🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Giáo trình kế toán quản trị Ebooks Nhóm Zalo BÔ GIÁO DUC VÀ 0ÀO TAO TRlfÒNG DAI HOC KINH TÉ Q UÓ C DÂN Chu bien: PGS.TS. Nguyèn Ngoc Quang Giáo trình TOÁN QUÂN TRI(Tái ban lân thû 2, có sita dòi bô sung) BÒ GIÁO DUC VÀ DÀO TAO TRUÒNG DAI HOC KINH TÉ QIJÓC DÂN ...... «¿>» ....... CHÚ BIÊN: PG S.TS. NG UYÈN NG O C QUANG Giáo tri nit KÉ TOÁN QUÂN TRI (Tái ban lân thir 2, có sita dai bô sung) N H À X U À T B À N D A I H O C K IN H T É Q U Ó C D Â N 2014 Muc luc MUC LUC L O I M Ó D Á U ............................................................................................................. 9 C H U O N G 1: T Ó N G QUA N V E K É TOAN QUÁN T R I .........................11 1.1. KHÁI NIÉM VA BÁN CHÁT KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH N G H IÉ P ..................................................................................................11 1.1.1. Khái niém ké toán quán tr i..................................................................11 1.1.2. Bán chát ké toán quán tri trong doanh nghiép............................... 14 1.2. TH ÓNG TIN KÉ TOÁN QUÁN TR| VÓI CHÚC NÁNG QUÁN LY TRO N G DOANH N G H IE P........................................................19 1.3. DÓI TU O N G VÁ PH U O N G PHÁP NGHIÉN CÍTU CÚA KÉ TOÁN QUÁ N T R ].......................................................................................23 1.3.1. Dói tugn g nghién cúu cúa ké toán quán tr i....................................23 1.3.2. Phuang pháp nghién cúu cúa ké toán quán tr i..............................24 1.4. SO SÁNH KÉ TO Á N QUÁN TRI VÁ KÉ TOÁN TÁ1 CHÍNH.... 27 1.4.1. N hüng diém gióng n h au ..................................................................... 27 1.4.2. N hüng diém khác n h a u .......................................................................27 1.5. SU' CÁN THIÉT, YÉU CÁU VÁ NHIÉM VU TÓ CHÚC KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH N G H IÉ P .................................32 1.5.1. Su cán thiét tó chúc ké toán quán tri trong các doanh nghiép.. 32 1.5.2. Yéu cáu va nhiém vu tó chúc ké toán quán tri trong các doanh n g h ié p ....................................................................................................33 1.6. TÓ C H Ú C KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH NGHIÉP.... 34 1.6.1. To chúc ké toán quán tri trong doanh nghiép theo chúc náng thóng tin ké to án ..............................................................................................34 1.6.2. Tó chúc ké toán quán tri trong doanh nghiép theo chu trinh thóng tin ké to á n ..............................................................................................35 1.7. M Ó HINH TÓ CH Ú C BÓ MÁY KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH N G H IÉ P ............................................................................................... 37 3 Giáo trinh KE TOÁN QUÀN TRI C H Ü Ö N G 2. PHÂN L O A I C H I P H Í..................................................................41 2.1. KHÁI QUÁT VÈ CHI P H Í..........................................................................41 2.1.1. Bán chât kinh té cùa chi p h i............................................................... 41 2.1.2. Khái niêm vê chi phi duói góc dò kè toán tài chinh.....................42 2.1.3. Khái niêm vê chi phi duói góc dò kè toán quàn t r i......................43 2.2. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO CHÚC NÄNG HOAT D Q N G..........44 2.2.1. Chi phi sân xuât.....................................................................................44 2.2.2. Chi phi ngoài sàn x u ât......................................................................... 47 2.3. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO NQI DUNG KINH T É........................ 49 2.4. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO MÓI QUAN HÉ VÓI M ÚC DO HOAT D Q N G .........................................................................................................54 2.4.1. Biên p h i...................................................................................................54 2.4.2. Binh p h i...................................................................................................57 2.4.3. Chi phi hôn hçrp..................................................................................... 61 2.5. PHÂN LO AI CHI PHÍ THEO MÓI QUAN HÉ VÓI KŸ TÍNH KÉT QUÀ KINH D O A N H ...........................................................................................73 2.5.1. Chi phi thài kÿ....................................................................................... 73 2.5.2. Chi phi sàn phâm ...................................................................................73 2.6. CÁC CÁCH PHÂN LOAI CHI PHÍ K H Á C ..........................................76 2.6.1. Chi phi true tiêp và chi phi gián tiêp ................................................76 2.6.2. Chi phi kiêm soát duçc và chi phi không kiêm soát d u a c .......78 2.6.3. Chi phi chênh lêch................................................................................ 79 2.6.4. Chi phi ch ìm ...........................................................................................80 2.6.5. Chi phi ca h p i.........................................................................................81 2.7. PHÀN LOAI CHI PHÍ TRONG CÁC BÁO CÁO KJÊT QUÁ KINH D O A N H ................................................................................................................... 82 2.7.1. Báo cáo kêt quà kinh doanh theo chúc näng cùa chi p h i............82 2.7.2. Báo cáo kêt quá kinh doanh theo mó hình lai nhuán g ó p .......... 84 CH lTO N G 3. C Á C P H IÍ0 N G PH Á P XÁC D IN H C H I P H Í SÂN XUÁT SÂN PH Â M , D IC H V U ........................................................................................... 91 3.1. PHUÖNG PHÁP XÁC DINH CHI PHÍ SÂN XUÂT SÂN PHÂM TRUYÊN T H Ô N G ................................................................................................92 4 Muc luc 3.1.1. Phirang phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo cong viec 92 3.1.2. Phuong phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo qua trinh san xuat............................................................................................................105 3.2. PH U O N G PHAP XAC DINH CHI PHI SAN XUAT SAN PHAM MIEN D A I............................................................................................................110 3.2.1. Phirang phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo mo hinh chi phi muc tieu (Target - Costing).......................................................... 110 3.2.2. Phuang phap xac dinh chi phi san xuat san pham dua tren hoat dong (Activity-Based Costing-A B C )......................................................116 3.3. BAO CAO SAN X U A T...........................................................................122 3.3.1. Khai niem va y nghla bao cao san xuat..........................................122 3.3.2. Noi dung cua bao cao san xuat.........................................................123 CH lTO N G 4. PHAN T IC H M O I QUAN HE CH I P H I- SAN L U O N G VA L O I NHUAN ( C-V -P ) ................................................................................137 4.1. Y NGHIA PIIAN TICH MOI QUAN HE CHI PHI, SAN LUONG VA LOI N H U A N ...............................................................................................138 4.2. CAC KHAI NIEM CO BAN DE PHAN TICH MOI QUAN HE C -V -P .................................................................................................................... 139 4.2.1. Lai nhuan g o p ......................................................................................139 4.2.2. Ty le lgi nhuan g o p .............................................................................142 4.3. PHAN TICH DIEM HOA V O N ...............................................................144 4.3.1. Khai niem, dieu kien va noi dung phan tich diem hoa von.... 144 4.3.2. Cac chi tieu an toan ........................................................................ 158 4.4. CO CAU CHI PHi VA DO LON DON BAY HOAT D O N G .......160 4.4.1. C a cau chi phi.................................................................................... 160 4.4.2. Do lan don bay hoat d o n g .............................................................. 162 4.5. PHAN TICH QUAN HE C-V-P DE RA QUYET DINH KINH D O A N H ............................................................................................................... 165 4.5.1. Thay doi dinh phi va doanh thu tieu thu.........................................166 4.5.2. Thay doi bien phi va doanh thu tieu thu.........................................167 4.5.3. Thay doi dinh phi, gia ban va doanh thu tieu th u ........................168 4.5.4. Thay doi dinh phi, bien phi va doanh thu...................................... 168 5 Giáo trinh KETOÁN QUÁN TRI 4.5.5. Thay dói két cáu sán phám tiéu th u ................................................. 170 4.6. D IÉU KIÉN ÁP DUNG CHO PHÁN TÍCH C -V -P ............................171 C H l/Ü N G 5. D U T O Á N SÁN X U Á T K IN H D O A N H ............................... 173 5.1. TÓ N G QUAN VE D I/ T O Á N ................................................................... 173 5.1.1. Khái niém, y nghla vá phán loai du toán........................................173 5.1.2. C o só khoa hoc xáy dung du to á n ....................................................177 5.1.3. Trinh tu xáy dung du to án ..................................................................178 5.2. DINH MITO CHI P H Í................................................................................... 181 5.2.1. Khái n ié m .................................................................................................181 5.2.2. P huang pháp xáy dung dinh m úc chi p h í..................................... 183 5.2.3. Các dinh m úc chi phí trong doanh n g h ié p ....................................184 5.3. DU"TOÁN SÁN XU Á T KINH D O A N H ...............................................190 5.3.1. D u toán tiéu thu sán phám, háng h ó a ..............................................190 5.3.2. D u toán sán xuát (mua h á n g )............................................................ 193 5.3.3. D u toán chi phí nguyén vát liéu truc tié p .....................................195 5.3.4. D u toán chi phí nhán cóng truc tié p .............................................. 197 5.3.5. D u toán chi phí sán xuát ch u n g .......................................................198 5.3.6. D u toán thánh phám, háng hóa ton cuói k y .................................. 200 5.3.7. D u toán giá vón háng b á n .................................................................. 201 5.3.8. D u toán chi phí bán háng vá chi phí quán ly doanh nghiép... 202 5.3.9. D u toán báo cáo tái chính...................................................................203 C H lT O N G 6. D I / T O Á N L IN H H O A T ............................................................209 6.1. KH Á I N IÉM VÁ Y NG H IA CÜA D I/ TO Á N LINH H O A T.......209 6.1.1. Khái niém d\r toán linh h o g t........................................................... 200 6.1.2. Y nghTa cüa dy toán linh h o a t...........................................................211 6.2. PH Á N TÍCH BIÉN DÓNG CHI PHÍ .................................................... 216 6.2.1. Phán tích bién dóng chi phí nguyén vát liéu truc tié p ............... 216 6.2.2. Phán tích bién dóng chi phí nhán cóng truc tié p .........................219 6.2.3. Phán tích bién dóng chi phí sán xuát ch u n g ...............................220 6.3. PHÁN TÍCH BIÉN DÓNG TIÉU T H U .............................................. 227 6.4. BÁO CÁO HO A T D Ó N G ....................................................................... 229 6 Mue lue C H I O N G 7. K É T O A N T R Á C H N H IÊ M .................................................. 233 7. . KHÁI NIÊM , PHÂN LOAI VÀ N 0 I DUNG DÁNH GIÀ HOAT DONG CÁC TRUNG TÂM TRÁCH N H IÊ M ..........................................234 7.1.1. Khâi niêm trung tâm trách nhiêm .....................................................234 7.1.2. Phân loai trung tâm trách n h iê m ...................................................... 237 7.1.3. Chi tiêu dánh giá trách nhiêm cùa các trung tâ m ........................ 239 7.1.4. Hê thông báo cào kê toán trách n h iêm ........................................... 247 7.2. BÁO CÁO BO PHÂN VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO BÔ PHÂN 251 7.2.1. Khâi niêm và dâc diêm cua báo cáo bô p h â n ................................251 7.2.2. Phân tích báo cáo bô phân.................................................................. 253 7.3. PHÂN BÓ CHI PHÍ PHUC VU CHO CÂC BÔ P H Â N .................257 7.3.1. Su cân thiêt phài phân bô chi phi phuc vu cho các bô phân... 257 7.3.2. Nguyên tac phân bô chi phi phuc v u ............................................... 258 7.3.3. Tiêu thùc phân bô chi phi phuc v u ...................................................260 7.3.4. Phuong phàp phân bô chi phi phuc v u ............................................262 7.4. PHÂN TÍCH BÁO CÁO KÉT QUÂ KINH DOANH LÂP THEO CÁC PHUONG PHÂP XÂC DINH CHI P H Í ...........................................268 7.4.1 .Các phuong pháp xác dinh chi p h i.................................................268 7.4.2. Phân tích báo cáo kêt quá kinh doanh theo các phuong pháp xác dinh chi phi...................................................................................................... 271 CHVO'NG 8. D IN H G IÀ BÁN SÁN PH A M T R O N G D O A N H N G H IÊ P ....................................................................................................................................... 279 8.1. LŸ THUYÉT CO BAN VÀ Ÿ NGHÏA CÜA DINH GIÁ BÁN SÀN PHÂM TRONG DOANH N G H IÊ P ..............................................................280 8.1.1. Ly thuyêt ca bán cúa djnh giá bán sàn phâm trong doanh nghiêp cúa nên kinh tê thi truòng............................................................................ 280 8.1.2. Y nghïa cúa dinh giá bán sàn phâm trong quân tri doanh nghiêp 283 8 2. VAI TRÒ CÜA DINH GIÀ BÁN SÀN PHÂM VÀ CÀC NHÂN TÓ ÀNH HU'ÔNG DÊN QUYÉT D]NH, DINH GIÀ BÀN SÀN PHÂM 284 8.2.1. Vai trò cúa dinh giá bán sàn phâm trong doanh ng h iêp ..........284 8.2.2. Các nhân tô ành huông dên quyêt dinh, dinh giá bán sàn phâm trong doanh nghiêp........................................................................................ 286 7 Giáo trinh KÊ TOÁN QUÁN TRI 8.3. NÓI DUNG DINH GIÀ BÁN SÀN PHÂM TRO N G DOANH N G H IÊ P ................................................................................................288 8.3.1. Djnh già bàn sân phàm trong dài h a n .............................................288 8.3.2. Dinh già bàn sàn phàm trong ngàn h a n ......................................... 300 CHlTÖNG 9. TH Ô N G TIN KÉ TO ÁN QUÁN TRI VÓI VIEC RA QUYÉT DINH NGÁN H A N .................................................................................313 9.1. KHÁI NIÉM VÀ Y NG H ÍA CÙA CÁC Q U Y ÉT DINH NGÁN H A N ...........................................................................................................314 9.1.1. Khái niêm vê quyét dinh ngán h an ..................................................314 9.1.2. Y nghia cua các quyét dinh ngán h an .............................................315 9.2. TIÊU CH U À N LU A CHQN VÀ DÄC DIÉM CÙA CÁC QUYÉT DINH N G Á N H A N ............................................................................................. 316 9.2.1. Tiêu chuán lura chon các quyét djnh ngán h a n ............................ 316 9.2.2. N húng dác diém cüa các quyét dinh ngán h a n ............................ 317 9.3. CÁC BU Ó C RA Q U Y ÉT DINH N GÁN H A N ................................... 319 9.4. Ú N G DUNG PHÁN TÍCH TH ÔNG TIN THÍCH HÖP TRONG VIÉC RA CÁC Q U Y ÉT DINH N GÁN HAN TRONG KINH DOANH 322 CHlTÖNG 10. TH Ô N G TIN KÉ TO ÁN QUÁN TRI VÓI VIÉC RA QUYÉT D IN H DÀI H A N ..................................................................................... 343 10.1. KHÁI NIÉM VÁ VAI TRÒ CÜA CÁC Q U Y ÉT DINH DÁI HAN TRONG QUÁ N LŸ DOANH N G H IÉ P .........................................................343 10.1.1. Khái niém vé quyét dinh dài h an ...................................................343 10.1.2. Vai trò cúa các quyét dinh dài han trong hç thông quàn lÿ doanh n g h ié p .....................................................................................................344 10.2. DÁC DIÉM VÁ PHÁN LOAI Q UYÉT DINH DÁI H A N ............345 10.2.1. Dác diém cúa các quyét dinh dài h a n ...........................................345 10.2.2. Phán loai các quyét dinh dài h a n ...................................................348 10.3. CÁC PH U Ö N G PHÁP RA QUYÉT DINH DÁI H A N ..................350 10.3.1. P huang pháp hién giá thuán........................................................... 350 10.3.2. Phuorng pháp ky hoàn v ó n ............................................................... 361 10.3.3. P huang pháp ti le sinh lòri gián d a n ............................................. 363 10.3.4. Phuang pháp ti lé sinh lài diéu chinh theo thai gian................364 8 Lóv m& dáu L O I M Ó D Á U Viét Nam dang trong giai doan phát trien cúa nén kinh té thi truáng, túng buác hoi nháp sáu róng trén các phuang dién vói khu vuc vá thé giái dé tao ra m ót nén kinh té cong dóng. Hóa cúng vói su thay dói trong các chính sách quán ly kinh té vi mó vá vT mó, ké toán lá cong cu säe bén trong quán ly kinh té cüng thay dói theo. Su thay dói cúa ké toán da lám cho nguái hoc, nguäi day vá các chuyén gia hánh nghé thuáng xuyén cap nhát, bó sung các kién thúc m ái nhát. Trong he thóng thóng tin ké toán nói chung, ké toán quán tri lá mót bó phán cáu thánh khóng thé thiéu duge trong các doanh nghiép kinh doanh, dan vi su nghiép có thu. Ké toán quán tri vói chúc náng lá cong cu húu hiéu cung cáp thóng tin cho các cáp quán ly dé dua ra các quyét dinh diéu hánh moi hoat dóng nhám dat duge hiéu quá cao nhát. Dé phuc vu kip thai nhu cáu hoc táp, nghién cúu cúa dóng dáo các dói Urgng lá hoc vién, sinh vién, nghién cúu sinh, ké toán tóng hgp, ké toán truáng, nhá quán tri kinh d o an h ...; cho các bác dáo tao: dai hoc, sau dai hoc, bói duong náng cao ... táp thé giáo vién Bó món Phán tích vá Ké toán quán tri thuóc Khoa Ké toán vá Kiém toán - Dai hoc Kinh té Quóc dán Há Nói da bién soan giáo trinh ' K é toán quán tr i”. Giáo trinh náy bién soan dua trén c a sá tham kháo các tái liéu ké toán quán tri cúa nhúng nuóc có nén kinh té thi truang phát trién, giáo trinh ké toán quán tri cúa các truang dai hoc khói kinh té dáu ngánh ó Viét Nam, tái liéu hói tháo quóc té ...d ó n g thai két hgp vó^i thóng tu huáng dan ké toán quán tri cúa Bó Tái chính. Viec hoán thánh cuón sách náy lá su có gáng cúa táp thé các tháy, có giáo trong Bó món vói kinh nghiém giáng day vá thuc tién nhiéu nam cóng tác. Tham gia bién soan sách góm: 9 Giào trình KE TOÀN QUÀN TRI 1. PGS.TS. N guyén Ngoc Quang, bièn soan chucmg 1, 7 và 8. 2. PGS.TS. N guyén Nàng Phuc, bién soan chuong 9 và 10. 3. PGS.TS. Pham Thi Gài, bién soan chuong 3. 4. TS. PhamThi Thùy, giàng vién chinh, bién soan chuong 6. 5. Th.S. N guyén Thi Minh Phuong, giàng vién, bién soan chuong 4. 6. Th.S. N guyén Mai Chi, giàng vién, bién soan chuong 5. 7. Th.S. Truong Anh Dùng, giàng vién chinh, bién soan chuong 2. M ac dù có nhièu co gang trong bién soan, nhung do dày là m òt lình vuc khoa hoc m ai mé cà vé phuong dién ly thuyét và thirc té ò Viét Nam, nén cuòn sàch khòng trành khòi thiéu sót, rat m ong su dóng góp chàn thành cùa càc ban doc gàn, xa. Xin chàn thành càm on! TM tap the tàc già Chu bién PGS.TS. Nguyen Ngoc Quang 10 Chu’cyng 1: Tèng quart vè kê toàn quàn tri Chuong 1 TÔNG QUAN VÈ K E TO Á N QUÂN TRI Mue tiêu cüa chuong này cung cap cho ngu-ôi hoc nhüng nôi dung sau: ❖ Khâi niêm và ban chât cùa kê toân quàn tri, tir dô thây duçrc s u ton tai và phât triên cüa thông tin kê toàn quàn tri là tâtyêu khách quan trong câc doanh nghiêp cùa nên kinh tê thj triràng. ♦> Dôi tuong và phuong phàp nghiên ciht cùa kê toàn quàn tri trên phuomg diên ly thuyêt và thuc tiên cùa nhà quàn tri dôi vôi doanh nghiêp dàp ù n g yêu câu quàn lÿ. ❖ So sành kê toàn tài chinh và kê toàn quàn tri dê thây duçrc diêm giông nhau và khàc nhau giùa 2 hé thông thông tin này. ♦> Tô chûc kê toàn quàn tri trong mot don vi eu thê dê dàp úng câc nhu câu thông tin phuc vu quàn lÿ càc câp. 1.1. KHÁI NIÊM VÀ BÁN CHÁT KÊ TOÁN QUÀN TRI. TRONG DOANH NGHIÊP 1.1.1. Khâi niêm ké toàn quàn trj Lich sù phât triên cùa kê toàn gàn liên vói quá trinh phât triên cüa xà hôi loài nguói, qua các hinh thài kinh tê xà hôi. Cùng vôi sir phât triên cùa kinh tê hàng hôa và kinh tê thi truóng ngày nay, kê toàn ngày càng hoàn thiên và phât triên trên moi phuong diên, nô thuc su trô thành công eu không thê thiêu duçrc trong quàn tri, kiêm tra, kiêm soàt và diêu hành càc hoat dông kinh tê tài chinh cùa bât ky don vi nào. 11 Giáo trinh KÉTOÁN QUÁN TRI Su- phát trien cúa ké toán gán lién vói su phát trien nén kinh té. Khi nén kinh té phát trién, các phuang pháp ké toán cüng thay dói vá ngáy cáng hoán thién han. Các nghién ciru da chi ra su phát trién cúa ké toán chú yéu lá dé phuc vu nhu cáu cúa con nguái vá muc tiéu cuói cüng cúa ké toán lá cung cáp thóng tin phuc vu cho hoat dóng ra các quyét dinh. Các hoat dóng cúa ké toán nhám huóng tai viec cung cáp thóng tin dáp úng nhu cáu quán ly. Nén kinh té thi truáng cáng phát trién thi thóng tin ké toán cáng có vai tro quan trong, nó vira lá cóng cu hüu ích phuc vu cho quán tri, diéu hánh, kiém soát dáng tin cáy, vira lá mót phán hé quan trong cáu thánh nén hé thóng thóng tin kinh té tái chính cúa don vi. Chúc náng cúa ké toán nói chung lá cung cáp thóng tin vé hoat dóng kinh té tái chính cúa mót tó chúc cho các dói tugng sir dung thóng tin, vói nhung muc tiéu sau: Cung cáp các báo cáo ké toán theo các quy dinh phuc vu cho các dói tugng bén ngoái vá bén trong dan vi. Hoach dinh các chính sách dái han vá ngán han cúa dan vi phuc vu các dói tugng bén trong tó chúc. Kiém soát két quá các hoat dóng cúa dan vi phuc vu các dói tugng bén trong tó chúc. Dói tugng sú dung thóng tin ké toán rát da dang (các ngán háng, có dóng, nhá cung cáp dáu váo cho quá trinh sán xuát kinh doanh, nhá quán tri các cáp trong doanh nghiep,...) vá nhu cáu thóng tin má ké toán phái cung cáp cüng rát khác nhau phu thuóc váo muc dích cúa nguái sú dung thóng tin. Diéu dó da thúc dáy ké toán phát trién vá cho ra dái các loai ké toán khác nhau. Theo muc dích cung cáp thóng tin, ké toán chia thánh: ké toán tái chính vá ké toán quán tri. Ké toán tái chính chú yéu thuc hién muc tiéu cung cáp các thóng tin cho các dói tugng sú dung bén ngoái doanh nghiép lá chú yéu vá các dói tugng bén trong úng xú cho phii hgp. Ké toán quán tri dáp úng nhu cáu thóng tin cúa các dói tugng bén 12 Ch wem g 1: Tong quan vè kê toân quàn tri trong doanh nghiêp (nhà quàn tri câc câp) phuc vu cho câc hoat dông, dê ra quyêt dinh nhäm dat duge câc mue tiêu tôi vru. N hu vây, kê toân quàn tri là mot bô phân câu thành cùa hê thông thông tin kê toân noi chung trong câc doanh nghiêp. Trong nên kinh tê thi tnràng, nguyên nhân su phât triên cüa kê toân quàn tri là do su canh tranh giüa câc doanh nghiêp, tâp doàn, quôc gia cüa tông thê nên kinh tê. Nhung trong bât kÿ m ot doanh nghiêp nào thi thông tin kê toân quàn tri voi chûc nàng co bàn là công eu hùu hiêu dê câc câp lành dao dira ra quyêt dinh diêu hành moi hoat dông nhäm huàng tài câc mue tiêu tôi da hôa lgi nhuân. Viêc nghiên cùu kê toân quàn tri duge xem xét tir nhiêu quan diêm và gôc dô khâc nhau. Theo GS.Robert S.Kaplan, tnràng Dai hoc Harvard Business School (HBS), tnràng phâi kê toân quàn tri cùa Mÿ, “Kê toân quàn tri là mot bô phân cüa hê thông thông tin quàn tri trong câc tô chüc mà nhà quàn tri dua vào dô dê hoach dinh và kiêm soât câc hoat dông cüa tô chûc”. N hu vây theo quan diêm này, kê toân quàn tri là công eu gän liên vôi hoat dông quàn tri cüa câc tô chüc. Nô cô vai trô quan trong cho câc tô chüc xây dung câc du toân, hoach dinh câc chinh sâch và kiêm soât moi hoat dông cüa tô chüc. Theo GS H.BOUQUIN Bai hoc Paris- Dauphin, tnràng phâi kê toân quàn tri cüa Phâp, “Kê toân quàn tri là mot hê thông thông tin dinh lirgng cung câp cho câc nhà quàn tri dua ra quyêt dinh diêu hành câc tô chirc nhäm dat hiêu quà cao”. N hu vây, theo quan diêm này, kê toân quàn tri là công eu cung câp thông lin cho câc nlià quàn tii, dua vào thông lin dô câc nlià quùn tii dua ra quyêt dinh diêu hành câc hoat dông nhäm dat hiêu quâ kinh tê tôi uu. Theo hiêp hôi Kê toân viên hgp chüng quôc Hoa Kÿ “Kê toân quàn tri là quy trinh dinh dang, do luàng, tông hgp, phân tich, truyên dat câc thông tin tài chinh và phi tài chinh cho câc nhà quàn tri dê diêu hành câc hoat dông kinh doanh nhäm nâng cao hiêu quà sù dung vôn” . Theo quan diêm này, nhân manh vai trô cüa kê toân quàn tri là công eu không thê thiêu duge cùa câc nhà quàn tri khi dua ra câc quyêt dinh kinh doanh nhäm nâng cao hiêu quâ sù dung vôn, tài sân. 13 Giao trinh KE TOÄN QUÄN TRI Theo Luät ke toän Viet Nam “Ke toän quän trj lä viec thu thäp, xir ly phän tich vä cung cäp thöng tin kinh te täi chinh theo yeu cäu quän tri vä quyet dinh kinh te täi chinh trong nöi bö dan vi ke toän”. Theo quan diem näy, ngoäi viec nhän manh vai trö cüa ke toän quän tri lä thöng tin hüu ich phuc vu cäc cäp quän ly khi dua ra cäc quyet dinh cön cho biet quy trinh nhän dien thöng tin ke toän quän tri trong cäc tö chüc hoat döng. Cäc khäi niem tren tuy cö sir khäc nhau ve hinh thirc, song deu cö nhöng diem ca bän giöng nhau: - Ke toän quän tri lä möt bö phän cäu thänh trong he thöng ke toän cüa cäc tö chüc hoat döng. - Ke toän quän tri lä cöng cu khöng the thieu dugc trong cäc doanh nghiep kinh doanh theo ca che thi truöng vi nö lä ca so khoa hoc de dua ra moi quyet djnh kinh doanh. - Thöng tin ke toän quän tri trong cäc tö chüc hoat döng giüp cho nhquän tri thuc hien chüc näng quän tri doanh nghiep: lap ke hoach; tö chüc thuc hien; kiem tra, dänh giä vä ra quyet dinh. Tü nhüng phän tich tren ta cö the dua ra khäi niem ke toän quän tri nhu sau: Ke toän quän tri lä möt mön khoa hoc thu nhän, xir ly vä cung cäp thöng tin djnh luang ket hop vai dinh tinh ve cäc hoat döng cüa möt dan vi cu the. Cäc thöng tin dö giüp cäc nhä quän tri trong quä trinh ra quyet dinh lien quan den vier läp ke hnach. tö chirr th\cc hien. kiem tra vä dänh giä tinh hinh thuc hien cäc hoat döng cüa dan vi nhäm toi int höa cäc muc tieu. 1.1.2. Bän chat ke toän quän trj trong doanh nghiep T ruac khi nghien ciru bän chät cüa ke toän quän tri, ta se nghien cüu bän chät cüa thöng tin ke toän trong he thöng cäc thöng tin cüa möt tö chüc hoat döng. He thöng thöng tin lä möt töng the bao göm nhieu bö phän khäc nhau, cö möi lien he täc döng qua lai vöi nhau, dugc säp xep theo m öt trat tu nhät 14 Chircyng 1: Tong quart vè kè toân quàn trj dinh nhàm tao tliành mot chinh thc thông nhât cua tô chirc hoat dông, cô khà nâng thuc hiên mot sô chirc nâng hoâc mue tiêu nhât dinh. Théo quan diôm này, doanh nghiêp là mot hê thông, ncu xem xét theo clu'rc nâng hoat dông nô bao gôm: hê thông quyêt dinh ngân han, hê thông quyêt dinh tâc nghiçp và hê thông thông tin. Trong dô, hê thông thông tin thuc hiên môi lien hç giùa hç thông quyêt dinh dài han và hê thông quyêt djnh tâc nghiêp, dàm bào cho chüng vân hành mot câch thuân tien de dat dirçrc câc mue tiêu dâ dè ra. Bên canh dô. hç thông thông tin cua doanh nghiêp côn cô chirc nâng thu thâp và trao dôi thông tin nôi bô vôi môi tnràng bên ngoài. Str dô 1. / . M ôi quan hê giùa lié tliông thông tin trong m ot tô chirc Hoat dông sàn xuât kinh doanh cùa câc doanh nghiêp rât da dang và phong phii, do vây hê thông thông tin cùa doanh nghiêp cüng duoc phân thành câc hç thông tin theo tùng lïnh vue, tirng chirc nâng quàn tri, nhâm cung câp thông tin trç giiip cho quâ trinh ra quyêt dinh o môi lïnh vire, môi hoat dông. Hê thông thông tin trong doanh nghiêp thiràng bao gôm câc hê thông thông tin ron- - Hê thông thông tin thi tnràng. - Hê thông thông tin sàn xuât. - Hê thông thông tin tài chinh. - Hç thông thông tin nhân su. - 1 Iç thông thông tin kê toân. Câc hê thông thông tin con cô môi lien hê mât thiêt vài nhau, hô tro và tâc dông qua lai vài nhau. Câc hç thông con o trên dêu cô môi quan hç 15 Giáo trinh KETOÁN QUÁN TRI Trong các doanh nghiêp kinh doanh, mue tiéu cuòi cùng dó là lai nhuân thu dugc khi dà dâu tu vào hoat dông. Nhung dê dat lai nhuân cao nhât các nhà quàn tri kinh doanh cân phái cô càc quyêt djnh kinh doanh mot cách sáng suôt và khoa hoc. Muôn quyêt dinh kinh doanh có tính khà thi cao phài dira vào hê thông thông tin kê toán quàn tri cung câp. N hu vây kê toán quàn tri cô nhiêm vu theo dôi tinh hinh biên dông cùa các tài sàn, nguôn vôn, doanh thu, chi phi, kêt quà cùa doanh nghiêp bäng các thuôc do khâc nhau, gân vói các quan hê tài chinh dê cung câp cho các câp quàn tri theo yêu câu eu thê. Tù nhùng su phân tich trên, ta cô thê khái quát bàn chât cùa kê toán quàn tri nhu sau: - Kê toán quàn tri là mot bô phân câu thành cùa kê toán nói chung trong các tô chùc kinh tê, ââc biêt là các doanh nghiêp kinh doanh. - Thông tin kê toán quàn tri chu yêu cung câp cho các nhà quàn tri doanh nghiêp dua ra các quyêt dinh diêu hành các hoat dông kinh doanh. Càc câp quàn tri tir tô truàng sàn xuât, quàn dôc phân xiràng, trirâng các phòng ban dên ban giám dôc và hôi dông quàn tri doanh nghiêp. - Thông tin kê toàn quàn trj thuàng eu thê và m ang tinh chât dinh luçmg nhiêu vi gân vói các hoat dông kinh doanh eu thê cùa doanh nghiêp. - Thông tin kê toán quàn tri dupe eu thê hoà thành các cìnte nàng co bàn cùa càc nhà quàn tri nhu: xày dung kê hoach; tô dure thuc hiên; phân tich, dành già và ra quyêt dinh. Chùc nàng co bàn cùa nhà qnàn trj dó là chi'rc nâng ra quyêt djnh diêu phôi các hoat dông kinh doanh dê tôi da hôa lai nhuân. Torn lai, bàn chât thông tin kê toán quàn tri là hê thông thông tin quàn lÿ doanh nghiçp. Thông tin kê toán quàn tri có chùc nâng quan trçng nhàm tâng cuffng quàn lÿ hoat dçng sàn xuât kinh doanh, trong môi truàng kinh doanh luôn luôn biên dông và phirc tap. Thuc chât dó là mot hê thông thông tin quàn tri hùu ich, mot hê thông thông tin quan hê loi ich, trách nhiêm trong nôi bç doanh nghiçp. Dê cung câp thông tin nhàm tâng cuông công tâc quàn trj doanh 18 ChiHcyng 1: Tong quan ve kê toan quàn tri nghiêp, giúp các nhà quàn tri hoàn thành tôt các chûc nâng cùa minh, tô chûc kê toán quàn tri phù hop, khoa hoc, hiêu quà, tiêt kiêm,... dáp úng các yêu câu dê ra là mot nôi dung rât quan trong dôi vôi moi câp quàn tri. 1.2. THÔNG TIN KÊ TOÁN QUÀN TR| VÓI CHLFC NÁNG QUÀN LŸ TRONG DOANH NGHIÊP Thông tin kê toán quàn tri cô vai trô chù dao và chi phôi toàn bô hoat dông kinh doanh cüa các tô chûc hoat dông. Dô là co sà quan trong dê dua ra các quyêt dinh ngàn han và dài han nhàm dàm bào cho su ton tai và phât triên bên vùng cüa doanh nghiêp trong nên kinh tê thi truàng. Ra quyêt dinh là chûc nâng dông thôi cùng là nhiêm vu co bàn cúa các nhà quàn tri doanh nghiêp. Nhiêm vu ca bàn cúa các nhà quàn tri trong bât kÿ tô chûc hoat dông nào gôm nhùng chûc nâng: xây dung kê hoach; tô chûc thuc hiên; kiêm soât, dânh giâ và ra quyêt dinh. Môi liên hê giùa các chûc nâng cúa các nhà quàn tri thê hiên trong mot chuôi các quyêt dinh liên tiêp: - Kê hoach là mot bûc tranh tông thê cùa doanh nghiêp trong tuang lai, hoâc tông thê các chi tiêu kinh tê duac xây dung và dua ra các bien phàp dê dat duoc các mue tiêu kÿ vong. Dê xây dung kê hoach các nhà quàn tri thuàng phài du doán, phán doân kêt quá cúa các chi tiêu kinh tê së xây ra dua trên nhùng ca sà khoa hoc sân cô. Trong quá trinh xây dung, nhà quàn tri thuàng phài liên kêt các chi tiêu kinh tê vôi nhau dê thây rô su tâc dông vê nguyên nhân và kêt quà sè xày ra trong tuang lai. Vi du: huy dông nguôn vôn tù các tô chùc nào? Sù dung nguôn vôn cho nhùng mue dich gi? Do vây, lliông tin kc toán quàn tri côn phài cung câp cho càc nhà quàn lÿ dê xây durng kê hoach các mue tiêu dê ra, nhàm dat kêt quá cao nhât trong các hoat dông. Tóm lai, kê hoach là phuang huàng chi dao dê các hoat dông kinh doanh diên ra mot cách binh thuàng, dông thài cùng là càn cû dê dânh giâ các kêt quà kinh doanh thu vê. - Nhiêm vu tô chûc các hoat dông, dây là chùc nâng ca bàn cùa các nhà quân trj. Chùc nâng này nhàm truyên dat các chi tiêu kê hoach dâ xây dung cho các bô phân trong doanh nghiêp. Dông thài tô chùc hoat dông tai các bô phân theo nhu kê hoach dâ phê duyêt. Chùc nâng này yêu câu các 19 Giao trinh KETOAN QUAN TRI nha quan ly phai lien ket cac bo phan vai nhau, su dpng nguon lao dong hap ly nham khai thac toi da cac yeu to cua qua trinh san xuat de dat dugc cac muc tieu da du djnh. Chuc nang nay yeu cau cac nha quan tri phai su dung tong hop cac thong tin cua nhieu bo phan trong doanh nghiep, cac thong tin ben trong va ben ngoai, thong tin dinh luong va thong tin djnh tinh de tu do phan doan va thuc hien tot cac qua trinh kinh doanh theo cac ke hoach, du toan da xay dung. To chuc thuc hien con la su ket hap hai hoa giua cac yeu to trong qua trinh san xuat va vai tro cua cac nha quan tri de thuc hien cac khau cong viec theo nhu ke hoach da de ra nham de dat dugc muc tieu cua qua trinh kinh doanh. Day la giai doan quyet dinh nhat, bai vi cac quyet djnh kinh doanh phai het sue linh hoat, phii hgp vcri cac dieu kien thuc tien khi do mdi khai thac het kha nang tiem tang cua cac yeu to san xuat va dat dugc muc tieu toi uu. Vi du: Quyet dinh mua vat tu a thj trucmg nao vira dam bao chat lugng, vua dam bao chi phi thap nhat... - Kiem tra va danh gia cac ket qua thuc hi^n. Can cu vao cac chi ticua cac ket qua thuc hien doi chieu vai cac ke hoach da xay dung de kiem tra va danh gia tinh hinh thuc hien ket qua cua doanh nghiep. Thong qua do de phan tich va thu nhan cac thong tin phuc vu cho qua trinh kinh doanh tiep theo. Thuc chat cua qua trinh kiem tra va danh gia thuang la so sanh thay dugc sy khac nhau givia th\ic hien vai ke hoach da xay dung, tu do xac dinh cac n guyen nhan anh hurmg de co the dieu chinh qua trinh thuc hien cua timg nguai, timg bo phan nham cho cac to chuc hoat dong dat dugc cac muc tieu toi uu. Thong thuang viec kiem tra, danh gia cua ke toan quan tri thong qua he thong kiem soat noi bo trong doanh nghiep. H? thong kiem soat noi bo dugc thuc hien thong qua vi?c phan cong, phan cap dua tren ca che quan ly tai chinh va trach nhiem cua timg ca nhan, bo phan trong mot to chirc hoat dong cu the. Vi du: Quan doc phan xuang chju trach nhiem ve cac chi tieu so lugng, chat lugng san pham san xuat. Truang phong vat tu chiu trach nhiem ve chat lugng nguyen vat lieu thu mua. 20 Chircmg 1: Tóng quan vè kê toan quàn tri - Ra quyêt djnh, dày là chirc nâng co bàn nhât cùa thông tin kê toán quàn tri. Dira vào nguôn thông tin thu thâp, thông qua phân tích, chon loc thông tin dê dua ra quyêt dinh dôi vói tùng hoat dông eu thê cùa quà trinh kinh doanh nhâm nâng cao hiêu quà sù dung vôn, tiêt kiêm chi p h i... Ra quyêt dinh là công viêc thuàng xuyên cùa càc nhà quàn tri ành hirông dên kêt quà cuòi cùng cùa doanh nghiêp. Viêc ra quyêt dinh thuàng dua trên ca sa tông hop nhiêu nguôn thông tin khàc nhau, nhung trong dô thông tin kê toàn quàn tri thuàng giù vai trò có tinh chât quyêt dinh và dô tin cây cao. Càc nhà quàn tri thuàng dùng truàc nhiêu phuang àn kinh doanh khàc nhau. Môi phuang àn thuàng bao gôm nhiêu hê thông thông tin da dang nhu là sô lirçng, chùng loai, chi phi, lai nhuân, vôn, thi tnràng... Do vây dôi hôi kê toàn quàn tri phài tông hop, phân tich và chon loc hê thông thông tin này. Trên c a sà dânh già hê thông thông tin do kê toàn quàn tri cung câp dê dua ra càc quyêt dinh chon càc phuang àn tôi uu. Vi du: Truàng phông dâu tu cân phài biêt thu hep hay m à rông pham vi sàn xuât kinh doanh cùa mât hàng nào. Tnràng phông vât tu cân phài biêt thông tin vê tinh hinh hàng ton kho dê dua ra quyêt dinh thu mua vât tu cho phù hop nhâm dàp ùng nhu câu cùa quâ trinh sàn xuât, dông thài nâng cao hiêu quà sù dung vôn. Truàng phông tiêu thu cân biêt câc thông tin vê tùng thi truàng dê thoâ man nhu câu cùa khâch hàng. Giâm dôc doanh nghiêp cân phài biêt toàn bô càc thông tin vê tinh hinh tài chinh và câc yêu tô sàn xuât dê diêu hành quà trinh sàn xuât mot câch nhip nhàng, dông bô. Càc nhà quàn tri là nguài ra quyêt dinh nhâm dâm bào su ton tai, phàt triên liên tue cùa doanh nghiêp và kiêm soât viêc thuc hiên câc quyêt dinh dô. Do vây tirang ùng vài tùng khâu công viee quàn tri thi ké toàn phâi cung câp thông tin phù hop cho tùng khâu công viêc dô. - Truàc hêt, kê toân quàn tri phài thiêt lâp mot hê thông câc chi tiêu, m à tài khoân, sô sàch dê ghi chép mot câch cô hê thông câc hoat dông sàn xuât kinh doanh cùa doanh nghiêp. Viêc xây dung hê thông chi tiêu, m à tài khoàn phài xuât phàt tù nhu câu sù dung thông tin và dâc diêm cùa hoat dông sàn xuât kinh doanh khi dô câc thông tin m ai cô tinh hiêu quà vê moi mât. Vi du phân loai nguyên vât lieu theo sàn phâm sàn xuât dê ghi chép, chi tiêt hoâ công ng theo thài gian, theo dôi tugng, khi dô ta phân ành chinh 21 Giao trinh KE TOAN QUAN TRI nha quan ly phai lien ket cac bo phan vdi nhau, sir dung nguon lao d o n g hop ly nham khai thac toi da cac yeu to cua qua trinh san xuat de dat dug«c cac muc tieu da du dinh. Chuc nang nay yeu cau cac nha quan tri phai su dung tong hop cac thong tin cua nhieu bo phan trong doanh nghiep, cac th o n g tin ben trong va ben ngoai, thong tin dinh lugng va thong tin dinh tinh de tir do phan doan va thuc hien tot cac qua trinh kinh doanh theo cac ke hoach ,du toan da xay dung. To chuc thuc hien con la su ket hop hai hoa giua cac yeu to tro n g qua trinh san xuat va vai tro cua cac nha quan tri de thuc hien cac khau cong viec theo nhu ke hoach da de ra nham de dat dugc muc tieu cua qua trinh kinh doanh. Day la giai doan quyet dinh nhat, bai vi cac quyet dinh kinh doanh phai het sue linh hoat, phu hop voi cac dieu kien thuc tien khi d o mdi khai thac het kha nang tiem tang cua cac yeu to san xuat va dat duocim uc tieu toi uu. Vi du: Q uyet dinh mua vat tu d thi trudng nao vua dam bao chat luong, vua dam bao chi phi thap nhat... - Kiem tra va danh gia cac ket qua thuc hien. Can cu vao cac ch i ticua cac ket qua thuc hien doi chieu vai cac ke hoach da xay dung de kiem tra va danh gia tinh hinh thuc hien ket qua cua doanh nghiep. T hong qua do de phan tich va thu nhan cac thong tin phuc vu cho qua trinh kinh doanh tiep theo. Thuc chat cua qua trinh kiem tra va danh gia thudng la so sanh th3v dugc su khac nhau gifra thuc hien vai ke hoach da xay dung, tir do xac dinh cac n gu ycn nhan anh hucrng dc co the dicu chin h qua trinh thuc h ie n CU3 tung ngudi, timg bo phan nham cho cac to chuc hoat dong dat dugc cac muc tieu toi uu. Thong thudng viec kiem tra, danh gia cua ke toan quan tri t:h5ng qua he thong kiem soat noi bo trong doanh nghiep. He thong kiem soait noi bo dugc thuc hien thong qua vi?c phan cong, phan cap dua tren ca che quan ly tai chinh va trach nhiem cua timg ca nhan, bo phan trong mot to efcire hoat dong cu the. Vi du: Quan doc phan xudng chiu trach nhiem ve cac chi tieu so lugng, chat lugng san pham san xuat. Trudng phong vat tu chju trach nhiem ve chat lugng nguyen vat lieu thu mua. 20 Chwortg 1: Tdng quan ve ke toan quart trj - Ra quyet dinh, day la chuc nang ca ban nhat cua thong tin ke toan quan tri. D ua vao nguon thong tin thu thap, thong qua phan tich, chon loc thong tin de dua ra quyet djnh doi vdi tung hoat dong cu the cua qua trinh kinh doanh nham nang cao hieu qua sir dung von, tiet kiem chi phi... Ra quyet dinh la cong viec thudng xuyen cua cac nha quan tri anh hudng den ket qua cuoi cung cua doanh nghiep. Viec ra quyet dinh thucmg dua tren co so tong hop nhieu nguon thong tin khac nhau, nhung trong do thong tin ke toan quan tri thudng giu vai tro co tinh chat quyet djnh va do tin cay cao. Cac nha quan tri thudng dung trudc nhieu phuang an kinh doanh khac nhau. Moi phuang an thudng bao gom nhieu he thong thong tin da dang nhu la so lvrgng, chung loai, chi phi, lgi nhuan, von, thi tnrdng... Do vay doi hoi ke toan quan tri phai tong hgp, phan tich va chon loc he thong thong tin nay. Tren co so danh gia he thong thong tin do ke toan quan tri cung cap de dua ra cac quyet djnh chon cac phuang an toi uu. Vi d u: Truong phong dau tu can phai biet thu hep hay m d rong pham vi san xuat kinh doanh cua mat hang nao. Tnrdng phong vat tu can phai biet thong tin ve tinh hinh hang ton kho de dua ra quyet dinh thu mua vat tu cho phu hgp nham dap irng nhu cau cua qua trinh san xuat, dong thdi nang cao hieu qua sir dung von. Tnrdng phong tieu thu can biet cac thong tin ve tung thi tnrdng de thoa man nhu cau cua khach hang. Giam doc doanh nghiep can phai biet toan bo cac thong tin ve tinh hinh tai chinh va cac yeu to san xuat de dieu hanh qua trinh san xuat mot cach nhip nhang, dong bo. Cac nha quan tri la ngudi ra quyet dinh nham dam bao su ton tai, phat trien lien tuc cua doanh nghiep va kiem soat viec thuc hien cac quyet dinh do. Do vay tuang ung vdi tung khau cong viec quan tri thi ke toan phai cung cap thong tin phu hgp cho tung khau cong viec do. - Trudc het, ke toan quan trj phai thiet lap m ot he thong cac chi tieu, m d tai khoan, so sach de ghi chep mot cach co he thong cac hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. Viec xay dung he thong chi tieu, m d tai khoan phai xuat phat tu nhu cau su dung thong tin va dac diem cua hoat dong san xuat kinh doanh khi do cac thong tin mdi co tinh hieu qua ve moi mat. Vi du phan loai nguyen vat lieu theo san pham san xuat de ghi chep, chi tiet hoa cong ng theo thdi gian, theo doi tugng, khi do ta phan anh chinh 21 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI xác chi phi theo sán phâm, bien pháp thu hôi ng phù hgp ... - Phán ánh các thông tin kê toán thuc hiên vào các tài khoàn, vào các sô sách dà thiêt kê theo nhu câu các câp quàn tri. - Tù các thông tin trên, kê toán quàn tri tiên hành tinh toán các chi tiêu theo yêu câu quàn tri nôi bô và tông hgp thánh các báo câo cùa các câp quàn tri khâc nhau. - Kê toán quàn tri tiên hành kiêm tra các thông tin trên các báo cáo, phân tích, dánh già hiêu quá cùa các hoat dông và trg giùp các nhà quàn lÿ dua ra quyêt dinh kinh doanh phù hgp. Ta cô thê khái quát chûc nâng quàn tri và vai trô thông tin kê toán quàn tri qua sa dô sau: Su cua ke toan quan trj Ke toan quan tri la mot phan he ke toan trong cac to chuc hoat dong, dugc the hien ro net nhat trong cac doanh nghiep kinh doanh, cac don vi su nghiep tir chu tai chinh. Do vay, ke toan quan tri cung co doi tugng nghien ciru chung cua ke toan la tai san, nguon von gan voi cac quan he tai chinh ciia to chuc hoat dong. Sir van dong cua tai san, nguon von gan voi cac quan he tai chinh vi muc tieu lgi nhuan dugc ke toan quan tri coi trong hang dau. Nhu vay, ke toan quan tri bat dau nghien ciru o mot to chirc hoat dong tir khi thanh lap, sau do tien hanh cac hoat dong kinh doanh nhu cung cap cac yeu to dau vao, san xuat ra san pham, tieu thu san pham va thuc hien phan phoi ket qua tai chinh cho toi khi giai the hoac pha san. Ke toan quan tri cung gan lien vdi mot chu ky kinh doanh cua doanh nghiep. Ben canh do ke toan quan tri con nghien ciru nhung doi tugng dac thu va c\i the hoa nham cung cap cac thong tin nhanh, chinh xac cho cac cap quan tri dat dugc muc tieu la toi da hoa lgi nhuan: - Nghien ciru sau ve chi phi cua doanh nghiep theo cac goc do khac nhau nhu phan loai chi phi, du toan chi phi, xay dung dinh mire chi phi, phan tich moi quan he giCra chi phi, san lugng va lgi nhuan... nham muc dich kiem soat va quan ly chi phi chat che va du toan chi phi chinh xac de toi thieu hoa chi phi. - Ke toan quan tri cac yeu to san xuat nhu lao dong, hang ton kho va tai san co dinh nham khai thac toi da cac yeu to san co, dam bao chi phi thap nhat va lgi nhuan cao nhat, dong thdi thoa man nhu cau cua thi trucmg. - Phan tich moi quan he giua chi phi, doanh thu, lgi nhuan thong qua cac he thong bao cao ket qua kinh doanh trong viec hinh thanh cac quyet dinh dieu hanh hoat dong cua doanh nghiep. - Xay dung cac trung tarn trach nhiem, phan tich chi phi, doanh thu va 23 Giáo trính KE TOAN QUÁN TRI lgi nhuán theo yéu cáu quán tri doanh nghiép dé dua ra các quyét dinh cán dáu tu thém hay thu hep hoác chám dút hoat dóng cúa tírng bó phán nhám phát trién vá bao dám an toán cúa vón kinh doanh, dóng thcri xác djnh trách nhiem cúa cá nhán, bó phán trong tóng thé doanh nghiép. - Kiém soát viec thuc hién túng kháu cóng viec, lám ro các nguyén nhán gáy ra su bién dóng giira chi phí theo dir toán vá thuc té. Tú dó phát huy nhüng thé manh trong hoat dóng kinh doanh vá có các bién pháp ngán chán nhüng diém yéu nhám náng cao hiéu quá cúa tírng hoat dóng kinh doanh. - Cung cáp các thóng tin cán thiét dé lám sáng tó viéc dua ra quyét djnh kinh doanh hién tai vá tuang lai. Xáy dung các du toán chi phí, doanh thu vá két quá tái chính nhám du báo các két quá kinh doanh dién ra theo ké hoach. - Phán tích vá lúa chon các phuang án dáu tu ngán han vá dái han dé dám báo an toán vá phát trién vón trong hoat dóng kinh doanh có hiéu quá nhát. 1.3.2. Phu’O’ng pháp nghién c lfu c ü a ké toán quán tr¡ Thóng tin má ké toán quán tri thu thap dugc thuáng thóng qua nhiéu thuóc do khác nhau nhu hién vát, giá tri, thái gian, chúng loai, ca c á u ... Dé xu ly nhüng thóng tin náy phuc vu cho viéc ra quyét dinh kinh doanh, ké toán quán tri ngoái viéc sú dung các phuong pháp truyén thóng con sú dung nhüng phuang pháp dác trung dé dám báo cho các quyét djnh kinh doanh tói uu. - Các p h u rn g pháp truyén thóng: Phuang pháp chúng tu. Chúng tü lá báng chúng dé ghi nhán thóng tin ké toán quán tri ngay tú ban dáu các nghiép vu kinh té, tái chính phát sinh. Chúng tú ghi nhán thóng tin ké toán quán tri vé ca bán tuang tu nhu chúng tú ghi nhán thóng tin ké toán tái chính, song có diém khác bi?t vi xuát phát tú muc tiéu cúa hai phán hé thóng tin ké toán. Chúng tú cúa ké toán quán tri thuáng yéu cáu cao tính trung thánh cúa nghiép vu kinh té phát sinh, trong khi dó chúng tú cúa ké toán tái chính thuáng uu tién tính pháp ly cúa nghiép vu phát sinh. 24 Chircmg 1: Tóng quan vè ké toan quàn tri Phuang phàp tài khoân ké toán. Trong ké toán tài chính càc tài khoàn duac mó nharn dáp ùng mue tièu lap báo cáo tài chính cung câp thông tin chú yêu ra bên ngoài doanh nghiêp. Trong khi dô càc tài khoàn kê toàn quàn tri duçc m à xuât phàt tù nhu câu cùa càc nhà quàn tri nôi bô dê theo dôi và dieu hành càc hoat dông kinh doanh. Vi du: Tài khoàn doanh thu duái góc dò kè toàn quàn tri có thè dupe m a theo nhiêu tiêu thirc khàc nhau nhu sàn phâm, dia diêm, thài gian, nhôm mât hàng, thi truàng...nhâm phuc vu nhu câu quàn tri cùa tùng câp. Trong khi dô, tài khoàn doanh thu duái góc dô kê toàn tài chính chù yêu dê lâp hê thông báo cáo tài chính phuc vu cho càc dôi tuang bên ngoài doanh nghiçp. Phuang phàp tinh giâ. Trong kê toán quàn tri sù dung nhiêu phirang pháp tính giá khác nhau nhám phân ánh chính xác dôi tuang chiù chi phi dê dua ra quyêt dinh lira chon phuang àn tôi uu. Hiên tai trong càc doanh nghiêp vân cô sur giao thoa giùa tính giá duái gôc dô kê toán tài chính và tinh già dirai gôc dô kê toán quàn tri. Tính giá duái gôc dô kê toàn tài chính thiráng hiráng tái xác dinh giá thirc té háng ton kho, chi phi cho mue tiêu quyêt toán thuê thu nhâp doanh nghiêp và các dôi tuang bên ngoài quan tâm cho càc hoat dông kinh doanh dâ xáy ra, song tính giá duái gôc dô kê toàn quàn tri thuáng hiráng tái xác dinh chính xác dôi tuang chiù chi phi phuc vu cho viêc ra quyêt dinh tôi uu cho nhirng phuang àn tuang lai. - Phuang pháp tông hop cân dôi kê toán. Trong kê toán quàn tri hthông báo cáo kê toán rät da dang và phong phú xuât phàt tù dâc diêm kinh doanh cùa càc doanh nghiêp khác nhau và nhu câu quàn tri cùa tùng câp. Trong khi dô lié thông báo cáo ké toán lài chính iliuùng thông nliâl vè lilnh thùc và càc chi tiêu báo cáo. N hu ta dâ biêt kê toán quàn trj là mot bô phân câu thành cùa hê thông thông tin kê toán nói chung trong càc doanh nghiêp, do vây ngoài càc phuang pháp sù dung chung cùa kê toán nhu: phuang pháp chùng tù, phuang pháp tài khoàn, phuang pháp tính già và phuang pháp tông hop cân dôi kê toán dà trinh bày, con sù dung mot sô phuang pháp dâc thù dê làm sáng tô thông tin kê toàn quàn trj phuc vu nhu câu quàn lÿ. 25 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI - Các phircmg pháp dác trung cúa ké toán quàn tri: Phuüng pháp phán loai chi phí. Ké toán quân tri nghién eúu nhiéu tiéu thúc phán loai chi phí khác nhau nhám tao láp các thóng tin thich hop cho viéc ra quyét djnh úng xú tirng loai chi phí nhám giám tháp chi phí cho doanh nghiép. Các tiéu thúc phán loai chi phi khác nhau se duge úng dung trong viéc láp các báo cáo két quá kinh doanh vá phán tích chi phí nhám dat hiéu quá kinh doanh cao nhát. Các tiéu thúc phán loai chi phí giúp cho các nhá quàn tri hiéu duge bán chát cúa các yêu tó chi phí phát sinh trong doanh nghiép, tú dó có các bien pháp kiém soát vá ra quyét djnh thích hcrp. Phucrng pháp tách chi phi hôn hop thành bién phí vá djnh phí giúp cho các nhá quàn trj du doán múc chi phí xáy ra, dông thái dé kiém soát các khoán chi phí phát sinh. Các phuang pháp tách chi phi hôn hçrp thành bién phi và dinh phi thuàng bao gôm: phuang pháp eue dai-ctrc tiêu, phuang pháp binh phuang nhô nhât, phuang pháp hôi quy tuang quan, phuang pháp dô thj phán tán. Phuang pháp thiêt kê thông tin duài dang so sánh. Thông tin muôn có y nghîa thi phài có các tiéu chuân dé so sánh tú các só liéu thu tháp duge. Ké toán quàn trj cán xáy dung nhùng tiéu chuân so sánh khoa hoc dé các thông tin sau khi xú lÿ có dô tin cây cao. Thông tin so sánh trong ké toán quán trj thuàng duge thiêt ké duái dang báng, biéu, phuang trinh, hám so... Vi du: Ké toán quàn trj phài cung cáp các thông tin thirc hién dé so sánh vói các ké hoach, djnh múc hoác du toán chi phí... dé tú dó dua ra các phuang án lira chon. Dang phuang trinh rât thuân tien cho viéc tính vá du toán mgt só quá trinh sán xuât chua xáy ra nhám dé phán tích du toán chi phi sán xuât. Vi du: Phân tích chi phí hôn hgp theo phuang pháp eue dai- eue tiéu và phuang pháp binh phuang bé nhât. Phuang pháp dô thj, phuang pháp này ciing duge ké toán quàn trj sù dung khà thông dung. Dô thj là cách thé hiên dé thây nhât và chính xàc nhât cho thây duge môi quan hê và xu huông biên dông cúa các thông tin do kê toán quàn trj cung câp và xú lÿ. N hu dô thj phân tích diêm hôa vôn, dô thj 26 Chwcyng 1: Tong quan ve ké toan quán tr¡ lgi nnuán... Tú dó các nhá quán tri tháy ngay dirgc xu huáng bien dóng cúa tirng chi tiéu má dua ra các quyét dinh phú hgp. Phuong pháp mó hinh, trong ké toán quán tri dé dánh giá trách nhiém cúa các trung tám dáu tu cüng thuáng sir dung mó hinh Dupont dé phán tích các nhán tó ánh huáng dén chi tiéu ROI, tir dó dua ra các quyét dinh thich hgp vá xác dinh trách nhiém cúa nhá quán tri. 1.4. SO SÁNH KÉ TOÁN QUÁN TRj VÁ KÉ TOÁN TÁI CHÍNH 1.4.1. NhOrig diém gióng nhau Ké toán quán tri vá ké toán tái chính lá hai bó phán cáu thánh cúa ké toán nói chung, chúng déu có nhiém vu cung cap thóng tin cho các cáp quán tri vé tinh hinh tái sán, nguón vón, quan he tái chính, do váy chúng có nhúng diém gióng nhau: - Déu dé cáp dén các nghiép vu kinh té cúa doanh nghiép tir khi thánh láp cho tái khi giái thé hoác phá sán. Các nghiép vu kinh té chú yéu phán ánh các kháu cung cáp, sán xuát, tiéu thu vá xác dinh két quá thuáng gán vói mót chu ky kinh doanh cúa mot doanh nghiép. - Déu dua trén he thóng ghi chép ban dáu cúa ké toán dó lá hé thóng chúng tú. Hé thóng chúng tir bát buóc vá hé thóng chúng tir huáng dan lá co só dé dé ghi nhán thóng tin ban dáu cho hé thóng thóng tin ké toán quán tri tnróc khi dua váo xú ly. - l hóng tin ké toán quán tri vá thóng tin ké toán lái chính déu chin trách nhiém truác các nhá quán ly vé trách nhiém cúa thóng tin trong viéc cung cáp cho các dói tugng sú dung. Diém náy gán vái trách nhiém cúa nhúng nguái tao ra thóng tin ban dáu nhám tiáng cao dó tin cay cúa nhüng thóng tin sau. 1.4.2. NhOng diém khác nhau Xuát phát tú muc dích co bán cúa kc toán tái chính lá cung cáp thóng 27 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI tin cho tât cà các dôi tuçmg dê dua ra quyêt djnh mang lai loi ich cho bán thân các dôi tuong. Trong khi do kê toán quân tri chi cung câp thông tin cho các câp quàn tri nôi bô doanh nghiêp dê dua ra quyêt djnh diêu hành các hoat dông kinh doanh, do vây chúng có diêm khác nhau co bân sau: * Vê dôi tuçmg s ù dung thông tin: các thông tin mà kê toán tài chinh cung câp phuc vu cho nhiêu dôi tuçmg, bên trong, bên ngoài doanh nghiêp, nhung chù yêu huông ra bên ngoài: các cô dông, nhà dâu tu, co quan thuê, các dôi tâc liên doanh, liên kêt, ngân hàng.... Các dôi tuçmg tuÿ theo các mue dich cu thè mà thu nhân và phân tich thông tin cho phù hçp dê dat duge loi ich chinh cho bàn thân minh. Vi du, các cô dông thuàng quan tâm tài cô túc cho môi cô phân là bao nhiêu dê dua ra quyêt djnh mua cô phiêu cho phù hop. Ngiroc lai, dôi tuong mà kê toán quàn trj phuc vu lai là các câp quàn trj bên trong doanh nghiêp tù tô truàng sàn xuât dên giâm dôc doanh nghiêp, chù tjch hôi dông quàn trj vói các thông tin diên biên tù hoat dông kinh doanh hàng ngày dê diêu chinh, chinh hoat dông dô nhâm tôi da hóa loi nhuân cùa các hoat dông. Vi du, Bâng cân dôi kê toán, Báo câo kêt quá kinh doanh, Báo cào thuê,... là nhùng thông tin tông hop mà kê toán tài chinh cô nhiêm vu cung câp công khai cho các dôi tuong bên ngoài. - Càc bâng tông hop chi phi và tinh già thành cho tùng phân xuàng, tùng loai sán phâm, hay các bâng du toán chi phi lai do kê toán quàn trj cung câp chi tiêt hay tông hop theo yêu câu sù dung thông tin cùa môi câp quàn trj trong doanh nghiêp. Quân dôc phân xuòng cân phài chi tiêt hoà chi phi cho tùng sàn phâm. Giâm dôc cân phài chi tiêt hoà chi phi cho tùng phân xuòng. * Dçic diêm cùa thông tin cung câp: - Thông tin cùa kê toán tài chinh thuàng phân ânh quâ khù và tuân theo các chuân mue, chê dô kê toán huàng dân, thông tin thuàng mang tinh chinh xác cao. Trong khi dò thông tin cùa kê toán quân trj thuàng huàng tài tuong lai, hiçn tai và rât linh hoat. Thông tin thuàng thê hiçn tinh kjp thài, tôc dô dê kjp dua ra các quyêt djnh hàng ngày. 28 Chwo’ng 1: Tong quan ve ke toan quan tri Vi du, Bang can doi ke toan phan anh tinh hinh tai san va nguon von ciing vdi cac quan he tai chinh tai mot thdi diem eua mot doanh nghiep. Con Bang du toan chi phi san xuat lai phan anh thdi gian trong tuang lai chua xay ra. Bang can doi ke toan thudng phai tuan theo cac quy dinh ciia che do tai chinh hoac cac chuan muc ke toan hudng dan trong viec lap va phan anh cac chi tieu. Bang du toan chi phi san xuat lai xuat phat tir dac diem hoat dong kinh doanh thue te eua doanh nghiep, san pham cu the de xay dung du toan. - Thudc do ciia thong tin ke toan. Trong ke toan tai chinh thudng su dung cac thudc do khac nhau nhu gia tri, hien vat va thdi gian, nhung thudc do gia tri dugc coi la co ban. San pham cuoi ciing cua ke toan tai chinh do la he thong bao cao ke toan the hien bang thudc do gia tri. Trong ke toan quan tri su dung nhieu thudc do khac nhau nhu hien vat, gia tri, thdi gian, chung loai, ca cau... Tuy theo nhung muc tieu khac nhau ma coi trong thudc do nao. Vi du, chanh van phong khi dua ra quyet dinh thue phuang tien van tai thudng can cir vao nhung thong tin the hien thudc do khoi lugng, chung loai va ket cau mat hang. - Pham vi thong tin ke toan, thong tin ke toan tai chinh thudng lien quan den toan doanh nghiep, phan anh nhung hoat dong kinh doanh da xay ra. Trong khi do thong tin ke toan quan tri thudng phan anh chi tiet d tung bo phan, tung phan xudng, tung cong trinh, tung loai san pham, thong tin thudng phan anh nhung hoat dong kinh doanh dang va se dien ra. Vi du, chi tieu doanh thu tren Bao cao ket qua kinh doanh cua ke toan tai chinh la doanh thu cho toan cong ty, con tren Bao cao ket qua kinh doanh cua ke toan quan trj lai la doanh thu tinh cho tung bo phan, tirng san pham, tung loai hinh hoat dong... va toan doanh nghiep. - Thong tin cua ke toan tai chinh mang tinh cong khai. Vi du, he thong bao cao tai chinh eua cac cong ty co phan thudng phai cong khai tai cac sd giao dich chung khoan, cac to chuc tin dung, cac ca quan thue. Trong khi do thong tin cua ke toan quan tri lai mang tinh su dung noi bo va thupe van de bi m at cua doanh nghiep. Tinh bi mat eua thong tin ke toan quan tri phu thuoc vao tinh chat cua thong tin va vai tro cua tung cap quan tri trong 29 Giao trinh KE TOAN QUAN TRI doanh nghiep. Vi du, tinh hinh nop thue cua doanh nghiep se dugc cong khai hang nam dua vao bao cao quyet toan thue. Lai nhuan cua moi loai san pham nhu the nao thi ehu doanh nghiep moi biet dugc de co can cir dau tu cho phii hop. * Ky bao cao va hinh thue cua bao cao ke loan. - Ky bao cao cua ke toan tai chinh thudng theo thang, quy, nam, va che do quy dinh. Do trong ke toan quan tri tinh linh hoat va toe do dirge quan tarn nen ky bao cao cung rat linh dong, no phu thuoc vao yeu cau cua nha quan tri, co the la tirng ngay, tuan, thang. - Hinh thue va so lugng cac bao cao cua ke toan tai chinh thudng thong nhat ve hinh thue va noi dung theo quy dinh. Cac chi tieu cua bao cao dugc tinh thong nhat trong ca mot ky hach toan. Con doi vdi ke toan quan tri thi cac bao cao linh hoat ca ve so lugng, hinh thue mau bieu, quy each va thdi gian lap tuy thuoc yeu cau thu nhan thong tin cua cac cap quan ly va dac diem hoat dong kinh doanh cu the cua doanh nghiep. * Tinli phap ly cua thong tin ke toan. Do doi tugng ma ke toan tai chinh phuc vu la cac c a quan Nha nude, ngan hang... va la can cu de xac dinh nghla vu nop thue vdi N ha nude cung nhu ra quyet dinh cua cac ca quan chuc nang doi vdi doanh nghiep trong hoat dong kinh doanh nen thong tin co tinh phap ly rat cao. N gugc lai thong tin ma ke toan quan tri chi co y nghia trong noi bo doanh nghiep nen khong co tinh phap ly. * Thong tin ke toan trong moi quan he voi cac nganh khac. Do yeu cau thong tin cua ke toan quan tri rat da dang nen ke toan quan tri phai sir dung nhieu thong tin cung nhu phuang phap cua cac nganh khac de co thong tin huu ich. Vi du, ke toan quan tri dua vao cac nganh nhu thong ke, phan tich... Tom lai, nhung diem khac nhau giua ke toan tai chinh va ke toan quan tri dugc the hien qua bang sau: 30 Chu’O’ng 1: Tong quan ve ké toán quán tri Báng 1.1. So sánh su khác nhau giüa ké toán quán tri vá ké toán tai chinh TiCu thúc so sánh Ke toán tai chinh Ke toán quán trj 1. Dói tirgng sú dung thóng tin ké toán 2. Tính chát cúa thóng tin ké toán 3. Dac diém cúa thóng tin ké toán 4. Thuóc do thóng tin ké toán Thóng tin ké toán tai chinh sú dung cho moi dói tugng bén trong vá bén ngoái doanh nghiép, nhung huóng chú yéu ra bén ngoái: các có dóng, co quan thué, ngán háng, kiém toán... Thóng tin ké toán tai chinh thuóng mang tính chát cóng khai, minh bach, thóng qua he thóng báo cáo tái chinh theo quy dinh cúa các co quan có thám quyén. Thóng tin ké toán tái chinh thuóng uu tién tính chinh xác hcrn lá dáy dú vá kjp thói, vi cung cap cho bén ngoái lá chú yéu. Thóng tin thuóng tuán thú các nguyén tac vá chuán muc ké toán theo quy djnh. Thóng tin thuóng phán ánh quá khú két quá cúa quá trinh kinh doanh. Y nghíá cúa thóng tin thuóng phuc vu cho ky tái dé dua ra các quyét dinh. Thóng tin ké toán tái chinh sú dung các thuóc do hién vát, thói gian, giá tri. Nhung thuóc do giá tri coi lá co bán trong quá trinh hach toán. Thóng tin ké toán quán tri chi sú dung cho các nhá quán tri trong nói bó doanh nghiép: hói dóng quán tri, ban giám dóc, truóng các phóng, ban... Thóng tin ké toán quán tri thuóng mang tính chát bí mát. Túy theo vai tró cúa nhá quán tri vá ca che tái chinh quy dinh dé nám bát thóng tin. Thóng tin ké toán quán tri thuóng uu tién tính kip thói hom lá chinh xác vá dáy dú, vi cung cáp cho nhá quán tri lúa chon phuong án kinh doanh tói uu. Thóng tin thuóng mang tính chát linh hoat, sáng tao. Thóng tin thuóng phán ánh hién tai, tuong lai cúa quá trinh kinh doanh. Y nghía cúa thóng tin thuóng phuc vu cho hién tai huSc tuunp lai. Thóng tin ké toán quán trj sú dung các thuóc do hién vát, thói gian, giá trj, ca cáu, chúng loai, chát luong ... nhung thuóc do náo lá ca bán con phu thuóc váo muc tiéu cúa viéc nghién cúu vá các quyét djnh cu thé. 31 Giáo trinh KE TOAN QUÁN TRI 5. Hé thóng báo cáo ké toán 6. Tính pháp lénh cúa thóng tin ké toán. Báo cáo cúa ké toán tái chính thuang trong pham vi doanh nghiép, mau biéu báo cáo thucrng mang tính chát thóng nhát vé hinh thúc vá npi dung, ky báo cáo có thé lá tháng, quy,nám. Thóng tin ké toán tái chính thuang mang tính pháp lénh cao, tuán thú các nguyén tac vá chuán rnuc ké toán, Báo cáo cúa ké toán quán tri thuóng theo bö phán trong doanh nghiép, máu biéu báo cáo phu thupc váo nhu cáu quán tri cúa các cáp vá dác diém kinh doanh cu thé cúa các doanh nghiép, ky báo cáo có thé lá ngáy, tuán, tháng. Thóng tin ké toán quán tri khóng mang tính pháp lénh. Thóng tin da dang, phong phú mang tính chát linh hoat. N hu väy ta thäy bán chát thóng tin cúa ké toán quán tri khác vái thóng tin cüa ké toán tái chính, do väy cách thúc tö chúc ké toán dé thu nhän thóng tin cüng khác nhau, tír khäu ghi nhän thóng tin trén chúng tír, phän loai thóng tin, xú ly vá phän tích các thóng tin... 1.5. S I/ CÄN THIÉT, YÉU CÁU VÄ NHIEM VU TÓ CHl>C K É TOÁN QUÁN TR| TRONG DOANH NGHIÉP 1.5.1. Su” can thiét tó ehiKC ké toán quán tr¡ trong các doanh nghiép Trong nén kinh té thi truóng, vai tro cúa thóng tin ké toán quán tri ngáy cáng duoc m á rpng vá kháng dinh vi thé phát trién. Ly do co bán dän den ke toán quán tri phát trien lá do su canh tranh k h oc lict cú a các doanh nghiép, các táp doán, các quóc gia vói nhau. Trong cuóc canh tranh dó có su thánh cóng vá thät bai cúa các doanh nghiép, táp doán, nhän tó quan trong dän dén su thánh cóng cúa các nhá quán tri trén thuomg tnrdng chính lá thóng tin ké toán quán tri thích hpp. M át khác, các mó hinh tó chúc quán ly cüng thay dói theo su phát trién cúa cóng nghé thóng tin vá các cóng cu phän tích hicn dai thóng qua hé thóng máy tính. Thóng tin kinh té ngáy cáng hpi nháp cao, m ang tính chát toán cáu, do váy quá trinh thu thäp, xú ly thóng tin dói hói phái nhanh, 32 Chw ong 1: Tong quan ve ké toan quán tri chính xác va m ang tính chuán muc cúa các thóng lé quóc té. Truóc su dói hói khách quan cúa nén kinh té, trinh dó cúa các nhá quán tri ngáy cáng náng cao dé dáp úng vá thóa man các thóng tin cúa nén kinh té hói nháp vá phát ti ién. Dó chính lá nguyén nhán dan dén ké toán quán tri phát trien, do váy tó chúc ké toán quán tri trong các doanh nghiép cúa nén kinh té thj trudng có thé coi nhir mót quy luát khách quan vón có cúa nén kinh té. Tính tát yéu khách quan dó duge thé hién qua nhúng diém sau: - Các doanh nghiép kinh doanh trong nén kinh té thi triróng phái tir chú tái chính, duge quyén tu do quyét djnh moi hoat dóng, dirge giao luu vá hói nháp quóc té. Do váy tính canh tranh cúa các doanh nghiép cáng manh me, dé dám báo moi quyét djnh dua ra có dó tin cay cao cán phái dirá váo he thóng thóng tin ké toán quán trj. - He thóng ké toán tái chính cúa các doanh nghiép thuóc nén kinh té thi truong thiróng phü hgp vói các thóng lé quóc té, dó lá nguyén nhán dán dén tính hói nháp cao, dán den ké toán quán tri phát trién vá hoán toán dóc láp vói ké toán tái chính. 1.5.2. Yéu cáu vá nhiém vu tó chú’c ké toán quán tr¡ trong các doanh nghiép N hu ta da biét, ké toán quán tri lá mót phán hé cúa ké toán nói chung trong các doanh nghiép, do váy viéc tó chúc ké toán quán trj cán thuc hién tót các yéu cáu sau: - C ung cap thóng tin dáy dú, kjp thcyi ve tinh hinh tái sán, nguón vón, doanh thu, chi phí, lgi nhuán cúa doanh nghiép cho các cáp quán trj. - Cung cáp kjp thói vá dáy dú ve djnh múc chi phí, du toán, ké hoach cúa mgi hoat dóng, dé các nhá quán trj có phuang huáng phán tích, dánh giá dua ra các quyét djnh phú hgp. - Các thóng tin cung cáp déu phái xuát phát tú nhu cáu cúa các nhá quán trj vá dác thú kinh doanh cu thé cúa các doanh nghiép. - Thóng tin cung cáp phái thuán tién cho quá trinh phán tích, dánh giá 33 Giáo trinh KE TOÁN QUÀN TRI dua ra các quyêt djnh phù hop cho tímg mue tiêu khác nhau. M ât khác dê cung câp dây dù, kip thài các thông tin vê tinh hinh kinh tê, tái chính cho các nhà quàn tri, các chuyên gia kê toán quân trj cân phài thuc hiên tôt các nhiêm vu sau: - Xáy dung các djnh mire chi phi chuân, hê thông du toán ngán sách khoa hoc, kê hoach phù hop trong mot kÿ xàc dinh. - Tô chûc, phôi hçrp thuc hiên tôt các khâu công viêc trong doanh nghiçp, nhâm dat duac các mue tiêu nhu tôi da hóa doanh thu, lai nhuân, tôi thiêu hóa chi phi. - Thu thâp, xù lÿ thông tin vê tình hinh biên dông cúa tái sàn, nguôn vôn, doanh thu, chi phi, lai nhuân và các quan hê tái chính khác theo pham vi cùa bô phán vá toán doanh nghiep. - Kiém tra, kiêm soát viêc thuc hiên các dinh múc chi phi, du toán ngán sách, kê hoach da xáy dung. - Phân tích dánh giá thông tin, cung câp cho các nhà quàn tri thông qua hê thông báo cáo kê toán quàn tri. Tu vân cho các nhà quàn tri dua ra quyêt dinh tôi iru. 1.6. TÔ CHI/C KÉ TOÁN QUÀN TR| TRONG DOANH NGHIÉP Dê phuc vu nhu câu thông tin cùa các nhà quàn trj trong viêc dua ra quyêt djnh diêu hành moi hoat dông kinh doanh trong các tô chúc hoat dpng, tô chúc kê toán quàn trj có vai trò quan trong trong hoat dông tông thè cùa doanh nghiçp. T ô chúc kc toán quàn tri có the theo cliú c n&ng tliông till kê toán hoäc chu trinh công viêc kê toán cu thè trong các m ô hinh tô chúc kêt hop hay tách biêt vói kê toán tái chính. 1.6.1. To chipc ké toán quàn tr¡ trong doanh nghiep theo chú»c náng thông tin ké toán Trong các doanh nghiçp thông tin kê toán quàn trj thuerng duac tô chúc theo hai nói dung co bàn: thu nhân thông tin và phân tích, xú lÿ thông tin. Thu nhân thông tin kê toán quàn trj thuàng duac tiên hành tai các bô 34 Chwang 1: Tong quan ve ke toan quan tri phan nhu phan xirdng, cira hang, to san xuat... Thong tin ke toan gom co thong tin hien tai va thong tin tuang lai. Thong tin hien tai chinh la cac chi tieu kinh te, tai chinh chi tiet thuoc cac bo phan nhu hang ton kho, chi phi, doanh thu va ket qua dang xay ra trong hoat dong kinh doanh cua doanh nghiep. N hung thong tin nay deu xuat phat tir nhu cau cua cac nha quan trj cac cap nham theo doi, danh gia tinh hinh kinh te, tai chinh cua doanh nghiep. Thong tin tuang lai la he thong thong tin quan trong ma cac nha quan trj can phai du doan, phan doan nhirng hoat dong kinh doanh sap xay ra dua tren nhung ca so khoa hoc hien tai va qua kliir. Do tin cay cua cac thong tin tuang lai phu thuoc vao trinh do quan ly cua cac cap quan trj va anh hudng den hieu qua cua cac hoat dong trong doanh nghiep. To chirc phan tich thong tin ke toan quan trj. Tren ca sd nhirng thong tin thu nhan dirge, cac chuyen gia ke toan tien hanh so sanh, doi chieu giira thuc te vdi djnh muc, dir toan, ke hoach de tir do xac djnh nhung nhan to anh hirdng theo cac chieu hudng tich cuc va tieu cuc tir do dua ra cac bien phap nham nang cao hieu qua cua cac hoat dong. M at khac qua trinh phan tich cung thudng sir dung cac cong cu hien dai de du doan nhung hoat dong kinh doanh co kha nang xay ra, tir do co cac quyet dmh ung xir kjp thdi. 1.6.2. To chupc ke toan quan tri. trong doanh nghiep theo chu trinh thong tin ke toan Chu trinh thong tin ke toan thudng the hien qua nhung khau ca ban trong cac to chirc hoat dong: to chuc hach toan thong tin ban dau thong qua he thong chung tir, to chuc tai khoan ke toan, to chuc tinh gia va to chirc he thong bao cao ke toan quan trj. To chuc hach toan thong tin ke toan quan trj ban dau thong qua he thong chung tir. Chung tir la phuang tien ghi nhan va phan anh toan bo cac nghiep vu kinh te phat sinh trong doanh nghiep. To chirc chimg tir thudng dua vao he thong chimg tir bat buoc va hudng dan cua Bo Tai chinh quy djnh. Tuy nhien, xuat phat tir yeu cau quan trj khi to chirc chimg tir ta co the bo sung them cac chi tieu cho phii hgp vdi tinh hinh thuc te cua cac doanh nghiep. M at khac, co the thiet ke mdi nhung mau chung tir phii hgp vdi dac diem kinh doanh cua tirng doanh nghiep nham cung cap thong tin nhanh va 35 Giao trinh KE TOAN QUAN TRI chinh xac cho tirng cap quan tri. Vi du, phieu xuat kho sir dung vat lieu c;ho san xuat san pham co the bo sung cac chi tieu nhu dinh mire tieu hao w at lieu cho m ot san pham, tir do co the danh gia va so sanh dinh m uc thuc; te voi dvr toan hoac ke hoach de nha quan tri co cac quyet dinh kip thdi. To chirc tai khoan ke toan quan tri. Tai khoan ke toan va so ke toan co moi quan he mat thiet vdi nhau. Thuc chat so ke toan la phuong tien tthe hien tai khoan ke toan. Do vay khi to chirc tai khoan ke toan can xuat plhat tu nhu cau cua cac nha quan tri gan voi dieu kien thuc tien kinh doanh de m o cac tai khoan, he thong so cho phii hop. Vi du, doanh nghiep kinh doainh da mat hang d nhieu thi tnrong khac nhau trong dieu kien phan cap c a c;he quan ly tai chinh theo cac cira hang thi tai khoan doanh thu thudng dirge rmd dong thoi theo 3 tieu thuc tren: doanh thu theo mat hang, doanh thu theo rthi trudng, doanh thu theo cira hang. To chirc he thong bao cao ke toan quan trj. Bao cao ke toan quan tri chinh la san pham cuoi cimg cua cac chuyen gia ke toan trong qua trinh tthu thap va xir ly cac thong tin cung cap cho nha quan ly. Bao cao ke toan quian trj cung da dang va phong phu, xuat phat tir nhu cau, su am hieu thong ttin cua cac nha quan trj de tir do xay dung chi tieu, thiet ke mau bieu cho pihii hgp voi tirng cap quan tri nham dam bao phan tich, danh gia dua ra qu>yet dinh hieu qua cao trong cac tinh huong hoat dong kinh doanh hang ngay. M ot he thong bao cao ke toan quan tri tot se giup cho cac nha quan tri dua ra cac quyet dinh dung dan. Do vay, to chirc he thong bao cao ke town quan tri phai dam bao yeu cau: l i e thong bao ca o ke toan quan tri can d u ac xay d u n g phu h a p vvdi yeu cau cung cap thong tin phuc vu quan ly noi bo cua tirng nha quan tri cu thie. - Thong tin cua bao cao ke toan quan tri phai day du, dam bao tinh so sanh dugc phuc vu yeu cau quan ly dieu hanh va ra cac quyet djnh cua niha quan tri cac cap. - Cac chi tieu trong he thong bao cao ke toan quan tri phai dam bsao tinh phu hgp, trung thanh, nhat quan giCra cac bao cao djnh huong, bao c:ao ket qua thuc hien va bao cao phan tich bien dong giua so lieu du toan va so lieu thuc hien. 36 Chu’cmg 1: Tong quan ve ké toan quán tri D é phuc vu cung cáp thóng tin cán thiét cho các nhá quán tri thuc hién chúc náng quán tri doanh nghiép, he thóng báo cáo ké toán quán tri phái thiét ké bao góm các loai báo cáo co bán sau: - Hé thóng báo cáo du toán, ké hoach, các chi tiéu ké hoach dé chuán bi các diéu kién dám báo vá tó chúc trién khai trén tát cá các lính vuc hoat dóng cua doanh nghiép, lá thuóc do dánh giá két quá thuc hién. - He thóng báo cáo thuc té: he thóng báo cáo cung cáp thóng tin vé tinh hinh thuc hién cua hoat dóng kinh doanh cua doanh nghiép trén các lính vuc hoat dóng kinh doanh lá co so dé nhán dinh, kiém soát, dánh giá, diéu chinh tinh hinh thuc hién. - He thóng báo cáo phán tích két quá vá nguyén nhán cúa các hoat dóng kinh doanh: he thóng báo cáo bién dóng két quá vá nguyén nhán cúa các hoat dóng kinh doanh phán ánh các thóng tin chénh léch giúa thuc hién vái du toán (các thóng tin dinh huóng) vá các nguyén nhán gáy nén su chénh léch dé giúp cho nhá quán tri doanh nghiép kiém soát, dánh giá tinh hinh, xác dinh duoc các nguyén nhán dan dén su bién dóng. 1.7. MÓ HÍNH TÓ CHl>C B0 MÁY KÉ TOÁN QUÁN TRI. TRONG DOANH NGHIÉP Viéc tó chúc bó máy ké toán quán tri trong các doanh nghiép phái phü hcrp vái dác diém hoat dóng kinh doanh, quy mó dáu tu vá día bán hoat dpng. D óng thai phü hap vái múc dó phán cáp quán ly tái chính trong các doanh nghiép. Bó máy ké toán phái gon nhe, khoa hoc, hop ly vá hiéu quá cao trong viéc cung cáp ihóng tin cho nhá quán tri. Cán cú váo diéu kién cp thé, các doanh nghiép có thé tó chúc bo máy ké toán quán trj theo m ót trong các mó hinh sau: a. M ó hinh két hap. * Tó chúc ké toán quán trj vá ké toán tái chính theo mó hinh két hoTheo mó hinh náy các chuyén gia ké toán dóng thái dám nhiém hai nhiém vu: thu nhán vá xú ly thóng tin ké toán tái chính vá ké toán quán tri. Mó hinh náy th u án g duac van dung ó các doanh nghiép có quy mó vúa vá nhó, só lugng các nghiép vu kinh té phát sinh vái tán suát ít. Mó hinh náy có uu 37 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI diêm là kêt hgp chat chè thông tin kê toàn tài chinh và kê toàn quàn tri, tiêt kiêm duçc chi phi, thu nhàn thông tin nhanh. Song có han chê là chua chuyên mon hóa hai loai kê toàn theo công nghê hiên dai. Các công viêc cüa kê toàn dirçc thirc hiên cho môi phân hành kê toàn thiròng cu thè hóa nhu sau: - Cân eu vào chùng tù ban dâu dê ghi vào càc sô kê toàn tài chinh và kê toàn quàn tri. - Cuòi kÿ hoâc theo yêu câu cùa nhà quàn trj kê toàn tiên hành lâp càc báo cào kê toàn: Bào cào kê toàn tài chinh và Bào cào kê toàn quàn tri. - Phân tich, dânh giâ kêt quà thu diroc so vói các du toân, dinh mire dä xây dirng. X ù lÿ thông tin, cung câp kip thài dê phuc vu ra quyêt djnh cho moi dôi tirong. b. M o h'mh tàch biêt. * Tô chùc kê toân quàn tri và kê toàn tài chinh theo mô hinh tàch biTheo mô hinh này các chuyên gia kê toàn quàn tri dôc lâp vói chuyên gia kê toàn tài chinh. Mô hinh này thucmg duoc vân dung à các doanh nghiêp có quy mô lórn, sô luçmg các nghiêp vu kinh tê phât sinh vói tân suât nhiêu, kinh doanh da ngành, da nghê. Mô hinh này có uu diêm là tâch biêt thông tin kê toân tài chinh dôc lâp vói kê toân quàn tri theo huómg cà hai dêu có thè hiên dai hóa. Song có han chê là chua khài quât duoc thông tin cùa hai phân hê vói nhau. Các công viêc eu thê cùa kê toàn quân tri duoc cu thè hóa nhu sau: - Lâp du toân, dinh mire chi phi, ngân sách cho các bô phân và toàn doanh nghiêp. - Cân cir vào chimg tù ban dâu, huerng dân . dê ghi vào các sô kê toân quàn tri theo nhu câu cùa các nhà quân tri. - Tiên hành lâp các báo cào kê toàn quân trj theo yêu câu cùa nhà quàn lÿ và thuc tê các doanh nghiêp. - Phân tich, dânh giâ kêt quà thu duoc so vói các du toàn, dinh mùc dà xây dung dê dua ra các thông tin thich hçrp - Thu nhân thông tin thich hçrp dê phuc vu ra quyêt dinh kinh doanh tôi uu. 38 Chu’O’ng 1: Tong quan ve ké toan quán tr¡ c. M ó hinh hón hop Tó chúc bó máy ké toán quán tri hón hgp la mó hinh két hgp gitra hai mó hinh néu tren, trong dó tó chirc ké toán quán trj do các chuyén gia don vi dám nhiém. Ké toán tái chinh dan vi có thé di thué cüa các cóng ty kinh doanh hánh nghé ké toán vá kiém toán. Dú lúa chon mó hinh náo, bó máy tó chúc ké toán quán tri trong các doanh nghiép cüng phái hoat dóng có hiéu quá, sáp xép nhán su khoa hoc. Thóng thiráng góm các chuyén gia dám nhiém kháu xáy dung du toán, d¡nh múc, ké hoach, các chuyén gia tóng hgp thóng tin, phán tích dánh giá, các chuyén gia tu van vá ra quyét dinh. Bó máy ké toán quán tri thuóng tó chúc theo so dó sau. S tt do 1.3. Bó m áy tó chúc ké toán quán tri trong doanh nghiép Các bó phán náy có thé bó tri nhúng nhán vién ké toán quán trj riéng hoác kiém nhiém nhúng phán cóng viéc cúa ké toán tái chính theo mó hinh tó chúc két hgp. Trong dó bó phán xáy dung du toán sé tién hánh thu tháp thóng tin, phói hgp vái các bg phán khác trong doanh nghiép nhu ké hoach, ky thuát, tái c h ín h .. .dé xáy dung các dinh mire, du toán theo ké hoach hoat dóng cúa doanh nghiép. Bó phan tóng hgp, phán tích, dánh giá se lién háuli dánh giá các két quá hoat dóng thuc té so vái du toán, tim ra nguyén nhán chénh léch néu có, dóng thái dánh giá trách nhiém cúa timg nhá quán tri trong viéc sú dung chi phí táng, giám nhu thé náo. Bó phán tu ván ra quyét dinh can cú váo két quá dánh giá, trinh dó chuyén món nghé nghiép, kinh nghiém thuc té vá dao dúc nghé nghiép sé lúa chgn các quyét dinh tói uu giúp nhá quán tri thánh cóng trén con duong kinh doanh. 39 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI Ket luán chuong Tât cà các dan vi trong nên kinh tê dêu cô mue tiêu hoat dông và các nhà quàn lÿ dêu cân thông tin kê toán dê ra kê hoach, diêu hành và kiêm soát hoat dông nhâm dat duge mue tiêu cùa tô chúc. Kê toán quân tri là mot bô phân quan trong trong hê thông thông tin cùa mot tô chúc. Mue tiêu chù yêu cùa kê toán quân tri: cung câp thông tin cho nhà quàn tri dê lâp kê hoach và ra quyêt dinh; trg giùp nhà quàn tri trong viêc diêu hành và kiêm soàt hoat dông cùa tô chúc; thùc dây các nhà quàn tri dat duge các mue tiêu cùa tô chúc và do luàng hiêu quà hoat dông cùa các nhà quàn tri và các bô phân truc thuôc trong tô chúc. Kê toán quàn tri khâc vói kê toán tài chinh à nhiêu diêm: dôi tugng sù dung thông tin kê toán quàn tri là các nhà quàn tri bên trong doanh nghiêp. Kê toán quân tri không cô tinh phâp lênh và không tuân thù câc nguyên tac và chuân mue kê toân. Trong khi dô, kê toán tài chinh dât trong tâm vào viêc cung câp thông tin cho nhùng nguài bên ngoài tô chúc nhu các nhà dâu tu, câc chù ng, các chuyên gia tài chinh, khâch hàng. Thông tin kê toàn tài chinh cung câp bj chi phôi bài các nguyên tâc kê toán, các chuân mue kê toân, câc qui dinh cùa luât phâp và các co quan quân lÿ nhà nuôc và hoàn toàn dua vào sô lieu tú các nghiêp vu kinh tê phât sinh trong quá khù. Tô chúc kê toân quàn tri cüng xuât phát tú däc diêm kinh doanh cùa các doanh nghiêp và yêu câu thông tin cùa nhà quàn tri các câp. Ngày nay kê toán quàn trj duac xem là mot chuyên mon dôc 1?p cà vê lÿ thuyêt và thuc tien duge xà hôi thúa nhân. Câc chuyên gia kê toân quàn tri phài sà hùu mot chúng chi hành nghê và tuân thù các nguyên tac dao due cùa nghê nghiêp. 40 Chisorig 2: Phân loai chi phi Chucmg 2 PHÂN LOAI CHI PHÎ Mue tiêu cùa chirong này cung câp cho nguoi hoc nhfmg nôi dung sau: •!* Chi p h i dnh huong truc tiêp dên Icri nhuân, tài sàn cùng nhu su ton tai và p hàt triên cùa doanh nghiêp. Vi vây, nhà quàn tri à càc câp trong mot tô chùcc dêu phài hiêu duac bâti chât cùa chi p h i p h à t sinh trong phqm vi quàn lÿ cùa minh dê cô thê kiêm soât và sir dung chüng nhu là mot công eu dê gia läng kêt quà kinh doanh. ❖ D ê p huc vu tôt han cho viêc quàn tri chi p h i à càc doanh nghiêp và dua ra càc quyêt dinh hop lÿ, truâc tiên cân cô su hiêu biêt dây dù, khoa hoc vê chi phi. Trong chuang này hucmg dên giâ i thiêu bàn chât kinh tê chi phi, tinh chât và dqc diêm tùng loai chi p h i cùng nhu càc câch thê hiên chi p h i trên càc bâo cào kêt quà kinh doanh cùa doanh nghiêp. 2.1. KHÀI Q U ÄT V È CHI PHÎ 2.1.1. Bàn chât kinh té cùa chi phi Chi phi là mot trong nhtrng yèu tô trung tâm cûa công tac quàn lÿ hoat dông sàn xuât kinh doanh cùa doanh nghiêp. Chi phi duçrc nhin nhân theo nhiêu gôc dô khàc nhau. Chi phi sàn xuât cô thê hiêu mot câch trùu tuçng là biêu hiên bang tiên cùa nhùng hao phi lao dông sông và lao dông vât hoâ phât sinh trong quâ trinh hoat dông sàn xuât kinh doanh duge tinh cho mot 41 Giâo trînh KÊ TOÄN QUÀN TRI thoi kÿ nhât dinh; hoâc chi phi là nhùng phi ton vê nguôn lue, tài sàn eu thê và djeh vu sù dung trong hoat dông sàn xuât kinh doanh. N hùng nhân thùc chi phi cô thê khâc nhau vê quan diêm , hinh thùc thê hiên chi phi. tuy nhiên chùng dêu co nhùng diêm chung: + Chi phi là hao phi tài nguyên (kê cà hùu hinh và vô hinh), vât chât, lao dông; + N hùng hao phi này phài gân liên vai mue dich sàn xuât kinh doanh; + Phâi dinh lugng duçc bâng tiên và duçc xâc dinh trong m ot khoâng thoi gian nhât dinh. Dây chinh là bân chât kinh tê cùa chi phi trong hoat dông sàn xuât kinh doanh cùa doanh nghiêp. Tù bân chât kinh tê này, ta co thê phân biêt duge chi phi vai chi tiêu, chi phi vôi vôn. Chi phi gân liên vai hoat dông sàn xuât kinh doanh, duge tài trg tù vôn kinh doanh và duge bù dâp tù thu nhâp hoat dông sàn xuât kinh doanh. N gugc lai, chi tiêu là sir giàm di dan thuân câc loai vât tu tài sàn, tiên vôn cùa doanh nghiêp bât kê nô dirge dùng cho mue dich nào. Tuy nhiên, chi phi và chi tiêu cùng cô môi quan hê nhât djnh. Chi tiêu là c a sà phât sinh chi phi, không cô chi tiêu thi không cô chi phi. Chi phi và chi tiêu không nhùng khâc nhau vê lugng mà côn khâc nhau vê thài gian, cô nhùng khoân chi tiêu kÿ này nhung chua duge tinh vào chi phi (nhu mua nguyên vât lieu nhung chua sù dung) và cùng cô nhùng khoàn tinh vào chi phi kÿ này nhung thuc tê lai chua chi tiêu (nhu chi phi trich truôc). Su khâc biêt giùa chi phi và chi tiêu trong câc doanh nghiêp là do dâc diêm, tinh chât vân dông và phirang thùc chuyên dich giâ tri cùa tùng loai tài sàn vào quâ trinh san xuât và yêu câu kÿ thuât hach toân chùng. Chi phi cùng khâc vai vôn, vôn là biêu hiên bâng tiên nhùng tài sàn cùa doanh nghiêp nên bàn thân chùng chua tao nên phi ton. 2.1.2. Khâi niêm vè chi phi du’ô’i gôc dô ké toan tài chinh Theo chuân mue kê toân Viêt Nam - VAS 01: Chuân m ue chung, chi phi là tông giâ tri câc khoàn làm giàm lgi ich kinh tê trong kÿ kê toân duôi hinh thùc câc khoàn tiên chi ra, câc khoân khâu trù tài sàn hoâc phât sinh 42 Chirong 2: Phân loai chi phi câc khoân ng dân dên làm giàm vôn chù sa hùu, không bao gôm các khoàn phân phôi cho cô dông hoâc chù sà hùu. Trên góc dô cùa kê toân tài chinh, chi phi dirgc nhin nhân nhu nhùng khoân phi ton thuc tê phât sinh gân üên vói hoat dông sàn xuât cùa doanh nghiêp, bao gôm câc chi phi phât sinh trong quâ trinh sân xuât kinh doanh thông thuàng cùa doanh nghiêp và câc chi phi khâc dê dat dirgc mot loai sàn phâm, djch vu nhât dinh, mue dich cu thè trong kinh doanh. Chi phi duge dinh lugng và thê hiên duài dang m ot lugng tiên chi ra, khâu hao tài sàn cô dinh, mot khoân n g dich vu, ng thuê, cùng nhu nhùng khoàn phi ton gôp phân làm giàm vôn sà hùu cùa doanh nghiêp (không bao gôm viêc phân chia vôn hoâc hoàn trâ vôn cho cô dông)...C âc chi phi này duge kê toàn ghi nhân trên co sà câc chùng tù sô sàch kê toân hgp le chùng minh viêc phât sinh cùa chùng trong hoat dông sàn xuât kinh doanh cùa doanh nghiêp. 2.1.3. Khâi niêm vè chi phi dim i góc dô ké toân quàn trj Do mue dich cùa kê toàn quàn tri là cung câp thông tin thich hgp, hùu ich, kip thài cho viêc ra quyêt dinh cùa nhà quàn tri nên ngoài viêc nhân thùc chi phi nhu trong kê toàn tài chinh, câc nhà quàn tri con cân phài nhân thùc chi phi theo góc dô nhân diên thông tin dê phuc vu cho viêc ra quyêt dinh kinh doanh. Do dô, chi phi cô thê là nhùng phi ton thuc tê phât sinh trong hoat dông sàn xuât kinh doanh dirgc tông hgp theo tùng bô phân, tùng trung tâm chi phi cùng nhu xâc dinh tri giâ hàng ton kho trong tùng khâu cùa quâ trinh sàn xuât và tiêu thu. Chi phi cô thê duge tâp hgp phân loai llicu bien phi và dinli pili, tù dó cô the lap các p h u on g trinh du toàn chi phi à càc m ùc hoat dông khàc nhau và phân tich môi quan hê Chi phi - Sàn lugng - Lgi nhuân nhâm phuc vu hùu ich cho viêc ra quyêt dinh kinh doanh à các tinh huông khâc nhau. Chi phi cùng cô thê là nhùng phi ton uôc tinh hoâc du kiên tnrôc dê thuc hiên m ot hoat dông sàn xuât kinh doanh, mot hgp dông kinh tê. Chi phi cô thê gôm cà nhùng phi ton mât di do chon lua phuang àn này thay cho phuong àn khâc (Vi du chi phi ca hôi, thuàng không cô dù chùng tù phâp lÿ)... N hu vây, trong kê toân quàn tri, khi nhân thùc chi phi cân chù y dên su lua chon, so sánh theo mue dich sù dung, ra 43 Giäo trinh KE TOÄN QUÄN TRI quyet dinh kinh doanh han lä chi chü trong väo chüng tir däm bäo tinh phäp ly nhu trong ke toän täi chinh. Trong hoat döng sän xuät kinh doanh, chi phi luön gän lien voi cäc su kien kinh te mä a dö cäc khoän thu nhäp dugc sinh ra thucmg cö nguön göc tir möt khoän chi phi nhät dinh. Töi thieu höa chi phi luön lä muc tieu cüa phän län cäc du an däu tu, cäc ke hoach sän xuät kinh doanh nhäm mang lai lgi nhuän cao hon. Vi väy, de phuc vu cho viec quän ly chi phi vä ra cäc quyet djnh kinh doanh cö hieu quä cän nhän dien chi phi tren nhieu göc dp khäc nhau. M öi cäch phän loai chi phi se cung cäp nhtrng thöng tin cän thiet phü hgp vöi tirng muc dich nhät dinh. 2.2. PHÄN LOAI CHI PHi THEO CHl/C NÄNG HOAT DQNG Viec phän loai chi phi theo chüc näng hoat döng giüp cho doanh nghiep cö the xäc dinh rö vai trö, chüc näng cüa tüng khoän muc chi phi trong quä trinh hoat döng sän xuät kinh doanh tai doanh nghiep. + Lä cän cü de xäc dinh giä thänh sän xuät vä giä thanh toän bö cüa sän phäm vä tap hgp chi phi theo tirng hoat döng chüc näng. + Cung cäp thöng tin cö he thöng de läp cäc bäo cäo täi chinh. Theo möi quan he voi pham vi sän xuät, chi phi dugc phän thänh chi phi sän xuät vä chi phi ngoäi sän xuät. 2.2.1. Chi phi sän xuät Chi phi sän xuät lä toän bö chi phi cö lien quan den viec che t?o sän phäm, djch vu trong möt thoi ky nhät dinh. Chi phi sän xuät bao göm ba khoän muc chi phi sau: + Chi phi nguyen vät lieu tm c tiep + Chi phi nhän cöng truc tiep + Chi phi sän xuät chung * Chi p h i nguyen vät li$u truc tiep Khoän muc chi phi näy bao göm toän bö chi phi nguyen vät licu sü dung truc tiep trong tüng quä trinh sän xuät sän phäm nhu chi phi nguyen vät 44 Chworig 2: Phän loai chi phi lièu chinh, chi phi nguyèn vät lièu phu... Chi phi nguyèn vät lièu truc tièp thiròng chièm ty le lón trong tòng già thành sàn phàm djch vu, nhung dè nhàn dièn, dinh luong chinh xàc, kip thòi khi phät sinh. Trong quàn ly chi phi, chi phi nguyèn vät lièu truc tièp thuòng dirgc dinh mire theo tìmg loai sàn phàm và eó thè nhàn dièn trèn hò sa ky thuät sàn xuät, dinh mire vät tu truc tièp. Chi phi nguyèn vät lièu truc tièp duge tàp hgp truc tièp theo tìmg loai sàn phäm cän cù vào chim g tir kè toàn và cùng thay dói ty le vói sò lugng sàn phàm sàn xuät trong ky. Do dó, xét trong mòi quan hè vói sàn lirgng sàn phàm sàn xuät, chi phi nguyèn vät lièu truc tièp cüng thè hièn däy dù cäc däc dièm cùa bièn phi. Dói vói m òt so chi phi nguyèn vät lièu giàn tièp, thuòng rät khó xàc dinh täch bacii rièng cho tùng loai sàn phàm. Vi väy, chùng duge täp hgp chung, dèn cuòi ky kè toàn se tièn hành phän bó cho càc sàn phäm theo cäc tièu thirc phù hgp. * Chi p h i nhàn cóng truc tièp Khoàn muc chi phi này bao góm tièn luang và càc khoàn trich theo luang tinh vào chi phi sàn xuät nhu kinh phi cóng doàn, bào hièm y tè, bào hièm xà h ó i... cùa cóng nhàn truc tièp thuc hièn tùng quä trinh sàn xuät. Chi phi nhàn cóng truc tièp dè nhàn dièn, dinh lugng chinh xàc, kip thòi khi phät sinh. Trong quàn ly, chi phi nhàn cóng truc tièp duge djnh mùc theo tùng loai sàn phäm , dich vu. Vè mät hach toàn, chi phi nhàn cóng truc tièp cüng giöng nhu chi phi nguyèn vät lièu truc tièp có thè cän cù vào chùng tù dè täp hgp truc tièp theo tung loai san phàm. Chi phi nhän cóng truc tiép cùng tàng giàm ty le vói só lugng sàn phàm sàn xuät trong ky. Do dó, xét uong mói quan hè vói sàn lugng sàn phäm sàn xuät, chi phi nhàn cóng truc tièp cüng thè hièn däy dù cäc däc dièm cùa bièn phi. * Chi p h i sän xu ät chung Chi phi sàn xuät chung bao góm tàt cà càc chi phi sän xuät cän thièt khàc phät sinh trong pham vi phän xuóng sàn xuät ngoài hai khoàn muc chi phi nguyèn vàt lièu truc tièp và chi phi nhàn cóng truc tièp. 45 Giäo trinh KE TOÄN QUÄN TRI Chi phi sän xuät chung thuöng bao göm: - Chi phi nhän vien phän xuöng. - Chi phi nguyen vät lieu düng cho quän ly phän xuöng. - Chi phi cöng cu dung cu düng trong sän xuät. - Chi phi khäu hao mäy möc thiet bi, täi sän cö djnh khäc düng trong hoat döng sän xuät. - Chi phi dich vu thue ngoäi phuc vu sän xuät nhu dien, nuöc, süa chüa, bäo hiem täi sän tai xucrng sän xuät. Chi phi sän xuät chung cö möt so däc diem sau: + Bao gom nhieu yeu tö chi phi cö nguön göc phät sinh, däc diem khäc nhau. + Lien quan den nhieu hoat döng cüa quä trinh sän xuät sän phäm khäc nhau. + Chi phi sän xuät chung thuöng bao göm cä bien phi vä dinh phi. Khi sän lugng sän phäm sän xuät thay döi cö nhüng khoän chi phi thay döi ty le nhu chi phi dien, nhien lieu...nhung cüng cö nhüng khoän chi phi khöng thay döi nhu khäu hao nhä xuöng theo phuang phäp binh quän, luang nhän vien cö d jn h .. .vä cüng cö cä nhüng chi phi cö tinh hon hgp nhu chi phi bäo duöng mäy möc thiet bj. + Cäc yeu tö chi phi khäc nhau thupc nhieu bö phän quän ly nen khö kiem soät. Vi väy, vi?c thu thäp thöng tin chi phi sän xuät chung thuöng chäm tre; mät khäc, däy cüng lä bp phän chi phi mä viec täp hop, phän bö de läm sai lech chi phi trong tüng quä trinh sän xuät dän den dp tin cäy cüa cäc chi tieu giä thänh giäm, däc bi?t lä döi vöi nhüng quy trinh sän xuät, bö phän sän xuät mä chi phi näy chiem mot ty le lön. Ngäy nay viec phän bö chi phi sän xuät chung cho tüng loai sän phäm djch vu cö änh huöng rät lön den giä thänh sän xuät cüa tüng loai sän phäm vä cäc quyet dinh lien quan den chi phi, giä bän. 46 Chworig 2: Phän loai chi phi S và phê liçu thu hôi). Thuc chât, nhiên liêu cùng là nguyên vât liêu phu nhung nô giù vai trò quan trong trong danh mue nguyên vât liêu, vi vây, nô dugc xêp vào mot khoàn mue riêng dê quàn lÿ và de dàng kiêm soàt khi cô su bien dông nhiên liêu, nâng lugng trên thi truong. ❖ Yeu tó chi phi tien luong và càc khoân phu cap luffng Phàn ành tông sô tiên luang và phu câp mang tinh chât luong phài trà cho toàn bô công nhân viên chùc. 51 Giäo trinh KE TOÄN QUÄN TRI ❖ Yeu to chi phi bäo hiem xä hoi, bäo hiem y te, kinh phi cöng doän Phän änh phän bäo hiem xä hoi, bäo hiem y te, kinh phi cöng doän trich theo ty le quy dinh tren töng so tien luang vä phu cäp luang phäi trä cho toän bö cöng nhän vien chüc. ❖ Yeu to chi phi khau hao täi sän co djnh Chi phi khäu hao täi sän cö dinh: Phän änh töng so khäu hao phäi trich trong ky cüa tät cä täi sän cö dinh sü dung cho hoat dong sän xuät kinh doanh trong ky ke toän. Thöng tin ve müc chi phi khäu hao giüp nhä quän tri nhän biet dugc mirc chuyen dich giä tri täi sän väo chi phi sän xuät kinh doanh cüng nhu töc dp hao mön täi sän cö dinh. Dira väo thöng tin näy, nhä quän tri cö the hoach dinh tot hem chien luge täi däu tu hoäc däu tu m ö röng de däm bäo c a sa vät chät - ky thuät phü hgp vai quä trinh sän xuät kinh doanh. ❖ Yeu tö chi phi djeh vu mua ngoäi Chi phi djeh vu mua ngoäi: Bao göm cäc chi phi gän lien vai cäc dich vu mua tir ben ngoäi cung cäp cho hoat döng sän xuät kinh doanh trong ky ke toän cüa doanh nghiep nhu giä dich vu dien nuac, bäo hiem täi sän, thue nhä cüa, phuang tien, quäng cäo...Cäc chi phi loai näy giüp nhä quän trj hieu rö hon töng müc dich vu lien quan den hoat döng cüa doanh nghiep de thiet läp quan he trao döi, cung üng vai cäc dan vi dich vu phuc vu cho hoat döng sän xuät kinh doanh.. ❖ Yeu to chi phi khäc bäng tien Chi phi khäc bäng tien: Bao göm tät cä cäc chi phi sän xuät kinh doanh khäc bäng tien chua phän änh ö cäc yeu tö tren mä doanh nghiep thuöng phäi thanh toän truc tiep trong ky ke toän. Yeu tö näy phän lan lä cäc döng tien mät chi tieu nhö tai doanh nghiep. Vi väy, viec näm vüng yeu tö chi phi khäc bäng tien se giüp nhä quän tri hoach dinh dugc ngän säch tien m ät chi tieu, han che nhüng tön dong tien mät, tränh böt nhüng tön thät, thi?t hai trong quän ly von bäng tien. Vi du 2.1: Cöng ty AFC trong näm N cö phät sinh cäc chi phi nhu sau: 52 Chirong 2: Phán loai chi phi Bang 2.1: Bang kc chi p h i (Dan vi tinh: l.OOOd) Các khoán chi phi So ticn 1. Nguyèn vàt lièu chính xuàt kho dùng cho sàn xuàt sàn phàm: 22.500.000 2. Nguyèn vàt lièu phu xuàt kho trong ky: - Dùng dè sàn xuàt sàn phàm 2.500.000 - Phuc vu quàn ly sàn xuàt 360.000 - Dùng dè dóng gói, bao bì sàn phàm tièu thu 250.000 - Dùng trong còng vièc vàn phòng, quàn ly 140.000 3. Nhièn lièu xuàt kho trong ky: - Dùng chay mày móc thièt bi 870.000 - Dùng cho phuong tièn vàn chuyèn hàng hoà tièu thu 330.000 4. Phu tùng thay thè xuàt kho trong ky: - Dùng dè sira chùa mày móc thièt bi sàn xuàt 420.000 - Dùng dè sira chùa vàn phòng còng ty 230.000 5. Tóng hop tièn liron^ phài trà trong ky: - Còng nhàn sàn xuàt sàn phàm 7.780.000 - Còng nhàn bào tri mày móc thièt bi 710.000 - Nhàn vièn bàn hàng 990.000 - Nhàn vièn phuc vu, quàn ly còng ty 1.820.000 6. Còng cu xuàt dùng trong ky: - Dùng san xuàt sàn phàm 320.000 - Chira dung hàng hoà 310.000 - Dùng ó vàn phòn^ còng ty 120.000 7. KJiàu hao tài sàn cò dinh trong ky: - Mày móc thièt bi sàn xuàt 4.490.000 - Phiranp; tièn vgn chuyèn hang hoà 1 360 000 - Vàn phòng còng ty 1.250.000 8. Dich vu thuè ngoài: - Dièn niróc phuc vu sàn xuàt 975.000 - Dièn nuóc phuc vu bàn hàng 250.000 - Bào hièm tài sàn còng ty 450.000 9. Càc chi phi khác tai còng ty: - Chi phi tièn màt cho quàng cào 623.000 - Chi phi tièn màt mua vàn phòng phàm 150.000 - Chi tièn màt tièp khàch 682.000 - Chi bòi thuòng hop dòng kinh tè 120.000 53 Giáo trinh KETOÁN QUÀN TRI Cän cú vào tài lieu trên, chi phi dugc säp xêp theo các yêu tô nhu sau: Bang 2.2: Bao cáo chi p h i theo yêu tô BÁO CÁO CHI PHÍ THEO YÉU TÓ Näm N Công ty AFC (Dan vi tính: I.OOOd) Yeu tó chi phi So tiên Tÿ trong (%) I. Chi phi nguyên vât lieu 27.600.000 55,20 + Chi phi nguyên vât liêu chinh 22.500.000 45,00 + Chi phi nguyên vât liêu phu 3.250.000 6,50 + Chi phi nhiên liêu 1.200.000 2,40 + Chi phi phu lùng thay thê 650.000 1,30 2. Chi phi nhân công 11.300.000 22,60 3. Chi phi công eu dung cu 750.000 1,50 4. Chi phi khâu hao 7.100.000 14,20 5. Chi phi dich vu thuê ngoài 1.675.000 3,35 6. Chi phi khâc bang tiên 1.575.000 3,15 Tông cpng 50.000.000 100% 2.4. PHÁN LOAI CHI PHÍ THEO MÓI QUAN HÊ VÓI Ml>C 0 0 H O AT0Ô N G Nhäm mue dich dáp úng yêu câu lâp kê hoach chi phi, kiêm soát và chù d$ng dièu tiét chi phi, ra quyét djnh kinh doanh nhanh chông và hiêu quà, kê toàn quàn tri tiên hành phân loai chi phi theo môi quan hê vói múc dò hoat dông. Theo tiêu thúc này, chi phi trong kÿ kê toàn bao gôm biên phi, dinh phi và chi phi hôn hop. 2.4.1. Bien phi Biên phi hay goi là chi phi biên dôi dó là càc khoàn chi phi thuông ty lê 54 Chwvng 2: Phan loai chi phi vdi muc do hoat dong. M uc do hoat dong co the la so lucng san pham san xuat, so luong san pham tieu thu, so gid may van hanh... Bac diem cua bien phi: + Tong bien phi thay doi khi mire do hoat dong thay doi. + Bien phi don vj khong doi khi thay doi muc do hoat dong. + Bien phi bang 0, neu khong co hoat dong. Sp Chi phi hôn hgp là nhùng chi phi bao gôm cà biên phi và dinh phi. 0 mot mue dô hoat dông cân bàn, chi phi hôn hgp thiróng thè hiên là dinh phi, khi vugt khôi mue dô cân bàn, chi phi hôn hgp bao gôm cà biên phi. Trong dô, phân dinh phi thê hiên phân chi phi cân bàn, tôi thiêu dê duv tri su phuc vu và dàm bâo giù cho dich vu luôn duoc sän sàng phuc vu. Vi du 2.4: Công ty AFC thuê máy móc thiêt bi dê sàn xuât vói hgp dông quy dinh chi phi thuê cô dinh hàng näm 100.000.OOOd và chi phi xäng dâu, nhân công... vân hành mot già mày 80.OOOd. Vói diêu kiên này, khi thuc hiên hgp dông, công ty phài trà cho don vi thuê hàng näm 100.000.000d và khi vân hành mày, công ty phài chi trà thêm X già x 80.000d/giô. N hu vây, khi m ày móc không vân hành, chi phi thuê mày cùa công ty AFC là dinh phi, khi vân hành máy móc tiên chi trà thêm là biên phi. 61 Giáo trình KÉ TOÁN QUÁN TRI Già su trong näm công ty sù dung 500 già mày thì tòng chi phi sù dung máy (Y) là: Y = 100.000.000 + 80.000 x 500 = 140.000.000d Trong thyc te hoat dông kinh doanh cùa doanh nghiep, có rât nhiêu chi phi hôn hop nhu chi phi diên näng, chi phi thuê bao diên thoai, chi phi thuê phirong tien van tài hàng hoá, chi phi sàn xuât chung, chi phi bàn hàng, chi phi quàn lÿ doanh nghiep... Vê phuong diên toán hoc, chi phi hôn hop dirçrc thè hiên bang phircmg trình: Y = a + b.X Trong dó: Y là chi phi hôn hop X là múc dp hoat dông a là dinh phi trong chi phi hôn hçrp. b là hê sô biên phi (biên phi/Môt don v¡ múc dô hoat dông Tir sô liçu trên, chi phi thuê máy dugc biêu hiên bâng phircmg trình sau: Y = 100.000.000 + 80.000.X Ta có thè phàn ành chi phi thuê máy móc thiêt bi cùa công ty qua dô thi sau: Sff dô 2.7: Dô thj chi phi hôn hçrp Tông chi phi(Y) 62 Chircyng 2: Phân loai chi phi Quan sát dò thi, cùng nhir thuc té, chi phi hôn hçrp ton tai theo hai pham vi phù hçrp: pham vi chi tòn tai dinh phi và pham vi ton tai cà dinh phi và bien phi. N hu vây, phài nhân dinh và lira chon thich hgp nhùng pham vi dinh phi và biên phi trong viêc xây dung du toán chi phi cùa doanh nghiêp. Nhu dà trinh bày trong phân biên phi và dinh phi, co so dê quàn lÿ thich hop và xây dung biên phâp giàm biên phi là phài xây dung và kiêm soât tôt dinh mue biên phi ô tùng mue dô hoat dông. C o sò dê quàn lÿ thich hop vói dinh phi bât buôc và xây dung biên phâp giàm dinh phi là phài bât dâu tù giai doan khâo sât, tân dung tôi da công suât cùa tài sân cô dinh và linh hoat trong câc quyêt dinh vê dinh phi không bât buôc. Quàn lÿ chi phi hôn hçrp phài kêt hop hai pham vi úng xù tuong úng, phài cân nhâc, khâo sât chi tiêt, ti mi tinh hùu dung cùa chi phi hôn hçrp trong tuong lai dê tránh läng phi, khi tiên hành sàn xuât phài täng công suât hoat dông dê chi phi binh quân cùa chùng giàm thâp. Dê lâp kê hoach chi phi hôn hçrp, ta cân phài tách chi phi hôn hçrp thành 2 bô phân: dinh phi và biên phi. Tir dô ta tiên hành xây dung phuong trinh du toàn chi phi hôn hçrp. Tù phuong trinh du toân chi phi hon hçrp sè cho phép du bâo khâ chinh xâc và nhanh chóng chi phi hôn hçrp à các mue hoat dç>ng eu thê trong tuong lai. Dê xâc djnh pham vi thay dôi cùa biên phi và dinh phi trong chi phi hôn hçrp, ta cân dira vào câc thành phân câu trùc cùa chi phi hôn hçrp và cô thè hinh dung hai pham vi chi phi hôn hçrp nhu sau: - Pham vi chi phi thiêt yêu dê dàm bâo cho hoat dçng, chinh là pham vi phàt sinh djnh phi trong chi phi hôn hçrp. - Pham vi phât sinh chi phi biên thiên theo mue dô hoat dông, chinh là pham vi phât sinh biên phi trong chi phi hôn hop. Ta cô thê dùng câc mô hinh toân hoc, thông kê dê kiêm dinh, phân tich hoâc thuc nghiêm dê tim ra tùng vùng tuong úng. Duói dây là câc phuong phâp co bàn thuàng duçrc sù dung trong thuc tê dê xây dung câc phuong trinh du toàn chi phi hôn hçrp. 63 Giao trinh KE TOAN QUAN TRI 2.4.3.1. Pltu ffng p/tap circ dai - cuc tieu Phuong phap cuc dai - cuc tieu con dupe goi la phuong phap chenh lech. Phuong phap nay phan tich chi phi hon hop dua tren co so khao sat chi phi hon hop o diem co muc do hoat dong cao nhat va a diem co m uc do hoat dong thap nhat trong pham vi phu hop. Chenh lech chi phi gitra hai muc do hoat dong duoc chia cho muc gia tang muc do hoat dong se xac djnh duoc muc bien phi don vi va tong bien phi. Sau do, loai trir tong bien phi trong chi phi hon hop, phan con lai la tong dinh phi trong chi phi hon hop. N oi dung nay duoc tien hanh qua cac buoc sau: + Khao sat chi phi hon hop o nhieu muc do hoat dong khac nhau trong thuc te voi cac chi phi hon hop co dang tong quat: Y = a + b.X Trong do: Y: chi phi hon hop X: muc do hoat dong a: tong djnh phi b: He so bien phi tren mot don vj muc do hoat dong. + Chon hai diem co m uc do hoat dong nho nhat va Ion nhat trong cac diem da khao sat. + Xac dinh He so bien phi tren mot don vi muc do hoat dong (b): He so bien phi _ Chi phi hon hop cue dai - Chi phi hon hop cue tieu don vi (b) Mire do hoat dong cuc dai - M uc do hoat dong cuc tieu + Xdc dinh t6ng dinh phi trong chi phi hon hop: Thay gia tri cua b vira tim dupe vao phuong trinh Y = a + b.X de tim tri so cua a. a = Y- b.X Tong dinh phi = Chi phi hon hop - (He so bien phi x M uc do hoat dong) Thong thuong doanh nghiep co the chon mire do hoat dong thap nhat de xac dinh tong dinh phi trong chi phi hon hop. 64 Chwcrng 2: Phän loai chi phi + Xây dung phircrng trinh du toán chi phi hôn hop sau khi biêt tri sô eu thê cùa a và b duài dang: Y = a + b.X Vi du 2.5: Chi phi bao duòng máy móc thiêt bi cúa công ty AFC trong tám tháng dâu näm N qua sô lieu thông kê thuc tê nhu sau: (Don vi tinh: dông) Being 2.3: Being kê chi p h i beio duông máy móc thiêt bi theo g ià máy lioat dông Tháng So g¡(Y máy hoat dông (giò) Tông chi phi bào dirfrng máy móc thiét bi (d) Tháng 1 550 24.500.000 T háng2 500 23.000.000 Tháng 3 800 35.000.000 Tháng 4 700 31.500.000 Tháng 5 900 40.000.000 Tháng 6 860 38.500.000 Tháng 7 600 28.000.000 Tháng 8 890 32.000.000 Tông công: 5.800 252.500.000 + Tiuóc tiên ta chon ra hai múc hoat dông eue dai và eue tiêu tù bàng trên. Mire eue dai tai tháng 5: Sô già máy là 900, chi phi bào duòng là 40.000.000d Mire eue tiêu tai tháng 2: Sô giò máy là 500, chi phi bào duòng là 23.000.000d + Xàc dinh hê sô biên phi trên mot don vi múc dô hoat dông trong chi phi bào duòng máy môc thiêt bi (b): _ Chi phi hôn hop eue dai - Chi phi hôn hop cire tiêu Mire dô hoat dông eue dai - Múc dô hoat dông eue tiêu 40.000.000 -23.000.000 .. . = goo . 500 = 42.500d/gio may 65 Giào trình KÉ TOÀN QUÀN TRI + Xàc dinh tòng dinh phi trong chi phi bào duòng mày móc thièt bi (B): Tòng dinh phi = Chi phi hón hop - He só bièn phi x M ùc dò hoat dòng a = 23.000.000d - 42.500d/gió m ày x 500 già = 1,750.000d + Xày dung phuang trình du toàn chi phi bào duòng m ày m óc thiét bi (Y): Y = 1.750.000d + 42.500d/gió mày. X Trong dó X là só giò mày hoat dòng. + Già sir sang thàng 10 nàm N, sò giò1 mày hoat dòng du kièn là 720 già. Chi phi bào duòng mày móc thièt bi du tinh se là bao nhièu? Dé du toàn chi phi bào duòng m ày móc thièt bi cùa còng ty vào thàng 10, ta chi càn thay sò già mày hoat dòng vào phuang trình du toàn trèn và có kèt quà sau: YThàng io = 1.750.000d + 42.500d/gió mày x 720 già mày = 32.350.000d Càn chu y ràng pham vi phù hop cùa bièn phi và djnh phi trong chi phi hón hop chi phù hop trong mùc dó hoat dòng tù 500 g ià dèn 900 già hoat dòng. Ngoài pham vi này, dòi khi bièn phi, dinh phi tim duoc se khòng phù hop, dò tin cày thàp. Phuang phàp cue dai - cue tièu (phuang phàp chènh lèch) tinh toàn don giàn, de àp dung. Tuy nhièn, chinh su don giàn lai là khuyèt dièm cùa phuong phàp này. Nèu quan sàt và chon lua hai mùc dò hoat dòng cue dai và cuc tièu khòng phù hop, khòng thè hièn duoc tinh chàt dàc trung cùa tùng thành phàn chi phi hòn hop thì thòng tin vè bièn phi, dinh phi trong chi phi hon hop tim duoc se có dò chinh xàc thàp. 2.4.3.2. Phirffngphàp dò th iphàn tàn Phuang phàp dò thi phàn tàn phàn tich chi phi hòn hop thòng qua quan sàt và dùng dò thi dè tim còng thùc du toàn chi phi hòn hop có dang Y = a + b.X, tù dó tim ra càc thành phàn bièn phi và dinh phi trong chi phi hòn hop. 66 Ch won g 2: Phân loai chi phi Quà trinh thirc hiên phirang phàp này gôm 2 biróc nhu sau: Bupc 1 : Vè dò thi và thê hiên chi phi trên truc tung, mue dô hoat dông thê hiên trên truc hoành. Các tÿ le trên dô thi cân phài dàm bào càng chinh xàc càng tôt. Cân eu vào sô lân quan sát thuc nghiêm thông kê, lân lugt vè các diêm vói các mire dô hoat dông cu thê tuang irng vói chi phi cùa các múc dô hoat dông này. B upc 2: Kê m ot duòng thâng nàm trung binh giùa các diêm dà vè à biróc 1 sao cho chùng di qua nhiêu diêm nhât. Hay nói cách khác, chúng phài thê hiên dàc tnrng nhât vê chi phi hôn hop à các mire dô hoat dông khác nhau. D uòng này së càt truc tung tai diêm a (chinh là tông dinh phi). Sau dô, ta tinh hê sô biên phi trên mot don vi múc dô hoat dông ó 2 diêm dâc tnrng cùa dô thi theo công thirc: Y - a Y = a + b.X, suy ra: b -■X Yt - a , Y , - a N êu b] ^ bj ta co thê chon b = Sau khi biêt các tham sô a và b, ta xây dung phuong trinh du toán chi phi hon hop vói các tri sô a,b cu thè duói dang: Y = a + b.X V f du 2.6: Già sú có mot loai chi phi hôn hop Y, dupe doanh nghiêp lliôn g k c tio n g 12 thâng dôi v ó i các m úc dô hoat d ôn g và chi phi turang im g túng thâng. Già sú tháng 1 có 2 0 0 don vi hoat dông vói chi phi tuong ùng là 4 0 .0 0 0 ; tháng 2 có 4 0 0 don vi hoat dông vói chi phi tuong ùng là 6 0 .0 0 0 ...các tháng khác cüng duoc thê hiên tuong tu trên dô thi. V è dô thi vói các diêm tuong úng ta thây duòng thâng dâc trung càt qua 2 tháng 1 và 2 cho biêt kêt quà duòng thâng cat truc tung tai a = 20.000 chinh là tông dinh phi. Sau khi biêt a, ta xàc dinh hê sô biên phi trên mot mire dô hoat dông tai các diêm sau: 67 Giáo trinh KÉ TOÁN QUÁN TRI b Y' ~ a - 4 0 .0 0 0 - 2 0 .0 0 0 _ ' ” X t 200 Y2 - a _ 6 0 .0 0 0 -2 0 .0 0 0 2 ~ 400 Phuang trinh du toán: Y = 20.000 + 100. X Can cú vào tài lieu à phân trên, ta có thê mô tà phân tich chi phi hôn hop theo phuang phàp dô thi phân tân nhu sau: Sff dô 2.8: Phuffng ph àp dô tlij phân tân Phuang phâp dô thi phân tân là mot công eu phân tich chi phi hôn hop rät hùu ich. N ó duac quan sát và due kêt tù thuc tien cùa doanh nghiêp, mô tâ duac nhüng dàc trung, dông thài, cüng chi rò nhùng sai lêch cùa chi phi hôn hop trong m ot sô truàng hop do ành huômg bài diêu kiên thiên tai, kinh tê xà hôi dên su thay dôi thât thuòng cùa chi phi hôn hop. P huang phâp này rât hùu ich nêu nhà phân tich cô kinh nghiêm và duac hô tra dâc lue tù công eu mây tinh. 2.4.3.3. Phuffng ph âp binh phuffng bé nhât Phuang phâp binh phuang bé nhât vói kÿ thuât phân tich phùc tap han phuang phâp eue dai - eue tiêu và cô dô chinh xác cao hon. Phuang phâp này nhâm xâc dinh phuang trinh biên thiên cùa chi phi dua trên viêc tinh 68 Chipcyng 2: Phân loai chi phi toán hê phirong trình 2 biên trong phân tich thông kê, sù dung sô lieu chi phi thuc tê phát sinh tuang ùng vai các m ue dô hoat dông cùa câc kÿ dà qua. Phuong trinh du toân chi phi hôn hop cüng cô dang tông quât là Y = a + b.X nhu phuang phâp eue dai - eue tiêu. Tù phuang trinh Y¡ = a + b.X¡, vói n lân quan sât, ta eô hê phuang trinh chuân 2 biên sau: S X Y , = a.IXj + b.SXj2 (1) *< SY, = n.a + b.SXj (2) Trong dô: Y¡: Biên sô phu thuôc - Phân ânh chi phi hôn hop à mue dô hoat dông X¡ X¡: Biên sô dôc lâp - Phân ânh m ue dô hoat dông i b: Dô dôc duàng tuyên tinh - Phân ânh hê sô biên phi trên m ot don vi mire dô hoat dông a: Hàng sô - Phân ânh tông dinh phi trong chi phi hôn hçp n: Sô lân xuât hiên biên sô dôc lâp X Dê giâi hê phuang trinh chuân nhâm xác dinh các thông sô a và b, ta cô thê sir dung m ot trong các phuang phâp sau: ❖ P h u a n g p h â p thé (khir bien) Lây phuang trinh (PT) (1) nhân vói phân tù tm c n cùa PT (2), ta duoc PT (3) Lây PT (2) nhân vói phân tù truc SX ¡cúa (1) ta duoc PT (4) Sau dô lây PT (3) - PT (4) ta së cô phuang trinh m ài chi con 1 biên sô b. Giâi phuong trinh này ta sê xác dinh duoc trj sô cùa b. Sau dô thay b vào m ot trong câc phuong trinh trên dê xác djnh tri sô cùa a. Sau khi dà xác djnh duoc tri sô cùa b và a, ta xây dung phuang trinh du toán chi phi hôn hop cô dang Y = a + b.X. Vi du 2.7: M ot doanh nghiêp m uôn xây dung phuang trinh du toán chi phi báo duòng máy móc thiêt bi theo yêu tô biên phi và djnh phi. Dua 69 Giáo trinh KE TOÁN QUÀN TRI vào tài lieu vê chi phi bào duòng máy móc thiêt bj và sô già m áy hoat dông thuc tê diroc thông kê trong 12 thàng nhu sau: Being 2.4: Bàng tinh chi p h i sir dung máy m óc thiêt hi Thàng (n) So giff máy hoat dông (1.000 già) (X) Chi phi dông lire (l.oood) (Y) X.Y X* 1 9 2.900 26.100 81 2 7 2.400 16.800 49 3 9 2.800 25.200 81 4 10 3.100 31.000 100 5 12 3.500 42.000 144 6 14 3.600 50.400 196 7 11 3.200 35.200 121 8 12 3.300 39.600 144 9 9 3.100 27.900 81 10 8 2.800 22.400 64 11 7 2.200 15.400 49 12 10 2.900 29.000 100 S 118 35.800 361.000 1.210 Sir dung phucmg pháp thè nhu sau: (SXiYj = a.IX j + b .IX ,2 (1) [EY, = n.a + b.EX¡ (2) Thay sô lieu vào phuong trinh (1) và (2): J3 6 1 .0 0 0 = a. 118 + b. 1.210 (1) [35.800 = a.12 + b.l 18 (2) Thuc hièn càc phép bien dôi hê phuong trinh: Í361.000X 12 = a. 118 X 12 + b .l.210 X 12 (3) [35.800 X 118 = a.12 X 118 + b.l 18 X 118 (4) Lây (3) - (4): 107.600 = 0 + b. 596 Giài phuong trinh ta cô: b = 107.600/596 = 180,53 70 Chirong 2: Phân loai chi phi Thay tri sô cùa b vào PT (2) ta cô: 35.800 = a .l2 + 180,53 x 118 Tông dinh phi: a = 1.208,12 Phirang trinh dvr toán hàng thàng dôi vói chi phi dông lue (Y) cùa doanh nghiêp là: Y = 1.208,12 n g d + 180,53 ng d .X Trong dó: X là sô già máy hoat dông tinh theo don vi 1.000 già Già sù tháng 1 näm tai, sô già máy hoat dông du kiên là 9.500 già thi chi phi dông lue cùa tháng này du tinh sè là: Y = 1.208,12 + 180,53 x 9,5 = 2.923,155 ngd ❖ Phirong phàp tinh theo công thuc ¿ ( x i - Y \ ï i - F ) ¿ Xi .Yi - n T ~ .V hay b = ^ -------------------— (*) — ' = 1,, / ______ V " US U - n ------------- I ( x i - x ) Z Xi - " X 2 1 = 1 ^ / / = 1 a = Ÿ - b J c Trên thuc tê, dua vào sô lieu tù các bàng tinh toán và tù (*) chia cho n, ta cô thê àp dung công thuc sau: X .Y - X .Y - — b = = = ------ ------ ■ (**) a = Y -h X X - (X ) Tù sô lieu tinh toán cùa phuong phàp thê ö trên và àp dung công thùc (**) ta cô thê tinh b nhu sau: n n n n n W ï IIOO^ Y i =35.800 f=i Yi =361.000 ¡=1 i=i J ^ X i 2 =1.210 /=l X =118/12 F =35.800/12 Y Ÿ =361.000/12 X 1 =1.210/12 =9,8333 =2.983,3333 =30.083,3333 = 100,8333 71 Giáo trinh KE TOÁN QUÁN TRI X .Y - X .Y 30.083,3333 - 9,8333 * 2.983,3333 b = — «-------------------------------------------------- ----------------- 5—î---------=180,541 X 2 -(X)2 100,8333 - (9,8333 ) 2 a = Y — b.X =2.983,3333-180,541*9,8333=1.208,019 Y = 1.208,019+ 180,541.X Phuong phàp binh phuong bé nhât là phuong phàp phân tich chi phi hôn hop tôt nhât. B ài vi dç chênh lçch giùa duàng hôi quy Ÿ = a + b.X mà chúng ta thiêt lâp so vói nhîrng diêm chi phi hôn hçrp à tùng vj tri Ÿ ¡ = a + b,.X, dat chênh lêch I y¡ -Ÿ I = e¡ có già tri tuyêt dôi nhò nhât. Diêu này cô nghïa là khà nàng dâc trung cùa chi phi hôn hop tìm duoc cô dô chinh xác cao và mue sai sót (e¡) nhô nhât. Tuy nhiên, viêc tinh toán cüng phùc tap hon phuong phâp eue dai - eue tiêu. S CHI PHI THÖIKY Giä von häng bän Lai nhuän göp Chi phi bän häng vä chi phi quän ly doanh nghiep Lai nhuän tnrac thue vä läi vay Ö nhüng doanh nghiep thuong mai, su chuyen hoa cüa chi phi sän phäm lä quä trinh chuyen hoä tu giä mua, chi phi mua häng hoä thänh giä tri giä häng hoä chö bän. Khi häng hoä duoc tieu thu giä von häng eher bän se chuyen sang giä von häng bän tren bäo cäo ket quä hoat dong kinh doanh. D öng thöi chi phi bän häng, chi phi quän ly doanh nghiep duoc ghi nhän väo mpt khoän chi phi läm giäm loi nhuän trong ky phät sinh. 75 Giáo trình KETOÁN QUÀN TRI S a dô 2.11: Luân cltuyên chi p h i sàn pltânt và chi p h i th ài kÿ trong doanh rtghiêp thirong m ai Lai nhuân gôp CHI PHI THÒI KŸ 2.6. CÁC CÁCH PHÂN LOAI CHI PHÍ KHÁC 2.6.1. Chi phi tripe tiép và chi phi giàn tiép Chi phi bàn hàng và chi phi quàn lÿ doanh nghiêp Lai nhuân truâc thué và lâi vay Chi phi trong sàn xuât kinh doanh dupe con dupe phân loai theo phuong phàp quy nap chi phi. Theo tiêu thùc này chi phi gôm: chi phi truc tiêp và chi phi giàn tiêp. 76 Chwcyng 2: Phän loai chi phi 2.6.1.1. Citi p h i truc tièp Chi phi trirc tièp là nhùng chi phi rièng bièt phät sinh lièn quan truc tièp dèn tùng dòi tugng chiù chi phi (tùng loai sàn phäm, cöng vièc, don dät h àn g ...). Cäc khoàn chi phi này có thè ghi thäng vào tùng dòi tugng chiù chi phi nhu chi phi nguyèn vàt lièu tnrc tièp, chi phi nhàn cóng truc tièp... Loai chi phi này trong mòt sò doanh nghièp thuòng chièm mòt ty lè dàng kè trong tòng chi phi. Tuy nhièn, chimg dè dugc nhàn dang, hach toän chinh xàc, thuän lgi cho vièc kièm soàt chi phi, xàc dinh nguyèn nhàn bièn dòng chi phi. Do dó, cüng it gay ra su sai lèch thòng tin chi phi ò tùng bò phàn, tùng quà trinh sàn xuàt kinh doanh. 2.6.1.2. C hi p h i giàn tiép Chi phi giàn tièp là nhùng chi phi chung phàt sinh lièn quan dèn nhièu dòi tugng chili chi phi khàc nhau, bao góm chi phi nguyèn vàt lièu phu, chi phi nhàn còng phu, chi phi quàng cào... Do lièn quan dèn nhièu dòi tugng chili chi phi khàc nhau nèn nguyèn nhàn gay ra chi phi giàn tièp và dòi tugng chiù chi phi ràt khó nhàn dang. Vi vày, càc chi phi giàn tièp thuòng phài dugc tàp hgp chung, sau dó lua chon tièu thùc phù hgp dè phàn bò chi phi giàn tièp cho tùng dòi tugng chiù chi phi. Tuy nhièn, mòi dòi tugng chiù chi phi thuòng chi phù hgp vói mòt tièu thùc phàn bò nhàt djnh. Màt khàc, mòi loai chi phi giàn tièp có thè chi lièn quan dèn dòi tugng chiù chi phi này nhung lai khòng hè lièn quan dèn dòi tugng chiù chi phi khàc. Và cüng chinh vi dièu này mà vièc tinh toàn, phàn bò chi phi chung theo cùng mòt ticu thùc h ay dàn den nhùng sai lcch chi phi trong tùng loai sàn pham , tùng bò phàn, tùng quà trình sàn xuàt kinh doanh và có thè dàn dèn nhùng quyèt djnh khàc nhau cùa nhà quàn tri. Càch phàn loai chi phi này có y nghìa vè màt ky thuàt quy nap chi phi vào dòi tugng tàp hgp chi phi sàn xuàt. Dät ra yèu càu vè vièc lua chon càc tièu thuc phàn bò chi phi (có thè sù dung dòng thòi nhièu tièu thùc phàn bò chi phi àp dung cho tùng loai chi phi khàc nhau theo tùng dòi tugng chiù chi phi) de dàm bào thòng tin vè dò chinh xàc vè chi phi, lgi nhuàn cùa tùng loai hoat dòng, tùng loai sàn phäm dich vu. 77 Giao trinh KE TOÂN QUÀN TRI M ât khâc, câch phân loai chi phi này côn giüp cho viêc ra quyêt djnh trong câc tinh huông khâc nhau. Dôi vôi nhà quàn trj, chi phi truc tiêp thucmg m ang tinh cô thê trânh duge, nghîa là chi phi này phât sinh và mât di cùng vôi su phât sinh và mât di cùa m ot hoat dông hay sân phâm eu thê. Vi du, nêu ngùng sàn xuât sàn phâm A cô thê giâm duoc chi phi nguyên vât lieu truc tiêp, chi phi nhân công truc tiêp... N guoc lai, chi phi giân tiêp nhu chi phi sàn xuât chung thuông không thê trânh duoc vi chüng phât sinh dê phuc vu cho it nhât tù 2 hoat dông hoâc 2 sàn phâm ... trô lên, vi vây chüng vân sè ton tai nêu chi cô mot hoâc m ot vài hoat dông hay sàn phâm mà chüng phuc vu bj dinh chi. Tuy nhiên, khâi niêm chi phi truc tiêp và giân tiêp cüng chi cô tinh tuong dôi bôi vi chüng cüng thay dôi tùy theo dôi tuong tâp hop chi phi. Vi du, nêu dôi tuong tâp hop chi phi sàn xuât là tùng loai sàn phâm thi tiên luong cùa quàn dôc phân xuàng là chi phi giân tiêp. N hung nêu dôi tuong tâp hop chi phi là phân xuông này thi tiên luong cùa quàn dôc phân xuông lai là chi phi trirc tiêp. Tuong tu nhu vây, chi phi phât sinh à vân phông công ty là chi phi giân tiêp khi dôi tuong tâp hop chi phi là phân xuông, nhung lai là chi phi truc tiêp khi dôi tuong tâp hçrp chi phi là toàn công ty. 2.6.2. Chi phi kiém soàt du’O’c và chi phi không kièm soât dim e Chi phi kiêm soât duge (controllable costs) là nhùng chi phi mà à mot câp quàn lÿ nào dô nhà quàn trj xâc djnh duge chinh xâe m ue phât sinh cùa nô trong kÿ, dông thoi, nhà quàn trj cüng cô thâm quyên quyêt dinh vê su phât sinh cùa nô. Vi du nhu chi phi hôi hgp, chi phi tiêp khâch là chi phi kiêm soât duge dôi voi truàng phông tô chüc hành chinh. N gugc lai, chi phi không kiêm soât duge (Noncontrollable costs) là nhùng chi phi mà nhà quàn tri không thê du doân chinh xâc m ue phât sinh cüa nô trong kÿ hoâc không cô dü thâm quyên dê ra quyêt dinh vê loai chi phi này. Vi du nhu chi phi mua sâm nhà xuông là chi phi kiêm soât duge dôi voi nhà quàn trj câp cao nhung lai là chi phi không kiêm soât duge dôi vôi nhà quàn tri câp duôi. Nhin chung, nhà quàn trj ô câp bâc càng cao thi pham vi kiêm soât chi 78 Chwcyng 2: Phän loai chi phi phi cäng rong, nhä quän tri ö cäp cäng thäp thi pham vi kiem soät chi phi cäng hep, so luong cäc khoän muc chi phi dupc quyen quyet dinh rät it. Sy nhän thirc chi phi kiem soät dupc vä chi phi khöng kiem soät duoc tuy thupc väo hai nhän tö co bän: - Bäc diem phät sinh cüa chi phi trong quä trinh hoat döng sän xuät kinh doanh cüa doanh nghiep. - Sy phän cäp quän ly trong co cäu tö chüc sän xuät kinh doanh cüa doanh nghiep. Xäc djnh chi phi näo lä chi phi kiem soät dupc, chi phi khöng kiem soät dupc lä m öt vän de quan trong döi vöi nhä quän trj, giüp nhä quän tri hoach dinh dupc ngän säch chi phi chinh xäc hon tao dieu kien han che tinh trang bj döng ve von vä träch nhiem quän ly. Vöi nhüng däc diem tren cüa chi phi kiem soät dupc vä chi phi khöng kiem soät dupc, de täng cuöng chi phi kiem soät dupc nhä quän trj cän phäi phän cäp quän ly chi tiet, rö räng hon ve nhüng chi phi giän tiep, chi phi phuc vu, chi phi sän xuät kinh doanh trong doanh nghiep. 2.6.3. Chi phi chenh lech Chi phi chenh lech lä nhüng chi phi khäc biet ve chüng loai vä müc chi phi giüa cäc phuong än sän xuät kinh doanh. Chi phi chenh lech duoc ghi nhän nhu nhüng döng chi phi hien dien, xuät hien trong phuong än sän xuät kinh doanh näy mä chi xuät hien möt phän liuac khöng xuäl liiön lion g plurong än sän xuät kinh doanh khdc. Day lä möt khäi niem röng ve chi phi dupc sir dung de nhän thüc so sänh chi phi khi lua chon cäc phuong än kinh doanh. Khi so sänh cäc phuong än kinh doanh, cö the nhän thäy m öt so chi phi cö xuät hien ö trong phuong än näy nhung chi cö m öt phän hoäc khöng he cö trong phuong än kinh doanh khäc. Cäc chi phi näy duoc goi lä chi phi chenh lech giüa cäc phuong än. Chi phi chenh lech cö the lä chi phi täng them hoäc giäm giäm di cüa m öt loai chi phi hoäc töng chi phi. Chi phi chenh lech cö the lä chi phi bien döi hoäc chi phi cö dinh. 79