🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Giáo trình phát triển chương trình giáo dục mầm non Ebooks Nhóm Zalo GT.000002709 GIÁO TRÍNH TSTRÂN THIMINHHUÊ PHÁT TRIEN CHÜdNG TRINH GIÁO DUC MAM NON I NGUYEN IOC LIÉU 371 NHÀ XUÁT BÂN DAI HOC THÁI NGUYÊN DAI HOC THAI NGUYEN TRUONG DAI HQC SU PHAM TS. t r An THI MINH HUE G IA O T R iN H PHAt TRIEN CHlTONG TRINH GIAO DUC MAM NON (Dung trong dao tao sinh vien nganh Giao due Mam non) NHA XUAT BAN DAI HOC THAI NGUYEN NAM 2017 - , 01-47 MA SÔ: -■—- ■ ■■ — DHTN-2017 LÖI NÓI DÀU Giào trình Phàt trièn chuang trình giào due màm non duac bièn soan theo chuang trình dào tao ngành Giào due Màm non, dàp irng yèu càu phàt trièn chuong trình dào tao và dòi mai quà trình dào tao cùa Truòng Dai hoc Su pham - Dai hoc Thài Nguyèn. Giào trình duac xày dung theo càch tièp càn su phàt trièn nhàn càch, hoat dòng cùa tré và chuang trình giào due càp hoc màm non hièn hành, nhùng xu thè phàt trièn cùa chuang trình giào due màm non trèn thè giói và xu thè phàt trièn giào due màm non cùa Vièt Nam hièn nay. Giào trình duac càu trùc thành 03 chuang nói dung, t|p trung vào nhùng phàm chàt và nàng lue co bàn, còt lòi mà sinh vièn phài hinh thành duac theo tièp càn chuàn dàu ra cùa mòn hpc. Cu thè: Chuang 1 - dinh huòng noi dung khài quàt nhàt vè phàt trièn chuang trình giào due màm non; Chuang 2 - tàp trung vào vàn dè thièt kè và tò chùc càc chuang trình giào due cho tré, xày dung và sù dung mòi truòng giào due dè thuc hièn chuang trình giào due màm non; Chuang 3 - tàp trung vào vàn dè dành già thuc hièn chuang trình giào due tai càc co sà giào due màm non. Tòi hy vpng giào trình là tài lièu hùu ich cho sinh vièn và giàng vièn giàng day ngành Giào due Màm non, hoc vièn cao hpc và càc nhà nghièn cùu vè giào dyc hpc màm non, càc bàc cha me có con tu 0 dèn 6 tuoi. Tòi xin chàn thành càm an su tao dièu kièn cùa Ban Giàm hièu Nhà truòng, su dòng góp y kién cùa càc nha khoa hpc tham già hpi dòng thàm dinh giàp trình, chùng tòi mong muòn tièp tue nhàn dupc su góp y vè chuyèn mòn, hpc thuàt và thuc tién dè làn tài bàn có chàt lupng tòt han. Tràn trpng! Tàc già 3 MUC LUC CHUONG 1. NHÍTNG VÁN DÉ CHUNG VÉ PHÁT TRIÉN C'Hl'ONG TRLNH GIÁO DyC MAM NON 6 1.1 Chuang trinh giáo duc mám non.................................................................. 6 1.1.1. Khái niém chuang trinh giáo duc....................................................... 6 1.1.2. Khái niém chuang trinh giáo duc mám non.................................... 8 1.2. Khái niém phát trién chucrng trinh giáo duc mám non................................ 9 1.3. Co so khoa hpc vé phát trién chuang trinh giáo duc mám non................ 11 1.3.1. Ca so ly luán vé phát trién chuang trinh giáo duc mám non ....... 11 1.3.2. Thuc tién phát trién chuang trinh giáo duc mám non................... 34 1.3.3. Du báo vé xu huóng phát trién chuang trinh giáo duc mám non a Viét Nam .....................................................................................................44 CHU'ONG 2. TÓ CHÍTC HOAT B0N G PHÁT TRIÉN CHlTONG TRINH GIÁO 1)1, C MÁM NON 48 2.1 Mót só ván dé vé láp ké hoach thuc hién chuang trinh giáo duc mám non 48 2.1.1. Khái niém láp ké hoach giáo dyc mám non................................... 48 2.1.2. Phán loai ké hoach giáo duc mám non ..............................................50 2.1.3. Y nghía cüa viéc láp ké hoach thuc hién chuang trinh giáo duc mám non ..........................................................................................................50 2.1.4. Nguyén tac xáy dung ké hoach thuc hién chuang trinh giáo duc mám non ..........................................................................................................52 2.2. Phát trién chuang trinh giáo duc nhá trucmg theo nám hoc cho timg do tuói ... 55 2.2.1. Muc tiéu phát trién chuang trinh giáo duc nhá trucmg.....................55 2.2.2. Quy trinh phát trién chuang trinh giáo duc nhá truóng ....................55 2.3. Phát trién chuang trinh giáo duc theo tháng cho tré duái 3 tuói ................ 62 2.3.1. Muc tiéu phát trién chuang trinh giáo duc theo tháng .....................62 2.3.2. Quy trinh phát trién chuang trinh giáo duc theo tháng ....................62 2.4. Phát trién chuang trinh giáo duc theo chú dé cho tré 3 dén 6 tuói ............. 68 2.4.1. Chü dé giáo duc vá phát trién chuang trinh giáo duc tích hap theo chú d é .......................................................................................................68 2.4.2. Muc tiéu phát trién chuang trinh giáo duc theo chú d é .....................70 4 2.4.3. Quy trình phàt trièn chuang trinh giào due theo chù d è ..................70 2.4.4. Phàt trièn chuang trình giào due theo su kièn................................. 86 2.4.5. Phàt trièn chuang trình giào due theo chù dè phàt sinh................ 89 2.5. Xày dung và thuc hièn kè hoach giào due trong ngày ............................... 92 2.5.1. Nhùng luu y khi làp kè hoach .......................................................... 92 2.5 2. Càu trùc kè hoach ..............................................................................93 2.6. Xày dung và thuc hièn kè hoach hoat dòng chàm sóc, giào due tré ...... 97 2.6.1. Quy trình xày dung kè hoach hoat dòng giào d u e ........................... 97 2.7 Thièt kè và tò ehire mòi truòng giào due ó truòng màm non.................... 99 2.7.1. Khài nièm, y nghìa cùa vièc xày dung mòi truòng giào due trong truòng màm n o n .................................................................................99 2.7.2. Nguyèn tàc chung cùa vièc thièt kè mòi truòng giào due ò truòng màm non ......................................................................................101 2.7.3. Thiét kè mòi truòng giào due chocàc hoat dòng ò truòng màm non 103 CHÜÖNG 3. DÀNH GIÀ THl/C HIÉN CHÜÖNG TRÌNH GIÀO D\JC MÀM N O N ............................................................................................118 3.1. Khài nièm, muc dich, y nghìa..................................................................118 3 1.1 Khài nièm ......................................................................................118 3.1.2. Muc dich cùa dành g ià ..................................................................119 3.1.3. Y nghìa cùa dành già.................................................................... 120 3.2. Npi dung dành già.................................................................................... 120 3.2.1. Dành già su phàt trièn cùa tré....................................................... 121 3.2.2. Dành già vi$c lò cliiic hoat dQng chäm sóc, giào due tré cùa giào vièn................................................................................................... 124 3.2.3. Dành già ho^t dpng quàn li nhà truòng....................................... 125 3.2.4. Dành già co sa vàt chat cùa truòng màm non .............................126 3.3. Phuang phàp dành già............................................................................. 127 3.4. Hinh thùc dành già................................................................................... 128 Phu lue 1. Ke hoach nàm hpc (Mau giào 5-6 tuoi)........................................ 130 Phu lue 2. Xày dung ké hoach giò hoc và chù d è .......................................... 154 Phu lue 3. Kè ho^ch theo càc giò sinh hoat.................................................... 156 Phu lue 4. Kè ho^ch tò chùc hoat dòng có chù dich...................................... 161 Chtfcfng 1 --------------- ■--------------- NHLfNG VAN DÈ CHUNG VÈ PHÂT TRIÉN CHÜONG TRÎNH GIAO DyC MÀM NON 1.1. CHUONG TRINH GIAO DUC MAM NON 1.1.1. Khâi niêm chuong trinh giao due Thuât ngù chuong trinh giâo due (curriculum) dâ xuât hiên tù nàm 1820 nhung sang nhùng nàm 20 cûa thê ki XX, à Mî mai bât dâu co nhùng cuq c thào luân vê chuang trinh; dàc biêt tù cuôi nhùng nàm 50, vân dê chuong trinh và H luàn chuang trinh trà thành trung tâm chù ÿ cùa khoa hoc giào duc Mî, cùa càc nuàc noi tiêng Anh, sau do lan sang khu vue càc nuôc noi tiêng Duc, tiêng Phâp Théo Phénix (1962), chuang trinh bao gôm toàn bp kiên thùc do càc mon hpc cung câp. Hilda Taba (1962) dmh nghîa chuang trinh hpc là mpt bàn kê hoach hpc tàp, gôm 4 yêu tô: 1) Tuyèn bô mue dich và myc tiêu cy thê; 2) Lya chpn và càu trùc npi dung; 3) Càc chiên lupc giàng day, càch hpc phù hpp và 4) Hç thông dành già kêt quà hpc tàp. Théo Tanner (1975), chuang trinh là càc kinh nghiçm (experiences) hoc tàp dupe hucmg dân và kê hoach hoâ, veri càc kêt quà hoc tàp duoc xâc dinh truàc và hinh thành thông qua viêc thiét làp kiên thùc và kinh nghiçm mot càch cô hê théng duôi sy huàng dân cùa nhà truàng nhàm tao ra cho nguài hpc su phàt triên liên tyc vê nàng lyc xà hpi, nàng lyc câ nhân Tàc già Albert, I.Oliver cho rang chuang trinh bao gôm 4 yêu tô ca bàn: Càc mon hoc; càc hoat dông, kinh nghiêm hoc tàp; càc dich mi và hoat dông "ân ” Càc mon hpc, hoat dpng, kinh nghiçm hpc và càc dich vu là nhùng phân hiên nhiên cùa chuang trinh, khài niêm haat dpng “ân” là nhùng già tri vàn hoâ tô chùc cùa nhà truàng, xà hôi v.v... 6 Tác già Ronald C.Doll (1996) cho rang: “Chuang trinh giào duc cûa nhà triràng là nói dung giào duc và càc hoat dông chính thùc và không chính thùc; quà trinh triên khai npi dung hoat dpng, thông qua dó ngirai hpc thu nhàn dupe kiên thùc và su hiêu biêt, phàt triên càc kÿ nàng, thài dô, tinh càm và càc già tri dao duc duài su to chùc cûa nhà truàng”. Theo White (1995), chuang trinh là mot kê hoach giào duc phàn ành càc mue tiêu giào duc, dào tao mà nhà truàng theo duôi. Bàn kê hoach dô cho biêt nói dung, phuang phàp day và hoc cân thiêt dê dat duçc mue tiêu dê ra. Tim Wentling (1993) dinh nghîa: “Chuang trinh là bàn thiêt kê tông thê cho mpt hoat dông dào tao. Hoat dpng dô cô thê là mot khoà hpc trong thài gian vài già, mpt ngày, mpt tuân hpàc vài nàm. Bàn thiêt kê tông thè dô cho ta biêt nôi dung cân dào tao, chi rp nhùng gì cô thê kÿ vpng à nguài hpc sau khi kêt thùc khpâ hpc, phàc hpa qui trinh thuc hiên npi dung dàp tap, phuang phàp dào tao và càch thùc kiém tra, dành già kêt quà hpc tâp và tpàn bp câc vân dê cûa bàn thiêt kê này dupe sâp xêp theo mot thài gian biêu chàt chê”. Co cùng quan diém, tàc già RaphTyler cho ràng chuang trinh gôm 4 yêu tô co bàn: 1) Mue tiêu dào tao; 2) Npi dung dàp tap; 3) Phuang phàp hay qui trinh dàp tap và 4) Dành già kêt quà dào tao. Theo Portelli (1987), dà có han 120 dinh nghîa vé chuang trinh trong các tài li eu chuyên ngành vê chuang trinh giào duc. Chüng tôi cho rang: Chuang trinh giào duc là su trinh bày cô hê thông mpt ké hpach téng thé càc hoat dpng giào duc dupe to chúc trong mpt môi truàng su pham, trong mpt thài gian xàc dinh, trong dô nêu lên càc mue tiêu hpc tâp mà nguài hpc cân dat dupe, xàc dinh rô pham vi, mire dô nôi dung giào duc, càc phuang phàp, phuang tiçn, càch thuc tô chúc, càch thirc dành già kêt quà giào duc cüng nhu nhùng diêu kiçn nhàm dat duac càc mue tiêu giâo duc dâ de ra. 7 1.1.2. Khái niêm chuong trinh giáo duc mâm non Chuong trinh giáo duc mâm non là sir trinh bày có hê thông mot kê hoach tông thê càc hoat dông châm sóc, giáo duc trè tù 3 thàng dên 6 tuôi duac tô chúc trong ca sà giáo duc mâm non trong mot thài gian xàc dinh, trong dô nêu lên càc mue tiêu tré mâm non cân dat duçrc, xác dinh rô pham vi, mùc dô nôi dung giáo duc, các phuang phàp, phuang tien, cách thùc tô chúc, cách thùc dánh già kêt quà chàm sóc, giáo duc cüng nhu nhùng diêu kiên nhàm dat duac càc mue tiêu giào duc mâm non dà dê ra Chuang trinh giào duc mâm non là dê cuang vê kê hoach hành dông su pham tâc dông trên tré mâm non gôm nhùng thành tô mue tiêu giáo duc, nôi dung, phuang phàp, càc hoat dông giáo duc, dành già kêt quâ giào duc và càc diêu kiên dê thuc hiên chuang trinh Nhùng thành tô ca bàn câu thành chuang trinh cô quan hê chat chê và ành huông lân nhau. Chuang trinh cung câp nhùng dinh huàng chàm sóc, giào duc tré ca bàn nhât cho giào viên và nhà quàn lÿ giáo duc mâm non Chuang trinh gôm nhiêm vu châm sóc, nuôi duông và nhùng hoat dông diên ra trong và ngoài lap suôt thài gian tré ó truông và su phôi hap vài gia dinh, xà hçi. Chuang trinh vùa mang tinh hoach dinh theo kê hoach cüa nguài lán, vùa mang tinh tu chon theo nhu câu, húng thù cûa tré. Càc câp dô cùa chuang trinh giào duc mâm non: Ö câp dô rông nhât là chuang trinh giào duc mâm non cùa quôc gia do Bô G iáo dyc và D ào t?o ban hành, Câp dô thù hai là chuang trinh giào duc mâm non cùa túng d¡a phuang (chuang trinh giáo duc mâm non cùa sà, phông giào duc gàn vài nhùng dàc thù dia phuang). Câp dô thù ba là chuang trinh giào duc cùa nhà truàng gàn vài dàc thù môi truàng và diêu kiên giáo duc, nhùng yêu tô bàn sàc riêng cüa truàng mâm non. Câp dô thù tu là chuang trinh giào duc cùa tùng dp tuôi gàn vài càc lînh vue giáo duc phàt triên theo dô tuôi; chuang trinh giào duc theo thàng/chu dê, theo tuân, theo ngày; chuang trinh cùa hoat dông giào duc Cân cú vào cách xac dinh chuong trinh giao due nhu tren, chuong trinh giao due mam non co chu the quan ly phat trien va thuc hien bao gom: Chu the tryc tiep STT Ten chirong trinh Quan lyTo chu-c thyc hi^n 1Chuong trinh giao due mam non quoc gia 2Chuong trinh giao due mam non dia phuong Bo Giao due va Dao tao So, Phong Giao due va Dao tao Vu Giao due Mam non Hieu truong 3 Chuong trinh giao due nha trucrng Hieu trucmgTo truong chuyen mon Chuong trinh giao due cua nhom/lop 4 theo thang/chu de/tuan/ngay/hoat dong giao due To truong chuyen monGiao vien 1.2. KHAINIEM PHAT TRIEN CHUONG TRINH GIAO DUC MAM NON Thuat ngu phat trien chuong trinh (curriculum development) co khi duoc hieu la lam chircmg trinh (curriculum making) hay thiet ke chircmg trinh, xay dung chircmg trinh (curiculum design") Phat trien chircmg trinh giao due mam non la mot qua trinh lien tuc dieu chinh, bo sung, cap nhat, lam moi toan bo hoac mot so thanh to cua chuong trinh giao due mam non, bao dam kha nang phat trien va on dinh tuong doi cua chuong trinh da co, lam cho viec trien khai chuong trinh theo muc tieu giao due dat ra dat duoc higu qua tot nhat, phu hap vai dac diem va nhu cau phat trien cua xa hoi va phat trien cua ca nhan tre. Phat trien chuong trinh giao due mam non bao gom xay dung chuong trinh, to chuc thuc hien, danh gia, chinh sua va hoan thien chuong trinh. 9 Quá trinh phát triên chuong trinh giáo duc mâm non trong thuc tiên duo'c thuc hiên ô 4 câp dô: Câp dô thù nhât, phát triên chuong trinh giáo duc mâm non là quá trinh nghiên cùu, thiêt kê, xây dung và quân li thuc hiên chuong trinh giáo duc mai thay thê cho chuong trinh giáo duc cü, không côn phù hap và không dáp úng duac yêu câu giào duc mâm non trong thuc tiên dât nuôc và xu thê phát triên giào duc cüa thê gicri Kêt quà cüa quá trinh phát triên chuong trinh ô câp dô này së tao ra mot chuong trinh giáo duc tông thé do Bô Giáo duc và Dào tao ban hành cho câp hoc mâm non cûa quôc gia. Chuong trinh giào duc tông thê cung câp nhung nói dung côt loi, chuân mue, tuong dôi ôn dinh theo theri gian, là chuong trinh khung cô tinh chât bât buôc thuc hiên dôi vói càc co so giáo duc mâm non trong câ nuôc Câp dô thù hai, phát triên chuong trinh giáo duc mâm non duoc hiêu là tù chuong trinh khung do Bq Giào duc và Dào tao ban hành, tùng dja phuong (Sô Giào duc và Dào tao, Phông Giáo duc và Dào tao) nghiên cùu, thiêt kê, xây dung và quàn li thuc hiçn chuong trinh giáo duc chi tiêt, eu thê, phù hop vói thuc tiên dja phuong. Câp dô thù ba, phát triên chuong trinh giào duc mâm non duoc hiêu là tù chuong trinh giào duc mâm non dia phuong (Sô Giáo duc và Dào tao, Phông Giào duc và Dào tao) nhà truông nghiên cùu, thiêt kê, xây dung và quàn H thuc hiçn chuong trinh giào duc chi tiêt, eu thê, phù hop vói thuc tiên môi truông và dieu kiçn giáo duc cûa nhà tiu ô n g - gyi là chu o n g ululi giào duc nh à Uuong. Chuong trinh giào duc nhà truông dâm bào thuc hiên duoc mue tiêu giào duc chung dê ra, dáp ùng nhu câu giào duc mâm non cûa dia phuong và tiêp cân duoc vói xu thê phát triên cûa giáo duc mâm non song chùa dung và thê hiçn triêt li riêng cûa nhà truóng, gàn vói diêu kiên giào duc cûa nhà truông. Theo OECD (1979), "Phát triên chuong trinh nhà truông là mot quà trinh trên ca sô càc hoat dông bên trong nhà truông hoàc trên co sô nhu câu cüa nhà truông trong viêc thuc thi chuong trinh giào duc nhàm tao ra su phân quyên, tràch nhiçm và su kiêm soàt giùa chinh quyên trung uong và dia phuong dê nhà truông cô duoc quyên tu chû hop phàp vê hành chinh, nghê nghiêp dê cô thê tu quàn li quá trinh phát triên chuong trinh”. 10 Cáp dó thú tu, phát trien chuong trinh giáo due mám non dirac hiéu lá tú chuong trinh giáo due cúa nhá truong, giáo vién xáy dung vá tó chúc thuc hién chuong trinh chám sóc, giáo due tré ó mót lóp hoc ó mót dó tuói cu thé theo nám hoc (cu thé hóa thánh chuong trinh giáo due theo tháng dói vói tré duói 3 tuói vá chuong trinh giáo due theo chv dé dói vói tré 3 dén 6 tuói); mót tuán. chuong trinh giáo due theo mót neáv hay mót hoat dóns siáo due cu thé). Cóng tác phát trién chucmg trinh ó cáp do náy yéu cáu giáo vién phái xác dinh duoc muc tiéu giáo due can dat; lúa chon nói dung cu thé cüa chú dé giáo due dé xáy dung ké hoach vá trién khai thuc hién chú dé giáo due cho túng theri diém thich hop vói nhüng nói dung, phuong pháp vá hinh thúc tó chúc thuc hién phú hop vói diéu kién cüa lóp vá nhu cáu, húng thú, vón kinh nghiém vá khá náng hién có cúa tré; phát trién chuong trinh hoat dóng giáo due cu thé lá su diéu chinh, bó sung, thay dói chuong trinh hoat dóng cúa tré dua trén két quá quan sát, dánh giá tré trong các hoat dóng háng ngáy. Chuong trinh ó dáy duoc hiéu lá tát cá nhüng gi dién ra trong thoi gian giáo vién lám viéc cúng tré. Chát luong phát trién chuong trinh ó cáp dó 4 phu thuóc truc tiép váo náng luc phát trién chuong trinh giáo due cúa giáo vién mám non. Dú tiép can khái niém phát trién chuong trinh ó cáp dó khác nhau nhung phát trién chuong trinh luón duoc hiéu lá mót quá trinh lién tuc, két quá cüa nó lá tao ra mót chuong trinh giáo due tói uu hon, hoán thién han so vói chuong trinh hién hánh. Chuong trinh mói náy dáp úng duoc tót hon nhüng yéu cáu phát trién cúa tré. 1.3. CO SÓ KHOA HOC VE PHÁT TRIÉN CHUÜNG TRÍNH GIÁDUC MÁM NON 1.3.1. Ctf ser ly luán ve phát trién chuong trinh giáo due mám non 1.3.1.1. Các hoc thuyét cffbán vétré ern a. Hoc thuyét xa hói, van hóa cúa L.S Vugótsky L.S Vugótsky cho ráng tré em tu cáu trúc nhán thúc cúa minh vá óng tin váo khá náng bén trong cúa tré dói vói viéc hoc; txrong tác xa hói trong các quan hé gia dinh, truong hoc, cóng dóng vá van hóa dóng vai tro quan trong 11 dói vái viéc hoc vá su phát trién cüa cáu truc nhán thúc, ánh huóng tnrc tiép dén phát trién ca thé vá tám lí cüa tré. Su phát trién cüa tré vúa lá két quá cüa quá trinh tré hóa nháp váo mói truáng van hóa, vúa thé hién quá trinh tré llnh hói kinh nghiém tú mói truáng van hóa. Nguái lón vá giáo vién dóng vai tró trung gian huáng dán vá üng hó tré; hiéu tré, dón truóc su phát trién cüa tré, có ky náng vá phuang pháp tó chúc hoat dóng giáo due phü hop dé phát trién nhán cách. Hoc thuyét náy nhán manh dén nhúng bói cánh xa hói hién tai dói vái viéc hoc táp vá nhán thúc, cüng nhu vai tró cüa van hóa trong su phát trién cüa tré b. Hoc thuyét tám Jí xa hói cita Erik Erikson (1963) Erik Erikson báng các nghién cúu cüa minh da kháng djnh su hinh thánh vá phát trién nhán cách tré trong 8 nám dáu dói chju ánh huóng manh me bói mói truóng xa hói, ó gia dinh vá nhá truáng. Cách giao tiép vá úng xú cüa nguái lán ánh huóng dén su phát trién cüa tré. Néu tré sóng trong mói truáng xa hói khóng thuán lgi, thay vi tré phát trién tinh tin cáy, dpc lap, óc sáng kién, tré sé mát niém tin, nghi ngá vá luón mác lói, do váy, giáo vién can nhay cám, lám guong cho tré noi theo vá giüp tré kiém ché hánh vi khóng phü hop. Ong cüng dé xuáng nhúng yéu cáu dói vái láp hoc chuán muc dó lá: Tré cáng nhó tuói thi ti lé giáo vién cáng tháp vi tré nhó cán su óm áp, yéu thuong, chám sóc thuóng xuyén cüa nguái lán, dó lá diéu kién quan trong cho su phát trien cam giác an toan, tin cay ó tre vá la c a sá phát trien tinh cám , xa hpi ban dáu; Cung cáp nhiéu co hói cho tré dé tré tu lúa chon các hoat dóng chai, các vát liéu chai vá ban chai, tú dó phát trién tinh dóc láp, chü dóng; Cung cáp nhiéu co hói vá thái gian dü dé cho tré khám phá, lén ké hoach vá thuc hién các giai doan chai sé phát trién tinh sáng tao vá náy sinh nhúng y tuáng chai mái. c. Hoc thuyét hánh vi cua B.F. Skinner (1953) vá Albert Bandura (1963) Hoc thuyét hánh vi cho ráng bán chát cüa viéc hoc ó tré nhó lá thóng qua su bát chuóc vá quan sát nguái khác. Tré hoc hánh vi mái báng cách bát chuác ban lá nhúng tré dang có hánh vi dúng dán dóng thái, quan sát ban dang bi phat vi hánh vi khóng phü hop dé tu diéu chinh minh Skinner cho ráng các yéu tó 12 quan trong trong phát trién nhän cách cho tré lá tö chúc möi trircrng vá tao ra các tính huóng giáo duc. Viéc hpc dién ra lién tue lá két quá cúa su khích lé trong möi truóng. Nhúng loi khen nggi tré nhó dói veri hánh vi thich hgp sé có hiéu quá tót han su trung phat tré hoac cám doán hánh vi khóng mong muón ó tré. Do dó, cha me vá giáo vién cán coi trong vá khen ngoi các hánh vi dúng cüa tré. Ong con phé phán lóp hpc truyén thong áp dat muc dich cúa xä hói, cúa giáo vién lá chính má khóng quan tám dén nhu cáu cúa tré em. d. Hoc thuyél phát trién nhán thúc cua Jean Piaget (1963) Hoc thuyét cúa J. Piaget thúa nhán tré nhó có vai tró tích cuc trong su phát trién nhán thúc cúa minh thong qua quá trinh giao tiép tích cuc veri möi truóng vát chát vá möi truóng xä hpi. Öng chia quá trinh phát trién nhán thúc cúa con nguói thánh 4 giai doan, trong dó nhán manh hai giai doan quan trpng lá giai doan giác dóng (nhá tré) vá giai doan tién thao tác (máu giáo). Ö lúa tuói mau giáo, tré dä chuyén tú kiéu tu duy truc quan hánh döng sang kiéu tu duy truc quan hinh tuemg nén chcri lá hinh thúc co bán giúp tré phát trién. Ong cho ráng tri thúc náy sinh tú hoat dóng vá nhán manh: Nhá truóng mói yéu cáu hoat dóng thuc su, lao dóng hón nhién, xáy dung trén nhu cáu, húng thú cá nhán nhung khóng phái lá dé tré em muón lám gi thi lám. Hoat dóng cúng nhau, hop tác giúa tháy vá tró, hop tác giúa tró vá tró, hoat dóng cá nhán két hap vái hoat dpng nhóm có tác dung to lón trong phát trién tri thóng minh nói riéng, giúp tré phát trién toán dién nhán cách nói chung. Dóng góp quan trpng nhát cüa hpc thuyét lá giúp các bác cha me vá giáo vién hiéu ráng tré em lá nguói hpc tích cuc, su suy nghí cúa tré nhó vé co bán khác nguói lón; các quá trinh suy nghT cúa tré nhó chiu ánh huóng cúa các giai doan phát trién nhán thúc vá nhúng kinh nghiém truóc dó cúa tré ó gia dinh vá truóng mám non; nguói lón khóng thé non nóng thúc dáy su phát trien dó má cán dé nó phát trién theo trinh tu riéng. Viéc dánh giá su phát trién tri tué cúa tré khóng chí dua váo su trá lói cúa tré dói vói cáu hói trac nghiém; các nhá giáo duc cán cho phép tré có nhiéu co hpi vá thói gian dé khám phá, thí nghiém, thao tác vói các vát liéu; vai tró cúa giáp vién vá nguói lón lá khai thác các tinh huóng vá vát liéu trong mói truóng; cung cáp vát liéu vá thách thúc 13 cüng nhu khai gai các y tuóng, khuyèn khích tré chai qua dó kich thích su tu duy và su giao tièp ùng xù cùa tré. e. Hoc thuyét sinh thái cua U. Bronfenbrenner (1979) Hoc thuyét sinh thái nghién cúu vé mói truóng sinh thái nguói vá các mói quan hé qua lai cùa mòi truóng xung quanh mòt nguói dang truóng thành. Dòi vói su hình thành và phát trién nhàn cách cùa tré, mòi truóng truc tiép trong dó nhùng mòi quan hé cùa tré vói già dình, truóng màm non và ban bè rät quan trong. Các hoc thuyét trén dà dua ra su giài thích vé quá trinh hoc và vé cách thúc chiém lTnh tri thúc cùa tré màm non, giúp các nhà nghièn cúu tré em vàn dung dé xày dung chuang trinh giáo due dàp ùng nhu càu và dàc diém phát trién cùa tré. 1.3.1.2. Dàc diém phát trién cùa tré màm non Nhùng dàc diém chung: Tré em lón khòn thòng qua quá trinh tàng truóng và phát trién; Mqì tré em déu tuàn theo mòt sa dò vói nhùng giai doan tàng truóng, phát trién nhàt dinh vé màt co thè, tàm ly và xà hòi; Su tàng truóng, phát trién cùa tré duoc coi là bình thuóng khi xoay quanh mòt già tri trung binh nàm trong mòt pham vi có giói han thuòc sò dòng cùa nhóm dòi chiéu; Mói tré có nhùng dàc diém cá bièt trong quá trinh tàng truóng và phát trién, Su hình thành nàng lue mói cùa tré chi duoc thuc hién khi có nhu càu thòi thùc: Tré có nhu càu co bán là duoc yéu mén, an toàn, chàp nhàn trong già dình, còng dòng và nhu càu duoc chai, tìm hiéu mòi truóng xung quanh, bóc lò suy nghf, tình càm, Su tàng truóng, phát trién cùa tré có tình nhanh, nhay và mém déo. Dàc diém phát trién cua tre duxri 3 tuoi (tuoi nhà tré) Vé thè chàt: Chiéu dài co thè khi mói sinh khoàng 50 cm dèn cuòi nàm thù 3 dat khoàng 93-94 em; càn nàng khi mói sinh khoàng 3 dèn 3,5 kg, dèn cuòi nàm thù 3 tré nàng khoàng 14 dèn 15 kg; tré nhanh chóng chiém lTnh và dièu khièn duoc các vàn dòng nhu lày, bò, cuòi nàm dàu có thè tu di; nàm thù 2 và 3 có thè hình thành các vàn dòng nàng cao nhu chay nhày, leo trèo, bò, truàn qua chuóng ngai vàt... Nào tré sa sinh nàng 370 dên 390g, chièm 12 dén 13% trong luang ca thè, phât triên nhanh trong nàm dâu, dên 1 tuoi trpng luang nào tàng gâp dôi khi mài sinh; hoat dông cüa hê thông tin hiêu thú nhât chiêm uu thè, tù giùa tuôi thú hai tra di, su hinh thành cùa ngón ngú giùp tré sù dung hê thông tin hiêu thú hai, tré có xu huóng bièu dat mong muòn, nhu càu bang lai nói. Vê tàm ly: Khi mài sinh, tré chua có khà nàng nhàn thùc, hàu hét càc phàn xa là phàn xa không dièu kiên. Dên tháng thú 3, tré có thè nhàn bièt duac càc àm thanh, dàn dàn tré so sành, phàn bièt duac càc dò vàt khàc nhau; tré bièt tu duy, suy luàn don giàn khi dèn nàm thú 3. Ngón ngú cüng phát triên manh, mot tuôi, tré bât dâu tâp nói và chi nói duac mot vài tú dan giàn thì dén cuòi nàm thú ba, vón tú cüa tré có thè dat khoàng 1200 dèn 1300 tú, tré bièt sù dung vôn tú phú hap trong càc hoàn cành giao tiép. Dai sông tình càm cüa tré duoc hinh thành (hai thàng, xuât hièn nhúng phùc càm hón hò; duoc 3 tuoi, tré dà có tat cà nhúng trang thái khàc nhau cüa con nguói: Buòn, vui, yéu, ghét...). Vè quan hç xà hòi, tú chô môi quan hè cüa tré chi giói han trong già dình dèn chô mò ròng vói càc ban cüng nhóm lóp, co giào ò truòng màm non. Tré 0 dén 12 thâng tuôi có nhu càu duoc giao luu truc tièp vói nguòi lón, duoc yèu mên, an toàn, chap nhàn trong già dình và công dông; hoat dông chú dao là hoat dông giao luu xùc càm tnic tièp. Tré 12 dén 36 thàng tuôi có nhu câu hoat dông vói dò vàt, tìm hiêu môi truòng xung quanh, chai và bôc 10 tình càm, thài dò vói nguòi thân, ban bé; hoat dông chü dao là hoat dông vói dò vàt. Tú 2,5 dên 3 tuôi, vói su xuât hiên cüa cài tòi cà nhàn, tré bàt dâu hinh thành tu ÿ thúc - yéu té dâu tiên khàng dinh tình xà hôi, tinh chü thé cùa con nguòi, nhân càch bàt dâu hinh thành. Dgc diêm phât triên cùa tré tù 3 dên 6 tuôi (tuôi mâu giào) Vé thé chat: Co thé cùa tré phát triên manh tuy nhiên su tàng truòng có phân châm han so vói tuôi nhà tré và có su phât triên không dông dêu. 15 Thé tang: Dên cuòi dò tuôi, tré trai, cân nàng tù 16,0 dên 26,6kg; chiéu cao tu 106,4 dên 125,8cm; Tré gài, cân nàng tù 15,0 dén 26,2kg; chiéu cao tù 104,8 dên 124,5cm. Hê xuang dang côt hoá nhanh xong con mêm và có tinh chât dàn hôi. Hê co: Co Ion phát triên manh nhung co nhô chua phàt triên do dó tré thich nhùng vân dông manh, dòi vói vàn dông nhô dòi hôi ti mi thi tré không thich và khó khàn khi thuc hién, cù chi vung vè, chua chinh xàc Hé tuàn hoàn: Tim cùa tré nàng gàp 4 dén 5 làn khi mài sinh, mach dàp có chàm di so vói lúe mài sinh nhung vàn nhanh hon so vói nguai lón vi thè tré dé xùc dông manh, dé bi mét khi tham già càc hoat dông Nào nàng gàp 3 làn so vói lúe mói sinh, hàu hét càc dày thàn kinh déu duoc mealin hoà... kich thuóc cùa nào tàng lén, càc té bào tièp tue phàn hoá, hoat dông cùa hê thàn kinh phát triên manh do dó càc phàn xa có diêu kiên duoc hinh thành nhanh chóng, chuc nàng diêu khiên cúa vó bàn càu dai nào tàng lén so vói trung khu ducri vó, vi thè tré có khà nàng kiêm chê, tu diêu chinh lai nói và hành vi. Hoat dông cúa hai hê thông tin hièu cüng có su thay dòi dàng ké trong dó hê thông tin hiêu thù hai dà tàng lén rò œt, hç thông tin hiêu thú nhàt vàn chiêm uu thé do dó ó tuôi màu giào nhùng kich thich truc tièp vào giàc quan dé loi cuôn su tàp trung chú y, húng thú, nhu càu cùa tré. Ve tàm li: Nhùng càu tao tàm li dàc trung cua con nguòi dà duoc hinh thành truóc dày tièp tue phát triên manh. Vói su giào due cùa nguòi lón, càc chùc nàng tàm lÿ duoc phât triên, hinh thành co so ban dâu cúa nhàn cách. Ngón ngir Trong suòt lúa tuôi mâu giào, ngón ngú cúa tré tiép tue phát triên manh: Ngú âm hoàn thiên dàn, vôn tú mà rông, tré sú dung tuang dôi dùng ngú phàp tiêng me dé dé lînh hôi nên vàn hoà dàn tpc, giao luu vói nhúng nguòi xung quanh, dê tu duy. Su phàt triên ngôn ngú cùa tré mâu giào diên ra trong môi quan hê vói su phùc tap hoá hoat dông cúa tré và su biên dôi càc quan hé vói nguòi xung quanh, dàc bièt là trong giao tièp. Pham vi, nói dung và dôi tuang giao tiêp duac ma rpng nên ngôn ngú cùa tré có thêm nhúng tri 16 thúc phong phú, da dang vá có tính tu chú han tuói nhá tré. Han núa, viéc phát trién ngón ngú cúa tuöi máu giáo có lién quan chät che dén su phát trién tu duy, djc biét lá kiéu tu duy truc quan hinh tuang - kiéu tu duy bät däu có lap luán trong óc nén ngón ngú thuc su tro thánh ca só cho các quá trinh tám ly, giúp cho dói söng tinh thán cúa tré phát trién lén mót chát luang mái. Tré máu giáo 5 dén 6 tuói da có khá näng hiéu y nghia cúa các tú vung thóng dung, phát ám gán dúng nhu phát ám cúa nguói lón. Tré dä biét sú dung ngú diéu mót cách phú hop vói nói dung giao tiép hay nói dung chuyén ké. Tré thuóng sú dung ngú diéu ém ái dé biéu hién tinh cám yéu thuang triu mén, nguac lai khi gián dú tré dúng ngú diéu thó vá manh. Khá näng náy duoc thé hién khá ró khi tré ké nhúng cáu chuyén má tré thích cho nguói khác nghe. Von tú cúa tré máu giáo tích luy duoc khá phong phú, khóng chi vé danh tú má cón cá dóng tú, tính tú, lién tú ... Két thúc tuói máu giáo, tré có khoáng 3000 dén 5000 tú, trong dó có nhiéu tú khoa hoc. Tré näm duoc von tú trong tiéng me dé dú dé dién dat các mät trong dói sóng háng ngáy. Ngón ngú cúa tré thé hién mót trinh dó phát trién tuang dói cao, khóng nhúng vé phuong dién ngón ngú má cá vé phuong dién tu duy. Cuói tuói máu giáo, tré dä nói cho nguoi khác hinh dung duoc nhúng diéu tré djnh mó tá má khóng can dua váo tinh huóng cu thé truóc mät. Kiéu ngón ngú náy lá ngón ngú ngú cánh mang tính rö ráng, khúc chiét. Mót kiéu ngón ngú khác cüng phát trién a cuoi dó tuói máu giáo dó lá kiéu ngón ngú giái thích, tré có nhu cáu giái thích cho các ban cüng tuói v¿ nQi dung iró chai, cách tao ra dó chai vá nhiéu chuyén khác. Ngón ngú giái thích yéu cáu phái có tính chät ché vá mach lac do dó cón goi lá ngón ngú mach lac, kiéu ngón ngú mach lac có y nghia hét súc quan trong dói vói viéc hinh thánh nhúng moi quan hé qua lai trong nhóm tré vá vói nhúng nguói xung quanh, dác biét lá dói vói su phát trién trí tué. Nhin chung, tré dä biét dúng ngú diéu phú hop vói hoán cánh giao tiép vá däc biét lá nói dúng hé thóng ngú pháp phúc tap bao góm nhúng qui luát ngón ngú tinh vi nhát vé phuong dién cú pháp vá phuong dién tu tú, dién dat mach lac, thoái mái. Tré dä thuc su näm duoc tiéng me dé. 17 Tuy nhiên trong thuc tê, không phài tré nào cüng dat duoc nhùng thành Uru vê ngôn ngù nhu trên. Vân con tré phát âm sai (nói ngong, nói läp), dùng tù sai, nói tróng khóng. Vi vây, tré cán duoc uón nan kip thôi, hoc hôi thêm ô truàng, qua giao tiép vói nguói xung quanh dé sù dung tiéng mç dé mach lac, thành thao, dúng và có vân hoà. Tri nhô: Nàng lue ghi nhô và nhó lai cúa tré phát trién manh. Tuy vây, tré thuông ghi nhô nhùng gi tré thích và gây duoc ân tu ong manh më rô rçt, tri nhô không chû dinh vân chiêm uu thé. Nhiéu công trinh nghiên cùu cho thây tré eàng tich eue hoat dông vói do vât bao nhiéu càng ghi nhô tôt, su ghi nhô cúa tré mang tính truc quan hinh tugng, nhùng tài liçu truc quan tré duoc ghi nhô tôt hon so vói tài liéu ghi bàng ngôn ngù. Tré mâu giáo ghi nhô nhùng kiên thùc tré hiéu tôt hon ghi nhó mày môe, tuy nhiên ghi nhô mày môc ô lúa tuôi này chiêm vai trô quan trpng. Tré mâu giáo 5 dén 6 tuoi bên canh tri nhô hinh tuang dà hinh thành tri nhô khài quát tuy su khâi quàt này moi chi dua vào dâu hiéu bên ngoài cùa su vât. Ghi nhô có chù dinh bàt dâu duoc hinh thành và duoc tàng tiên rô rçt có vai trô quan trong dé tré kiên tri theo duôi mue dich hoc tâp, quyêt dinh chât luong ghi nhô tài lieu hoc tàp sau này cúa tré. Tu duy: Ô tuôi mau giáo, tu duy truc quan hinh tuang phát trién manh và chiém uu thé dà tré giúp giài quyét duoc bái toán thuc tien thuàng gàp trong cuôc sóng. Dây duoc xem là mpt buôc ngoàt co bàn, dô là su chuyén tu duy tú binh diçn bên ngoài vào binh diên bên trong theo ca chê nhâp tâm dua vào n h ù n g hinh ành cùa su v ât v à hiçn tuçm g tro n g cupc sông. S o dï có s\r chuyén doi này là do tré tich eue hoat dông vói do vât, hoat dông dô duoc làp lai nhiéu lân lâu dân duoc nhâp tâm thành nhùng hinh ành, biêu tuang tâm lÿ. Hon nùa, viçc nây sinh hoat dông vui choi mà trung tâm là trô chai dông vai theo chù dê giúp tré hinh thành chùc nàng ki hiéu tuang trung có y thúc và dàc biét ngôn ngù phàt trién là mpt nguyên nhân quan trong thùc dây su phát trién tu duy ó tré. Do nhu câu nhân thúc dang phát trién manh nên bên canh su phát trién tu duy truc quan hinh tuang vân manh më nhu truôc dây côn xuât hiên thêm mot kiéu tu duy truc quan hinh tuong mói phú hop vói khá nàng và nhu câu phát trién cúa tré, dô là kiéu tu duy truc quan so do. Kiéu tu duy này giúp tré lïnh hôi tri thúc ô trinh dó khái quát cao tú dó hiéu duoc bàn chât cùa su vât. 18 Su phât triên tu duy làm cho tré dat toi trinh dô tu duy à binh diên bên trong, giüp tré nhân thuc dupe bàn chât cüa su vât hiçn tuçng, dây goi là giai doan chuyên tù tu duy hinh tuang lên mot kiêu tu duy moi khâc vê chât là tu duy logic. Tu duy tnic quan so dô phât triên cao së dân tré dên nguâng cüa tu duy trùu tuong giüp tré hiêu nhùng biêu diên sa dô khâi quât mà sau này su hinh thânh khâi niêm së duoc tiên hành dua trên dô. Nhùng dàc diêm trên dâ tao diêu kiên thuân lai dé tré cam thu tôt nhùng hinh tuong dep duoc xây dung nên trong câc tâc phâm nghê thuât. Dông thôi, chüng cüng tao ra nhùng tiên dé cân thiêt dê làm này sinh nhùng yêu to ban dâu cüa tu duy trùu tuong ò tré. Tuong tuong: Tré mâu giâo có tri tuòng tuong rât phong phü, tré tua nhu ton tai dông thôi trong hai thé giói: Thè giói thuc tai và thé giai tuàng tuong riêng cüa tré duoc thé hiên trong câc trô chai dàc biêt là trô chai dông vai theo chü dê, trong tranh vë và trong viêc nghî ra truyên cô tich, trong hoat dpng tao hinh... Tri tuàng tuang cüa tré duoc hinh thành chü yêu trong câc trô chai, trong khi chai tré hoat dông soi nôi, hêt minh và chü dông nhu chinh cuôc sông thât cüa chüng. Vài tri tuàng tuong, tré tich eue suy nghî, tim tài, ma uac; nhà cô tri tuàng tuong tré có thé song vô tu, trong sâng vói tuôi tho cüa minh. Trong hoat dông vui choi, tri tuông tuong duoc phât triên thêm mot buôc càn bàn, chuyên tù binh diên bên ngoài vào binh diên bên trong. Nêu truóc dây quâ trinh tuàng tuang cüa tré gàn lien vói dô chai và hành dông chcri, vói tinh huông choi truóc mât thi bây già nhùng vât thay thé cüng nhu trong hành dông choi không nhât thiét phâi có, tré dà biêt hinh dung nhùng câi dô trong hoat dông tri tué, biêt xây dung tinh huong moi trong tri tuông tuong cüa minh. Cuòi tuôi mâu giâo, tri tuàng tuong có thê dua vào nhùng biêu tuong không giông nhau, thâm chi khâc hân nhau dê thay thê. Su biên dôi hiên thuc trong tri tuông tuong cüa tré không chi diên ra bàng câch kêt hop câc biéu tuong mà con diên ra bàng câch gàn cho câc dôi tuang nhùng thuôc tinh mà chüng không cô. 19 Tuàng tuong cüa tré 3 dên 6 tuôi phân làn là không chû dinh, nhüng hinh ânh tuàng tuong trong sang, tràn dày xüc câm. Dên cuoi tuôi mau giâo, tuàng tuong cô chû dinh moi duoc hinh thành, dàc biçt là trong câc hoat dông mang tinh sâng tao nhu vê, nàn, lap ghép xây dung... tré cô khâ nàng hành dông theo mue dich dä tu dàt ra tù truôc song do vôn kinh nghiêm, von ngôn ngü côn han chê nên tuàng tuong cüa tré mang tinh chât tài tao, thu dông. Su phât triên ngôn ngü cô y nghîa quan trong, làm cho tuàng tuong phong phü hon, sât thuc hon. Tinh câm: Nhà viêc mà rông quan hç xà hpi, hiêu biét, khâm phâ duoc thé gioi xung quanh mà dài song tinh càm cüa tré mâu giâo cô mot buàc chuyên bién manh mê, phong phü và sâu säe hon so voi ltia tuoi truôc. Tré rât dê xüc càm, thèm khât su triu mên, yêu thuong, lo so truoc nhüng thâi dô thà a, lanh nhat cûa nhüng nguài xung quanh doi voi minh, tré bât dâu quan tâm tài ban trong nhôm, toi nhüng em bé, thâm chi tré côn biêu lô tinh càm cûa minh doi vài dông vât, cô cây. Tré rat nhay câm truoc hiên thuc, xüc càm cüa tré này sinh nhanh chông nhung chua ôn dinh và bên vüng. Tinh câm cûa tré bôc lô rât chân thuc, hôn nhiên, phât trién theo xu huàng ngày càng on dinh phong phü và sâu sac hon dàc biêt à cuoi dô tuoi. Câc lo^i tinh càm câp cao nhu tinh câm djo düc, tinh càm tri tuç, tinh câm thâm mÿ, tinh câm nghîa vu cüng dang duoc hinh thành và phât triên. Tu ÿ thüc: Tiên dê cûa y thüc bàn ngà là viêc tâch minh ra khôi nguài khâc dà duoc hinh thành à cuoi tuôi nhà tré. Khi môi buoc vào tuôi mau giâo, su nhân thüc, hiéu biêt cüa tré vê bàn thân và nhüng phâm chât cüa minh côn han ché nhung dên cuéi tuoi mâu giâo tré dà hiéu duoc vê bàn thân minh vài nhüng phâm chât và khâ nàng, thâi dô üng xü cüa nhüng nguài xung quanh dôi xü vôi tré và nguyên nhân tai sao minh lai cô hành dông này hay hành dông khâc... Tu ÿ thüc duoc thê hiên rô nhât trong viêc tré tu dânh giâ su thành công, thât bai, dânh giâ vê nhüng uu diém, khuyét diém, vè khâ nàng và su bât lue cüa minh. Tré mau giâo thuàng lînh hôi chuân mue và quy tàc hành vi nhu là thuoc do dé dânh giâ nguài khâc và dânh giâ bàn thân nhung do tinh càm côn chi phôi manh nên không cho phép tré dùng thuàc do ây dê dânh giâ mot câch khâch quan. Dên cuôi tuoi mâu giâo, tré cô kÿ nàng so sânh minh vài 20 nguòi khâc, diêu này là co so dê tir dânh giâ mot câch düng dan và cùng là co sô dê tré noi guong nguòi tôt, viêc tôt. Tu y thùc cüa tré mâu giâo duoc biêu hiên rô trong su phât triên giói tinh. Tré không nhùng nhân ra minh là trai hay gài mà con biêt rô ràng nêu minh là trai hay gài thi hành vi phài thê hiên nhu thé nào cho phù hop vói giói tinh cüa minh. Nhùng bé trai thuòng bàt chuóc cù chi cüa bô, bé gài bât chuóc dàng diêu cüa me. Tu y thùc cüa tré mâu giâo duoc xâc dinh rö ràng, giüp tré diêu khién và diêu chinh hành vi cüa bàn thân cho phù hop vói chuân mue, qui tàc xà hôi, tù dò mà hành vi cüa tré mang tinh xà hôi; tinh chü thè trong nhân câch dâm nét hon truóc giüp tré thuc hiên câc hành dông mot câch chü tâm hon, câc quâ trinh tâm lÿ mang tinh chü dinh rô rêt, tré dà biêt dät mue dich và lâp kê hoach hành dông. Nhò dô, khâ nàng tu diêu khién và diêu chinh hành vi cüa tré bòi mot mue dich dà duoc y thùc bàt dâu duoc hinh thành ò cuòi dô tuôi, dây là co só và diêu kiên tat yêu dê tré tham gia vào hoat dông hoc tâp ó truòng phô thông. Nhùng yêu tô sinh hoc, tâm li và xà hôi trên phât triên trong môi quan hé thông nhât biên chùng vói nhau tao nên câu trüc nhân câch cüa tré mâu giâo. Dô vùa là co só, tiên dê quan trong dé tô chùc câc dang hoat dông cho tré vùa là kêt quâ cüa viêc tré tham gia vào câc dang hoat dông xà hôi. 1.3.1.3. Quan âiêm tiêp cân trong phât triên chutmg trinh giâo duc mâm non a, Tiêp cân mue tiêu Quan diêm tiêp cân này xuât hiên ó Mï bât dâu tù nhùng nàm 40 cüa thê ki XX, do câc tâc già Tyler, Mager và Poham xây dung. Câch tiêp cân này nhân manh khâu quan trong là xây dung mue tiêu giâo duc. Theo Bloom (1956), có thê chia mue tiêu giâo duc thành ba lïnh vue sau dây: • Mue tiêu nhân thùc (cognititive) • Mue tiêu kî nàng (psychomotor and skills) • Mue tiêu thâi dô (attitude) 21 Bloom chia mue tiêu nhân thüc làm 6 bâc: Nhâ, hiéu, âp dung, phân îich, tông hop, dânh già. Theo câc tâc già nuóc ngoài, mue tiêu cu thè cô 3 bô phân eâu thành: Diêu kiên (conditions); nôi dung cân làm (performance); mue dô chuân mue (standarts). Trong xây dung chuong trinh giâo duc màm non, câeh tiép cân mue tiêu coi trong xuât phât diêm cüa viêc xây dung chuong trinh giâo duc truóc hêt phâi xâc dinh duoc mue dich, mue tiêu cüa chuong trinh chung, mue tiêu cüa dô tuôi và lînh vue giâo due phât tri en. Mue tiêu châm soc, giâo duc tré cân duoc xâc dinh rô vê kiên thüc, kÿ nàng, thâi dô cân duoc rèn luyên, hinh thành cho tré. Dua trên co so mue tiêu dà xâc dinh dê quyét dinh viêc lua chon nôi dung kiên thüc, phuong phâp, chiên luoc giâo duc và hinh thuc kiem tra dânh già. Mue tiêu là co sô lua chon nôi dung giâo duc, dong thôi là tiêu chuân dê dânh già két quâ giâo duc trên tré và hiêu quà cüa chuong trinh giâo duc. Mue tiêu giâo duc cüng là mue tiêu dàu ra (learning outcomes) cüa quâ trinh giâo duc thè hi en ô nhüng thay doi vê nhân thüc, thâi dô và nàng lue hành dpng cüa tré tù lüc bàt dâu tham gia vào chuong trinh giâo duc dén lüc két thüc chuong trinh giâo duc. Chucmg trinh giâo duc duoc thiét ké trên co so mue tiêu giâo duc tao ra mot “khuôn mâu chuân”. Cân eu vào mue tiêu eu the, giâo viên và tré lua chon nôi dung kién thüc, phuong phâp, kî thuât to chürc, phuong tiên phü hop nhàm dat duoc mue tiêu; viêc dânh giâ mue dô dat chuân cüng sé duçic tien hành mpt câch chinh xâc, khoa hpc. B ên canh nhüng u u diém n hu phân tich ò trên, xây dung chucmg trinh theo câch tiép cân mue tiêu cô nhuoc diém là âp dung mot quy trinh công nghê dào tao trên co sò mue tiêu xâc dinh cüng nhàc khô cô thé duy tri lâu; khâ nâng tièm ân cüa câ nhân tré không duoc quan tâm phât huy, nhu câu và sô thich riêng cüng khô cô thê duoc dâp ûng. Nhiêu chuyén gia vê chuong trinh giâo duc cho rang câch tiêp cân theo mue tiêu tao ra quy trinh giâo duc chàt chë, dê kiém tra, dânh già song con cûng nhàc, khuôn mâu, dông nhât trong quâ trinh giâo duc, chua chü y dên su da dang, khâc biçt cüa nhân tó nguòi hoc, môi truòng, xâ hôi. 22 b. Tiép cán nói dung Quan diém tiép cán náy nhán manh muc tiéu chuong trinh chính lá nói dung kién thúc, giáo due lá quá trinh truyén thu nói dung kién thúc. Vi váy, diéu quan tám truóc hét vá quan trong nhát trong khi xáy dung mót chuong trinh giáo due lá khói luong vá chát lugng kién thúc truyén thu. Nhuoc diém dé nhán tháy lá lám cho tré thu dóng, phu thuóc váo giáo vién, hoat dóng mót cách máy móc, thiéu su khám phá, thiéu chú dóng, mang tính dóng loat. Cách tiép cán náy có thé dán dén viéc day tré mót cách nhói nhét kién thúc má khóng tính dén nhu cáu, kinh nghiém cúa tré. c. Tiép cán phát trien Quan diém tiép cán phát trién hay cón gpi lá cách tiép cán quá trinh cho giáo due lá su phát trién coi chuong trinh giáo due lá quá trinh (Curriculum as process and education as development). Giáo due lá su phát trién vói y nghia lá phát trién con ngucri, phát trién moi tiém náng, kinh nghiém cúa con nguói dé giúp ho có thé lám chú dirgc bán thán, kháng djnh duge chính minh trong thuc té, thích úng chú dóng, sáng tao. Xáy dung chuong trinh giáp due theo tiép cán phát trién chú trpng dén su phát trién hiéu biét ó nguói hpc han lá chú trpng truyén thu npi dung kién thúc da dupc xác dinh tú truóc. Xáy dung chuong trinh thep cách tiép cán phát trién, các chuyén gia phát trién chuong trinh cho ráng tré khóng thé hpc tát cá nhúng gi có trong quá trinh giáo due cúa nhá truóng. Vi váv. chuong trinh cán phái duoc xáy dung lám sao dé tao ra san phám có the duong dau vói nhúng dói hói cúa xa hpi trong bói cánh luón thay dói. Chuong trinh xáy dung theo cách tiép can náy giúp tré phát trién duoc tói da các tó chát san có, phát huy duoc náng luc tiém án, dáy lá su khác biét vói quan diém tiép cán theo muc tiéu vói nét dác trung lá cúng nhác, khuón máu. Vói quan diém giáo due lá phát trién, chuong trinh giáo due lá quá trinh, các nhá phát trién chuong trinh chú trong nhiéu dén khía canh nhán van cúa chuong trinh giáo due, cúa tré vói nhu cáu, só thích, húng thú riéng vá dáy cüng duoc xem lá xuát phát diém cúa viéc xáy dung chuong trinh. Xáy dung chuong trinh theo cách tiép cán phát trién tao ra ly thuyét vé phuong pháp day 23 hpc và giáo duc chú dông “láy tré lám trung tâm”. Trpng dó, vai trò giáo viên chuyén thánh nguói huáng dân (instructpr), tré dupe rèn luyên cách tu hpc, tu phát hiên vá giài quyet ván dé, tu diêu chính quá trinh tu giàp duc cúa minh vói su giúp dò cúa giáo viên. Chuong trinh nhán manh viéc hpc cúa tré nhu mpt quá trinh tác dpng tuong hó; giáo viên chuán bi cho tré môi truóng hpc tâp thông qua khám phá trái nghiém tích cue vá su tác dpng qua lai giùa tré và nguòi lón, giùa tré vói nhùng tré khàc và giùa tré vói nguyén vàt liéu; Hoat dóng hoc tàp và dò dùng hoc tâp càn phài cu thè, chàn thuc và gàn güi vói cuòc song cùa tré; Chuang trình cung càp cho tré mót pham vi, só thích và khà nàng phát triên ròng hon pham vi mà nhóm lúa tuôi yêu cáu; Nguòi lón duoc chuân bi de tiép xúc vói các nhu cáu cúa tré có só thích và khà nàng dác biét so vói nhùng tré binh thuóng; Giáo viên cung cáp các hoat dóng và nguyên vát liéu; giáo viên tàng dò khó và tàng dò phùc tap cúa nói dung vá dua ra các hoat dóng có sùc hâp dân, thu hút tré dóng thòi giúp tré phát trién su hiéu biét vá các kî náng; tao ra các co hói dé tré lúa chpn hoat dpng, lúa chpn các nguyén vát liéu và thiét bi, lúa chpn thòi gian, thòi diém khám phá thòng qua su loi cuôn mot cách tích eue; giáo viên tao dieu kién và dia diém cho tré hoat dóng vói nguyên vât liçu và mó ròng viéc hoc cùa tré bang cách dàt càu hòi hoàc gpi y, kích thích tré tu duy. Nhiêu chuyèn già giáo duc cho rang cách tiép cân náy có nhiêu uu diêm hon so vói cách tiép cân npi dung và mue tiéu vi chuang trinh xây dung theo cách tiép cân phát triên giúp hinh thánh ó tré tính chú dông và chú trpng dén su phát trién nhân cách, tính sáng tao, nàng lue giài quyét van dé trong tính huóng thuc cùa cuòc song cùa tré. d. Tiép cán tích hop, tiép cân tuong hô và tiép cân tách biét. Tiêp cân tích hop: Tích hop là mot tién trinh tu duy và nhân thùc mang tính chat phát triên tu nhiên cùa con nguòi trong moi lïnh vue hoat dông. Quan diém tích hop cho phép con nguòi nhân ra nhùng diêu then chót và các môi liên hé hùu ca giùa các thành tô trong hé thong và trong tién trinh hoat dông thupc mpt lïnh vue nàp dô, dan con nguòi dén nhùng phát kiên mai, phát trién nhiêu loai hinh hoat dông, tao môi truóng áp dung nhùng dièu lïnh hôi duoc vào thuc tiên, nhà vây tác dông và làm thay dôi thuc tiên. Lÿ thuyêt tích hop 24 dugc úng dung vào giáo duc tró thành mot quan diêm giào duc phô biên trên thè giói và ó Viêt Nam hiên nay. Nhùng chuong trinh giáo duc duoc xây dung theo quan diêm tich hop dâ khàng dinh rang khi dùng truóc nhu câu giâi quyêt mâu thuân kiên thúc cùa tinh huông hoc tâp, tré không chi giâi quyêt theo huong truc tuyên hay nói suy mà có thè con giài quyêt bang cách úng dung linh hoat khâ näng lien hôi kiên thúc; thông qua dò hình thành nhùng kiên thúc, kì näng mài, phát triên nhúng näng lue cân thiêt. Tich hop không phâi là dàt canh nhau, liên kêt vói nhau mà là xâm nhâp, dan xen các dôi tuong hay các bô phân cùa dôi tuong vào nhau tao thành mot chinh thê. Thuc tiên cuôc sông cho thây tat cá các yêu tô xâ hôi, tu nhiên và khoa hoc cùa môi truong dan quyçn vào nhau tao thành môi truong sông phong phù cùa tré. Xuât phát tú quan diêm này mà chuong trinh giáo duc tré nhô duoc xây dung theo nguyên tac tich hop theo chù dé. Giáo duc tich hop và day hoc tich hop nhân manh viêc kêt hop nhiêu nói dung giáo duc (xâ hôi, tu nhiên, khoa hoc) thông qua các hoat dông tich eue cùa cá nhân tré vói môi truông sông cùa minh. Trong cách hoc này, tré hoc mot cách tu nhiên, không có giói han tuyêt dói vê thôi gian, không gian và mon hoc. Phát triên chuong trinh giáo duc mâm non theo quan diêm này, tré duoc nhin nhân nhu mot thuc thè tron ven Tré sông và lînh hôi kiên thúc trong mot môi truông tông thê. Tât cá các yêu tô xâ hôi, tu nhiên và khoa hoc cùa môi truông dan quyên vào nhau tao thành môi truông sông phong phù cùa tré. Giáo duc tich hop và day hoc tich hop nhân manh viêc két hop npi dung giáo duc thông qua các hoat dông tich eue cùa cá nhân tré vói môi truông sông; tré hoc mot cách tu nhiên, không có giói han tuyêt dôi vê thôi gian, không gian và mon hoc. Mot hoat dông vùa thùc day mot mât phát trién nào dày và cüng tàc dông dên các mat phát triên khâc. Tich hop duoc thuc hiên theo nhiêu cách khác nhau, trong xây dung và thuc hiên chuong trinh giáo duc mâm non, tich hop duoc thuc hiên theo chù dé và tich hop trong mot hoat dông. Tiêp cân tuong hô: Trong chuong trinh duoc xây dung theo quan diêm này, su hoc duoc thuc hiên xoay quanh mot y tuóng (hay chù dê trung tâm). 25 Tuy nhién, ducrng nhu các hoat dpng vá trái nghiém cúa tré khóng phái lúe náo cüng nhám cüng có vá mó róng kién thúc cúa tré ve chú dé trung tám dó cho dú chúng có lién quan dén nhau. Tiép cán cách biét: Theo quan diém náy, các hoat dóng trái nghiém cúa tré trong chuong trinh duoc xáy dung mót cách tách biét, ít lién quan dén nhau. Trong chuong trinh náy cüng cán thiet, nhát lá doi vori lính vuc cho tré lám quen vói tác phám van hoc, giáo duc thé chát, toán. e. Tiép cán binh dáng vá tiép cán phán biét Tiép cán binh dáng: Quan diém náy thúa nhán su khác biét cá thé giüa các tré nhu giói tính, lúa tuói, dán tóc, ngón ngú, hoán cánh sóng, xuát thán... Chuong trinh tao co hói vá diéu kién cho tát cá các tré duoc hoc táp vá phát trién. Tiép cán phán biét (hay chuyén biét): Theo quan diém náy, nói dung, hinh thúc, phuong pháp thuc hién chuong trinh duoc thiét ké cho túng nhóm tré khác nhau nhu tré chám phát trién, tré có náng khiéu, tré tán tát, tré dán tóc thiéu so... 1.3.1.4. Hinh thúc thiét ké chuong trinh giáo duc mám non a. Chuong trinh khung Chuong trinh khung lá kiéu chuong trinh duoc thiét ké trong dó thé hién muc tiéu giáo duc mám non; cu thé hóa các yéu cáu vé nuói duóng, chám sóc, giáo duc tré em ó túng dó tuói; quy djnh viéc to chúc các hoat dóng nhám tao diéu kién dé tré phát trién vé thé chát, tinh cám, trí tué, thám mí, cách thúc dánh giá su phát trién cúa tré em ó lúa tuói mám non. Chuong trinh khung có thé duoc xáy dung vá thuc hién ó cap dó quóc gia, día phuong, nhá truong. Ó cap dó róng nhát lá chuong trinh khung giáo duc mám non cáp quóc gia; chuong trinh cung cáp npi dung co bán, cót 15i, chuán muc thuc hién trong toán quóc, lá cán cú dé trién khai vá chi dao cóng tác chám sóc, nuói duong tré 26 tai co sô giâo duc mâm non, dông thôi là cân cù dê dào tao, bôi duông giâo viên mâm non, tàng cuong câc co sô vât chât và dàm bào câc diêu kiçn thuc hiên chucmg trinh giâo duc mâm non co chât luong. b. Chucmg trinh tô chirc theo mon hoc Dây là kiêu thiêt kê và tô chùc chuong trinh ra dôi sôm nhât và hiên nay vân duoc sù dung, càn goi là kiêu chuong trinh truyên thông. Chuong trinh tô chùc theo mon hoc: Là kiêu chucmg trinh trong dô nôi dung và kî nâng lînh hôi duoc chia thành lînh vue riêng biçt goi là mon hoc. Môi mon hoc cô mot logic riêng và viêc hoc và hoc diên ra theo mot trinh tu do chuyên gia xây dung chuong trinh quyêt dinh. Chucmg trinh thiêt kê theo kiêu này mang tinh dông và do quÿ thôi gian cô han nên không thê dua vào chuong trinh nôi dung môi câp nhât và thiêt thuc cho nguôi hoc mot câch kip thôi. Dôi vôi trê mâm non, su phân chia mot câch rành mach ranh giôi giùa câc mon hoc là không phù hop vôi dâc diêm phât triên mang tinh tông thê cùa trê. c. Chucmg trinh duoc tô chut theo chu dê giâo duc Chuong trinh duoc tô chùc theo chû dê giâo duc là kiêu chuong trinh duoc thiêt kê theo lînh vue kiên thùc rpng, câc lînh vue riêng lè duoc tich hop theo nôi dung xoay quanh mot chü dê. Tuy nhiên, chuong trinh thiêt kê theo kiêu này cô thê cô han chê là trê hinh thành câc kiên thùc bê nôi liên quan dên chù dê mà thiêu kiên thùc và kî nâng sâu. Do dô, dê phât huy uu diêm cüa chuong trinh tich hop theo chû dè và han chê duoc nhuoc diém, dôi hôi giâo viên phài cô trinh dô chuyên sâu và cô tinh sang tao cao dé cô thé lua chon thôi diêm cùng nhu hoat dông thich hop cho viêc khâm phâ chü dé và lua chon thôi diêm cùng nhu nôi dung hoat dông dê cung câp và hinh thành cho trê kî nâng mang tinh hê thông và nhùng hiêu biêt sâu. d. Chuxmg trinh duxxc tô chùc theo su kiên Chuong trinh duoc to chùc theo su kiên là kiéu chuong trinh duoc xây dung và tô chùc thuc hiên dua trên nhùng su kiên gân gui vôi cuôc song cûa trê và vân dê mà trê quan tâm. Kiêu chuong trinh này tao ra quan hê giùa nôi 27 dung chuang trình và cuôc sông, giúp tré có khà nàng van dung nçi dung dà hoc dê giâi quyêt càc vân dê trong cuôc sông hàng ngày. Do dô, chuong trinh kiêu này cô mot sô iru diêm là: Làm cho viêc hoc cûa tré trô nên y nghîa, Làm cho tré cô khà nàng thích ûng tôt; tré tu tin rüt ra kinh nghiêm bàn thàn và hoc hôi lân nhau. Tuy nhiên, viêc xây dung chuong trinh theo kiêu này rât khô dôi vói giào viên trong lua chon nôi dung giào duc thich hop e. Chuxmg trinh Chrçrc tô chûc theo hoat dông Càc chuong trinh giào duc duoc tô chûc theo hoat dông nhàm khâc phuc su thu dông và don diêu trong hoc tàp cüng nhu khâc phuc su tàch roi khôi nhu câu và môi quan tâm cûa tré trong chuong trinh truyên thông Trong giai doan dàu khi thuc hiên kiêu chuang trinh này, tré em duoc phép tu do theo duôi nhùng sô thich và ham muôn cûa minh thông qua tim hiêu, khàm phà, thi nghiêm. Tuy nhiên, khô khàn cûa viêc thuc hiên chuang trinh là làm thé nao dê kêt hop mot càch cô hiêu quà hoat dông. Khi hoat dông hoc tàp càng phuc tap, càng nàng cao thi càng trô nên khô khan hon. Mac dù vây, viêc tô chûc thuc hiên chuong trinh theo kiêu hoat dông cô ành huông sâu sàc dên quà trinh xây dung và thuc hiên chuong trinh trong nhùng nâm gân dây. Ngoài ra, con ton tai nhiêu kiêu thiêt kê chuang trinh khàc, môi mot chuang trinh cô thê xây dung trên co sô cûa nhiêu quan diêm tiêp cân khàc nhau. V içc lua chpn càc quan dicm ticp cân khi xây dy n g ch u o n g trinh phy thuôc vào mue dich giào duc tré, däc biêt là quan diêm vê su hoc và su phàt triên cûa tré ó nguòi xây dung chuang trinh. Thâm chi trong mot ngày hoat dông cûa tré ô truông mâm non cüng cô thê kêt hop nhiêu càch tiêp cân khàc nhau: Cô thôi diêm thuc hiên theo càch tiêp cân truyên thông, cô thôi diêm thuc hiên tiêp cân cà nhân; cô lúe tré phài hoat dông theo y tuông và su huông dân cûa nguói lón, nhung cô lúe tré duoc tu khôi xuông hoat dông cûa minh theo sô thich. Nhu vây, viêc vân dung càc quan diêm, càc càch tiêp cân trong xây dung và phàt triên chuang trinh rât linh hoat, không nhât thiêt chi theo mot càch tiêp cân nhât dinh. 28 1.3.1.5. Quy trinh phàt triên chuffng trinh giào duc mâm non a. Quy trinh phàt triên chuxmg trinh giào duc dào tao Nghiên ciru vê quy trinh phàt triên chuang trinh chuang trinh giào duc mâm non cân dua trên nhùng nghiên cùu chung vê quy trinh phât triên chuang trinh giào duc và dào tao. Nâm 1926, Rugg dà phâc hoa hoat dông phàt triên chuang trinh nhu mot quà trinh gôm 3 buôc: [1] Xâc dinh mue tiêu ca bân; [2] Chon lua càc hoat dông và tài liêu giàng day; [3] Xây dung mô hinh cô hiêu quà nhât. Dên nâm 1950, Ralp Tyler hoàn thiên quy trinh thành bon giai doan, gôm: [1] Myc dich mà câc nhà truông dat duoc, [2] Nhùng hoat dông cân thiêt dê dat duoc mue dich cüa giâo dyc; [3] Câch thùc dê tô chùc hoat dông cô hiêu quà; [4] Càch thùc dê cô thê xàc dinh duoc cûa câc myc tiêu giâo duc. Nâm 1962, mô hinh xây dyng, phàt triên chuang trinh day hoc cûa Tyler duoc Taba phât triên gôm bày giai doan chinh: [1] Dành già nhu câu; [2] Xây dung câc mue tiêu; [3] Chon lua nôi dung; [4] Säp xêp nói dung; [5] Chon lua càc yêu câu hoc tâp; [6] Tô chùc câc hoat dông hoc tâp; [7] Xâc dinh dôi tupng và phuong phàp dành giâ. Dôi vói môi giai doan, Taba dê ra câc buôc nhô và càc tiêu chi tuang ùng. Tiêp cân vân dê phât triên chuang trinh dào tao, Tim Wenting chia quâ trinh dào tao thành ba giai doan chinh: Giai doan chuân bi; giai doan thuc thi và giai doan dành già. Giai doan chuân bi duoc xem nhu giai doan phàt triên chuang trinh dào tao, giai doan này gôm càc buôc: [1] Xâc dinh nhu càu dào tao, [2] Xàc dinh mue tiêu dào tao; [3] Säp xêp nôi dung dào tao; [4] Lua chon phuong phàp và la thuât dào tao; [5] Xàc dinh nguôn lue cho quâ trinh dào tao; [6] Säp xêp và lên kê hoach cho càc bài day; [7] Lira chon và dào tao ra càc nguyên liçu hô tro cho quâ trinh dào tao; [8] Lua chon và xây dung càc hinh thùc kiêm tra dành già kêt quâ hoc tâp; [9] Thù nghiêm và chinh li lai chuong trinh dào tao. Nhu vây theo Tim Wentling, phàt triên chuang trinh dào tao là quà trinh thiêt kê chuang trinh dào tao. Sân phâm cûa quà trinh này là mot bân kê hoach mô tà chuang trinh dào tao vói dày dû mue tiêu, nôi dung dào tao, phuang pháp dáo tao, các phuong tién ho tro dáo tao vá cách dánh giá két quá cüa nguói hoc. Tuy nhién chuang trinh dáo tao sao khi dua váo thuc thi, duoc dánh giá thi nhüng thóng tin phái hói dó luón duoc sú dung ngay trong các giai doan cüa quá trinh dáo tao dé hoán thién chuong trinh khi két thúc mót chu ki sau, cúng vói viéc phán tích các nhu cáu mói vé dáo tao. Cú thé, chuong trinh dáo tao duoc hoán thién vá khóng ngírng phát trien cúng vói quá trinh dáo tao. Phát trién chuong trinh dáo tao vi váy lá mót quá trinh lién tuc khép kín, kháu no tác dóng dén kháu kia. Tü viéc nghién cúu các quan diém trén cho tháy, quá trinh phát trién chuang trinh giáo duc vá dáo tao co bán góm 5 buóc: [1] Phán tích tinh hinh; [2] Xác djnh muc dích vá muc tiéu cüa chuang trinh; [3] Thiét ké chuang trinh; [4] Thuc thi chuong trinh; [5] Dánh giá chuang trinh. Các buóc phát trién chuang trinh tao thánh quá trinh lién tyc vá khép kín nhu sau: Cách sáp xép nhu trén muón nhán manh phát trién chuong trinh giáo duc dáo tao lá mót quá trinh lién tuc hoán thién vá phát trién, kháu no ánh huóng dén kháu kia. Chúng ta khóng thé tách roí mót kháu má khóng xem xét dén su tác dóng hüu co cúa các kháu khác. Toán bó nhüng viéc lám náy bao góm giai doan thiét ké chuong trinh, thuc thi vá dánh giá chuang trinh. Tuy nhién, viéc 30 dánh già chuang trình khòng chi chà dên giai doan kêt thúc chuang trinh mài thuc hiên mà nó dugc thuc hiên trong moi khâu. Ngay cà khi thuc thi, chuang trinh eu thê së bôc lô nhùng han chê hay nhuac diêm do giào viên tu nhân ra hoâc qua ÿ kiên dóng góp dông nghiêp, cha me tré tù dó giáo viên diêu chinh hay hoàn thiên chuang trinh cho phù hop. Nguài giáo viên, nguài xây dung và quân lÿ chuong trinh thuông phâi luôn tu dánh già chuang trinh à moi khâu qua môi hoat dông, chû dê, nàm dê vào nâm hoc sau, kêt hop vói khâu phân tich dánh già tinh hinh, diêu kiên mài, diêu chinh hoàn thiên hoâc xây dung lai chuang trinh giáo duc mói. Cù nhu vây chuong trinh giào duc së liên tue duoc hoàn thiên và phàt triên không ngùng cùng vói quá trinh giáo duc. Khi nhin nhân viçc xây dung chuang trinh duôi quan diêm cûa phàt triên chuang trinh giáo duc, chuang trinh soan thào cân phâi cô tinh linh hoat, mêm déo cao. Tue là phài cho nguài thuc thi chuong trinh, nguài day cô quyên chû dông diêu chinh, sùa dôi trong pham vi nhât dinh cho phù hop vói hoàn cành eu thê nhâm dat duoc myc tiêu dê ra. Do dô, xây dung hay phàt triên chuang trinh giào duc không chi là tràch nhiêm cùa nhà nghiên cùu, nhà quàn li thuc hiên mà con cûa cà giào viên, nhùng nguài thuc thi chuang trinh. Sa dô sau dây kêt hop các yéu tô cân quan tâm cûa mot chuong trinh: 31 Tré em: Lá trung tám cúa chucrng trinh. Su phát trién hoat dóng cúa tré duoc coi lá mót phán quan trong trong su phát trién chung cúa tré. Nqí dung giáo duc: Giáo duc kién thúc, thái dó, kí náng thich hop trén co so nhúng gi tré da biét, nhúng gi tré cán biét, nhúng gi tré muón biét. Bói cánh: Bao góm con nguói, ván hóa, dán tóc, giói tính, nhu cáu cúa tré, mói truóng, su kién... trong mói truóng sóng cúa dúa tré. b. Quy trinh phát trién chucrng trinh giáo duc mám non Xuát phát tú dác thú nói dung dáo tao vá dói tuong sú dung giáo trinh, trong giói han thóng tin cúa giáo trinh náy, chúng tói táp trung nghién cúu quy trinh phát trién chuong trinh giáo duc cáp dó nhá truóng gán vói cóng viéc truc tiép cúa nguói giáo vién vá cán bó quán ly giáo duc ó co só giáo duc mám non. Van dyng quy trinh trén váo nghién cúu quá trinh phát trién chuong trinh giáo dyc mám non có thé khái quát quy trinh phát trién chuong trinh giáo dyc mám non nói chung ó cáp dó nhá truóng góm các buóc sau: [1], Phán tích tinh hinh Sau khi chuong trinh quóc gia da duoc ban hánh chính thúc, nhá truóng, giáo vién mám non tó chúc nghién cúu dác diém tinh hinh phát trién kinh té, xa hói, ván hóa cúa dja phuong noi truóng dóng, diéu kién thuc té cúa truóng lóp vé co só vát chát, dói ngü giáo vién, diéu kién tái chính, nhu cáu, su quan tám cúa gia dinh vá cóng dóng dói vói cóng tác chám sóc, giáo duc tré ó truóng mám non; dác biét lá nhu cáu vá su phát trién cúa tré. [2], Xác dinh cách tiép cán vá hinh thúc thiét ké chucmg trinh giáo duc - Xác dinh cách tiép cán xáy dung chuong trinh: Thiét ké chuong trinh theo cách tiép cán náo trong các cách tiép cán - tiép cán myc tiéu, tiép cán phát trién, tiép cán nói dung, tiép cán tích hop, tiép cán tuong hó, tiép cán tách biét... - Xác dinh hinh thúc thiét ké chuong trinh: Thiét ké chuong trinh theo kiéu náo trong các kiéu chuong trinh hién có - chuong trinh khung hay chuong trinh hoat dóng, chuong trinh su kién . 32 [3], Xác dinh muc tiéu giáo duc chung vá muc tiéu cu thé theo các lính vuc giáo duc phát trién phú hop vói diéu kién thuc tién - Xác djnh muc tiéu giáo duc chung cüa nhá truóng theo nám hoc, theo giai doan, muc tiéu giáo duc chung cúa do tuói. - Xác dinh muc tiéu giáo duc cu thé cúa các lính vuc giáo duc: Phát trién thé chát; phát trién nhán thúc; phát trién ngón ngú; phát trién tinh cám, kí náng xa hói vá phát trién thám my. [4], Thiét ké hoat dóng chám sóc, giáo duc tre - Thiét ké hé thóng hoat dóng chám sóc tre: Tó chúc án, tó chúc ngú, vé sinh, Chám sóc súc khóe vá dám báo an toán, phóng tránh tai nan thuong tich cho tré. - Thiét ké hé thóng hoat dóng giáo duc tré: Hoat dóng giáo duc phát trién thé chát (phát trién ván dóng, giáo duc dinh duóng vá súc khóe...); Hoat dóng giáo duc phát trién nhán thúc (khám phá khoa hoc, khám phá xa hói, lám quen vói Toán); Hoat dóng giáo duc phát trién ngón ngú (Lám quen tác phám ván hoc; Lám quen chú cái); Hoat dóng giáo duc phát trién tinh cám, kí náng xa hói (tinh cám, xúc cám; kí náng xá hói); Hoat dóng giáo duc phát trién thám my (Tao hinh, Am nhac). [5], Tó chúc hoat dóng chám sóc, giáo duc tré Can cú váo hé thóng ké hoach da xáy dyng, tó chúc thuc hién các hoat dóng theo tién trinh thói gian vá diéu kién dám báo viéc thuc hién linh hoat, hiéu quá, dat duoc muc tiéu giáo duc dé ra. [6], Dánh giá két quá thuc hién chuemg trinh. Nhu trén da trinh báy, dánh giá duoc thuc hién thuong xuyén a moi kháu, sau mói hoat dóng chám sóc, giáo duc tré, sau mói ngáy, mói tuán, mói tháng, mói chú dé, mói nám hoc. Két quá dánh giá két hop vói nghién cúu tinh hinh mói sé lá co só dé giáo vién diéu chinh các hoat dóng chám sóc, giáo duc 33 tré; giáo vién vá cán bô quàn li diéu chinh và hoàn thiên chuong trinh cho mot chu ki moi. Su phân chia các buóc nhu trên chi mang tính tuong dôi. Trong thuc tê, các buóc phát triên chucmg trinh luôn cô môi quan hê qua lai vói nhau, ành huóng toi nhau, thâm chi dan xen váo nhau, cán bô quàn li và giáo viên mâm non cân hiêu nhùng buóc này dê ván dung mot cách linh hoat, sáng tao vào viêc phát triên và to chúc thuc hiçn chuong trinh giáo duc mâm non cho phù hop vói diêu kiên thuc tê cùa dia phuong, truóng, lóp, phù hop vói tré nhäm góp phân náng cao chât luong chám sóc giáo duc tré. 1.3.2. Thyc tien phát triên chirong trinh giáo dyc mâm non 1.3.2.1. Kinh nghiçm các mr&c vê phát triên ch m m g trinh giáo dmâm non Ö Mÿ và Anh, Hiêp hôi Giáo duc tré mâm non không khuyên khích các truóng mâm non phâi theo mot chuong trinh mà hp cung câp su huóng dân và dua trên nguôn tài liêu phong phù giáo viên duoc chù dông chon nôi dung, cách thúc vá su dánh già phù hop vói tré. Spodek (1990), nhà Giáo duc nguôi Mÿ cho ráng nguói lón chùng ta không thé quyêt dinh day tré cái gì (nói dung) mà quén di tré em hoc thè nào, bòi vi “hoc nhu thé nào” lièn quan nhièu dén phuong pháp. Nói dung chuong trinh (hpc cái gì), các quá trinh hoc (hoc nhu thé nào), các chién luoc giàng day (dity nhu thé nào), môi truóng (hoàn cành hpc) và các chién lupe dánh già (cho biét viçc hoc tâp xày ra nhu thé nào) là nhùng van de có quan hç qua lai vói nhau và tao nèn chuong trinh giáo due mâm non (Brekdekamp, 1992). Ö Ùc, chuong trinh giáo dyc màm non duoc thiét ké theo huóng quan tàm dén lua chon nói dung phù hop vói nhu câu và môi truóng sóng cùa tré. Tré em duoc khuyên khích phát triên khà náng tu chám sóc bán thân và tính sáng tao ngay tù lùa tuoi nhà tré. Trong giò hoc, tré em sé có nhùng hoat dông vui chai tâp thè vói câc trang thiêt bi, dô chai trong nhà, ngoài trai duoc thiét ké chiéu cao, dò cùng và các góc canh phù hop vói các em và dàm bào mùc an toán tói da (Theo Tina Bruce (1991) - chuyên già giáo duc mâm non). 34 New Zealand là mòt trong nhùng nuóc có nén giào due tièn tièn trèn thè giói và thuóng xuyèn duac xèp vào top càc nuóc có nèn giào due tòt nhàt thè giói. Chucrng trình giào due màm non cùa New Zealand duac dành già là tài lièu giào due màm non hàng dàu thè giói và duac coi là tài lièu có già tri quòc té. Muc tièu lón cùa giào due màm non New Zealand là giùp tre tir tin vào bàn thàn, khóe manh ve thè chàt và tàm hón, có kha nàng giao tièp và tón trong tri thùc. Tré màm non ó New Zealand duac tham già chuang trình giào due dè hình thành ky nàng tu tìm hièu dièu mình quan tàm, bièt chuyèn tàm vào còng vièc cùa mình; dòi màt vói khó khan và tìm càch giài quyèt ó muc dò nhàt dinh; tré hoc càch thè hièn y tuóng và chiù tràch nhiém vói y tuóng tuóng cùa mình. Ó Dòng Nam Chàu A, theo càc chuyèn già giào due, thè ky 21, trong dièu kièn hòi nhàp khu vuc và thè giói, càc nuóc cài thièn chàt luong giào due màm non bang càch trao dòi phuong thirc dào tao giào vièn màm non và giói thièu nhùng hình thùc nuòi day tré tòt nhàt dà duac quòc tè thùa nhàn mà vàn bào tòn vàn hóa tùng nuóc. Thuc tè cho thày Singapore, Malaysia, Thài Lan dà àp dung phuong phàp giào due cùa thè giói nhung vàn giù duac bàn sàc vàn hóa riéng cùa tùng dàn toc và ho dua càc chuang trình giào due nhà tré và truóng màu giào huóng dèn thuc hièn chuàn nhàn càch còng dàn toàn càu cho tré màm non. Chuang trình dòi mai hè thóng giào due màm non cùa Hàn Quóc tù nàm 1997 cùng dà ghi nhàn mài truòng giào due dàu dói dóng vai Uò llliél yéu trong vièc xày dung nèn tàng phàt trién tóng thè cùa con nguói. Vói y nghìa ay, giào due màm non duac coi là lình vuc dàu tu tòt nhàt và hàng thàng càc nhà tré tai dày déu duoc thanh tra vé moi màt tù giàng day, thiét bi, bèp àn, vè sinh... mòt càch nghièm ngàt. Chuang trình giào due tré màm non có thè duoc so sành giòng nhu “mang nhèn”. Trong mang nhèn dò, tré thè hièn hùng thù cùa bàn thàn mót càch tu nhièn khóng có su sàp dàt, càc góc choi duoc kèt hop mòt càch vò thùc trong toàn bò hoat dóng cùa tré. Nhùng giào vièn cho ràng càc yèu tó càu thành nèn quà trình giào due tré duac kèt hop dan l&i giòng nhu mót mang nhèn lành làn khóng bi dùt quàng. 35 Tác già Christine Chen - nhà sáng lâp và Chü tjch Hiêp hôi các nhà giáo duc mâm non Singapore (AECES), Chú tich Hiêp hôi giáo duc mâm non Thê giôi (ACEI) cho ràng phong trào câp tiên nhin nhân giáo duc là mot quà trinh xà hôi và lôp hoc dupe tô chùc nhu mot công dông trong dó hoc sinh hoc cách công tác vói nhau và vói thây cô giáo. Theo dò, tré em dén truóng vói các kién thùc sàn có tir kinh nghiém sông cùa minh. Giáo duc là huóng các em vê cuòc sông, xà hôi, trô thành công dàn toàn càu cùng nhu là mòt nguòi con tòt ó già dình. Giáo duc câp tiên day tré các kÿ nàng cúa thê kÿ 21 vói 3 kÿ nàng: Giao tiêp - Cçng tác - Sáng tao. Giáo duc bao gôm hoc vê mòi truóng, hoc hôi vê công dông quanh minh, hoc hôi vê nhùng con nguôi dang làm viêc. Theo Christine Chen, nhùng phuang phàp, tiêp cân tiên tiên và các xu thê trong giáo duc mâm non cüa thê giôi dang duac Singapore và các nuóc áp dung trong xây dung chuong trinh giào duc mâm non là mô hinh Bank Street, Montessori và da tri tuê 1.3.2.2. Phát triên chuffng trinh giáo duc mâm non à ViçtNam Qua han 60 nam hinh thành và phát triên, câp hçc mâm non dên nay dà trai qua bon loai chuang trinh dô là: Chuang trinh cài tiên; Chuang trinh câi cách, Chuang trinh dôi mai; Chuang trinh mai a. Chircmg trinh giáo duc mâm non cài tiên Ra dai truôc nam 1980, chuang trinh giáo duc duac câu triic theo hai nói dung giáo duc và giáo duòng. Han chê lón nhât cüa chuang trinh dô là: Quy trinh lên lôp diên ra cùng nhàc theo kiêu 5 khâu 3 buôc (On dinh tô chùc; Day tré; Nhân xét tuyên duang), Phuang phàp giâng day mang tính áp dät, giáo viên nâng vê mô tâ; câ lóp duy nhât chi cô mot loai dô dùng, giâo viên vùa làm vùa giâng giâi cho tré nghe. Dây là thôi kÿ phô thông hoâ mâu giào. b. Churmg trinh giào duc mâm non cài càch Ra dôi nam 1986, myc tiêu cúa chuang trinh là trang bj kiên thùc và hinh thành kÿ nâng cho tré, nói dung dé câp dên 2 mât: Châm sóc sùc khôe và giáo duc phát triên. Nôi dung giào duc phát triên duac tô chùc theo 4 hoat dông ca 36 bàn là hoat dòng vui chai, hoat dòng hoc tàp; hoat dòng lao dòng, ngày hòi ngày lè. Trong dó, hoat dpng vui chai gòm 7 loai trò chai: Trò chai dòng vai, trò chai xày dung làp ghép, trò chai hoc tàp, trò chai àm nhac, trò chai vàn dpng, trò chcri dòng kich, trò chai din gian. Hoat dòng hoc tàp gòm 7 mòn hoc: Am nhac, Tao hình, Làm quen vói Toàn, Làm quen mòi truóng xung quanh, Làm quen vói tàc phàm vàn hoc, Thè due; Làm quen chú cài (màu giào 5-6 tuoi). Chuang trinh này dà làm cho càc tièt hoc duac mèm hoà. Dàc bièt ó chuang trinh này trành khòng sù dung thuàt ngù “day” - “hoc”. Mòi mòn hoc npi dung duac xày dung theo mpt logie riéng lé, dòc làp dàm bào tinh hè thòng, tinh ké thùa phàt trièn lièn tue giùa càc loai tièt cüng nhu càc dp tuoi khàc nhau. Vi dy 1 : Mòn Tao hình có 3 loai tièt: Tièt màu (day tré ve ò tò); Tiét dè tài (ve càc loai phuang tièn giao thòng); Tièt theo y thich (ve dò chai tàng ban). Vi du 2: Mòn Tpàn: Npi dung vè hình dang: Lúa tuoi màu giào 3-4: Day tré nhàn bièt gpi tèn mpt sò hình hình hpc; Lúa tuoi màu giào 4-5: Tìm hièu dàc dièm dàc trung cùa càc loai hình; Lúa tuoi mau giào 5-6: Phàn bièt dàc dièm dàc trung cùa càc khòi càu, khòi try, khpi vuòng, khòi chú nhàt... Chuang trinh dua npi dung càc bài hpc cu thè và phàn phòi chuang trinh thuc hièn càc bài hpc cho túng giai doan, tùng thàng trong nàm hpc. Phàn huóng dàn thuc hièn dua ra phuang phàp thuc hièn tùng loai bài, loai tièt có kèm theo càc bài soan gpi y mpt càch chi tièt. Dày vùa là uu dièm vi càc bài soan huóng dàn cu thè vè cung càp kièn thùc gì và phuang phàp day tré nhung cùng là nhuac diém vi huóng dan quà chi tièt dàn dén tình trang àp dung mpt càch dòng loat, mày móc trong cà nuóc, khóng tình dèn dàc diém, dièu kièn thuc tièn riéng cùa tùng vùng mién, tùng dia phuang, tùng truóng, lóp cùng nhu dàc diém khàc nhau cùa tré; han chè su chú dpng, sàng tao cùa giàp vièn do bi phy thupc vào kè hoach chung cùa truóng và phu thupc vàp tài lièu huóng dàn gai y; giào vièn chua bièt càch thièt kè và phàt trièn chuang trinh phù hap vói khà nàng cùa tré; tré lình hpi kièn thùc chù yéu bàng ghi nhó hoàc nhàc lai làm theo cò mà chua thuc su duac khàm phà, tìm tói và trài nghièm dè phàt trién nhàn thùc. 37 c. Chuong trình giào due màm non dói mài Ra dai nàm 1998, chuong trình dói mài coi trong hình thúc giào due tré, kièn thúc hình thành cho tré duoc tich hop theo chù dè nhàm phát trién 5 linh vuc (phát trién thè chát, phát trién nh|n thúc, phát trién ngón ngú, phát trién tình càm xà hpi và phát trién thàm mi). Chuong trình nhàn manh dói mài mói truòmg giào due trong nhà truòng, lórp hoc; doi mori ché dò sinh hoat hàng ngày cùa tré và dói meri ké hoach giào due tré. - Dói mói vé mói truòng giào due trong truòng, lóp: Dói vói nhà truòng: Cành quan su pham dep, thàn thién và gàn gùi theo kiéu cóng vién hoà truòng hpc... Vièc thiét ké cày bóng màt, cày cành, sàn choi, bài tàp, sàp xép dò choi ngoài tròi, góc thién nhién, vuòn co tich... khoa hoc dàm bào tinh thàm mi và phù hop vói tré. Dói vói lóp: Càc góc hoat dóng trong lóp cùng nhu màng chinh cùa chù dè duoc trang tri càc hình ành, càc bài tàp mó phù hop vói chù dé dang thuc hièn. - Doi mói ché dó sinh hoat hàng ngày: Thòi gian biéu cùa tré hoat dóng khóng cùng nhàc, có thè thay doi theo mùa, vùng mién... - Doi mói ké hoach giào due: Nhà truòng lén thòi gian thuc hièn tùng chù de cho càc khói, giào vièn càc lóp càn cù vào thòi gian thuc hièn cùa chù dé dé xày dung muc tiéu chù de; xày dung mang nói dung, mang hoat dóng, xày dung ké hoach tuàn, ké hoach ngày dya trèn khà nàng cùa tré và diéu kièn co só vàt chát, trang thiét bj cùa lóp mình. Mót só món hoc cùng dà thay dói vé hình thùc day. Vi du: Món àm nhac truóc dày mói bài hàt trài qua 4 loaì tièt. Giào vièn thuc hièn làn luot tù loai tièt thù nhàt dèn loai tièt thù 4 nhung chuong trình dói mói khóng nhàt thiét phài thuc hìén làn luot thù tu càc loai tièt nhu chuong trình cài cách mà giào vièn tu chon bài, só luong bài và chon nói dung trong tàm cùa càc bài phù hop vói chù dè và phù hop vói khà nàng cùa tré. 38 Tèn goi mòt só mòn cùng thay dèi. Vi du: Món cho tré Làm quen vói mòi truòng xung quanh dói tèn là Khám phá khoa hoc và mòi truòng xung quanh; tièt Àm nhac goi là Hoat dpng giào due àm nhac. Chuong trình dòi mài khuyèn khich giào vièn sàng tao theo d¡nh huóng muc tièu giào due trong mòt chü dè. Vi du: Cùng chù dè Bàn thàn, lóp màu giào 4 - 5 tuoi, giào vièn có thè chon bài “Cài mùi” lày day hàt làm trong tàm nhung cüng có thè chon bài “Cài mùi” lày vàn dòng làm trpng tàm. Tré có nhièu co hpi dè thuc hièn càc hoat dòng khàm phà trài nghièm và tàng cuóng dupc hoat dòng theo nhóm nhò. d. Chuxxng trình giào dite màm non mài Chuong trình giào due màm non mài duac Bò Giào due và Dào tao ban hành kèm theo Thòng tu sò 17/2009/TT-BGDDT ngày 25 thàng 7 nàm 2009 dupc trièn khai dai trà tù nàm 2009 - 2010. Càu trùc chuong trình có bòn phàn: Phàn mot - Nhùng vàn dè chung, trình bày muc tièu chung cùa giào due màm non, yèu càu vè npi dung, phuong phàp giàp due màm npn và dành già su phàt trièn cùa tré; Phàn hai - Chuong trình giào due nhà tré, trình bày càc npi dung vè muc tièu giào due màm non dòi vói tuoi nhà tré, 04 lình vyc giào due phàt trien và yèu càu càn dat; ké hoach thuc hièn (phàn phòi thòi gian, chè dp sinh hoat dòi vói càc dp tuòi); nói dung giào due gòm npi dung hoat dpng nuói duòng, chàm sóc (tò chúc àn, tò chùc ngù, vé sinh, cham sóc sue khóe và an toàn cho tré); npi dung càc lình v\rc và hoat dpng giào due (giào due phàt trièn thè chat (phàt trién vàn dòng, giào due dinh duòng và sire khòe); giào due phàt trièn nhàn thuc (luyèn tàp phòi hop giàc quan, nhàn biét); giào due phàt trién ngòn ngù (nghe, nói, làm quen vói sàch); giào due phàt trièn tình càm, ky nàng xà hpi và thàm my)); kèt qua mong dai trèn càc màt giào due phàt trièn; càc hoat dóng giào due (hoat dpng giap luu càm xùc; hpat dòng vói dò vàt, hoat dòng choi; hoat dpng àn, ngù, vè sinh cà nhàn), phuemg phàp và hình thùc tó chùc hpat dòng giàp due, tó chùc mói truòng hpat dpng cùa tré (mòi truòng vàt chàt trong phòng nhóm, ngoài trai và mòi truòng xà hpi); dành già sy phàt trièn cùa tré (dành già hàng 39 ngáy vá dánh giá theo giai doan); Phán ba - Chirottg trinh giáo duc máu giáo, trinh báy các nói dung vé muc tiéu giáo duc mám non dói vói tuói nhá tré, 05 lính vire giáo duc phát trién vá yéu cáu can dat; ké hoach thuc hién (phán phói thói gian, ché dp sinh hoat dói vói các dp tuói, nói dung giáo duc góm npi dung hoat dóng nuói duong, chám sóc (té chúc án, tó chúc ngú, vé sinh, chám sóc súc khóe vá an toán cho tré); npi dung các lính vuc vá hoat dpng giáo duc (giáo duc phát trién thé chát (phát trién van dpng, giáp duc dinh duong vá súc khóe); giáo dyc phát trién nhán thúc (khám phá khoa hpc, lám quen biéu tupng tpán, khám phá xa hói); giáp dyc phát trién ngón ngú (nghe, nói, lám quen vói viéc dpc, viét); giáp dyc phát trién tinh cám vá ky náng xa hpi; phát trién thám my); két quá mong deri trén các mát giáp dyc phát trién; các hoat dóng giáo duc (hoat dpng vui choi; hoat dpng hpc; hoat dpng lap dpng; hoat dpng an, ngú, vé sinh cá nhán), phmmgpháp vá hinh thúc tó chúc hpat dpng giáo duc; tó chúc mói truóng cho tré hoat dóng (mói truóng vát chát trong phóng nhóm, ngoái trói vá mói truóng xa hói); dánh giá sy phát trién cúa tré (dánh giá háng ngáy vá dánh giá cuói chú dé vá theo giai doan); Phán bon - Hu&ng dan thuc hién chuffng trinh, huóng dan tó chúc giáo dyc vá giáo vién thyc hién chuong trinh giáo dyc. * líu diém trons xáv dims chuxms trinh Vé muc tiéu giáo duc: Myc tiéu chung cúa giáo dyc mám non lá giúp tré em phát trién vé thé chát, tinh cám, trí tué, thám my, hinh thánh nhúng yéu tó dáu tién cúa nhán cách, chuán bi cho tré em váo lóp mót; hinh thánh vá phát trién ó tré em nhúng chúc náng tám sinh lí, náng lyc vá phám chát mang tinh nén táng, nhúng kí náng sóng cán thiét phú hop vói lúa tuói, khoi dáy vá phát trién tói da nhúng khá náng tiém án, dát nén táng cho viéc hoc ó các cáp hoc tiép theo vá cho viéc hoc táp suót dói. Myc tiéu chung cúa giáo dyc mám non duoc cu thé hóa thánh muc tiéu giáo duc dói vói hai dó tuói: Muc tiéu giáo dyc tré tú 0 dén 3 tuói (tuói nhá tré) vá muc tiéu giáo dyc tré tú 3 dén 6 tuói (tuói máu giáo). Muc tiéu giáo duc duoc xáy dyng theo các lính vuc giáo dyc phát trién. Dói vói tuói nhá tré, có 04 lính vuc giáo dyc phát trién, góm: Thé chát; nhán thúc; ngón ngú; tinh cám, ky náng xá hói vá thám mí. Dói vói tuói máu 40 giáo, có 05 llnh vuc giáo duc phát trién, góm: Thé chát; nhán thúc; ngón ngú; tinh cám vá ky náng xa hói; thám mi. Vé cáu truc chucmg trinh: Chucmg trinh giáo duc mám non o các do tuói duoc xáy dung theo huóng tích hop vói các thánh tó muc tiéu, nói dung, phuang pháp, các hoat dóng giáo duc, dánh giá vá diéu kién thuc hién chuang trinh. Sau phán muc tiéu giáo duc chung cho tré mám non (theo Luát Giáo duc), chuong trinh giáo duc mám non duoc cáu truc 2 phán: Chucmg trinh chám sóc, giáo duc tré tuói nhá tré vá Chuang trinh chám sóc, giáo duc tré máu giáo. Mói phán có 6 phán muc: A - Muc tiéu giáo duc cua dó tuói; B - Ké hoach thuc hién chuang trinh (phán phói thói gian, ché dó sinh hoat); C - Nói dung giáo duc (nuói duóng, chám sóc súc khóe, giáo duc phát trién); D - Két quá mong doi; E - Các hoat dóng giáo duc, hinh thúc tó chúc vá phuang pháp giáo duc; Diéu kién thuc hién chuang trinh; G - Dánh giá. Cáu truc dám báo tinh khoa hoc, tinh phát trién vá tính su pham. Vé ké hoach thuc hién chucmg trinh, góm: Quy dinh phán phói thói gian trong nám hoc; tháng, tuán; thói gian tó chúc hoat dóng háng ngáy vá phán phói thói gian trong ché dó sinh hoat dói vói túng dó tuói. Ké hoach thuc hién chuang trinh trong van bán chuong trinh vúa có tác dung djnh huóng thóng nhát van dé ca bán cúa xáy dung ké hoach giáo duc vúa có tác d\mg dinh huóng cho các co quan, bó phán quán ly giáo duc mám non, nhá truóng vá giáo vién xáy dung ké hoach nám hoc, ké hoach chü dé vá ké hoach hoat dóng cu thé mót cách linh hoat theo diéu kién thuc tién cúa dia phuang, mói truóng giáo duc vá dó tuoi cúa tré. Vé nói dung: Xáy dung xuát phát tú quan diém giáo duc tích hop; quan diém láy tré lám trung tám; quan diém phát trién vá quan diém giá tri vói tính toán dién, tính dóng bó cúa nói dung giáo duc trong bác hoc cüng nhu tính ké thúa tú giai doan giáo duc nhá tré lén mau giáo. Viéc xáy dung nói dung giáo duc da quan tám dén các dang hoat dóng chú dao gán vói dác diém phát trién cúa tré ó túng dó tuói vá yéu cáu cán dat cu thé, chuang trinh da huóng dén viéc tao diéu kién cho tré duoc hoat dóng tích cuc; dáp úng nhu cáu phát trién 41 vá húng thú cüa tré. Nói dung chuong trinh khóng nhán manh váo viéc cung cáp kién thúc, kí náng don lé má theo huóng tích hgp, két hgp thóng nhát giúa chám sóc vói giáo duc, giüa các mát giáo duc vói nhau vá durgc thuc hién thóng qua hoat dóng chü dao phói hpp vói các hoat dóng da dang phú hgp vói tüng dó tuói. Chuong trinh chú trong den kich thích phát trien các giác quan, các chúc náng tám, sinh ly, hinh thánh nhüng phám chát, náng lvrc, kí náng sóng nén táng dé chuán bi cho tré váo hpc lóp 1 vá phát trien tót ó các giai doan sau. Cy thé: Npi dung nuói duong, chám sóc súc khóe da chú trpng hcm so vói chuang trinh giáo dyc mam non doi mói ve các yéu cáu tó chúc thyc hién nói dung chám sóc án, ngú, vé sinh, chám sóc súc khóe vá phóng bénh, an toán cho tré. Bác biét, chuong trinh dua ra các nhiém vy cán thiét nhát má giáo vién phái thuc hién trong quá trinh chám sóc, nuói duong vá chám sóc súc khóe phú hop vói tré ó lúa tuói nhá tré vá máu giáo. Nói dung giáo duc: Chuong trinh chám sóc, giáo dyc mám non mói khóng cáu truc nói dung theo các hoat dóng giáo duc nhu chuong trinh cü. Npi dung giáp duc tré tuói nhá tré vá tré máu giáo dupc cáu truc theo các llnh vuc: Phát trien thé chát; phát trién ngón ngü; phát trién nhán thúc; phát trién tinh cám xa hpi. Npi dung phát trién thám mí dupc lóng ghép trong npi dung phát trién tinh cám - xa hói dói vói tré nhá tré Boi vói tré máu giáo, nói dung phát trién thám mí lá mót lính vyc giáo dyc riéng. Báy lá diém mói vé cáu truc nói dung trong chuong trinh giáo duc mám non hién nay. - Muc tiéu cúa túng lính vyc giáo duc bao góm myc tiéu co bán vá yéucáu cán dat theo do tuói; Nhiém vy cúa giáo vién; két quá mong doi. Bói vói tré nhá tré, nói dung giáo dyc duoc thé hién ó 3 dó tuói: 3-12 tháng, 12-24 tháng vá 24 - 36 tháng. Bói vói tré máu giáo, nói dung giáo dyc duoc thé hién ó 3 dó tuói: 3 - 4 tuói, 4 - 5 tuói vá 5 - 6 tuói Trong mói lính vuc giáo duc, két quá mong doi lá mót nói dung mói vá quan trong giúp cho giáo vién chú dóng xem xét, dánh giá sy phát trién cúa tré qua quá trinh tác dóng. 42 Dày là co sò dè giào vièn dièu chình nói dung, phuang phàp giào due cho phù hap vói mùc dò phàt trièn cùa tré. Vè phucmgphàp giào due: Bòi vói giào due nhà tré, chú trong giao tièp thuóng xuyèn, thè hièn su yèu thuong và gàn bó cùa nguói lón vói tré; chù y däc dièm cà nhàn tré dè lua chon phuang phàp giào due phù hap, tao cho tré có càm giàc an toàn vè thè chàt và tinh thàn; tao dièu kién thuàn loi cho tré duac tich cuc hoat dòng giao luu càm xùc, hoat dòng vói dò vàt và vui chai, kich thich su phàt trièn giàc quan và càc chúc näng täm - sinh ly; tao möi truóng giào due gàn güi vói khung cành già dinh, giùp tré thich nghi vói nhà tré. Bòi vói giào due màu giào, phuang phàp giào due tao dièu kién cho tré duac trài nghièm, tìm tòi, khàm phà mòi truóng xung quanh duói nhièu hinh thùc da dang, dàp ùng nhu càu, hùng thù cùa tré theo phuang chàm “chai mà hoc, hoc bang chai”; chù trong dèi mài to chúc mòi truóng giào due nhàm kich thich và tao co hói cho tré tich cuc khàm phà, thù nghièm và sàng tao ó càc khu vyc hoat dòng; két hap hài hoà giùa giào due tré trong nhòm ban vói giào due cà nhàn, chú y dàc dièm rièng cùa tùng tré và dièu kién thuc tè dè có phuang phàp giào due phù hap. Nhin chung, phuang phàp giào due dà dàp ùng duac yèu càu cùa muc tièu, nói dung giào due và dàc dièm cùa tré. Vè mói truóng giào due: Chucmg trình giào due màm non quan tàm xày dung mòi truóng giào due và coi dó là muc tièu, phuong tièn, dièu kién dè giào due tré. Bièu này dà thè hién su dòi mói vè quan dièm su pham trong xày dung chuang trinh giào due so voi giai doan truóc. Vè dánh già tré: Bành già su phàt trièn cùa tré (bao gòm dành già tré häng ngày và dành già tré theo giai doan) nhàm theo dòi su phàt trièn cùa tré, làm co sò cho vièc xày dung ké hoach và kip thòi dièu chinh ké hoach giào due cho phù hap vói tré, vói tinh hình thuc tè dia phuang. Trong dành già có su phòi hap nhièu phuong phàp, hình thùc dành già; coi trong dành già su tièn bò cùa tùng tré, dành già tré thuóng xuyèn qua quan sàt hoat dòng häng ngày dè dàm bào tinh giào due cùa vièc dành già. 43 1.3.3. Dir báo ve su huóng phát trién chirong trình giào due mánon ir Vi£t Nam Phát huy uu dièm; khàc phuc tòn tai cùa chuong trình và cách thúc tó chúc thuc hién chirang trình hièn hành. Xày dimg và thvrc hièn muc tièu giào due màm non tièp càn mò hình nhàn cách “còng dàn toàn càu” và dinh huóng chuang trình giào due hinh thành nèn táng nhán cách dáp úng mò hinh “còng dàn toàn càu”: Nhàn manh giào due nàng lue tòng hop, ky nàng sòng, ngòn ngù; phát trièn nhán cách vói nhùng yéu càu chung có tinh quóc già tiép càn chuàn quòc tè và phát trièn cà nhàn, bàn sàc rièng cùa tùng tré. Doi mói xày dung và thuc hièn muc tièu giào due màm non dua vào thuyét tri thòng minh da dang (Multiple Intelligences) cùa giào su Howard Gardner (Dai hoc Harvard - My) (Vói quan dièm khàng djnh moi tré dèu có nhùng khà nàng dàc biét càn phài duoc phát hièn và bòi duòng, Gardner dà phàn loai tri thòng minh gòm: Tri thòng minh có già tri dièn hinh trong truóng hoc; tri thòng minh gàn vói nghè thuàt và tri thòng minh cà nhàn. Tri thòng minh cà nhàn bao gom: Ngòn ngù, toàn hoc, àm nhac, thè chàt, hòi hoa khòng gian, nói tàm và giao tièp xà hpi, tri thòng minh vè tu nhién). Ly thuyét này giùp càc nhà giào due dòng vièn và kich thich moi nhán tó phát trién tri nào cùa tré. Tàng cuóng tu chù cùa truóng màm non trong xày dung và thuc hièn chuomg trình giào due nhà truóng: Xày dung và thuc hién chuong trình giào due gàn vói dàc thù mòi truóng giào due nhà truóng, mòi truóng giào due dia phuong; nhàn manh dèn chuong trình tiép càn su kièn, chuong trình phát sinh; tàng cuóng cam kèt cùa nhà truóng vè chat luong giào due, dàc biét là chuong trình hoat dòng cùa tré, chàt luong giào vièn cùng nhu dich vy bán trú dé mang dén nhùng tièn bò giào due và su chàm sóc phù hop và tòt nhàt dói vói tré. Tàng cuóng sù dung các phuong phàp giào due tién tièn dang duoc àp dung phó bièn tai nhùng nuóc phát trién nhu: [1], Phuong pháp tiép cán du àn (Project Approach) (duoc khói xuóng bòi chuyèn già Lilian Katz (My), phuong pháp này tao co hòi cho tré duoc theo duói, tim hièu, khám phà vè càc 44 vân dê mà tré thuc su hùng thü, thüc dây quâ trinh tu nghiên cùu, tu duy dôc lâp và quan trong nhât là nuôi duông long say mê ò tré vê mot vân dê hoc tâp); [2], Phuong phâp tiêp cân lên kê hoach - làm - dânh giâ (Plan - Do - Review) (thupc chucmg trinh High Scope cüa Mÿ, phuong phâp này cho phép tré duoc tu khòi xuông kê hoach khâm phâ, thuc thi và dânh giâ viêc thuc thi kê hoach duôi su dân dàt cüa giâo viên); [3], Phuong phâp tiêp cân Reggio Emilia (xuât phât tù Italy, dang duoc dânh giâ cao và duoc âp dung tai nhùng truông mâm non tôt ô nhiêu nuôc trên thè giói bòi khâ nàng mô rông cânh cùa cho tri tuông tuong và sâng tao cûa tré duoc bay bông qua câc hoat dông vê, nàn, sâng tâc tranh... Loris Malaguzzi (1920-1994) là nguôi sâng lâp ra phuong phâp tiêp cân Reggio Emilia cô nguôn gôc ô thành phô Reggio Emilia nuôc Y. Phuong phâp Reggio Emila là mot phuong phâp giâo duc nhân vân, gân güi, nhân manh dên tâm quan trong cüa giâo duc công dông (community - vai trò phôi hop, cùng tham già cüa cha me, giâo viên mâm non và tô chüc xâ hpi) và su tu tim hiêu khâm phâ (inquiry). Kê tù khi ra dôi vào nhùng nâm 1940, dên nay phuong phâp Reggio Emila dà trài rông khâp thê giôi tai câc truông mâu giâo và mâm non); [4], Phuong phâp giâo duc Montessori (là mot phuong phâp su pham giâo duc tré em dua trên nghiên cùu và kinh nghiêm cüa nù bac si và nhà giâo dyc Y cô tên Maria Montessori (1870-1952). Dây là phuong phâp vói tiên trinh giâo dyc dâc biêt dua vào viêc hoc qua càm giâc. Nâm 1907, bà bat dâu su nghiçp là nhà giâo due khi bà duoc mai tô chùc 1 truông trong khu tâi djnh eu ô chuôt khu vue San Lorenzo, Y. Trong giai doan này, bà dâ quan sât và nhân thây tré em hoàn toàn bi cuôn hüt bôi câc vât dyng và chat lièu duoc thiêt kê dê tro giiip su càm nhân cùa giàc quan Tiên sî Montessori tiép tue phat triên nhùng su tro giùp day hoc chuyên biêt duoc dùng cho nhùng tré trong môi truông thich hop và ton trong nhùng dâc tinh riêng biêt cùa tré. Phuong phâp Montessori châp nhân su duy nhât cùa môi tré và cho phép tré phât triên tuÿ theo nhùng khâ nâng riêng cùa minh và thôi gian riêng cùa minh. Do dô viêc to chùc câc lop hoc theo mô hinh Montessorri phâi dàm bào su ton trong tinh riêng biçt cùa moi tré và phâi bo tri phông hoc và bài hoc phù hop nhùng nhu câu và myc dich cùa môi em. Phuong phâp chù yêu duoc âp dung cho tré nhô tù 2 - 6 tuôi do câc bàn nâng và su nhay càm duy nhât cùa tré nhô dôi vói câc diêu kiên trong môi truông); [5], Phuong phâp tiêp cân STEM (STEM là su kêt hop giùa Science (Khoa hoc), Technology (Công nghê), Engineering (Kÿ 45 thuát), Math (Toán hpc) lá mó hinh giáo duc tién tién dupc khói xuáng vá nhán rpng tai My váo nhüng dáu tháp nién 90. Giáo duc STEM lá cách tiép cán trong day vá hpc trong dó tách hpp npi dung vá ky náng khoa hpc, cóng nghé, ky thuát vá toán hpc. Giáo duc STEM van dung hpc thóng qua thuc hánh, huóng tré lien hé vói các hién tupng, ván dé, nhu cáu cúa cupe séng, thé giói vá két hpp vói rén luyen vá ván dung các ky náng cán thiét cúa thé ky 21 nhu tim thóng tin, láp luán logic, hpp tác, diéu tra, suy nghí tháu dáo, sáng tao, giái quyét ván dé. Muc tiéu cúa giáo duc STEM lá chuán bi tót hcm cho tré trong thé ky 21 vá chuán bi nguón nhán luc chp phát trién kinh té xá hpi quoc gia. Giáo duc STEM dang lá xu huóng toán cáu, dupc các nuóc áp dung tích cuc váp giáp duc dé phát huy tói da súc sáng tao cúa tré). Coi trpng phát trién náng luc tó chúc hpat dpng chám sóc, giáo duc theo huóng tích hpp, phát huy tính tích cuc, chú dpng cúa tré trpng xáy dung vá thuc hién chuong trinh. Táng cuóng diéu kién co só vát chát chp các truóng mám non vúng khó khan. Quán ly truóng mám npn thep huóng úng dung cóng nghé thóng tin, quán ly nhán su theo náng luc vá hiéu quá cóng viéc, thep cách tiép cán quán tr¡ nhá truóng. 46 CÂU HÔI THÂO LUÁN [1], Trinh bày khâi niêm chuang trinh giào duc, chuang trinh giào duc mâm non; phât triên chuang trinh giào duc mâm non. [2], Phân tich co sa khoa hoc cùa phât triên chuang trinh giào duc mâm non. [3], Phân tích các buôc phât triên chuang trinh giào duc mâm non. [4], Phân tích, dánh giá quá trinh phât triên chuang trinh giâo duc câp hoc mâm non à Viêt Nam trong lich sù. BÀI TÁP NGHIÊN CÚTJ [1]. Dánh già diêm giông và khâc nhau trong câu trúc và nôi dung cùa chuang trinh giâo duc nhà tré và chuang trinh giâo duc mâu giâo hiên hành. [2], Nghiên cùu phât hiên thuc trang phât triên chuang trinh giâo duc mâm non à câp dô nhà truàng, chuang trinh giâo duc thàng/chù dê à mot truàng mâm non eu thé. 47 Chtfcfng 2 TÔ CHÍTC HOAT B Q N G PHÁT TRIÉN CHITÖNG TRÌNH GIÁO D^C MÀM NON 2.1. M 0T SÔ VÁN DÊ VÈ LÁP KÉ HOACH THI/C HŒN CHÜÖNG TRÌNH GIÁO DUC MÁM NON 2.1.1. Khái niêm láp ké hoach giáo duc mâm non Theo tiêp cân khoa hoc quàn lÿ, lâp ké hoach là chúc nàng dàu tiên trong bón chúc nàng cùa quàn lÿ (lâp kê hoach, to chúc, chi dao và kiêm tra). Lâp kê hoach là nhiçm vu rât quan trong dói vói môi nhà quàn lÿ bòi vi nó gän liên vói viçc lua chon mue tiêu và chuong trinh hành dông trong tuong lai, giùp nhà quàn lÿ dua vào dô dê thuc hiên các chúc nâng con lai nhâm dàm bào dat duoc càc mue tiêu dé ra. Cho dên nay, cô rât nhiêu khài niêm vê lâp kê hoach. Dùng trên góc dô ra quyêt dinh, “lâp kê hoach là mot loai ra quyét djnh dàc thù dé xâc djnh mot tucmg lai eu thé mà càc nhà quàn lÿ mong muon cho tô chúc cùa ho”. Lâp ké hoach là quà trinh xàc d¡nh càc mue tiêu và lua chon càc phuong thùc dê dat duoc câc mue tiêu dô. Kêt quà cùa viçc lâp ké hoach là xây dung duoc kê hoach thuc hiên hoat dông - toàn bô nhùng diêu vach ra mot càch cô hç thong vè công viçc du djnh làm trong mot thói gian nhat dinh, vói càch thùc, trinh tu thôi han tiên hành dé dat duoc mue tiêu. Lâp ké hoach giào duc mâm non là quà trinh xàc djnh hç thong mue tiêu càn dat duoc trên tré, xàc dinh và lua chon nôi dung, phuong phàp chàm sôc, giào duc tré dê thuc hiçn mue tiêu trong khoàng thôi gian nhât dinh và ke hoach dành già viêc thuc hiên chuong trinh giào duc trong khoàng thôi gian dô. 48 Diêu dô cô nghîa là, khi xây dung kê hoach thuc hiên chuong trinh giâo duc mâm non, chüng ta phài thuc hiçn càc công viêc sau: [1] Xàc dinh càc mue tiêu cân dat dupe trên tré trong mot khoâng theri gian nhàt dinh Nêu là kê hoach thuc hiên chuong trinh theo nam thi mue tiêu/kêt quà mong dpi dat duoc trên tré vào cuôi näm hoc; nêu là kê hoach thuc hiên chû dê hay kê hoach hoat dông thi mue tiêu/kêt quà mong doi cân dat duoc trên tré khi kêt thuc chû dé hay hoat dông. Thôi gian càng ngàn, pham vi hoat dông càng nhô thi mue tiêu càng phài eu thê. Mue tiêu nàm hpc khâi quât và bao trùm mue tiêu thâng/chû dê và mue tiêu hoat dông, chi phôi mue tiêu thâng/chû dê và mue tiêu hoat dpng dông thôi viêc thuc hiên mue tiêu cüa hoat dông, thâng/chü dê là huông vào thuc hiên mue tiêu nam hpc. Mue tiêu nàm hoc, mue tiêu thâng và mue tiêu thuc hiên chû dê duoc xàc dinh theo càc lînh vue giâo duc: Phât triên thê chât, nhân thûc, ngôn ngù, tinh càm - xâ hpi và thâm mî. Mue tiêu hoat dông gôm mue tiêu vê kiên thûc, kî nàng và thâi dp. [2] Xàc djnh npi dung chàm sôc, giâo duc tré: Là xàc dinh nhùng câi cân hinh thành và phât triên cho tré theo mue tiêu giâo duc. Cân eu vào tùng loai kê hoach mà npi dung hoat dpng chàm sôc, giâo duc tré dupe xâc dinh mpt câch eu thê. Vi du, trpng kê hoach nàm hpc/kê hoach thâng, nôi dung thê hiên theo 5 lînh vue phât triên và hé thông càc chû dê thuc hiên trong nàm hpc/trong thâng; trong kê hoach thuc hién chû dê, npi dung thê hiên ô mang npi dung và mang hoat dông. [3] Xâc dinh phuong phâp, biên phâp và diêu kiên dê thuc hiên kê hoach. [4] Lên kê hoach dânh giâ: Xâc dinh mue dich dânh giâ, npi dung dânh giâ, phuong phâp và hinh thûc dânh giâ. Bân kê hoach chi tiêt së dupe eu thé hôa ô mûc dp nào là do mong muôn và nàng lue xây dung kê hoach cüa chû thê. Kê hoach giâo duc theo nàm thê hiên tinh khâi quât, kê hoach giâo duc theo thâng/chü dê thuông eu thê hon; kê hoach hoat dpng thep ngày cüa tré càng chi tiét, eu thê bao nhiêu càng dê thuc hiên, do dac, cô ÿ nghîa giâo duc và phât triên bây nhiêu. Npi dung trinh bày cüa bân kê hoach dupe quy djnh theo tùng dang kê hoach. 49 2.1.2. Phân loai ké hoach giào duc mâm non Theo thài gian thuc hiên và mue tiêu, kêt quà mong dçri, kê hoach giào duc mâm non duoc phân loai thành ké hoach ngân han, trung han, dài han. Ké hoach dài han: Là ké hoach thuc hiçn trong mot nàm, trong dô xâc dinh càc lïnh vue hoat dông cùa nhà truàng, mue tiêu, chinh sàch, giài phâp dài han vé tài chinh, dàu tu, nghiên cùu phât triên... do hiêu truàng lâp và mang tinh tâp trung cao. Kê hoach trung han: Là kê hoach thuc hiên trong mpt thàng à tuôi nhà trè/mpt chû dê à tuôi mâu giàp trpng dp phàc thào càc mue tiêu dupe hoach dinh trpng chiên lupe cüa nhà truàng theo nhôm tuôi. Kê hoach trung han duoc xây dung bài tô chuyên mon và giào viên; ké hoach này it tâp trung so vói kê hoach dài han. Kê hoach ngân han: Là kê hoach cho mot tuân, ngày hoat dông, tùng hoat dông eu thé. Là su eu thé hoâ nhiçm vu chàm soc, giâo duc tré dua vào myc tiêu cûa nàm hoc, chû dé/thàng vào tùng tuân/ngày/hoat dông giào duc. Càc càn cù xây dung ké hoach phù hop vói diêu kiçn hàng tuân, hàng ngày cùa giào viên, tré và môi truóng lap hoc, môi truàng ngoài trói ó thài diém dô. Kê hoach này do giào viên truc tiép phu trách lap xây dung và quàn lÿ thuc hiên. Ba loai ké hoach trên cô quan hç hùu co vói nhau. Trong dô, ké hoach dài han giù vai trô trung tâm, chi dao trong hç thóng kê hoach chàm sóc, giào due tré, là co só dé xây dung ké hoach trung han và ké hoach ngàn han. 2.1.3. Ÿ nghïa cùa viêc lâp ké hoach thux hiçn chmmg trinh giào dyc mâm non 2.1.3.1. Boi vói nhà quàn li Viçc lâp kê hoach thuc hiên chuang trinh giâo duc mâm non cûa mot truàng së giùp càn bô quàn li cô su chi dao thông nhât dôi vói câc bô phân, càc tâp thê, cà nhân trong toàn truông; thê hiên duac triêt lÿ riêng cûa tùng truông và nhùng djnh huóng ca bân dê tù dô, giâo viên xây dung và tô chùc thuc hiên kê hoach trong tùng nhôm, lap cô hiêu quà 50 Kê hoach thuc hiên chuang trinh giào duc mâm non cùa giào viên và cûa nhà truông cüng là co so dê các cán bô quàn li cüa truông tu dành già kêt quà thuc hiên chuang trinh và câp trên kiêm tra dành già chât luong thuc hiên chuong trinh cùa nhà truông, tù dô càn bô quàn li cô co sô dê rút kinh nghiêm trong công tàc chi dao thuc hiên chuong trinh trong thôi gian tiêp theo. Nêu không cô kê hoach thi nhà quàn lÿ cô thê không biêt tô chùc, khai thàc con nguôi và càc nguôn lue khàc cùa nhà truông mot càch cô hiêu quà, thàm chi së không cô duoc mot ÿ tuông rô ràng vê cài ho cân tô chùc và khai thàc. Diêu dô cùng cô nghïa là viêc lâp kê hoach thuc hiên chuong trinh giùp cho càn bô quàn li và giào viên mâm non cô co sô thuc tiên dê phàt triên chuong trinh. 2.1.3.2. Boi vói giào viên Nhiçm vu chàm soc giào duc tré tù 3 thàng dên 6 tuôi cüa nguôi giào viên rät da dang vê nói dung, phong phú vê hinh thùc tô chùc và liên tue vê thôi gian, dôi hôi phài duoc tô chùc thuc hiên mot càch khoa hoc. Viêc xây dung kê hoach chàm soc, giào duc tré nói riêng, lâp kê hoch thuc hiên chuang trinh giào duc mâm non nói chung vói càc nói dung cu thê, biên phàp rö ràng là biêu hiên cao cùa tinh khoa hoc. Dô không chi là chùc nàng quan trong cùa nguôi giào viên mà con là phuong phàp làm viêc khoa hoc dê thuc hiên cô hiêu quà nhiêm vu chàm sóc, giâo duc tré. Xây dung kê hoach thuc hiên chuang trinh dông nghîa vói quyêt dinh nhùng viêc phài làm và làm bàng càch nào dê dat kêt quà tôt nhât nên cô tac dung dinh huông cho công viêc cùa nguôi giào viên và giùp ho chû dông thuc hiên nhiêm vu, trành duoc tinh trang bi dông, tùy tiên trong công tâc chàm sóc, giào duc tré, khàc phuc duoc tinh trang chông chéo, lâp lai, dût doan, rôi rac trong quà trinh thuc hiên chuang trinh giào duc mâm non và hiçn tuong coi trong hoat dông này, coi nhç hoat dông khàc, dâm bâo su kêt hop hài hôa, cân dôi, linh hoat câc nói dung, hinh thùc giào duc. Mât khàc, kê hoach thuc hiên chuang trinh là sàn phâm hoat dông su pham cùa giào viên mâm non thê hiên su hiêu biêt và kî nàng chuyên mon nghiêp vu chàm sóc, giào duc tré, thé hièn tinh sàng tao trong lao dông su pham cüa giào viên mâm non. Vi vây, viêc xây dung kê hoach giùp giào viên rèn luyèn nàng lue du bào, nàng lue tu duy khoa hoc, nàng lue thièt kè càc hoat dóng giào due và sàng tao trong còng viéc, khóng ràp khuón mày moc. Kè hoach thuc hièn chuang trinh cùa nhóm, lóp con có y nghía xày dung tinh thàn còng dòng trách nhiém, hop tic chàt che và thóng nhàt vói nhau giùa các giào vièn cùng làm viéc trong qui trinh thuc hièn chucmg trinh. Làp kè hoach và thuc hièn ké hoach con giùp giào vièn có co só dé tu dành già chàt luong tò chúc thuc hièn chuong trinh và có co so dè dành già su phàt trièn, su tién bó cùa tré duói su tàc dóng cùa chuong trinh. Tir dó giào vién rùt ra bài hoc kinh nghiém và có nhùng dièu chinh phù hop trong còng tàc to chúc thuc hièn chuong trinh chàm sóc, giào due tré. 2.1.3.3. Boi vài tré màm non Xày dung ké hoach thuc hièn chuong trinh phài dua trèn nhùng gì quan sàt duoc trèn tré, dua trèn hiéu biét vé su phàt trién và su hoc cùa tré. Dièu dó sé giùp tré hình thành duoc nhùng kièn thùc và ky nàng sòng càn thiét mòt càch khoa hoc và hè thóng; giùp tré phàt trién toàn dièn, dat duoc muc tièu dè ra trong chuong trinh. Viéc thuc hièn chuong trinh, vi vày, cùng sé tao cho mòi tré duoc hoat dóng ti eh cue, dàp ùng càc nhu càu và hùng thù cùa tré trong quà trinh chàm sóc và giào due. 2.1.4. Nguyén tic xày dung ké hoach thyc hièn chuong trinh giàdue màm non 2.1.4.1. Bàm bào tinh muc tiéu cùa giào due màm non Muc tièu chung cùa giào due màm non và muc tiéu cu thè cùa tùng dò tuoi có vai trò dinh huóng cho viéc lua chon nói dung, phuong phàp, hình thùc tó chùc giào due tré. Vi vày, khi xày dung tùng loai kè hoach thuc hièn chuong trinh giào due màm non, càn xàe dinh ró muc tièu càn dat duoc dói vói tré và phài huóng moi hoat dóng vào myc tièu dó. Ngay cà khi thuc hièn chù dé hay tó chùc mòt hoat dóng giào due cu thè, giào vièn cùng phài xàc dinh rò muc dìch yèu càu càn dat dói vói tré khi tham già vào càc hoat dóng và két thùc hoat dóng tré phài hình thành duoc. 52 Quân triêt nguyên täc vê tinh mue tiêu là viçc thiêt kê chucrng trinh tông thê cho nâm hoc, chü dê hay hoat dông giâo duc eu thê phài dàm bào giüp tré phât triên câc mât: thê chât, nhân thûc, ngôn ngü, tinh câm - xà hpi và thâm mî, huông vào hinh thành nhûng yêu tô dâu tiên cùa nhân câch, chuân bi cho tré vào lap mot. 2.1.4.2. Dàm bào tinh khoa hoc »’à tinh thuc tiên Dàm bào tinh khoa hoc trong xây dung kê hoach giâo duc là nguài xây dung kê hoach phài hiêu rô bàn chât cüa kê hoach, câu trüc và nói dung, nhûng yêu câu trong xây dung kê hoach, câch thûc thuc hiên và thuc hiên viêc xây dung kê hoach dua trên nhûng càn cû do. Trong xây dung kê hoach thuc hiên chuang trinh giâo duc mâm non, giâo viên và càn bô quàn li phài nàm vüng chuang trinh giâo duc mâm non câp quôc gia, quan diêm chi dao và viçc quàn li thuc hiên chuang trinh, dàc diêm phât triên tâm - sinh lÿ cûa tré à tùng dp tuôi dê thuc hiên. Viçc nghiên cûu nâm vüng chuang trinh và hiêu dây dû, sâu sâc dàc diêm phât triên sinh li, tâm li cüng nhu vôn kinh nghiêm cûa tré dê xâc djnh npi dung, biçn phâp, hinh thûc tô chûc câc hoat dpng giâp duc mpt câch hpp li và dôi hôi bât bupc dôi vói mpi giâo viên khi xây dung kê hoach. Tinh khoa hpc cûa kê hpach côn thê hiçn ô su chinh xâc, rô ràng cûa câc thông tin, môi liên hê logic và su kêt hpp hài hôa giüa câc hoat dông dpng và tïnh, giüa hoat dpng chû dao và hoat dpng khâc, qua dô hinh thành hç thông kiên thûc và kî nàng, cung câp cho tré nhüng kinh nghiêm mang tinh tich hpp cân cho cupe sông evia tré Dàm bâo tinh thuc tiên trong xây dung kê hoach là chü thê xây dung kê hoach phâi càn cû vào diêu kiên eu thé vê nguôn nhân lue, co sô vât chât và nguôn tài chinh, dàc diêm dpi ngü, dàc diêm xà hpi hôa giâo duc cûa nhà truông dé xây dung ké hpach chp sât vói tinh hinh, diéu kiên eu thé. Mai truông mâm npn dêu eô nhüng ké hpach thuc hiên chuang trinh riêng phù hop vói diêu kiên cüa truông minh moi dàm bâo dupe thuc hiên tôt. Thâm chi ké hoach thuc hiçn chuang trinh trong tùng giai doan cüng phài dua trên hoàn cành thuc tiên cüa giai doan dô. Do vây, khi xây dung kê hoach thuc hiên chuang trinh cho mot nàm hoc, mot thâng, mot chü dê hay mot hoat dông, 53 nguài xây dirng kê hoach cân xem xét kê hoach thuc hiên chuong trinh truôc dô kêt hop xem xét tinh hinh thuc tien cüa thôi diém sè thuc hiçn ké hoach môi này dê xây dung kê hoach phù hop. 2.1.4.3. Dâm bâo tinh toàn diçn Kê hoach không chî dé câp dén 1 hoàc 2 hoat dông chü yéu cûa tré mà nôi dung kê hoach phài thê hiên duoc tât câ câc hoat dông châm sôc, nuôi duông và giâo duc tré nhâm tao nên nhûng tâc dông su pham mang tinh tong hop thông qua viêc tô chùc dây dü câc hoat dông châm sôc giâo duc tré à moi thôi diêm sinh hoat hàng ngày tù giô don dên giô trà tré. 2.1.4.4. Dàm bào tinh phât triên, tinh khâ thi Thiêt kê câc nôi dung, câc hoat dông giâo duc hàng thâng, hàng ngày, hàng tuân à truông mâm non phài xuât phât tù tré và vi su phât triên cûa tré. Vi vây, viêc lua chon nôi dung, xâc djnh yêu câu càn dat, sù dung câc phuong phâp giâo duc thê hiên trong kê hoach phài ô mùc dô cao hon so voi khâ nàng hiên cô cùa tré, huông vào “vùng phât trién gân nhât” khuyên khich tré cô thâi dô tich eue tim tôi, khâm phâ và dat duoc nhûng tiên bô môi. Npi dung giâo duc trong câc hoat dông phài duoc kê thùa cô chon loc, kién thùc cung câp cho tré phài mô ri?ng dàn, di tù gân dên xa, tù don giàn dén phùc tap. Kê hoach xây dung phài thuc hiên duoc và mang lai két quà tich eue cho su phât trién cùa tré gân voi diêu kiçn thuc tiên cùa nhà truông, nhôm lôp. 2.1.4. S. Dàm bâo tinh phâp Içnh Kê hoach tô chùc thuc hiên chuong trinh duoc xây dung trên co sô chuang trinh châm sôc, giâo duc tré do Bq Giâo duc và Dào tao ban hành. Nôi dung kê hoach là nôi dung hoat dông cùa cô và tré trong thôi gian xâc dinh. Moi giâo viên không chi cô trâch nhiêm xây dung ké hoach mà phài cô trâch nhiêm to chùc thuc hiên ké hoach mot câch sâng tao nhâm biên kê hoach thành hiên thuc, gôp phân nàng cao chât luong, hiêu quà giâo duc tré. Bong thôi câc câp quàn li cùng phài cô trâch nhiêm quàn li và tao diêu kiên dê giâo viên thuc hiên cô hiêu quà câc loai ké hoach. 2.2. PHÁT TRIÉN CHUONG TRÌNH GIÁO DUC NHÀ TRUÒNTHEO NÄM HOC CHO TLTNG DÔ TUÔI 2.2.1. Mue tiêu phát triên chiwng trình giáo duc nhà triròng Khàc phuc han chê cüa chuong trình giáo dyc hiên hành, nâng cao chât luçmg hoat dông chám sóc, giáo duc tré ô càc co sà giáo duc mâm non. Cùng cô co chê phôi hop và tàng cuông vai trò cúa sà, phòng giáo duc và dào tao, hôi cha me hoc sinh trong các hoat dông phát triên chuong trình giáo duc cüa truàng mâm non. Bôi duông nâng lue nghiên cùu khoa hoc, phát triên chuong trình giáo duc nhà truàng cho cán bô quàn lÿ, giáo viên các truàng mâm non. 2.2.2. Quy trình phát triên chirong trình giáo duc nhà triràng 2.2.2.1. Buác 1. Phân tich tinh hinh thife tiên Mue tiêu: Xây dung các cán cú khoa hoc và thuc tiên làm co sà cho xây dung và thuc hiên hiêu quà chuong trình giáo duc theo nàm hoc cüa nhà truàng. Nôi dung: - Phân tich tinh hinh thuc tiên vê chinh tri, kinh tê, vân hôa, xâ hôi cùa dia phuong noi truàng dông - Phân tich tinh hinh và diêu kiên thuc tê cüa truàng vê dôi ngü giào viên; khà nâng phát triên cüa tré. so luong tré trên cô, sô luong tré trong lóp; co sà vât chât phông nhôm, sân choi và thiêt bi, nguyên vàt liêu, dô dùng, dô choi, diêu kiên tài chinh, - Nhu câu, su quan tâm cüa gia dinh và công dông dôi vói công tác chám sóc, giáo duc tré ó truông mâm non và dác biêt là nhu câu và su phát triên cüa tré trong nàm hoc. - Càc vàn bân chi dao cüa Bô, sà giáo duc và phông giáo duc vê nhiêm vu công tác nàm hoc/giai doan vê giáo duc mâm non (mue tiêu trong tâm, kê hoach - phân phôi thôi luong thuc hiên, biên phàp trong tâm, dôt phâ, ...). - Mue tiêu chuong trình và mue tiêu cuòi dô tuôi; - Nói dung chuang trình, phuang phàp thyc hiên, kêt quà mong dai theo dò tuôi à tùng lînh \arc giào duc phàt trièn trong chuang trình giào due màm non. - Däc dièm cùa su phàt trién chuang trình nhà truàng trong giào due màm non, xu thè phàt trién cùa giào duc màm non. - Chùc nàng, nhiêm vu cùa truàng màm non và cùa giào vién trong thuc hiên nhiêm vu ehàm sóc, giào due tré + Phuang phàp thuc hiên: Càc phuang phàp tò chùc: Nghién cùu van bàn, xây dung ké hoach thuc hiên, phân còng nhiêm vu và tòng hap, dành già càc thòng tin thu nhàn duac. Càc phuang phàp cu thè nghién cùu thòng tin: Nghién cùu lÿ luán, quan sàt, diéu tra giào due bang phiéu/phông vân, tòng kêt kinh nghièm, nghién cùu truàng hap; thòng ké toán hoc. 2.2.2.2. Bu&c 2. Xác dinh càch tiêp càn và hình thuc thiêt ké + Xác dinh cách tiêp cán trong xây dung chuang trình Sù dung phòi hap càch tiêp cân mue tiêu, nói dung, phàt trién, tích hap, tuang hô và càch tiêp cân tâch biêt, phát huy uu thè cüa tùng cách tiêp cán trong xây dung và tô chùc thuc hiên chuang trình + Xác djnh hình thùc thiêt kê chuang trinh: Xây dung chuang trinh giâo duc nhà truàng theo nàm hpc trên dp tuôi theo hình thùc chuang trinh khung. Câu triic ké hoach thuc hiçn chuomg trinh theo nàm hçc - Tên truàng mâm non:. . - Khôi láp: Vi du - Mâu giâo 5 dên 6 tuôi - Tên ké hoach: KÉ HOACH THUC HIÊN CHUÖNG TRÌNH GIÁO DUC NÀM HOC 56 I. Bàc dièm tình hình: Sò lóp; Sò tré/l lóp; sò cò/1 lóp; dièu kièn vàt chàt, thièt bi... II. Muc tièu cuòi dp tu pi thep tùng lình vuc phàt trièn [1], Muc tièu phàt trièn thè chàt [2], Muc tièu phàt trièn nhàn thùc [3], Muc tièu phàt trièn ngòn ngù [4], Muc tièu phàt trièn tinh càm xà hpi [5], Muc tièu phàt trièn thàm my in. Npi dung chù yèu [1]. Nuòi duòng và chàm sóc sue khòe + Tó chirc àn (Xày dung chè dp àn, khàu phàn àn phù hpp vói dò tuòi; Sò bua àn tai co so giào due màm non; Nuóc uòng; Xày dung thuc don hàng ngày, theo tuàn, theo mùa. . + Tó chirc ngù + Ve sinh (Vé sinh cà nhàn; Vè sinh mòi trucrng: Vè sinh phòng nhòm, dò dùng, dò choi; Giù sach nguòn nuóc và xù li ràc, nuóc thài). + Chàm sóc sire khòe và an toàn (Khàm sùc khoè dinh ky; Theo dòi, dành già su phàt trièn cüa càn nàng và chièu cao theo lùa tuoi; Phòng chòng suy dinh duòng, bép phi; Phòng trành càc bènh thuóng gap; Theo dòi tièm chùng; Bào vè an toàn và phòng trành mòt sò tai nan thuóng gap...) [2] Giào due + Giào due phàt trièn thè chàt (phàt trièn vàn dpng, giào due dinh duòng và sùc khòe...) + Giào due phàt trién nhàn thùc (...) + Giào due phàt trién ngòn ngù (. ..) + Giào due phàt trién tinh càm, kl nàng xà hpi (...) + Giào due phàt trièn thàm my (...) 57 IV. Du kiên các chû dê giào duc và phân phôi thôi gian cho tùng chù dê STT Tên chû dê Dvr kiên thài gianGhi chú (cô thvrc hiçn hay không thyc hiên, Lí do vi sao?) Liru y: Trong kê hoach thuc hiên chucmg trinh theo nâm hoc chi nên du kiên các chû dê thuc hiên trong thài gian tù 30-32/35 tuân, thài gian con lai dê thuc hiên các chû dê/vân dê phât sinh V. Biên phàp thuc hiên VI Du kiên dánh già kêt quà 2.2.2.3. Buàc 3. Xàc djnh mue tiêu giào duc chung và mue tiêu eu theo các lînh vue giào duc phât triên Myc tiêu cuòi môi dô tuôi duoc xàc dinh dua trên mue tiêu cuòi dô tuôi nhà tré hoàc cuòi tuôi mâu giào trong chuang trinh giào duc mâm non. Dua trên nhùng mue tiêu này, giào viên và cán bô quàn li xác djnh các mire dô yêu câu cân dat phù hop vài tùng lùa tuôi. Dâu hiêu dánh già ô tùng lînh vue eu thê cho tùng dô tuôi cân dua theo kêt quà mong dai vê su phât triên duoc thê hiçn trong quyên Chuomg trinh giào duc mâm non và Tài lieu hu&ng dân thuc hiên chuang trinh. Cân cù vào nhùng myc tiêu này, cân bô quàn li và giào viên diêu chinh theo huông nâng cao hon hoäc ha thâp yêu câu cho phù hop vói trinh dô phât triên và khâ nâng cüa tré và kêt quà dánh già su phât triên cûa tré à nàm hoc truàc. Mue tiêu này không chi là mong dai cùa nhà truàng mà con là mong dai cùa gia dinh tré. Vi vây, khi xàc djnh xong mue tiêu, nhà truàng cô thê tham khào y kiên cûa cha mç tré dê thu hût ho tham gia cùng nhà truàng và cô trách nhiêm trong công tàc chàm soc, giào duc tré nhäm dat duoc myc tiêu dê ra. 58 2.2.2.4. Birác 4. Thiét ké nói dung, phu