🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Hạnh phúc tại tâm Ebooks Nhóm Zalo Công Ty Samsung Trân trọng gửi đến bạn cuốn sách này. Phiên bản ebook này được thực hiện theo bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản tiếng Việt của công ty First News - Trí Việt với sự tài trợ độc quyền của công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam. Tác phẩm này không được chuyển dạng sang bất kỳ hình thức nào hay sử dụng cho bất kỳ mục đích thương mại nào. Original title: JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN by Osho Copyright © 2004 by The Osho International Foundation Vietnamese Edition © 2010 by First News – Tri Viet This edition published by arrangement with The Osho International Foundation All rights reserved. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN – HẠNH PHÚC TẠI TÂM – Công ty First News – Trí Việt giữ bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản tiếng Việt trên toàn thế giới theo hợp ồng chuyển giao bản quyền với The Osho International Foundation. Bất cứ sự sao chép nào không ược sự ồng ý của First News ều là bất hợp pháp và vi phạm Luật Xuất bản Việt Nam, Luật Bản quyền Quốc tế và Công ước Bảo hộ Bản quyền Sở hữu Trí tuệ Berne. CÔNG TY VĂN HÓA SÁNG TẠO TRÍ VIỆT – FIRST NEWS 11H Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 1, TP. HCM Tel: (84.8) 38227979 – 38227980 – 38233859 – 38233860 Fax: (84.8) 38224560; Email: [email protected] Website: www.firstnews.com.vn Biên dịch: Tiến sĩ Lê Thị Thanh Tâm Dương Ngọc Hân FIRST NEWS NHÀ XUẤT BẢN THỜI ĐẠI LỜI GIỚI THIỆU Con người càng au khổ thì càng khát khao hạnh phúc. Hạnh phúc là những cảm nhận huyền diệu từ phía bên kia của khổ au. Hạnh phúc cũng là cảm nhận chân thật và sâu sắc của tâm hồn trước gánh nặng cuộc ời. Nhà triết học hiện ại Osho, thiền sư Osho, ạo sư Osho, luận sư Osho, nhà sáng tạo Osho, hay ơn giản là… Osho, ã không ngừng rao giảng (hay trò chuyện) cho người nghe cùng thời và người ọc của mọi thời về bản chất của niềm vui sống. Suốt 35 năm, tư tưởng của ông bay khắp mọi nơi trên thế giới bằng con ường truyền bá của những môn ệ thầm lặng, bất chấp những ánh giá khắt khe và ầy “hoang mang” về tinh thần triết học mãnh liệt của ông. Tác phẩm H͙nh phúc t͙i tâm (JOY: The Happiness That Comes from Within) mà bạn ang cầm trên tay cũng là một trong số những tâm tình thánh thiện ó. Osho từng nói sứ mạng của ông là tạo iều kiện cho việc ra ời một thế giới của những con người ưu tú. Ông thường mô tả loài người mới này với tên gọi “Zorba-Phật” – những con người có thể vui sống giữa trần gian mà vẫn an tịnh khoan hòa như Đức 6 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Phật vĩ ại. Sợi chỉ ỏ xuyên suốt tác phẩm của Osho là cái nhìn chứa ựng sự thông thái vĩnh hằng của phương Đông kết hợp với những tiềm năng vô tận từ khoa học công nghệ phương Tây. Những mẩu chuyện hài hước, những ngụ ngôn triết học, những tâm sự ầy trải nghiệm cá nhân, những úc kết hiền minh… về hạnh phúc chân thật là tất cả những gì mà Osho dành cho người lắng nghe ông. Toàn bộ các chương mục trong cuốn sách này tập trung vào bản chất của ời sống và khả năng hạnh phúc của con người. Hạnh phúc là trở về với chính mình. Mệnh ề ngắn gọn này có vẻ chỉ ơn giản trong cấu trúc ngữ pháp hoặc chuỗi âm tiết; nó thực sự là một mệnh ề khắc nghiệt nhất trong hành trình sống của mỗi chúng ta. Cuộc trở về này, theo Osho, là sự hồi sinh phần trong trẻo và tự nhiên nhất của năng lượng, là khả năng nhận biết và yêu mến Sự thật. Trong lập luận của Osho, tôn giáo cũng không ủ chỗ cho mệnh ề ấy ược sinh sôi. Là một giáo sư triết học, một ạo sư có khuynh hướng dẫn dắt tâm linh, Osho ã tổng hợp và ưa vào những bài thuyết giảng của mình ánh sáng của nhiều tôn giáo như Phật giáo, Thiên Chúa giáo, Jain giáo, Ấn Độ giáo,... Ông cũng không ngần ngại nói ến nỗi ám ảnh tối tăm của niềm tin không tự chủ của nhiều tín ồ khi trở thành kẻ cuồng tín. Tràn ngập trong mỗi lời nói của Osho là bóng dáng và chiều sâu của các bộ Kinh Phật, Kinh Thánh và suối nguồn tâm linh Ấn Độ. Mẫu hình Zorba-Phật mà Osho ề xướng có thể xem như một “phát kiến” mãnh liệt về nhân cách con người – một kiểu nhân cách hội tụ gần hết phẩm chất của JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 7 các… giáo chủ như Đức Thích Ca, Đức Chúa Jesus, những hiền nhân phóng khoáng và những tâm hồn thành thật, tự do trước mọi ràng buộc nhàm chán và nhẫn tâm của xã hội. Nhưng cơ chế ể tạo thành nhân cách Zorba ấy, theo Osho, lại không phải là con ường “dạy dỗ” ầy áp ặt cùng với những kiến thức luôn có nguy cơ bóp méo khả năng sống tự do bình thản của con người. Trái lại, càng buông xả, càng hồn nhiên, con người càng có iều kiện trở lại chính mình và sống hòa bình với thế giới, yên ổn hài hòa trong nội tâm. Hạnh phúc trong tập sách này không ược ịnh nghĩa, không có lý thuyết. Mỗi câu chuyện Osho kể với chúng ta ều giống như một thứ nước cất ược tinh lọc từ một tâm hồn rất ỗi hiền minh, giàu yêu thương và trắc ẩn. Những kiến giải “bất thường” của Osho về hạnh phúc, trước khi thuyết phục chúng ta, ều kỳ lạ và ầy thách thức, dù chúng luôn bắt ầu từ những câu nói tưởng chừng ã cũ: Hạnh phúc là niềm vui từ bên trong. Nó không ến từ sự tìm kiếm và òi hỏi. Hạnh phúc là biết thưởng thức sự sống của bản thân mình. Hạnh phúc là biết yêu thương chân thành người khác và thế giới quanh ta. Hạnh phúc không bao giờ ến với người không tự biết mình. Hạnh phúc gắn với tự do. Hạnh phúc là một trò chơi thiêng liêng. 8 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Osho ã lên tiếng từ rất sâu trong tâm hồn chúng ta, rằng niềm vui sống sẽ hóa giải tất cả chứ không phải con người phải làm tất cả ể có ược niềm vui. Khước từ au khổ cũng không phải là con ường của niềm vui sống. Chịu ựng nó và khóc than cho nó càng không giúp ta có ược một tình yêu hài hòa với cuộc ời. Osho khuyến khích chúng ta chăm sóc nỗi au khổ của bản thân, ối diện với nỗi au ấy và vượt qua nó. Tác phẩm của Osho ra ời bằng con ường ghi chép của các môn ệ, chuyển thể sách in từ băng ghi âm, ghi hình. Nhưng lời thầm thì của ông trong mỗi chúng ta thì không thể ghi chép. Đó là bài thơ vĩnh cửu về sự tha thứ và niềm vui sống. Osho không tự làm sai lời mình bằng cách khuyên nhủ chúng ta nên thế này hay phải thế khác. Những thông iệp của ông là dấu hiệu của một vĩ nhân sông Hằng ã sống và thực hành niềm vui sống ấy cho ến phút cuối cùng: “Hạnh phúc bao xung quanh ta một cách tự nhiên như không khí, như bầu trời. Hạnh phúc không phải là thứ phải i tìm; nó là chất liệu của vũ trụ bao la. Hãy thưởng thức nguồn năng lượng tuyệt vời ấy. Bạn phải nhìn thẳng vào nó, ối diện trực tiếp với nó. Chỉ cần lơ ãng mong cầu hão huyền, bạn sẽ lập tức ánh mất nó (…) Tình yêu cuộc sống sẽ lan tỏa trong tâm hồn bạn. Mặc cho thời gian trôi i, tình yêu ấy vẫn tồn tại. Điều mà bạn ạt ược là sự sâu sắc toàn diện. Và hoa sẽ nở, bài hát sẽ ngân vang…”. Tiến sĩ Lê Thị Thanh Tâm LỜI NÓI ĐẦU Trước hết, tôi sẽ kể cho bạn nghe một câu chuyện nho nhỏ thế này: “Bác sĩ riêng của tôi nhất ịnh bảo tôi ến gặp ông”, một bệnh nhân nói với một chuyên gia tâm thần học, “Có trời mới biết tại sao tôi hạnh phúc trong hôn nhân, nghề nghiệp ổn ịnh, có nhiều bạn bè và chẳng phải lo lắng iều gì…”. “Hừm”, vị bác sĩ tâm thần nói rồi với tay lấy cuốn sổ bệnh án, “thế ông ã bị tình trạng này bao lâu rồi?”. Quả thực, hạnh phúc là iều rất khó tin. Dường như chúng ta nghĩ ã là con người thì không thể nào có ược hạnh phúc vậy. Nếu bạn nói về nỗi chán nản, muộn phiền, bất hạnh của mình thì mọi người sẽ tin bạn, như thể ó là lẽ ương nhiên. Nếu bạn kể về hạnh phúc, hẳn sẽ không ai tin bạn âu; vì iều ấy thật là… không bình thường. Sigmund Freud, sau 40 năm nghiên cứu trí óc con người – tiếp xúc và làm việc với hàng ngàn người, quan sát hàng ngàn trường hợp tâm thần rối loạn – ã i ến kết luận rằng 10 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM hạnh phúc chỉ là một ảo tưởng, rằng Con Người không thể hạnh phúc. Vậy là, cùng lắm người ta chỉ có thể làm cho mọi việc trở nên dễ chịu hơn một chút, thế thôi. Còn hạnh phúc ư? Con người không thể có ược nó. Luận iệu ấy thật bi quan… nhưng nếu quan sát con người, bạn sẽ thấy iều tôi nói là có thật. Chỉ toàn là những con người không có hạnh phúc. Có một cái gì ó sai lầm phía sau ời sống ấy. Tôi nói iều này với bạn, những ộc giả riêng của tôi: Nhân loại có thể hạnh phúc, hạnh phúc hơn mọi loài chim muông, hạnh phúc hơn mọi loài cây cỏ, hạnh phúc hơn tất cả các vì sao - bởi vì con người có một thứ mà không có loài chim nào, thứ cây nào hay một vì sao nào có ược, ó là Ý thức. Nhưng khi ý thức ược mình, bạn có thể rơi vào một trong hai trạng thái: hoặc rất hạnh phúc, hoặc trở nên vô cùng au khổ. Và bạn sẽ phải lựa chọn. Một cái cây chỉ có thể hạnh phúc mà thôi, vì nó không thể bất hạnh. Niềm hạnh phúc của chúng không nằm trong sự giải thoát; ương nhiên chúng phải hạnh phúc. Chúng không biết thế nào là au khổ; chúng chẳng có sự lựa chọn nào. Những con chim líu lo trên cây là hạnh phúc. Không phải chúng muốn ược hạnh phúc, chỉ ơn giản chúng hạnh phúc vì không có cách nào khác. Hạnh phúc của chim muông cây cối là vô ý thức, tự nhiên vốn dĩ ã thế. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 11 Con người có thể tự do lựa chọn giữa hạnh phúc vô bờ hay khổ au cùng cực. Sự tự do ấy quả là nguy hiểm. Nó nguy hiểm ở chỗ chúng ta phải chịu trách nhiệm cho những lựa chọn của mình. Nếu có cái gì ó ảnh hưởng ến sự tự do này, cái gì ó chính là sự sai lầm. Vì một lý do nào ấy, loài người chúng ta vẫn cứ khăng khăng với những ý nghĩ của riêng mình. Con người tìm kiếm thiền Con người có thể tự do lựa chọn giữa hạnh phúc vô bờ hay khổ au cùng cực. Sự tự do ấy quả là nguy hiểm. ịnh. Thiền ịnh cần thiết chỉ vì Nó nguy hiểm ở chỗ bạn không tự chọn cho mình con chúng ta phải chịu ường hạnh phúc. Nếu tự mình trách nhiệm cho ngập tràn hạnh phúc, bạn chẳng cần bất cứ một sự thiền ịnh nào cả. Thiền ịnh giống như một phương những lựa chọn của mình. thuốc: nếu au yếu, bạn sẽ cần thuốc. Một khi bắt ầu chọn lựa sống hạnh phúc, bạn sẽ cảm nhận ngay niềm hạnh phúc mà không cần ến thiền. Rồi việc thiền ịnh bắt ầu diễn ra trong sự hài hòa riêng của niềm hạnh phúc ấy. Chúng ta có quá nhiều tôn giáo bởi có quá nhiều người bất hạnh. Một con người hạnh phúc không cần ến tôn giáo, ền chùa hay nhà thờ - vì với họ, cả vũ trụ lúc ấy trở thành ngôi chùa thành kính, và toàn thể sự sống lúc ấy trở thành nhà thờ trang nghiêm. Con người hạnh phúc không theo uổi hoạt ộng tôn giáo bởi vì cả cuộc ời họ chính là tôn 12 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM giáo. Tất cả những gì bạn làm ược trong niềm hạnh phúc viên mãn có khác gì cầu nguyện – công việc của bạn khi ấy Một con người hạnh phúc không cần ến tôn giáo, trở thành sự thờ phụng; mỗi hơi thở của bạn ều mang vẻ ẹp lớn lao của lòng biết ơn cuộc ời. Hạnh phúc ến khi bạn thích ền chùa hay nhà nghi với mọi thăng trầm trong thờ - vì với họ, cả vũ trụ lúc ấy trở thành ngôi chùa thành kính, và toàn thể sự sống lúc ấy trở thành nhà thờ cuộc ời mình, khi bạn sống hài hòa ến mức mọi việc bạn làm ều trở thành niềm vui. Rồi bất chợt một ngày nào ó, bạn sẽ nhận ra thiền ịnh ã i theo bạn tự bao giờ. Nếu bạn yêu công việc mình trang nghiêm. ang làm, yêu cách sống mình ang sống, thì iều ấy có nghĩa là bạn ã thiền rồi. Và chẳng iều gì có thể làm bạn rối loạn. Một tâm hồn bất an là dấu hiệu ể bạn biết rằng bạn không thực sự yêu thích cuộc sống hiện tại của mình. Người thầy giáo cứ nói mãi với các cô cậu học trò bé nhỏ: “Chú ý vào Thầy nào! Chú ý, chú ý!”. Chúng ang chú ý ấy chứ, nhưng chú ý vào cái khác. Một con chim ang hót líu lo bên ngoài lớp học, những ứa trẻ sẽ chú ý vào con chim ấy. Không ai có thể nói rằng những học trò này không chú ý, không thiền ịnh, không tập trung. Thực sự những ứa trẻ ang tập trung cao ộ ấy chứ. Chỉ có iều chúng ã hoàn toàn quên i sự có mặt của thầy JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 13 giáo và những bài toán thầy ang giảng trên bảng. Chúng quên hết mọi thứ trong lớp học. Chúng chỉ chú ý ến con chim và tiếng hót. Nhưng ông thầy lại tiếp tục nói: “Chú ý nào! Em ang làm gì thế? Tập trung nào!”. Phải chăng, chính người thầy mới ang làm những ứa trẻ mất tập trung? Bọn trẻ luôn chăm chú, ó là iều rất tự nhiên. Lắng nghe chim hót, chúng thấy hạnh phúc. Người thầy làm những ứa trẻ phân tâm. “Em không tập trung”. Người thầy nói không úng. Những ứa trẻ ang rất tập trung. Con chim hấp dẫn cậu bé hơn người thầy, vì thế người thầy còn có thể nói ược gì? Người thầy không thu hút ược học trò, và cuốn sách toán học cũng chẳng tạo ược mối quan tâm nào với chúng. Không phải tất cả chúng ta có mặt trên ời này là ể trở thành những nhà toán học. Nhiều ứa trẻ chẳng bao giờ quan tâm ến lũ chim; tiếng hót véo von ngoài sân có thể to hơn, to hơn nữa, nhưng những ứa trẻ ấy vẫn chăm chú nhìn lên bảng. Chúng chỉ quan tâm ến các bài tập toán. Nghĩa là chúng hoàn toàn ịnh tâm - một trạng thái thiền ịnh rất tự nhiên - khi tiếp xúc với toán học. Chúng ta thường bị chi phối bởi những âu lo về tiền bạc, danh vọng, quyền lực. Ngồi nghe chim hót không mang lại quyền lực, danh vọng cho chúng ta. Ngắm nhìn cánh bướm bay không thể giúp ta những lợi lộc về tiền bạc và chính trị. Những việc làm ấy thật là vô bổ - nhưng chính chúng lại mang ến hạnh phúc cho chúng ta. 14 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Một con người ích thực sẽ can ảm thay ổi ể sống một cuộc sống hạnh phúc thật sự. Nếu cứ loay hoay với những ý nghĩ về sự nghèo túng, anh ta sẽ cứ nghèo mãi; song, nếu không bao giờ than phiền, anh ta sẽ không bao giờ oán hận. Khi ó, anh ta nói rằng: “Tôi sống theo cách riêng của mình – tôi chọn những con chim, những cánh bướm và những bông hoa. Tôi không giàu có. Được thôi. Nhưng tôi giàu vì tôi hạnh phúc”. Và con người có thể thay ổi ời mình bằng cách ó. Tôi ọc ược câu chuyện như thế này: Ông lão Ted ngồi ở bờ sông hàng giờ ồng hồ mà chẳng thấy một con cá nào cắn câu. Vài cốc bia và một chút nắng trời ã khiến ông ngủ thiếp i, và bất ngờ, ông bị ánh thức vì một con cá vẫy vùng trong chiếc móc câu và giật mạnh sợi dây. Trước khi bừng tỉnh, ông bị mất thăng bằng và ngã nhào xuống sông. Có một cậu bé thích thú quan sát sự việc này. Trong khi ông lão ang cố thoát khỏi mặt nước, cậu bé quay sang hỏi cha: “Cha ơi, ông lão kia ang câu cá hay con cá câu ông ấy?”. Tình thế của con người lúc này hoàn toàn bị ảo ngược. Con cá ang câu bạn và kéo lê bạn i chứ không phải bạn ang câu nó. Bất kỳ nơi âu bạn nhìn thấy ồng tiền, khi ó bạn không còn là chính mình nữa. Bất kỳ nơi âu bạn nhìn thấy quyền lực, danh vọng, bạn không còn là chính bạn nữa. Bất kỳ nơi âu bạn nhìn thấy sự JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 15 thán phục trọng vọng, bạn cũng không còn là chính bạn nữa. Khi Giả sử bạn chiếm ấy, bạn sẽ quên ngay lập tức mọi ược cả thế giới thứ - những giá trị bên trong của cuộc ời bạn, ó là hạnh phúc và an lạc. Bạn luôn tìm kiếm, chọn lựa cái gì ó từ bên ngoài, ánh nhưng không còn là mình nữa, giả sử bạn trở thành kẻ giàu có nhất thế ổi chúng với những iều thầm giới nhưng làm thất kín tốt ẹp bên trong. Bạn sở hữu cái bên ngoài mình, và ánh mất cuộc sống bên trong của bạn. Nhưng rồi bạn sẽ làm gì? Giả sử bạn chiếm ược cả thế giới lạc cái kho tàng quý giá bên trong, bạn sẽ làm gì với cái tài sản khổng lồ ó? nhưng không còn là mình nữa, giả sử bạn trở thành kẻ giàu có nhất thế giới nhưng làm thất lạc cái kho tàng quý giá bên trong, bạn sẽ làm gì với cái tài sản khổng lồ ó? Đó là một tình huống bất hạnh. Nếu bạn có thể học ược một iều gì ó thì có nghĩa là bạn ã ược ánh thức, ược hiểu biết về sự vận ộng bên trong của chính bạn, về số phận bên trong cuộc ời bạn. Đừng bao giờ quên iều ấy, kể cả khi bạn ang au khổ. Khi bạn có iều phiền muộn, người ta sẽ nói: “Hãy tĩnh lặng lại và bạn sẽ hạnh phúc”. Họ nói: “Hãy cầu nguyện và bạn sẽ hạnh phúc: Hãy i nhà thờ, hãy trở thành tín ồ Thiên Chúa giáo hay Hindu giáo và bạn sẽ hạnh phúc”. Điều ó thật vô lý. Trước tiên là hạnh phúc, sau mới là 16 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM tĩnh lặng. Trước tiên là hạnh phúc, sau ó mới là tín ồ của một tôn giáo nào ó. Hạnh phúc là iều kiện cơ bản. Nhưng hầu hết con người trở thành tín ồ tôn giáo chỉ khi nào họ cảm thấy bất hạnh. Trong trường hợp như vậy, tôn giáo của họ có cái gì ó không chân thật. Hãy cố gắng hiểu tại sao chúng ta bất hạnh. Nhiều người nói với tôi rằng họ ang au khổ, và mong muốn tôi giúp họ ược thiền ịnh. Tôi nói, trước hết, iều thiết yếu nhất là cố gắng lý giải vì âu bạn lại au khổ. Nếu bạn không thể từ bỏ nguyên nhân căn bản nhất khiến bạn bất hạnh, bạn vẫn có thể thiền ịnh, nhưng rồi cũng chẳng giải quyết ược gì nhiều – bởi lẽ nguyên nhân au khổ vẫn còn nguyên ó. Một cô gái lẽ ra có thể trở thành một diễn viên múa tài ba lại ang ngồi trong văn phòng sắp xếp tài liệu. Một chàng trai lẽ ra ang say sưa chìm ắm trong những ước mơ bay bổng của mình thì thực tế lại ngồi ghi chép sổ sách ở ngân hàng. Và họ than vãn về nỗi buồn khổ của mình: “Xin giúp tôi thiền ịnh ể tôi ược hạnh phúc”. Tôi có thể giúp họ thiền ịnh, nhưng họ thiền ịnh ể ược iều gì cơ chứ? Thiền ịnh thực sự mang lại cho họ iều gì? Họ vẫn tiếp tục là những con người như vậy, tính toán tiền bạc, cạnh tranh nơi thị trường. Thiền ịnh có thể mang ến ôi chút bình an cho họ, ể họ… làm tốt hơn những iều vô nghĩa ó. Bạn có thể lặp i lặp lại một câu thần chú, bạn có thể thiền ịnh vững vàng; ôi khi nó cũng tạo cho bạn sự JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 17 thoải mái – nhưng nó chỉ giúp bạn duy trì trạng thái sống của bạn chứ không phải là sự chuyển hóa. Vì thế, cách tiếp cận của tôi chỉ dành cho những người táo bạo, những người can ảm thay Bạn không có gì ể mất, chỉ có ổi cách sống của mình, những nỗi au khổ và sự người sẵn sàng ánh cược mọi thứ - bởi vì trên thực tế họ chẳng có gì ể mất; chỉ có nỗi au khổ và bất hạnh. Nhưng con người thường cứ giữ chặt lấy những bất hạnh của bạn. Nhưng con người thường cứ giữ chặt lấy những iều này. iều này. Tôi từng nghe: “Trong một trại tập huấn ở một nơi hẻo lánh, một ội tân binh trở lại nơi óng quân của họ sau một ngày tập luyện dưới cái nắng gay gắt. “Chán thật!”, một người lính trẻ nói. “Cách xa hàng trăm dặm, không àn bà, không bia rượu,… - và tệ nhất là cái ôi giày ống của tôi quá chật”. “Anh không chịu nổi à?”, một ồng ội của anh hỏi, “Vậy sao anh không chọn một ôi giày khác?”. “Không thể ược”, người lính trẻ trả lời, “chỉ có giẫm lên nó thì tôi mới hài lòng!”. Vậy ó, bạn chỉ muốn bám víu vào nỗi khổ của mình. 18 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Điều duy nhất bạn thấy thoải mái là ược kể lể về những nỗi au khổ. Hãy xem những người ang nói về nỗi khổ tâm của họ: Họ ến gặp nhà tư vấn tâm lý ể nói về hoàn cảnh của mình rồi rút tiền ra trả cho cuộc nói chuyện ó. Bạn cần ai ó lắng nghe về nỗi khổ của mình, còn bạn thì rất hạnh phúc sau khi ã thổ lộ hết nỗi lòng. Con người thích nói về những khổ au của mình hết ngày này sang ngày khác không mệt mỏi. Thậm chí họ còn cường iệu và thêm thắt khiến câu chuyện trở nên nặng nề hơn những gì xảy ra trong thực tế. Tại sao? Bạn không có gì ngoại trừ cái nỗi au khổ thường trực kia, con người vốn thích bám riết vào nó, trở nên thân thuộc với nó. Đau khổ là tất cả những gì mà họ biết; ó là cuộc sống của họ. Loại bỏ au khổ ra khỏi cuộc sống không làm họ mất mát gì cả, nhưng người ta lại tỏ ra rất sợ hãi khi mất chúng. Khi ta hiểu rõ iều ấy, cảm giác hạnh phúc và niềm vui tận hưởng cuộc sống sẽ ến với ta trước. Một tâm trạng hân hoan sẽ xuất hiện trong ta. Bản thân cuộc sống là iều tiên quyết, nó có trước tất cả mọi triết lý. Hãy tận hưởng cuộc ời! Nếu bạn không thấy yêu thích công việc của mình thì hãy thay ổi i. Đừng chờ ợi! Bởi vì nếu cứ mãi ợi chờ, bạn chẳng khác nào nhân vật trong vở kịch “Chờ ợi Godot” của Samuel Beckett(1): Bạn trở thành kẻ ngồi chờ Godot, và Godot chẳng bao giờ 1. Samuel Barklay Beckett (1906 - 1989): Nhà văn, nhà viết kịch Ireland. Ông oạt giải Nobel Văn học năm 1969. Các tác phẩm tiêu biểu: Chờ ợi Godot (1953, kịch), Không thể gọi tên (1953, tiểu thuyết), Những ngày tươi ẹp (1961, kịch)… JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 19 ến. Con người chỉ biết ngồi chờ và lãng phí ời mình trong mòn mỏi. Bạn chờ ai vậy? Bạn chờ cái gì vậy? Nếu bạn thấy mình ang ở trong tình trạng rất khốn khổ, một tình trạng mà ai cũng nói là bạn sai, thì tôi khuyên bạn hãy nói “chính cái nhốn nháo bên ngoài kia mới không úng”. Hãy cố gắng hiểu sự khác biệt trong cách tôi nhấn mạnh. Bạn không sai, chỉ có hoàn cảnh không úng mà thôi. Cái cách sống máy móc giáo iều mà nhiều người dạy cho bạn là sai. Vì những giáo iều ó, bạn ã cố gắng phấn ấu và tưởng những gì mình ạt ược là của riêng mình. Nhưng thực sự bạn không có gì cả. Tất cả những cái bên ngoài ó không thể làm nên số phận của bạn. Nó chống lại bản chất thuần túy tốt ẹp của bạn. Hãy nhớ rằng: Không ai có thể quyết ịnh thay cho bạn. Những lời dạy bảo, những mệnh lệnh hay những giáo iều của người khác chỉ làm bạn dễ mắc sai lầm. Phải tự mình quyết ịnh và làm chủ cuộc ời mình. Đừng ể khi cuộc sống ến gõ cửa thì bạn lại không bao giờ có mặt như thể bạn ang ẩn tránh âu ó trong chính cuộc ời mình. Nếu bạn muốn trở thành diễn viên múa, cuộc sống sẽ ến với bạn qua cánh cửa ó, bởi lẽ cuộc sống cho rằng bạn phải trở thành người nghệ sĩ múa ngay lúc này. Nó gõ vào cánh cửa, nhưng bạn không có ở ó – bạn còn ang mải mê với công việc của một nhân viên ngân hàng. Cuộc ời ích thực và áng sống chỉ có khi bạn 20 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM muốn trở thành chính mình một cách tự nhiên. Cuộc sống chỉ biết cái ích duy nhất ó nhưng bạn không bao giờ có mặt ở nơi thiết yếu của mình - bạn lang thang sau những chiếc mặt nạ của kẻ khác, trong những bộ trang phục không phải của bạn, ẩn dưới những cái tên xa lạ. Cuộc sống vẫn tiếp tục tìm kiếm bạn. Nó biết cái ích ến của bạn, còn bạn vẫn rong chơi. Bạn ã cho phép cuộc ời quên lãng bản thân mình. “Đêm qua tớ nằm mơ thấy mình là một ứa bé”, Joe nói với Al, “trong mơ, tớ tha hồ chạy nhảy khắp Disneyland. Tuổi thơ mới sướng làm sao, chẳng phải chọn lựa con ường nào ể i, lại ược tung tăng chơi ùa ở khắp mọi nơi”. “Điều ó rất thú vị”, người bạn của Joe tiếp lời, “ êm hôm qua tớ cũng có một giấc mơ rất ẹp. Tớ mơ thấy một cô gái tóc vàng quyến rũ ến gõ cửa và làm mình ngất ngây. Rồi ngay khi tớ và cô ấy bắt ầu làm quen thì một người khách mới xuất hiện – một cô gái da ngăm cực kỳ hấp dẫn”. “Ôi trời”, Joe cắt ngang, “phải chi tớ ược ở ó! Sao cậu không gọi tớ?” “Tớ gọi rồi”, Al trả lời, “Nhưng mẹ cậu nói là cậu ang ở Disneyland”. Số phận tìm kiếm chúng ta bằng một con ường duy nhất như một óa hoa cứ nở dần trong tâm hồn ta, khiến chúng ta trở thành chính mình. Nếu không tìm ược bản chất tự nhiên của mình, chúng ta không thể có hạnh JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 21 phúc. Nếu không có hạnh phúc, làm sao chúng ta có thể thiền ịnh. Nhưng tại sao con người lại nghĩ rằng thiền ịnh sẽ mang ến hạnh phúc? Thật ra, bất kỳ ở âu khi con người cảm thấy hạnh phúc tức là họ ang bình an tự tại – hai iều này là một. Bất kỳ lúc nào ta nhìn thấy một không gian ẹp ẽ và bình yên bao quanh một người, nghĩa là người ấy luôn tràn ngập hạnh phúc trong niềm vui và sự hân hoan. Do ó, con người nghĩ rằng hạnh phúc ến khi họ an ịnh. Thật ra, thiền ịnh chỉ ến khi chúng ta hạnh phúc. Nhưng ạt tới hạnh phúc rất khó, còn học thiền ịnh lại dễ. Đạt tới hạnh phúc nghĩa là thay ổi mạnh mẽ cuộc ời mình – một sự thay ổi nguy hiểm, bởi vì ó là một sự thay ổi ột ngột, dứt bỏ tuyệt ối quá khứ; một sự va chạm sấm sét bất ngờ, làm chết i một cuộc ời già nua cũ kỹ và giúp ta sống lại cuộc ời mới từ những gì hồn nhiên nhất. Hãy bắt ầu một ngày mới mà không bị bất kỳ một hình mẫu nào ám ảnh. Hãy sống cuộc ời hoàn toàn tự chủ, không ể bất kỳ ai làm xáo ộng hay buồn lo ến cuồng trí. Hãy cố gắng bỏ qua những khuôn mẫu nào ó tác ộng ến bản thân, ể tìm thấy ngọn lửa tinh thần thật sự của mình. HẠNH PHÚC LÀ GÌ? Hạnh phúc không có nghĩa là thành công, cũng không phải sống trong hy vọng, hay cố gắng có ược tiền bạc, quyền lợi, danh tiếng. Hạnh phúc là khi ta làm một iều gì ó bằng ý thức, chứ không phải bằng ý chí. HẠNH PHÚC Ở CHÍNH CHÚNG TA Hạnh phúc là gì? Nó tùy thuộc vào bạn, vào trạng thái ý thức hay vô thức của bạn, vào việc bạn còn say ngủ hay tỉnh thức. Murphy có một quan niệm nổi tiếng như sau: Trên ời có hai kiểu người: kiểu thứ nhất thường cho rằng bản chất con người có thể phân chia ra ược, và số còn lại thì không bao giờ phân chia như vậy. Tôi thuộc loại người thứ nhất, vì tôi tin bản chất con người có thể ược chia làm hai loại, một là mê mờ, hai là thức tỉnh – và ương nhiên là có một nhóm người rất nhỏ nằm giữa họ. Hạnh phúc lệ thuộc vào việc ý thức của bạn có mặt úng chỗ hay không. Nhiều người nghĩ rằng sự thư thái mà giấc ngủ mang lại là hạnh phúc. Niềm thư thái ó là cảm giác cố ạt tới một cái gì ó thông qua cơ thể, một JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 23 cảm giác mà trong lúc thức ta không thể ạt ược. Con người vẫn cố gắng bằng mọi cách ể ạt tới hạnh phúc thông qua cơ thể của mình. Nhưng iều này là không úng. Thân xác chúng ta có thể mang lại chút thoải mái nhất thời, nhưng mỗi một khoảnh khắc thư thái ó lại tương ứng với một nỗi au. Mỗi cảm giác thư thái sẽ i kèm với cảm giác khó chịu, bởi cơ thể con người luôn tồn tại như một thế giới hai mặt. Nối với ngày là êm, nối với cái chết là sự sống, nối với sự sống là cái chết. Đó là một vòng tròn khắc nghiệt. Sau niềm vui sẽ là nỗi au. Và sau muộn phiền sẽ là vui sướng. Chúng ta chẳng bao giờ thư thả nổi. Khi ang an lành, chúng ta lại âm thầm lo sợ niềm vui ngắn ngủi sẽ tan mất, và rồi nỗi sợ hãi của chúng ta sẽ tàn phá khoảnh khắc vui sướng quý giá ó. Khi bị nhấn chìm trong au khổ, chúng ta cay ắng và cố gắng thoát khỏi tình trạng của mình bằng cách hướng tới những iều tốt ẹp. Đức Phật gọi iều này là bánh xe sinh tử. Chúng ta chuyển ộng theo bánh xe, bị vướng vào vòng quay của nó… Và bánh xe ấy cứ lăn i mãi. Đôi khi ta cảm thấy hài lòng, có lúc lại thấy khổ sở; ta bị nghiền nát triền miên giữa hai trạng thái nghiệt ngã này. Trong tình cảnh như vậy, một người mê mờ sẽ không nhận biết ược gì nữa. Anh ta chỉ nhận ra một vài cảm giác của cơ thể - ăn uống, ân ái; ó là toàn bộ thế giới của anh ta. Anh ta mãi trôi lăn trong vòng quay sinh tử. Anh ta 24 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM chỉ quan tâm ến hai mục ích ầy bản năng. Nếu kiềm chế nhục dục, anh ta chỉ còn biết ăn. Nếu kiềm chế việc ăn uống, anh ta lại lăn vào ời sống tình dục. Năng lượng của anh ta chuyển ộng như con lắc giữa hai nhu cầu này. Cái mà chúng ta thường gọi là sự hài lòng chỉ ơn giản là làm giảm bớt tình trạng căng thẳng ó. Năng lượng tình dục tích lũy ngày càng nhiều khiến chúng ta càng trở nên căng thẳng và nặng nề. Cuối cùng, chỉ còn cách phải giải phóng nó. Đối với những người ang mê mờ, tình dục có ý nghĩa giải phóng, giống như một cơn hắt hơi. Khi ta giải phóng nó, sự căng thẳng không còn hiện diện ngay lúc này, nhưng nó vẫn còn nằm ẩn âu ó và sẽ tích lũy trở lại. Thức ăn chỉ mang lại cho chúng ta một chút vị mặn ầu lưỡi, nó không ủ cho chúng ta duy trì cuộc sống. Vậy mà rất nhiều người ã sống chỉ vì ăn, và chỉ một số ít người biết rằng mình ăn ể sống. Suốt những ngày ầu, ể tìm kiếm một khoảng thời gian vui sướng mỹ mãn, người thanh niên ã mời cô gái chơi bowling. Cô gái tỏ vẻ không thích. Anh chàng lại tìm cách mời cô xem phim, nhưng cô gái cũng chẳng màng ến phim ảnh. Loay hoay mãi, người thanh niên rút iếu thuốc mời cô gái nhưng cô vẫn từ chối. Rồi anh hỏi cô có thích nhảy và uống một chút gì ó không, cô gái vẫn một mực không nhận lời với lý do ơn giản là cô không quan tâm ến những thứ ấy. Tuyệt vọng, anh mời cô ến ngủ với anh. Điều lạ lùng ã xảy ra. Cô gái vui vẻ gật ầu, hôn anh say ắm và nói: “Anh JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 25 thấy không, chơi bowling, xem phim, uống rượu âu phải là cái anh muốn, âu phải ể anh có một khoảng thời gian vui sướng mỹ mãn âu!”. Cái mà chúng ta gọi là “hạnh phúc” hoàn toàn tùy thuộc vào mỗi con người. Đối với người mê mờ, cảm giác thư giãn là hạnh phúc. Người mê mờ sống với mọi cảm giác thư giãn, buông xả. Anh ta cứ lăn mãi từ cảm giác này ến cảm giác khác. Anh ta sống vì những cơn rung ộng nhỏ - một cuộc sống rất nông cạn, không có chiều sâu, gần như vô tri vô giác, và cũng chẳng hứa hẹn ý nghĩa nào tốt ẹp lớn lao. Nhiều người trong chúng ta lại nằm giữa hai kiểu người mê mờ và tỉnh thức, không mê mờ mà cũng chẳng tỉnh thức. Họ sống trong tâm trạng lơ ãng, một chút mịt mờ, một chút tỉnh táo. Chúng ta thường trải nghiệm iều này vào mỗi buổi sáng ngái ngủ, tai ta vẫn nghe ược âm thanh xung quanh, kể cả tiếng người thân lách cách pha trà, tiếng reo của ấm un nước hay tiếng trẻ con chuẩn bị ến trường. Ta nghe ược mọi thứ, nhưng vẫn không tỉnh ược. Lơ mơ, lãng ãng, những âm thanh xô bồ dẫn dắt chúng ta i, như thể có một khoảng cách khổng lồ giữa bản thân ta và mọi thứ ang xảy ra quanh ta. Tất cả mờ ảo như một phần của giấc mơ. Tất nhiên những gì ang xảy ra không thuộc về giấc mơ, chỉ có chúng ta lại ang trôi giữa hai thế giới thực - ảo mà không biết. Điều tương tự như vậy xảy ra khi bạn bắt ầu thiền ịnh. Một người không thiền ịnh sẽ dễ bị mê mờ. Còn 26 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM một người thiền ịnh, luôn muốn rời xa sự mê mờ ể hướng tới sự thức tỉnh, dù chỉ trong một trạng thái yên bình ngắn ngủi. Hạnh phúc không phải chỉ là sự gom nhặt niềm hoan lạc phù du trong từng thoáng chốc: Hạnh phúc phải có ý nghĩa hơn là sự cộng gộp thời khắc bình yên, phải mang tính tâm lý nhiều hơn là sinh lý. Một người biết thiền ịnh sẽ cảm thụ thơ ca và âm nhạc tốt hơn, yêu thích sự sáng tạo hơn. Họ thích khám phá thiên nhiên và vẻ ẹp muôn thuở của nó. Họ chuộng sự yên tĩnh và biết tận hưởng nhiều thứ mà trước ó họ chưa bao giờ biết tới, và những iều này sống trong họ lâu dài hơn. Kể cả khi tiếng nhạc ã tắt, âm thanh vẫn còn vang vọng trong họ. Hạnh phúc không ơn giản chỉ là sự giảm bớt năng lượng căng thẳng của con người. Sự khác biệt giữa cảm giác thư thái và ý nghĩa thực sự của hạnh phúc không nằm ở chỗ tiết giảm, mà ngược lại, ở trong sự ủ ầy. Một khi trở nên giàu có về tinh thần, chúng ta sẽ sống tràn trề từng phút. Khi lắng nghe một bản nhạc du dương, có một cái gì ó bừng dậy trong ời sống của chúng ta, sự hài hòa bắt ầu hiển hiện khiến ta như chìm lẫn vào trong tiếng àn. Khi nhảy múa, chúng ta bỗng quên mất cơ thể mình, mỗi bước i bỗng nhẹ như hư không. Sự è nén về trọng lượng bị mất i. Trong iệu múa ấy, chúng ta như bất ngờ lạc vào một không gian khác lạ: cái tôi không còn nặng nề nữa, ta như tan ra và hòa vào iệu múa. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 27 Những trải nghiệm như vậy cao hơn, sâu sắc hơn rất nhiều so với những khoái cảm chúng ta có ược nhờ vào các sinh hoạt ời thường như ăn uống và ân ái. Nhưng iều ấy cũng chưa phải là cái ích cuối cùng. Sự thật lớn lao nhất chỉ xảy ra khi chúng ta thức tỉnh viên mãn, khi chúng ta trở thành một “vị Phật” (người tỉnh thức), khi chúng ta lìa xa mọi iên ảo mộng tưởng – thời iểm mà toàn bộ cuộc sống chúng ta ngập tràn ánh sáng, thời iểm mà bóng tối vĩnh viễn mất i trong sâu thẳm tâm hồn chúng ta. Bóng tối mờ mịt biến mất cũng là lúc cái tôi ngạo mạn của chúng ta cũng tan biến. Mọi ham muốn căng thẳng, âu lo hay tức giận ều không còn nữa. Ta ở trong một trạng thái mãn Hiện tại là tất cả. Lúc này là thời gian duy nhất và ở nguyện hài hòa. Ta an trú trong ây là không gian hiện tại, không băn khoăn về quá khứ hay tương lai. Ta có mặt ở ây, ngay lúc này. Hiện tại là tất cả. Lúc này là thời gian duy nhất và ở ây duy nhất. Toàn thể vũ trụ an trú trong ta. Đó là niềm an lạc. Đó là hạnh phúc là không gian duy nhất. Toàn thể vũ trụ an trú trong ta. Đó là niềm an lạc. Đó là hạnh phúc ích thực của con người. ích thực của con người. Tìm kiếm sự an lạc trong tâm hồn là quyền năng lớn nhất của mỗi chúng ta. Đừng mê mờ trong mớ hỗn mang những khoái cảm thường ngày, hãy bước chân vào cuộc hành trình tìm kiếm sự an lạc từng chút một mỗi ngày. Cố 28 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM vươn tới hạnh phúc, và cuối cùng là ạt tới niềm an lạc viên mãn. Khoái cảm thuộc về phần “con” trong mỗi “con người”. Hạnh phúc mới là ặc ân của con người. Hạnh phúc thuộc về con người, niềm an lạc mới là thần thánh. Khoái cảm trói buộc bạn, bạn sẽ trở thành nô bộc của nó, tự cột chặt mình vào dây trói của nó. Hạnh phúc mang ến cho bạn một chút xích xiềng, một chút tự do, nhưng chỉ là một chút. Còn niềm an lạc là tự do vĩnh hằng. Hãy hướng lên cao, bạn sẽ ược chắp cánh. Bạn sẽ không còn thuộc về mặt ất ọa ày này, bạn trở thành một phần của trời xanh. Bạn trở thành ánh sáng, trở thành niềm vui. Khoái cảm bao giờ cũng khiến bạn lệ thuộc vào người khác. Hạnh phúc giúp bạn có ược một chút tự chủ nhưng không hoàn toàn. Chỉ có niềm an lạc mới là tự do, nó không chia cắt bất cứ iều gì, không chia cắt ai; ó là ời sống duy nhất của bạn, là bản chất sâu xa nhất của bạn. TỪ BỀ MẶT ĐẾN TRUNG TÂM Đức Thích Ca Mâu Ni nói: Có khoái lạc và có an lạc Hãy từ bỏ cái ầu tiên ể ạt tới cái thứ hai. Chúng ta cần hiểu biết và suy nghĩ về bốn từ này: một là khoái lạc, hai là hạnh phúc, ba là niềm vui và bốn là an lạc. Khoái lạc thuộc về tâm sinh lý. Khoái lạc là một cái gì JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 29 ó hời hợt nhất của ời sống con người; nó chỉ là một sự kích thích. Đó có thể là tình dục hay những cảm giác khác; nó có thể là nỗi ám ảnh về thức ăn, tất nhiên ngoại trừ nhu cầu tối thiểu cho cơ thể ược duy trì. Cơ thể là bề ngoài của bạn, là cái viền quanh ời sống con người. Nó không phải là trung tâm. Sống trong chu vi cơ thể mình nghĩa là phó mặc cho tất cả mọi thứ ang xảy ra xung quanh bạn. Con người tìm kiếm khoái cảm nhưng lại phó mặc ời mình cho tai họa; giống như những ợt sóng ở ại dương suốt ời nhấp nhô theo gió. Khi biển nổi cuồng phong, những con sóng cũng dâng cao. Khi gió biến mất, những con sóng cũng tan i. Những con sóng không bao giờ tồn tại ộc lập, nó bị lệ thuộc mãi mãi; và bất kỳ ai lệ thuộc vào một cái gì ó ngoài bản thân mình cũng tất yếu i ến cuộc sống nô lệ. Khoái cảm là lệ thuộc vào một cái gì ó ngoài bản thân mình. Khi ta yêu một người phụ nữ, và nếu iều ấy mang ến cho ta lạc thú, thì người phụ nữ ta yêu chính là bà chủ của ta. Khi ta yêu một người àn ông - nếu tình yêu ấy khiến ta vui thú và khi không còn yêu nữa, ta cảm thấy au ớn - thì ta ã tạo ra một kẻ nô lệ trong ta. Ta ã tạo ra một tù nhân, và ta không còn tự do nữa. Nếu ta tìm kiếm tiền bạc và quyền lực, ta sẽ bị lệ thuộc vào tiền bạc và quyền lực. Với một người say mê tiền bạc, sự thật là càng nhiều tiền, càng thích thú, anh ta lại càng au khổ - vì anh ta càng có nhiều tiền bao nhiêu, anh ta càng ham muốn có hơn thế; càng có nhiều tiền bao nhiêu, anh ta càng lo sợ mất nó bấy nhiêu. 30 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Đó là con dao hai lưỡi: Ước muốn có nhiều hơn là lưỡi thứ nhất của con dao. Càng ặt ra nhiều tiêu chuẩn, càng hy vọng mong chờ, ta càng tự cảm thấy thiếu thốn một cái gì ó – ta càng cảm thấy trống rỗng, vô vị hơn, và ta hiện ra với chính mình bằng tất cả sự thiếu thốn ấy. Chiếc lưỡi thứ hai của con dao là: Khi ta càng ạt ược nhiều thứ hơn, ta càng lo sợ mất nó hơn. Người khác có thể ánh cắp của ta. Một ngân hàng có thể bị tiêu tan khi một thể chế chính trị thay ổi…, có một ngàn lẻ một thứ làm xáo trộn những ồng tiền của ta. Những ồng tiền ấy không làm ta trở thành chủ nhân, mà ngược lại, khiến ta trở thành nô lệ. Khoái cảm là ngoại biên; vậy nên nó bị giới hạn trong vòng chu vi nhỏ bé ấy. Nó hoàn toàn chỉ là sự kích ộng. Nếu thức ăn là khoái cảm thì iều gì thực sự là niềm vui cho ta? Chỉ là mùi vị - trong chốc lát, khi thức ăn ể lại ít mùi vị tan ra trên ầu lưỡi, ta có cảm giác ta ang hình dung nó như một thú vui. Đó là cách giải thích của chúng ta. Lúc này nó có thể ược xem là thú vui và ngày mai, nó không còn là thú vui nữa nếu chúng ta cứ ăn mãi một món hết ngày này sang ngày khác, mùi vị sẽ trở nên bão hòa. Rồi sớm muộn chúng ta cũng chán ngấy nó. Điều này cho thấy vì sao con người trở nên chán nản – bạn ang chạy theo một người àn ông hay một cô gái, rồi một ngày kia, bạn lại cố tìm cách chối bỏ những gì mình theo uổi. Bạn ã chán ghét con người mà bạn từng yêu mến. Điều gì ã xảy ra vậy? Đơn giản vì toàn JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 31 bộ niềm vui thú của bạn nằm ở sự khám phá những iều mới mẻ. Sau một thời gian gắn bó, bạn cảm thấy những người mình quý mến trở nên cũ kỹ, bạn ã quá quen thuộc với mảnh ất ấy. Bạn muốn làm quen với những người bạn mới, muốn khám phá bí mật của những ường cong, những cảm giác mới về thân xác. Tâm trí bạn khao khát một cái gì thật mới mẻ. Tâm lý ấy giải thích vì sao bạn cứ mong tưởng gắn kết Tâm trí bạn khao khát một cái gì thật mới mẻ. Tâm lý ấy giải thích vì sao bạn cứ mong tưởng gắn kết với một cái gì ó trong tương lai. Bạn sống trong hy vọng, nhưng không bao giờ ạt tới cái hoàn thiện. với một cái gì ó trong tương lai. Bạn sống trong hy vọng, nhưng không bao giờ ạt tới cái hoàn thiện – bạn không thể ạt tới. Bạn chỉ có thể tạo ra niềm hy vọng mới, khao khát mới mà thôi. Như chiếc lá lớn lên trên cây, khát khao và hy vọng lớn lên trong tâm trí. Bạn muốn một ngôi nhà mới và giờ ây bạn có nó. – Vậy, niềm vui sướng ở âu? Chỉ là một khoảnh khắc khi bạn ạt tới mục ích của mình. Khi bạn ạt ược những gì từng mong ợi, tâm trí bạn không còn quan tâm ến những mong ợi ấy nữa, nó lại bắt ầu xoay tròn trong tấm lưới kỳ vọng. Nó nghĩ về một ngôi nhà lớn hơn. Và bạn cứ mơ mộng như vậy với tất cả mọi thứ. Khoái lạc khiến bạn rơi vào trạng thái rối loạn, căng thẳng, náo ộng. Quá nhiều khát vọng, và khát vọng nào 32 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM cũng kêu gào, không thể dập tắt. Bạn sẽ hóa thành nạn nhân của một mớ những khát khao iên cuồng – gọi là iên cuồng vì chúng không bao giờ ược thỏa mãn; chúng xô ẩy ời bạn vào những nẻo ường khác lạ. Bạn trở thành một khối mâu thuẫn. Khát khao này muốn bạn i về hướng bên trái, nhưng một mong ước khác lại kéo bạn i về phía bên phải, và bạn cùng lúc bồi ắp cả hai niềm khát khao ấy. Rồi bạn cảm thấy mình bị tách ra, bị chia ôi, bị xé ra làm nhiều phần. Rồi bạn cảm thấy như thể mình bị biến thành từng mảnh vụn. Bạn không ược ai hỗ trợ và chính sự si dại của khoái lạc ầy vọng tưởng ã tạo ra tình huống oái oăm ó. Thật là phức tạp. Bạn không phải là người duy nhất muốn tìm kiếm những niềm vui phù du; hàng tỉ người cũng ang cố chạy theo những khoái lạc giống như bạn. Vì vậy, thế giới mới có xung ột, bạo lực và chiến tranh. Con người trở thành kẻ thù của nhau vì tất cả ều lên ường tìm kiếm một mục ích chung – và không phải tất cả ều ạt ược. Mọi người ều chiến ấu, bạn sẽ phải ối ầu với tất cả – vì một thứ không có thật, bởi khi bạn ạt ược mục ích, bạn sẽ thấy thật ra mình chẳng ạt ược gì cả. Cuộc ời chúng ta bị hoài phí cho cuộc ấu tranh ó. Cuộc ời – mà lẽ ra phải là một lễ hội của con người – lại trở thành một cuộc chiến vô bổ, kéo dài bất tận. Khi bạn bị vây kín trong việc tìm kiếm những lạc thú xa vời, bạn không thể yêu, bởi lẽ khi bạn muốn tìm ến JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 33 niềm vui nhất thời thì người khác chỉ là một phương tiện mà thôi. Xem người khác như một phương tiện là một trong những hành ộng vô ạo ức nhất. Mỗi sinh thể là một mục ích cho chính nó. Khi dùng người khác làm phương tiện ể ạt tới mục ích của mình, bạn dễ trở nên xảo quyệt. Trong một cuộc chiến, nếu bạn không gian xảo, bạn sẽ bị lừa gạt. Trước khi ể người khác gài bẫy, bạn phải lừa họ trước. Machiavelli (2) từng nói: cách tốt nhất ể phòng thủ là tấn công. Đừng bao giờ chờ người khác tấn công mới tìm cách ánh trả, bởi vì ến lúc ấy ã quá muộn. Hãy tấn công kẻ thù trước khi họ kịp ra Người ta không òn. Đó là cách tốt nhất ể bảo vệ mình. Cuộc sống diễn ra như thế, cho dù người ta có biết Machiavelli hay không. Có một iều thật kỳ lạ: người ta biết về Chúa Ki-tô, Đức Phật, ấng Mohammed, về Krishna nhưng người ta không theo các ấng ấy. Người ta không biết nhiều về Machiavelli, nhưng phần ông thế gian lại sống theo biết nhiều về Machiavelli, nhưng phần ông thế gian lại theo ông – như thể Machiavelli ở trong trái tim của họ vậy. phương châm của ông – như thể Machiavelli ở trong trái tim của họ vậy. Bạn không cần ọc Machiavelli vì 2. Nicolo di Bernardo dei Machiavelli (1469 – 1527): Nhà ngoại giao, nhà triết học, nhà chính trị, nhạc gia, nhà soạn kịch người Ý. Ông là một nhân vật trung tâm của bộ máy chính trị nước Ý thời Phục hưng. Ông ược biết ến với các luận thuyết về những thủ oạn tranh giành quyền lực thống trị qua tác phẩm “The Prince”. 34 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM trên thực tế, có thể bạn ã là môn ệ của ông ấy từ lâu rồi. Toàn bộ xã hội con người dựa vào nguyên tắc của Machiavelli, trò chơi chính trị cũng giống như thế. Trước khi bị người khác giật lấy những gì quý giá, ta phải tranh lấy phần của họ trước, và luôn luôn phải ở trong tư thế canh chừng. Một cách tự nhiên, nếu thường xuyên ặt mình trong tâm thế cảnh giác, bạn sẽ sống trong hồi hộp, lo âu triền miên. Mọi người ều chống lại bạn và bạn cũng chống lại tất cả mọi người. Vì thế, khoái lạc không phải và không thể là mục ích của cuộc sống. Từ thứ hai mà chúng ta cần quan tâm là hạnh phúc (theo nghĩa là hạnh phúc tạm thời). Khoái lạc thiên về sinh lý, còn hạnh phúc mang tính tâm lý. Hạnh phúc là khi bạn cảm nhận một cái gì ó tốt lành hơn thực tại một chút, tinh tế hơn, cao ẹp hơn…, nhưng nó không khác khoái lạc là bao. Chúng ta có thể nói rằng khoái lạc là một mức ộ hạnh phúc, và hạnh phúc là ỉnh cao của khoái lạc. Khoái lạc gần với bản năng hoang sơ của con người, còn hạnh phúc có tầm văn hóa hơn, mang tính người hơn, nhưng không phải lúc nào người ta cũng cảm nhận hạnh phúc giống nhau. Con người ều chịu sự quy ịnh của các chức năng sinh lý, song chính những nhu cầu tâm lý mới óng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, về cơ bản, ối với con người, vai trò của hai yếu tố này không khác nhau là mấy. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 35 Khái niệm thứ ba là niềm vui. Niềm vui là trạng thái thuộc về tinh thần. Nó hoàn toàn khác với khoái lạc hay hạnh phúc ngắn ngủi. Niềm vui có ở trong ta, không phải ến từ bên ngoài hay người khác. Nó là của riêng ta. Nó không xuất hiện vì bị kích ộng. Niềm vui thuộc về thế giới bình an và tĩnh lặng – một trạng thái thiền Niềm vui thuộc về tinh thần. Nó hoàn ịnh. Niềm vui ở trong tâm linh toàn khác với khoái chúng ta. Nhưng Đức Phật cũng không nói về niềm vui, bởi lẽ vẫn còn một cái gì ó vượt lên trên cả niềm vui. Đức Phật gọi ó là an lạc. An lạc là tối thượng. Nó không phải trạng thái lạc hay hạnh phúc. Niềm vui có ở trong ta, không phải ến từ bên ngoài hay người khác. sinh lý, tâm lý hay tinh thần. Nó không thể bị chia cắt, nó không có hình tướng. Một mặt, nó là có thật, mặt khác nó lại trừu tượng. Đức Phật chỉ dùng hai từ ể nói về các trạng thái này. Từ thứ nhất là khoái lạc, bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là an lạc, bao gồm cả niềm vui. Cảm giác an lạc chỉ ến khi bạn ạt tới iểm sâu nhất của ời sống. Nó thuộc về chiều sâu vô biên của tâm hồn, khi mà cái tôi vĩnh viễn không còn nữa mà chỉ có sự tịch lặng mênh mông, như thể bạn biến mất hoàn toàn. Trong niềm vui, bạn vẫn cảm nhận sự tồn tại của mình. Nhưng với sự an lạc, bạn không có ở ó. Bản ngã ã tan biến trong một trạng thái gần như phi tồn tại. 36 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Đức Phật gọi ó là “Niết Bàn”. Chấm dứt tồn tại chính là Niết Bàn; khi ấy, bạn hoàn toàn trống rỗng tựa như bầu trời. Ngay tại khoảnh khắc bạn ạt tới trạng thái vô tận ó, tâm hồn bạn tràn ngập ánh sáng của các vì sao; cuộc sống trở nên mới mẻ tuyệt vời. Bạn ã ược sinh ra một lần nữa. Khoái lạc rất ngắn ngủi, nó thuộc về thời gian, nó chỉ là “một khoảnh khắc sống”. An lạc mới là phi thời gian, nó là vô tận. Khoái lạc có bắt ầu và có kết thúc. Nhưng an lạc là vĩnh cửu. Khoái lạc ến rồi i; an lạc ến mãi mãi, và cũng ra i mãi mãi – nó là cái gì ó tồn tại từ rất lâu bên trong tâm hồn ta. Khoái lạc của bạn có thể bị người khác lấy i mất; khi ó bạn trở nên giống như một kẻ cắp hay người ăn xin lúc nào cũng thèm muốn lạc thú. An lạc biến bạn thành người chủ của tâm hồn mình, cuộc ời mình. Không phải chúng ta sáng tạo ra niềm an lạc, mà chính là chúng ta khám phá lại nó. An lạc là bản chất thẳm sâu của mỗi con người. Nó có thể ã từng nằm yên trong tâm hồn ta từ thuở sơ sinh, chỉ có iều ta không nhìn thấy nó mà thôi. Ta ã không nhìn vào bên trong nội tâm mình. Nỗi au khổ duy nhất của con người là mãi nhìn ra ngoài, mong ợi và kiếm tìm. Làm sao ta có thể tìm ược cái gì ó bên ngoài, bởi ơn giản là nó không có ở ó. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 37 Một chiều nọ, Rabiya – nhà thần bí thuộc giáo phái Sufi(3) nổi tiếng – ang tìm một cái gì ó trên con ường phía trước túp lều nhỏ của bà. Mặt trời ang chầm chậm di chuyển xuống phía sau ường chân trời. Bóng tối mỗi lúc thêm dày ặc. Một vài người tụ tập gần ó. Họ hỏi bà: “Bà ang tìm gì vậy? Bà ánh rơi vật gì à?”. Bà trả lời: “Tôi ánh mất cây kim”. Một trong số họ nói tiếp: “Bây giờ mặt trời ang xuống, tìm một cây kim rất khó. Chúng tôi sẽ giúp bà. Chính xác là cây kim bị rơi ở chỗ nào? Con ường thì lớn mà cây kim rất nhỏ. Nếu biết chính xác nó rơi ở âu, chúng tôi sẽ tìm rất nhanh”. Rabiya nói: “Tốt hơn hết là các bạn ừng hỏi tôi câu ó, vì cây kim bị rơi trong nhà chứ không phải rơi ngoài ường”. Mọi người bắt ầu cười phá lên. Họ nói với bà: “Tôi quả quyết rằng bà không bình thường! Nếu cây kim rơi trong nhà, sao bà lại có thể tìm nó ở ngoài ường chứ?”. Rabiya trả lời: “Chỉ là logic thôi, rất ơn giản: trong nhà không có ánh sáng, trong khi bên ngoài thì vẫn còn trông thấy ược chút ít”. Mọi người lại cười và bắt ầu giải tán. Rabiya gọi họ lại và nói: “Các bạn hãy nghe ây! Chuyện tìm cây kim của tôi cũng 3. Sufism có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư (nay là Irắc). Đây là tên gọi của một giáo phái phổ biến ở các nước Trung Đông, ược tạm dịch sang tiếng Việt là “Hồi giáo Mật tông”. Mục ích của giáo phái này là sự nhận thức chân lý tuyệt ối thông qua Tình yêu và sự hòa nhập với Thượng ế. 38 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM chính là những gì mà các bạn ang làm; tôi chỉ ưa ra một ví dụ vậy thôi. Các bạn tìm kiếm niềm vui bình an ở thế giới bên ngoài mà không ặt câu hỏi quan trọng và ầu tiên là: Bạn ã ánh mất nó ở âu? Tôi nói rằng các bạn ã ánh mất nó từ bên trong. Các bạn cố gắng tìm kiếm nó ở bên ngoài vì theo suy luận thông thường là mọi cảm giác của bạn ều hướng ra bên ngoài chỉ vì nơi ó vẫn còn ánh sáng. Đôi mắt của bạn nhìn ra bên ngoài, ôi tai của bạn nghe ngóng âm thanh bên ngoài, bàn tay của bạn nắm lấy những cái ngoài bản thân bạn; ó là lý do tại sao bạn cứ vướng phải những cái nằm ngoài nội tâm mình. Ngược lại, bằng những trải nghiệm cá nhân, tôi nói thật, bạn có ánh mất cái gì ở bên ngoài mình âu? Tôi cũng từng tìm kiếm mọi thứ ở bên ngoài rất nhiều; một ngày kia, tôi sửng sốt nhìn sâu vào nội tâm của mình. Không cần phải mong cầu iều gì cả; bản ngã thực sự luôn ngự trị bên trong con người chúng ta”. Niềm an lạc nằm tận áy tâm hồn ta. Rất có thể ta xin ược khoái lạc ở người khác và trở thành nô lệ của họ. Trong khi ó, sự an ịnh giúp ta làm chủ chính mình. An lạc không phải là cái xảy ra cho ta, mà là cái ta ã có từ lâu. Đức Phật nói: Có khoái lạc và có an lạc – Hãy từ bỏ cái ầu tiên ể ạt tới cái thứ hai. Hãy dừng lại việc nhìn ra bên ngoài. Ngược lại, hãy nhìn vào trong. Hãy lên ường tìm kiếm miền ất nội tâm sâu thẳm của bạn. An lạc không phải là thứ ang nằm ở âu ó ngoài xa kia ể con người phải mòn mỏi ợi chờ. An lạc hoàn toàn ở trong ý thức của bạn. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 39 Người phương Đông thường ịnh nghĩa sự thật tối thượng bằng từ Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là sự thật, chit là ý thức và anand nghĩa là an lạc. Đó là ba gương mặt của cùng một thực tại. Đó là quy tắc Tam Nhất chân thật nhất; tất nhiên không phải quy tắc mà ta thường nói ến của Thiên Chúa giáo là Cha-Con-Thánh Thần. Ba cái “tam nhất” ấy không bao giờ bị tách chia mà là một năng lượng ược chuyển hóa qua ba trạng thái, một năng lượng với ba gương mặt. Vậy nên, ở phương Đông, người ta gọi Thượng Đế là trimurti – Đấng sáng thế có ba gương mặt. Đây là khuôn mặt ích thực, chứ không phải là Brahma, Vishnu và Mahesh – những tên gọi có lẽ dành cho trẻ em hay cho những người vẫn còn mộng mơ siêu hình về cõi tâm linh. Brahma, Vishnu, Mahesh; Cha, Con, Thánh Thần… ều là tên gọi cho những ai mới bắt ầu hành trình tâm linh. Sự thật, ý thức, an lạc; ba iều ấy là chân lý tối thượng. Đầu tiên, ta bắt ầu nhận thức về bản ngã vĩnh hằng của chính ta, ó là sự thật – tức sat. Khi nghiền ngẫm sâu sắc hơn về bản chất thật sự của mình, i sâu vào sự thật, bạn sẽ ạt tới sự thấu ngộ sâu sắc, rộng lớn – tức chit. Mọi việc ều ược soi chiếu trong ánh sáng chứ không phải bóng tối. Tất cả ều ược nhận thức rõ ràng, chứ không phải là sự ước oán mịt mờ. Ở mọi nơi, bạn biến thành ánh uốc trí tuệ, chứ không phải cái bóng nhạt nhòa của vô thức. Khi ạt tới trạng thái tinh thần sâu thẳm, hạt nhân tâm hồn bạn chính là niềm an lạc – tức anand. 40 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Đức Phật nói: Hãy từ bỏ mọi thứ mà ngươi cho rằng nó rất có ý nghĩa từ trước ến giờ. Hãy hy sinh mọi iều trên ời cho sự thật tối thượng bởi lẽ chỉ duy nhất sự hy sinh ấy mới mang ến cho bạn sự bình an, mang ến sự hoàn thiện, mang ến mùa xuân vĩnh cửu cho cuộc ời bạn… Khi ấy, tâm hồn bạn nở thành trăm hoa ngát hương. Khoái lạc dần biến chúng ta thành thanh gỗ mục trôi nổi… Khoái lạc nhào nặn ta ngày càng trở nên xảo quyệt hơn chứ không phải khôn ngoan hơn. Nó khiến ta ngày càng bị nô lệ hơn chứ không phải làm chủ ời ta. Nó khiến ta tính toán lợi dụng người khác nhiều hơn; nghĩa là ngày càng trở nên khôn khéo và thủ oạn hơn. Khi ó, ta sẽ sử dụng người khác như một phương tiện – cách sống mà dường như cả thế giới ang theo uổi. Người chồng nói với vợ: “Anh yêu em”, nhưng trên thực tế, anh ta sử dụng cô ấy. Người vợ nói với chồng rằng cô yêu anh ấy, nhưng chỉ ơn giản là cô sử dụng anh. Người chồng sử dụng vợ như một ối tác tình dục và người vợ sử dụng người chồng như một sự ảm bảo về tiền của. Khoái lạc biến mọi người thành lừa dối và xảo trá. Trở thành xảo trá tức là ánh mất niềm an lạc của một tâm hồn trong sáng, là ánh mất niềm an lạc của một trẻ thơ. Tiền bạc, quyền lực và danh tiếng – tất cả sẽ làm bạn trở nên thủ oạn. Tìm kiếm khoái lạc khiến bạn ánh mất sự trong sáng của mình; ánh mất cái tâm trong sáng là ánh mất tất cả. Chúa Jesus nói: Chỉ khi trở thành trẻ thơ, JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 41 con người mới có thể bước vào nước Thiên Chúa. Ngài ã úng. Những ai thích tìm khoái lạc thì không bao giờ giữ ược bản tính ngây thơ cả. Anh ta phải rất tinh ranh, xảo quyệt, thủ oạn chỉ vì nhất quyết phải thắng trong cuộc ấu tranh sinh tồn với thế giới xung quanh. Mỗi người ều hòa ồng với người khác, trong khi ta lại không hề sống giữa những người bạn. Thế giới không thể hòa hợp nếu chúng ta không từ bỏ ý tưởng ấu tranh này. Vậy mà, từ rất lâu rồi, chúng ta lại hủy hoại tâm hồn trong sáng của những ứa trẻ bằng ý tưởng chiếm hữu xấu xa. Ngay khi một sinh viên bước ra khỏi cổng trường ại học thì chất ộc ã ngấm sâu vào con người cậu ta. Chúng ta có thể thôi miên người này bằng cách dạy cho anh ta rằng cần phải ấu tranh với kẻ khác, rằng cuộc sống là chuỗi tồn tại dành cho kẻ chiến thắng xứng áng. Và như thế, cuộc sống không bao giờ có thể trở thành lễ hội của con người. Nếu bạn vui sướng bao nhiêu khi bắt người khác trả giá cho hạnh phúc riêng của mình thì bạn sẽ bế tắc bấy nhiêu khi tìm kiếm niềm an lạc. Nếu bạn tìm thấy một người phụ nữ xinh ẹp và cố chinh phục nàng bằng cách nào ó thì nhất ịnh bạn sẽ giành giật nàng từ tay người khác. Chúng ta luôn cố gắng biến một iều gì ó trở nên ẹp ẽ hơn, nhưng ó chỉ là sự chiến thắng trên bề mặt. Khi những người thua cuộc tức giận cuồng iên, họ sẽ chờ ợi một dịp nào ó ể trả thù, và sớm hay muộn thì thời khắc báo thù ấy cũng ến. 42 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Hãy tận dụng Bất cứ iều gì mà bạn sở hữu ược từ thế giới này ồng nghĩa mọi thứ xảy ra với bạn trong khoảnh khắc sống này, nhưng ừng cố sở hữu nó. Đừng khư khư tuyên bố rằng nó là của riêng bạn. Không có gì là của bạn cả, tất cả ều thuộc về ời sống bao la. với việc bạn lấy i cơ hội của người khác; nó ược ổi bằng giá trị lạc thú của người khác. Điều ó quá rõ ràng. Nếu bạn thực sự không muốn gây thù chuốc oán với bất kỳ ai trên thế giới, hãy từ bỏ ý ịnh sở hữu cái gì ó. Hãy tận dụng mọi thứ xảy ra với bạn trong khoảnh khắc sống này, nhưng ừng cố sở hữu nó. Đừng khư khư tuyên bố rằng nó là của riêng bạn. Không có gì là của bạn cả, tất cả ều thuộc về ời sống bao la. HAI BÀN TAY TRẮNG Chúng ta ã ến thế giới này với hai bàn tay trắng và cũng sẽ ra i với hai bàn tay trắng, vậy iều gì khiến ta òi hỏi nhiều ến thế? Cuộc sống thế gian dạy chúng ta biết cách sở hữu, thống trị, thâu tóm mọi thứ. Lợi dụng người khác hay không ể người khác lợi dụng, bài học này ã ược ngầm ưa vào ý thức chúng ta từ thuở lọt lòng. Mỗi mái trường trung học, cao ẳng, ại học ở bất kỳ nơi âu trên thế giới này cũng ều khơi dậy ý thức cạnh tranh trong mỗi chúng ta. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 43 Một nền giáo dục ích thực không dạy cho con người tranh ấu hay giành giật; nó dạy người ta cách sống hòa hợp và sáng tạo; nó mở ra cho con người lòng yêu thương, niềm an lạc tự tại và không bao giờ vướng bận so sánh bản thân mình với người khác. Nền giáo dục ấy không dạy bạn rằng ai ến trước sẽ có hạnh phúc – vì iều này hầu như vô nghĩa. Ta không thể nào có ược hạnh phúc chỉ vì giành ược ngôi thứ nhất; và trong hành trình nỗ lực chiến thắng người khác, ta sẽ thấm thía nỗi au khổ mà ngay trước khi về ích ta ã phải nếm trải. Sau khi trở thành tổng thống hoặc thủ tướng của một quốc gia, bạn cũng sẽ chịu ựng nỗi khổ mà rồi ây nó sẽ trở thành bản chất thứ hai của bạn. Bạn không còn cách nào khác ể tồn tại; bạn ôm giữ mãi một nỗi khổ. Sự căng thẳng ngày càng ăn sâu vào tâm hồn bạn; nỗi lo lắng trở thành một cách sống của bạn. Bạn không biết phải sống khác i như thế nào. Đó là phương thức tồn tại riêng của bạn. Vậy nên, cho dù bạn có ến trước chăng nữa, bạn vẫn phải cẩn trọng, lo âu và sợ hãi. Toàn bộ iều này không hề thay ổi phẩm chất bên trong của bạn một chút nào. Một nền giáo dục ích thực không dạy bạn tranh giành ngôi thứ mà mời gọi bạn tận hưởng mọi thứ bạn ang làm, không màng ến kết quả, chỉ quan tâm ến hành ộng, tựa như một họa sĩ, một diễn viên múa hay một nhạc sĩ… Bạn có thể vẽ một bức tranh theo hai cách: một là ra sức cạnh tranh với các họa sĩ khác vì bạn muốn trở thành 44 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM họa sĩ vĩ ại nhất thế giới, muốn trở thành Picasso hay Van Gogh. Thế rồi bức tranh của bạn ược xếp loại thứ hai, bởi lẽ tâm trí của bạn không hề tập trung vào tác phẩm; bạn chỉ chăm chú tới mục ích trở thành họa sĩ cừ khôi nhất, vĩ ại nhất thế giới. Bạn không tiếp tục i sâu vào nghệ thuật vẽ tranh. Bạn không tận hưởng nó, bạn chỉ sử dụng nó như một thứ bàn ạp. Bạn ang miệt mài với cái tôi to lớn. Vấn ề nằm ở chỗ ể thực sự trở thành một họa sĩ, bạn phải bỏ lại hoàn toàn cái tôi của mình. Để thực sự trở thành một họa sĩ, cái tôi phải bị ặt sang một bên, và chỉ có sự tồn tại âm thầm của ời sống trôi trong nét vẽ của bạn. Chỉ có ôi tay, ngón tay và chiếc cọ ang hoạt ộng. Chỉ khi ấy, cái ẹp thực sự mới hiện hình. Cái ẹp ích thực không phải do bạn tạo ra. Cái ẹp ấy thông qua bạn mà hiển hiện. Cuộc sống trôi chảy và bạn trở thành một thông iệp từ dòng chảy bất tận ó. Bạn cho phép thông iệp ấy xuất hiện; bạn không cố tình cản trở nó. Chỉ ơn giản như thế. Nhưng nếu chúng ta quá quan tâm ến kết quả, một kết quả tuyệt ối – chẳng hạn như nhất ịnh bạn phải trở nên nổi tiếng, phải trở thành một họa sĩ vĩ ại nhất thế giới, phải chiến thắng tất cả mọi danh họa cổ kim – thì iều hiển nhiên là chúng ta không hề quan tâm ến hội họa ích thực; hội họa lúc này chỉ là thứ yếu. Và ương nhiên, với mối quan tâm ầy tính toán về những bức tranh, chúng ta không bao giờ sáng tạo JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 45 ược một họa phẩm ộc áo mà chỉ sở hữu những bức tranh tầm thường. Cái tôi thuần túy không thể mang bất kỳ iều gì ặc biệt vào thế giới; iều ặc biệt chỉ ến khi không còn cái tôi nữa. Nếu soi vào trường hợp các nhạc sĩ, nhà thơ, nghệ sĩ múa thì bạn sẽ thấy Cái tôi thuần túy không thể mang bất kỳ iều gì ặc biệt vào thế giới; iều ặc biệt chỉ ến khi không còn iều này hoàn toàn úng. Và tất cả cái tôi nữa. chúng ta cũng sẽ như vậy. Trong kiệt tác Bhagavad Gita(4), thần Krishna nói: “Đừng nghĩ gì về kết quả. Hãy xem vạn vật hiện hữu như thông iệp tuyệt diệu của cái hoàn mỹ, giá trị và sự thật. Đừng nghĩ gì về kết quả. Chỉ hành ộng bằng tất cả sức lực và ý chí. Đừng cố “trở thành” – hãy ể năng lượng sáng tạo của con trôi chảy”. Đó là lý do Ngài ã khuyên nhủ Arjuna: “Đừng trốn tránh chiến tranh… bởi lẽ sự trốn tránh ấy là một hành trình ích kỷ. Cách mà con trốn chạy chỉ là một sự tính toán, con nghĩ rằng từ bỏ chiến tranh là con có thể trở thành một vị thánh vĩ ại. Con chọn cách tôn thờ bản ngã của mình còn hơn là phải tham chiến và chống lại tất cả. Con hành ộng như thể nếu không có con thì không có chiến tranh vậy”. Krishna nói với Arjuna rằng: “Hãy an trú trong sự buông xả. Hãy nói về hiện tại. Hãy tuân theo hiện tại tối 4. Bhagavad Gita: Một văn bản cổ bằng tiếng Phạn bao gồm 700 câu trích dẫn từ trường ca Mahabharata của Ấn Độ. 46 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM cao”. Bạn phải luôn sẵn sàng, sẵn sàng vô iều kiện. Dù bất kỳ iều gì xảy ra, bạn phải làm chủ bản thân mình một cách tuyệt ối. Ý chí càng mãnh liệt, tinh thần của bạn càng sâu sắc. Và năng lượng vĩnh cửu ó sẽ tác ộng lên mọi thứ trong cuộc ời của bạn. Chúa Jesus dạy rằng: Hãy nhớ, những người ứng ầu ở trần gian sẽ là những người ứng cuối trong nước Chúa, và những người xếp cuối cùng sẽ lên ứng ầu. Đức Jesus ã ưa ra một ịnh luật cơ bản - một ịnh luật vĩnh cửu: ừng cố gắng trở thành người ứng ầu nhưng hãy trở thành một cái gì ó trong khả năng vô tận của mình. Nhưng hãy nhớ một iều - iều này rất thường gặp trong cuộc sống – rằng trí óc con người xảo quyệt lắm, nó có thể bóp méo sự thật. Bạn có thể bắt ầu ặt ra cho mình mục tiêu cố gắng trở thành người ứng sau cùng – nhưng sau ó bạn lại quên rằng tất cả mọi người cũng sẽ có suy nghĩ như bạn. Một cuộc chiến khác nảy sinh: “Nhất ịnh tôi phải là người ứng cuối” – và nếu ai ó nói: “Tôi mới là người cuối cùng”, thì lập tức chiến tranh, xung ột lại tiếp diễn. Tôi nghe một câu chuyện của người Hồi giáo như thế này: Hoàng ế Nadirshah vĩ ại ang cầu nguyện. Đó là một buổi sáng sớm, mặt trời vẫn chưa mọc, bóng tối còn giăng khắp nơi. Nadirshah chuẩn bị cho một cuộc chinh phục mới; ông cầu nguyện Thượng Đế ban phúc lành thắng trận. Ông nói với JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 47 Thượng Đế rằng “Con không là ai cả, con chỉ là một nô lệ - nô lệ của những nô lệ của Người. Xin Người hãy phù hộ cho con. Con xin ược nhân danh Người, chiến thắng này là của Người. Xin Người hãy nhớ con không là ai cả. Con chỉ là nô lệ của những nô lệ của Người”. Vị thầy tu ứng bên cạnh, giúp ông cầu nguyện, trong vai trò người trung gian kết nối ông với Thượng Đế. Thình lình, họ nghe một giọng nói khác trong bóng tối; một người ăn xin trong thị trấn ang cầu nguyện với Thượng Đế rằng “Con không là ai cả. Con chỉ là nô lệ của những nô lệ của Người”. Vị hoàng ế nói: “Hãy nhìn người ăn xin kia! Ông ấy là một người ăn xin và nói với Thượng Đế rằng ông ta không là ai cả. Phải chấm dứt ngay sự ngớ ngẩn này i! Nó là ai mà dám nói rằng mình không là ai cả? Ta mới không là ai cả, không một ai khác ược quyền tuyên bố “không là gì” giống như ta. Ta mới là nô lệ của những người nô lệ của Thượng Đế - nó là ai mà dám xưng mình là nô lệ của mọi nô lệ?”. Chúng ta hiểu ược gì qua câu chuyện trên? Cuộc chiến tâm hồn vẫn còn ó, giống như mọi cuộc chiến khác, cũng với những lý do hết sức ngớ ngẩn. Không có gì thay ổi cả. Vẫn một kiểu tính toán: “Ta phải trở thành người cuối cùng. Không ai ược phép làm người ứng cuối”. Tâm trí của chúng ta sẽ bị trượt vào một trò chơi như vậy nếu chúng ta không nỗ lực hiểu biết tường tận và sâu sắc vấn ề này. 48 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Đừng bao giờ cố gắng hạnh phúc bằng cách ánh ổi hạnh phúc của người khác. Đó là sự tàn bạo và vô nhân ạo. Đó thực sự là bạo lực. Nếu ai ó nghĩ rằng họ sẽ trở thành một vị thánh bằng cách lên án kẻ khác như là một tội ồ, sự cao cả của họ thật ra chỉ ơn giản là một cuộc phiêu lưu mới của lòng tự kỷ. Họ trượt dần vào sự khoác lác và tự thần thánh hóa bản thân mình. Hãy lắng nghe tiếng nói thiên lương vốn có trong bạn và nhìn thấu bản chất của những kẻ ạo ức giả kia – những kẻ vẫn tiếp tục phô trương cái sự hiền ức của họ. Họ nói rằng bạn sắp rơi xuống ịa ngục mất rồi, và họ sẽ tiếp tục kết tội những người khác. Và ương nhiên, bạn sẽ im lặng, cố lắng nghe những lời quy kết của họ, vì bạn biết rằng bạn ã mắc rất nhiều sai lầm trong cuộc sống. Họ kết tội tất cả mọi thứ - ngay cả khi ó là những iều sẽ khiến cuộc sống của bạn tốt ẹp hơn. Bạn thích ăn, họ nói như thế là có tội. Bạn thức dậy muộn, họ nói bạn thật tội lỗi. Bạn i ngủ muộn, họ nói bạn là kẻ có tội. Họ ã sắp xếp mọi thứ sao cho bạn “thật khó mà không có tội”. Vâng, hết thảy họ lại không phải là người có tội. Họ i ngủ sớm và thức dậy sớm… Thực ra, có lẽ họ chẳng biết làm gì nên mới rảnh rỗi như thế. Họ không bao giờ phạm lỗi bởi họ không làm bất kỳ iều gì. Họ chỉ ngồi cho ến chết. Nếu bạn sống thật sự, dám hành ộng, làm sao bạn có thể trở thành thánh nhân ược? Vì vậy, hàng bao nhiêu thế kỷ, những thánh nhân ã từ bỏ thế giới và giải thoát mình vĩnh viễn khỏi cuộc ời này, bởi lẽ sống ở cõi trần này mà trở thành thánh là iều không thể. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 49 Điều quan trọng tôi muốn chia sẻ với các bạn ở ây là, trừ khi bạn không có mặt trong thế giới này, còn nếu bạn ến với cuộc ời với tư tưởng muốn làm thánh nhân thì iều ó thật vô nghĩa. Hãy sống bình thường trong ời và trở thành thánh! Chúng ta phải ịnh nghĩa thánh nhân ở một góc ộ khác. Đừng sống bằng cách ánh cắp hạnh phúc của người khác – ó là thánh. Đừng dẫm ạp lên hạnh phúc của người khác mà hãy giúp họ hạnh phúc – ó là thánh. Hãy tạo ra một bầu khí quyển mà nơi ó tất cả mọi người ều ược dự phần vui vẻ tốt lành. HÀNH TRÌNH ĐUỔI BẮT HẠNH PHÚC Nếu bạn cố tìm kiếm hạnh phúc, bạn sẽ không bao giờ ạt ược. Hạnh phúc là iều gì ó ang-thực-hiện. Nó không phải là kết quả của một sự theo uổi nào cả. BẢN CHẤT HAI MẶT CỦA VẤN ĐỀ Câu hỏi quan trọng nhất trong mọi câu hỏi là: Hạnh phúc thực sự là gì? Người ta có thể ạt ược nó không? Hạnh phúc là vĩnh cửu, hay chỉ là khoảnh khắc? Cuộc sống chỉ là một giấc mơ phù du hay cũng là một sự thật trường tồn? Cuộc sống chỉ có sống và chết hay còn có sự luân hồi giữa hai cõi tử sinh? Bởi vì không có gì mãi mãi nên cũng chẳng có hạnh phúc thực sự. Nếu hạnh phúc là một khoảnh khắc, nó chỉ thoáng qua ời bạn: nó bên bạn lúc này, rồi sẽ rời xa bạn vào một ngày nào ó. Và khi không còn hạnh phúc, bạn lại rơi vào trạng thái thất vọng tối tăm. Cuộc sống thật là mờ mịt. Giây phút này bạn tràn trề niềm vui nhưng thời khắc sau lại chứa ầy au khổ; cuộc JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 51 ời bạn là một trạng thái hỗn ộn những cảm xúc. Bạn không thể giữ hạnh phúc ở lại mãi mãi. Một cách bí ẩn, hạnh phúc cứ ến rồi i mà bạn không cách nào làm chủ ược nó. Bạn không thể tránh khỏi sự au khổ; vì nó cũng ến và i theo cách riêng của nó. Bạn chỉ ơn giản là một nạn nhân. Bạn bị xẻ ôi ra giữa hạnh phúc và bất hạnh. Không bao giờ bình an ược. Cuộc sống này luôn bị phân tách thành hai mặt. Bản chất hai mặt của hạnh phúc và bất hạnh là nền tảng nhất và rõ ràng nhất. Chúng ta còn vô số thứ có tính chất hai mặt kiểu như vậy: tính hai mặt của yêu và ghét, sống và chết, ngày và êm, mùa hè và mùa ông, trẻ và già, v.v. và v.v. Về cơ bản, con người luôn bị giằng xé giữa hạnh phúc và khổ au, bị ẩy vào hai thái cực khác nhau của cảm xúc, không thể tìm ược trạng thái cân bằng. Theo Phật giáo, con người mắc chứng tâm bệnh. Tâm bệnh này là cố tật, hay có thể vượt qua? Câu hỏi nền tảng và quan trọng nhất ược ặt ra: Hạnh phúc thực sự là gì? Chắc chắn hạnh phúc mà chúng ta biết không phải là ích thực, nó chỉ là một giấc mơ và luôn luôn có thể ra i. Có cái gì ó rất giống hạnh phúc ở thời iểm này thì bỗng dưng hóa thành bất hạnh ở thời iểm khác. Hạnh phúc hóa thành bất hạnh: ó là hai mặt của một vấn ề, như hai mặt của một ồng xu. Nếu bạn ang ở phía 52 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Hạnh phúc hóa thành bất hạnh: bên này, hẳn là mặt bên kia ang ẩn náu và chờ cơ hội ể xuất hiện. Khi bạn hạnh phúc, thâm tâm bạn ang ó là hai mặt của che giấu một nỗi lo sợ mất mát, sớm một vấn ề, như hai mặt của một ồng xu. Nếu bạn ang ở phía bên này, hẳn là mặt bên kia ang ẩn náu và chờ cơ hội ể xuất hiện. hay muộn gì hạnh phúc cũng tuột khỏi tay bạn, rằng êm tối thất vọng lại ến, rằng ánh sáng tốt ẹp chỉ là ảo giác; nó không thể giúp bạn lấy lại ược hy vọng bình an. Hạnh phúc của chúng ta không phải ích thực ơn giản vì luôn có nỗi au khổ chìm khuất phía sau. Tình yêu mà chúng ta tưởng mình ang có vẫn không phải ích thực vì chiếc mặt nạ của hận thù luôn ẩn chìm âu ó. Lòng thương của chúng ta chẳng có ý nghĩa gì nếu chúng ta vẫn còn nổi giận – cho dù ược nuôi dưỡng, ược giáo dục một cách cẩn trọng… thì tình thương của bạn vẫn không hơn gì cơn giận. Tâm hồn nhạy cảm của bạn không thực sự nhạy cảm mà nó chỉ là một thứ bài tập của lý trí. Hãy nhớ rằng: toàn bộ loài người ược khuyến dụ rằng ức hạnh là thứ có thể luyện tập, cái tốt ẹp cũng do luyện tập, rằng con người có thể học cách hạnh phúc, có thể làm chủ ược hạnh phúc, rằng nhờ quyền lực mà con người sẽ tạo nên một kiểu tính cách mang lại hạnh phúc. Điều này hoàn toàn sai lầm. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 53 Bạn hãy hiểu rằng hạnh phúc là thứ không bao giờ do luyện tập mà có. Nó không phải do bạn tạo ra. Những gì bạn tạo ra bao giờ cũng nhỏ hơn, ít hơn bạn, nó không thể lớn hơn chính bạn. Một bức tranh không thể lớn hơn họa sĩ và một bài thơ không thể lớn hơn chính nhà thơ. Bài hát của bạn sẽ nhỏ hơn chính bạn. Nếu thực hành tìm kiếm hạnh phúc, bạn sẽ luôn quay lại iểm xuất phát một cách ngây ngô bởi ó vẫn là chuyến phiêu lưu của lòng tự kỷ với một tâm trí hỗn loạn. Với một tâm trí như vậy, bạn không thể tạo ra sự hài hòa, không thể tạo ra lòng biết ơn. Lòng biết ơn luôn nằm ở phía bên kia, nó là một món quà dành cho người có ức tin lớn lao vào sự buông bỏ hoàn toàn. Chỉ ở nấc thang cao vời ó, hạnh phúc mới thực sự xuất hiện. Chúng ta ược giáo dục là phải cố gắng chiến thắng, cố ạt ược ước mơ. Tâm trí chúng ta ược nuôi dưỡng bằng ý tưởng nhất ịnh phải là người thành ạt. Nền giáo dục, văn hóa, tôn giáo của chúng ta, tất cả ều dựa vào ý tưởng cơ bản rằng con người cần phải có tham vọng, và chỉ những người tham vọng mới có thể thành công. Nhưng ó là iều không bao giờ xảy ra, nó sẽ không bao giờ xảy ra, và thật ngớ ngẩn nếu chúng ta cứ tin như vậy. Một người luôn tham vọng không bao giờ có thể hạnh phúc; và trên thực tế, người tham vọng mới là kẻ au khổ nhất thế giới. Thế mà chúng ta dạy dỗ trẻ em rằng: “Phải xếp thứ nhất, phải ứng ầu, chỉ như thế con mới 54 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Người tham vọng hạnh phúc”. Bạn ã từng thấy ai ó ứng ầu và hạnh phúc chưa? là kẻ au khổ nhất thế giới. Thế mà chúng ta dạy dỗ trẻ em rằng: “Phải xếp thứ nhất, phải ứng ầu, chỉ như thế con mới hạnh phúc”. Alexander Đại ế(5) có hạnh phúc khi ông ta thống lĩnh toàn thế giới không? Ông ta là một trong những người bất hạnh nhất sống trên trái ất này. Nhìn niềm vui của Diogenes, ngài Đại ế bỗng ganh tị - ngài ganh tị với một kẻ ăn xin? Diogenes là người ăn xin; ông ta chẳng có gì, kể cả cái bình bát. Đức Phật ít ra còn có ược chiếc bình và ba cái áo choàng. Diogenes hoàn toàn không có gì. Trước kia thì ông cũng có một cái bình và một ngày ông ến bờ sông với chiếc bình ăn xin ấy. Khát nước giữa lúc trời nóng bức, ông muốn uống nước. Trên ường, ông nhìn thấy dòng sông nhỏ và một con chó chạy qua trước mắt ông. Nó vừa chạy, vừa thở và nhảy ùm xuống nước, tắm mát và vùng vẫy thỏa thích. Một ý nghĩ nảy lên trong ầu Diogenes: “Con chó này tự do hơn ta – nó còn không có cả cái bình bát ăn xin. Nó sống ược như vậy, sao ta không làm ược? Cái bình này là vật sở hữu duy nhất của ta, lúc nào ta cũng lo nó bị ánh cắp. Thậm chí, êm êm ta cũng phải thức dậy ến vài lần ể xem cái bình còn ở ó không”. Nghĩ vậy, ông ném chiếc bình bát 5. Alexander Đại ế (356 – 323 TCN): Vị vua thứ 14 của vương quốc Macedonia (336 – 323 TCN). Ông ược xem là một trong những nhà chiến lược quân sự vĩ ại nhất trong lịch sử nhân loại, người ã chinh phạt gần như toàn bộ thế giới lúc bấy giờ. JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 55 xuống sông, cúi chào con chó và cảm ơn nó ã mang ến cho ông một thông iệp lớn lao: thoát khổ. Con người hoàn toàn trắng tay ó lại khiến cho Alexander ganh tị. Ngài Đại ế thật áng thương làm sao. Ông ta thú nhận: “Nếu Thượng Đế cho ta ược sống lại một lần nữa, ta sẽ bảo Người: “Xin ừng cho con làm Alexander – mà hãy biến con thành Diogenes”. Diogenes cười nhạo và gọi con chó – lúc này họ ã là một ôi bạn thân và sống quấn quít bên nhau – ông nói: “Nhìn kìa, và nghe thử xem, Ngài Đại ế ang nói ngớ ngẩn cái gì vậy chứ? Kiếp sau ngài muốn làm Diogenes! Tại sao lại là kiếp sau? Tại sao phải trì hoãn? Ai có thể biết ược kiếp sau? Thậm chí ngày mai còn không chắc chắn, phút sau còn không chắc chắn, nói chi ến kiếp sau. Nếu ngài thực sự muốn làm Diogenes, hãy trở thành Diogenes ngay tại ây, lúc này. Hãy vứt bỏ quần áo xuống dòng sông và quên mọi chuyện thống lĩnh thế giới i. Đó là một sự ngớ ngẩn khủng khiếp và ngài biết rõ iều ó. Và ngài phải thú nhận rằng ngài ã au khổ, ngài phải thú nhận rằng Diogenes ang thực sự an lạc hơn. Vậy tại sao không trở thành Diogenes ngay i? Hãy nằm xuống dòng sông nơi ta ang tắm mát. Dòng sông này ủ lớn cho tất cả chúng ta”. Dĩ nhiên Alexander không thể nhận lời Diogenes. Ông 56 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM nói: “Cảm ơn ngươi ã có lời mời ta. Bây giờ ta không thể làm iều ó, nhưng kiếp sau thì có thể…”. Diogenes hỏi Alexander: “Ngài ang i âu vậy? Ngài sẽ làm gì sau khi thống trị toàn thế giới?”. Alexander trả lời: Sau ó ta sẽ nghỉ ngơi. Diogenes nói: “Nghe có vẻ vô lý nhỉ. Còn ta lại ược nghỉ ngơi ngay lúc này”. Alexander có hạnh phúc không, Adolf Hitler hạnh phúc không, Rockefeller và Carnegie – những người quyền lực nhất, giàu có nhất thế giới ấy – có hạnh phúc không? Chỉ cần nhìn những người thành công trên thế giới, bạn sẽ quên i ý tưởng thế nào là thành công. Không có gì khiến người ta thất bại như thành công. Cho dù bạn có nói rằng không có gì thành tựu bằng những thành công, tôi vẫn nói với bạn rằng không có gì giống với thất bại như sự thành công. Hạnh phúc Hạnh phúc chẳng có gì gắn với sự thành công. Hạnh phúc không i chẳng có gì gắn ôi với mong muốn, tiền bạc, quyền với sự thành công. Hạnh phúc không i lực, danh vọng. Hạnh phúc nằm ở một chiều kích hoàn toàn khác. ôi với mong muốn, Hạnh phúc thuộc về ý thức của bạn, tiền bạc, quyền lực, danh vọng. chứ không phải là tính cách. Hãy nhớ: tính cách không phải là bản chất của bạn, nó là cái bạn học hỏi JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 57 ược. Bạn có thể trở thành thánh nhưng vẫn không thể hạnh phúc nếu cái phần thánh hóa ấy chỉ do luyện tập mà có. Đó là cách mà con người trở thành thánh nhân ở cuộc ời này. Những tín ồ Công giáo, Jain giáo, Ấn Độ giáo – làm thế nào họ trở thành thánh ược? Họ luyện tập từng chút một, từng chi tiết một, thức khuya dậy sớm, ăn kiêng và i ngủ theo giờ… KHÔNG PHẢI TÍNH CÁCH MÀ LÀ Ý THỨC Tôi không tin tính cách con người là tất cả. Niềm tin của tôi nằm ở ý thức. Nếu một người trở nên có ý thức hơn, ương nhiên tính cách anh ta sẽ thay ổi. Sự chuyển biến của ý thức tôi muốn nói ở ây không phải do bộ óc iều khiển mà là sự chuyển biến từ bên trong. Khi nào tính cách của bạn phát triển một cách tự nguyện và tự nhiên, nó sẽ phát ra một vẻ ẹp bí ẩn riêng. Nói cách khác, bạn luôn ở trong thế chuyển hóa. Bạn có thể bớt i sự tức giận, nhưng bạn sẽ làm dịu i cơn cuồng nộ của mình ở chỗ nào? Bạn sẽ phải tiêu trừ nó trong cõi vô thức của bạn. Bạn sẽ bước sang một phía khác trong ời mình, song bất cứ iều gì bạn vứt bỏ i cũng sẽ bắt ầu hành trình của chúng ở một góc ộ khác. Chắc chắn là như thế. Khi bạn chặn ứng dòng suối bằng một tảng á, dòng suối ấy sẽ tìm cách chảy về phía nào ó mà bạn không thể hủy diệt ược. Cơn tức giận vẫn ở ó, lòng tham vẫn còn ó, tính ích kỷ và ố kỵ vẫn còn ó bởi vì bạn vẫn chưa ý thức sâu sắc tất cả những vấn ề này. 58 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Vì vậy, tôi không quan tâm ến việc bạn còn tức giận hay không; giống như việc xén i những chiếc lá từ cái cây và hy vọng một ngày nào ó cái cây sẽ biến mất. Nó sẽ không bao giờ biến mất âu, ngược lại, càng tỉa tót thì lá càng lên xanh. Vậy nên những con người mà bạn xưng tụng là thánh ôi khi lại là những người-không-thánh nhất trên thế giới này; họ chỉ là những kẻ ạo ức giả. Vâng, nhìn bên ngoài, họ có vẻ là những bậc thánh – rất thánh thiện, rất ngọt ngào một cách bệnh hoạn. Bạn sẽ ngưỡng mộ họ và chấm hết. Làm gì có chuyện bạn sẽ sống bên cạnh họ ược một ngày – họ sẽ làm phiền bạn ến chết mất. Càng gần gũi họ, bạn càng bị rối loạn, mờ mịt, nhầm lẫn, vì bạn sẽ chứng kiến sự sân si của họ ở một góc nhìn khác. Người bình thường ôi khi cũng bực tức; nhưng cơn nóng giận của họ chỉ thoáng qua thôi. Rồi họ lại cười nói, thân thiện; họ không bị tổn thương quá lâu. Nhưng những vị thánh giả mạo kia thì khác, họ không thể nguôi giận dữ. Họ thường xuyên giận dữ. Họ kìm nén nó nhiều ến nỗi chuyện gì cũng có thể làm họ tức giận. Mắt họ nhìn thấy nó, mũi họ ngửi thấy nó, bất cứ lúc nào, bất cứ iều gì cũng làm họ thấy bực bội. Lu Ting thường dùng bữa tại một nhà hàng Hy Lạp vì ông chủ Papadopoulos làm món “fried rice” (cơm chiên) rất ngon. Mỗi chiều Lu Ting ến và gọi món “flied lice” ( ám chấy rận). Chuyện này khiến Papadopoulos cười nắc nẻ. Đôi khi ông gọi JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 59 hai ba người bạn của mình ến chơi chỉ ể nghe Lu Ting gọi món “flied lice”. Rốt cuộc, lòng tự ái của người Trung Quốc bị tổn thương, Lu Ting cố gắng học cách nói từ “fried rice” một cách chính xác. Lần sau, Lu Ting ến nhà hàng và nói: “fried rice”. Không thể tin vào tai mình, Papadopoulos hỏi: “Ông vừa nói gì?”. Lu Ting liền hét lên: “Ông không nghe tôi nói gì sao, Gleek plick ( ồ bịp bợm hay châm chọc)?”. Chẳng có gì khác nhau lắm giữa cái từ “flied lice” và “Gleek plick”. Bạn óng cánh cửa này và ngay sau ó lại mở ra một cánh cửa khác. Như vậy âu phải là chuyển hóa. Thay ổi tính cách thì dễ, nhưng iều quan trọng là sự thay ổi từ trong ý thức, trong sự chuyển biến của ý thức – nghĩa là ý thức của bạn trở nên mãnh liệt và dữ dội hơn. Ý thức giúp bạn vượt qua cơn tức giận, sự tham lam, ích kỷ và ham muốn. Khi tất cả những tâm trạng tiêu cực không còn nữa thì nguồn năng lượng tạo nên chúng sẽ hoàn toàn tiêu biến, và thay vào ó niềm an lạc vĩnh cửu sẽ tràn ngập trong ta. Niềm an lạc ó không ến từ bên ngoài mà nó xuất phát từ bên trong – từ những chuyển hóa trong sâu thẳm cõi tâm linh. Khi thực sự sống trong an vui và tĩnh lặng, chính bạn sẽ trở thành một trường lực hấp dẫn ặc biệt. Trường lực hấp 60 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Khi tất cả những tâm trạng tiêu cực không còn nữa thì nguồn năng lượng tạo nên chúng sẽ hoàn toàn tiêu biến, và thay vào ó niềm an lạc vĩnh cửu sẽ tràn ngập trong ta. dẫn này xuất hiện khi nguồn năng lượng bấy lâu ã bị lãng phí một cách không cần thiết cho những nhận thức tù túng, chật hẹp của bản thân bạn không còn nữa. Khi ấy, trong bạn sẽ tràn trề một nguồn năng lượng mới mẻ, bạn có thể chạm ến các vì sao, vươn tới một thế giới bạn chưa từng biết ến, và bắt ầu bước vào vùng ất của niềm vui và sự bình an vĩnh cửu. Cuộc hội ngộ của ý thức với miền không gian mới lạ kia là một niềm vui, một hạnh phúc ích thực. Bạn sẽ có một hạnh phúc trọn vẹn vì khi ấy bạn không hề biết ến au khổ. Bạn sẽ không biết ến sự chết vì khi ấy bạn ang sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc của cuộc ời. Bạn sẽ không sợ bóng tối, vì bạn ã ở trong một ánh sáng thuần khiết. Đó là toàn bộ mục ích ời bạn. Đức Thích Ca ã tìm kiếm iều này và sau 6 năm nỗ lực tu tập, Ngài ã ạt ược nó. Bạn cũng có thể ạt tới trạng thái an lạc ích thực ó. Khi nói như vậy, tôi không hề muốn bạn mơ mộng hão huyền về một sự giác ngộ nào. Tôi chỉ ưa ra một sự thật: nếu bạn muốn sở hữu một năng lượng to lớn, không dễ hoảng loạn vì bất kỳ sự cố nào trong ời thì chắc chắn bạn sẽ ạt ược. Chúng ta sẽ gọi ó là niềm JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 61 an lạc thực sự hơn là niềm hạnh phúc trong giây lát, bởi lẽ cái từ hạnh phúc sẽ khiến bạn nghĩ ngay ến cái khái niệm hạnh phúc xưa nay ã ăn sâu trong tâm trí bạn. Thực sự không phải như thế. Cái mà bạn tưởng là hạnh phúc chỉ là tương ối. Nhưng hạnh phúc mà Đức Phật nói ến lại tuyệt ối. Hạnh phúc của bạn là một tình trạng tương ối. Hạnh phúc của Đức Phật là tuyệt ối, không liên hệ với bất kỳ ai khác. Hạnh phúc thật sự nằm sâu trong tâm hồn bạn không chút sẻ chia, so sánh. ĐUỔI BẮT CẦU VỒNG Người Mỹ cho rằng mưu cầu hạnh phúc là ặc quyền cơ bản của con người. Như vậy, con người hầu như không có ý tưởng nào khác ngoài việc theo uổi khát vọng ược hạnh phúc. Nếu theo uổi hạnh phúc là ặc quyền cơ bản của nhân loại thì sẽ ra sao nếu con người không thể có hạnh phúc? Những người suốt ời chỉ theo Hạnh phúc là một quá trình; nó uổi hạnh phúc liệu có biết rằng chưa bao giờ là kết hạnh phúc nào cũng i ôi với nỗi bất hạnh thầm kín? Tôi nói quan niệm trên là không thực tế vì không ai có thể theo uổi ược hạnh phúc. Nếu quả của một sự theo uổi. Nó xuất hiện thậm chí ngay cả khi bạn không nghĩ gì về nó. 62 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM bạn xem hạnh phúc là một cái gì ó chắc chắn, bạn sẽ không thể ạt ược nó. Hạnh phúc là một quá trình; nó chưa bao giờ là kết quả của một sự theo uổi. Nó xuất hiện thậm chí ngay cả khi bạn không nghĩ gì về nó – như thế làm sao có thể nói là theo uổi? Hạnh phúc xuất hiện bất ngờ, và ở bất kỳ âu. Một ngày nào ó, bạn có thể i ốn củi - tất nhiên ốn củi không phải là hạnh phúc, nhưng bạn hãy nghĩ xem, một buổi sáng tinh mơ, khi mặt trời vẫn chưa lên, hơi lạnh còn lan tỏa khắp không gian, tiếng bổ củi ều ều…, những mảnh cây nhỏ văng ra khắp nơi, ánh ộng khu rừng nhỏ và ể lại những âm vang… Bạn bắt ầu ổ mồ hôi, và hơi lạnh khiến bạn cảm thấy lạnh hơn. Bỗng dưng bạn cảm thấy hạnh phúc, nó ến một cách bất ngờ như một niềm vui tuôn trào. Nhưng khi ó bạn chỉ ơn giản là i ốn gỗ - mà ốn gỗ hình như chẳng liên quan gì ến việc theo uổi hạnh phúc. “Tôi không thể quên một ngày…”. Có một cái gì ó thật phi logic và không hề thích hợp nhưng lại khiến bạn nhớ. Bạn không thể hiểu lý do gì chúng lại xuất hiện trong trí nhớ của bạn trong khi hàng tỷ thứ quan trọng hơn, ý nghĩa hơn lại hầu như biến mất. Những gì không quan trọng vẫn ể lại một dấu vết, bạn không thể hiểu nổi tại sao chúng cứ tồn tại ở ó. Tôi nhớ một câu chuyện như thế này. Một hôm, tôi i từ trường về nhà – trường cách nhà tôi khoảng một JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 63 dặm – thì tôi thấy một cây bồ ề mọc khoảng giữa ường i. Bình thường tôi i qua cây bồ ề ít nhất bốn lần trong ngày: một lần i ến trường, một lần về nhà ăn trưa, một lần i học chiều và một lần trở về nhà. Tôi i qua cái cây ấy cả nghìn lần, nhưng chỉ có một lần tôi thực sự thấy nó. Hôm ấy trời rất nóng. Khi ến gần cây bồ ề, tôi toát cả mồ hôi. Tôi ứng dưới tán cây và cảm giác mát lạnh ến nỗi không muốn bước i nữa mà không hiểu tại sao. Chỉ ơn giản là ứng cạnh một bóng cây to, ngồi xuống và cảm nhận về cái cây kỳ lạ ấy. Tôi không thể giải thích iều gì ã xảy ra nhưng thực sự tôi cảm thấy hạnh phúc quá ỗi như thể có một iều bí ẩn vừa ược hé mở giữa lòng tôi và cái cây kia. Bóng mát của nó chẳng phải là nguyên nhân vì âu phải chỉ có một lần tôi bị toát mồ hôi và i dưới những tán cây xanh râm mát. Dường như trước ây cũng có lần tôi dừng lại như thế, nhưng chưa bao giờ tôi chạm vào gốc cây và ngồi ó như thể gặp lại một người bạn cũ. Khoảnh khắc ó vẫn ọng mãi trong tôi như tia sáng của một vì sao. Đời người có bao nhiêu chuyện xảy ra, vậy mà tôi chưa từng gặp một sự kiện nhỏ nào nhưng lại sống lâu trong lòng tôi ến thế. Bất kể lúc nào quay lại, tôi cũng thấy cây bồ ề năm xưa. Hôm ó tôi thực sự không hiểu; bây giờ tôi cũng không rõ nhưng tôi biết chắc chắn có một cái gì ó ã xảy ra. Từ bấy ến giờ, tôi xem cây bồ ề xa lạ ấy như một người thân yêu của mình và gắn bó với nó hơn hết thảy iều gì khác. Lệ thường, khi i qua cây bồ 64 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM ề, thể nào tôi cũng ngồi xuống dưới gốc cây ít phút chỉ ể cảm nhận về cây. Dường như một sợi dây nào ó ã nối kết chúng tôi. Một ngày kia, tôi rời trường và chuyển ến một thành phố khác ể vào ại học, tôi từ giã bố mẹ, chú bác và cả gia ình mình mà không rơi nước mắt. Tôi không phải là người dễ khóc. Thế nhưng phải xa rời cội bồ ề, tôi ã khóc. Nó còn lại trong tôi như một tia sáng nhỏ nhoi. Khi tôi khóc, tôi có cảm giác cây cũng khóc với mình mặc dù tôi không thể thấy ược giọt nước mắt chảy từ ôi mắt của cây. Tôi cảm giác ược nỗi buồn khi tay chạm vào cây, và tôi như nghe ược lời chúc phúc tạm biệt. Đó là lần gặp cuối cùng, vì khi tôi quay trở lại vào năm sau, cây bồ ề ã bị ốn ngã và chuyển i vì một lý do ngớ ngẩn. Chẳng là người ta muốn xây một tượng ài nhỏ ể biến khu vực này thành một iểm ẹp nhất giữa thành phố. Tượng ài xây lên ể tưởng niệm một gã ngốc nghếch giàu có nào ó ã thắng cử và trở thành thị trưởng thành phố. Ông ta 35 tuổi, cái tuổi úng quy ịnh ể ược làm thị trưởng ở cái thành phố này. Mọi người rất vui mừng khi có vị thị trưởng mới bởi với một người ngốc nghếch ến mức như thế, bạn có thể làm ủ mọi chuyện mà không hề bị can thiệp chút nào. Bạn có thể xây nhà ở giữa ường phố, ông ta cũng chẳng có ý kiến, chỉ cần bạn bầu cho ông ta lên chức thị trưởng. Vậy nên cả thành phố hết sức sung JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 65 sướng vì hết thảy ều ược tự do. Các thành viên trong hội ồng ều hân hoan khi ông ta ược làm thị trưởng. Mọi người ều muốn ông cứ mãi mãi làm vị thị trưởng áng kính của thành phố. May thay, ngài thị trưởng ngốc nghếch lại qua ời. Nhưng tiếc thay, cũng vì thế mà người ta lại chọn úng nơi có cây bồ ề ể xây dựng ài tưởng niệm ông. Thế là cây bồ ề bị ốn ngã. Những tảng á cẩm thạch ã thay cho một cái cây tỏa bóng xum xuê. Theo uổi hạnh phúc là iều không thể. Nếu nhìn vào kinh nghiệm của mình và tìm lấy một phút giây hạnh phúc – có vẻ như rất hiếm hoi – thì chắc rằng bạn chỉ thật sự hạnh phúc vào ôi ba lần nào ấy trong cuộc ời. Kể cả khi niềm hạnh phúc ngắn ngủi xuất hiện thì cũng không có ngoại lệ: rằng hạnh phúc ến khi bạn không tìm kiếm nó. Cố tìm kiếm hạnh phúc chỉ khiến cho bạn càng thêm tiếc nuối. Tôi không ồng ý với Đức Jesus ở nhiều iểm. Phải chăng tôi là người không tốt? Ngài dạy rằng: “Tìm thì sẽ thấy. Hỏi sẽ ược trả lời. Gõ cửa, cửa sẽ mở”. Tôi không nghĩ thế. Người Mỹ khi cho rằng “mưu cầu hạnh phúc”, dù là ý thức hay vô thức, họ ã nhớ ến thông iệp của Chúa: “Tìm sẽ gặp”. Nhưng tôi nói: “Nếu tìm, bạn sẽ không bao giờ gặp”. Đừng tìm, nó vẫn còn ở ó. Chừng nào dừng việc tìm kiếm hạnh phúc lại, khi ấy 66 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM bạn mới có hạnh phúc – bởi lẽ tìm kiếm ồng nghĩa với sự căng thẳng, còn không thiết tha mưu cầu ồng nghĩa với sự nghỉ ngơi. Hạnh phúc chỉ thực sự ến khi nào bạn ược nghỉ ngơi. Một người cứ mãi òi hỏi kiếm tìm làm sao có thể ược thảnh thơi! Anh ta âu có cố nghỉ ngơi. Bạn sẽ ngạc nhiên nếu nhìn kỹ cuộc sống quanh bạn: chính những người nghèo khó lại dễ hài lòng với cuộc sống hơn. Người dân Ethiopia chết ói mà không chút cay ắng hay oán hận. Phần lớn những người luôn bất an au khổ lại là những người Mỹ. Thật kỳ lạ. Ở nước Mỹ, mưu cầu hạnh phúc là quyền cơ bản của con người. Nó chẳng có liên quan ến bất kỳ một lề luật nào trên thế giới. Theo uổi hạnh phúc là một sự rồ dại vì chẳng bao giờ người ta có thể thành công. Càng cố gắng, càng giãy giụa người ta càng bất hạnh và au khổ. Hạnh phúc là cái ang diễn ra. Bạn không quản lý nó, không tạo ra nó, không sắp xếp nó. Hạnh phúc nằm ngoài những nỗ lực của bạn. Ngay khi ào một cái hố trong vườn, nếu bạn hoàn toàn bị thu hút vào việc ấy – bạn tập trung ến ộ bỏ quên cả thế giới xung quanh và cả bản thân bạn – thì chính khi ó, hạnh phúc hiện diện. Hạnh phúc luôn i cùng chúng ta. Nó không phải là chuyện thời tiết, chuyện ốn gỗ hay ào hố trong vườn. Làm một cái gì ó không phải là hạnh phúc. Đừng trông JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 67 ợi, hãy nghỉ ngơi, thưởng thức sự tồn tại của mình, bạn sẽ thấy hạnh phúc. Niềm hạnh phúc ấy không ến không i. Nó luôn ở ó, như hơi thở lưu thông, như mạch máu tuần hoàn trong cơ thể bạn. Nếu cứ khăng khăng i tìm hạnh phúc, bạn sẽ ánh mất nó. Nỗi bất hạnh là người bạn ồng hành của sự eo bám. Càng eo uổi một mục tiêu nào ó, bạn càng dễ rơi vào nỗi bất hạnh. Con người ã chạy theo tiền bạc, quyền lực và tôn giáo một cách liều lĩnh. Họ i khắp thế giới ể tìm cho ược ai ó dạy cho họ thế nào là hạnh phúc. Điều quan trọng nhất là hãy trở về và quên mọi thứ i. Nếu thích vẽ, bạn không cần phải i học vẽ; hãy tưới màu sắc lên bức vải trước mặt. Đứa trẻ nào cũng có thể làm ược iều ó. Hãy tô màu lên bức vải, có thể bạn sẽ ngạc nhiên: Ồ, mình có phải là họa sĩ âu, vậy mà có một cái gì ẹp ẽ ang hiện ra trước mắt. Màu sắc hòa trộn vào nhau theo một cách nào ó ã tạo ra một sản phẩm không thể gọi tên. Những tác phẩm hội họa hiện ại thường không có tên; thậm chí nhiều bức tranh còn không có cả khung nữa (bởi lẽ cuộc sống rộng lớn làm gì có kích cỡ). Hãy nhìn qua cửa sổ, bạn sẽ thấy bầu trời dường như bị óng khung, nhưng bầu trời mênh mông kia sao có thể óng khung ược. Người họa sĩ thậm chí không cần vẽ lên bức vải mà vật liệu của anh ta là vô số thứ: bức tường, nền nhà, trần nhà. Đó là những bức tranh kỳ 68 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM lạ, song từ ó tôi có thể nhìn ược bên trong tâm hồn người nghệ sĩ. Họ không quan tâm ến việc làm ra một bức tranh; họ chỉ quan tâm ến hành ộng vẽ tranh. Nó âu phải ể bán. Người ta không thể mua cái trần nhà. Trong khi người họa sĩ chú tâm từng nét vẽ, một cái gì ó ã âm thầm i vào sự sống của họ, khiến họ hứng thú cao ộ mà không có lý do nào cụ thể. Bạn ã hiểu vì sao tôi lại không thích ý tưởng theo uổi hạnh phúc rồi chứ. Người nào ã ề xuất cái ý tưởng “theo uổi hạnh phúc”, người ấy ích thực là một kẻ au khổ. Anh ta không bao giờ biết ến hạnh phúc. Anh ta chỉ theo uổi nó. Nijinsky(6), một trong những nghệ sĩ múa lừng danh nhất thế giới, một “người-múa” vĩ ại mà tạo hóa ã sinh ra. Khi múa Nijinsky là một vị thần. Ông từng có những ộng tác nhảy tuyệt diệu như trong huyền thoại, ến nỗi người ta có cảm giác ông thoát khỏi sức hút của trái ất. Những vận ộng viên tham gia thi nhảy xa trong kỳ thế vận hội không thể so sánh với Nijinsky. Nhưng iều thần kỳ hơn nữa là cách ông rơi xuống mặt ất: như một chiếc lá – chậm rãi, nhẹ nhàng. Dường như chẳng có quy luật khoa học nào của vũ trụ có thể ảnh hưởng ến những bước nhảy của người nghệ sĩ huyền thoại ó. Cách chạm ất của Nijinsky bình dị, không vội vã, bởi chẳng có gì ể 6. Vaslav Nijinsky (1890 – 1950): Nghệ sĩ múa ba lê huyền thoại người Nga gốc Ba Lan. Tên tuổi của ông sống mãi cũng những vở ballet lừng danh như Cleopatra, Người ẹp say ngủ… JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 69 ông cố bám lấy cả. Một chiếc lá rơi khỏi cành còn nhanh hơn bước chân của Nijinsky. Ông rơi như một chiếc lông chim, không một tiếng ộng. Người ta hỏi i hỏi lại: Sao ông có thể làm ược như thế? Nijinsky trả lời: tôi có làm gì âu. Nếu gắng gượng làm, tôi chẳng bao giờ thành công. Càng cố gắng bao nhiêu, tôi càng thất bại bấy nhiêu. Tôi nghiệm ra một iều: iều kỳ lạ chỉ xảy ra khi tôi không cố gắng, không nghĩ nhiều về nó. Khi tôi “vắng mặt” thì iều kỳ lạ ến. Còn khi tôi bắt ầu suy nghĩ tại sao nó diễn ra thì ngay lập tức iều kỳ diệu không còn nữa; tất cả ã ra i, và tôi trở lại mặt ất. Giờ ây, Nijinsky ã biết rõ hạnh phúc là cái không thể theo uổi. Nếu cần phải chia sẻ với nhân loại, hẳn người nghệ sĩ hiền minh ấy sẽ viết rằng: “chính sự theo uổi mới là cội nguồn au khổ”. Sống hạnh phúc không giống như cuộc săn tìm của một gã thợ săn. Chúng ta thường kiếm tìm những chiếc bóng và chẳng bao giờ ến ược bất kỳ nơi âu. Và toàn bộ cuộc ời chúng ta bị bỏ phí. Dù sống ở môi trường nào – chính trị, thương mại hay tôn giáo – con người ều liên tục uổi theo những chiếc bóng nào ó. Họ tất bật, vội vã. Không ai hỏi họ i âu, vì cũng không ai rõ ược. Chỉ một iều chắc chắn là họ phải xoay như chong chóng ể tồn tại, ể làm chủ một mục tiêu nào ó. Họ làm như thế vì họ cho rằng ó là quyền cơ bản của mình. 70 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Vậy ó, người ta i từ người phụ nữ này ến người phụ nữ khác, rồi một ến một phụ nữ khác nữa; hay i từ người àn ông này ến người àn ông khác, lại ến người àn ông khác nữa, hết phi vụ này ến phi vụ khác – tất cả chỉ nhắm ến mục ích hạnh phúc. Kỳ lạ thay, có vẻ như hạnh phúc luôn ở một nơi nào ó và con người cần phải chạy ến thưởng thức nó. Nhưng ta càng cố gắng thì hạnh phúc càng lùi xa. Cỏ ở ồi bên kia luôn xanh hơn; bạn ừng nhảy sang ngọn ồi ó chỉ ể xem có thật sự như vậy không. Hãy thưởng thức! Nếu cỏ bên kia xanh hơn, hãy ngắm nó i. Tại sao lại hủy diệt mọi thứ bằng cách nhảy sang một ngọn ồi khác và nhận ra rằng cỏ ở ấy chẳng hề xanh Cỏ ở ồi bên kia luôn xanh hơn; bạn hơn ngọn ồi của bạn tí nào. Con người cứ mãi eo uổi những ảo tưởng xa vời như thể nó ừng nhảy sang sẽ bù ắp cho họ những gì ã mất. ngọn ồi ó chỉ ể xem có thật sự như vậy không. Hãy thưởng thức! Nếu Cuộc uổi bắt ấy chẳng giải quyết ược gì. Bạn có thể sống trong một tòa nhà tráng lệ mà vẫn khổ cỏ bên kia xanh hơn, au hơn cả khi bạn trú ngụ trong hãy ngắm nó i. một túp lều tồi tàn. Nếu bạn cảm thấy au khổ khi sống trong một túp lều rách rưới cũ kỹ thì ai cũng có thể cảm thông. Họ sẵn sàng lắng nghe bạn than phiền, kể lể. Mọi người ều hy vọng bạn sẽ tìm ược một nơi trú ngụ tốt hơn, nếu không phải JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 71 là một tòa nhà sang trọng thì cũng là một ngôi nhà nhỏ bé, ẹp ẽ. Niềm hy vọng ấy sẽ giữ cho bạn sống, thúc ẩy bạn cố gắng hết ngày này sang ngày khác. Nhưng có một cái gì ó không thể tựu thành, một thứ mà nó chỉ xảy ra khi bạn hoàn tất mọi iều. Đơn giản là bạn cứ ngồi xuống và nói: “Thế là ủ. Tôi sẽ không cố gắng nữa”. Điều này ã xảy ra với Đức Thích Ca trong giây phút giác ngộ viên mãn. Chính Ngài cũng ã theo uổi mục ích của mình mà bỏ cả ngai vàng. Ngài là người khai sáng nhiều thứ, cũng là người ầu tiên buông bỏ nhiều thứ. Muốn rời bỏ một iều gì ó, trước hết bạn phải sở hữu nó. Đức Phật ã có và có nhiều hơn bất kỳ con người nào trên thế gian này. Ngài ược nhiều cung nữ xinh ẹp vây quanh, ngày ngày ược hưởng sơn hào hải vị, sống giữa hàng trăm nô lệ và ngự giữa những vườn thượng uyển lộng lẫy. Đức Phật nói: “Ta ã từ bỏ tất cả. Ta không tìm kiếm hạnh phúc nào ở thế gian. Ta sẽ tìm kiếm nó, theo uổi nó, làm mọi thứ ể có thể tìm thấy hạnh phúc thực sự”. Trong sáu năm, Ngài ã làm những gì mà bất cứ ai cũng có thể làm. Ngài i gặp những bậc thầy, những bậc ại sư, nhà thông thái, nhà hiền triết, những vị thánh. Đất nước Ấn Độ có thừa những bậc ạo cao ức trọng ó, ến nỗi bạn không cần phải i tìm họ. Chỉ cần ra ngõ, bạn ã có thể gặp ược họ. Họ ở khắp mọi nơi, nếu bạn không thấy họ, họ sẽ 72 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM tìm bạn. Thời của Đức Phật là như vậy. Thế nhưng, sau sáu năm ròng tu tập – khổ hạnh, ăn kiêng, luyện tập yoga – Ngài vẫn không tìm ược hạnh phúc. Và chuyện xảy ra vào một ngày kia… Suốt quãng thời gian tu hành, Đức Phật ang ăn kiêng, tu khổ hạnh và ép xác mỗi ngày, Ngài trở nên yếu ớt ến nỗi không thể xuống dòng sông nhỏ Niranjana ể tắm. Nếu không vịn vào một gốc cây bên bờ sông, Ngài có thể bị trượt chân trôi theo dòng nước. Trong khi ang bám vào gốc cây, Ngài bỗng lóe lên một suy nghĩ: “Các hiền triết cho rằng tồn tại cũng giống như một ại dương. Nếu sự sống là ại dương, thì bất kỳ iều gì ta ã làm ều không úng, bởi nếu ta không thể băng qua ược con sông Niranjana bé nhỏ này thì làm sao có thể băng qua ại dương sự sống? Những gì ta ã làm là lãng phí thời gian, năng lượng và thể xác”. Cuối cùng, Ngài quyết ịnh quay trở lại bờ, quyết ịnh vứt bỏ mọi nỗ lực và ngồi xuống dưới một gốc cây. Buổi tối hôm ó, dưới ánh trăng lồng lộng mênh mang, lần ầu tiên trong sáu năm trời, Ngài ược ngủ một giấc ngon lành, không phải lo âu mình sẽ i âu, làm gì vào sáng mai. Không tu luyện, không khổ hạnh, không cần phải dậy sớm trước khi mặt trời mọc. Đó là lần ầu tiên Ngài hoàn toàn tự do, thoát khỏi mọi cố gắng, tìm kiếm, theo uổi. Ngài ã ngủ một giấc ngủ khác thường, và một buổi sáng khi mở mắt ra, ngôi sao cuối cùng ã JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 73 tắt. Người ta cho rằng ngôi sao cuối cùng biến mất ồng nghĩa với sự biến mất của con người Tất Đạt Đa trước ó. Giờ ây Ngài ã thực sự sống trong sự an lạc, không còn lo lắng ến tương lai, không còn theo uổi iều gì, không cố gắng làm một iều gì nữa… Nằm xuống, không vội vã thức sớm, Ngài nhận ra rằng sáu năm qua giống như một cơn ác mộng. Nhưng tất cả ã qua i. Ngôi sao ã biến mất, và thái tử Tất Đạt Đa cũng không còn hiện diện như một con người trần tục. Người ta gọi ó là kinh nghiệm an lạc, kinh nghiệm về sự thật cuối cùng mà chúng ta cứ mãi tìm kiếm và bỏ lỡ nó bao nhiêu lần. Nhiều Phật tử ã không thể hiểu nổi ý nghĩa của câu chuyện này. Đó là biến cố quan trọng nhất trong cuộc ời Đức Phật mà không gì có thể so sánh ược. Nhưng có lẽ bạn sẽ ngạc nhiên lắm… Tôi không phải là Phật tử, và tôi bất ồng với Ngài về cả nghìn việc. Song, tôi là người ầu tiên trong hai mươi lăm thế kỷ nhấn mạnh câu chuyện này và ưa nó thành vấn ề cốt yếu, bởi lẽ ó chính là giây phút thức tỉnh sâu sắc của Ngài. Nhiều Phật tử và tu sĩ Phật giáo không thể kể lại câu chuyện này, bởi vì nếu kể lại thì biết bao công sức khổ luyện của họ có ý nghĩa gì? Họ ang cố ạt tới iều gì? Họ ang rao giảng iều gì, thực hành và cầu nguyện cái gì? Nếu bạn kể lại câu chuyện rằng Đức Phật ã chấm dứt mọi nỗ lực tìm kiếm những giáo iều vô nghĩa thì người nghe sẽ hỏi bạn: Vậy, ông ang rao giảng cho tôi thực hành một thứ 74 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM vô nghĩa hay sao? Và chúng ta sẽ phải chấm dứt việc rao giảng ó trong nay mai hay sao? Nếu cuối cùng chúng ta vẫn phải dừng lại thì tại sao lại bắt ầu nó làm gì? Đối với các tu sĩ, iều này thật khó trả lời; ặt câu hỏi như thế là hủy diệt toàn bộ sự nghiệp và công lao tu tập suốt một ời của họ. Sự thật và niềm an lạc của con người cũng giống như thế. Bạn chỉ cần ngồi xuống, không làm gì cả, chờ ợi – không phải chờ ợi Godot, mà chỉ ơn giản là chờ ợi, không phải vì một cái gì ặc biệt mà chỉ ơn giản là chờ ợi, ở tư thế chờ ợi, và iều gì ến sẽ ến. Hạnh phúc cuối cùng sẽ ến. CỘI NGUỒN ĐAU KHỔ Sống là khổ. Con người ã chìm dưới nỗi au khổ hàng bao nhiêu thế kỷ. Rất hiếm khi bạn gặp một người không hề au khổ. Đó là lý do tại sao người ta không thể tin có một người như Đức Phật tồn tại trên ời này. Họ không thể tin vì họ vẫn mãi sống trong nỗi khổ riêng. Họ vướng sâu vào nỗi khổ và không có cách nào thoát ra ược. Người ta vẫn cho rằng Đức Phật là một nhân vật tưởng tượng, một người như Phật Thích Ca chỉ là một giấc mơ ẹp của nhân loại. Đó chính là iều mà Sigmund Freud nói, con người giống Đức Phật ở giấc mơ hoàn thiện. Chúng ta muốn thoát ra khỏi au khổ, chúng ta muốn JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 75 yên lặng, hòa bình, muốn tạ ơn… nhưng không làm sao thực hiện ược. Freud nói: thật sự con người không nên hy vọng iều gì tốt ẹp hoàn hảo; nó không bao giờ xảy ra vì ó là bản chất tự nhiên của mọi sự vật. Con người không thể tìm thấy hạnh phúc. Chúng ta cần phải lắng nghe Freud một cách cẩn trọng và thấm thía, không nên phủ nhận hoàn toàn. Thông iệp của ông là một trong những tư tưởng ược quan tâm nhiều nhất. Khi quả quyết rằng hạnh phúc là iều không thể có, Freud cũng ồng thời khẳng ịnh niềm hy vọng về hạnh phúc cũng hão huyền không kém. Kết luận ó không phải của một nhà triết học mà của một người quan sát, chiêm nghiệm về nỗi au khổ của con người. Freud không thuộc kiểu người bi quan. Nhưng sau khi tìm hiểu hàng ngàn số phận, phân tích sâu sắc tâm lý của họ, ông nhận ra rằng con người dù sống thế nào cũng ều chịu ựng au khổ. Cùng lắm là chúng ta có cảm giác hài lòng chứ không bao giờ ạt tới niềm vui tối thượng. Cùng lắm là chúng ta có thể làm cho cuộc sống trở nên dễ chịu hơn một chút – nhờ vào những phương tiện khoa học kỹ thuật, tiến bộ xã hội, phát triển kinh tế, v.v. – nhưng lúc nào con người cũng sống trong nỗi au khổ. Làm sao Freud tin vào sự hiện hữu của một người như Thích Ca ngoài ời thật? Sự thanh thản bình yên ấy của Đức Phật dường như chỉ là một giấc mơ; dường như nhân loại ang mơ về một cuộc sống Phật tính. 76 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM Đối với Freud, sự tồn tại của một nhân vật như Phật Thích Ca là một ngoại lệ khác thường. Cuộc ời Ngài là một huyền thoại, nó nằm ngoài quy luật thế gian. Tại sao con người mãi au khổ trong khi cái mà tất cả mọi người khát khao kiếm tìm là hạnh phúc. Không ai muốn mình khổ, nhưng ai cũng khổ. Ai ai cũng muốn ược hạnh phúc, toại nguyện, bình an và yên tĩnh. Ai cũng muốn vui vẻ, hòa ồng. Nhưng hình như những iều ấy rất khó xảy ra. Giờ ây chúng ta biết rõ một nguyên nhân sâu xa mà những phân tích lô-gic của Freud không thể chạm tới. Chúng ta phải chú ý rằng: con người muốn hạnh phúc, vì thế mà họ luôn giày vò mình trong au khổ. Càng khát khao hạnh phúc bao nhiêu, chúng ta càng au ớn bấy nhiêu. Điều này có vẻ vô lý nhưng nó lại là nguyên nhân sâu xa. Nếu nắm ược vai trò của lý trí trong quá trình tư duy của con người, chúng ta sẽ nhận thức rõ hơn vấn ề này. Mong muốn hạnh phúc bao giờ cũng tạo ra au khổ. Nếu muốn thoát ra khỏi au khổ, tốt nhất chúng ta hãy thoát ra khỏi ước mong hạnh phúc, khi ó không gì có thể làm cho bạn au khổ ược. Đây là iểm mà Freud ã bỏ qua. Freud không thể hiểu rằng khát khao hạnh phúc là cội nguồn au khổ. Thời khắc mà bạn mơ ước hạnh phúc chính là lúc bạn ang rời xa hiện tại, rời xa cuộc ời trước mắt ể sống trong JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 77 tương lai – nhưng tương lai là cái chưa có, chưa hiển hiện; nghĩa là bạn ang sống trong một giấc mơ không thật, và càng ngày càng dấn sâu thêm vào vòng xoáy sai lầm. Mong ước hạnh phúc chứng tỏ bạn không bình an trong hiện tại, chứng tỏ bạn ang có một nỗi khổ nào ó. Bạn muốn gửi nỗi khổ ấy vào nơi khác ể không phải lo âu buồn bã. Đôi khi bạn cảm thấy ỡ ưu phiền nhưng hạt giống au khổ vẫn còn nguyên trong bạn. Nó chỉ tạm thời rời khỏi bạn, nhưng mọi thứ vẫn chẳng có gì thay ổi. Cũng như một ứa bé ang lớn lên, nó ang biến chuyển từng giây phút nhưng vẫn gương mặt ấy, dòng máu ấy. Giờ ây bạn ang bất hạnh. Mong muốn thiết tha của bạn là ngày mai sẽ ược hạnh phúc, nhưng cái ngày mai ấy chỉ là những ước oán của tất cả những gì bạn làm trong ngày hôm nay. Bạn ang bất hạnh, bạn mong ngày mai sẽ sung sướng hơn, và kết quả là bạn càng thêm bất hạnh. Thất bại này khiến bạn càng ói khát hạnh phúc, và dĩ nhiên là càng khổ sở hơn. Bạn rơi vào một vòng tròn luẩn quẩn không sao thoát ra ược, như con chó cứ muốn uổi theo cái uôi của mình. Các thiền sư ã dẫn ra câu chuyện về người ánh xe và con ngựa. Nếu con ngựa không chịu di chuyển, người ánh xe càng iên lên và quật con ngựa tới tấp, nhưng càng bị quật nó càng ứng im. Bất kỳ iều gì bạn mơ ước, khao khát ều khiến bạn trở nên au khổ hơn mà thôi. Vì thế, iều ầu tiên bạn cần làm là ừng mơ ước nữa. Chỉ có hiện 78 - HẠNH PHÚC TẠI TÂM tại là quan trọng nhất, cho dù hiện tại có như thế nào. Và theo ó, một thông iệp lớn lao ang chờ ợi bạn. Thông iệp ấy như sau: tại ây, lúc này, không có ai au khổ cả. Bạn ã có bao giờ khổ sở ngay tại ây, ngay lúc này không? Ngay tại khoảnh khắc này, tôi nhấn mạnh, có ai trong chúng ta thực sự au khổ ngay lúc này không? Ngày hôm qua có thể là bất hạnh. Ngày mai có thể bất hạnh. Nhưng ngay lúc này – ngay khoảnh khắc phập phồng sống ộng của thực tại, không âu lo quá khứ, tương lai, bạn có au khổ không? Ký ức có thể mang lại cho bạn nỗi au khổ. Ai ó ã sỉ nhục bạn hôm qua, ến bây giờ bạn vẫn bị tổn thương, au ớn. Tại sao, tại sao iều ó lại xảy ra với bạn? Tại sao người ta lại sỉ nhục bạn? Bạn ã làm nhiều iều tốt ẹp, ã sống rất tử tế, nhưng bị lăng mạ không thương tiếc. Bạn ang suy nghĩ về những iều không còn nữa. Nó là câu chuyện của ngày hôm qua. Bạn có thể au khổ khi nghĩ tới tương lai. Ngày mai, bạn sẽ hết tiền, bạn sẽ ở âu? Bạn sẽ ăn gì? Không còn tiền trong túi, bạn sẽ trở nên bất hạnh biết bao nhiêu. Bất hạnh là cái ến từ quá khứ hoặc tương lai, nó không thuộc về hiện tại. Hiện tại là cái không chứa ựng au khổ. Nếu thấm nhuần suy nghĩ này, bạn sẽ trở thành một vị Phật. Không ai có thể cản trở con ường của bạn. Bạn JOY: THE HAPPINESS THAT COMES FROM WITHIN - 79 sẽ quên hết mọi lời nói của Freud; hạnh phúc không chỉ là cái có thể xảy ra mà nó vẫn ang hiển hiện. Nó ở ngay trước mặt bạn nhưng bạn ã bỏ qua, ơn giản chỉ vì bạn ang i tìm một con ường nào ó xa xôi. Hạnh phúc nằm ở chính nơi mà chúng ta ang sống. Chúng ta ở âu, hạnh phúc xuất hiện ở ó. Hạnh phúc bao xung quanh ta một cách tự nhiên như không khí, như bầu trời. Hạnh phúc không phải là thứ phải i tìm; nó là chất liệu của vũ trụ bao la. Hãy thưởng thức nguồn năng lượng tuyệt vời ấy. Bạn phải nhìn thẳng vào nó, Hạnh phúc bao xung quanh ta một cách tự nhiên như không khí, như bầu ối diện trực tiếp với nó. Chỉ cần trời. Hạnh phúc lơ ãng mong cầu hão huyền, bạn sẽ lập tức ánh mất nó. Chúng ta tự mình ánh mất hạnh phúc. Chúng ta bất hạnh vì không phải là thứ phải i tìm; nó là chất liệu của vũ trụ bao la. Hãy thưởng ã tiếp cận sai hướng. Nếu khư khư nhìn vào quá thức nguồn năng lượng tuyệt vời ấy. khứ hoặc nghĩ về tương lai và cố gắng vượt qua au khổ thì bạn chỉ chuốc lấy thất bại. Bạn không thể làm chủ ược nó – cho dù bạn ã cố gắng nhiều ến âu. Điều quan trọng nhất là bạn không thể tạo ra nỗi au khổ ngay lúc này. Bạn phải nhìn thẳng vào nó, ối diện trực tiếp với nó. Chỉ cần lơ ãng mong cầu hão huyền, bạn sẽ lập tức ánh mất nó.