµm viÖc rÊt khuya. B¸c kho¸c chiÕc ¸o b«ng ®· cò..., tiÕng m¸y ch÷ l¸ch t¸ch, l¸ch t¸ch ®Òu ®Òu... Trêi l¹nh nh­ng ®­îc ®øng g¸c bªn B¸c, c¸c chiÕn sÜ thÊy lßng m×nh nh­ ®­îc s­ëi Êm lªn. Cã mét lÇn võa ®i, võa nghÜ, mét chiÕn sÜ bÞ thôt ch©n xuèng mét c¸i hè tr¸nh m¸y bay. Anh ®ang t×m c¸ch ®Ó lªn khái hè, chît nghe cã tiÕng b­íc ch©n ®i vÒ phÝa m×nh. - Chó nµo ng· ®Êy? Ch­a kÞp nhËn ra ai th× chiÕn sÜ ®· thÊy hai tay B¸c luån vµo hai n¸ch... ChiÕn sÜ cè trÊn tÜnh l¹i ®Ó nãi mét lêi th× giËt m×nh khi thÊy B¸c kh«ng kho¸c ¸o b«ng. Võa kÐo, B¸c võa hái: - Chó ng· cã ®au kh«ng? ... B¸c n¾n ch©n, n¾n tay chiÕn sÜ råi nãi: - Chó ng· thÕ ®au l¾m. Chó cø ngåi xuèng ®©y bãp ch©n cho ®ì ®au. Ngåi xuèng! Ngåi xuèng! - Th­a B¸c, ch¸u kh«ng viÖc g× ¹. - Anh chiÕn sÜ cè g¾ng b­íc ®i ®Ó B¸c yªn lßng. B¸c c­êi hiÒn hËu vµ c¨n dÆn: “BÊt cø lµm viÖc g× chó còng ph¶i cÈn thËn”. Sù quan t©m cña B¸c víi c¸c chiÕn sÜ míi Êm ¸p biÕt bao... Vµ c©u chuyÖn “TÊm lßng B¸c Hå víi chiÕn sÜ”1: Mïa hÌ n¨m 1967, trêi Hµ Néi rÊt nãng... ThÊy trêi oi bøc qu¸, B¸c nãi víi ®ång chÝ Vò Kú: ____________ 1. Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, S®d, t.II, tr.66-68. 43 - N¾ng nãng thÕ nµy, c¸c chó bé ®éi trùc phßng kh«ng trªn nãc héi tr­êng Ba §×nh th× chÞu sao ®­îc? C¸c chó Êy cã ®ñ n­íc uèng kh«ng? Chó thö lªn t×m hiÓu xem thÕ nµo, vÒ cho B¸c biÕt. §ång chÝ Vò Kú lªn, ®­îc biÕt trªn ®ã cã mét tæ sóng m¸y 14 ly 5. ô c¸t s¬ sµi, nÕu ®Þch b¾n vµo th× chØ cã hy sinh, rÊt nguy hiÓm. Trêi n¾ng chãi, ®øng mét lóc mµ hoa c¶ m¾t. §ång chÝ Vò Kú hái: - C¸c chiÕn sÜ cã n­íc ngät1 uèng kh«ng? - N­íc chÌ th­êng cßn ch­a cã, lÊy ®©u ra n­íc ngät! §ång chÝ Vò Kú vÒ nãi l¹i víi B¸c. B¸c gäi ®iÖn ngay cho ®ång chÝ V¨n TiÕn Dòng: - Sao c¸c chó kh«ng lo ®ñ n­íc uèng cho c¸c chiÕn sÜ trùc phßng kh«ng? Nghe nãi ô sóng trªn nãc héi tr­êng Ba §×nh rÊt s¬ sµi, chó ph¶i lo söa ngay ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho chiÕn sÜ trong chiÕn ®Êu! Sau ®ã, B¸c b¶o ®ång chÝ Vò Kú ®i lÊy sæ tiÕt kiÖm cña B¸c, xem tiÒn tiÕt kiÖm cña B¸c cßn bao nhiªu. T¹i sao B¸c cã tiÒn tiÕt kiÖm?... TiÒn tiÕt kiÖm cña B¸c lµ do c¸c b¸o tr¶ nhuËn bót cho B¸c. B¸c viÕt b¸o nhiÒu, cã n¨m hµng tr¨m bµi. C¸c b¸o göi ®Õn bao nhiªu, v¨n phßng ®Òu göi vµo sæ tiÕt kiÖm cña B¸c. ____________ 1. ý nãi ë ®©y lµ n­íc chanh - TG. 44 §ång chÝ Vò Kú xem sæ vµ b¸o c¸o: - Th­a B¸c, cßn l¹i tÊt c¶ h¬n 25.000 ®ång (lóc ®ã lµ mét mãn tiÒn rÊt lín, t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng 60 l¹ng vµng). B¸c b¶o: - Chó chuyÓn ngay sè tiÒn ®ã cho Bé Tæng tham m­u vµ nãi: ®ã lµ quµ cña B¸c tÆng ®Ó mua n­íc ngät cho anh em chiÕn sÜ trùc phßng kh«ng uèng. Kh«ng ph¶i chØ cho nh÷ng chiÕn sÜ ë Ba §×nh, mµ cho tÊt c¶ c¸c chiÕn sÜ ®ang trùc chiÕn trªn m©m ph¸o ë kh¾p miÒn B¾c. NÕu sè tiÒn ®ã kh«ng ®ñ th× yªu cÇu ®Þa ph­¬ng nµo cã bé ®éi phßng kh«ng trùc chiÕn gãp søc vµo cïng lo. Ngµy nay, «n l¹i nh÷ng lêi Ng­êi d¹y vÒ ®¹o ®øc, ®Æc biÖt soi vµo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc cña Ng­êi, vÞ l·nh tô suèt ®êi t«n träng nguyªn t¾c: “Nãi th× ph¶i lµm”, mçi ng­êi chóng ta cµng thªm nhí B¸c, cµng cè g¾ng thiÕt thùc lµm theo lêi B¸c d¹y. Mäi ng­êi, mäi nhµ, mäi cÊp, mäi ngµnh ai ai còng khuyÕn khÝch cho sù n¶y në phÇn thiÖn vèn cã ë mçi con ng­êi vµ chung tay ®Èy lïi phÇn ¸c còng lu«n r×nh rËp quanh ta - ®ã chÝnh lµ thùc hiÖn chuÈn mùc yªu th­¬ng con ng­êi - nÐt ®Ñp vÜnh h»ng cña ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh. Víi nh÷ng t­ t­ëng nãi trªn, ta thÊy næi lªn ë Hå ChÝ Minh c¸i cèt lâi cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §ã lµ sù thèng nhÊt cña chñ nghÜa yªu n­íc vµ chñ nghÜa quèc tÕ, chñ nghÜa nh©n ®¹o céng s¶n vµ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng. 45 4. CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­, môc tiªu phÊn ®Êu vµ rÌn luyÖn ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh nªu lªn tr­íc §¶ng vµ nh©n d©n ta mét môc tiªu ®¹o ®øc cÇn ®­îc th­êng xuyªn phÊn ®Êu vµ rÌn luyÖn. §ã lµ: CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­. §ã lµ nh÷ng kh¸i niÖm ®¹o ®øc vèn quen thuéc cña nh©n d©n ta ®­îc Hå ChÝ Minh sö dông víi mét néi dung hoµn toµn míi. §ã lµ nh÷ng ®øc tÝnh hoµn chØnh cña con ng­êi ViÖt Nam tr­íc yªu cÇu kh¸ch quan cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng. ThÕ nµo lµ cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh? Hå ChÝ Minh ®· gi¶i thÝch: “Tr­íc hÕt lµ CÇn, tøc lµ t¨ng n¨ng suÊt trong c«ng t¸c, bÊt kú c«ng t¸c g×. KiÖm tøc lµ kh«ng l·ng phÝ th× giê, cña c¶i cña m×nh vµ cña nh©n d©n. Liªm tøc lµ kh«ng tham « vµ lu«n lu«n t«n träng, gi÷ g×n cña c«ng vµ cña nh©n d©n. ChÝnh tøc lµ viÖc ph¶i th× dï nhá còng lµm, viÖc tr¸i th× dï nhá còng tr¸nh. Bèn ®iÒu ®ã ®i liÒn víi nhau”1. Nãi tíi cÇn, kiÖm lµ nãi tíi lao ®éng vµ tiÕt kiÖm, nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc quan träng bËc nhÊt trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc. VÒ lao ®éng (cÇn), Hå ChÝ Minh nãi: “N­íc ta cßn nghÌo. Muèn sung s­íng th× ph¶i cã tinh thÇn ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.9, tr.145. 46 tù lùc c¸nh sinh, cÇn cï lao ®éng. Ph¶i cè g¾ng s¶n xuÊt. Lao ®éng lµ nghÜa vô thiªng liªng, lµ nguån sèng, nguån h¹nh phóc cña chóng ta. Trong x· héi ta, kh«ng cã nghÒ nµo thÊp kÐm, chØ nh÷ng kÎ l­êi biÕng, û l¹i míi ®¸ng xÊu hæ. Ng­êi nÊu bÕp, ng­êi quÐt r¸c còng nh­ thÇy gi¸o, kü s­, nÕu lµm trän tr¸ch nhiÖm th× ®Òu vÎ vang nh nhau. Ai sî khã, sî khæ, muèn “ngåi m¸t ¨n b¸t vµng”, ng­êi ®ã míi lµ kÐm...”1. Ngµy nay, nh©n d©n ®· lµm chñ ®Êt n­íc. Thêi kú bÞ ¸p bøc, bãc lét vµ khinh bØ ®· qua. Qua c«ng cuéc lao ®éng vÜ ®¹i nh»m xãa bá nghÌo khæ vµ l¹c hËu, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n sÏ ngµy mét cao. Trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ng­êi lao ®éng dÇn dÇn ®­îc ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt trÝ tuÖ, phÈm chÊt vµ tµi n¨ng. Lao ®éng thùc sù mang ý nghÜa vÎ vang vµ ®em l¹i høng thó cho ng­êi lao ®éng. Lao ®éng ph¶i ®i ®«i víi tiÕt kiÖm vµ b¶o vÖ cña c«ng. Hå ChÝ Minh lu«n lu«n nh¾c nhë chóng ta ph¶i hÕt søc cÇn kiÖm: “CÇn ®Ó n©ng cao kh«ng ngõng n¨ng suÊt lao ®éng. KiÖm ®Ó tÝch tr÷ thªm vèn, më réng s¶n xuÊt. KiÖm mµ kh«ng CÇn th× còng v« Ých. CÇn mµ kh«ng KiÖm th× tay kh«ng l¹i hoµn tay kh«ng”2. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.13, tr.69. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.12, tr.328. 47 VÒ chÝ c«ng v« t­, Ng­êi nãi: “Ham lµm nh÷ng viÖc Ých quèc lîi d©n. Kh«ng ham ®Þa vÞ vµ c«ng danh phó quý; §em lßng chÝ c«ng v« t­ mµ ®èi víi ng­êi, ®èi víi viÖc”1. “Khi lµm bÊt kú viÖc g× còng ®õng nghÜ ®Õn m×nh tr­íc,... khi h­ëng thô th× m×nh nªn ®i sau”2. Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn tÊm g­¬ng rùc rì nhÊt vÒ ®¹o ®øc cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t Êy. Trong suèt cuéc ®êi, Ng­êi ®· cÇn cï lao ®éng kh«ng bá phÝ mét phót, mét gi©y. Ng­êi xÕp ®Æt mét c¸ch khoa häc mäi c«ng viÖc cña m×nh ®Ó tËn dông th× giê phôc vô cho n­íc, cho d©n. Trong kh¸ng chiÕn còng nh­ khi hßa b×nh ®­îc lËp l¹i, ngoµi th× giê lµm c«ng viÖc cña §¶ng vµ cña Nhµ n­íc ra, Ng­êi rÊt thÝch tham gia c«ng viÖc ch©n tay nh­ trång rau, trång c©y vµ ai nÊy ®Òu biÕt, Ng­êi g­¬ng mÉu tõ c¸i ¨n, c¸i mÆc, c¸i ë. Ng­êi ®· thùc hiÖn mét tinh thÇn tiÕt kiÖm nghiªm kh¾c nhÊt. Nh­ng ®©y kh«ng ph¶i lµ chñ nghÜa khæ h¹nh t«n gi¸o mµ chØ v× Ng­êi “¨n kh«ng ngon ngñ kh«ng yªn khi ®ång bµo cßn chÞu khæ”. ChÝnh Ng­êi ®· nãi: “Ng­êi ta ai còng muèn ¨n ngon mÆc ®Ñp, nh­ng muèn ph¶i cho ®óng thêi, ®óng hoµn c¶nh. Trong lóc nh©n d©n ta cßn thiÕu ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.5, tr.217. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.11, tr.400. 48 thèn mµ mét ng­êi nµo ®ã muèn riªng h­ëng ¨n ngon mÆc ®Ñp, nh­ vËy lµ kh«ng cã ®¹o ®øc”1. §øc tÝnh gi¶n dÞ, tiÕt kiÖm, chÞu gian khæ cña Hå ChÝ Minh ®­îc rÌn luyÖn nhiÒu qua n¨m th¸ng. Bµ NguyÔn ThÞ Liªn, nguyªn c¸n bé V¨n phßng Phñ Chñ tÞch, kÓ l¹i r»ng: Khi lµm viÖc ë v¨n phßng B¸c, ®«i khi bµ cßn ®¶m nhËn viÖc kh©u, v¸ quÇn ¸o, ch¨n, mµn, ¸o gèi cho B¸c. C«ng viÖc nµy gióp bµ cã ®iÒu kiÖn ®­îc gÇn B¸c vµ häc tËp ®­îc rÊt nhiÒu. Häc tËp B¸c ®øc tÝnh gi¶n dÞ, tiÕt kiÖm. ¸o B¸c r¸ch, cã khi v¸ ®i v¸ l¹i, B¸c míi cho thay. ChiÕc ¸o gèi mµu xanh hßa b×nh cña B¸c, ®­îc «ng CÇn (ng­êi phôc vô B¸c) ®­a bµ v¸ ®i v¸ l¹i. CÇm chiÕc ¸o gèi cña B¸c, bµ r­ng r­ng n­íc m¾t, bµ nãi víi «ng CÇn thay ¸o gèi kh¸c cho B¸c dïng nh­ng B¸c ch­a ®ång ý. Ng­êi vÉn dïng chiÕc ¸o gèi v¸. Nh÷ng n¨m th¸ng gióp viÖc ë v¨n phßng B¸c, t«i cã nh÷ng kû niÖm kh«ng bao giê quªn. Bµ cßn kÓ r»ng, ë ViÖt B¾c, cã mét buæi B¸c ®i c«ng t¸c vÒ muén, vÒ qua v¨n phßng, B¸c nghØ l¹i mét l¸t v× mÖt. §ång chÝ Hoµng H÷u Kh¸ng, b¶o vÖ cña B¸c nãi víi bµ: - B¸c mÖt kh«ng ¨n ®­îc c¬m. C« nÊu cho B¸c b¸t ch¸o. B¸c ®ang n»m nghØ nghe thÊy thÕ liÒn nhám dËy b¶o bµ: ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr.589. 49 - C« nÊu ch¸o cho B¸c b»ng c¬m nguéi Êy, võa chãng chÝn, võa tiÕt kiÖm ®­îc g¹o, khái bá phÝ c¬m thõa. C©u chuyÖn bµ kÓ thËt xóc ®éng vµ cµng th­¬ng B¸c qu¸ chõng. B¸c thËt gi¶n dÞ vµ tiÕt kiÖm, ch¾t chiu nh­ ng­êi cha lo cho mét gia ®×nh lín, nh­ c¶nh nhµ ®«ng con mµ cßn tóng thiÕu. ChiÕc ¸o gèi v¸, b¸t ch¸o nÊu b»ng c¬m nguéi cña vÞ Chñ tÞch n­íc cã t¸c ®éng lín ®Õn suy nghÜ cña mçi con ng­êi. Khi lµm Chñ tÞch mét n­íc, cã ®Çy ®ñ nh÷ng ph­¬ng tiÖn cho cuéc sèng vËt chÊt cao nhÊt, nh­ng Ng­êi vÉn gi¶n dÞ vµ thanh ®¹m nh­ x­a, tiÕp tôc nªu lªn nh÷ng mÉu mùc vÒ tiÕt kiÖm, lao ®éng vµ häc tËp. C©u chuyÖn “§¹o ®øc ng­êi ¨n c¬m”1 kÓ ra d­íi ®©y còng lµ mét bµi häc vÒ ®¹o ®øc B¸c Hå ®Ó mäi ng­êi cïng suy ngÉm: Mét chiÕn sÜ b¶o vÖ B¸c - sau nµy ®­îc phong qu©n hµm cÊp t­íng - cã lÇn nãi r»ng: “B¸c th­êng d¹y qu©n d©n ta “CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­”, B¸c d¹y ph¶i lµm g­¬ng tr­íc. B¸c d¹y ph¶i nªu cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. Cã c¸n bé nghÜ r»ng “®¹o ®øc” c¸ch m¹ng lµ ®Ó ¸p dông trong c«ng t¸c th«i. B¶n th©n t«i, ®­îc gÇn B¸c thÊy ngay trong ____________ 1. Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ tÊm g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, S®d, t. II, tr.56. 50 khi ¨n c¬m, B¸c còng ®· d¹y cho chóng t«i thÕ nµo lµ “®¹o ®øc”. Thø nhÊt, B¸c kh«ng bao giê ®ßi hái lµ Chñ tÞch n­íc ph¶i ®­îc ¨n thø nµy, thø kia. Kh¸ng chiÕn gian khæ ®· ®µnh lµ B¸c sèng nh­ mét ng­êi b×nh th­êng, nh­ng khi hßa b×nh lËp l¹i cã ®iÒu kiÖn B¸c còng kh«ng muèn coi m×nh lµ “vua” cã g× ngon, l¹, lµ “cèng, hiÕn”. Thø hai, mãn ¨n cña B¸c rÊt gi¶n dÞ, toµn c¸c mãn d©n téc, t­¬ng cµ, c¸ kho... th­êng lµ chØ ba mãn trong ®ã cã b¸t canh, kh¸ h¬n lµ bèn, n¨m mãn th«i... Thø ba, B¸c th­êng b¶o chóng t«i, ¨n mãn g× cho hÕt mãn Êy, kh«ng ®ông ®òa vµo c¸c mãn kh¸c. G¾p thøc ¨n ph¶i cho cã ý. C¾t miÕng b¬ còng ph¶i cho vu«ng vøc. ... Thø t­, cã mãn g× ngon kh«ng bao giê B¸c ¨n mét m×nh, B¸c sÎ cho ng­êi nµy, ng­êi kia råi sau cïng míi ®Õn phÇn m×nh, th­êng lµ phÇn Ýt nhÊt. ¡n xong thu xÕp b¸t ®òa gän gµng, ®Ó ®ì vÊt v¶ cho ng­êi phôc vô. Thø n¨m, t«i cã c¶m gi¸c lµ ®«i khi ¨n c¬m cã nh÷ng gi©y phót B¸c cÇm ®«i ®òa, n©ng b¸t c¬m. B¸c nh­ t­ lù vÒ ®iÒu g× ®ã. T­ëng nh­ B¸c nghÜ ®Õn ®ång bµo, cô giµ, em bÐ ®ãi r¸ch ë ®©u ®ã. T­ëng nh­ B¸c nhí l¹i nh÷ng ngµy lao ®éng ë xø ng­êi kiÕm tõng mÈu b¸nh ®Ó ¨n, ®Ó uèng, ®Ó lµm 51 c¸ch m¹ng... Hay lµ B¸c l¹i nghÜ ®Õn nh÷ng lÇn tï ®µy kh«ng cã g× ¨n. ThËt khã hiÓu mµ cµng khã hiÓu, t«i l¹i cµng th­¬ng B¸c qu¸, th­¬ng qu¸. B©y giê vµo nh÷ng b÷a tiÖc cao l­¬ng, mü vÞ, r­îu bia thøc ¨n bµy la liÖt, qu¸i l¹ t«i l¹i nhí ®Õn B¸c råi... cã ¨n còng ch¼ng thÊy ngon nh­ khi x­a ngåi vµo m©m c¬m ®¹m b¹c víi B¸c. Víi tinh thÇn cÇn, kiÖm Êy, Ng­êi lu«n lu«n nh¾c nhë c¸n bé vµ nh©n d©n ph¶i triÖt ®Ó chèng tham «, l·ng phÝ, quan liªu. Ng­êi coi ®ã lµ “kÎ thï kh¸ nguy hiÓm, v× nã kh«ng mang g­¬m mang sóng, mµ nã n»m trong c¸c tæ chøc cña ta, ®Ó lµm háng c«ng viÖc cña ta...”1. Ng­êi ®· ph©n tÝch râ: “Thùc d©n vµ phong kiÕn tuy bÞ tiªu diÖt, nh­ng c¸i näc xÊu cña nã (tham «, l·ng phÝ, quan liªu) vÉn cßn, th× c¸ch m¹ng vÉn ch­a hoµn toµn thµnh c«ng, v× näc xÊu Êy ngÊm ngÇm ng¨n trë, ngÊm ngÇm ph¸ ho¹i sù nghiÖp x©y dùng cña c¸ch m¹ng. Cã nh÷ng ng­êi trong lóc tranh ®Êu th× h¨ng h¸i, trung thµnh, kh«ng sî nguy hiÓm, kh«ng sî cùc khæ, kh«ng sî qu©n ®Þch, nghÜa lµ cã c«ng víi c¸ch m¹ng. Song ®Õn khi cã Ýt nhiÒu quyÒn h¹n trong tay th× ®©m ra kiªu ng¹o, xa xØ, ph¹m vµo tham «, l·ng phÝ, quan liªu, kh«ng tù gi¸c, mµ biÕn thµnh ng­êi cã téi víi c¸ch m¹ng. Chóng ta ph¶i cøu v·n hä, gióp ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.375. 52 hä kh«i phôc ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. Cã nh÷ng ng­êi miÖng th× nãi: Phông sù Tæ quèc, phông sù nh©n d©n, nh­ng bÞ vËt chÊt dç dµnh mµ ph¹m vµo tham «, l·ng phÝ, h¹i ®Õn Tæ quèc, nh©n d©n. Chóng ta ph¶i gi¸o dôc hä, ®­a hä vµo con ®­êng c¸ch m¹ng”1. Khi ®· thùc sù chÝ c«ng v« t­ vµ kh«ng cßn chñ nghÜa c¸ nh©n th× t¸c phong khiªm tèn vµ gi¶n dÞ lµ mét tÊt yÕu. Giai cÊp bãc lét th× kh«ng thÓ nµo khiªm tèn vµ gi¶n dÞ ®­îc. Môc ®Ých sèng cña chóng lµ ®µn ¸p, bãc lét nh©n d©n ®Ó kiÕm ®­îc nhiÒu tiÒn b¹c, ®Ó ë nhµ cao cöa réng, ¨n sang mÆc ®Ñp th× lµm sao cã thÓ gi¶n dÞ ®­îc. Gi¶n dÞ lµ ®øc tÝnh hoµn toµn tr¸i ng­îc víi b¶n chÊt chóng. §Ó m­u ®å cho quyÒn lîi Ých kû, ®Ó tranh thñ sù kÝnh phôc vµ sî h·i cña ng­êi kh¸c, chóng ph¶i ra søc khoe khoang, ¨n diÖn, lu«n lu«n tù ®Ò cao m×nh, ch¹y theo danh tiÕng vµ ®Þa vÞ th× lµm sao cã thÓ khiªm tèn ®­îc. Khiªm tèn hoµn toµn tr¸i ng­îc víi b¶n chÊt cña chóng. Hå ChÝ Minh kh«ng cã lîi Ých riªng nµo ngoµi lîi Ých chung cña c¸ch m¹ng, kh«ng cã h¹nh phóc riªng nµo ngoµi h¹nh phóc chung cña ®ång bµo. Víi ®«i dÐp cao su, mét manh ¸o v¶i, Ng­êi nguyÖn mét ®êi lµm ®Çy tí trung thµnh cña nh©n d©n. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.361. 53 Khiªm tèn vµ gi¶n dÞ Êy lµ biÓu hiÖn hån nhiªn vµ tuyÖt ®Ñp g¾n liÒn víi ®¹o ®øc cao c¶ cña Ng­êi. B¶n th©n Ng­êi còng th­êng xuyªn nh¾c nhë c¸n bé vµ nh©n d©n gi÷ t¸c phong khiªm tèn, gi¶n dÞ, t¹o ra mét nÕp sèng lµnh m¹nh, tr¸nh ®­îc mäi c¸m dç cña giµu sang, danh väng. Khiªm tèn, gi¶n dÞ gãp phÇn ph¸t huy ý chÝ kiªn c­êng, lßng trung thµnh tuyÖt ®èi víi sù nghiÖp cña §¶ng vµ nh©n d©n. Nã võa lµ s¶n phÈm tÊt nhiªn cña ®¹o ®øc chÝ c«ng v« t­, võa lµ ®iÒu kiÖn rÌn luyÖn vµ cñng cè ®¹o ®øc Êy. 5. Häc, häc n÷a, häc m·i ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao nhËn thøc vµ hiÖu qu¶ cña ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh lu«n lu«n lÊy c©u nãi nµy cña Lªnin ®Ó gi¸o dôc c¸n bé vµ nh©n d©n ta. Ng­êi nãi: “Muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× nhÊt ®Þnh ph¶i cã häc thøc. CÇn ph¶i häc v¨n hãa, chÝnh trÞ, kü thuËt. CÇn ph¶i häc lý luËn M¸c - Lªnin kÕt hîp víi ®Êu tranh vµ c«ng t¸c hµng ngµy. CÇn ph¶i häc kinh nghiÖm tèt cña c¸c ®oµn thanh niªn b¹n. Häc ®i ®«i víi hµnh. Lªnin cã nãi: “Kh«ng häc th× kh«ng thÓ trë thµnh ng­êi céng s¶n””1. D­íi chÕ ®é cò, nh÷ng ng­êi cã tiÒn ®i häc th­êng chØ ®Ó giµnh lÊy sù giµu sang cho c¸ nh©n m×nh chø kh«ng ph¶i ®Ó phôc vô Tæ quèc, phôc vô ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.13, tr.90. 54 nh©n lo¹i vµ tõ ®ã n©ng cao t©m hån vµ t­ t­ëng cña b¶n th©n. Hå ChÝ Minh nãi: “D­íi chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn, môc ®Ých ®i häc lµ cèt ®­îc m¶nh b»ng ®Ó lµm «ng th«ng, «ng ph¸n, lÜnh l­¬ng nhiÒu, ¨n ngon, mÆc ®Ñp. ThÕ th«i, sè phËn d©n téc thÕ nµo, t×nh h×nh thÕ giíi biÕn ®æi thÕ nµo, kh«ng hay, kh«ng biÕt g× hÕt”1. Ngµy nay, môc ®Ých häc tËp cña chóng ta hoµn toµn kh¸c h¼n “Häc ®Ó phông sù ai?”. Ng­êi nãi: “§Ó phông sù Tæ quèc, phông sù nh©n d©n, lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, tøc lµ ®Ó lµm trän nhiÖm vô ng­êi chñ cña n­íc nhµ”2. §óng nh­ lêi Ng­êi d¹y, muèn lµm chñ ®­îc n­íc nhµ th× ph¶i cã ®Çy ®ñ kiÕn thøc vµ tµi n¨ng, ph¶i theo kÞp ®ßi hái ngµy mét cao cña c¸ch m¹ng. Muèn thÕ ph¶i kh«ng ngõng häc tËp. Kh«ng ai cã thÓ tù cho phÐp m×nh ®øng ra ngoµi nghÜa vô häc tËp. Kh«ng ai cã thÓ tù xem m×nh lµ ®· ®Çy ®ñ. D­ luËn cña x· héi ta ®¸nh gi¸ rÊt cao c«ng phu vµ nghÞ lùc häc tËp cña nh÷ng c¸n bé tõ tr×nh ®é cÊp mét nay ®· v­¬n lªn ®Õn ®¹i häc, nh÷ng c«ng nh©n bËc thÊp nay ®· cã tr×nh ®é kü s­, nh÷ng phô n÷ ®«ng con vÉn h¨ng h¸i theo häc ®Òu ®Æn hÕt líp nµy ®Õn líp kh¸c, nh÷ng th­¬ng binh háng m¾t, mÊt tay nh­ng vÉn ra søc häc tËp v¨n hãa vµ tinh th«ng nghÒ nghiÖp ®Ó ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.9, tr.178; 179. 55 tiÕp tôc phôc vô nh©n d©n. D­ luËn x· héi ta cæ vò tinh thÇn ®¹o ®øc lµ tiÕn c«ng vµo v¨n hãa, khoa häc, ®ång thêi phª ph¸n nghiªm kh¾c th¸i ®é v« ®¹o ®øc vµ coi th­êng nghÜa vô häc tËp, l­êi häc, l­êi suy nghÜ vµ tù tháa m·n víi vèn hiÓu biÕt cña m×nh. Häc tËp kh«ng nhÊt thiÕt cø ph¶i ngåi trong ghÕ nhµ tr­êng vµ muèn ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i vµo ®¹i häc. Hå ChÝ Minh d¹y chóng ta häc mµ t¸ch rêi sù nghiÖp chiÕn ®Êu vµ lao ®éng cña nh©n d©n th× häc ®ã chØ lµ mét viÖc lµm v« Ých. Ng­îc l¹i, v× nhu cÇu c¸ch m¹ng mµ häc tËp th× bÊt cø ë ®©u vµ lóc nµo còng häc tËp ®­îc. Häc tËp trong s¸ch vë, häc tËp tõ nh÷ng hiÓu biÕt cña nh©n d©n. Häc tËp trong c«ng t¸c, häc tËp ë bÌ b¹n, häc tËp qua viÖc tù m×nh ®äc s¸ch vµ t×m tßi. Cã rÊt nhiÒu c¸ch häc tËp, miÔn lµ cã nhiÖt t×nh häc tËp. Ng­êi nãi: “Kh«ng ph¶i chØ ë t¹i nhµ tr­êng, cã lªn líp, míi häc tËp, tu d­ìng, rÌn luyÖn vµ tù c¶i t¹o ®­îc. Trong mäi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, chóng ta ®Òu cã thÓ vµ ®Òu ph¶i häc tËp, tù c¶i t¹o. Thêi kú ho¹t ®éng bÝ mËt, thêi kú khëi nghÜa, thêi kú kh¸ng chiÕn vµ ngµy nay c«ng viÖc x©y dùng miÒn B¾c tiÕn dÇn lªn chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thèng nhÊt n­íc nhµ ®Òu lµ nh÷ng tr­êng häc rÊt tèt cho chóng ta rÌn luyÖn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng”1. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.11, tr.602. 56 Ng­êi c¸ch m¹ng v× tr¸ch nhiÖm cña m×nh ph¶i suèt ®êi häc tËp. Ngµy nµo còng ph¶i tÝch lòy thªm vèn hiÓu biÕt cña m×nh. Ngµy nµo còng ph¶i n©ng cao thªm tr×nh ®é kiÕn thøc, n¨ng lùc lµm viÖc vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc. Ph¶i th­êng xuyªn häc tËp trªn mäi lÜnh vùc. Ph¶i häc tËp chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ ®­êng lèi c¸ch m¹ng cña §¶ng. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vò trang cho chóng ta mét thÕ giíi quan khoa häc, lµm cho chóng ta n¾m ®­îc nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña tù nhiªn, x· héi vµ t­ t­ëng, nh÷ng nguyªn t¾c phæ biÕn trong chiÕn l­îc vµ s¸ch l­îc cña c¸ch m¹ng v« s¶n. §ã lµ nh÷ng c¬ së khoa häc nhÊt ®Ó chóng ta tiÕn hµnh ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ x¸c lËp nh©n sinh quan céng s¶n cña m×nh. Ng­êi d¹y: “Cã häc tËp lý luËn M¸c - Lªnin míi cñng cè ®­îc ®¹o ®øc c¸ch m¹ng,... Häc tËp chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ häc tËp c¸i tinh thÇn xö trÝ mäi viÖc, ®èi víi mäi ng­êi vµ ®èi víi b¶n th©n m×nh; lµ häc tËp nh÷ng ch©n lý phæ biÕn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó ¸p dông mét c¸ch s¸ng t¹o vµo hoµn c¶nh thùc tÕ cña n­íc ta”1. Ph¶i häc tËp v¨n hãa vµ khoa häc, kü thuËt. V¨n hãa vµ khoa häc, kü thuËt ®em l¹i cho chóng ta nh÷ng tri thøc c¬ b¶n, tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i, më réng tÇm hiÓu biÕt vµ rÌn luyÖn n¨ng lùc suy nghÜ, lµm phong phó cuéc sèng tinh thÇn cña mçi ng­êi. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.11, tr.611. 57 Thêi ®¹i chóng ta lµ thêi ®¹i mµ loµi ng­êi ®ang vËn dông nh÷ng thµnh tùu kú diÖu cña khoa häc ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ c¶i t¹o nhanh chãng bé mÆt cña thÕ giíi. Loµi ng­êi ®ang chÕ t¹o ra nh÷ng m¸y mãc cã thÓ thay thÕ søc lao ®éng cña hµng tr¨m, hµng ngµn ng­êi, nh÷ng m¸y tÝnh ®iÖn tö cã thÓ gióp bé ãc con ng­êi tÝnh to¸n trong mét gi©y hµng ngµn phÐp tÝnh phøc t¹p. Khoa häc ®ang trë thµnh mét lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, kü thuËt ®ang thay ®æi nhanh chãng tõng ngµy. Nh÷ng n«ng cô nh­ c¸i cµy, c¸i bõa, c¸i cèi xay, cèi gi·, c¸i ®ßn g¸nh trªn vai ®· dÇn dÇn kh«ng cßn thÝch hîp vµ ®ang ®­îc dÇn dÇn thay thÕ b»ng m¸y mãc. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, nh©n d©n ta ph¶i nhanh chãng n¾m lÊy nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ kü thuËt cña thÕ giíi. Tr­íc yªu cÇu Êy cña c¸ch m¹ng, mçi ng­êi ph¶i suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc kh«ng ngõng häc tËp ®Ó lµm chñ khoa häc vµ kü thuËt vµ chØ cã n¨ng lùc lµm chñ khoa häc vµ kü thuËt míi b¶o ®¶m cho chóng ta thËt sù lµm chñ t­¬ng lai n­íc nhµ. Lêi Hå ChÝ Minh nãi c¸ch ®©y gÇn nöa thÕ kû vÉn nh­ mét lêi thóc giôc chóng ta b©y giê: “Muèn ®iÒu khiÓn vµ s¶n xuÊt ®­îc c¸c m¸y mãc hiÖn ®¹i, c¸n bé vµ c«ng nh©n ta cÇn ph¶i ra søc häc tËp v¨n ho¸ vµ kü thuËt. Trai, g¸i, trÎ, giµ, c¸n bé, c«ng nh©n ®Òu ph¶i häc c¶”1. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.12, tr.459. 58 Ng­êi nhÊn m¹nh: “Nh­ c¸c c« c¸c chó ®· biÕt, m¸y mãc ngµy cµng tinh x¶o, nÕu kh«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ kü thuËt th× kh«ng thÓ ®iÒu khiÓn ®­îc”1. Häc tËp lµ mét qu¸ tr×nh gian khæ, ®ßi hái cã nh÷ng ®øc tÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®¹o ®øc cña con ng­êi míi. Riªng viÖc nhËn thøc ®­îc ý nghÜa häc tËp vÉn ch­a ®ñ ®Ó häc tËp tèt. Ph¶i rÌn luyÖn nh÷ng ®øc tÝnh, nh÷ng t×nh c¶m, tËp qu¸n tèt trong häc tËp vµ ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i v­ît qua kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Tr­íc hÕt ph¶i cã tinh thÇn say mª häc tËp, mét nghÞ lùc ®Ó häc tËp kh«ng ngõng, häc ë nhµ tr­êng, häc trong thùc tÕ, häc ë s¸ch b¸o vµ lÊy viÖc tù häc lµm mét thãi quen, mét niÒm vui suèt cuéc ®êi cña chóng ta. Chóng ta ®­îc nh÷ng tÊm g­¬ng häc tËp cña c¸c l·nh tô vµ c¸c chiÕn sÜ céng s¶n cæ vò vµ dÉn d¾t. ¡ngghen chØ häc ë nhµ tr­êng ®Õn bËc trung häc nh­ng kiÕn thøc cña «ng trªn mäi lÜnh vùc triÕt häc, kinh tÕ häc, lÞch sö, to¸n häc, vËt lý häc vµ khoa häc qu©n sù ®Òu xuÊt s¾c biÕt chõng nµo. Nh÷ng hiÓu biÕt v« cïng réng lín cña Hå ChÝ Minh vÒ v¨n hãa cæ, kim, vÒ t­ t­ëng §«ng, T©y, vÒ nhiÒu thø ng«n ng÷ n­íc ngoµi ®Òu lµ do tù häc ®em l¹i. Cã lÇn, Ng­êi ®· nãi víi c¸n bé: “B¸c ®· 76 tuæi nh­ng vÉn cè g¾ng häc thªm”2. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.12, tr.459. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.113. 59 §èi víi nh÷ng ng­êi céng s¶n ViÖt Nam, nhµ tï cña ®Õ quèc còng ®ång thêi lµ tr­êng häc. ChÝnh ë trong nhµ tï mµ ng­êi céng s¶n ®· rÌn luyÖn thªm cho m×nh vÒ ý chÝ c¸ch m¹ng, vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®ång thêi häc tËp chÝnh trÞ, v¨n hãa, lÊy v¸ch ®¸ nhµ tï thay giÊy viÕt, lÊy m¶nh v¸n cïm ch©n lµm b¶ng ®en. ChÝnh trong bãng tèi xµ lim mµ nh÷ng bé ãc ng­êi céng s¶n ngµy mét táa s¸ng bëi nh÷ng kiÕn thøc cao nhÊt cña loµi ng­êi. Nguån say mª vµ nghÞ lùc häc tËp cña chóng ta g¾n liÒn víi nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng. Chóng ta häc kh«ng ph¶i ®Ó cã v¨n b»ng, ®Ó ®­îc tiÕng lµ ng­êi tri thøc víi danh hiÖu gi¸o s­, tiÕn sÜ. Chóng ta hµo høng häc tËp v× mçi kiÕn thøc ®Òu ®em l¹i cho chóng ta mét søc m¹nh míi, mét n¨ng lùc míi ®Ó lµm tèt mäi c«ng t¸c cña §¶ng, cña nh©n d©n giao phã. 60 Ch­¬ng II NéI DUNG C¥ B¶N CñA T¦ T¦ëNG §¹O §øC Hå CHÝ MINH Toµn bé ®¹o ®øc cña chóng ta g¾n liÒn víi cuéc ®Êu tranh cho lý t­ëng vµ môc tiªu c¸ch m¹ng, víi viÖc phÊn ®Êu ®Ó thùc hiÖn th¾ng lîi ®­êng lèi vµ nhiÖm vô chÝnh trÞ cña §¶ng, víi viÖc kh«ng ngõng n©ng cao phÈm chÊt vµ n¨ng lùc mäi mÆt cña con ng­êi lµm chñ tËp thÓ. §¹o ®øc ®ã ph¶i trùc tiÕp trë thµnh hµnh ®éng. §ång thêi, chØ cã hµnh ®éng c¸ch m¹ng ®em l¹i cèng hiÕn thùc sù cho x· héi míi lµ th­íc ®o ch©n chÝnh phÈm chÊt ®¹o ®øc cña mçi ng­êi. Ngµy nay, chóng ta b¸c bá mäi lèi nãi ®¹o ®øc trõu t­îng, t¸ch rêi lý t­ëng víi hiÖn thùc, t¸ch rêi lêi nãi víi viÖc lµm, ®éng c¬ víi hiÖu qu¶. §ã lµ nh÷ng thø ®¹o ®øc tõ thiÖn chung chung, hiÒn lµnh kiÓu “«ng Bôt”, r¬i rít cña quan niÖm t«n gi¸o vµ nh÷ng quan niÖm tu th©n tiªu cùc. Rèt cuéc ®ã chØ lµ nh÷ng thø ®¹o ®øc gi¶ dèi mµ th«i. 61 §¹o ®øc míi cña chóng ta b¾t nguån tõ lîi Ých sèng cßn cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng, xuÊt ph¸t ®Çy ®ñ tõ nh÷ng ®ßi hái cô thÓ trong mçi b­íc ®i lªn cña c¸ch m¹ng. Phôc vô lîi Ých ®ã, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®ã, ®¹o ®øc míi nªu lªn sù thèng nhÊt hoµn toµn gi÷a lý t­ëng cao ®Ñp vµ hµnh ®éng anh hïng, gi÷a t×nh c¶m c¸ch m¹ng nång nµn vµ c«ng t¸c h»ng ngµy thiÕt thùc. Sù thèng nhÊt hoµn chØnh ®ã ®· ®­îc thÓ hiÖn trong c©u nãi hµm sóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: “Trung víi n­íc, hiÕu víi d©n NhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh Khã kh¨n nµo còng v­ît qua KÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng”1. Lßng trung thµnh víi Tæ quèc vµ chñ nghÜa x· héi, tinh thÇn hÕt lßng, hÕt søc phôc vô Tæ quèc vµ nh©n d©n, dòng khÝ c¸ch m¹ng kh«ng sî khã, kh«ng sî khæ, kh«ng sî hy sinh lµ nh÷ng phÈm chÊt c¨n b¶n cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §ång thêi, nh÷ng phÈm chÊt ®ã tÊt yÕu ph¶i ®i liÒn víi n¨ng lùc c¸ch m¹ng s¾c s¶o, tµi giái ®Ó hoµn thµnh mäi nhiÖm vô, ®em l¹i cèng hiÕn nhiÒu nhÊt cho x· héi. §¹o ®øc míi qu¸n triÖt mét nguyªn t¾c ®¬n gi¶n vµ chÝnh x¸c trong viÖc ®¸nh gi¸ con ng­êi tõ l©u ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.14, tr.619. 62 ®· bÞ mäi thø ®¹o ®øc gi¶ cña giai cÊp bãc lét lµm cho r¾c rèi. Nguyªn t¾c ®ã lµ: ®¸nh gi¸ mét ng­êi kh«ng thÓ c¨n cø vµo chç ng­êi ®ã nghÜ g× vµ nãi g× vÒ m×nh mµ ph¶i c¨n cø vµo viÖc lµm cña hä. Trong x· héi ta, nh÷ng nhiÖm vô chiÕn ®Êu, lao ®éng, häc tËp lµ thùc tÕ cô thÓ nhÊt ®Ó th­êng xuyªn thö th¸ch, rÌn luyÖn vµ ®¸nh gi¸ con ng­êi. ChØ ë ®ã mçi ng­êi míi chøng tá phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, míi ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña c¸ch m¹ng, míi theo kÞp nh÷ng b­íc tiÕn cña lÞch sö. Kh¾c phôc chñ nghÜa trõu t­îng, chñ nghÜa h×nh thøc trong quan ®iÓm ®¸nh gi¸ tr­íc ®©y, ®¹o ®øc míi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc vµ s¸ng t¹o cña con ng­êi míi ®ang ra søc hoµn thµnh mäi nhiÖm vô c¸ch m¹ng, ®ang chiÕn ®Êu vµ lao ®éng víi hiÖu suÊt cao nhÊt, ®ang häc tËp vµ rÌn luyÖn ®Ó xøng ®¸ng víi vÞ trÝ lµm chñ tËp thÓ, nªu cao chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng cña §¶ng ta, cña giai cÊp c«ng nh©n vµ d©n téc ViÖt Nam. 1. §¹o ®øc trong chiÕn ®Êu PhÈm chÊt ®Çu tiªn cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng bÞ ¸p bøc ph¶i lµ tinh thÇn chiÕn ®Êu. Bëi v× chØ cã chiÕn ®Êu ®Ó ®Ëp tan chÕ ®é ¸p bøc bãc lét, hä míi tho¸t khái th©n phËn n« lÖ, giµnh ®­îc cuéc sèng xøng ®¸ng víi phÈm gi¸ con ng­êi. Cam t©m lµm ng­êi d©n mÊt n­íc vµ phô thuéc, nhÉn nhôc chÞu ®ùng th©n phËn n« lÖ th× c¨n b¶n kh«ng thÓ nãi ®Õn mét gi¸ trÞ ®¹o ®øc thùc sù nµo. 63 Sù nghiÖp chiÕn ®Êu vÜ ®¹i cña d©n téc ta víi tinh thÇn “Chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ”1 ®· th«i thóc biÕt bao nhiªu hµnh ®éng anh hïng, m·i m·i t­îng tr­ng cho ®¹o ®øc cao ®Ñp cña giai cÊp vµ d©n téc. §ã lµ hµnh ®éng chiÕn ®Êu kiªn c­êng cña c¸c chiÕn sÜ céng s¶n bÊt chÊp lao tï vµ m¸y chÐm ®· hiÕn d©ng cho c¸ch m¹ng ®Õn giät m¸u vµ h¬i thë cuèi cïng. §ã lµ hµnh ®éng bÊt khuÊt cña hµng tr¨m, hµng ngµn quÇn chóng c¸ch m¹ng ®· gan gãc b¶o vÖ §¶ng trong hoµn c¶nh cña cuéc ®Êu tranh bÝ mËt ®Çy thö th¸ch gian nguy. §ã lµ hµnh ®éng “c¶m tö cho Tæ quèc quyÕt sinh” cña nh÷ng chiÕn sÜ «m bom lao vµo qu©n giÆc trong nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §ã lµ ¸nh löa thiªng liªng cña “c©y ®uèc sèng” Lª V¨n T¸m ®êi ®êi tiªu biÓu cho lßng c¨m thï v« h¹n cña ng­êi ViÖt Nam ®èi víi giÆc ngo¹i x©m. §ã lµ th¸i ®é cña nh÷ng chiÕn sÜ ®· lÊy th©n m×nh lÊp lç ch©u mai, ®em th©n lµm gi¸ sóng... Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc cµng lµm næi bËt nh÷ng phÈm chÊt tuyÖt vêi trong chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ViÖt Nam kh¾p hai miÒn Nam B¾c. C¶ d©n téc ta ®· v÷ng vµng ®i vµo cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt nhÊt víi mét quyÕt t©m vµ ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.534. 64 nghÞ lùc lín lao: “HÔ cßn mét tªn x©m l­îc trªn ®Êt n­íc ta, th× ta cßn ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Êu, quÐt s¹ch nã ®i”1. §ã lµ th¸i ®é cña NguyÔn V¨n Trçi, NguyÔn ViÕt Xu©n... vµ hµng triÖu thanh niªn líp líp lªn ®­êng ®¸nh Mü. §ã lµ th¸i ®é cña Lª ThÞ Hång GÊm, NguyÔn ThÞ T©m... cïng hµng v¹n chiÕn sÜ c¬ së b¸m ®Êt, b¸m d©n ®¸nh b¹i hÕt lÇn nµy ®Õn lÇn kh¸c nh÷ng m­u toan “b×nh ®Þnh” cña giÆc. Cuéc chiÕn ®Êu vÜ ®¹i cña d©n téc ta ®· chøng minh hïng hån ch©n lý cña thêi ®¹i lµ: mét d©n téc nhá cã thÓ chiÕn th¾ng mét ®Õ quèc to nÕu cã mét ®­êng lèi chÝnh trÞ ®óng ®¾n, cã quyÕt t©m s¾t ®¸ ®øng lªn b¶o vÖ ®éc lËp vµ tù do cña m×nh. Cuéc chiÕn ®Êu ®ã ®· thÓ hiÖn râ rÖt th¸i ®é lµm chñ vËn mÖnh ®Êt n­íc cña nh©n d©n ta. Nã chøng tá sù nhÊt trÝ rÊt cao vÒ lÏ sèng cña nh©n d©n ta ngµy nay, lÏ sèng cña nh÷ng ng­êi g¾n chÆt vËn mÖnh cña c¸ nh©n víi vËn mÖnh cña tËp thÓ, cña Tæ quèc, biÕt s½n sµng ®em x­¬ng m¸u cña m×nh ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn lµm chñ vËn mÖnh ®ã. “Trong mäi cuéc chiÕn tranh, rèt cuéc th¾ng lîi ®Òu tïy thuéc vµo t©m tr¹ng cña quÇn chóng ®ang ®æ m¸u trªn chiÕn tr­êng”2. Chóng ta cã quyÒn tù ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.512. 2. V.I. Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t.41, tr.147. 65 hµo vÒ nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña qu©n ®éi vµ nh©n d©n ta, nguån søc m¹nh tinh thÇn ®¶m b¶o nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i cña d©n téc. Suèt hai cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü, víi gÇn ba m­¬i n¨m ®¸nh giÆc, qu©n vµ d©n ta ®· gi÷ v÷ng lßng tin s¾t ®¸ vµo chÝnh nghÜa cña d©n téc, vµo §¶ng tiÒn phong vµ l·nh tô cña m×nh. Tõ tiÒn tuyÕn ®Õn hËu ph­¬ng, nh©n d©n ta ®· biÓu lé mét niÒm phÊn khëi vµ l¹c quan c¸ch m¹ng d¹t dµo, b×nh tÜnh v­ît qua mäi thö th¸ch ¸c liÖt, s½n sµng chÞu ®ùng nh÷ng gian khæ vµ hy sinh ch­a tõng thÊy ®Ó lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng vang déi, nh÷ng sù tÝch anh hïng. Kinh qua ®Êu tranh c¸ch m¹ng, nh÷ng phÈm chÊt ®­îc t«i luyÖn dµy d¹n ®ã ®· trë thµnh b¶n lÜnh c¸ch m¹ng kiªn c­êng cña nh©n d©n ta, cña mçi chiÕn sÜ, mçi ng­êi d©n ViÖt Nam ®ang chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng. Chñ nghÜa yªu n­íc cña Hå ChÝ Minh lµ chñ nghÜa yªu n­íc chiÕn ®Êu. Nã th«ng qua hµnh ®éng anh hïng cña toµn thÓ nh©n d©n, dÉn tíi sù gi¶i phãng hoµn toµn cho ®Êt n­íc. Trong sù nghiÖp cña Tæ quèc, Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ ng­êi më lèi dÉn ®­êng, ng­êi d×u d¾t nh©n d©n ViÖt Nam, Ng­êi cßn tù m×nh nªu lªn nh÷ng phÈm chÊt tuyÖt vêi cña chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng. Trong lÞch sö ViÖt Nam ®· tõng cã rÊt nhiÒu ng­êi theo ®uæi mét nguyÖn väng to lín lµ gi¶i phãng ®Êt n­íc, cøu gióp ®ång bµo, ®em l¹i h¹nh 66 phóc cho nh©n d©n, nh­ng gÆp khã kh¨n hä ®· nöa ®­êng bá dë. ë Hå ChÝ Minh, phÊn ®Êu cho quyÒn lîi cña Tæ quèc vµ h¹nh phóc cña nh©n d©n lµ môc ®Ých cao c¶ xuyªn suèt cuéc ®êi Ng­êi: “Nh÷ng khi t«i ph¶i Èn nÊp n¬i nói non, hoÆc ra vµo chèn tï téi, x«ng pha sù hiÓm nghÌo - lµ v× môc ®Ých ®ã”1. Môc ®Ých ®ã lµ lÏ sèng cña Hå ChÝ Minh, g¾n liÒn víi Ng­êi, trong mçi lêi nãi, mçi viÖc lµm, mçi giê, mçi phót. §èi víi ®Õ quèc Ph¸p còng nh­ víi ®Õ quèc Mü, Ng­êi chØ cã mét ý nghÜ lµ “cø ®¸nh, ®¸nh cho ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn, ®¸nh cho ®Õn ®éc lËp vµ thèng nhÊt thËt sù”2. Suèt ®êi, Ng­êi ®· thÓ hiÖn rùc rì ph­¬ng ch©m sèng cña m×nh: “Giµu sang kh«ng thÓ quyÕn rò, nghÌo khã kh«ng thÓ chuyÓn lay, uy lùc kh«ng thÓ khuÊt phôc”3. Tr¶i qua c¶nh nghÌo khã, Hå ChÝ Minh kh«ng bao giê nghÜ riªng cho m×nh mét cuéc ®êi sung s­íng. Lµm ¨n vÊt v¶ vµ thiÕu thèn, Ng­êi cµng th«ng c¶m víi ®ång bµo h¬n n÷a, cµng nung nÊu quyÕt t©m gi¶i phãng cho ®Êt n­íc. Sèng gi÷a nh÷ng ®« thÞ lín nhÊt cña thÕ giíi, hµng ngµy tiÕp xóc víi nh÷ng c¶nh ¨n ch¬i cùc kú xa hoa, Hå ChÝ Minh kh«ng bao giê bÞ c¸m dç, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr.272. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.6, tr.262. 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.50. 67 chuyÓn lay. Mäi kiÓu giµu sang, mäi sù mua chuéc vµ quyÕn rò cña giai cÊp t­ s¶n ®Òu bÞ Ng­êi ®¹p d­íi ch©n nh­ bîn r¸c. Hå ChÝ Minh ®· tõng bÞ kÕt ¸n tö h×nh vµ tr¶i qua ba m­¬i nhµ tï nh­ng kh«ng uy vò nµo khuÊt phôc næi. “Th©n thÓ ë trong lao” nh­ng “tinh thÇn ë ngoµi lao”, lóc nµo Ng­êi còng h­íng vÒ Tæ quèc, tin t­ëng s¾t ®¸ ë ngµy mai. §ãi r¸ch, ghÎ lë, Ng­êi vÉn trµn ®Çy tinh thÇn l¹c quan vµ n»m ngñ víi “Sao vµng n¨m c¸nh...”. BÞ trãi ch©n tay, Ng­êi vÉn vui vÎ tr­íc c¶nh “Chim ca rén nói, h­¬ng bay ng¸t rõng”. ý chÝ gang thÐp, khÝ ph¸ch anh hïng Êy ®· qu¸n triÖt suèt cuéc ®êi cña Ng­êi. Trong hoµn c¶nh v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, trong nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p rÊt gian nan ë nói rõng ViÖt B¾c, Ng­êi vÉn b×nh tÜnh, ung dung víi t­ thÕ cña mét ng­êi ®éc lËp, tù chñ, trµn ®Çy m­u trÝ vµ nghÞ lùc. Gi÷a lóc giÆc Mü déi hµng triÖu tÊn bom xuèng lµng m¹c, nhµ cöa, g©y nh÷ng téi ¸c v« cïng d· man trªn ®Êt n­íc, Ng­êi ®· nãi víi §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: “Dï nã nÐm hãa biÓn còng ph¶i gi¶i phãng miÒn Nam cho kú ®­îc”1. Trong Di chóc, Ng­êi vÉn nªu cao ý chÝ s¾t ®¸ Êy vµ c¨n dÆn: “Dï khã kh¨n gian khæ ®Õn mÊy, nh©n d©n ta nhÊt ®Þnh ____________ 1. B¸o Nh©n d©n, ngµy 24-5-1970. 68 sÏ hoµn toµn th¾ng lîi. §Õ quèc Mü nhÊt ®Þnh ph¶i cót khái n­íc ta...”1. Gi¸o dôc chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng cho c¸n bé vµ nh©n d©n, Hå ChÝ Minh ®ßi hái mäi lêi nãi ph¶i ®i ®«i víi viÖc lµm, mäi tr¸ch nhiÖm ph¶i ®­îc hoµn thµnh, mäi quyÕt t©m ph¶i ®­îc thùc hiÖn: “QuyÕt t©m kh«ng ph¶i ë héi tr­êng, ë lêi nãi, mµ ph¶i quyÕt t©m trong c«ng t¸c, trong hµnh ®éng”2. Hå ChÝ Minh lu«n lu«n nhÊn m¹nh tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trªn mäi c­¬ng vÞ c«ng t¸c. Ng­êi d¹y c¸n bé vµ nh©n d©n ph¶i lµm viÖc, lµm viÖc víi mét tinh thÇn tËn tôy hy sinh, vµ ng­êi c¸ch m¹ng khi nhËn nhiÖm vô ph¶i thÊy ®ã lµ sù ñy th¸c thiªng liªng cña Tæ quèc, cña nh©n d©n, ph¶i ®em toµn t©m, toµn ý vµo c«ng viÖc: “Ph¶i quyÕt t©m chiÕn ®Êu, quyÕt t©m chÞu khæ chÞu khã, quyÕt t©m kh¾c phôc mäi khã kh¨n, quyÕt t©m chÊp hµnh chÝnh s¸ch cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ. NghÜa lµ trong th¸i ®é, trong t­ t­ëng, trong hµnh ®éng, trong chiÕn ®Êu, bÊt kú mét viÖc lín hay nhá ®Òu ph¶i cã quyÕt t©m lµm cho b»ng ®­îc”3. Häc tËp ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, nh÷ng ®¶ng viªn, c¸n bé vµ nh÷ng thÕ hÖ thanh niªn ®· tÇng tÇng líp líp tiÕn lªn nh­ sãng b·o: kh«ng sî khã, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.15, tr.612. 2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.7, tr.482. 69 kh«ng sî khæ, kh«ng sî chÕt... Trong nhµ tï ®Õ quèc còng nh­ ngoµi chiÕn tr­êng, ë tiÒn tuyÕn còng nh­ ë hËu ph­¬ng, trong cao trµo c¸ch m¹ng còng nh­ lóc chiÕn ®Êu ©m thÇm, hµng ngµn c¸n bé, chiÕn sÜ c¸ch m¹ng noi g­¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, ®· nªu cao khÝ ph¸ch anh hïng kh«ng bao giê n¶n lßng nhôt chÝ. §¹o ®øc Hå ChÝ Minh lµ sù thèng nhÊt gi÷a t×nh c¶m yªu th­¬ng m·nh liÖt ®èi víi nh©n d©n vµ chÝ khÝ kiªn c­êng cña ng­êi c¸ch m¹ng. ChÝ khÝ Êy lµ sù béc lé cña t×nh c¶m vµ t×nh c¶m Êy lµ c¬ së v÷ng ch¾c cña chÝ khÝ: “Trung víi n­íc, hiÕu víi d©n, nhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng v­ît qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng”1. C©u nãi nµy ®· kh¸i qu¸t s©u s¾c nhÊt ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh. Nã lµ sù thèng nhÊt gi÷a t×nh th­¬ng vµ chiÕn ®Êu, lêi nãi vµ viÖc lµm, ®éng c¬ vµ hiÖu qu¶. Nã tiªu biÓu cho chñ nghÜa nh©n ®¹o cao c¶ vµ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng mµ Hå ChÝ Minh ®· th­êng xuyªn gi¸o dôc cho giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n ViÖt Nam. 2. §¹o ®øc trong lao ®éng Khi so s¸nh nhiÖm vô chiÕn ®Êu ®Ó ®¸nh ®æ chÕ ®é cò víi nhiÖm vô lao ®éng ®Ó x©y dùng x· héi míi, Lªnin nãi: NhiÖm vô thø hai nµy khã h¬n nhiÖm vô thø nhÊt, v× tuyÖt nhiªn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.14, tr.619. 70 nhiÖm vô ®ã b»ng mét hµnh ®éng anh hïng nhÊt thêi, nhiÖm vô ®ã ®ßi hái ph¶i cã tinh thÇn dòng c¶m l©u dµi nhÊt, bÒn bØ nhÊt, khã kh¨n nhÊt cña c«ng t¸c quÇn chóng h»ng ngµy. Nh­ng nhiÖm vô ®ã quan träng h¬n nhiÖm vô thø nhÊt, v× xÐt ®Õn cïng th× nguån lùc l­îng to lín nhÊt ®Ó chiÕn th¾ng giai cÊp t­ s¶n vµ c¸i ®¶m b¶o duy nhÊt cho nh÷ng th¾ng lîi ®ã ®­îc bÒn v÷ng vµ kh«ng g× ph¸ vì næi, chØ cã thÓ lµ mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi míi cao h¬n, chØ cã thÓ lµ viÖc ®em ®¹i s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa thay thÕ cho s¶n xuÊt t­ b¶n vµ tiÓu t­ s¶n. Nh÷ng nhiÖm vô míi mÎ ®ã ®ang ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái míi vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng­êi c¸ch m¹ng. §ång chÝ Lª DuÈn ®· tõng nãi: “LËp tr­êng ®ã, ®¹o ®øc ®ã, tr­íc kia lµ ®Êu tranh ®¸nh ®æ nÒn thèng trÞ cña ®Õ quèc vµ c¸c thÕ lùc tay sai, giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay nh©n d©n. LËp tr­êng ®ã, ®¹o ®øc ®ã, hiÖn nay ë miÒn B¾c lµ lËp tr­êng cña giai cÊp c«ng nh©n lµm chñ Nhµ n­íc, lµm chñ x· héi, lµ ®¹o ®øc lµm chñ tËp thÓ ®Ó ®Êu tranh xãa bá c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu, dèt n¸t, bÖnh tËt, s¸ng t¹o ra mét nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, mét nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, mét nÒn v¨n hãa vµ khoa häc tiªn tiÕn, b¶o ®¶m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, b¶o ®¶m x©y dùng mét Tæ quèc x· héi chñ nghÜa, ®éc lËp, tù do vµ giµu m¹nh”1. ____________ 1. Lª DuÈn: TuyÓn tËp (1965-1975), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2008, t.II, tr.1017. 71 Ngµy nay, lao ®éng ®· trë thµnh hµnh ®éng anh hïng cao ®Ñp nhÊt cña nh©n d©n ta. Lao ®éng lµ vÎ vang, lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc c¨n b¶n cña con ng­êi míi. Trong x· héi cò, lao ®éng kh«ng ®em l¹i cho ng­êi lao ®éng sù giµu cã mµ ®em l¹i cho hä sù nghÌo ®ãi. Lao ®éng kh«ng gi¶i phãng cho hä mµ chØ n« dÞch hä thªm. Lao ®éng kh«ng ph¸t triÓn tµi n¨ng cña hä mµ chØ lµm cho hä mßn mái, èm yÕu, quÌ quÆt. Lao ®éng kh«ng t¹o ra cho hä niÒm vui mµ chØ giµy vß, hµnh h¹ hä. V× thÕ, lao ®éng trong x· héi cò kh«ng thÓ trë thµnh vÎ vang mµ ®· trë thµnh ®iÒu khæ nhôc ®èi víi hµng triÖu, hµng triÖu ng­êi. Ngµy nay, d­íi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta, nh©n d©n lao ®éng lµm chñ ®Êt n­íc, lµm chñ toµn bé ®êi sèng x· héi. Thêi kú bÞ ¸p bøc bãc lét vµ khinh bØ ®· vÜnh viÔn kh«ng cßn. Tr­íc m¾t giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n tËp thÓ vµ trÝ thøc x· héi chñ nghÜa ®ang ®Æt ra nh÷ng nhiÖm vô to lín vµ ®¸ng tù hµo trong c«ng cuéc lao ®éng hïng vÜ ®Ó x©y dùng l¹i ®Êt n­íc ta. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, n­íc ta ®ang v­¬n lªn x©y dùng mét ®Êt n­íc x· héi chñ nghÜa ph¸t triÓn, lµm thay ®æi hoµn toµn bé mÆt nghÌo khæ vµ l¹c hËu cña nÒn s¶n xuÊt nhá tr­íc ®©y. Trong c«ng cuéc lao ®éng ®ã, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ 72 n©ng cao. Trªn c¬ së cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ kü thuËt, lao ®éng ngµy cµng ®em l¹i høng thó. Mçi ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt trÝ tuÖ, phÈm chÊt vµ tµi n¨ng... Lao ®éng ®­îc tr¶ l¹i ý nghÜa vÎ vang cña nã vµ dÇn dÇn trë thµnh nhu cÇu cao nhÊt. VÞ trÝ míi cña ng­êi lao ®éng, ý nghÜa míi cña lao ®éng lµ nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó x©y dùng th¸i ®é lao ®éng míi. Lao ®éng lµ nghÜa vô cña mçi ng­êi d©n ®èi víi tËp thÓ, ®èi víi x· héi. Trong ®iÒu kiÖn cña chñ nghÜa x· héi, nghÜa vô ®ã cßn cÇn thiÕt ph¶i ®­îc quy ®Þnh vÒ mÆt ph¸p luËt, nghÜa lµ cßn cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c vµ biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®Ó thóc ®Èy lao ®éng. Nh­ng, b¶n chÊt cña nghÜa vô lao ®éng míi kh«ng g¾n liÒn víi lao ®éng bÞ c­ìng bøc nh­ trong x· héi cò mµ g¾n liÒn víi lao ®éng tù nguyÖn, tù gi¸c cña nh÷ng ng­êi lµm chñ tËp thÓ. ChØ khi nµo, mçi ng­êi ®èi xö víi nghÜa vô ®ã b»ng th¸i ®é tù nguyÖn, tù gi¸c v× lîi Ých cña tËp thÓ vµ x· héi th× khi Êy lao ®éng cña ng­êi ®ã míi thùc sù mang gi¸ trÞ ®¹o ®øc. NghÜa vô lao ®éng ®­îc nhËn thøc s©u s¾c r»ng, hä chØ cã thÓ x©y dùng ®Êt n­íc trªn hÕt b»ng lao ®éng ch©n tay vµ lao ®éng trÝ ãc cña m×nh. Hä cã niÒm tin v÷ng ch¾c r»ng lao ®éng sÏ ®em l¹i phån vinh cho ®Êt n­íc, h¹nh phóc cho nh©n d©n, trong ®ã cã b¶n th©n vµ gia ®×nh m×nh. Hä ®­îc cæ vò 73 bëi t×nh c¶m yªu lao ®éng vµ hoµi b·o lín lao vÒ t­¬ng lai phån thÞnh, hïng m¹nh vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Th¸i ®é lao ®éng tù gi¸c kh¸c h¼n víi th¸i ®é “¨n c¬m chóa móa tèi ngµy” cña ng­êi lµm thuª, còng kh¸c h¼n víi th¸i ®é “cha chung kh«ng ai khãc” cña ng­êi chñ c¸ thÓ. Ng­êi lao ®éng cã ý thøc lµm chñ tËp thÓ ph¶i lµ ng­êi lao ®éng say mª, cÇn cï, dån hÕt søc m×nh vµo lîi Ých tËp thÓ. Ng­êi Êy cã ý thøc r»ng, lao ®éng cña m×nh lµ gãp phÇn thóc ®Èy sù tiÕn bé chung cña ®¬n vÞ, c¬ quan, xÝ nghiÖp..., n¬i m×nh c«ng t¸c. Nguyªn t¾c “lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo lao ®éng” lµ mét quy luËt cña chñ nghÜa x· héi. Nã khuyÕn khÝch thÝch ®¸ng vµ c«ng b»ng ®èi víi phÇn lao ®éng mµ c¸ nh©n cèng hiÕn cho x· héi. Trong khi lµm viÖc víi tÊt c¶ n¨ng lùc cña m×nh, ng­êi lao ®éng cã quyÒn ®­îc h­ëng thô xøng ®¸ng víi lao ®éng cña m×nh. Song, mçi ng­êi l¹i cÇn cã th¸i ®é quªn m×nh, kh«ng hÒ tÝnh to¸n h¬n thiÖt gi÷a lao ®éng vµ h­ëng thô. Th¸i ®é lµm viÖc cÇm chõng “l­¬ng bao nhiªu, lµm bÊy nhiªu” hoµn toµn lµ th¸i ®é cña ng­êi lµm thuª, tr¸i h¼n víi th¸i ®é lao ®éng tù gi¸c cña con ng­êi lµm chñ tËp thÓ. Víi nh·n quan cña giai cÊp t­ s¶n hoÆc cña ng­êi lµm chñ c¸ thÓ th× lao ®éng quªn m×nh, lao ®éng kh«ng tÝnh to¸n ®Õn h­ëng thô lµ ®iÒu kh«ng 74 thÓ t­ëng t­îng ®­îc. Nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh r»ng khi c«ng nh©n, n«ng d©n vµ trÝ thøc ®· gi¸c ngé lý t­ëng c¸ch m¹ng, khi lao ®éng ®­îc cæ vò b»ng sù say mª s¸ng t¹o vµ cèng hiÕn cho Tæ quèc, cho tËp thÓ th× th¸i ®é lao ®éng quªn m×nh hoµn toµn cã thÓ trë thµnh phæ biÕn. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc, nh©n d©n ta ®· biÓu hiÖn chñ nghÜa anh hïng, tinh thÇn hy sinh cao c¶ ch¼ng nh÷ng trong chiÕn ®Êu mµ c¶ trong lao ®éng. NÕu kh«ng cã tinh thÇn ®ã th× chóng ta kh«ng thÓ lËp ®­îc nh÷ng kú tÝch trong lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng vµ phôc vô chiÕn ®Êu. Nh©n d©n ta hoµn toµn cã thÓ ph¸t huy truyÒn thèng ®ã trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc, thÓ hiÖn mét th¸i ®é lao ®éng quªn m×nh trong s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c h»ng ngµy. Th¸i ®é lao ®éng tù gi¸c còng cã nghÜa lµ th¸i ®é “s½n sµng ®i bÊt cø ®©u, lµm bÊt cø viÖc g× khi Tæ quèc cÇn ®Õn”. C«ng cuéc x©y dùng nÒn s¶n xuÊt lín, x©y dùng nÒn kinh tÕ hoµn chØnh vµ c©n ®èi cÇn cã nh÷ng ®éi qu©n xung kÝch lín ®Ó khai th¸c rõng vµng, biÓn b¹c, tranh thñ nh÷ng nguån tµi nguyªn ë c¸c vïng cßn l¹c hËu. Ph¶i cã tinh thÇn dòng c¶m vµ nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng cao míi cã thÓ chÞu ®ùng nh÷ng thiÕu thèn, gian khæ vµ v­ît qua nh÷ng trë lùc ban ®Çu cña thiªn nhiªn, nh÷ng c¶m gi¸c tiªu cùc trong t©m lý cña m×nh. D­ luËn ®¹o ®øc cña x· héi ta biÓu thÞ sù c¶m phôc 75 vµ biÕt ¬n s©u s¾c nh÷ng ng­êi t×nh nguyÖn tham gia vµo ®éi qu©n xung kÝch ®ã vµ lËp nªn nh÷ng thµnh tÝch tèt ®Ñp. Trong b­íc ®i ban ®Çu vµ c¶ mét thêi gian sau n÷a cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi, lao ®éng ch©n tay nÆng nhäc cßn chiÕm tû lÖ lín. X· héi ch­a thÓ thùc hiÖn sù ph©n c«ng nghÒ nghiÖp theo ý muèn cña mçi ng­êi. Sù chªnh lÖch vÒ l­¬ng, bËc cßn lµ tÊt yÕu. Nh÷ng d­ luËn cò kü vÒ “danh väng”, “®Þa vÞ” còng ch­a thÓ ®­îc kh¾c phôc hoµn toµn. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, th¸i ®é ®óng ®¾n nhÊt cña ng­êi lao ®éng míi lµ th¸i ®é h¨ng h¸i nhËn sù ph©n c«ng cña x· héi, ra søc hoµn thµnh bÊt cø mét nhiÖm vô nµo, x©y dùng lßng yªu mÕn nghÒ nghiÖp cña m×nh, chñ ®éng c¶i thiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc, ra søc ¸p dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, ®ång thêi lµm cho lao ®éng ®­îc nhÑ nhµng vµ høng thó h¬n. Chóng ta ph¶i ®Êu tranh kiªn quyÕt víi d­ luËn xÊu xa cña x· héi cò khinh rÎ lao ®éng ch©n tay, ®Ò cao danh väng ®Þa vÞ, ph¶i phª ph¸n nghiªm kh¾c nh÷ng kÎ ch¹y chät cho m×nh c«ng viÖc dÔ lµm, dÔ phÊt, trèn tr¸nh nÆng nhäc, ®ïn ®Èy khã kh¨n. Gi¸ trÞ cña ng­êi lao ®éng n­íc ta kh«ng chØ ë danh vÞ, nghÒ nghiÖp vµ cÊp bËc. Th¸i ®é ®¸nh gi¸ con ng­êi dùa vµo danh vÞ hoÆc sè tiÒn l­¬ng bæng ®Òu lµ th¸i ®é hñ b¹i. Trong x· héi ta, ng­êi ch¨n bß, ng­êi nu«i lîn, ng­êi 76 quÐt ®­êng... thùc tÕ ®Òu ®· trë thµnh nh÷ng anh hïng vµ chiÕn sÜ thi ®ua ®­îc c¶ x· héi ghi nhËn vµ t«n vinh. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th­êng nhÊn m¹nh “lao ®éng lµ vÎ vang, lao ®éng nµo còng ®¸ng quý träng nh­ nhau”. Gi¸ trÞ cña ng­êi lao ®éng thÓ hiÖn ë nh÷ng cèng hiÕn, nh÷ng s¸ng t¹o mµ hä ®em l¹i cho x· héi. Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn tÊm g­¬ng rùc rì nhÊt vÒ ®¹o ®øc trong lao ®éng. Trong suèt cuéc ®êi, Ng­êi cÇn cï lao ®éng kh«ng bá phÝ mét gi©y, mét phót nµo. Ng­êi xÕp ®Æt mét c¸ch khoa häc mäi c«ng viÖc cña m×nh ®Ó tËn dông th× giê phôc vô cho n­íc, cho d©n. Trong kh¸ng chiÕn còng nh­ tõ khi hßa b×nh ®­îc lËp l¹i, ngoµi th× giê lµm c«ng viÖc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, Ng­êi rÊt thÝch tham gia lao ®éng ch©n tay nh­ trång rau, trång c©y vµ ai nÊy ®Òu biÕt “Ng­êi g­¬ng mÉu tõ c¸i ¨n, c¸i mÆc, c¸i ë”. Cuéc sèng h»ng ngµy, Ng­êi lu«n gi÷ t¸c phong ng¨n n¾p, trËt tù. C©u chuyÖn “Ng¨n n¾p vµ trËt tù”1 lµ mét vÝ dô sinh ®éng: Håi ë P¸c Bã, dï sèng trong hang ®¸ hay trong mét l¸n nhá, B¸c Hå vÉn gi÷ nÕp sèng ng¨n n¾p vµ trËt tù. §å ®¹c, tµi liÖu B¸c xÕp theo thø tù riªng, c¸i nµo ra c¸i ®ã, kh«ng bao giê lÉn lén. ____________ 1. TrÝch trong Vò Kú: Th­ ký B¸c Hå kÓ chuyÖn, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2008, tr.400. 77 S¸ch, b¸o, tµi liÖu, B¸c xÕp ®Ó trªn bËc. Êm chÐn, bót mùc... còng ®Òu cã quy ®Þnh chç ®Ó h¼n hoi. Ai ®éng ®Õn lµ B¸c biÕt. B¸c cã mét chiÕc m¸y ch÷ mang tõ n­íc ngoµi vÒ, th­êng vÉn dïng ®Ó ®¸nh tµi liÖu. Cø sau mçi buæi lµm viÖc, B¸c xÕp m¸y ch÷ vµo mét tói riªng, cßn tµi liÖu th× bá vµo thïng s¾t ®Ëy cÈn thËn. Ch¶ thÕ mµ cã h«m b¸o ®éng, chØ mÊy phót sau B¸c ®· xÕp xong c¸c thø gän gµng. Cßn c¸c ®ång chÝ kh¸c th× ch¹y tíi, ch¹y lui, vÊp c¶ vµo nhau. Cã ®ång chÝ, thø cÇn thiÕt th× kh«ng mang ®i, thø kh«ng cÇn th× l¹i lÊy. ThÊy thÕ, B¸c nhÑ nhµng b¶o: - Gän gµng, ng¨n n¾p còng lµ mét c¸ch b¶o mËt. Khi ho¹t ®éng bÝ mËt còng nh­ trong nÕp sèng h»ng ngµy cña ng­êi c¸n bé c¸c chó ph¶i th­êng xuyªn rÌn luyÖn. Sau nµy, khi vÒ sèng ë Hµ Néi, B¸c vÉn gi÷ nÕp sèng gän gµng, ng¨n n¾p Êy. Trªn bµn lµm viÖc cña B¸c d­íi nhµ sµn, ngµy nµo còng vËy, sau giê buæi s¸ng, tr­íc lóc sang ¨n c¬m, B¸c ®Òu xÕp tµi liÖu, s¸ch vë ngay ng¾n. Buæi chiÒu hÕt giê lµm viÖc, B¸c mang tµi liÖu lªn nhµ, mçi thø ®Ó mét n¬i theo quy ®Þnh ®óng chç. Mét lÇn, ®ang lóc gi÷a tr­a th× cßi thµnh phè b¸o ®éng cã m¸y bay Mü ®Õn. B¸c b×nh tÜnh tõ trªn nhµ ®i xuèng cÇu thang. Nh×n thÊy mét sè ®ång chÝ b¶o vÖ tÊt t­ëi ch¹y ra hÇm, quÇn, ¸o, sóng, ®¹n, ba l« kh«ng gän gµng, B¸c b¶o: 78