🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Giữ Yên Giấc Ngủ Của Người Ebooks Nhóm Zalo GIUYEN GIAC NGIJ CUA NGUO'I � CHINH TRl QUOC GIA VhN1!A XUAT BAN �NHAXUATBAN VAN HOC GI÷ Y£N GIÊC NGñ CñA NG¦êI Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS.TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. Hoμng phong hμ Thμnh viªn TrÇn quèc d©n TS. NguyÔn ®øc tμi TS. NguyÔn An Tiªm NguyÔn Vò Thanh H¶o NHIỀU TÁC GIẢ gi÷ yªn giÊc ngñ cña ng−êi NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT Hμ Néi - 2015 nhμ xuÊt b¶n V¨n häc ChØ ®¹o néi dung: Th−êng vô §¶ng ñy vμ Bé T− lÖnh B¶o vÖ L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh Nh÷ng ng−êi viÕt: NguyÔn TrÝ Hu©n NguyÔn B¶o Chu V¨n T¾c Do·n §ức Xu©n Bïi §oμn CÇm lêI nHμ XUÊT B¶N Vμo nh÷ng n¨m cuèi ®êi, B¸c Hå l©m bÖnh nÆng. §¶ng, Nhμ n−íc vμ Quèc héi ®· quyÕt ®Þnh tËp trung mäi kh¶ n¨ng vμ ph−¬ng tiÖn ®Ó ch¨m sãc søc kháe cña Ng−êi; thÓ theo nguyÖn väng cña toμn d©n, cÇn khÈn tr−¬ng cö tæ y tÕ ®Æc biÖt sang Liªn X« häc tËp c¸ch g×n gi÷ l©u dμi thi hμi B¸c sau khi Ng−êi qua ®êi; ®ång thêi sÏ x©y L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i Qu¶ng tr−êng Ba §×nh - n¬i Ng−êi ®äc b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp, khai sinh n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ngμy 2-9-1945. Ngμy 2-9-1969, B¸c Hå vÒ câi vÜnh h»ng, ®Ó l¹i cho toμn §¶ng, toμn qu©n, toμn d©n ta niÒm tiÕc th−¬ng v« h¹n. Nhê ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o nªn khi B¸c qua ®êi, tæ y tÕ ®Æc biÖt ®· gi÷ g×n tèt thi hμi cña Ng−êi nh− chóng ta ®−îc chøng kiÕn trong nh÷ng ngμy kÝnh viÕng vμ truy ®iÖu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi nghi lÔ träng thÓ nhÊt t¹i Héi tr−êng Ba §×nh. Do sù bÊt æn kh«ng thÓ l−êng hÕt trong chiÕn tranh, ®Ó b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toμn, nªn ®· tr¶i qua n¨m lÇn di chuyÓn, tuy ®Çy gian nan, qua nói, qua s«ng, lóc ë rõng, khi ë trong hang ®¸, nh−ng thi hμi B¸c vÉn ®−îc gi÷ g×n trän vÑn. §ã lμ mét kú tÝch. Sau mÊy n¨m chuÈn bÞ c«ng phu vμ khÈn tr−¬ng x©y dùng, ®Çu th¸ng 7-1975, L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®−îc kh¸nh thμnh. §ã lμ c«ng tr×nh kiÕn tróc b¶o 5 ®¶m l©u dμi, thÓ hiÖn tÝnh v¨n hãa nghÖ thuËt cao, tÝnh hiÖn ®¹i, tÝnh d©n téc, trang nghiªm, linh thiªng mμ gi¶n dÞ. Ngμy 18-7-1975, §¶ng vμ Nhμ n−íc ®· tæ chøc ®ãn B¸c tõ c¨n cø rõng nói Ba V× vÒ yªn nghØ vÜnh h»ng t¹i L¨ng cña Ng−êi. Song song víi viÖc hoμn thμnh x©y L¨ng lμ viÖc hoμn thμnh x©y dùng qu¶ng tr−êng Ba §×nh vμ v−ên hoa gÇn L¨ng, t¹o thμnh quÇn thÓ kiÕn tróc hoμn h¶o, ®a d¹ng mμ thèng nhÊt, cã nhiÒu loμi hoa, c©y c¶nh, c©y ¨n qu¶, c©y gç quý ®¹i diÖn cho mäi miÒn ®Êt n−íc. §ã chÝnh lμ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh v−ît gian nan, lao ®éng s¸ng t¹o, tù gi¸c cña nh÷ng ng−êi ®−îc vinh dù gi÷ g×n, b¶o vÖ thi hμi B¸c vμ tham gia x©y dùng quÇn thÓ kiÕn tróc nªu trªn, thÓ hiÖn lßng thμnh kÝnh vμ lu«n t−ëng nhí B¸c cña toμn §¶ng, toμn qu©n vμ toμn d©n ta. §ã cßn lμ kÕt qu¶ sù gióp ®ì t×nh nghÜa cña nh©n d©n Liªn X« c¶ vÒ nh©n tμi, vËt lùc mμ nh©n d©n ta kh«ng bao giê quªn. Nh÷ng ®iÒu tr×nh bμy tãm l−îc vÒ viÖc thùc hiÖn nh÷ng quyÕt ®Þnh nªu trªn chÝnh lμ néi dung cèt lâi cña cuèn s¸ch Gi÷ yªn giÊc ngñ cña Ng−êi do Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n V¨n häc Ên hμnh. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 8 n¨m 2015 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 6 D©n téc ta, nh©n d©n ta, non s«ng ®Êt n−íc ta ®· sinh ra Hå Chñ tÞch, ng−êi anh hïng d©n téc vÜ ®¹i, vμ chÝnh Ng−êi ®· lμm r¹ng rì d©n téc ta, nh©n d©n ta vμ non s«ng ®Êt n−íc ta. (TrÝch §iÕu v¨n cña Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam t¹i LÔ truy ®iÖu träng thÓ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ngμy 9 th¸ng 9 n¨m 1969) VÒ viÖc riªng - Suèt ®êi t«i hÕt lßng hÕt søc phôc vô Tæ quèc, phôc vô c¸ch m¹ng, phôc vô nh©n d©n. Nay dï ph¶i tõ biÖt thÕ giíi nμy, t«i kh«ng cã ®iÒu g× ph¶i hèi hËn, chØ tiÕc lμ tiÕc r»ng kh«ng ®−îc phôc vô l©u h¬n n÷a, nhiÒu h¬n n÷a. Sau khi t«i ®· qua ®êi, chí nªn tæ chøc ®iÕu phóng linh ®×nh, ®Ó khái l·ng phÝ thêi giê vμ tiÒn b¹c cña nh©n d©n. Cuèi cïng, t«i ®Ó l¹i mu«n vμn t×nh th©n yªu cho toμn d©n, toμn §¶ng, cho toμn thÓ bé ®éi, cho c¸c ch¸u thanh niªn vμ nhi ®ång. (TrÝch Di chóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh (B¶n c«ng bè n¨m 1969)) 7 8 lêI GIíI THIÖU Víi tÊm lßng kÝnh yªu v« h¹n vμ ®êi ®êi nhí ¬n Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÜ ®¹i, thÓ theo ý nguyÖn rÊt thiÕt tha cña toμn §¶ng, toμn d©n, khi Ng−êi qua ®êi, §¶ng vμ Nhμ n−íc ra quyÕt ®Þnh gi÷ g×n l©u dμi thi hμi B¸c vμ x©y dùng L¨ng cña Ng−êi. §Ó b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toμn vμ gi÷ g×n trän vÑn thi hμi B¸c trong ®iÒu kiÖn ë mét ®Êt n−íc khÝ hËu nhiÖt ®íi vμ chiÕn tranh ®ang diÔn ra gay go, ¸c liÖt, mét bé phËn c¸n bé vμ chiÕn sÜ qu©n ®éi vμ nh©n d©n ta ®· tr¶i qua h¬n s¸u n¨m trêi vÊt v¶, lμm viÖc quªn m×nh trªn mÆt trËn thÇm lÆng nμy vμ hä ®· lËp nªn nh÷ng thμnh tÝch ®Æc biÖt. Cïng víi nh÷ng c«ng viÖc b¶o vÖ vμ gi÷ g×n thi hμi B¸c, viÖc x©y dùng L¨ng cña Ng−êi trªn Qu¶ng tr−êng Ba §×nh lÞch sö còng lμ mét thμnh tùu ®Æc biÖt cña qu©n vμ d©n ta. Tõ thiÕt kÕ ®Õn thi c«ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cã nhiÒu khã kh¨n vÒ vËt chÊt vμ cuéc chiÕn ®Êu ®ang cßn tiÕp diÔn, nh−ng c¶ n−íc ®· chung søc, chung lßng, gãp c«ng gãp cña ®Ó hoμn thμnh sím viÖc x©y dùng L¨ng B¸c - 9 mét c«ng tr×nh vÜnh cöu, võa hiÖn ®¹i, trang nghiªm, võa mang mμu s¾c d©n téc. §ã lμ tÊm lßng cña toμn §¶ng, toμn d©n vμ toμn qu©n ta kÝnh d©ng lªn B¸c. Cuèn ký sù Gi÷ yªn giÊc ngñ cña Ng−êi gãp phÇn nãi lªn tÊm lßng cña toμn §¶ng, toμn d©n vμ toμn qu©n ta ®èi víi B¸c, ®ång thêi còng thÓ hiÖn râ t×nh c¶m vμ sù gióp ®ì quý b¸u cña §¶ng, ChÝnh phñ vμ nh©n d©n Liªn X« trong viÖc b¶o vÖ, gi÷ g×n m·i m·i thi hμi B¸c vμ x©y dùng L¨ng cña Ng−êi. Nh©n d©n ta v« cïng quý träng vμ biÕt ¬n s©u s¾c sù gióp ®ì to lín vμ quý b¸u ®ã. Nh©n dÞp kû niÖm lÇn thø 100 ngμy sinh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, t«i thÊy cuèn s¸ch nμy lμ mét mãn quμ rÊt quý göi ®Õn ®ång bμo vμ chiÕn sÜ c¶ n−íc. §ç M−êi 10 I Nh÷ng ngμy th¸ng cuèi cïng cña B¸c 1 HiÕm thÊy trong lÞch sö cã con ng−êi nμo mμ tªn tuæi vμ sù nghiÖp l¹i g¾n bã víi vËn mÖnh cña c¶ mét d©n téc, mét ®Êt n−íc nh− Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Cã thÓ t×m thÊy h×nh ¶nh Ng−êi trong tõng h¬i thë cña mçi ng−êi d©n vμ còng cã thÓ t×m thÊy sè phËn mçi ng−êi d©n trong tõng ý nghÜ cña Ng−êi. "B¸c Hå", ®ã lμ tªn gäi tr×u mÕn nhÊt, thiªng liªng nhÊt mμ c¶ d©n téc ®· dμnh ®Ó gäi vÞ l·nh tô kÝnh yªu cña m×nh. B¸c gi¶n dÞ vμ gÇn gòi. Kh«ng cã kho¶ng c¸ch nμo gi÷a mét ng−êi d©n b×nh th−êng víi l·nh tô l¹i ®−îc rót ng¾n l¹i nh− vËy. Tõ l©u B¸c ®· trë thμnh mét lÏ sèng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong ®êi sèng chÝnh trÞ vμ tinh thÇn cña ®Êt n−íc. Ng−êi lμ mét c¸ nh©n, nh−ng Ng−êi còng ®· trë thμnh tÊt c¶. §· cã biÕt bao nhiªu ng−êi anh hïng tr−íc giê phót hy sinh ®· h« lín: "Hå Chñ tÞch mu«n n¨m!", 11 "B¸c Hå mu«n n¨m!". Lêi h« gi¶n dÞ vμ tha thiÕt Êy tr−íc kÎ thï trªn nhiÒu ph¸p tr−êng ®· vang lªn nh− mét lêi thÒ, thÓ hiÖn khÝ ph¸ch "tËn trung víi n−íc, tËn hiÕu víi d©n" cña ng−êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. §ã còng lμ niÒm mong mái da diÕt, lμ lêi cÇu chóc cña ng−êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ®èi víi søc kháe cña B¸c. Ng−êi s¾p hy sinh cÇu chóc cho B¸c m·i m·i m¹nh kháe, sèng l©u, ng−êi sèng còng lu«n khao kh¸t B¸c tr−êng sinh cïng víi d©n téc, víi ®Êt n−íc. Nh−ng søc kháe cña B¸c l¹i hoμn toμn n»m ngoμi ý muèn cña toμn §¶ng, toμn d©n ta. Vμo gi÷a nh÷ng n¨m cña thËp kû s¸u m−¬i thÕ kû XX, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n−íc cña nh©n d©n ta ®ang ë vμo giai ®o¹n quyÕt liÖt nhÊt. Nöa triÖu qu©n Mü ®· ®æ bé å ¹t vμo miÒn Nam, tiÕn hμnh cuéc chiÕn tranh côc bé tμn khèc nhÊt trong lÞch sö. Tin tøc vÒ nh÷ng ng−êi d©n v« téi bÞ giÕt h¹i, nh÷ng lμng m¹c trï phó ë miÒn Nam bÞ tμn ph¸ ®· trë thμnh nçi ®au nhøc nhèi th−êng xuyªn cña B¸c. Cïng víi tuæi t¸c, søc kháe cña B¸c cø mçi ngμy mét suy gi¶m. §· cã mét c©u chuyÖn kÓ l¹i r»ng, thÊy B¸c suy gi¶m søc kháe v× hót thuèc l¸ nhiÒu, c¸c b¸c sÜ ®Ò nghÞ B¸c kh«ng ®−îc hót thuèc n÷a, B¸c chÊp hμnh. Nh−ng chØ mét thêi gian ng¾n sau, c¸c b¸c sÜ l¹i ph¶i ®Ó B¸c hót thuèc trë l¹i v× bá thuèc, søc kháe cña B¸c cã phÇn sa sót h¬n. §iÕu thuèc lμ ng−êi b¹n duy nhÊt cña B¸c trong nh÷ng giê phót riªng t−, khi tÊt c¶ mäi 12 ng−êi sau mét ngμy lμm viÖc víi B¸c ®Òu trë vÒ víi cuéc sèng gia ®×nh ªm Êm cña m×nh. N¨m 1962, khi ph¸i ®oμn ®Çu tiªn cña MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam ra th¨m miÒn B¾c, tr−íc khi vÒ, thay mÆt cho 14 triÖu ®ång bμo miÒn Nam lóc ®ã, ®oμn chØ cã mét yªu cÇu víi Trung −¬ng §¶ng vμ nh©n d©n miÒn B¾c: "Ph¶i cè g¾ng gi÷ g×n søc kháe cña B¸c cho thËt tèt, ®Ó ®ång bμo miÒn Nam cã thÓ ®−îc gÆp Ng−êi khi n−íc nhμ hoμn toμn thèng nhÊt". Th¸ng 5-1967, sau lÔ mõng thä nh©n ngμy sinh thø 77 cña B¸c, Bé ChÝnh trÞ ®· triÖu tËp mét cuéc häp bÊt th−êng ®Ó bμn viÖc b¶o vÖ søc kháe cña Ng−êi vμ chuÈn bÞ gi÷ g×n thi hμi B¸c l©u dμi sau khi Ng−êi qua ®êi. Cuéc häp do ®ång chÝ Lª DuÈn, BÝ th− thø nhÊt Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng chñ tr×. Héi nghÞ ®· x¸c ®Þnh: vÊn ®Ò quan träng ®Æt ra lóc nμy lμ ph¶i ®¶m b¶o hai yªu cÇu: 1. Ph¶i tuyÖt ®èi gi÷ bÝ mËt, nÕu kh«ng, nh©n d©n sÏ hoang mang lo l¾ng vμ B¸c sÏ phª b×nh Bé ChÝnh trÞ, kh«ng cho phÐp triÓn khai thùc hiÖn chñ tr−¬ng nμy. 2. Ph¶i chän mét sè c¸n bé y tÕ giái göi sang Liªn X« häc tËp vÒ khoa häc g×n gi÷ thi hμi. Nh©n sù cô thÓ giao cho Ban Tæ chøc Trung −¬ng lùa chän. Héi nghÞ còng nhÊt trÝ giao nhiÖm vô ®Æc biÖt nμy cho Qu©n ñy Trung −¬ng v× qu©n ®éi s½n cã 13 truyÒn thèng nhËn vμ hoμn thμnh xuÊt s¾c mäi nhiÖm vô. MÆt kh¸c, Bé ChÝnh trÞ còng chØ ®Þnh ®ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng thay mÆt cho Trung −¬ng §¶ng trùc tiÕp theo dâi vμ ch¨m sãc søc kháe cña B¸c. Vèn lμ mét ng−êi sèng gi¶n dÞ, B¸c lu«n lu«n lo l¾ng ®Õn vËn mÖnh cña d©n téc, cña ®Êt n−íc. B¸c th−êng kªu gäi toμn §¶ng, toμn d©n ta thùc hμnh tiÕt kiÖm. Bëi vËy, quyÕt ®Þnh trªn cña Bé ChÝnh trÞ lμ hoμn toμn tr¸i víi ý nguyÖn cña B¸c. Sau khi qua ®êi, B¸c chØ cã mét nguyÖn väng: Háa t¸ng thi hμi B¸c, lÊy tro ®ùng vμo ba chiÕc b×nh, ®Æt trªn ba ngän ®åi thÊp ë ba miÒn B¾c, Trung, Nam ®Ó ®ång bμo c¶ n−íc cã thÓ ®Õn víi B¸c vμ ®Ó B¸c m·i m·i ®−îc gÇn gòi víi d©n, víi n−íc. B¸c cßn dÆn thªm r»ng, trªn mçi ngän ®åi ph¶i ®−îc trång thËt nhiÒu c©y cã bãng m¸t, vμ lμm nhμ ®Ó nh©n d©n cã thÓ ngåi nghØ mçi khi lªn viÕng B¸c. Nh−ng viÖc g×n gi÷ thi hμi B¸c cho ®êi ®êi con ch¸u mai sau ®−îc chiªm ng−ìng l¹i lμ nguyÖn väng thiªng liªng cña toμn §¶ng, toμn d©n ta. §ã sÏ lμ phÇn th−ëng v« gi¸ mμ §¶ng ta dμnh cho c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai cña ®Êt n−íc. §Ó c«ng viÖc ®−îc triÓn khai sím, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh cö ®ång chÝ Lª Thanh NghÞ thay mÆt §¶ng vμ ChÝnh phñ ta sang Liªn X« héi ®μm ®Ò nghÞ b¹n gióp ®ì, tõ c«ng t¸c ®μo t¹o c¸n bé ®Õn viÖc g×n gi÷ l©u dμi thi hμi B¸c. DÜ nhiªn, chuyÕn ®i nμy, ®ång chÝ Lª Thanh NghÞ còng ph¶i giÊu 14 kh«ng ®Ó B¸c biÕt. XuÊt ph¸t tõ lßng kÝnh träng vμ nhËn râ vÞ trÝ lín lao cña B¸c ®èi víi phong trμo gi¶i phãng d©n téc vμ phong trμo céng s¶n quèc tÕ, §¶ng vμ ChÝnh phñ Liªn X« kh¼ng ®Þnh ñng hé vμ gióp ®ì ViÖt Nam kh«ng hoμn l¹i trong viÖc gi÷ g×n l©u dμi thi hμi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vμ x©y dùng L¨ng cña Ng−êi. ChuyÕn ®i lμ mét thμnh c«ng lín. Nh−ng còng b¾t ®Çu tõ ®ã, trong lßng mçi ng−êi biÕt t−êng tËn vÒ søc kháe cña B¸c, b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mét kho¶ng trèng, mét kho¶ng trèng cßn m¬ hå nh−ng kh«ng g× cã thÓ bï ®¾p: ®ã lμ sù thiÕu v¾ng B¸c trong t−¬ng lai mμ mçi ng−êi d©n, mçi ng−êi lÝnh sÏ ph¶i g¸nh chÞu. Kh«ng ai muèn ®iÒu ®ã, nh−ng l¹i kh«ng thÓ kh«ng nghÜ ®Õn nã. 2 Trong cuéc ®êi cña B¸c cã nhiÒu nçi ®au, nh−ng nçi ®au lín nhÊt lμ nçi ®au miÒn Nam ch−a ®−îc gi¶i phãng, n−íc nhμ ch−a hoμn toμn ®−îc thèng nhÊt. N¨m 1966, khi tiÕp mét nhμ b¸o Cuba, B¸c ®· ®Æt mét bμn tay lªn ngùc m×nh nãi r»ng: "Nh©n d©n miÒn Nam, mçi nhμ, mçi ng−êi ®Òu cã mét nçi ®au, ®em céng tÊt c¶ nh÷ng nçi ®au ®ã l¹i th× ®Êy lμ nçi ®au cña t«i". Còng trong n¨m Êy, Ng−êi ®· tuyªn bè mét ch©n lý bÊt hñ: "Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do". Ch©n lý ®ã, cho ®Õn b©y giê vÉn vang lªn trªn kh¾p hμnh tinh, trë thμnh lÏ sèng 15 cña nhiÒu d©n téc cßn ch−a giμnh ®−îc ®éc lËp, tù do thùc sù. MiÒn Nam lu«n lu«n ë trong tr¸i tim B¸c vμ B¸c còng lu«n cã trong tr¸i tim cña mçi ng−êi d©n miÒn Nam. Cßn nhí n¨m 1946, tr−íc quèc d©n, ®ång bμo, tr−íc nguy c¬ miÒn Nam bÞ ®e däa, n−íc nhμ bÞ chia c¾t, B¸c ®· kh¼ng ®Þnh: "§ång bμo Nam Bé lμ d©n n−íc ViÖt Nam. S«ng cã thÓ c¹n, nói cã thÓ mßn, song ch©n lý ®ã kh«ng bao giê thay ®æi"1. Trong nh÷ng n¨m th¸ng khèc liÖt nhÊt cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n−íc, cã ngμy nμo B¸c kh«ng gäi ®iÖn hái §¹i t−íng Vâ Nguyªn Gi¸p vÒ t×nh h×nh chiÕn sù ë miÒn Nam? §−îc vμo miÒn Nam lμ nguyÖn väng da diÕt trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi cña B¸c. NhiÒu lÇn, B¸c ®Ò nghÞ Bé ChÝnh trÞ bè trÝ ®Ó B¸c ®−îc vμo th¨m ®ång bμo miÒn Nam theo ®−êng mßn Tr−êng S¬n, hoÆc ®−êng hμng kh«ng Hμ Néi - Phn«m Pªnh, nh−ng nhËn thÊy søc kháe cña B¸c kh«ng b¶o ®¶m cho chuyÕn ®i, nªn Bé ChÝnh trÞ ®· t×m mäi c¸ch tr× ho·n chuyÕn ®i Êy v× tr−íc ®©y, sau chuyÕn ®i th¨m ®ång bμo Th¸i B×nh trë vÒ, B¸c ®· bÞ bÖnh co th¾t ®éng m¹ch n·o. Vμo mïa xu©n n¨m 1968, theo lêi mêi cña §¶ng vμ Nhμ n−íc Trung Quèc, B¸c sang B¾c Kinh nghØ ng¬i vμ ch÷a bÖnh. §ång chÝ Lª §øc Thä tr−íc khi vμo miÒn Nam c«ng t¸c ®· sang _______________ 1. Hå ChÝ Minh: Toμn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hμ Néi , 2011, t.4, tr. 280. 16 B¾c Kinh chμo B¸c. Khi nghe ®ång chÝ Lª §øc Thä b¸o c¸o vÒ chuyÕn ®i s¾p tíi, B¸c l¹i tha thiÕt ®Ò nghÞ Bé ChÝnh trÞ bè trÝ ®Ó B¸c ®i miÒn Nam. B¸c b¶o: "Chó vμo trong ®ã bμn víi chó Hïng (Ph¹m Hïng) bè trÝ ®Ó B¸c vμo th¨m ®ång bμo miÒn Nam". §ång chÝ Lª §øc Thä khÐo lÐo tõ chèi, nãi r»ng: B¸c chØ cã thÓ ®i ®−êng hμng kh«ng qua Phn«m Pªnh. Muèn vËy ph¶i lμm hé chiÕu vμ ng−êi ta dÔ dμng nhËn ra B¸c v× B¸c cã r©u. B¸c b¶o: Th× B¸c c¹o r©u ®i. Nh−ng c¹o r©u th× ®ång bμo miÒn Nam kh«ng cßn nhËn ra B¸c n÷a - ®ång chÝ Lª §øc Thä tr¶ lêi. B¸c ngåi yªn vμ rÊt buån. L¸t sau, B¸c l¹i b¶o cho B¸c ®i theo ®−êng biÓn. Håi ®ã, tμu chë vò khÝ tiÕp tÕ cho chiÕn tr−êng miÒn Nam vÉn cËp c¶ng Xihanócvin. B¸c sÏ c¶i trang lμm mét thñy thñ hoÆc ®−îc giÊu d−íi hÇm tμu... Ph−¬ng ¸n ®· ®−îc B¸c v¹ch ra tØ mØ, chi tiÕt, khã cã thÓ tõ chèi ®−îc. Nh−ng còng nh− nh÷ng lÇn tr−íc, ®ång chÝ Lª §øc Thä l¹i khÐo lÐo tr× ho·n vμ høa: T×nh h×nh cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n, Bé ChÝnh trÞ sÏ cè g¾ng thu xÕp ®Ó ®ång bμo miÒn Nam cã thÓ sím ®−îc gÆp B¸c. Lóc chia tay, B¸c ®· «m lÊy ®ång chÝ Lª §øc Thä khãc. Trong lßng ng−êi häc trß, ng−êi ®ång chÝ cña B¸c h«m Êy vμ suèt c¶ chuyÕn ®i, lóc nμo còng canh c¸nh mét nçi lo, sî r»ng khi hoμn thμnh nhiÖm vô trë vÒ cã thÓ sÏ kh«ng cßn ®−îc gÆp B¸c n÷a. Mång mét TÕt Nguyªn ®¸n n¨m 1969, B¸c ®Õn 17 th¨m Qu©n chñng Phßng kh«ng - Kh«ng qu©n, sau ®ã ®i theo quèc lé 11 lªn chóc tÕt ®ång bμo huyÖn BÊt B¹t, tØnh S¬n T©y. §©y lμ chuyÕn ®i xa cuèi cïng cña B¸c. Buæi tr−a, ngåi nghØ ¨n c¬m d−íi mét gèc ®a ven ®åi, nh×n nh÷ng bãng ng−êi ®ang c¾m cói lμm cá d−íi c¸nh ®ång ven ®−êng, B¸c c−êi quay sang ®ång chÝ Kh¸ng, Côc tr−ëng Côc C¶nh vÖ, nãi vui: "Nh©n d©n m×nh ch¨m chØ thËt, mång mét TÕt vÉn ®i lμm". Vμ B¸c ®ét ngét hái: "Nμy, cã ph¶i qu©n cña chó kh«ng?". §ång chÝ Kh¸ng bèi rèi "d¹" khÏ. Nh÷ng n¨m Êy, ®Êt n−íc cßn chiÕn tranh nªn viÖc b¶o vÖ an toμn cho chuyÕn ®i cña B¸c lu«n lμ nhiÖm vô hμng ®Çu cña Côc C¶nh vÖ. Sau chuyÕn ®i ®ã trë vÒ, søc kháe cña B¸c vÉn b×nh th−êng, nh−ng kiÓm tra kü ®iÖn tim, c¸c b¸c sÜ thÊy sãng tim ®Òu ®¶o ng−îc. Héi ®ång b¸c sÜ chÈn ®o¸n B¸c ®ang bÞ nhåi m¸u c¬ tim b−íc ®Çu. Tr−íc nh÷ng dÊu hiÖu kh«ng lμnh Êy, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh mêi c¸c gi¸o s− vμ b¸c sÜ Trung Quèc sang ®iÒu trÞ cho B¸c. Th¸ng 5-1969, B¸c söa ch÷a lÇn cuèi b¶n Di chóc næi tiÕng. B¶n Di chóc nμy, B¸c b¾t ®Çu viÕt tõ mïa hÌ n¨m 1965 mμ B¸c th−êng gäi lμ "Tμi liÖu tuyÖt ®èi bÝ mËt". Nã "tuyÖt ®èi bÝ mËt" kh«ng ph¶i ë néi dung mμ ë chç, B¸c kh«ng muèn cho mäi ng−êi biÕt B¸c ®ang lμm c¸i c«ng viÖc cuèi cïng cña mét ®êi ng−êi. §ång chÝ Vò Kú, th− ký riªng cña B¸c kÓ l¹i r»ng, B¸c th−êng viÕt vμo 18 nh÷ng giê nhÊt ®Þnh trong ngμy. Cã lÇn, ®ång chÝ Tr−êng Chinh gäi ®iÖn xin phÐp lμm viÖc víi B¸c ®óng vμo giê B¸c ®ang viÕt b¶n "Tμi liÖu tuyÖt ®èi bÝ mËt". BiÕt B¸c kh«ng thÓ tiÕp kh¸ch vμo giê ®ã, ®Ó ®Õn chiÒu th× B¸c bËn, ®ång chÝ Vò Kú ®· khÐo lÐo bè trÝ ®Ó ®ång chÝ Tr−êng Chinh ®Õn ¨n c¬m tr−a víi B¸c, võa ¨n võa lμm viÖc. BÊy giê B¸c ®ang ®äc l¹i vμ söa ch÷a lÇn cuèi cïng b¶n Di chóc Êy. §ã lμ nh÷ng ngμy n¾ng nãng ë Hμ Néi. Khu v−ên Phñ Chñ tÞch phñ ®Çy bãng c©y, nh−ng kh«ng khÝ rÊt oi nång, ngét ng¹t. B¸c vÉn duy tr× nÕp sinh ho¹t nh− mäi ngμy. Buæi s¸ng dËy tËp thÓ dôc, t−íi c©y, ¨n s¸ng vμ dμnh phÇn cho c¸ ¨n. Nh÷ng b−íc ch©n cña B¸c lªn xuèng cÇu thang ®· chËm ch¹p vμ khã kh¨n dÇn. Tuy vËy, B¸c vÉn cè g¾ng ®Ó nh÷ng ng−êi phôc vô, nh÷ng ®ång chÝ l·nh ®¹o ®Õn lμm viÖc víi B¸c kh«ng nhËn thÊy ®iÒu ®ã. Mét lÇn, theo B¸c ®i d¹o trong v−ên, thÊy trêi n¾ng nãng, ®ång chÝ MÉn, b¸c sÜ trong tæ y tÕ ®Æc biÖt ®−îc cö ®Õn ch¨m sãc søc kháe B¸c cÇm theo mét chiÕc qu¹t l«ng chim qu¹t cho B¸c. B¸c tá vÎ kh«ng hμi lßng: "C¸c chó lμm cø nh− ®i hÇu vua!". BiÕt B¸c kh«ng thÝch ng−êi kh¸c qu¹t cho m×nh vμ h¬n n÷a lμ c¸i qu¹t lμm b»ng l«ng chim quý, ®ång chÝ MÉn ®· chÆt mét tμu l¸ cä trong v−ên, c¾t ra lμm qu¹t ®−a cho B¸c. B¸c rÊt thÝch chiÕc qu¹t nμy. Võa cã thÓ che n¾ng, võa cã thÓ qu¹t m¸t. Tõ ®ã, qu¹t l¸ cä trë thμnh lo¹i qu¹t rÊt phæ 19 biÕn trong Phñ Chñ tÞch. §Ó khái nhÇm lÉn víi nh÷ng chiÕc qu¹t kh¸c, B¸c cÈn thËn lÊy thuèc l¸ ch©m ch÷ B vμo qu¹t cña m×nh. Còng trong th¸ng 5 rÊt ®¸ng ghi nhí nμy, c¸c c¸n bé cao cÊp toμn qu©n ®· ®Õn th¨m vμ mõng thä nh©n dÞp B¸c 79 tuæi. §ång chÝ Lª DuÈn, Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p cïng dù trong buæi gÆp mÆt ®Çy l−u luyÕn vμ xóc ®éng Êy. §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p thay mÆt Qu©n ñy Trung −¬ng, Bé Quèc phßng vμ toμn qu©n lªn chóc B¸c m¹nh kháe, sèng l©u, høa víi B¸c quyÕt t©m ®¸nh th¾ng giÆc Mü ®Ó ®ãn B¸c vμo th¨m miÒn Nam. §ång chÝ V−¬ng Thõa Vò thay mÆt anh em «m mét bã hoa lín lªn mõng thä B¸c. B¸c ngåi trªn chiÕc ghÕ tùa, c¶m ®éng nhËn hoa vμ c¶m ¬n c¸c chó ë qu©n ®éi lu«n quan t©m tíi søc kháe cña B¸c. B¸c b¶o c¸c chó cø ®¸nh th¾ng giÆc lμ B¸c vui, B¸c kháe ra nhiÒu... Giäng B¸c Êm ¸p, quen thuéc nh−ng nhá vμ thØnh tho¶ng B¸c ®· ph¶i dõng l¹i nghØ. Buæi gÆp mÆt h«m Êy, c¸c t−íng lÜnh ai còng thÇm nghÜ, cã lÏ ®©y lμ lÇn cuèi cïng hä ®−îc gÇn B¸c, ®−îc nghe tiÕng nãi ©m vang ®Çy tr×u mÕn cña Ng−êi. Buæi chiÒu ngμy 12-8, trêi m−a d«ng. Giã giËt tõng c¬n μo μo trªn nh÷ng lïm c©y trong v−ên. B¸c chît n¶y ra ý ®Þnh lªn nhμ nghØ Hå T©y th¨m ph¸i ®oμn ta míi ë Héi nghÞ Pari vÒ ®ang nghØ t¹i ®ã. H«m ®ã, xe ®−a B¸c ®Õn tËn n¬i ®Ó B¸c th¨m c¸c ®ång chÝ trong ph¸i ®oμn. 20 Ngμy h«m sau, B¸c hóng h¾ng ho, B¸c bÞ nhiÔm l¹nh, phÕ qu¶n bÞ viªm vμ khi kiÓm tra thÊy b¹ch cÇu t¨ng so víi ngμy h«m tr−íc. C¸c gi¸o s− vμ b¸c sÜ héi chÈn, quyÕt ®Þnh ®Ó B¸c uèng kh¸ng sinh, nh−ng kh«ng ®ì. Ngμy 23 ph¶i dïng pªnixilin tiªm cho B¸c. Kho¶ng 9 giê tèi h«m Êy, B¸c thÊy ®au trong lång ngùc. C¸c b¸c sÜ véi ®×nh chØ tiªm vμ lμm ®iÖn tim ngay, thÊy râ rÖt cã ph¶n øng nhåi m¸u c¬ tim thμnh sau tim. Sau khi héi chÈn, c¸c b¸c sÜ quyÕt ®Þnh tiªm cho B¸c. §Õn ngμy 28-8, tim B¸c b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu lo¹n nhÞp vμ rèi lo¹n phÇn truyÒn nhÜ thÊt. Trong nh÷ng ngμy ®ªm c¨ng th¼ng Êy, ngμy nμo c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ còng ®Õn th¨m B¸c vμ b¸o c¸o víi B¸c t×nh h×nh chiÕn tr−êng ë hai miÒn. Mçi tin chiÕn th¾ng ®Òu lμm g−¬ng mÆt B¸c r¹ng rì h¼n lªn. LÇn nμo B¸c còng nãi: "H«m nay B¸c kháe h¬n h«m qua". Nh−ng thùc tÕ th× ng−îc l¹i. ChiÒu ngμy 30-8, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång sang, B¸c cßn hái: "C¸c chó chuÈn bÞ lÔ kû niÖm Quèc kh¸nh ®Õn ®©u råi?". Nghe ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång b¸o c¸o, B¸c dÆn: "C¸c chó nhí ph¶i b¾n ph¸o hoa mõng chiÕn th¾ng ®Ó ®éng viªn tinh thÇn chiÕn ®Êu cña nh©n d©n". Nh−ng B¸c ®ang bÖnh, lμm sao cã thÓ b¾n ph¸o hoa ®−îc. Ngμy 31, B¸c thÌm ¨n mét b¸t ch¸o. C¸c ®ång chÝ phôc vô véi nÊu cho B¸c mét t« ch¸o thËt ngon. ThÊy B¸c ¨n hÕt, ai còng mõng. Nh−ng tèi h«m ®ã, lÔ kû niÖm Quèc kh¸nh ë Héi tr−êng Ba 21 §×nh diÔn ra trong kh«ng khÝ ®Çy lo ©u trªn nÐt mÆt c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ. Nghe tin bé ®éi tªn löa Hμ Néi b¾n r¬i mét m¸y bay kh«ng ng−êi l¸i cña Mü ngμy 30-8, nªn h«m ®ã (ngμy 31-8), B¸c c¨n dÆn V¨n phßng göi tÆng l½ng hoa cho ®¬n vÞ võa lËp c«ng. §ã lμ l½ng hoa cuèi cïng cña B¸c mμ c¸c chiÕn sÜ tªn löa ®oμn 361 ®−îc ®ãn nhËn. 9 giê 47 phót ngμy mång 2-9, tr¸i tim B¸c ngõng ®Ëp. Cho ®Õn nh÷ng gi©y phót cuèi cïng Êy, ®ång bμo miÒn Nam vμ Tæ quèc ViÖt Nam thiªng liªng vÉn m·i m·i cßn l¹i trong tr¸i tim vÜ ®¹i cña Ng−êi. 3 §èi víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n−íc vμ c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña nh©n d©n ta, sù ra ®i ®ét ngét cña B¸c lμ mét nçi ®au, mét tæn thÊt v« cïng to lín kh«ng g× bï ®¾p næi. Mång 2-9, ngμy Ng−êi ®äc b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp næi tiÕng khai sinh ra Nhμ n−íc x· héi chñ nghÜa ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ 24 n¨m tr−íc, còng lμ ngμy Ng−êi vÜnh biÖt chóng ta! §©y lμ mét sù trïng hîp thËt l¹ lïng, kh«ng sao gi¶i thÝch ®−îc. §Ó nh©n d©n cã thÓ kû niÖm lÔ Quèc kh¸nh thËt yªn tÜnh, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh c«ng bè ngμy mÊt cña B¸c lïi l¹i mét ngμy: ngμy mång 3-9. 22 Cã lÏ trong thêi ®¹i chóng ta, sau c¸i mÊt cña Lªnin, ch−a cã sù ra ®i nμo l¹i g©y chÊn ®éng lín ®èi víi loμi ng−êi tiÕn bé nh− sù ra ®i cña B¸c. Khi ®μi ph¸t thanh võa ®−a tin, ®Êt trêi nh− ngõng l¹i trong mét nçi ®au kh«n xiÕt vμ c¸i c¶m gi¸c trèng v¾ng nh− bao phñ lªn toμn bé ®Êt n−íc. N¨m Êy, trong nh÷ng ngμy ®Ó tang B¸c, trêi ®æ m−a tÇm t·. Vßm trêi Ba §×nh nh− trÜu nÆng mét nçi buån. Thiªn nhiªn nh− còng ®au nçi ®au cña con ng−êi. Trªn c¸c ®−êng phè ë Thñ ®«, trªn c¸c lμng m¹c, nh÷ng dßng s«ng vμ nh÷ng c¸nh rõng, ng−êi d©n ®Ó tang B¸c thËt gi¶n dÞ vμ trang nghiªm. Nh÷ng giät n−íc m¾t hßa lÉn n−íc m−a ch¶y m·i nh− kh«ng bao giê hÕt trong niÒm tiÕc th−¬ng v« h¹n cña mçi con ng−êi. Nh−ng cã lÏ nçi ®au ®Õn víi mçi ng−êi d©n, mçi ng−êi lÝnh trªn chiÕn tr−êng miÒn Nam da diÕt h¬n, day døt h¬n, bëi ai còng c¶m thÊy ©n hËn ch−a lμm xong sø mÖnh ®−îc §¶ng giao phã. §Êy lμ sø mÖnh gi¶i phãng miÒn Nam, ®ãn B¸c vμo th¨m d¶i ®Êt lu«n lu«n nhøc nhèi trong tr¸i tim cña Ng−êi. N¨m Êy, ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, nh÷ng ng−êi d©n Nam Bé ®· dùng ®Òn thê B¸c bªn bê nh÷ng con kªnh, nh÷ng rõng ®−íc, rõng trμm b¹t ngμn, ®Ó mçi ng−êi d©n khi chèng xuång qua ®Òu cã thÓ b−íc lªn viÕng B¸c. Nh÷ng ng«i ®Òn méc m¹c vμ ®¬n s¬ Êy vÉn cßn m·i cho ®Õn b©y giê. ë chiÕn tr−êng miÒn Trung, nhiÒu chiÕn sÜ ®i hai, ba 23 ngμy trêi lªn nói cao t×m cñ trÇm vÒ lμm nhang th¾p trªn bμn thê B¸c... Nçi ®au vß xÐ ®−îc nÐn chÆt trong t©m kh¶m hä. Còng ngay sau khi nghe tin B¸c mÊt, hμng tr¨m ®oμn ®¹i biÓu cña c¸c §¶ng, Nhμ n−íc vμ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· xin ®−îc ®Õn ViÖt Nam viÕng B¸c. Hμng v¹n bøc ®iÖn ®· ®−îc göi tíi Trung −¬ng §¶ng, ChÝnh phñ ta chia buån víi nh÷ng lêi lÏ ®Çy th−¬ng tiÕc vμ kÝnh träng. Cïng víi d©n téc ViÖt Nam, B¸c ®· trë thμnh lÏ sèng, thμnh l−¬ng t©m cña thêi ®¹i. B¸c ®· vÒ câi vÜnh h»ng, nh−ng h×nh bãng B¸c lu«n lu«n hiÖn h÷u trong lßng mçi ng−êi d©n, mçi ng−êi lÝnh. ViÖc x©y dùng L¨ng vμ gi÷ g×n thi hμi B¸c trë nªn hÕt søc bøc thiÕt trong thêi gian ®ã. Nh−ng ®Ó cã ®−îc ngμy ®ãn B¸c vμo L¨ng trªn Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, nh÷ng ng−êi d©n, vμ nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ ®· ph¶i tr¶i qua biÕt bao thö th¸ch gian khæ víi mét søc lùc vμ trÝ tuÖ phi th−êng. §oμn 969 lμ ®¬n vÞ ®−îc vinh dù thay mÆt cho toμn §¶ng, toμn d©n, toμn qu©n g×n gi÷ thi hμi B¸c vμ b¶o vÖ L¨ng - n¬i yªn nghØ vÜnh h»ng cña Ng−êi. 24 II §¬n vÞ ®Æc biÖt, nhiÖm vô ®Æc biÖt 1 Ngμy 2-9-1967, chiÕc xe Sk«®a cña Tæng côc §−êng s¾t chë mét tæ c¸n bé y tÕ lÆng lÏ rêi Hμ Néi. Lóc Êy vμo kho¶ng 6 giê chiÒu, thμnh phè ®· lªn ®Ìn, nh−ng nh÷ng dßng ng−êi, ®Çu ®éi mò r¬m, vai mang sóng vÉn qua l¹i n¸o nhiÖt trªn ®−êng phè. Xen lÉn trong dßng ng−êi lμ nh÷ng ®oμn xe kÐo ph¸o, xe chë hμng phñ b¹t kÝn mÝt, ®Çy bôi ®−êng, ïn t¾c l¹i ë lèi rÏ xuèng cÇu phao b¾c ngang s«ng Hång ®Ó lªn phÝa B¾c. §ã lμ giai ®o¹n quyÕt liÖt trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n−íc cña nh©n d©n ta. BÞ thÊt b¹i nhôc nh· sau hai mïa kh« ph¶n c«ng chiÕn l−îc, Gi«nx¬n ®iªn cuång tung thªm nh÷ng ®¬n vÞ tinh nhuÖ nhÊt vμo chiÕn tr−êng miÒn Nam vμ t¨ng c−êng ®¸nh ph¸ miÒn B¾c. Nh÷ng phi ®éi AD.6, F.105, F.4 tõ Cßr¹t, U®«n, H¹m ®éi 7... kh«ng ngμy nμo kh«ng quÇn l−în, g©y tang tãc 25 cho c¸c lμng m¹c, thμnh phè trªn miÒn B¾c. Cßi b¸o ®éng cña Thñ ®« chèc chèc l¹i ró lªn cïng víi giäng ng−êi ph¸t thanh viªn b¸o tin m¸y bay ®Þch ®ang vμo Hμ Néi. TiÕp ®Êy hoÆc lμ tiÕng sóng cao x¹ næ ran ë ngo¹i «, hoÆc lμ mét kho¶nh kh¾c im lÆng, c¨ng th¼ng cho ®Õn khi giäng ng−êi ph¸t thanh viªn trÇm tÜnh vang lªn b¸o tin m¸y bay ®Þch ®· ®i xa... Trong nh÷ng ngμy Êy, ngoμi Bé ChÝnh trÞ vμ tæ y tÕ, kh«ng mÊy ai biÕt ®−îc søc kháe cña B¸c ®ang mçi ngμy mét suy gi¶m. Ngay tõ gi÷a n¨m 1966, sau chuyÕn ®i th¨m ®ång bμo tØnh Th¸i B×nh trë vÒ, B¸c ®· bÞ liÖt nhÑ nöa ng−êi bªn tr¸i, ®i l¹i ®· ph¶i chèng gËy. §−îc sù ch¨m sãc tËn t×nh cña c¸c b¸c sÜ, kÕt hîp víi sù rÌn luyÖn phi th−êng cña B¸c, søc kháe cña B¸c dÇn dÇn håi phôc, nh−ng ®ã còng lμ dÊu hiÖu ®Çu tiªn, b¸o hiÖu sù thiÕu æn ®Þnh trong c¬ thÓ cña Ng−êi. Mét buæi s¸ng, ThiÕu t¸, b¸c sÜ NguyÔn Gia QuyÒn, Chñ nhiÖm Khoa Gi¶i phÉu BÖnh viÖn 108, Tr−ëng phßng Ph¸p y Côc Qu©n y; b¸c sÜ Lª Ngäc MÉn, Chñ nhiÖm Khoa Néi tiÕt BÖnh viÖn B¹ch Mai vμ b¸c sÜ Lª §iÒu, Chñ nhiÖm Khoa ngo¹i BÖnh viÖn ViÖt - X« ®−îc ®ång chÝ Lª §øc Thä triÖu tËp lªn V¨n phßng Trung −¬ng giao nhiÖm vô sang Liªn X« häc tËp. §ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn ®−îc cö lμm tæ tr−ëng. Trong buæi giao nhiÖm vô, ®ång chÝ Lª §øc Thä c¨n dÆn: §©y lμ 26 mét c«ng viÖc tèi mËt, tÊt c¶ mäi viÖc chóng ta ®Òu lμm theo lêi B¸c, kh«ng giÊu B¸c ®iÒu g×, nh−ng riªng viÖc nμy tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc ®Ó B¸c biÕt. NÕu biÕt, B¸c sÏ buån, vμ sÏ kh«ng cho phÐp thùc hiÖn kÕ ho¹ch. §ång chÝ Lª §øc Thä cßn dÆn thªm: ngay ®èi víi vî con còng kh«ng ®−îc tiÕt lé mét chi tiÕt nμo vÒ nhiÖm vô cña chuyÕn ®i nμy. Xe ch¹y sang bê b¾c s«ng Hång th× trêi Ëp tèi. Tuy vËy, dÊu vÕt tμn ph¸ cña nh÷ng cuéc nÐm bom trong ngμy vÉn cßn hiÖn râ ë hai bªn ®−êng. Kh¾p n¬i, nh÷ng ng−êi d©n, nh÷ng ng−êi lÝnh ®ang s«i ®éng chuÈn bÞ cho trËn ®¸nh ngμy h«m sau. HÇu hÕt nh÷ng ®oμn xe, ®oμn tμu hèi h¶ ®æ vÒ phÝa nam. Riªng chiÕc Sk«®a chë tæ y tÕ th× cø ng−îc m·i lªn phÝa b¾c, håi ®ã ®−îc coi lμ hËu ph−¬ng lín cña c¶ n−íc. §Õn ga §ång §¨ng, ba ng−êi lªn tμu liªn vËn sang B¾c Kinh ®i M¸txc¬va. Ngμy 14-9-1967, ®oμn ®Õn M¸txc¬va. §ãn ®oμn t¹i nhμ ga Thñ ®« M¸txc¬va cã ®ång chÝ Ladunèp, ®¹i diÖn V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n Liªn X«. §oμn ®−îc bè trÝ ¨n, nghØ t¹i kh¸ch s¹n Th¸ng M−êi. Võa míi ®Æt ch©n ®Õn kh¸ch s¹n, b¹n ®· mêi ®oμn lμm viÖc ngay, vμ ngμy h«m sau, ®oμn ®−îc ®−a tíi ViÖn Nghiªn cøu L¨ng Lªnin ®Ó trao ®æi vÒ ch−¬ng tr×nh vμ kÕ ho¹ch häc tËp. T¹i cuéc häp nμy, ®ång chÝ ViÖn tr−ëng §ªbèp cho biÕt ch−¬ng tr×nh häc tËp cña ®oμn gåm hai phÇn: lý thuyÕt vμ 27 thùc hμnh. PhÇn lý thuyÕt chñ yÕu lμ ®äc tμi liÖu ë ViÖn. PhÇn thùc hμnh do Gi¸o s− Xar«vatèp, ng−êi ®· tham gia −íp gi÷ thi hμi §imit¬rèp trùc tiÕp h−íng dÉn. Ngμy thø hai, ®ång chÝ ViÖn phã R«macèp dÉn ®oμn vμo L¨ng viÕng Lªnin vμ tiÕp sau ®ã lμ nh÷ng ngμy häc tËp c¨ng th¼ng. B¹n ®· dμnh h¼n cho ®oμn phßng lμm viÖc cña ®ång chÝ ViÖn phã lμm n¬i nghiªn cøu, ®äc tμi liÖu, chñ yÕu lμ c¸c tμi liÖu vÒ b¶o qu¶n thi thÓ tõ cæ chÝ kim trªn thÕ giíi mμ tiªu biÓu lμ cæ Ai CËp, Liªn X« vμ Mü. HÕt phÇn lý thuyÕt, ®oμn ®−îc chuyÓn sang bé phËn dμnh riªng cho viÖc b¶o qu¶n thi thÓ do Gi¸o s− Xar«vatèp phô tr¸ch. §èi t−îng nghiªn cøu thùc hμnh lμ thi thÓ cña ng−êi giμ trªn s¸u m−¬i tuæi, v× thÕ viÖc t×m kiÕm thi thÓ ë løa tuæi nμy rÊt khã kh¨n. NhiÒu ngμy trêi l¹nh, m−a tuyÕt phñ tr¾ng trªn c¸c ®−êng phè, ®ång chÝ Xar«vatèp vÉn t×m ®Õn c¸c bÖnh viÖn c¸ch xa Thñ ®« hai, ba tr¨m c©y sè ®Ó t×m kiÕm tö thi cho ®oμn thùc tËp. BiÕt r»ng thêi gian dμnh cho viÖc häc tËp kh«ng ®−îc nhiÒu, c¶ ba ng−êi ®· dån hÕt t©m lùc vμo nh÷ng ®−êng dao, mòi chØ, tranh thñ häc hái, cè g¾ng tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc trong mét lÜnh vùc khoa häc míi mÎ vμ phøc t¹p. NhiÒu h«m, ba ng−êi ®· ph¶i lμm viÖc suèt ngμy trong phßng kÝn, kh«ng khÝ hÕt søc ngét ng¹t, khã thë, bëi c¸c mïi hãa chÊt x«ng lªn nång nÆc. 28 Ban ngμy lμm viÖc, häc tËp, ®ªm vÒ kh¸ch s¹n, ®oμn l¹i tËp trung trao ®æi, rót kinh nghiÖm, ®äc thªm tμi liÖu. Ngμy nμo còng dμnh thêi gian nghe ®μi, theo dâi tin tøc cña Tæ quèc. Mét ngμy tr«i qua yªn tÜnh lμ mét ngμy nhÑ nhâm nh−ng kh«ng khái th¾c thám nh÷ng lo ©u cho ngμy míi ®Õn. Kh«ng ai b¶o ai, nh−ng c¶ ba ®Òu lo cã chuyÖn kh«ng hay x¶y ra víi B¸c trong khi hä ®ang cßn ë Liªn X«. Cho ®Õn ngμy cuèi cïng, lóc ®· ngåi trªn con tμu liªn vËn trë vÒ Tæ quèc, ba ng−êi míi thë phμo, yªn d¹ khi buæi s¸ng vμ buæi chiÒu, §μi Ph¸t thanh Hμ Néi vÉn chØ b¸o tin chiÕn th¾ng. Nghe giäng ng−êi ph¸t thanh viªn, c¶ ba ®Òu hiÓu: Hä ®· kh«ng vÒ muén vμ B¸c cña chóng ta vÉn m¹nh kháe. VÒ h«m tr−íc, h«m sau ®oμn ®Õn b¸o c¸o t×nh h×nh kÕt qu¶ häc tËp víi ®ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng, bÊy giê lμ Tr−ëng ban b¶o vÖ søc kháe cña B¸c. Sau b¶y th¸ng trêi häc tËp, thùc nghiÖm trªn ®Êt b¹n, tæ y tÕ ®· cã thÓ hoμn toμn ®¶m ®−¬ng ®−îc c«ng viÖc −íp gi÷ thi hμi trong giai ®o¹n ®Çu tõ 15 ®Õn 20 ngμy. Giai ®o¹n tiÕp theo, b¹n sÏ trùc tiÕp sang gióp ®ì. V× thÕ, tæ y tÕ kh«ng nghiªn cøu häc tËp quy tr×nh b¶o qu¶n l©u dμi. Tæ ®· hoμn thμnh xuÊt s¾c nhiÖm vô trong häc tËp vμ thùc nghiÖm. Tæ høa víi ®ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng sÏ cè g¾ng tiÕp tôc nghiªn cøu, kÕt hîp gi÷a 29 ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i cña b¹n víi ph−¬ng ph¸p cæ truyÒn cña d©n téc. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu nhiÖm vô vμ t×nh h×nh søc kháe cña B¸c, tæ ®−îc chia lμm hai bé phËn: B¸c sÜ Lª Ngäc MÉn ®−îc vinh dù vμo Phñ Chñ tÞch cïng víi b¸c sÜ Nh÷ ThÕ B¶o theo dâi vμ ch¨m sãc søc kháe cña B¸c. §ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn vμ Lª §iÒu ®−îc lÖnh thμnh lËp mét tæ y tÕ ®Æc biÖt n»m trong Khoa Gi¶i phÉu bÖnh lý, BÖnh viÖn 108 do Qu©n ñy Trung −¬ng trùc tiÕp chØ ®¹o. Buæi chiÒu ngμy 19-8-1968, b¸c sÜ Lª Ngäc MÉn vμo Phñ Chñ tÞch gÆp B¸c. Lóc ®ã B¸c ®ang ®i bé tõ nhμ sμn sang nhμ ¨n. Nghe ®ång chÝ Vò Kú, th− ký riªng cña B¸c giíi thiÖu, tuy B¸c kh«ng hμi lßng nh−ng B¸c vÉn «n tån b¶o: "B¸c cã mét m×nh mμ nh÷ng hai b¸c sÜ. Trong khi ®ã, nh©n d©n, bé ®éi, trÎ em cßn rÊt thiÕu thÇy thuèc". Ngõng mét l¸t, B¸c nãi tiÕp: "Nh−ng Bé ChÝnh trÞ ®· quyÕt th× B¸c nhËn, B¸c còng nãi tr−íc cho chó biÕt, ng−êi giμ trong lóc l©m bÖnh th−êng khã tÝnh, c¸c chó ph¶i hÕt søc th«ng c¶m cho B¸c". Tõ h«m ®ã, b¸c sÜ Lª Ngäc MÉn vμ b¸c sÜ Nh÷ ThÕ B¶o th−êng xuyªn cã mÆt bªn c¹nh B¸c. Cuèi n¨m 1968, B¸c vÉn duy tr× ®Òu ®Æn nÕp sinh ho¹t vμ rÌn luyÖn h»ng ngμy. Buæi s¸ng, 5 giê 30 phót B¸c dËy, xuèng nhμ hÇm ®¸nh r¨ng, röa mÆt. Sau ®ã ®i bé sang nhμ ¨n ¨n s¸ng. Råi tiÕp kh¸ch vμ trë vÒ nhμ sμn lμm viÖc. 11 giê 30 phót 30 l¹i sang nhμ ¨n, ¨n tr−a. Buæi chiÒu, B¸c th−êng tËp thÓ dôc, nÐm bãng, ®i b¸ch bé theo ®−êng mßn sang tËn chïa Héi §ång. B¸c hÕt søc chó ý tíi nh÷ng hμng c©y mäc hai bªn ®−êng, lu«n lu«n ®Æt c©u hái vÒ c©y nμy, c©y kia... NhiÒu h«m trêi nãng, B¸c vÉn kh«ng tõ bá nh÷ng cuéc ®i bé vμ th−êng thë dμi b¶o b¸c sÜ MÉn: "M×nh ®i ch¬i kh«ng mμ cßn to¸t må h«i, huèng hå lμ c«ng nh©n hÇm lß, c¸c ph¸o thñ trùc chiÕn... CÇn ph¶i lo n−íc gi¶i kh¸t cho hä...". Lu«n lu«n quªn m×nh, nghÜ ®Õn d©n, ®Õn bé ®éi lμ phÈm chÊt cña B¸c. N¨m Êy, B¸c ®· 78 tuæi. Kh«ng ai nghÜ r»ng, ch−a ®Çy mét n¨m sau, B¸c ®· vÜnh biÖt chóng ta, vÜnh biÖt khu v−ên ®Çy hoa tr¸i mμ Ng−êi ®· gieo trång tõ nh÷ng n¨m ®Çu vÒ Hμ Néi. 2 Tæ y tÕ ®Æc biÖt ®−îc chÝnh thøc thμnh lËp vμo th¸ng 6-1968, do b¸c sÜ NguyÔn Gia QuyÒn lμm tæ tr−ëng. C¸c tæ viªn gåm cã: §¹i óy, b¸c sÜ Lª Ngäc MÉn; Th−îng óy, b¸c sÜ Lª §iÒu; ThiÕu óy, b¸c sÜ NguyÔn V¨n Ch©u; y sÜ §ç Trung H¸t vμ hé lý tr−ëng Ph¹m Ngäc Am. §Ó tæ y tÕ cã thÓ b¾t tay ngay vμo thùc hμnh thÝ nghiÖm g×n gi÷ thi hμi ë ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi, Qu©n ñy Trung −¬ng ®· chØ thÞ cho Bé T− lÖnh C«ng binh lùa chän mét 31 sè c¸n bé, chiÕn sÜ tèt vÒ ViÖn Qu©n y 108 x©y dùng phßng thÝ nghiÖm ®Æc biÖt vμ ®ã còng sÏ lμ n¬i yªn nghØ ®Çu tiªn cña B¸c tr−íc khi hoμn thμnh c«ng tr×nh L¨ng mμ lóc ®ã míi chØ lμ ®å ¸n thiÕt kÕ. NhËn nhiÖm vô, tõ ®Þa ®iÓm s¬ t¸n, mét sè c¸n bé kü thuËt phßng c«ng tr×nh Bé T− lÖnh C«ng binh gåm c¸c ®ång chÝ: NguyÔn Träng QuyÒn, Bïi Danh Chiªu, Lam Sinh vμ TrÇn Thanh V©n, do ®ång chÝ NguyÔn Träng QuyÒn phô tr¸ch hμnh qu©n gÊp vÒ Hμ Néi, võa æn ®Þnh chç ¨n, ë, võa kh¶o s¸t hiÖn tr−êng, võa lËp ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ s¬ bé, còng kh«ng kÞp t×m hiÓu c«ng tr×nh phôc vô ai, nh»m môc ®Ých g×, chØ ®−îc biÕt: ®©y lμ mét c«ng tr×nh ®Æc biÖt, phôc vô mét nhiÖm vô ®Æc biÖt, ®ßi hái kü thuËt cao so víi kh¶ n¨ng, ph−¬ng tiÖn hiÖn cã cña ®¬n vÞ. Ph¶i thiÕt kÕ vμ thi c«ng mét c«ng tr×nh phøc t¹p, b¶o ®¶m nhiÖt ®é th−êng xuyªn 16 ®é C, chØ ®−îc phÐp dao ®éng trªn d−íi ± 0,2 ®é C. §é Èm ph¶i æn ®Þnh 75% trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã giã lïa vμ ph¶i v« trïng tuyÖt ®èi. §©y lμ mét khã kh¨n lín. MÆt kh¸c, qua mÊy n¨m chiÕn tranh ph¸ ho¹i, mét sè c¬ së ®iÖn, n−íc bÞ ®Þch ®¸nh ph¸ h− h¹i nÆng, kh«ng thÓ ®¶m b¶o ®iÖn n−íc 24/24 giê cho c«ng tr×nh. C¸c c¬ quan Trung −¬ng l¹i ë n¬i s¬ t¸n, viÖc trao ®æi kinh nghiÖm, häc hái thªm kü thuËt, t×m kiÕm ph−¬ng tiÖn, vËt t− bÞ h¹n chÕ 32 lín. MÆc dï gÆp nhiÒu khã kh¨n nh− vËy nh−ng nhãm c¸n bé kü thuËt vÉn quyÕt t©m chuÈn bÞ thi c«ng. Theo chØ thÞ cña Bé T− lÖnh C«ng binh, c¶ hai lùc l−îng thiÕt kÕ vμ thi c«ng ph¶i song song triÓn khai cïng mét lóc míi b¶o ®¶m tiÕn ®é. Qu¸ tr×nh thi c«ng còng lμ qu¸ tr×nh võa bæ sung hoμn chØnh thiÕt kÕ. ChØ Ýt ngμy sau, lùc l−îng thi c«ng chñ yÕu cña TiÓu ®oμn 2 thuéc Trung ®oμn 259 c«ng binh, do ®ång chÝ TrÇn SÜ Yªm chØ huy ®· ®−îc ®iÒu ®éng tíi. Thêi gian nμy, phÇn lín c¸c khoa cña BÖnh viÖn 108 ®· ®i s¬ t¸n. Kh«ng khÝ trong viÖn v¾ng lÆng, kÝn ®¸o, rÊt thuËn lîi cho viÖc thi c«ng c¶ ban ngμy lÉn ban ®ªm. Do vÞ trÝ thi c«ng chËt hÑp, TiÓu ®oμn 2 ph¶i tæ chøc lμm ca, kÝp, kÕt hîp víi viÖc tËp kÕt vËt t−, nguyªn liÖu ®óng lóc, ®ång bé. Vèn lμ nh÷ng chiÕn sÜ ngμy ®ªm ®èi mÆt víi bom ®¹n Mü trªn c¸c mÆt ®−êng, trªn c¸c c©y cÇu, bÕn phμ, c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ®· tá ra dμy d¹n, cã nhiÒu kinh nghiÖm vμ hÕt søc n¨ng ®éng trong nhiÖm vô míi nμy. Sau mét thêi gian lao ®éng quªn m×nh, c«ng tr×nh ®· hoμn thμnh ®óng tiÕn ®é vμ yªu cÇu kü thuËt. Nh−ng ®Õn khi l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc, vËn hμnh thö nghiÖm l¹i n¶y ra nh÷ng khã kh¨n míi t−ëng chõng kh«ng sao kh¾c phôc, nh− khi l¾p m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é, lóc cÇn h¹ thÊp nhiÖt ®é theo yªu cÇu th× m¸y kh«ng ®¸p øng ®−îc. ThÕ lμ l¹i ph¶i mμy mß, c¶i t¹o lμm cho m¸y 33 ®iÒu hßa nhiÖt ®é tháa m·n tÊt c¶ mäi yªu cÇu kü thuËt trong tõng giai ®o¹n g×n gi÷ thi hμi B¸c. Xö lý, kh¾c phôc xong m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é th× ë buång trung t©m, n¬i sÏ ®Æt thi hμi l¹i xuÊt hiÖn mét trôc trÆc kh¸c. Nguyªn do lμ sau khi m¸y ®iÒu hßa ngõng lμm viÖc, mäi ng−êi nhËn ra cã hiÖn t−îng ®äng s−¬ng trªn trÇn nhμ. HiÖn t−îng nμy dÔ t¹o ®iÒu kiÖn cho vi khuÈn, nÊm mèc ph¸t triÓn, trong khi ®ã, buång ®ßi hái ph¶i v« trïng tuyÖt ®èi. Lμm thÕ nμo ®Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng nμy? NhiÒu lÇn c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ®· dïng s¬n chãng kh« vμ dïng giÎ thÊm n−íc, nh−ng hiÖn t−îng ®äng s−¬ng vÉn x¶y ra. Cuèi cïng hä ®· t×m ®−îc mét biÖn ph¸p: dïng gç d¸n l¸t toμn bé trÇn nhμ kÕt hîp víi th«ng h¬i. HiÖn t−îng ®äng s−¬ng biÕn mÊt. C«ng tr×nh nμy ®· ®−îc hoμn tÊt vμo nh÷ng ngμy cuèi n¨m 1968 vμ mang mËt danh: c«ng tr×nh 75A. Khi ®oμn chuyªn gia Liªn X« sang kiÓm tra, b¹n ®· ng¹c nhiªn ®¸nh gi¸ c¬ së lμm viÖc ®−îc chuÈn bÞ hÕt søc tèt vμ b¾t ®Çu tõ ®ã, c«ng tr×nh ®−îc bμn giao cho tæ y tÕ ®Æc biÖt sö dông. TiÓu ®oμn 2 c«ng binh chØ ®Ó l¹i mét bé phËn nhá tiÕp tôc cñng cè, bæ sung vμ qu¶n lý vËn hμnh, cßn phÇn lín ®¬n vÞ chuyÓn sang mét nhiÖm vô míi: c¶i t¹o, x©y dùng c«ng tr×nh 75B, mét c«ng tr×nh cã cÊu tróc vμ thiÕt bÞ t−¬ng tù nh− 75A. §©y lμ n¬i ®Æt thi hμi B¸c trong nh÷ng ngμy tang lÔ. 34 B−íc vμo c¶i t¹o, x©y dùng c«ng tr×nh 75B, TiÓu ®oμn 2 c«ng binh cã nhiÒu thuËn lîi. V× sau ngμy ®Þch ngõng nÐm bom, c¸c c¬ quan cña Bé Quèc phßng vμ c¬ quan D©n, ChÝnh, §¶ng lÇn l−ît trë vÒ Hμ Néi. Nh÷ng v−íng m¾c vÒ kü thuËt, nh÷ng khã kh¨n vÒ vËt t−, trang thiÕt bÞ, ®−îc c¸c c¬ quan cña §¶ng vμ Nhμ n−íc cã liªn quan quan t©m vμ s½n sμng gióp ®ì v« ®iÒu kiÖn. Nh−ng còng nh− ë c«ng tr×nh 75A, vÞ trÝ thi c«ng ë 75B rÊt chËt hÑp, khã tËp kÕt nguyªn vËt liÖu, khã thi c«ng å ¹t trong cïng mét thêi gian vμ l¹i ë qu¸ gÇn ®−êng nªn chØ cã thÓ tiÕn hμnh vμo ban ®ªm ®Ó gi÷ bÝ mËt. GÇn s¸ng mäi c«ng viÖc ph¶i ®−îc thu dän gän gμng ®Ó ban ngμy Héi tr−êng cã thÓ dïng lμm viÖc b×nh th−êng, phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Trong nh÷ng ngμy ®Çy lo ©u Êy, nh÷ng dßng ng−êi cuån cuén ®æ qua Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, kh«ng ai nghÜ r»ng, bªn trong c¸i vÎ yªn tÜnh trang nghiªm cña Héi tr−êng Ba §×nh, n¬i ®· diÔn ra nh÷ng sù kiÖn lÞch sö cña ®Êt n−íc, c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ®ang ©m thÇm chuÈn bÞ cho c¸i ngμy ®au xãt nhÊt cña d©n téc. Hä ®· lμm viÖc hÕt søc m×nh, bëi hä nhËn thøc s©u s¾c r»ng, giai ®o¹n ®Çu - giai ®o¹n ë Héi tr−êng rÊt quan träng. Nã sÏ lμ giai ®o¹n quyÕt ®Þnh cho c¶ qu¸ tr×nh g×n gi÷ thi hμi B¸c vÒ sau. §Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p tèi −u, hμng lo¹t c¸c thÝ nghiÖm trong c«ng t¸c b¶o ®¶m kü thuËt ®· ®−îc 35 tiÕn hμnh. Còng gièng nh− ë buång trung t©m cña c«ng tr×nh 75A, trªn bÒ mÆt hßm t«n ®−îc gß ®Ó ch¹y thö m¸y, kh«ng chØ cã hiÖn t−îng ®äng s−¬ng mμ h¬i n−íc cßn bèc lªn, ng−ng tô, ch¶y thμnh dßng. Tr−íc khã kh¨n nμy, c¸c c¸n bé kü thuËt l¹i lao vμo vËt lén víi c¸c ®Ò ¸n kh¾c phôc. Cuèi cïng, sau nhiÒu ®ªm mÊt ngñ, hä ®· t×m ra biÖn ph¸p ch¹y m¸y ®iÒu hßa kÕt hîp víi th«ng h¬i dïng tèc ®é giã, chÊm døt ®−îc t×nh tr¹ng ®äng s−¬ng, ng−ng tô n−íc. ChÝnh kÕt qu¶ nμy ®· lμm c¬ së cho l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh duy tr× ph−¬ng ¸n c¶i t¹o x©y dùng c«ng tr×nh 75B vμ tiÕp tôc cho ®Æt c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt nh− ë c«ng tr×nh 75A. Còng cÇn nãi thªm r»ng, n¨m 1967, Trung −¬ng cßn cö ®ång chÝ Phïng ThÕ Tμi sang Liªn X«, Bungari t×m hiÓu vÒ nghi thøc lÔ quèc tang. §ång chÝ Phïng ThÕ Tμi t×m hiÓu tØ mØ c¶ viÖc t¹i sao khi mai t¸ng l¹i dïng xe kÐo ph¸o chë linh c÷u mμ kh«ng dïng c¸c lo¹i xe kh¸c. ë Liªn X«, b¹n gi¶i thÝch r»ng tr−íc ®©y trong chiÕn tranh, §¹i t−íng Cutudèp mÊt, kh«ng cã xe kh¸c nªn ph¶i dïng xe kÐo ph¸o chë linh c÷u. Cßn ë Bungari, b¹n tr¶ lêi viÖc nμy tïy theo phong tôc, tËp qu¸n cña mçi n−íc vμ kh«ng cã mét quy ®Þnh chung nμo c¶. §ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng sau khi nghe b¸o c¸o, ®· ®Ò xuÊt ta nªn dïng xe ngùa ®Ó tr¸nh sù ån μo. LËp tøc ®ång chÝ §ç ViÕt Kh¸ng, Côc tr−ëng Côc c¶nh vÖ ®−îc cö ®i M«ng Cæ 36 mua ngùa. Nh−ng khi diÔn tËp thö th× thÊy kh«ng æn, nªn Trung −¬ng quyÕt ®Þnh dïng xe kÐo ph¸o trong c¸c dÞp lÔ quèc tang nh− ë Liªn X« vμ c¸c n−íc ch©u ¢u kh¸c. Hoμn thμnh hai c«ng tr×nh ®Æc biÖt trong mét thêi gian ng¾n, c¸c chiÕn sÜ c«ng binh Trung ®oμn 259 ®· biÓu lé tÊt c¶ tÊm lßng cña hä ®èi víi B¸c. §øng tr−íc nh÷ng thμnh qu¶ lao ®éng, do chÝnh bμn tay m×nh t¹o ra, hä kh«ng thÊy tháa m·n mμ thÊy lßng m×nh trèng tr¶i. Hä cè mong r»ng, c«ng tr×nh lμm chØ ®Ó dù phßng, r»ng B¸c vÉn ®ang m¹nh kháe. B¸c sÏ cßn sèng rÊt l©u víi d©n, víi n−íc vμ c«ng tr×nh cña hä, c¸i c«ng tr×nh mμ hä ®· dån tÊt c¶ t©m lùc ®Ó hoμn tÊt cßn rÊt l©u, rÊt l©u n÷a míi cã thÓ dïng ®Õn. 3 Trong khi c¸c chiÕn sÜ c«ng binh b−íc vμo giai ®o¹n khëi c«ng c¶i t¹o x©y dùng c«ng tr×nh 75B th× ë 75A, tæ y tÕ ®Æc biÖt còng b¾t tay vμo c«ng viÖc chuÈn bÞ trang thiÕt bÞ y tÕ. Mét viÖc cÊp b¸ch cÇn lμm ngay lμ ph¶i ®Æt lμm mét chiÕc bμn ®¸ ganit« chuyªn dông ®Ó −íp gi÷ thi hμi. §©y lμ mét chiÕc bμn ®Æc biÖt. Khi cßn häc ë Liªn X«, anh em trong tæ y tÕ ®· ®o kÝch th−íc ®Ó khi vÒ n−íc ®Æt lμm. Sau khi nhËn ®−îc mÉu vÏ, c¸c c«ng nh©n ë xÝ nghiÖp ®¸ An D−¬ng ®· lμm ®−îc mét chiÕc bμn 37 rÊt ®Ñp, y hÖt nh− chiÕc bμn ®Æt trong phßng gi¶i phÉu cña ViÖn thi hμi Lªnin t¹i M¸txc¬va. Khi tæ y tÕ ®Æc biÖt vÒ n−íc, b¹n ®· cÊp cho ta ba bé ®å ®¹i phÉu vμ mét sè dông cô ®Æc biÖt chuyªn dông. Sè dông cô nμy lμ mét c¸i vèn ban ®Çu hÕt søc quý gi¸ nh−ng ch−a ®ñ. D−íi danh nghÜa cña Khoa Gi¶i phÉu Qu©n y viÖn 108, tæ y tÕ ®· ph©n c«ng ng−êi ®i t×m thªm nh÷ng dông cô ë c¸c kho, c¸c c¬ së y tÕ, ë BÖnh viÖn H÷u nghÞ ViÖt - X«, ë Côc Qu©n y, Tæng côc HËu cÇn vμ ®Æt lμm ë c¸c xÝ nghiÖp, c¸c nghÖ nh©n, c¸c kü s− cña Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Hμ Néi... Cuèi cïng, tÊt c¶ c¸c dông cô chuyªn dông cho viÖc b¶o qu¶n thi hμi nh− kim tiªm ®Æc biÖt, èng th«ng chØ plat«n, chØ vμng b¹ch kim... ®Òu ®· ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o. §ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng, Tr−ëng ban b¶o vÖ søc kháe cña B¸c rÊt sèt ruét vÒ c«ng t¸c chuÈn bÞ cña tæ y tÕ ®Æc biÖt. NhiÒu lÇn, ®ång chÝ trùc tiÕp xuèng kiÓm tra hoÆc gäi lªn b¸o c¸o. Trong mét lÇn gÆp mÆt, ®ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng ®· chØ thÞ: - Ph¶i tiÕn hμnh khÈn tr−¬ng c«ng t¸c thùc nghiÖm ®Ó Bé ChÝnh trÞ vμ Trung −¬ng yªn t©m. - Trong lÜnh vùc nμy ph¶i hÕt søc chó ý khai th¸c nh÷ng kinh nghiÖm cña cha «ng ta. §Ó tiÕn hμnh ®−îc c¸c thÝ nghiÖm theo ph−¬ng ph¸p ®· häc ®−îc, viÖc ®Çu tiªn ®èi víi tæ y tÕ lμ ph¶i cã tö thi. §©y lμ mét vÊn ®Ò hÕt søc nan gi¶i. Theo phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi ViÖt Nam, 38 kh«ng dÔ g× cã thÓ gi÷ l¹i ®−îc thi thÓ cña nh÷ng ng−êi qu¸ cè mét khi hä cßn th©n nh©n. §· nhiÒu lÇn, c¸c c¸n bé cña tæ y tÕ ®Æc biÖt ®−îc cö ®i c¸c bÖnh viÖn ®Ó xin tö thi nh−ng ®Òu trë vÒ tay kh«ng. Sau khi xin ý kiÕn chØ ®¹o cña cÊp trªn, tæ quyÕt ®Þnh ®i t×m b»ng ®−îc vμ mét thêi gian sau ®ã, tæ ®· t×m ®−îc mét sè thi hμi kh«ng cßn th©n nh©n ë c¸c bÖnh viÖn. §ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng, Lª V¨n L−¬ng vμ ®ång chÝ Ph¹m Ngäc MËu, sau khi kiÓm tra kÕt qu¶ thùc nghiÖm ®· hÕt søc hμi lßng. §ång chÝ Ph¹m Ngäc MËu thay mÆt Tæng côc ChÝnh trÞ, quyÕt ®Þnh cÊp ngay cho tæ y tÕ m−êi chiÕc ¸o kho¸c Ba Lan ®Ó chèng rÐt, mét m¸y ¶nh §øc cã èng kÝnh chôp gÇn vμ mét sè ®å dïng kh¸c cho c¸ nh©n vμ cho tËp thÓ mμ Tæng côc ChÝnh trÞ cã thÓ cã ®−îc. Víi nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu, tæ y tÕ ®Æc biÖt ®· kh¼ng ®Þnh: víi kh¶ n¨ng cña m×nh, hä cã thÓ g×n gi÷ ®−îc thi hμi cña B¸c trong giai ®o¹n ®Çu. DÜ nhiªn phÝa tr−íc hä cßn lμ mét con ®−êng gian khæ, cÇn ph¶i häc tËp, nghiªn cøu nhiÒu h¬n n÷a vμ ph¶i ®−îc sù gióp ®ì kh«ng ®iÒu kiÖn cña b¹n míi cã thÓ g×n gi÷ ®−îc l©u dμi thi hμi B¸c. Cuèi n¨m 1968, ®ång chÝ R«macèp, ViÖn phã ViÖn thi hμi Lªnin sang kiÓm tra, xem xÐt c«ng viÖc chuÈn bÞ t¹i chç vμ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®· ®¸nh gi¸ cao cè g¾ng cña tæ y tÕ. Thêi gian nμy, 39 søc kháe cña B¸c yÕu ®i nhiÒu, mÆc dï Ng−êi vÉn kiªn nhÉn duy tr× nÕp sinh ho¹t, tËp luyÖn h»ng ngμy. Nh−ng c¸c b¸c sÜ ®i víi B¸c hiÓu rÊt râ: Ng−êi ®· ph¶i hÕt søc cè g¾ng míi cã thÓ duy tr× ®−îc nÕp sinh ho¹t, tËp luyÖn Êy. Th¸ng 3-1969, ®Ò phßng mäi viÖc cã thÓ x¶y ra sím h¬n, hai ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn vμ V−¬ng Quèc Mü ®−îc cö sang Liªn X« th«ng b¸o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vμ quy tr×nh kü thuËt dù kiÕn tiÕn hμnh trong giai ®o¹n ®Çu, ®Ò phßng b¹n kh«ng sang kÞp. Ngoμi ra, ®oμn cßn ®−îc giao nhiÖm vô xin thªm dông cô chuyªn m«n, nghiªn cøu thªm c«ng t¸c b¶o qu¶n thi hμi t¹i Héi tr−êng vμ c¶ khi chuyÓn vËn. §ång chÝ V−¬ng Quèc Mü t×m hiÓu s¬ bé vÒ viÖc x©y L¨ng. Mäi viÖc ®−îc tiÕn hμnh gÊp g¸p vμ ®· ®−îc b¹n t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì. Cã thÓ nhËn thÊy rÊt râ r»ng, bªn ngoμi sù tÜnh lÆng, yªn ¶ th−êng ngμy cña Thñ ®« lμ sù lo ©u, c¨ng th¼ng cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o, cña c¸c bé phËn ®−îc giao nhiÖm vô chuÈn bÞ cho nh÷ng ngμy ®au th−¬ng, ch¾c ch¾n kh«ng l©u n÷a sÏ x¶y ra. §ã lμ viÖc c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ®ang c¶i t¹o c«ng tr×nh 75B, c¸c c«ng nh©n viªn quèc phßng, ®éi c¬ ®éng 2 cña Bé T− lÖnh C«ng binh ®ang gÊp rót hoμn thμnh chiÕc hßm kÝnh ®Æc biÖt thay thÕ chiÕc hßm kÝnh cò do Bé KiÕn tróc lμm tõ tr−íc ®· tr¶i qua qu¸ nhiÒu thÝ nghiÖm... 40 Khi b¾t tay vμo viÖc lμm chiÕc hßm kÝnh, c¸c chiÕn sÜ ®éi c¬ ®éng 2 ®· gÆp mét khã kh¨n t−ëng chõng rÊt v« lý: lμm hßm kÝnh nh−ng l¹i kh«ng cã kÝnh. KÝnh lμm hßm yªu cÇu ph¶i dμy, trong suèt, kh«ng cã gîn sãng. §ång chÝ TrÇn B¸ §Æng, T− lÖnh phã Binh chñng C«ng binh, ng−êi ®· cã mÆt th−êng xuyªn ë c«ng tr×nh 75A, 75B b¸o c¸o lªn trªn, cã ý kiÕn ®Ò xuÊt lÊy kÝnh cña quÇy tr−ng bμy ë Cöa hμng b¸ch hãa Tæng hîp. Nh−ng khi kiÓm tra th× lo¹i kÝnh nμy máng, kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu kü thuËt. Gi÷a lóc ®ã, anh em ph¸t hiÖn ë gÇm s©n khÊu Héi tr−êng Ba §×nh cã mét sè tÊm kÝnh cã thÓ sö dông ®−îc. §ång chÝ TrÇn B¸ §Æng cho kiÓm tra, kÕt qu¶ thËt kh«ng ngê: kÝnh tèt, ®¹t tiªu chuÈn, dïng ®−îc. Lμm xong hßm kÝnh l¹i n¶y ra mét vÊn ®Ò kh¸c: ®«i dÐp cña B¸c ®Æt ë ®©u? §Ó trong hßm kÝnh th× kh«ng æn. §Ó bªn ngoμi cμng kh«ng æn. ThÕ lμ l¹i quyÕt ®Þnh lμm mét hßm kÝnh nhá ®Ó ®«i dÐp. C¸c chiÕn sÜ x−ëng 49 quèc phßng ®· thøc trän ®ªm ®Ó hoμn thμnh chiÕc hßm kÝnh nhá bÐ nμy. §ã cßn lμ viÖc L÷ ®oμn 144 do ®ång chÝ Vò Ng¹ch lμm L÷ tr−ëng ®−îc giao nhiÖm vô chän 150 c¸n bé, chiÕn sÜ triÓn khai tËp luyÖn c¸c nghi thøc cho mét lÔ tang lín. H»ng ngμy, khi thμnh phè võa lªn ®Ìn, c¸c chiÕn sÜ thuéc L÷ ®oμn 144 l¹i lÆng lÏ rêi ®¬n vÞ chia lμm 41 hai bé phËn tËp kÕt t¹i Héi tr−êng Ba §×nh vμ C©u l¹c bé Qu©n ®éi. T¹i ®©y, hä tËp c¸c ®éng t¸c ®øng tiªu binh danh dù, tËp tiÕp cËn b¶o vÖ môc tiªu, khiªng linh c÷u, ®−a vßng hoa... sao cho thËt thuÇn thôc, kh«ng rèi, kh«ng sai, theo c¸c quy ®Þnh hÕt søc nghiªm ngÆt cña nghi lÔ quèc tang. C«ng viÖc ph¶i rÌn ®i tËp l¹i nhiÒu lÇn lμ ®éng t¸c khiªng linh c÷u. Víi chiÕc linh c÷u ®ãng b»ng gç Ngäc Am, mét lo¹i gç hiÕm vμ quý, mμu vμng chanh th¬m ng¸t, nÆng gÇn 200 kil«gam, bªn trong cßn chøa thªm hai bao t¶i g¹o, trªn n¾p cña linh c÷u ®Ó mét b¸t n−íc ®Çy, m−êi s¸u c¸n bé, chiÕn sÜ ph¶i khiªng linh c÷u ®i ®óng ®iÒu lÖnh, lªn xuèng bËc tam cÊp thËt nhÞp nhμng sao cho b¸t n−íc kh«ng bÞ trμn s¸nh ra ngoμi. Ngoμi hai bé phËn luyÖn tËp nãi trªn, L÷ ®oμn 144 cßn ®−îc giao nhiÖm vô lùa chän mét sè c¸n bé, chiÕn sÜ do Th−îng óy NguyÔn V¨n Méc chØ huy lμm nhiÖm vô b¶o vÖ khu vùc 75A vμ triÓn khai kÕ ho¹ch luyÖn tËp ph−¬ng ¸n hμnh qu©n di chuyÓn tõ Phñ Chñ tÞch vÒ 75A vμ ng−îc l¹i. §éi h×nh xe tham gia luyÖn tËp gåm 5 chiÕc, trong ®ã cã 2 xe hång thËp tù (mét chÝnh thøc, mét dù bÞ) vμ 3 xe Gat hé tèng do c¸c chiÕn sÜ NguyÔn V¨n Hîp, NguyÔn V¨n NhÝt vμ NguyÔn V¨n ThÞnh l¸i. Trong thêi gian diÔn tËp, mét sè c¸n bé, chiÕn sÜ L÷ ®oμn 144 ®−îc c¶i trang, mÆc trang phôc 42 c¶nh s¸t giao th«ng, Ðm chèt ë c¸c ng¶ ®−êng mμ ®oμn xe sÏ ®i qua. TÊt c¶ mäi t×nh huèng xÊu nhÊt cã thÓ x¶y ra ®Òu ®· ®−îc l−êng tÝnh ®Ó cã kÕ ho¹ch xö trÝ. Tuy chØ lμ diÔn tËp, nh−ng mét bÇu kh«ng khÝ trang nghiªm ®· bao trïm trªn nÐt mÆt tõng chiÕn sÜ. Nh÷ng buæi tËp, ngay c¶ trong giê nghØ rÊt Ýt tiÕng c−êi, nãi. Mäi ng−êi lÆng lÏ, ®i, ®øng, må h«i −ít ®Çm trªn l−ng ¸o. MÆc dï kh«ng ®−îc phæ biÕn chi tiÕt, nh−ng mäi ng−êi ®Òu ngÇm hiÓu B¸c ®ang mÖt nÆng vμ c«ng viÖc hä ®ang lμm lμ ®Ó chuÈn bÞ ®ãn ®îi c¸i ngμy kh«ng thÓ kh«ng ®Õn ®· ®ang ®Õn víi toμn §¶ng, toμn d©n ta. 4 Vμ c¸i ngμy kh«ng ai mong ®îi Êy ®· ®Õn. LÞch sö sÏ m·i m·i ghi nhí buæi s¸ng ngμy 2-9-1969, ngμy d©n téc vμ ®Êt n−íc tõ gi· mét con ng−êi vÜ ®¹i nhÊt. Con ng−êi mμ ngay tõ lóc sinh thêi ®· ®i vμo truyÒn thuyÕt, huyÒn tho¹i. Con ng−êi cña tÊt c¶ mäi ng−êi. Buæi s¸ng h«m Êy, trong c¨n nhμ hÇm gi¶n dÞ c¸ch nhμ sμn cña B¸c kh«ng xa, trªn chiÕc gi−êng gç ®¬n s¬, B¸c n»m im thanh th¶n. V©y quanh bªn B¸c lμ c¸c b¸c sÜ, c¸c chuyªn gia vμ c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ. Trªn nÐt mÆt ng−êi nμo còng trμn ngËp mét nçi lo buån, vμ khi ®ång chÝ 43 Vò Kú ngåi ë phÝa ®Çu gi−êng B¸c ngõng qu¹t, gôc xuèng khãc nøc në th× c¶ c¨n phßng nh− lÆng ®i, ch×m ngËp trong mét nçi ®au qu¸ lín. Tr¸i tim cña B¸c ®· ngõng ®Ëp. Tuy vËy, c¸c b¸c sÜ vÉn g¾ng hÕt søc xoa bãp cho B¸c, hy väng - mét niÒm hy väng m·nh liÖt nh−ng thËt máng manh - tr¸i tim cña B¸c sÏ ®Ëp trë l¹i. Nh−ng mét giê sau, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång ®au ®ín ra hiÖu cho c¸c b¸c sÜ ngõng h« hÊp nh©n t¹o ®Ó B¸c ®−îc yªn nghØ. Tr−íc ®ã, vμo nh÷ng ngμy cuèi th¸ng 8, thÊy bÖnh t×nh cña B¸c mçi ngμy mét nÆng, Bé ChÝnh trÞ ®· ®iÖn mêi c¸c chuyªn gia Liªn X« sang vμ giao cho Qu©n ñy gÊp rót thμnh lËp mét ban phô tr¸ch theo dâi, ®iÒu hμnh viÖc g×n gi÷ thi hμi B¸c trong thêi gian tang lÔ, bao gåm c¸c bé phËn ®· tham gia c¸c c«ng viÖc chuÈn bÞ tr−íc nh− y tÕ, c«ng binh, Côc B¶o vÖ vμ L÷ ®oμn 144, d−íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña c¸c ®ång chÝ Lª Quang §¹o, Phïng ThÕ Tμi, Kinh Chi, Vò V¨n CÈn. Ngμy 28-8, mét ph¸i ®oμn y tÕ Liªn X« do ViÖn sÜ th«ng tÊn, Gi¸o s− §ªbèp lμm tr−ëng ®oμn ®· ®Õn Hμ Néi. Võa ®Æt ch©n xuèng s©n bay Gia L©m, nh×n s¾c trêi mïa thu chãi chang ¸nh n¾ng, nh×n nh÷ng v¹t cá ch¸y sÐm bªn ®−êng b¨ng, c¸c ®ång chÝ chuyªn gia ®· tá ra lo l¾ng, víi nhiÖt ®é qu¸ cao ë Hμ Néi mïa nμy, khã cã thÓ g×n gi÷ ®−îc thi hμi cña B¸c. 44 Vμo nh÷ng ngμy nμy, kh«ng khÝ chuÈn bÞ tang lÔ ë Héi tr−êng Ba §×nh diÔn ra hÕt søc dån dËp. Hßm kÝnh ®Ó thi hμi vμ hÖ thèng ®iÒu hßa nhiÖt ®é ®· ®−îc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kü. HÖ thèng chiÕu s¸ng, hÖ thèng ®iÒu hßa nhiÖt ®é vμ ®é Èm... b¶o ®¶m ®−îc nhiÖt ®é, ®é Èm æn ®Þnh trong hßm kÝnh ë m«i tr−êng khÝ hËu nhiÖt ®íi lμ mét cè g¾ng rÊt lín cña c¸c kü s−, c¸n bé Bé T− lÖnh C«ng binh. §©y lμ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh trong viÖc b¶o qu¶n vμ gi÷ g×n thi hμi B¸c. Liªn tiÕp trong hai ngμy 31-8 vμ mång 1-9, sau khi Ban chØ ®¹o th«ng b¸o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm, vËn hμnh m¸y mãc, ®oμn chuyªn gia Liªn X« ®· tiÕn hμnh kiÓm tra, xem xÐt tØ mØ tõng thÝ nghiÖm. ë 75A vμ 75B, ®oμn tá vÎ hμi lßng. KÕt qu¶ ®· v−ît qu¸ nh÷ng lo l¾ng ban ®Çu cña b¹n. Tr−a ngμy mång 2-9, sau khi B¸c yªn nghØ ch−a ®Çy nöa giê, mét ®oμn xe ®Æc biÖt do ®ång chÝ Kinh Chi chØ huy ®−îc lÖnh xuÊt ph¸t tõ c«ng tr×nh 75A. §Õn tr−íc cæng Phñ Chñ tÞch, ®oμn xe ®−îc lÖnh dõng l¹i. Riªng chiÕc xe hång thËp tù mang biÓn sè FH 1468 cña Qu©n y ViÖn 108 do chiÕn sÜ NguyÔn V¨n Hîp l¸i ®−îc lÖnh ®i tiÕp. Xe võa ®Õn tr−íc ng«i nhμ sμn cña B¸c ®· thÊy ®ång chÝ TrÇn Quèc Hoμn tõ c¨n nhμ hÇm b−íc ra ®ãn. §ång chÝ c¨n dÆn: "sù viÖc ®· x¶y ra råi, c¸c ®ång chÝ cø b×nh tÜnh lμm cho thËt tèt". §ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn c¶m ®éng thay 45 mÆt anh em høa "sÏ biÕn ®au th−¬ng thμnh tr¸ch nhiÖm". Trong c¨n nhμ hÇm, c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ vÉn ®øng lÆng quanh phßng B¸c, c¹nh gi−êng cã mét bã hoa huÖ lín. C¸c ®ång chÝ trong tæ y tÕ bμng hoμng khi nh×n thÊy B¸c. B¸c gÇy vμ xanh. Mäi ng−êi võa khãc võa ®Õn bªn gi−êng B¸c. §ång chÝ Ph¹m V¨n §ång võa nãi võa ra hiÖu: "Th«i, mäi ng−êi d·n ra cho chuyªn m«n lμm nhiÖm vô". H×nh nh− cho ®Õn lóc Êy, mäi ng−êi trong c¨n nhμ hÇm vÉn cßn ng¬ ng¸c nh− ch−a hiÓu chuyÖn g× ®· x¶y ra, nh− ch−a tin h¼n vμo c¸i sù thËt võa x¶y ra tr−íc m¾t hä. Con ®−êng Phan §×nh Phïng, TrÇn NhËt DuËt, TrÇn Quang Kh¶i, Lª Th¸nh T«ng h«m Êy ©m thÇm ®−a tiÔn B¸c. C¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ L÷ ®oμn 144 ®· b¶o vÖ cho ®oμn xe ®−a B¸c vÒ 75A ®−îc an toμn. §ãn B¸c ë BÖnh viÖn 108 cã c¸c ®ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng, Lª Quang §¹o, Phïng ThÕ Tμi vμ c¸c chuyªn gia. Xe võa dõng, mäi ng−êi ®· cã mÆt xung quanh ®Ó ®−a B¸c vμo buång ®Æc biÖt. GÇn hai n¨m chuÈn bÞ, h«m nay nhiÖm vô ®· ®Õn víi tæ y tÕ ®Æc biÖt. Mäi ng−êi bá mò, ®øng lÆng ®i tr−íc linh c÷u cña Ng−êi. Nöa giê sau, biªn b¶n kh¸m nghiÖm ®−îc hoμn thμnh, hai gi¸o s−, viÖn sÜ Liªn X« lμ Iuri 46 Mikhail«vÝch vμ Nic«lai InÝch Mikhailèp ®· trùc tiÕp lμm c«ng t¸c y tÕ cho B¸c cïng víi sù phô gióp cña hai b¸c sÜ ViÖt Nam. Sau hai giê lμm viÖc, c¸c chuyªn gia cïng víi tæ y tÕ ®Æc biÖt ®· hoμn thμnh c«ng t¸c y tÕ giai ®o¹n mét vμ lμm c¸c biÖn ph¸p b¶o qu¶n thi hμi giai ®o¹n ®Çu. §Ó gi÷ cho ch©n dung B¸c ®−îc nguyªn vÑn, c¸c chuyªn gia vμ tæ y tÕ ®· n©ng niu tõng sîi tãc, sîi r©u, tõng tÕ bμo trªn khu«n mÆt vμ ®«i bμn tay cña B¸c. §Æc biÖt lμ c¸c chi tiÕt ë m¾t vμ miÖng ®ßi hái ph¶i lμm hÕt søc tØ mØ vμ c«ng phu. Mçi mòi kim tiªm, mçi ®−êng ®−a thuèc ®Òu ph¶i c©n nh¾c kü tr−íc khi tiÕn hμnh, nh»m ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. C«ng viÖc nμy kh«ng chØ nh»m chuÈn bÞ cho nh÷ng ngμy tang lÔ mμ cßn liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc g×n gi÷ thi hμi B¸c. Trong chiÕc hßm kÝnh do c¸c chiÕn sÜ c«ng binh s¶n xuÊt, B¸c n»m thanh th¶n nh− sau mét ngμy lμm viÖc c¨ng th¼ng, nh− sau mét chuyÕn ®i xa trë vÒ. Bé quÇn ¸o kaki quen thuéc nh− cßn ®ang phËp phång theo nhÞp thë. B¸c n»m ®ã, nh−ng linh hån B¸c nh− ®· tho¸t ra khái c¨n phßng chËt hÑp cña bÖnh viÖn ®Ó ®Õn víi ®ång bμo ë tõng ngâ phè, lμng m¹c vμ ®Õn víi chiÕn sÜ ë tõng trËn ®Þa. Sau buæi lμm viÖc víi chuyªn gia, b¹n quy ®Þnh chØ cã mét sè Ýt ng−êi ®−îc tiÕp xóc víi thi hμi B¸c. V× thÕ, ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn ®· ph¶i huy ®éng mét sè nh©n viªn cña Khoa Gi¶i phÉu bÖnh 47 lý Qu©n y viÖn 108 ®Ó thμnh lËp mét tæ y tÕ l−u ®éng hç trî cho tæ y tÕ thi hμi do b¸c sÜ Lª §iÒu phô tr¸ch. Tæ nμy ph¶i th−êng xuyªn xö lý c¸c ph−¬ng tiÖn di chuyÓn, lμm vÖ sinh hßm kÝnh ë Héi tr−êng Ba §×nh vμ theo dâi nh÷ng diÔn biÕn cña khÝ hËu t¸c ®éng tíi nhiÖt ®é vμ ®é Èm trong hßm kÝnh. Quy tr×nh xö lý m«i tr−êng ë Héi tr−êng Ba §×nh còng ®−îc tæ chøc thùc hiÖn hÕt søc nghiªm ngÆt, b»ng c¸c hãa chÊt cã kh¶ n¨ng s¸t trïng m¹nh vμ ®Ìn cùc tÝm. Do kh«ng cã ph−¬ng tiÖn b¶o hé, nªn sau ba ngμy, m¾t nhiÒu c¸n bé trong tæ bÞ s−ng, tuy vËy kh«ng mét ai chÞu nghØ. Mäi ng−êi vÉn khÈn tr−¬ng lao vμo gi¶i quyÕt c«ng viÖc vμ ®Òu bån chån cã c¶m gi¸c ngμy ®ªm nh− ng¾n l¹i. S¸u giê s¸ng ngμy 4-9-1969, trªn lμn sãng cña §μi Ph¸t thanh TiÕng nãi ViÖt Nam ®· truyÒn ®i b¶n Th«ng c¸o ®Æc biÖt cña Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam, Quèc héi, Héi ®ång ChÝnh phñ vμ ñy ban Trung −¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam b¸o tin cho ®ång bμo vμ chiÕn sÜ c¶ n−íc biÕt: B¸c Hå ®· tõ trÇn. Giäng ®äc nghÑn ngμo ®Çy xóc ®éng cña ng−êi ph¸t thanh viªn ®· vang lªn trong mét bÇu kh«ng khÝ ¶m ®¹m vμ buån b·. Trªn c¸c ®−êng phè Hμ Néi, trong c¸c c¨n nhμ, mäi ho¹t ®éng ®Òu ngõng l¹i. Mäi ng−êi bμng hoμng v©y quanh nh÷ng chiÕc ®μi b¸n dÉn 48 hoÆc ®øng lÆng ®i quanh nh÷ng chiÕc loa truyÒn thanh c«ng céng. Tin B¸c qua ®êi nh− mét tiÕng sÐt d÷ déi, lμm x¸o trén tÊt c¶ mäi sinh ho¹t cña ®Êt n−íc. Nh÷ng ng−êi ®· tõng ®−îc gÆp B¸c th× båi håi «n l¹i nh÷ng kû niÖm vÒ Ng−êi, cßn nh÷ng ng−êi ch−a ®−îc gÆp B¸c th× ®au ®ín, bëi niÒm h¹nh phóc mμ hä h»ng khao kh¸t sÏ kh«ng bao giê cßn ®Õn víi hä n÷a. Suèt trong nh÷ng ngμy ®au th−¬ng Êy, c¶ n−íc ®· thao thøc, kh«ng ngñ. C¸c c¬ quan, ®oμn thÓ, c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi ©m thÇm treo cê tang, may b¨ng tang, lËp bμn thê B¸c, cö ng−êi ®¹i diÖn cho ®¬n vÞ m×nh vÒ Thñ ®« viÕng B¸c. Trung t©m b−u ®iÖn quèc tÕ còng ch−a cã thêi gian nμo lμm viÖc c¨ng th¼ng ®Õn nh− thÕ. Hμng tr¨m bøc ®iÖn trªn kh¾p tr¸i ®Êt liªn tiÕp ®−îc göi tíi chia buån víi §¶ng, ChÝnh phñ vμ nh©n d©n ta, vμ xin ®−îc ®Õn Hμ Néi dù lÔ tang cña B¸c. Tèi ngμy 5-9, khi ®μi ph¸t thanh th«ng b¸o danh s¸ch Ban Tæ chøc tang lÔ vμ thêi gian tiÕn hμnh lÔ viÕng th× còng lμ lóc tæ y tÕ ®Æc biÖt ®ang cïng víi c¸c chuyªn gia chuÈn bÞ ®−a B¸c vÒ Héi tr−êng Ba §×nh. §óng 20 giê, ®Ìn ®iÖn quanh khu vùc Ba §×nh vôt t¾t. §oμn xe ®Æc biÖt chë thi hμi B¸c tõ tõ chuyÓn b¸nh, rêi khái Qu©n y ViÖn 108. Ngoμi ba chiÕc xe h«m tr−íc, cßn cã hai chiÕc xe cña c¸c ®ång chÝ trong Ban chØ ®¹o: NguyÔn L−¬ng B»ng, 49 Lª Quang §¹o, Phïng ThÕ Tμi, Kinh Chi tiÔn ch©n B¸c. Theo kÕ ho¹ch, ®oμn xe vÉn ®i theo ®−êng Lª Th¸nh T«ng, qua B¶o tμng C¸ch m¹ng, Nhμ h¸t lín, TrÇn Quang Kh¶i, Phan §×nh Phïng, Hoμng DiÖu, B¾c S¬n ®Ó vμo Héi tr−êng Ba §×nh. Xe chë thi hμi do ®ång chÝ NhÝt l¸i. Khi ®Õn Nhμ h¸t thμnh phè ®· x¶y ra mét sù cè nhá. V× qu¸ xóc ®éng vμ c¨ng th¼ng qua nhiÒu ®ªm tËp luyÖn, xe ®ång chÝ NhÝt chë thi hμi B¸c ®i l¹c qua ®−êng NguyÔn H÷u Hu©n vμ ph¶i mÊt mét lóc l©u, ®oμn xe míi hîp ®iÓm l¹i ®−îc ë cét ®ång hå ®Ó cïng vÒ vÞ trÝ tËp kÕt. 21 giê ®oμn xe ®Õn Héi tr−êng Ba §×nh. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng vμ Nhμ n−íc còng cã mÆt ®Çy ®ñ ®Ó ®ãn B¸c vμo 75B vμ thay nhau tóc trùc bªn thi hμi Ng−êi. Khi ®−a B¸c ra Héi tr−êng, theo yªu cÇu cña c¸c chuyªn gia, Ban chØ ®¹o ®· bè trÝ s½n mét xe trang bÞ ®Çy ®ñ mäi thiÕt bÞ, ®Ò phßng ë Héi tr−êng kh«ng b¶o ®¶m ®−îc nhiÖt ®é, ®é Èm th× ph¶i kÞp thêi ®−a B¸c vÒ ngay l¹i 75A. M·i sau nμy khi tang lÔ B¸c kÕt thóc, c¸c c¸n bé, chiÕn sÜ c«ng binh míi ®−îc biÕt: ph−¬ng ¸n chuÈn bÞ cña qu©n ®éi ë 75B lμ ph−¬ng ¸n dù bÞ. NhiÖm vô chuÈn bÞ hßm kÝnh, c¸c trang thiÕt bÞ ®Æt ë 75B ®Ó b¶o ®¶m thi hμi trong thêi gian tang lÔ ®−îc giao cho Bé KiÕn tróc. N¨m 1969, Bé KiÕn tróc ®· khÈn tr−¬ng cö ®ång chÝ V−¬ng Quèc Mü, HiÖu tr−ëng Tr−êng §¹i häc KiÕn tróc sang 50 Liªn X« ký hîp ®ång, nhê b¹n gióp ®ì c¸c ph−¬ng tiÖn m¸y mãc, lμm hßm kÝnh gi÷ thi hμi B¸c. Ngμy 12-8-1969, khi B¸c èm nÆng, ®ång chÝ V−¬ng Quèc Mü tiÕp tôc ®−îc cö sang Liªn X« lÊy hßm kÝnh vμ ph−¬ng tiÖn m¸y mãc nh−ng kh«ng kÞp. B¸c ®· ra ®i tr−íc khi ®ång chÝ Mü vÒ. V× vËy ph−¬ng ¸n dù phßng trë thμnh ph−¬ng ¸n chÝnh thøc. §iÒu nμy thÓ hiÖn sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o s¸ng suèt cña Bé ChÝnh trÞ vμ Qu©n ñy Trung −¬ng, thÓ hiÖn tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o vμ ý thøc nghiªm tóc chÊp hμnh mÖnh lÖnh cña qu©n ®éi ta mμ tr−íc hÕt lμ tÊm lßng cña nh÷ng ng−êi lÝnh ®èi víi B¸c. 3 giê s¸ng ngμy mång 6, Ban Tæ chøc lÔ tang cïng víi c¸c chuyªn gia tiÕn hμnh tæng kiÓm tra c¸c mÆt chuÈn bÞ cho ngμy viÕng ®Çu tiªn. Khi n©ng chiÕc n¾p hßm kÝnh lªn, ®Æt m¸y ®o kiÓm tra nhiÖt ®é, ®é Èm, thÊy kÕt qu¶ hiÖn trªn mÆt m¸y b¸o hiÖu mäi sù ®Òu hÕt søc æn ®Þnh. ViÖn sÜ th«ng tÊn, tr−ëng ®oμn chuyªn gia Liªn X« §ªbèp kh«ng gh×m ®−îc xóc ®éng ®· quay l¹i «m chÇm lÊy ®ång chÝ TrÇn B¸ §Æng vμ ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn, lÆp ®i lÆp l¹i m·i mét c©u nãi: "Kharas«, kharas«!" (Tèt, tèt!). §Õn 6 giê s¸ng, tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ®Òu ®· cã mÆt quanh linh c÷u cña B¸c. CÆp m¾t ng−êi nμo còng ®á ngÇu ®Ém lÖ, xung quanh B¸c lμ c¶ mét rõng hoa mu«n s¾c vμ 51 trÇm h−¬ng táa khãi nghi ngót nh− khoÐt s©u thªm vμo nçi mÊt m¸t qu¸ lín cña c¶ mét d©n téc. Gi÷a kh«ng khÝ trang nghiªm Êy, bçng mét tiÕng khãc nøc në, ßa lªn vang xa kh¾p Héi tr−êng. §ã lμ tiÕng khãc kh«ng thÓ gh×m nÐn ®−îc cña Thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång. Võa khãc, Thñ t−íng võa b¾t tay c¶m ¬n c¸c ®ång chÝ chuyªn gia Liªn X«. Lêi c¶m ¬n ch©n thμnh vμ nh÷ng giät n−íc m¾t liªn tiÕp l¨n trªn m¸ cña ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång khiÕn c¸c ®ång chÝ chuyªn gia còng kh«ng cÇm ®−îc n−íc m¾t. §ång chÝ Lª DuÈn cè nÐn xóc ®éng, quay sang b¾t tay mäi ng−êi. §ång chÝ hái khÏ: "C¸c ®ång chÝ cã yªu cÇu g× kh«ng?". Thay mÆt cho toμn thÓ c¸n bé, chiÕn sÜ, ®ång chÝ TrÇn B¸ §Æng ®· ®Ò nghÞ víi ®ång chÝ Lª DuÈn cho phÐp anh em ®−îc chôp ¶nh bªn thi hμi B¸c. NguyÖn väng thËt ®¬n gi¶n nh−ng hÕt søc thiªng liªng Êy lμ phÇn th−ëng v« gi¸ ®èi víi mäi cè g¾ng bÊy l©u cña c¸c chiÕn sÜ c«ng binh, c¶nh vÖ vμ tæ y tÕ ®Æc biÖt. §ã còng lμ h×nh ¶nh ®Çu tiªn cña c¸c chiÕn sÜ qu©n ®éi ®−îc ®øng vßng quanh linh c÷u cña Ng−êi. 5 Dßng ng−êi nèi nhau nhÝch dÇn tõng b−íc t−ëng chõng nh− v« tËn trªn Qu¶ng tr−êng Ba §×nh. Trong nh÷ng ngμy ®au th−¬ng Êy, trêi Hμ Néi 52 ®æ m−a tÇm t·. Dßng ng−êi ®æ vμo Héi tr−êng lÆng lÏ, m¾t nh×n xuèng. N−íc m−a ®æ μo μo trªn ng−êi hä. Dßng ng−êi ®æ ra tõ cöa bªn kia nhßa n−íc m¾t. NhiÒu ng−êi ®· ph¶i d×u nhau lo¹ng cho¹ng b−íc xuèng bËc tam cÊp. Hä lμ nh÷ng c«ng nh©n, n«ng d©n, bé ®éi, nguyªn thñ quèc gia, t−íng lÜnh... tõ kh¾p mäi miÒn ®Êt n−íc vμ trªn kh¾p hμnh tinh vÒ Hμ Néi viÕng B¸c. Héi tr−êng Ba §×nh chÊt ®Çy nh÷ng vßng hoa lín, nh÷ng c©y tr¸i cña b¹n bÌ quèc tÕ, cña nh©n d©n c¸c d©n téc mang vÒ d©ng lªn anh linh cña Ng−êi. Trªn bôc s©n khÊu cña Héi tr−êng, B¸c n»m trong chiÕc hßm kÝnh trong suèt, hång hμo nh− võa tr¶i qua mét ngμy lμm viÖc, ®ang yªn tÜnh trong giÊc ngñ. Ng−êi vÉn mÆc bé kaki mμu vμng th−êng ngμy vÉn mÆc. Bªn ngoμi hßm kÝnh lμ ®«i dÐp cao su gi¶n dÞ cña Ng−êi. §øng tr−íc thi hμi B¸c, nh÷ng ®ång chÝ c¸n bé l·nh ®¹o l·o thμnh, nh÷ng cô giμ vμ em nhá, nh÷ng ng−êi d©n, nh÷ng ng−êi lÝnh, nh÷ng vÞ tæng t− lÖnh tèi cao..., kh«ng ai cÇm ®−îc n−íc m¾t. Nçi ®au mÊt B¸c giê ®©y nh− míi thÊm s©u vμo cuéc ®êi cña mçi ng−êi. B¸c vÉn n»m ®ã, nh−ng kh«ng bao giê cßn cã l¹i giäng nãi Êm ¸p, cö chØ khoan thai, gi¶n dÞ, ®Çy søc thuyÕt phôc cña Ng−êi trong nh÷ng lÇn ®Õn víi ®ång bμo, chiÕn sÜ vμ b¹n bÌ quèc tÕ. Tr−íc ®©y, khi mét b¸c sÜ Bungari sang c«ng t¸c t¹i ViÖt Nam kh«ng may bÞ hy sinh trong 53 khi lμm nhiÖm vô, B¸c ®· ®Õn th¼ng §¹i sø qu¸n Bungari, Ng−êi khãc vμ nãi: "Chóng ta biÕt b¸o tin cho bμ mÑ anh Êy nh− thÕ nμo?!". C¶ n−íc ®ang ®au nçi ®au cña B¸c. C¶ n−íc cÇu chóc cho giÊc ngñ cña Ng−êi ®−îc thanh th¶n m·i m·i. T×nh th−¬ng yªu bao la cña Ng−êi sÏ m·i m·i liªn kÕt mäi tr¸i tim bÌ b¹n trong mét sø mÖnh cao c¶: TÊt c¶ cho hßa b×nh, tÊt c¶ cho h¹nh phóc cña mçi mét con ng−êi! §Ó cã ®−îc nh÷ng ngμy viÕng B¸c trang nghiªm vμ ®Çy xóc ®éng nh− vËy, c¸c chuyªn gia Liªn X« vμ tæ y tÕ ®Æc biÖt ®· lμm viÖc hÕt søc m×nh. Sau mçi ngμy ngõng lÔ viÕng, mäi ng−êi l¹i gÊp rót vμ thËn träng kiÓm tra l¹i thi hμi B¸c, hiÖu chØnh c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, lμm vÖ sinh c«ng nghiÖp... ®Ó nh÷ng ngμy viÕng tiÕp theo ®−îc tèt h¬n. C¸c c¸n bé, chiÕn sÜ cña L÷ ®oμn 144 cïng víi Bé T− lÖnh Thñ ®«, nh÷ng ng−êi ®· tõng b¶o vÖ B¸c vμ Bé Tæng tham m−u suèt c¶ hai cuéc chiÕn tranh còng th−êng xuyªn cã mÆt, tóc trùc canh g¸c danh dù bªn thi hμi cña B¸c. ChiÒu ngμy 9-9, LÔ truy ®iÖu B¸c ®· ®−îc cö hμnh träng thÓ vμ trang nghiªm. Sau khi ®ång chÝ Lª DuÈn nghÑn ngμo ®äc Di chóc cña B¸c vμ §iÕu v¨n cña Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng, c¶ Qu¶ng tr−êng nh− cïng khãc ßa lªn. C¸c ch¸u thiÕu nhi ®· nÝu ¸o gôc ®Çu vμo lßng ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p khãc nøc në, tr«ng th−¬ng t©m nh− 54 mét v−ên hoa trong mét c¬n b·o lín. C¶ n−íc ®· gi¬ c¸nh tay cña m×nh, cïng víi Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng xin thÒ víi B¸c sÏ lμm trßn sø m¹ng mμ B¸c ®· tin cËy, giao phã, xin ®i trän con ®−êng mμ Ng−êi ®· v¹ch ra vμ ®· dÉn d¾t toμn §¶ng, toμn d©n, toμn qu©n ta ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng. LÔ truy ®iÖu võa døt, tæ y tÕ ®Æc biÖt vμ c¸c bé phËn phôc vô tang lÔ còng ®· chuÈn bÞ xong ph−¬ng ¸n cho cuéc hμnh qu©n di chuyÓn B¸c vÒ l¹i 75A. Ph−¬ng ¸n hμnh qu©n ®−îc phæ biÕn chi tiÕt xuèng tËn c¸c tæ. Mäi ng−êi lÆng lÏ chuÈn bÞ c«ng viÖc. Thêi gian nÆng nÒ tr«i qua. Tuy chØ mét ®o¹n ®−êng ng¾n nh−ng mäi ng−êi ®Òu c¶m thÊy dμi nh− v« tËn. §ång chÝ TrÇn Quèc Hoμn ®· nh¾c ®i nh¾c l¹i: Ph¶i cÈn thËn, b»ng mäi c¸ch, ph¶i b¶o vÖ an toμn tuyÖt ®èi n¬i g×n gi÷ thi hμi cña B¸c. 21 giê ®ªm, chiÕc xe hång thËp tù chÇm chËm rêi khái Héi tr−êng Ba §×nh. Trêi ®· vÒ ®ªm vμ m−a vÉn ch−a døt h¼n, nh−ng xung quanh Qu¶ng tr−êng vÉn chËt nÝch ng−êi. H×nh nh− ch−a ai muèn trë vÒ nhμ vμ nh÷ng lêi lÏ t©m huyÕt cña B¸c víi d©n, víi §¶ng trong b¶n Di chóc vÉn cßn nh− ©m vang trong t©m trÝ hä. Trong c¸c ®−êng phè vÉn mét khung c¶nh nh− vËy. ChiÕc xe hång thËp tù ph¶i khã kh¨n l¾m míi l¸ch qua ®−îc nh÷ng dßng ng−êi ®Ó ®−a B¸c vÒ 75A, kÕt thóc nh÷ng ngμy tang lÔ cã mét kh«ng hai trong lÞch sö. 55 6 Giai ®o¹n g×n gi÷, b¶o qu¶n thi hμi B¸c trong thêi gian tang lÔ ®· kÕt thóc. §èi víi tæ y tÕ, giai ®o¹n tiÕp theo lμ mét kho¶ng trèng hÕt søc khã kh¨n. Nh÷ng kiÕn thøc häc ®−îc ë Liªn X« chØ ®ñ cho hä lμm ®−îc nh÷ng g× mμ hä ®· cè g¾ng hÕt søc ®Ó lμm. Ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i th× ch−a ®−îc häc hÕt, ph−¬ng ph¸p cæ truyÒn cña d©n téc th× ch−a kÞp khai th¸c cho thËt thÊu ®¸o. H¬n n÷a, n−íc ta ®ang trong ®iÒu kiÖn chiÕn tranh vμ l¹i lμ mét n−íc khÝ hËu nhiÖt ®íi, quanh n¨m n¾ng nãng, ®é Èm cao... ViÖc b¶o ®¶m gi÷ g×n l©u dμi thi hμi B¸c gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nh−ng ®−îc sù gióp ®ì trùc tiÕp cña b¹n, tæ y tÕ tin r»ng chóng ta cã thÓ v−ît qua ®−îc tÊt c¶ ®Ó gi÷ g×n trän vÑn l©u dμi thi hμi B¸c. Sau ngμy ®−a B¸c vÒ l¹i 75A, hμng lo¹t c«ng viÖc cÇn ph¶i lμm ngay ®−îc ®Æt ra tr−íc tæ y tÕ, nh− viÖc lμm vÖ sinh m«i tr−êng, chèng bôi, chèng nÊm mèc... §iÒu gay go nhÊt lμ lμm sao cã ngay ®−îc 320 lÝt n−íc mÒm, b¶o ®¶m chÊt l−îng cao, trong n−íc hoμn toμn kh«ng cã chÊt kim lo¹i, kh«ng cã khuÈn trïng. §Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n nμy, tæ y tÕ ®· cö ng−êi ®Õn c¸c c¬ së y tÕ cã m¸y ch¹y thËn nh©n t¹o nh− BÖnh viÖn ViÖt §øc, BÖnh viÖn B¹ch Mai vμ BÖnh viÖn 108 xin, nh−ng khi b¹n kiÓm tra l¹i 56 kh«ng ®¹t yªu cÇu vÒ chÊt l−îng. Cuèi cïng ®ång chÝ Bé tr−ëng Bé Y tÕ ph¶i ®Ých th©n chØ ®¹o c¸ch gi¶i quyÕt, tæ y tÕ míi cã ®−îc 320 lÝt n−íc mÒm ®óng tiªu chuÈn. Víi tinh thÇn d¸m nghÜ, d¸m lμm, d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm, víi trÝ th«ng minh, s¸ng t¹o, cã ®Çu ãc ph©n tÝch, ph¸n ®o¸n nh¹y bÐn, tæ y tÕ ®Æc biÖt ®· hoμn thμnh xuÊt s¾c nhiÖm vô cña Qu©n ñy giao phã: võa g×n gi÷ thi hμi B¸c, võa nghiªn cøu khoa häc ®¹t kÕt qu¶ tèt. Cho tíi nay, gÇn ba m−¬i1 n¨m tr«i qua, nh÷ng cè g¾ng ban ®Çu cña tæ y tÕ vÉn ®−îc ®¸nh gi¸ cao. ChiÕn c«ng cña hä thËt ®¸ng kÓ nh−ng l¹i diÔn ra hÕt søc thÇm lÆng. Hä kh«ng ®−îc b¸o chÝ nh¾c ®Õn, kh«ng ®−îc biÓu d−¬ng rÇm ré. ChØ cã tÊm lßng, t×nh c¶m cña hä ®èi víi B¸c lμ cø mçi ngμy mét s¸ng thªm. Khiªm tèn, gi¶n dÞ, kh«ng lïi b−íc tr−íc khã kh¨n lμ phÈm chÊt mμ B¸c ®· ®Ó l¹i cho hä, gióp hä ®i ®Õn tËn cïng trong mäi lÜnh vùc khoa häc phøc t¹p vμ ®Çy nh÷ng tr¾c trë. Bao giê nh÷ng thö th¸ch còng lu«n lu«n ë phÝa tr−íc hä. 7 Cuèi n¨m 1969, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n−íc cña nh©n d©n ta b−íc vμo giai ®o¹n míi - _______________ 1. TÝnh ®Õn khi c¸c t¸c gi¶ viÕt bμi nμy (BT). 57 giai ®o¹n ®¸nh g·y x−¬ng sèng chiÕn l−îc "ViÖt Nam hãa chiÕn tranh" cña ®Õ quèc Mü. Sau khi B¸c mÊt, c¶ n−íc dÊy lªn phong trμo thi ®ua biÕn ®au th−¬ng thμnh hμnh ®éng c¸ch m¹ng, miÒn B¾c tiÕp tôc lμm hÕt søc m×nh chi viÖn søc ng−êi, søc cña cho miÒn Nam. Ngμy còng nh− ®ªm, nh÷ng ®oμn xe, nh÷ng dßng ng−êi n¸o nhiÖt tËp kÕt ë vÜ tuyÕn 20 - vÜ tuyÕn mμ Gi«nx¬n ®· buéc ph¶i tuyªn bè ngõng nÐm bom h¹n chÕ n¨m 1968 - chuÈn bÞ lÇn chãt tr−íc khi b−íc vμo chiÕn tr−êng. MiÒn Nam liªn tiÕp diÔn ra nh÷ng trËn ®¸nh lín ë vïng ven Sμi Gßn, vïng §«ng Nam Bé vμ trªn chiÕn tr−êng Khu 5... Tr−íc t×nh h×nh ®ã, NÝchx¬n mét mÆt t¨ng c−êng viÖn trî cho qu©n ngôy, më nhiÒu chiÕn dÞch cμn quÐt vμo hËu cø vμ ngang nhiªn tuyªn bè s½n sμng nÐm bom trë l¹i miÒn B¾c... §Ò phßng chiÕn tranh l¹i cã thÓ x¶y ra trªn ph¹m vi c¶ n−íc, Bé ChÝnh trÞ vμ Qu©n ñy Trung −¬ng nhËn ®Þnh: nÕu tiÕp tôc ®Ó thi hμi B¸c t¹i Hμ Néi, khi x¶y ra chiÕn tranh, c«ng tr×nh 75A kh«ng ®ñ kiªn cè chèng ®ì søc ph¸ hñy cña bom ®¹n Mü. Hμ Néi l¹i lμ mét môc tiªu ®¸nh ph¸ quan träng cña ®Þch, viÖc b¶o ®¶m ®iÖn, n−íc th−êng xuyªn cho c«ng tr×nh còng lμ ®iÒu hÕt søc h¹n chÕ... XuÊt ph¸t tõ nhËn ®Þnh nh− vËy, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh giao cho Qu©n ñy t×m mét vÞ trÝ thËt 58 yªn tÜnh, bÝ mËt, xa Hμ Néi vμ thuËn tiÖn cho viÖc di chuyÓn thi hμi B¸c khi chiÕn tranh lan réng. Sau khi c©n nh¾c, xem xÐt kü, Bé ChÝnh trÞ vμ Qu©n ñy Trung −¬ng quyÕt ®Þnh chän K9 lμm n¬i gi÷ g×n thi hμi B¸c. §ã lμ mét khu ®åi th«ng yªn tÜnh n»m bªn bê h÷u ng¹n mét dßng s«ng, håi Êy cßn lμ mét con s«ng hung d÷ nh−ng còng ®Çy th¬ méng. Vμo mïa m−a lò, dßng s«ng rÐo Çm Çm, n−íc s«ng trμn lªn mªnh mang nh− dang réng c¸nh tay «m lÊy qu¶ ®åi, trªn ®åi cã nh÷ng mám ®¸ l« nh« s¾c nhän nh− nh÷ng mòi m¸c lín. ChÝnh t¹i vïng ®Êt s¬n thñy h÷u t×nh nμy ®· ®Î ra mét trong nh÷ng huyÒn tho¹i ®Ñp nhÊt vÒ søc m¹nh cña con ng−êi chÕ ngù sù hung d÷ cña thiªn nhiªn. §ã lμ chuyÖn “S¬n Tinh, Thñy Tinh”. Tr−íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, thÊy khÝ hËu ë khu vùc nμy thuËn tiÖn cho viÖc trång th«ng, thùc d©n Ph¸p ®· më ®ån ®iÒn trång th«ng vμ khai th¸c quÆng ë ®©y. Ngμy nay, th«ng vÉn mäc ®Çy trong khu rõng th−a tho¸ng xen kÏ víi c¸c lo¹i c©y gç cao cã t¸n l¸ réng nh− chß, tr¸m, long n·o... N¨m 1956, trong mét lÇn ®Õn th¨m S− ®oμn 316 ®ang diÔn tËp bªn s«ng, däc ®−êng B¸c dõng ch©n nghØ, ¨n c¬m tr−a trªn ®Ønh ®åi. ThÊy khÝ hËu ë ®©y m¸t mÎ, ®Þa thÕ hiÓm trë, phong c¶nh ®Ñp, B¸c ®· chän vÞ trÝ nμy lμm khu c¨n cø cña Trung −¬ng ®Ò phßng chiÕn tranh cã thÓ më réng ra miÒn B¾c. 59 Sau chuyÕn ®i cña B¸c, Tæng côc HËu cÇn ®−îc lÖnh lªn khu ®åi Êy x©y dùng mét sè ng«i nhμ cÊp bèn vμ ®Õn n¨m 1960, nguy c¬ cña mét cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cã thÓ x¶y ra qu¸ râ rμng. Côc doanh tr¹i ®−îc lÖnh tiÕp tôc lªn x©y dùng mét ng«i nhμ sμn lμm vÞ trÝ héi häp, nghØ ng¬i cña B¸c vμ Bé ChÝnh trÞ khi cÇn thiÕt. Cïng víi viÖc x©y dùng ng«i nhμ sμn, bé ®éi c«ng binh cßn x©y dùng mét hÖ thèng c«ng sù kiªn cè vμ ®Æt tªn lμ K9. §iÒu ®Æc biÖt lμ c¶ hÇm vμ nhμ ®Òu do B¸c c¾m cäc, nh¾m h−íng. Nh÷ng n¨m sau nμy, nhiÒu lÇn B¸c vμ c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ ®· lªn lμm viÖc vμ nghØ t¹i ®©y. Còng cã mét ®«i lÇn B¸c ®−a kh¸ch quèc tÕ lªn nghØ. Thiªn nhiªn ë ®©y ®Ñp, rÊt phï hîp víi hån th¬ ®Çy rung c¶m cña B¸c. Ngμy 10-9-1969, mét ®oμn c¸n bé, chiÕn sÜ cña Bé T− lÖnh C«ng binh vμ L÷ ®oμn 144 ®· cã mÆt t¹i K9 ®Ó kh¶o s¸t, thiÕt kÕ, c¶i t¹o l¹i c«ng tr×nh vμ nhËn bμn giao toμn bé khu vùc do c¸c ®¬n vÞ c«ng an vâ trang vμ V¨n phßng Trung −¬ng giao l¹i. Tho¹t ®Çu ë K9, ban chØ ®¹o chØ cã ý ®Þnh dïng ng«i nhμ kÝnh ®· cã s½n ®Ó l¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc g×n gi÷ thi hμi B¸c ë ngay trªn mÆt ®Êt. Nh−ng vÒ sau, Qu©n ñy Trung −¬ng quyÕt ®Þnh ph¶i c¶i t¹o c¶ hÖ thèng hÇm ngÇm ®Ó cã thÓ ®−a B¸c xuèng mét khi chiÕn tranh cã thÓ lan réng tíi khu ®åi yªn tÜnh vμ th¬ méng nμy. 60 Khèi l−îng c«ng viÖc lín, vÞ trÝ thi c«ng chËt hÑp, nh−ng c¸c ®¬n vÞ thi c«ng nhËn ®−îc lÖnh ph¶i hoμn thμnh c«ng tr×nh, ®−a vμo sö dông vμo ®Çu th¸ng 12. C¶ thêi gian thiÕt kÕ vμ thi c«ng chØ vÎn vÑn ch−a ®Çy ba th¸ng. §©y lμ mét yªu cÇu v−ît qu¸ kh¶ n¨ng vμ ph−¬ng tiÖn hiÖn cã cña ®¬n vÞ. Tuy vËy, nhËn râ tÇm quan träng cña c«ng tr×nh, c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp thi c«ng ®Òu x¸c ®Þnh b»ng bÊt cø gi¸ nμo còng ph¶i hoμn thμnh nhiÖm vô ®óng quy ®Þnh, ®óng thêi gian. Mét ban chØ huy c«ng tr×nh ®−îc thμnh lËp gåm c¸c ®ång chÝ: NguyÔn Träng QuyÒn, NguyÔn Trung Thμnh, Cao §μm, Lam Sinh, Bïi Danh Chiªu, Hoμng Quang B¸, Ph¹m Hoμng V©n, ®¹i diÖn cho c¸c ngμnh, c¸c bé m«n kü thuËt ®Æt d−íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ®ång chÝ TrÇn B¸ §Æng, T− lÖnh phã binh chñng. Lùc l−îng thi c«ng chñ yÕu vÉn lμ TiÓu ®oμn 2 Trung ®oμn 259, ®¬n vÞ ®· thi c«ng xuÊt s¾c c«ng tr×nh 75A vμ 75B. Ngμy 20-9, c¸c lùc l−îng tham gia c¶i t¹o K9 ®· tËp kÕt ®Çy ®ñ. Trong cïng mét lóc, ®oμn võa thiÕt kÕ, võa thi c«ng c«ng tr×nh. Tuy ®· cã kinh nghiÖm nh−ng vÊn ®Ò khã kh¨n nhÊt ®Æt ra ®èi víi c«ng tr×nh lμ vÊn ®Ò kiÕn tróc. Tr−íc ®©y, Bé KiÕn tróc ®· cho lμm hai nhμ kÝnh, cèt thÐp ë hai cöa hÇm trªn vμ d−íi. §Ó ®¹t c¸c yªu cÇu ®Æt c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, dông cô y tÕ, ban chØ 61 huy c«ng tr×nh quyÕt ®Þnh lμm thªm mét nhμ kÝnh n÷a ë cöa thø ba. VÊn ®Ò khã kh¨n thø hai lμ ph¶i chän cho ®−îc vËt liÖu, cÊu kiÖn kiÕn tróc. Tõ viªn g¹ch men ®Õn tÊm gç lμm cöa ®Òu ph¶i ®i c¸c n¬i t×m kiÕm. T×m ®−îc vËt t− l¹i lo vËn chuyÓn. Mäi c«ng ®o¹n vËn chuyÓn ®Òu tæ chøc vμo ban ®ªm. Theo yªu cÇu cña c«ng t¸c b¶o vÖ, xe ph¶i cã c¸n bé ¸p t¶i ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn nÕu cã xe l¹ b¸m theo. Kh¸c víi viÖc thi c«ng hai c«ng tr×nh 75A vμ 75B, ë K9 kh«ng cã ®iÖn, n−íc, thêi gian l¹i gÊp, c¸c chiÕn sÜ TiÓu ®oμn 2 c«ng binh ph¶i tËp trung søc lùc lμm c¶ ngμy lÉn ®ªm. §ªm ®Õn, khu ®åi s¸ng rùc ¸nh ®Ìn. §Ìn ®Êt, ®Ìn dÇu. Anh em chiÕn sÜ th−êng gäi nh÷ng ®ªm thi c«ng lμ nh÷ng ®ªm "héi ®Ìn", nμo lμ ®Ìn ¨n, ®Ìn lμm viÖc, ®Ìn trªn ®åi, ®Ìn d−íi hÇm, ®Ìn ®μo, ®Ìn khoan... kh«ng khÝ lao ®éng rÊt gÊp g¸p, s«i ®éng, mÆc dÇu ®êi sèng cña anh em rÊt khã kh¨n, thiÕu thèn. C«ng viÖc nÆng nhäc nhÊt, khã kh¨n nhÊt lμ c¶i t¹o hÇm ngÇm cò, lμm thªm mét ng¸ch hÇm ®Æt m¸y ®iÒu hßa vμ dông cô y tÕ. §Ó tiÕn hμnh thi c«ng, c¸c chiÕn sÜ ®· ph¶i ®μo mét c¸i giÕng réng 5 mÐt, s©u 6 mÐt xuèng nãc hÇm ngÇm råi dïng khoan tay ®Ó ph¸ nãc hÇm. TuyÖt ®èi kh«ng ®−îc dïng chÊt næ. Cø 5 x¨ngtimÐt vu«ng ph¶i khoan mét mòi, 1.800 mòi khoan ®· ®−îc khoan suèt ngμy ®ªm míi ph¸ vì ®−îc nãc hÇm bª t«ng cèt 62 thÐp ®Ó ®−a vËt liÖu xuèng b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn thi c«ng theo thiÕt kÕ míi. Thi c«ng xong ®−êng hÇm, viÖc l¾p ®Æt thiÕt bÞ còng diÔn ra c¨ng th¼ng, ®ßi hái sù s¸ng t¹o cao. §Ó l¾p ®Æt mét c¸nh cöa s¾t nÆng 3.000 kil«gam d−íi ®é s©u 6 mÐt trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã cÇn cÈu, c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ®· nghÜ ra c¸ch lμm têi quay tay vμ chØ cÇn n¨m chiÕn sÜ còng ®−a ®−îc c¸nh cöa khæng lå Êy xuèng ®óng vÞ trÝ. ViÖc thiÕt kÕ, l¾p ®Æt hÖ thèng ®−êng ray trong hÇm còng diÔn ra t−¬ng tù. Theo yªu cÇu cña chuyªn m«n, khi thiÕt kÕ vμ x©y dùng ph¶i hÕt søc chó ý tíi ®−êng lªn xuèng. Lμm sao ®Ó cã thÓ ®−a ®−îc thi hμi B¸c lªn xuèng hÇm ngÇm b¶o ®¶m kh«ng nghiªng, kh«ng rung xãc. §©y lμ mét c«ng viÖc khã. Ban chØ huy c«ng tr×nh giao cho hai kü s− c¬ khÝ lμ §Æng Thμnh Trung vμ Vò Quý Kh«i nghiªn cøu thiÕt kÕ. Sau nhiÒu ngμy ®ªm tr¨n trë tr−íc b¶n vÏ, hai ®ång chÝ ®· hoμn thμnh b¶n thiÕt kÕ ®−êng ray thay cho viÖc khiªng linh c÷u tõ trªn xuèng hoÆc tõ d−íi lªn. Khi b¶n vÏ thiÕt kÕ ®−îc th«ng qua, x−ëng 49 quèc phßng ®−îc giao nhiÖm vô thi c«ng vμ l¾p ®Æt trong mét thêi gian ng¾n. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc rÊt mü m·n. Linh c÷u ®−îc ®Æt trªn mét gi¸ ®ì, cã b¸nh xe l¨n trªn hai ®−êng ray uèn cong, nªn ë ®é dèc 60 ®é, linh c÷u vÉn lu«n gi÷ ®−îc thÕ c©n b»ng, b¶o ®¶m an toμn tuyÖt ®èi thi hμi cña B¸c. 63 Do ngän ®åi K9 cã ®é cao 250 mÐt so víi mÆt biÓn nªn mÆc dï n»m ngay bªn bê s«ng, vÊn ®Ò n−íc còng nh− ®iÖn khi ®−a c«ng tr×nh vμo sö dông lμ hai yÕu tè quan träng nhÊt. §Ó ®¶m b¶o cho c«ng tr×nh ho¹t ®éng h»ng ngμy, cÇn ®Õn hμng tr¨m mÐt khèi n−íc. §ã lμ ch−a kÓ n−íc dïng trong sinh ho¹t. §iÒu nμy ®· lμm cho c¸c c¸n bé kü thuËt mÊt ¨n, mÊt ngñ. §· cã ý kiÕn ®Ò nghÞ sö dông nguån n−íc s«ng. Nh−ng nguån n−íc s«ng rÊt thÊt th−êng, lªn xuèng tïy theo tõng mïa, dÔ x¶y ra sù cè. Suy tÝnh m·i, cuèi cïng kü s− Hoμng Quang B¸ ®· ®Ò ra mét ph−¬ng ¸n sö dông nguån n−íc giÕng hiÖn cã b»ng chu tr×nh tuÇn hoμn. Ph−¬ng ¸n ®−îc chuÈn y vμ ®−îc triÓn khai thùc hiÖn. Theo thiÕt kÕ, n−íc tõ giÕng ®−îc b¬m lªn bÓ chøa ë ®é cao 65 mÐt råi dÉn vμo c¸c m¸y ®iÒu hßa lμm l¹nh, xong n−íc kh«ng th¶i ra ngoμi theo lÏ th−êng mμ l¹i ®−îc ch¶y xuèng mét bÓ chøa kh¸c gåm bèn ng¨n theo nguyªn t¾c b×nh th«ng nhau ®Ó h¹ nhiÖt ®é tõ 35 ®é C xuèng 27 ®é C. Sau ®ã, n−íc tõ bÓ chøa nμy l¹i ®−îc b¬m lªn bÓ ë ®é cao 65 mÐt råi tiÕp tôc dÉn vμo m¸y. HÖ thèng b¬m còng ®−îc l¾p ®Æt tù ®éng theo kiÓu "du kÝch hãa" b»ng ph−¬ng ph¸p phao næi ®Ó ®ãng ng¾t m¹ch ®iÖn cho m¸y ho¹t ®éng mçi khi n−íc ®Çy hoÆc v¬i trong bÓ. Víi s¸ng kiÕn l¾p ®Æt hÖ thèng n−íc tuÇn hoμn nμy, ë K9 kh«ng nh÷ng ®ñ n−íc cho m¸y ho¹t 64 ®éng mμ cßn b¶o ®¶m n−íc cho c¶ ®¬n vÞ sinh ho¹t, tiÕt kiÖm ®−îc mét sè l−îng vËt t−, tμi chÝnh lín cho Nhμ n−íc. Mét yÕu tè kh¸c còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc g×n gi÷ thi hμi B¸c lμ nguån ®iÖn. Kh«ng cã ®iÖn, m¸y mãc kh«ng thÓ vËn hμnh ®−îc. Tr−íc ®©y, ë K9 cã mét tr¹m biÕn thÕ lÊy tõ nguån ®iÖn quèc gia. Nh−ng tõ khi x¶y ra cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña kh«ng qu©n Mü, nhiÒu ®o¹n ®−êng d©y bÞ ph¸, tr¹m biÕn thÕ ®iÖn còng bÞ h− h¹i nÆng. Do ®ã, ph−¬ng ¸n cÊp ®iÖn lóc nμy chñ yÕu dïng nguån ®iÖn tõ m¸y ph¸t ®iªden. Bé phËn kü thuËt ®iÖn do kü s− NguyÔn Trung Thμnh phô tr¸ch ®· thiÕt kÕ l¾p ®Æt ba côm tæ m¸y, mçi côm cã 3 m¸y ®iªden theo thÕ ch©n v¹c. Song song víi viÖc l¾p ®Æt ba côm m¸y ®iªden, ®−êng d©y l−íi ®iÖn quèc gia còng ®−îc kÞp thêi kh«i phôc. §Ó ®¶m b¶o nguån ®iÖn th−êng trùc 24/24 giê mçi ngμy, mét hÖ thèng ®ãng vμ c¾t nguån ®iÖn dù phßng ®· ®−îc thiÕt kÕ vμ thö nghiÖm thay thÕ cho viÖc thao t¸c cña con ng−êi. HÖ thèng tù ®éng nμy kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o tù ®éng ®−a mét tr¹m ®iªden vμo ho¹t ®éng khi nguån ®iÖn quèc gia bÞ mÊt mμ cßn cã kh¶ n¨ng chän tr¹m ®iªden thay thÕ nhau sau hai lÇn khëi ®éng kh«ng ®−îc cña m¸y ®iªden trùc. 65 Bªn c¹nh tr¹m tù ®éng, ®ãng ng¾t ®iÖn, bé phËn kü thuËt cßn thiÕt kÕ, l¾p ®Æt kÌm theo mét hÖ thèng tù ®éng n¹p ¾cquy, ®¶m b¶o cho c¸c b×nh ¾cquy lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i "no ®ñ"... Tr−íc ngμy di chuyÓn thi hμi B¸c lªn K9, ®ång chÝ Lª Quang §¹o, tr−ëng ban chØ ®¹o cïng víi ®ång chÝ TrÇn B¸ §Æng ®· trùc tiÕp kiÓm tra thö nghiÖm c¸c sù cè. KÕt qu¶ thu ®−îc thËt kh«ng ngê, c¸c t×nh huèng gi¶ ®Þnh ®Òu ®−îc xö lý víi thêi gian kh«ng ®Õn mét phót. Gi¶i quyÕt ®−îc nguån ®iÖn cung cÊp cho c«ng tr×nh, c¸c c¸n bé vμ c«ng nh©n kü thuËt ngμnh ®iÖn cßn thiÕt kÕ, l¾p ®Æt mét hÖ thèng ®iÒu khiÓn tõ xa ®èi víi c¸c m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é ®Æt ë buång trung t©m. Bëi v×, nÕu ph¶i thao t¸c b»ng tay, kh¶ n¨ng xö lý sÏ kh«ng kÞp thêi vμ mçi lÇn ra vμo tiÕp xóc víi c¸c m¸y, sù æn ®Þnh nhiÖt ®é trong phßng ®Æt thi hμi rÊt dÔ bÞ ph¸ vì ®ét ngét. L¾p ®Æt xong c¸c hÖ thèng tù ®éng kÓ trªn lμ mét cè g¾ng lín cña c¸c c¸n bé vμ c«ng nh©n ngμnh ®iÖn. Nã chøng tá nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tμng cña nh÷ng ng−êi lÝnh khi ®−îc phôc vô B¸c. Hä lu«n t©m niÖm r»ng, ®Ó gi÷ g×n thi hμi B¸c, trong mäi viÖc, mçi ng−êi ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p tèi −u nhÊt, tèt nhÊt mμ kh¶ n¨ng vμ ®iÒu kiÖn lóc ®ã cã thÓ cho phÐp thùc hiÖn ®−îc. Ngμy 15-12, c«ng tr×nh K9 hoμn thμnh nh÷ng chi tiÕt cuèi cïng, v−ît møc thêi h¹n quy ®Þnh 10 66 ngμy. §Ó gi÷ bÝ mËt, K9 ®−îc ®æi thμnh K84. Gäi K84 lμ xuÊt ph¸t tõ mét phÐp tÝnh rÊt ®¬n gi¶n: K75 + K9 = K84. Tõ ®ã vÒ sau, kh«ng ai cßn gäi khu ®åi ®ã lμ K9 n÷a. Cã lÏ trong nh÷ng trang sö truyÒn thèng vÎ vang cña qu©n ®éi ta, ch−a cã trang sö nμo ghi vÒ nhiÖm vô khã kh¨n, phøc t¹p nh−ng hÕt søc thiªng liªng cña nh÷ng c¸n bé, chiÕn sÜ ngμy ®ªm g×n gi÷, b¶o vÖ thi hμi cña B¸c. §ã lμ mét ®¬n vÞ ®Æc biÖt, lμm mét nhiÖm vô ®Æc biÖt. Do vËy, chiÕn c«ng cña hä còng hÕt søc ®Æc biÖt, kh«ng gièng chiÕn c«ng cña bÊt kú ®¬n vÞ nμo ngoμi chiÕn tr−êng. Hoμn thμnh xong c«ng tr×nh K84, 20 c¸n bé, chiÕn sÜ cña TiÓu ®oμn 2 Trung ®oμn 259 c«ng binh ®−îc lùa chän ë l¹i qu¶n lý, vËn hμnh c«ng tr×nh. §ã lμ mét vinh dù, mét phÇn th−ëng lín ®èi víi hä. Ýt ngμy sau, khi TiÓu ®oμn 2 c«ng binh vμ c¸c lùc l−îng phèi thuéc kh¸c rót ®i, nh÷ng ng−êi cßn l¹i r¹o rùc chuÈn bÞ, hä ch¨m chót tõng lèi ®i, tõng gèc c©y, khãm hoa vμ håi hép chê ®îi ngμy ®−îc trë vÒ Hμ Néi ®ãn B¸c lªn. 67 III Nh÷ng n¬i B¸c yªn nghØ 1 QuyÕt ®Þnh di chuyÓn thi hμi B¸c tõ 75A lªn K84 lμ mét quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c cña Bé ChÝnh trÞ vμ Qu©n ñy Trung −¬ng. Nh−ng di chuyÓn b»ng c¸ch nμo, b»ng ph−¬ng tiÖn g× lμ ®iÒu Ban chØ ®¹o cßn ph¶i c©n nh¾c. ë Liªn X« vμ Bungari, khi thi hμi Lªnin vμ §imit¬rèp th−êng xuyªn n»m ë tr¹ng th¸i tÜnh t¹i, nªn b¹n còng kh«ng cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc nμy. H¬n n÷a, c¸c yªu cÇu trong c«ng t¸c di chuyÓn ®−îc c¸c chuyªn gia Liªn X« ®Æt ra hÕt søc nghiªm ngÆt. Ngoμi lÜnh vùc y - sinh - hãa, trong qu¸ tr×nh hμnh qu©n cßn ph¶i b¶o ®¶m nhiÖt ®é, ®é Èm theo quy ®Þnh. ThiÕu hai yÕu tè nμy sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn viÖc g×n gi÷ thi hμi. Ngoμi ra, khi di chuyÓn ph¶i tuyÖt ®èi chèng rung xãc. Trong khi ®ã, con ®−êng di chuyÓn l¹i gËp ghÒnh, ®Çy æ gμ, nhiÒu ®o¹n ®−êng, nhiÒu c©y cÇu bÞ h− h¹i nÆng cÇn ph¶i ®−îc söa ch÷a. 68 Sau nhiÒu cuéc häp, Ban chØ ®¹o ®· thËn träng c©n nh¾c c¶ ba ph−¬ng ¸n hμnh qu©n: ®−êng kh«ng, ®−êng thñy vμ ®−êng bé. §−êng kh«ng cã −u ®iÓm lμ nhanh, an toμn, K84 l¹i s½n cã s©n bay trùc th¨ng nh−ng kh«ng thÓ chèng rung xãc v× ®é rung cña m¸y bay trùc th¨ng rÊt lín. §−êng thñy cã thÓ chèng ®−îc rung xãc nh−ng thêi gian l¹i kÐo dμi qu¸, ¶nh h−ëng ®Õn quy tr×nh lμm thuèc. Cuèi cïng Ban chØ ®¹o quyÕt ®Þnh chän ph−¬ng ¸n ®−êng bé. §−êng bé cã nhiÒu khã kh¨n, nh−ng nh÷ng khã kh¨n Êy cã thÓ kh¾c phôc ®−îc. Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng ¸n hμnh qu©n b»ng ®−êng bé, Ban chØ ®¹o tËp trung vμo viÖc bμn c¸ch kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña ph−¬ng ¸n nμy. Thø nhÊt, vÒ b¶o ®¶m nhiÖt ®é, ®é Èm, Ban chØ ®¹o quyÕt ®Þnh dïng n−íc ®¸ thay cho m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é. Tr−íc ®©y, khi ®ãn B¸c tõ Phñ Chñ tÞch vÒ 75A vμ ®−a B¸c tõ 75A ra Héi tr−êng Ba §×nh, tæ y tÕ ®Æc biÖt còng ®· dïng n−íc ®¸ vμ ®· b¶o ®¶m tèt nhiÖt ®é, ®é Èm. DÜ nhiªn, håi ®ã ®−êng ®i gÇn h¬n nªn vÊn ®Ò nhiÖt ®é, ®é Èm ®Æt ra kh«ng gay g¾t nh− lÇn di chuyÓn nμy. Thø hai lμ lμm thÕ nμo ®Ó chèng rung xãc. Muèn chèng rung xãc ph¶i kh¾c phôc hai yÕu tè lμ xe vμ ®−êng. Sau nh÷ng tÝnh to¸n, c©n nh¾c, Ban chØ ®¹o quyÕt ®Þnh chän xe Zin 157. Lo¹i xe nμy lín vμ kháe, cã 3 cÇu, ®é xãc Ýt h¬n c¸c lo¹i xe kh¸c. Cßn ®−êng, Ban chØ ®¹o 69 nhËn ®Þnh kh«ng thÓ dïng c«ng nh©n söa ch÷a å ¹t, nh− vËy dÔ bÞ lé bÝ mËt. Nh−ng kh«ng söa ch÷a th× dï xe tèt ®Õn ®©u còng kh«ng tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng rung xãc. Kh«ng cßn c¸ch nμo kh¸c ngoμi viÖc cho ng−êi ®i kh¶o s¸t råi giao cho L÷ ®oμn 144 chuÈn bÞ ph−¬ng ¸n söa ch÷a nh÷ng ®o¹n ®−êng vμ nh÷ng c©y cÇu xÊu nhÊt ngay trong ®ªm hμnh qu©n. Khi ®oμn xe ®Æc biÖt ®i qua lËp tøc ph¶i xãa dÊu vÕt ®Ó cÇu vμ ®−êng trë l¹i vÒ t×nh tr¹ng vèn cã cña nã... Sau cuéc häp cña Ban chØ ®¹o, c¸n bé, chiÕn sÜ vμ c«ng nh©n x−ëng 49, Bé T− lÖnh C«ng binh ®−îc giao nhiÖm vô nghiªn cøu, c¶i t¹o l¹i chiÕc xe Zin 157 theo yªu cÇu cña c¸c chuyªn gia Liªn X« vμ tæ y tÕ ®Æc biÖt. Víi tinh thÇn lμm viÖc khÈn tr−¬ng, chØ sau ba tuÇn, chiÕc xe Zin b×nh th−êng ®· biÕn ®æi h×nh d¹ng vμ kho¸c lªn m×nh mét mμu ¸o míi xanh thÉm. Bªn trong thiÕt kÕ hÕt søc gän ghÏ, hîp lý. C¸c bé phËn m¸y, bÖ, gÇm, ®Æc biÖt lμ bé nhÝp gi¶m xãc ®· ®−îc c¶i tiÕn l¹i. C¸c c¸n bé kü thuËt cßn tÝnh to¸n c¶ l−îng h¬i b¬m ë c¸c b¸nh xe, sao cho xe vÉn cã thÓ ch¹y nhanh nh−ng l¹i gi¶m ®é rung xãc ë møc thÊp nhÊt. Cïng víi x−ëng 49 c«ng binh, c¸c c¸n bé, chiÕn sÜ Bé T− lÖnh Th«ng tin còng ®−îc giao nhiÖm vô lμm hai chiÕc hßm lín, mét chiÕc dïng ®Ó b¶o qu¶n thi hμi B¸c khi hμnh qu©n vμ mét chiÕc kh¸c dïng ®Ó chøa bÓ thñy tinh. 70 Sau nhiÒu ®ît nÐm bom cña m¸y bay Mü, con ®−êng lªn K84 ngμy Êy bÞ h− h¹i nÆng. Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña cuéc di chuyÓn vμ do yªu cÇu ®Æt ra rÊt kh¾t khe ®èi víi ng−êi l¸i xe nªn Ban chØ ®¹o ®· quyÕt ®Þnh ph¶i tÝch cùc tËp luyÖn ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt, dï rÊt nhá cã thÓ x¶y ra khi b−íc vμo cuéc di chuyÓn chÝnh thøc. §Ó ®¶m b¶o bÝ mËt, hÇu hÕt nh÷ng cuéc tËp luyÖn ®Òu diÔn ra vμo ban ®ªm. Kh«ng biÕt bao nhiªu lÇn, chiÕc Zin 157 ®· lÆng lÏ rêi 75A khi thμnh phè võa lªn ®Ìn ®Ó lao vμo mμn ®ªm ®ang trïm phñ lªn nh÷ng c¸nh ®ång, lμng m¹c ë ngo¹i « thμnh phè. Ng−êi l¸i xe võa ch¹y xe, võa quan s¸t, ghi nhËn nh÷ng ®o¹n ®−êng vμ nh÷ng chç khã ®i. NhiÒu ®ªm c¸c ®ång chÝ trong Ban chØ ®¹o ®· thay nhau n»m trªn thïng xe theo dâi, gi¸m s¸t ®é rung xãc cña xe còng nh− ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng ®o¹n ®−êng cÇn ph¶i söa ch÷a. Cø nh− vËy, gÇn ba th¸ng trêi rßng r·, chiÕc xe Zin 157 ®· l¨n b¸nh ®i, vÒ mét c¸ch kiªn nhÉn s¸u, b¶y tiÕng ®ång hå trªn mét con ®−êng quen thuéc. Ban ®ªm tËp luyÖn, ban ngμy rót kinh nghiÖm. Nh÷ng ®Þa danh, nh÷ng lèi rÏ, nh÷ng ®o¹n ®−êng dèc... ®· in s©u vμo trÝ nhí kh«ng chØ cña ng−êi l¸i xe mμ c¶ cña c¸c ®ång chÝ trong Ban chØ ®¹o. Cïng víi c¸c chiÕn sÜ l¸i xe, c¸c lùc l−îng lμm nhiÖm vô b¶o vÖ cho cuéc di chuyÓn còng b−íc vμo nh÷ng buæi luyÖn tËp c«ng phu. Th−êng 71 vμo c¸c buæi chiÒu, L÷ ®oμn 144 ®−îc c¶i trang r¶i qu©n däc hai bªn ®−êng, ®Ó ban ®ªm khi chiÕc xe Zin 157 xuÊt ph¸t lªn ®−êng, hä ®· cã thÓ th«ng b¸o cho nhau biÕt xe ®ang ë vÞ trÝ nμo, s¾p tíi vÞ trÝ nμo. Nh÷ng ng−êi ®i t¾m m×nh trong m−a l¹nh, nh−ng nh÷ng ng−êi ë nhμ còng vÊt v¶ trong luyÖn tËp. Tõng ®éng t¸c nhá nhÊt nh− khiªng linh c÷u lªn xe, xuèng xe, khiªng bÓ thñy tinh, c¸ch chuyÓn c¸c b×nh hãa chÊt... ®Òu ph¶i tËp ®i tËp l¹i c¨ng th¼ng. TÊt c¶ ®Òu ph¶i hÕt søc thuÇn thôc, tØ mØ. ChØ mét s¬ suÊt, mét va ch¹m khÏ ®Òu cã thÓ dÉn tíi mét hËu qu¶ kh«ng l−êng tr−íc ®−îc. Cã lÏ viÖc luyÖn tËp khã kh¨n nhÊt lμ khiªng chiÕc bÓ thñy tinh lín. ChiÕc bÓ võa to võa tr¬n. Sau mét vμi buæi tËp luyÖn, c¸c chiÕn sÜ ®· nghÜ ra mét c¸ch: may b¨ng t¶i luån d−íi ®¸y bÓ råi quμng qua cæ ng−êi khiªng ë hai bªn thμnh bÓ. NÕu lì tuét tay th× b¨ng t¶i vÉn gi÷ ®−îc chiÕc bÓ. Ngμy 20-12-1969, cuéc häp gi÷a Ban chØ ®¹o vμ Bé phËn g×n gi÷ thi hμi B¸c kÐo dμi qu¸ nöa ®ªm. Ngay tõ ®Çu héi nghÞ ®· x¸c ®Þnh quyÕt t©m dï khã kh¨n ®Õn ®©u còng ph¶i l·nh ®¹o, ®éng viªn c¸c bé phËn thùc hiÖn tèt nghÞ quyÕt cña Qu©n ñy, hoμn thμnh xuÊt s¾c nhiÖm vô trong ®ît di chuyÓn s¾p tíi, ®¹t c¸c yªu cÇu: nhanh, gän, ®óng thêi gian, b¶o ®¶m bÝ mËt vμ an toμn tuyÖt ®èi. Héi nghÞ cïng mét lóc ph¶i triÓn khai tÊt c¶ c¸c mÆt c«ng t¸c cô thÓ: s¾p xÕp l¹i tæ chøc, ai ®i, ai ë, 72 lªn ph−¬ng ¸n hμnh qu©n, tæ chøc nghi binh vμ triÓn khai c«ng t¸c chÝnh trÞ trong hμnh qu©n còng nh− khi ®Õn ®Þa ®iÓm míi. TÊt c¶ mäi viÖc ®· ®−îc rμ xÐt, c©n nh¾c kü l−ìng nh− chuÈn bÞ cho mét trËn ®¸nh quan träng. Khi ®ång chÝ Kinh Chi ®øng lªn kÕt luËn héi nghÞ th× kim ®ång hå ®· chØ ®óng 2 giê s¸ng. Ngμy h«m sau, 21-12, quyÕt t©m cña héi nghÞ ®−îc phæ biÕn xuèng tõng bé phËn. Mét cuéc chuÈn bÞ rÊt khÈn tr−¬ng. Ai còng hiÓu kÕt qu¶ cña ba th¸ng trêi rÌn luyÖn vÊt v¶ s¾p ®−îc thÓ hiÖn mét c¸ch cô thÓ. Kh«ng khÝ bçng l¾ng xuèng, trang nghiªm nh− khi mäi ng−êi bÊt chît nghÜ ®Õn B¸c. Nçi ®au cña nh÷ng ngμy lÔ tang ®ét ngét trë l¹i. Lßng mäi ng−êi ®Òu nhãi lªn khi nhËn thÊy sau khi qua ®êi, B¸c vÉn ch−a ®−îc yªn nghØ trän vÑn. ChiÕn tranh vÉn ch−a cã dÊu hiÖu kÕt thóc vμ kh«ng biÕt B¸c sÏ cßn vÊt v¶, gian khæ ®Õn bao giê? 2 Buæi s¸ng ngμy 22-12, mét bé phËn cña tæ y tÕ ®Æc biÖt ®−îc lÖnh cïng víi hai chuyªn gia Liªn X« mang bÓ thñy tinh lªn K84 tr−íc ®Ó chuÈn bÞ. C¸c ®¬n vÞ cña L÷ ®oμn 144 bÝ mËt r¶i qu©n däc hai bªn ®−êng. Cø 5 kil«mÐt l¹i cã mét tr¹m trang bÞ m¸y th«ng tin liªn l¹c. Tr−íc ®ã, c¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ còng ®· liªn hÖ víi c«ng an ®Þa ph−¬ng, 73 n¾m t×nh h×nh ë c¸c xãm trªn trôc ®−êng hμnh qu©n. TÊt c¶ ®Òu ®−îc dù tÝnh tr−íc ®Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toμn. §óng 23 giê ngμy 23-12, ®oμn xe ®Æc biÖt ®−îc lÖnh xuÊt ph¸t. C¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ, Qu©n ñy Trung −¬ng vμ Trung −¬ng Côc miÒn Nam ®· cã mÆt ®«ng ®ñ ë 75A ®Ó tiÔn B¸c. §ªm ®ã trêi l¹nh. Giã mïa ®«ng b¾c trμn vÒ thæi giËt tõng c¬n trªn c¸c lïm c©y däc hai bªn ®−êng. PhÝa sau ®oμn xe, Hμ Néi víi nh÷ng ¸nh ®Ìn vμng lïi xa dÇn, cho ®Õn lóc chØ cßn lμ mét quÇng s¸ng mê ®ôc trªn bÇu trêi thμnh phè. §oμn xe lÆng lÏ v−ît qua mét thÞ trÊn, bß xuèng mét c©y cÇu råi v−ît lªn bê ®ª. §oμn xe ®i vμo mét thÞ x·, lóc ®ã ®· ch×m trong giÊc ngñ. MÆt ®−êng chØ cßn l¸c ®¸c mét vμi bãng ng−êi c¾m cói ®¹p xe vμ thØnh tho¶ng mét ®oμn xe qu©n sù ch¹y ng−îc chiÒu, ®Ìn pha quÐt s¸ng rùc thμnh tõng vßm s¸ng trªn nh÷ng lïm c©y xμ cõ −ít ®Ém. DÇu sao, chÆng ®−êng võa tr¶i qua vÉn lμ mét chÆng ®−êng ®¬n gi¶n v× phÇn lín mÆt ®−êng ®−îc r¶i nhùa. Nh−ng ®o¹n ®−êng tiÕp theo cho ®Õn ®Ých lμ mét thö th¸ch kh«ng nhá ®èi víi hä. Khi ®oμn xe võa ra khái rÆng c©y xμ cõ cña thÞ x·, ®−êng nham nhë, ®Çy "æ gμ", "æ tr©u" lÇn l−ît hiÖn ra tr−íc m¾t. C¸c chiÕn sÜ c¶nh vÖ ®ang tay cuèc, tay xÎng san lÊp khÈn tr−¬ng ®Ó b¶o ®¶m xe qua. 74 Sau khi ®oμn xe ®i qua hä l¹i xãa hÕt mäi dÊu vÕt cña cuéc di chuyÓn ®Æc biÖt. Ngoμi chiÕc xe Zin 157 chë thi hμi cña B¸c cßn cã bèn chiÕc xe kh¸c. Xe ®i ®Çu lμ chiÕc G¸t 69A, xe b¶o «n b¶o vÖ phÝa tr−íc, xe b¶o «n b¶o vÖ phÝa sau, cuèi cïng lμ xe cña c¸c ®ång chÝ trong Ban chØ ®¹o. Theo yªu cÇu cña c¸c chuyªn gia Liªn X«, ®Ó ®Ò phßng nh÷ng diÔn biÕn bÊt tr¾c x¶y ra däc ®−êng, tæ y tÕ ph¶i chuÈn bÞ mét c¬ sè thuèc dù bÞ ®i cïng xe thi hμi ®Ó khi cÇn cã thÓ dõng l¹i lμm thuèc bæ sung. §ªm mïa ®«ng, cμng vÒ khuya trêi cμng l¹nh. Giã bçng nhiªn t¾t lÆng vμ nh÷ng v× sao hiÖn ra mê nh¹t sau nh÷ng t¶ng m©y x¸m ng¾t. Con ®−êng tr−ên qua nh÷ng s−ên ®åi, bß xuèng nh÷ng thung lòng, b¨ng qua c¸c c©y cÇu võa ®−îc söa ch÷a gÊp g¸p. Kh«ng gian hoμn toμn yªn tÜnh. ChØ cßn nghe tiÕng m¸y næ, tiÕng b¸nh xe nghiÕn trªn ®−êng ®Çy sái ®¸ sμn s¹t. Mçi lÇn qua mét ®o¹n ®−êng xÊu, mét ý nghÜ, mét c©u hái cïng mét lóc vôt ®Õn víi mäi ng−êi: liÖu B¸c cã lμm sao kh«ng? B¸c sÜ NguyÔn Gia QuyÒn ®−îc ph©n c«ng ngåi cïng xe chë thi hμi B¸c. Trêi bªn ngoμi ®· l¹nh, trong xe cμng l¹nh h¬n bëi nh÷ng khèi n−íc ®¸ xÕp ®Çy trong xe vμ xung quanh linh c÷u B¸c thay cho m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é. §ång chÝ Igo, chuyªn gia Liªn X« còng t×nh nguyÖn lªn xe thi 75 hμi, ngåi cïng víi b¸c sÜ QuyÒn. Trong xe cã trang bÞ ®iÖn tho¹i gi÷a b¸c sÜ QuyÒn vμ ®ång chÝ Kinh Chi ngåi bªn buång l¸i. ThØnh tho¶ng ®ång chÝ Kinh Chi l¹i hái: "ThÕ nμo, vÉn yªn æn c¶ chø?", ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn ®Æt cÆp kÝnh trªn n¾p linh c÷u ®Ó kiÓm tra ®é rung xãc cña xe. Mçi lÇn ®ång chÝ Kinh Chi hái, nh×n cÆp kÝnh vÉn n»m yªn ë vÞ trÝ cò, ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn lÇn nμo còng tr¶ lêi ng¾n gän: "B¸o c¸o, kh«ng cã chuyÖn g× x¶y ra c¶". Trêi võa höng s¸ng th× chiÕc xe cuèi cïng trong ®éi h×nh hμnh qu©n cña ®oμn còng mÊt hót trong c¸nh rõng cña khu c¨n cø. §oμn xe ®i vμo con ®−êng ngang qua mét hå n−íc lín bμng b¹c s−¬ng mï ®Ó lªn ®åi. Hai bªn ®−êng, lau, sËy mäc ®Çy, quÖt hai bªn thμnh xe l¹t s¹t. Lóc ®oμn xe t¾t m¸y dõng l¹i ®· thÊy rÊt ®«ng ng−êi ®øng ®ãn B¸c tr−íc ng«i nhμ kÝnh. Trong cïng mét lóc, c¶ ng−êi míi ®Õn vμ ng−êi ra ®ãn ®Òu ®æ x« ®Õn chiÕc Zin chë thi hμi B¸c. C¸nh cöa sau xe võa më, ®ång chÝ Igo vμ ®ång chÝ NguyÔn Gia QuyÒn b−íc xuèng, khu«n mÆt hai ng−êi t¸i nhît nh−ng kh«ng giÊu ®−îc xóc ®éng. §ång chÝ Phïng ThÕ Tμi b−íc ®Õn n¾m lÊy bμn tay to, l¹nh gi¸ cña b¸c sÜ Igo vμ hái: "§ång chÝ ngåi trong ®ã l¹nh, nh−ng yªn æn ph¶i kh«ng?". "Tèt, tèt", ®ång chÝ Igo tr¶ lêi. Mäi ng−êi cïng thë phμo. Hä hiÓu: nh− vËy cã nghÜa lμ kh«ng cã g× x¶y ra ®èi víi thi hμi B¸c. 76 Buæi s¸ng ngμy 24-12, ®Õn víi khu c¨n cø thËt yªn tÜnh nh−ng còng thËt s«i ®éng. Cuéc di chuyÓn hoμn toμn th¾ng lîi. Mäi ng−êi khÈn tr−¬ng ®−a thi hμi B¸c vμo nhμ kÝnh, nhanh chãng lμm mäi c«ng viÖc chuyªn m«n kü thuËt. C¸c bé phËn kh¸c th× cñng cè n¬i ¨n, ë míi. Ai còng ng¬ ng¸c tr−íc vÎ ®Ñp kú l¹ cña khu rõng. Tr−íc ®©y, khi c¸c chiÕn sÜ c«ng binh ph¶i chÆt bá mét sè c©y th«ng ®Ó x©y nhμ ë vμ ®μo c«ng sù, B¸c chØ cho phÐp chÆt nh÷ng c©y kh«ng thÓ ®Ó l¹i ®−îc, c©y nμo cßn cã thÓ gi÷ ®−îc th× ph¶i gi÷ l¹i b»ng mäi c¸ch. Bëi thÕ, ngay gi÷a tiÒn s¶nh cña ng«i nhμ lín tr−íc ®©y lμ n¬i häp cña Bé ChÝnh trÞ, mäi ng−êi cßn thÊy mét c©y th«ng lín chui v−ît qua tr−íc hiªn ng¹o nghÔ táa bãng xuèng khu rõng. §iÒu nμy chøng tá B¸c kh«ng chØ yªu mμ cßn t«n träng vÎ ®Ñp vèn cã cña thiªn nhiªn ®Õn møc nμo. Cã lÏ còng cÇn ph¶i nãi thªm vÒ t×nh h×nh d©n c− ë xung quanh ®Þa bμn ®ãng qu©n cña ®¬n vÞ. Tr−íc n¨m 1945, ë khu vùc nμy cã mét c¬ së nhá cña Quèc d©n ®¶ng. Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p trë thμnh vïng ®Þch k×m kÑp cã ®ån bèt cña lÝnh Ph¸p. C¬ së ®¶ng trong vïng yÕu, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn. Tr−íc khi di chuyÓn thi hμi B¸c lªn, Côc B¶o vÖ ®· lμm viÖc kü víi c¸c tæ chøc ®¶ng, chÝnh quyÒn ë ®Þa ph−¬ng. Do ph¶i gi÷ bÝ mËt nªn c¶ tØnh ñy, 77 huyÖn ñy vμ nh©n d©n trong vïng kh«ng ai biÕt r»ng quª h−¬ng cña hä ®ang ®−îc nhËn mét vinh dù lín: thay mÆt cho c¶ n−íc g×n gi÷ thi hμi B¸c. Nh÷ng ngμy ®Çu ë K84 ®· tr«i qua trong nh÷ng khã kh¨n, thiÕu thèn t−ëng chõng nh− rÊt v« lý: Mäi ng−êi kh«ng ai ®−îc ra ngoμi nªn nguån thùc phÈm chñ yÕu lμ rau rõng víi thøc ¨n kh«, vμ tõng bé phËn ph¶i tù lo liÖu lÊy. HÇu hÕt c¸c bé phËn: y tÕ, b¶o vÖ, c«ng binh, th«ng tin, côc ®èi ngo¹i... anh em c¸n bé, chiÕn sÜ tõ nhiÒu ®¬n vÞ vÒ, ®¬n vÞ cò ®· c¾t qu©n sè, nh−ng ®¬n vÞ míi th× ch−a ®−îc thμnh lËp chÝnh thøc, do ®ã viÖc b¶o ®¶m cung cÊp l−¬ng thùc, thùc phÈm... gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ngay c¶ trong c¸c ngμy TÕt Nguyªn ®¸n n¨m ®ã, ®· s¸t TÕt råi nh−ng c¸n bé, chiÕn sÜ ë ®©y vÉn chØ cã c¬m ®én ng« víi canh rau rõng. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, tuy thêi gian ®· muén nh−ng ®¬n vÞ ®· cè g¾ng cö ng−êi vÒ c¸c c¬ quan cò liªn hÖ xin ®−îc ®¶m b¶o mét phÇn tiªu chuÈn h−¬ng vÞ ngμy TÕt cho anh em. Riªng víi c¸c ®ång chÝ chuyªn gia, nh÷ng chiÕn sÜ quèc tÕ ®· v−ît hμng v¹n dÆm ®Õn vïng rõng hÎo l¸nh nμy ®Ó ®ãng gãp mét phÇn chñ yÕu vμo viÖc g×n gi÷ thi hμi B¸c, ®· ®−îc Côc §èi ngo¹i vμ ®¬n vÞ ch¨m sãc hÕt søc chu ®¸o. Sau TÕt Nguyªn ®¸n, c¸c bé phËn tÝch cùc triÓn khai c«ng t¸c t¨ng gia s¶n xuÊt ®Ó c¶i thiÖn b÷a ¨n cho bé ®éi, nhiÒu v¹t ®Êt ven hå n−íc d−íi ch©n 78