🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Giáo trình giáo dục môi trường cho trẻ mầm non Ebooks Nhóm Zalo PGS.TS. HOÀNG THI PHlfO NG GIÁO TRÌNH GIÁO DUC MÛI TRUONG CHO TRÉ MÄM NON (In tan thù tu) NHÀ XUÁT BÀN DAI HOC SU' PHAM NHÀ XUÄT BÀN DAI HOC SI/ PHAM Dja chi: 136 Xuàn Thuy, C lu Già'y, Hà Nói Dièn thoai: 04 37547735 | Fax: 04.37547911 Email: [email protected] | Website: www.nxbdhsp.edu.vn GIÀO TRÌNH GIÀO DUC MÖI TRl/ÒNG CHO TRÉ MÀM NON PGS.TS. HOÀNG TH! PHUÖNG Chju tràch nhifrn xuat ban: Giàm dóc BINH NGOC BÀO Tdng bièn tàp DINH VÄN VANG Nguòi nhàn xét: GS.TS. DINH QUANG BAO PGS.TS. LÈ THANH THÙY Bién tàp n$i dung: NGUYÉN NGOC HÀ Kì thuàt vi tinh: NGUYÉN NÄNG HONG Trinh bày bìa: PHAM VIÉT QUANG M a s i: 01.01.92/1001 -O H 2013 In 1.000 cuòri, khó 17x24cm, tai Còng ty TNHH in Thanh Binh. Oàng kì KHXB só: 74-2013/CXB/92-84/DHSP ngày 14/1/2013. In xong và nòp liru chiéu thàng 6 nàm 2013. MUC LUC Trang Lòi nói d iu ......................................................................................................................................5 Chircmg 1. MÔT SO VAN OÊ CHUNG VË GIÁO DUC MÔI TRL/ÖNG.............................. 7 Mue tiêu....................................................................................................................................7 1. Tarn quan trong cùa vièc giào duc mòi tri/òng hièn nay............................................ 7 2. Khài mém "Giào due mòi trifàng"............................................................................... 12 3. Phát trien bên vùfng và giào due mòi triròng.............................................................14 4. Các khài nièm co bàn trong giào due mòi trifòng....................................................17 5. Các hoat dòng giào due mòi trifòng.......................................................................... 20 6. Module giào due mòi trifòng.......................................................................................22 7. So lupe vé tình hinh giào due mòi tn/òng hièn nay................................................. 27 Càu hòi và bài tà p ................................................................................................................29 Chuong 2. CO SÒ KHOA HOC CÙA GIÁO DUC MÔI TRUÖNG CHO TRÉ MÂM NON...........................................................................................30 Muc tiéu................................................................................................................................. 30 1. Khài nièm "Giào due mòi trifàng cho tré màm non"................................................ 30 2. Ÿ nghïa cùa giào due mòi trifàng vói su phát trién cùa tré mam non....................31 3. Bàn chà't cùa vièc giào due mòi trifòng cho tré mäm non......................................33 A. Döc diem I7nh hòi tri thifc vo mòi tri/òng cùa tré mam non ..................................36 5. Quan diém co bàn trong giào due mòi trifòng cho tré mäm non hièn na y.......... 39 Càu hòi và bài tà p ................................................................................................................40 C h u m g 3. QUÁ TRÌNH GIÁO DUC MÔI TRUÖNG Ò TRUÖNG MÁM NON..................41 Mue tiêu..................................................................................................................................41 1. Mue dich giáo duc mòi tri/òng cho tré mâm n o n..................................................... 41 2. Nhiêm vu giáo duc mòi trifòng cho tré mäm non.....................................................42 3. Nói dung giáo due mói tri/òng cho tré mâm n o n .....................................................42 3 4. Phuüng pháp giáo duc mòi to/òng cho tré mâm n o n ............................................ 55 5. Các hinh thiïc giáo duc môi tri/òng à tri/àng mâm non........................................... 64 6. Diëu kiên giáo duc môi triròng cho tré mâm non.................................................91 C âu hôi và b ài t â p .....................................................................................................................................94 Tài lieu tham khào.................................................................................................................... 95 A Tài lieu tiê’ng Viêt...........................................................................................................95 B. Tài lieu tieng Anh....................................................................................... .96 C Tài lieu tiê'ng N ga......................................................................................................... 96 Phu lue............................................................................................................................................97 1. Quyê’t dinh cùa Thû tifông Chinh phù vê viêc phê duyët dé àn "Dira các noi dung bào vê môi tri/óng váo hê thóng giáo duc quô’c dân"..................97 2. Chî thi cùa Bô Giáo duc và Oào tao vè viêc tang caàng công tác giáo duc bào vè mòi triròng....................................................................................................... 100 4 L a i n ó i d â u Mói truòng có vai trò quan trong dò'i vói su song và chà't lucmg cuóc song cùa con nguòi, cung nhu dòi vói su phât triên bén vùng cùa dat nuóc. Vi vày, trong quà trình phât triên, con nguòi khòng chi khai thàc, che ngu tu nhièn mà con phài giù gin và bào vé mòi truòng tu nhièn, tao lâp mói truòng nhàn tao phù hop nhàm xày dung mot cuòc sòng tòt dep cho thé hé hòm nay và ngày mai. Trong viêc bào vé mói truòng, giào due mói truòng duoc coi là bien pháp có hiêu quà cao vi nó giùp con nguòi có duefe nhàn thùc diing dán vé viêc khai thác, sir dung hop lí các nguôn tài nguyên và có ÿ thtfc trong bào vê mòi truòng. Giáo trình Giáo duc m ài triráng cho tré m am non bao góm ba chucmg và phàn phu lue. Chucmg 1, trình bày mòt só vâ'n dé li luán chung vé giáo due mòi truòng; Chucmg 2, làm rò co sò khoa hoc cùa giáo duc mòi truòng cho tré màm non; Chuong 3, trình bày cu thè vé quà trình giáo duc mòi truòng ò truòng màm non; Phàn phu lue, giói thiéu quyé't djnh cùa Chinh phù và chi thi cùa Bò Giáo due và Dào tao vé vâ'n dé giáo due mói truòng trong truòng hoc. Nhu vày, giáo trình khóng chi dáp ùng yêu càu nói dung mòn hoc Giào due mòi truòng cho tré màm non trong chucmg trình dào tao cù nhân chuyèn ngành Giào due màm non mà con là nguón tu lièu cán thiét cho giào vién màm non, cha me tré và nhông ai quan tàm dên viêc giáo duc mói truòng cho tré Iura tuài này. Giào trình Giào due m òi truòng cho tré m àm non góp phàn cu thè hoà quan diém giào duc tich cuc huóng vào su phât triè’n tré mâm non, là'y hoat dóng làm phuemg tiên dê thuc hiên muc dich giáo duc tré. Tài liêu trang b| cho giào vién mâm non nhürig kiè'n thúc chung vé giào due mói truòng và giào due mói truòng ch o tré màm non; hình thành các kï näng qiian trong giúp ho biê't cách thiê't kê' và tó chirc các hoat dòng giáo duc mói truòng phù hop vói tré mâm non. Chùng tôi chân thành cám cm nhûng ÿ kiê'n dóng góp cùa các chuyên già, các ban dóng nghiép và râ't mong nhân duçrc su góp ÿ xây dung cùa ban doc dé giáo trình ngày càng duoc hoàn thiên hem. Tâc già 5 Chtfdng 1 MÛT SÖ VÄN DÊ CHUNG VÊ GIÂO DUC MÛI TRUÖNG MUCTIÊU Sau khi hoc xong phân này, sinh viên cân: - Phân tich duç»c khâi niêm "Giâo duc môi truông”. - Phân tich duoc su cân thiet phâi giâo duc môi trucrng hiên nay. - H ¡eu duoc câc khâi niêm co bàn trong giâo duc môi truông. - Xâc dinh duçrc câc hoat dông giâo duc môi truông. - Mô ta duoc câu trüc module giâo duc moi truông. - Tông quan duoc lich sir quâ trinh triên khai công tâc giâo duc môi truông trên thé giôi và trong nuôc. 1. Tarn quan trçng cüa viêc giâo duc môi triràng hiên nay 1.1. N hùng vân d é ch in h v é m ô i truûng trên th é g iô i hiên nay Hiên nay, môi truông dang dién bien râ't phùc tap à tât câ câc quoc gia trên toàn thé giôi. Trong Bcio cûo tout; quan m ôi tniâng toàn eau nam 2000 cùa Chucmg trinh môi truông Lien hçrp quoc viêt tât là “GEO - 2000” dâ tông ket nhùng gî chüng ta dâ dat duçrc vôi tu câch là nguôi sù dung và gin giù câc hàng hoâ và dich vu môi truông trong thé ki XX và nhùng khô khân khi loài nguôi buôc vào thé ki XXI. Cu thé: Câc hé sinh thâi tu nhiên và hé sinh sinh thâi nhân tâc toàn câu bi de doa bôi su mât cân bâng sâu sâc trong nâng suât và phân bo hàng hoâ, dich vu. Su phân hoâ giàu nghèo ngày càng tâng. Chinh diéu này dang de doa su ôn dinh cùa toàn bô hé thong nhân vân và môi truông toàn câu. The giôi hiên nay dang bien dôi, trong dô, su phôi hop quàn li môi truông à quy mô quoc té’ không tucmg thich vôi sir phât triên kinh té - xà hôi cùa loài nguôi. Nhùng thành quâ vê môi truông thu duoc nhô công nghê và nhùng chinh sâch môi dang không theo kip nhip dô, quy mô gia tâng dân so và su phât triên. Nhùng vân dé chinh vë môi truông trên thé giôi hiçn nay duçrc thè hiên ô câc diëm sau dây. - Su phât tân ô quy mô sinh quyèn cùa câc chât gây ô nhiém làm bien doi khi hâu. Tât câ câc chat gây ô nhiém chu yëu sinh ra tir câc nuôc công nghiêp phât 7 triê’n phát tán vào không khi qua duông bô'c hai và dot cháy. Trong dó, dô't chây là nguyên nhân chinh tao ra các khi dôc và bui, là nguyên nhân co bán làm biê'n dôi khi hâu Trái Dâ't. - Su suy giàm tâng ôzôn. Tâng ôzôn có vai trò báo vê sinh quyên, vi nó ngàn chän các tia sóng ngán có nhiêu tác dông mang tinh châ't phá huÿ dô'i vói con nguòi và tâ't cá các sinh vât làm biê'n dói các nhân tò' vò co cùa mòi truông. Khi ôzôn tâng bình liru khi quyên, gán bê mât Trái Dâ't, tâp trung thành mot lôp dày à dô cao tir 16 - 40km bào vê sir sô'ng trên Trái Dâ't do có khá nâng loe, giàm bót tia eue tim phát ra tir Mât Tròi. Con ôzôn tâng dô'i liru là nguôn gây ô nhiém không khi nghiêm trong vi nó tao ra sucmg mù quang hoá màu vàng nhat, kích thích các màng nhày mât, duöng hô hâ'p, thuông xuyên xuâ't hiên ô các thành phô dây nâng. - Su vân chuyên xuyên biên giói các sàn phàm và châ't thài nguy hai. Các châ't thài nguy hai nhu châ't phóng xa, châ't bào vê thuc vât, các kim loai nâng, rác thài diên tù, bênh viên... duoc loai bô trong quà trinh sàn xuât và hoat dông sô'ng ô các nuôc công nghiêp dang duoc vât chuyên vào các nuôc kém và dang phát triê’n. - Su ô nhiém môi truông: Su phát triên dô thj, khu công nghiêp, du lich và viêc dó bó các loai châ't thài vào dâ't, biên, thuÿ vue dà gây ô nhiém môi truông ô quy mô ngày càng rông. Ô nhiém không khi, rác thài, châ't nguy hai, tiêng 6n, ô nhiém nguôn nuôc là nhüng vân dé trâm trong vê môi truông ô nhiêu vùng lành thô, quóc gia và toàn càu. - Sir suy giàm da dang sinh hoc trên Trái Dâ't: Các loai dông, thuc vât trên Trái Dâ't góp phàn quan trong trong viêc duy tri su cân bàng môi truông sô'ng, bình ón khi hâu, làm sach các nguôn nuôc, han chê' xôi mon, làm tâng dô phi nhiêu cùa dâ't... Su da dang cùa tu nhiên cùng là nguôn vât liêu quÿ cho các ngành công nghiêp, dupe phàm, du lich, thuc phàm, là nguôn gen quÿ hiê'm dê tao ra các loài m ôi nhinig hiôn nny dang bi suy giàm munh m e. - Su gia tâng dân sô'. Su gia tâng dân so di dôi vói nghèo dói, suy thoài môi truông, kinh tê' bât loi dâ dân dê'n xu huông mât cân bàng giûa dân sô' và môi truông. - Su suy giàm các nguôn tài nguyên. Các nguôn tài nguyên dang càng ngày càng suy giàm do khai thàc nhiéu, dâc biêt là tài nguyên rimg và các tài nguyên tài sinh khâc. 1.2. Vân dé m ôi tri/ùng ó Viêt Nam và s i/s u y thoâi m ôi truûng Môi truông là hê thô'ng mô, quóc gia này gây ô nhiém së không chi nuóc dô chiù ành huông ma con gây ành huông den các quô'c gia khâc. Cho nên, nhüng và'- 8 dé môi truòng quô'c té cùng là vâ'n dé môi truòng ó Vièt Nam. Nuóc ta là nuóc dang phát trién, tuy vira già nhâp Tô chúc Thirong mai Quô'c té và hôi nhâp toàn diên vói nén kinh té thé giói, nhung cùng con có nhùng dàc thù riêng. 1.2.1. Toàn câu hoà và van dé môi tntàng à Vièt Nam Tinh hình kinh té thé giói trong thcri ki hôi nhâp hiên nay dâ dân dén su thay dèi co câu thj truòng rông Ion và säu sác hon, làm ra nhiêu sàn phâm hem, tao ra nhiéu công an viêc làm và nâng cao thu nhâp cùa nhiêu nguôi dân. Tuy nhiên, diéu này cüng tao ra hàng loat nhùng tac dông tiêu eue sau dày: a) Stf gia hing hat hinh dông kiiili te gii'ía aie infóc. Dé döi phó vói thách thúc môi truóng trong toàn câu hoà, càc quô'c gia phát trién dâ tao ra nhùng hàng rào chân vói hai hình thúc là: - Ap dung dánh thué tài nguyên, trong dó quy dinh nghièm ngàt hàm luong tài nguyên thô nhir là bien phàp bào ve môi truòng, ngàn chàn khai thàc can kiêt càc nguón tài nguyên thiên nhiên. Nhu vây, hàng hoà càc nuóc dang phàt trién (trong dó có nuóc ta) muô'n nhâp khâu vào càc nuóc phát trién phài chiù thué nhiéu hern vi hàm luong tài nguyên thô lôn. - Viêc sù dung nhùng tiêu chuân môi truòng, vê sinh an toàn, dân nhân sinh thái, tro câp nông sàn nhu rào càn hô sàn xuâ't trong nuóc, chô'ng lai sàn phâm nhâp khâu vói li do các sàn phâm này không dáp ùng càc quy dinh vé bào vê môi truàng. h) Các rúe dông aia nhiéu ITnli vite kinli ré- xâ hôi trong qmi triiih liôi nhâp dén môi tntòng à iiitóc ta Sau khi tham già vào nén kinh tê' thé giói, dà có nhiéu du àn dâu tu cùa nuóc ngoài hoat dông cô hiêu quà ó nuóc ta. Tuy nhiên, quâ trinh hôi nhâp và hop tâc quôc tê' gia tâng dâ gây ra nhiéu tâc dông tôi môi truòng thông qua các hoat dông k in h te , d u Ijc h , n g h i dirôtng v à n g h id n c im k h o u h o c . C ó thô phftn lo a i n h ir sa u : - Tâc dông theo quy mô: Do dây manh sàn xuâ't nông nghiêp vé sàn luong lúa và nông sàn xuâ't khâu di dôi vói viêc gia tâng sù dung phân bon hoà hoc, mô rông hê thô'ng tuai tiêu dân dén ô nhiêm dâ't, nuóc. Dô'i vói càc khu dô thi, viêc xây dung càc khu công nghiêp, chê' xuâ't gây ô nhiêm không khi, châ't thài ràn, long. - Tâc dông lên co câu kinh tê': Su hôi nhâp quô'c té theo co chê' thi truòng di cùng vói su thay dôi câu trùc kinh té và co câu sàn xuâ't. Loai sàn phâm moi không phài là truyén thông cùa dia phuang duac dua vào sàn xuâ't tao ra càc khu chê xuâ't, du lieh quoc té... 9 - Tac dông lèn công nghè: Qua trinh hôi nhâp và hçfp tac quôc lé làm thay dôi hinh thai quàn li, xir lichâ't thài và các công nghê chông ô nhiém. - Tâc dông lên sán phâm: Sir hôi nhâp và hçrp tac quô'c tê cüng tac dông manh mè lên sán phâm làm thay dôi mâu hinh tiêu thu. Thi hiê'u cúa khâch quôc tè tàng lên theo xu thé tiêu thu nhüng mât hàng cô châ't luong cao, an toàn sinh thài 1.1.2. Toàn eau hoà và an ninh m ôi tntông An ninh môi truòng là khà nàng môi triràng cô thé dáp úmg các chúc nàng cùa con nguòi mot cách bén vüng: cung câ'p noi ò, nâng lirçmg, nguyên liêu, khà nâng châp nhân chât thài, cung câ'p thông tin khoa hoc và các tiên nghi môi truòng... Các nguyên nhân xung dôt và mât an ninh là nhûng vâ'n dé tông thè, da nhân to và kê't hop chat chê. Tuy nhiên, su suy thoài môi trucmg, suy giàm tài nguyên dông vai trò quan trong trong viêc tao ra su mât an ninh cùa con nguòi tir câ'p công dông, quóc gia và quôc tê'. Xung dôt môi trucmg bao gôm các vân dé sau: - Tranh châp môi trucmg và tài nguyên: Su tranh châp này dà và dang gây ra nhûng xung dôt vé kinh tê', chinh tri. - Chuyên dich ô nhiém: Các nuóc phát trién thoái thác trách nhiêm dôi vói vâ'n dé ô nhiém môi truòng bàng cách chuyén dich nhûng xí nghiêp gây ô nhiêm sang các nuóc dang phát trién. - Xâm luoc sinh thái: Là tinh trang "nhâp siêu tài nguyên" ó các nuóc phát trién. Do y thúc bao vê môi trucmg cúa nguói dàn tâng lên, nhiéu nhá máy xí nghiép dang áp dung các bién pháp bào vê môi truòng. Các du án dâu tu buòc phái thám dinh vê môi truòmg... 1.2.3. S i/s u y thoái m ôi truòng ò Viêt Nam Su suy thoái môi truòng ó nuóc ta bao gôm các lïnh vue sau: - Su suy thoái tài nguyên rung. Tài nguyên rung ó mién núi, trung du, rùng ngâp man ven bién ngày càng bi suy thoái nghiêm trong: diên tich rûng che phù tu nhiên ngày càng giàm; diên tich rimg nguyên sinh chua bi tàc dòng chi con ti lê rà't nhò, nàm rái rác ó các vùng núi cao. Dây là moi de doa dôi vói da dang sinh hoc cùa rùng. Rimg ngâp man ngày càng giàm do su khai thác ô at thiéu quy hoach và su canh tranh gay gàt vói viêc nuôi trong thuÿ sán. Su suy thoái tài nguyên rimg kéo theo su suy giàm tài nguyên dâ't, nuóc, da dang sinh hoc và nhiéu hàu quá khác. IO - Su suy thoâi (ài nguyên dâ't. Su suy thoâi dâl chu yê'u ô nuôc ta là: xôi mon, rira trôi, sat, truçrt va la dâ't; suy thoâi vât li (mât câ'u truc, dâ't bi chat, giàm thâin nuôc); su thoâi hoâ hoä hoc (man hoâ, chua hoâ, phèn hoâ); mât chât dinh duông, khoâng, chât hùu co; xuât hiên nhiéu dôc to gây hai cho cây trong; hoang mac hoâ; ô nhiêm eue bô do chât thài dô thi, khu công nghiép, làng nghë, khai thâe mô... - Su suy thoâi tài nguyên nuôc ngot. Suy thoai tài nguyên nuôc ngot ô nuôc ta thé hiên rô nhâ't là tinh trang thiêu nuôc ngot và su nhiêm ban nuôc ngot ngày càng gia tâng. Mac dù nuôc ta cô tài nguyên nuôc phong phü (nuôc mât, nuôc ngâm, nuôc khoâng cô tông luong lôn) nhung thuc tê' à nhiêu vùng mién vâ'n dé thiêu nuôc và ô nhiêm nuôc do hoâ chât công nghiép, nông nghiép, nuôc thài làng nghë, nuôc thài sinh hoat ngày càng nghiêm trong và gia tâng. - Suy thoâi da dang sinh hoc. Da dang sinh hoc là co sô cùa su sô'ng vi su thinh vuemg và phât triên bén vùng cùa câc hê sinh thài phu thuôc chù yê'u vào tinh da dang sinh hoc. Câc loài sinh vât duçrc hînh thành và phât triê’n trèn Trâi Dâ't hàng ti nâm dâ và dang bi de doa bôi câc hoat dông cùa con nguôi, nhiêu loài bi suy giàm môt câch nhanh chông, thâm chi mot sô loài dang ô ngu&ng cùa cùa su diêt vong. Dâc diêm khi hâu và dia hinh dâ tao nên su khâc biêt lôn vé diêu kiên thiên nhiên làm cho nuôc ta là 1 trong 15 trung tâm da dang sinh hoc cao trên thé giôi. Su suy thoâi môi truông hiên nay do nhiéu nguyên nhân khâc nhau, do câc tâc dông truc tiê'p cùa con nguôi dê'n tùng yê'u to cùa môi truông hoâc do câc tâc dông giân tiê'p cùa con nguôi dê'n môi truông. Nguyên nhân truc tiê'p: Canh tâc, khai thâc bùa bâi tài nguyên thiên nhiên, sir dung nâng luçrng hoâ hoc, thucrng mai, chât thài, ô nhiêm môi truông do con lig tfù i, hlt cô' b û t tliu à iig ... Nguyên nhân giân tiê'p: Do tâng dân sô', su dôi nghèo, chinh sâch kinh te vT mô; do câc yê'u tô tiêu eue. Con nguôi là nhân tô trung tâm cùa moi moi quan hê giùa hai hê thô'ng tài nguyên và xà hôi. Trong quâ trinh phât triê’n, loài nguôi không ngimg sù dung câc công eu và phucmg thùc hùu hiêu dé khai thâc và sù dung ngày càng nhiêu tài nguyên thiên nhiên làm cho tài nguyên dân nghèo kiêt di, chât luomg môi truông càng giàm sût. Do dô, câc quôc gia, câc tô chûc quôc tê' dâ quan tâm thieh dâng dê'n viçe nghiên cùu, tao ra câc chinh sâch, bien phâp, công nghê nhâm duy tri, bào vê, tâi tao tài nguyên và bào vê môi truông. Vi vây, môt trong câc bien phâp tich eue duoc công dông quô'c tê' thuc hiên là phài long ghép câc vân dé môi truông trong câc quy hoach tông thé phât trién kinh té - xà hôi, trong do cô giâo duc. 2. Khâi niêm “Giâo duc môi tritông” 2.1. Khài niém "Môi truûng" Môi trucmg là mot tâp hop càc diéu kiên trong môt không gian nhât dinh mà à dö, sinh vât cô thé tôn tai. Môi trircmg bao gôm tât cà câc yê'u tô' bao quanh sinh vât cô tâc dông truc tiê'p, giân tiê'p và tâc dông qua lai vôi sinh vât thông qua câc hoat dông trao dôi chât và nâng luçmg, sinh trucmg - phât trién, càm ümg, sinh sàn, thông tin. Môi trucmg cùa con nguôi chira dung nôi dung rông hom. No bao gôm toàn bô hé thông tu nhiên và hé thông do con nguôi tao ra, nhûng câi h Cru hinh và vô hinh, trong d6, con nguôi sô'ng và lao dông, khai thâc câc tài nguyên thiên nhiên, nhàm thoà mân nhu câu cùa minh. Theo Allaby (1994), môi trucmg cùa con nguôi bao gém cà câc llnh vue tu nhiên, xà hôi, công nghê, kinh tê', chinh tri, dao duc, vân hoâ, lich su và ml hoc... Nhu vây, theo nghïa rông, môi trucmg cùa con nguôi là tât cà câc nhân tô' tu nhiên và xà hôi cân thiê't cho su sô'ng, sàn xuâ't cùa con nguôi nhu dâ't nuôc, không khi, ânh sâng, sinh vât, tài nguyên khoâng sàn, kinh tê', xà hôi... Theo nghïa hep, môi truômg sô'ng cùa con nguôi bao gôm câc nhân tô' tu nhiên, xà hôi truc tiê'p tâc dông tari châ't luçmg cuôc sô'ng cùa con nguôri. Môi trucmg sô'ng cùa con nguôi duoc chia thành môi trucmg tu nhiên và môi truômg xà hôi. Môi trucmg tu nhiên bao gém câc nhân tô' vât li, hoâ hoc nhu Mât Trôi, dâ't, nuôc, không khi... và sinh hoc nhu dông vât, thuc vât, vi sinh vât... cô tâc dông dê'n cuôc sô'ng và hoat dông cùa con ngueri. Môi trucmg xà hôi bao gôm tông thê câc môi quan hê giûa con nguôi vôi nhau nhu luât lé, thê chê', cam kê't, quy dinh... Câc yê'u tô' này'dinh hucmg hoat dông cùa con nguôi theo khuôn khé nhât djnh, làm co sà cho su phât trién, làm cho cuôc sô'ng cùa con ngueri khâc vôi câc loài sinh vât. Trong hê sinh thâi, môi truông là môt tông thé’ câc nhân tô' sinh thâi tâc dông qua lai tao nên hiêu ling tông hçrp. Trên thuc tê', không thé cô tâc dông riêng rë cùa timg thành phân trong su biêt lâp vôi câc yê'u tô' khâc. Tuÿ theo tùng trucmg hop eu thé mà môt yê'u tô' nào do nôi lên tao thành tâc dông chù yê'u, do vây nguôi ta chi nhân ra nô. 12 Möi truöng có vai trö quan trong döi vói con nguöi vä dóng, thuc vát tren Trái Dá't: lä khöng gian sinh só'ng cho con nguöi vä các sinh vát khác; lä noi chura dung các nguón tai nguyén cán thié't cho döi só'ng, sán xuá't cüa con nguöi; lä noi chúa dung các chát phé thái do con nguöi tao ra trong cuóc só'ng, sinh hoat, sán xuát; lä noi liru giü vä cung cá'p thóng tin cho con nguöi. Con nguöi lä möt sinh vát ton tai tren Trái Dá't, cüng tuán theo quy luát sinh ra, lón lén vä chét. Nhung khóng gió'ng nhu các loäi sinh vát khác, con nguöi da tien hoá cao nhá't trong sinh giói. Dác trung cüa su tié'n hoá dó lä loäi nguöi lä sinh vát xä hói. Tinh xä hói dó phát trién khóng ngüng tao néíl nhfrng hinh thái kinh té' - xa hói khác nhau. Trong su phát trién dó, con nguöi da ngäy cäng tác dóng manh me dé'n dé'n mói truöng cá vé pham vi, cá vé chiéu säu. Chính su táng truöng dó da tao nén hai chiéu huóng tác dóng trái ngupc nhau dé'n mói sinh: có lpi vä có hai. Ngäy nay, tác dóng có hai ngäy cäng gia táng. Con nguöi tán dung háu hét moi nguón tai nguyén thién nhién, dóng thöi thái ra mói truöng dü loai chá't thái läm cho mói truöng bi ó nhiém. Con nguöi dang gánh chiu háu quá do chính mính gáy ra. Bäng hánh dóng cu thé con nguöi phái cái thién mói truöng sóng cüa minh khóng chi cho hóm nay mä cho cá mai sau. 2.2. Khái ni?m "Giáo duc mói truúng" G iáo duc vói nhiém vu lä däo tao con nguöi khóng nhung có tri thúc mä cán có dú các kl näng cán thié't dé dáp úng yéu cáu ngäy cäng cao cüa xa hói. Däo tao nhöng con nguöi sau náy sé trö thänh nhä quán lí, nhung nguöi ra quyé't dinh, nhüng nhä kl thuát, cán bó nghién cúru, tham gia väo các tó chúc kinh té - xä hói, chính tri, ván hoá, y té... lä các hoat dóng có ánh huóng dé'n mói truöng sóng. Vi váy, cóng tác giáo duc mói truöng trong truöng hoc có tính chá't quyé't dinh dó'i vói su phát trién bén vüng cüa dát nuóc. Co nhiéu djnh nghia khac nhau vé giáo duc moi trucmg, tuy nhién, các khái niém vé giáo duc mói truöng déu có diém chung lä coi dó la quá trinh thuöng xuyén läm cho nguöi hoc có hiéu biét, có thái dó quan tám, có trách nhiém vä hánh dóng cu thé dé giái quyé't các vá'n dé mói truöng. Có thé sü dung khái niém giáo duc mói truöng sau dáy: Giáo duc mói tnfdiig la m ót quá trinh iilubn pliát trien ó ngifói lioc si/hieu biet vi) quan tám den nlu'tng van dé mói tntdng, bao góm kien tliúc, thái dó, hánh vi, trách nhiém d e tifm in h va cung táp th é dita ra các giái pluip nhátn giái quyét các van dé mói tntcmg tnfóc miit cüng nltif liiu dái (Bó Giáo duc vä Däo tao / Chucmg trinh phát trién Lién hpp quó'c, 1998). 1.3 G iâo duc môi trucmg là mot quâ trïnh càn tien hành tir khi con nguài hiét càm nhân vé môi trucmg. Qud trinh này duoc bât dâu tù lira tuoi m;1m non va duoc tiè'p tue trong nhùng nàm hoc phci thông cùng nhu sau này trong suô't euôc dôi. Dày là môt lînh vue lien ngành, không thê coi nhe yêu tô nào. Giào due môi trucmg là su nghiêp cùa toàn nhân loai, gân vôi trâch nhièm cùa môi quô'c gia, môi con nguôi eu thé, dôi hôi ho phâi tich eue dua ra câc giài phâp bào vê môi truông sông. Mue tiêu giâo due môi trucmg dâ duoc xâc nhân trong Hôi nghi Quôc te vè giâo duc môi trucmg cùa Liên hop quôc (1977) là “làm cho câc câ nhân và công dông hiêu duoc bân châ't phùc tap cùa môi trucmg tu nhiên và môi trucmg nhân tao là kê't quà tucmg tâc cùa nhiêu nhân tô' sinh hoc, li hoc, xâ hôi, kinh te, van hoâ; dem lai cho ho kiê'n thuc, nhân thùc vé giâ tri, thâi dô và kl nàng thuc hành de ho tham gia mot câch cô trâch nhièm và hiêu quà trong phông ngùa và giài quyët câc vâ'n dé môi trucmg và quàn li châ't luçmg môi trucmg”. 3. Phét trien ben vümg và giéo duc môi truông 3.1. M ôi quan hê giùa hoat dông kinh té - xâ hçi vôi môi truông Môt trong câc hoat dông kinh té quan trong cùa con nguôi là hoat dông khai thâc tài nguyên thiên nhiên và tir qua trinh này së làm này sinh câc vâ'n dé vé môi truàmg. Phân tich su tucmg tâc gifra hoat dông kinh tê' vôi môi trudng cô thê’ thâ'y tâc dông tiêu eue cùa hoat dông kinh tê' teri môi trucmg diên ra à tâ't cà câc khâu cùa quâ trinh sàn xuâ't và tiêu thu: bât dâu tù viêc khai thâc nguyên liêu, nhiên liêu và câc nguôn nàng luçmg ban dâu, so chê' nguyên liêu, nhiên liêu dê'n viêc sàn xuâ't câc thành phäm duöi dang phucmg tiên, hàng hoâ tiêu dùng, giao thông vân tài, thucmg mai, djeh vu; tiê'p dô là viêc tiêu dùng câc thành phâm dê thoà man nhu câu cùa dôi sô'ng xâ hôi (ân o, màc, di lai, hucmg thu câc giâ tri vân hoâ, giâo duc và tinh thân); cuô'i cùng là su tiê'n bô cùa khoa hoc kl thuât và su xuâ't hién câc nhu câu và khâ nâng môi cô ânh huong den tu nhien, sù dung nguôn tài nguyên ihien. C6 thé thâ'y, con nguài là nhân tô' trung tâm cùa moi mô'i quan hê tucmg hô giùa hai hê thông tài nguyên và xâ hôi. Trong quâ trinh phât triên, loài nguôri không ngùmg sâng tao ra nhùng công eu và phucmg thùc hùu hiêu dê khai thâc ngày càng nhiéu tài nguyên thiên nhiên, làm cho tài nguyên dân nghèo kiêt di, làm châ't luçmg môi trucmg ngày càng giâm sût. Do dô, câc tô chùc quô'c tê dâ quan tâm thich dâng dê'n viêc nghiên cùu, tao ra câc chinh sâch, biên phâp và công nghê nhàm duy tri bâo vé, tâi tao tài nguyên và bào vê môi trucmg. Không nhùng thé, viêc tiêu thu hàng hoâ cüng là nguyên nhân gây ô nhièm môi trucmg nê'u môi nguôi dân không cô ÿ thùc trong viêc bào vê môi trucmg. Cùng vôi no, viêc âp 14 dung các thành tiru khoa hoc kî thuât vào qua trinh sàn xuâ't nhàm dàp ürng nhu câu ngày càng cao cúa con nguôi cùng phái tính dën các tác dông tiêu eue cùa nô dën môi truông song... Có thé nói, giûa con nguôi, tu nhiên và sàn xuâ't cô mô'i quan hé khâng khit và tác dông tucmg hô lân nhau. Dé ton tai, con nguôi phái sán xuâ't, tiêu thu hàng hoa cô nguén gô'c tù thiên nhiên, diëu dô cùng dông nghîa vôi viêc làm thay dôi tu nhiên, thay dôi môi truông sô'ng cùa chinh con nguôi. Song song vôi viêc tao ra cùa cái vât chát, các hoat dông sàn xuâ't cùa con nguôi côn gây ra hâu quà làm tôn hai dén môi truông. Mue dô tôn hai manh hay yê'u, truôe mát hay lâu dài phu thuôc vào chinh su quan tâm cùa con nguôi tôi môi truông, tôi phuong thùc khai thàc và sir dung tài nguyên thiên nhiên. Nhu vây, su phât trién kinh tê' - xà hôi à môi quô'c gia và trên toàn cáu së không bèn vûng nê'u không coi trong viêc bào vê, gin giû môi truông trong quà trinh sàn xuâ't, trong thoá màn các nhu câu vât châ't và tinh thán cùa con nguôi. Diëu này lai liên quan dê'n con nguôi, dën nhân thúc, thài dô, hành vi cùa con nguôi trong quà trinh tác dông qua lai vôi môi truông. Do dô, viêc giào duc môi truông cho môi nguôi dân cân duoc tiê'n hành tir nhô và dièn ra trong suô't dôi môt khi ho côn tham gia vào qua trinh sàn xuâ't hay tiêu thu hàng hoà trong xà hôi. 3.2. Khài ni$m vé phât trién bén vûng Van dé giào duc môi truông cô liên quan mât thiê't vôi su phât triên bén vûng. Phât triên bén vûng lân dâu tiên duoc dàt ra vào nàm 1980 vôi “Chiê'n luoc bao tôn thé giói 1UCN 1980", “Uÿ ban thê' giôi vë môi truông và phât trién 1987”, “Chám lo cho Trái Dâ't 1991”, “Chucmg trinh ngh| su 21 tai Hôi nghi thuçrng dinh vë Trái Dâ't 1992, Rio de Janeiro”, "Hôi nghi thuçng dinh vë Trái Dâ't 2002, Johannesburg”. Uÿ ban thé giôi vë môi truông dâ dua ra dinh nghîa vé phât trién bén vûng là “Su phât triân nhàm thoù mùn nhu cáu cùu the li6 hien tai mù không làm tôn liai dê'n khâ nâng làm thoá man nhu cáu cùa chinh các thé hê mai sau”. Dinh nghîa này dà nêu môt cách khái quât nhâ't vë mô'i quan hê giûa các thê' hê vë su thoá mân nhu câu vât châ't, tinh thân, tir dô tao ra su phât trién bén vûng. Tuy nhiên, dinh nghîa sau dây dâ nêu bât duoc bàn châ't cùa mô'i quan hê qua lai giûa các yê'u tô' cùa phât trién bén vûng và các nhôm nhân tô' eu thé mà quà trinh phât trién bën vûng phài tuân thù: "Pliât triên ben viïiig là qmi trinli vân dông i ùa mot lié thong kinh t é - v<7 liôi, trong dô cô si/ gan kêt liai h où giiïu pliât trién kinh té vôi phât trién xü liôi vù biio tôn tùi nguyên, môi tnfàng song vi su tôn tai cùu các thé hê kê tiê'p ". 15 Su phät triè’n bén vùng vé sinh thai, kinh té', xà hói có thè hiéu nhu sau: Bén vùng sinh thai: Bào tón tài nguyén thièn nhién tai tao diroc trong pham vi khà nàng tài tao chùng, giàm thiéu su can kiét cùa tài nguyén khòng thè tài tao duoc. Bén vùng xà hói: Mò'i quan hè giùa phàt trién và nhùng tiéu chu^n hién tai. Mót hoat dóng có tinh bén vùng vé màt xà hói né'u nó phù hop vói nhùng tiéu chuàn cùa xà hói, khóng vucrt qua sùc chiù dung su thay dói cùa cóng dóng. Nhùng tiéu chuàn dira vào tón giào, truyén thó'ng, phong tue, quan hé dao li, hè thó'ng già tri, ngón ngù, giào -due, già dình và càc mò'i quan hé riéng tu khàc. Bén vùng kinh té: Tinh hùu ich và chi phi dàu vào, chi phi khai thàc và ché bién, nhu càu dó'i vói sàn phàm khóng làm suy giàm khà nàng tài tao dé tié'p tue cung cà'p dày dù thém nùa. Néu dàp ùng yéu càu vé mòi truóng làm cho chi phi tàng lén thì phàn chi phi tàng lén này càn duoc phàn ành trong già cà. 3.3. Càc muc tiéu phàt trién bén vùng Càc muc tiéu phàt trién bén vùng nhàm vucrn tói mót quà trình cóng bàng vé kinh té', có su tham già cùa cóng dóng vé xà hói, dinh huóng lai và hiéu quà vé cóng nghé, bào tón và cài thién mói truòng. Do vày, càn dàm bào mót só' yéu càu sau: - Kinh té: Khòng duoc làm bàn cùng hoà mót nhóm trong khi làm giàu mót nhóm khàc - Sinh thai: Khóng duoc làm xuó'ng cà'p vé da dang và nàng suà't sinh hoc cùa càc hé sinh thai, càc hé thó'ng càn cho su só'ng. Phài duy tri bòi dàp và phuc hói co sò tài nguyén thièn nhién thóng qua quàn li thich hcrp. - Chinh tri, xà hói: Doàn ké't, phó'i hop hành dóng vói su tham già càc ngành, càc cà nhàn và hcrp tàc quó'c té. Tón trong tà't cà càc lue lucrng xà hói. - Cóng nghé: Tàng khà nàng ùng phó vói su thay dói, tàng giài phàp thich ùng sù dung hiéu quà hon tài nguyén thién nhién nhung khòng han che tàng sàn xuàt. - Su tón tai càc hé thò'ng kinh té' - xà hói, vàn hoà, sàn xuà't, da dang sinh hoc duoc coi là yéu tó góp phàn tàng khà nàng ùng phó dó'i vói càc thay dói. 3.4. Càc nguyén tàc co bàn trong phàt trién bén vùng Dé dat duoc càc muc tiéu phàt trién bén vùng, càn thuc hién càc nguyén tàc co bàn sau dày: - Con nguói là nhàn tó trung tàm cùa su phàt trién bén vùng, nèn trong moi giai doan lieh sù càn phài chàm lo dén viéc dàp ùng ngày càng dày dù hon nhu càu vàt chà't và tinh thàn cùa moi tàng lóp nhàn dàn. 16 - Coi phát trien kinh té là nhicm vu trong tàm nhám dám bao an ninh luong thirc, thirc pháni. nàng luong cho phát trien bén vfrng. - Bao ve va cái thièn mòi truòng phái dupc coi là yéu tó khóng tácli rói cúa quá trinli phát trien. - Quá trinh phát trien phái dám báo dáp i'mg mót eách eóng bang nhu cáu cúa thé he hién tai ma khóng gay tró ngai tói cupe sóng cúa th éh è lifting lai. - Khoa hoc, còng nghè là nén táng và dòng lire cho cóng nghiép hoá, hicn dai hoá, phát trien nhanh, manh và bén vfmg cho dát nuóc. - Phát trien bén virng là su nghiép cúa các cap chính quyén cúa eán bó các ngành và d¡a phiftmg. co qnan doanh nghicp, doàn thé xa hòi, cóng dóng dàn cu và nioi nguòi dàn. - Gàn chal viéc xáy dirng nén kinh té dóc láp. tu ehú vói chú dóng hói nhflp kinh té quóe té. - Két hpp chát che phát trien kinh té - xa hói. báo ve mói truòng vói an ninh quóe già và lrat tu an toàn xà hói. Nhu vày, giào due con nguòi có hiéu biét vé mói truòng, có thài dò i|iian tàm dén mòi truòng, có trách nhiém và hành dòng eu thé dé giái quyét các vàn dé mòi truòng là diè« kièn và dòng lue cúa su phát trien bén vùng. Nò thùe dày phát trien bén vfmg và cái thièn khà nàng cúa con nguòi dáp úng vói nhimg vàn dé cúa mòi truòng và phát trièn. . 4. Các khái nièm co bàn trong giào due mói truòng Giào due mói truòng khóng có nghìa là day các djnh nghìa, các khái nièm mói trift'mg cho các lira tuoi ma là tao ra các hoat dòng nhàm hình thành và phát trièn các khái nièm nàv cho phù herp vói tìmg cap hoc. Có các khái nièm co bàn vé giào due mói truòng sau dáy: 4.1. Khái nièm "Hè sinh thài" Hè sinh thái bao góm các loài sinh vàt song ó mót vùng dja li tàc dòng qua lai vói nhau và vói mòi truòng xung quanh tao nén các chuói, luói lhire àn và các chu trình sinh dia hoá'. ' Duraiapalh W. 1993. Effei is on » ihllife. Evironmental Rcvicws. - Mól he sinh Ihai hao góm cà dóng vài, Ihuc vài lac dóng qua lai vói nhau và veri mói numig sóng. - Cac mói i|uau he trèn tuo ru cuc chu trình vài chàl Irong cac he sinh lliài (C. N. P. infoi. ) - Mól so nguón nàng luong diroc dir Irli Irong ilàu mò. Ihan dà. 17 Có thè khai thác khái niêm “Hè sinh thái” trong giào due mòi truòng elio tré lúa tuoi màm non và tiéu hoc càc nói dung sau: - Có thé coi Trái Dût nhu mot “nhà kinh", có khòng khí, nuóc, dát... mà sinh vài song trong dó. - Mât Tròi là nguón nàng luemg co ban cho su sóng trén Trái Dát. - Thuc vát có khá náng sú dung ánh sáng mât tròi dé làm ra luong thuc thuc phám. - Mót so dóng vát án thuc vát, mót so án thit, mót so án cá hai. 4.2. Khái niêm “Quán thé/dán s ó ” Quán thè là mót nhóm cá thè cúa cúng mót loài sóng cúng mót khu vue dia li ó mót thcfi diem nhát djnh'. Có thé khai thác khái niêm “Quân thê’/dân só” trong giáo due mòi truòng cho tré lúa tuói mám non và tièu hoc các nói dung sau: - Quán thé là mot nhóm thuc vát hoäc dóng vát cúa cúng mót loài, sóng ó cùng mót dia diém. - Các quán thé tác dóng qua lai vói nhau và vói mòi truòng cúa chúng. - Quán thé’ là mót phán cúa quán xa. - Các cóng dóng dán cu có quan hê m ât thiét vói nhau, mòi truòng tu nhién. - Các quán thé phu thuóc váo tác dóng qua lai giùa các cá thè vói nhau và vói su bién dóng só luong cá thè cúa mói truòng. - Hoat dóng sóng cúa mót quán thé có tác dóng rat lón dén mòi truòng. 4.3. Khái niêm “Kinh té v á công nghé tác dóng dén mói truòng” Kinh té bao góm nhfmg hoat dóng mà con nguòi tao ra nhàm duy tri su song và làm cho cuóc sóng sung túc hem, khi các biên pháp kl thuât dat trình dó cao thi tao nên công n g h ê\ Môt nén kinh tê hay công nghê có tác dông tôt hay xâu dên môi truòng tuÿ thuôc vào con nguòi. 1 Chapmam J.L. and Reiss M.J. (1985). Ecology. London. ' Stapp B. and Cox D A (1979) Environmental E ducation Activities Umiliai. M ichigan USA. - Nhà máy xí nghiép sán xuít ra các loai hàng hoá mà con nguòi cân mua, nhung cüng sinh ra các loai sán phâm mà con nguòi không cân và dôi khi có hai. - Sán phâm xà hôi loài nguòi làm ra lai không duoc chia deu cho mòi nguòi, nhung có nhiéu hâu qua mói truòng do quà trình làm ra sán phâm dó lai tác dông xâu d in tât cá moi nguòi. - Cách sóng cúa mòi con nguòi dêu tác dông dén viêc su dung nguón loi trén Trái Dât. - Cách sóng cúa môi con nguòi déu tác dông khác nhau dén sán phám cóng nghiép. - Các hoat dóng thuong mai có thé tao nén các nhu cáu tièu ,hu thóng qua các hoat dóng quáng cáo, tiép thi. 18 Có thé khai ihác khái niêm “Kinh té va công nghê tác dông dén môi truòng” cho tré lúa tuoi mâm non và tiéu hoc các nói dung sau: - Trong xä hoi, mòi nguòi déu có mot nghé nghièp nhát d¡nh nhir giáo vién, công nhân, nông dân... - Thirc phâm dé an, quân ào dé mac, nhà dé ô là do siic lao dông cùa môi nguòi và déu lâ'y nguyên liêu tir môi truòng. 4.4. Khái niêm “Quyêt djnh m ôi truûng” Quyét djnh môi truòng là môt quà trình tóng hop các kiên thùc kî nâng dé môi cà nhân hoâc tâp thé ra quyêt dinh giâi quyét môt vân dé môi truòng cu thé1. Có thé khai thác khái niêm “Quyêt djnh môi truòng” trong giáo duc môi truòng cho tré Iura tuéi mâm non và tiéu hoc các nói dung sau: - Ra quyêt djnh là tiê'n hành mot lua chon. - Môi nguòi, môi nhôm, môi già dinh, môi lóp hoc déu có thé ra nhûng quyét djnh. - Chi nên ra quyêt djnh khi xem xét thât kï các giài phàp và hâu quà cùa nô. - Nên coi trong y kiê'n cùa nhûng nguòi khác truóc khi ra quyét djnh. 4.5. Khái niêm “Dao d&c m ôi truûng" Dao dûc môi truòng là hê thô'ng các già trj (hành vi, ûng xù, su tôn trong...) mà con nguòi thé hiên vói nhau và vói thiên nhiên1. Có thé khai thác khái niêm “Dao dûc môi truòng” trong giáo duc môi truòng cho tré lúa tuói mâm non và tiéu hoc các nói dung sau: - Tâ't cà tré em trên thè' giói déu có nhûng nhu câu co bàn. - Trong xâ hôi, môi nguòi vi moi nguòi và moi nguòi vi môi nguòi. - Nê'u con nguòi bào vê Trái Dâ't thi Trái Dâ't së tiê'p tue phuc vu cho su da dang sinh vât sô'ng trên Trái Dâ't, trong dó có loài nguòi. - Con nguòi duoc Trái Dâ't phuc vu nhung it phuc vu lai Trái Dâ't. - Con nguòi có thé sô'ng hài hoa vói nhau và vói thiên nhiên. - Trong cuôc sô'ng hàng ngày, con nguòi thé hiên môi quan hê thân thiên vói thiên nhiên qua tûng thài dô, hành vi cu thé. 1 Slapp B. and Cox D.A (1979). E nvironm ental Education Activities (Jaimal. M ichigan USA. 19 5. Cac hoat dong giao due moi trudng Cac hoat dong giao due moi trudng duac the hien trong viec thiet ke mol chu6i cac lhao lac (quy trinh cong nghS) nham khai thac hieu qua nhCmg noi clung co san Irong chifcmg trinh cac mon hoc cho giao due moi trudng. Cac hoat dong giao due moi trudng dupe the: hien qua mot so noi dung sau day: 5.1. Hinh thanh va phat trien k i nang m oi trudng Cac hoat dong hinh thanh va phat trien k7 nang mdi trudng gitip cho ngudi hoc co dupe nhung k7 nang giai quyet cac van d£ moi trucmg, cung nhu chuyen nhung kien thuc moi truong va moi quan tam tich cuc thanh hanh dong cu the'. Thuc chat day la kT nang giai quyet cac van de moi truong ma muc dich giao due moi truong cdn dat dupe tren cp so tang cucrng kien thuc cho tre. Cac ki nang giai quyet van de can dupe phat trisin va nhiim vao viec thuc hien cac ke hoach hanh dong moi trudng. Cac kT nang quan trong can phat trien bao gom: - KT nang nhan biet cac van de moi truong. - KT nang xac dinh cac vfl'n d6 moi trucmg. - KT nang thu th;)p thong tin moi trucmg. - KT nang to chiic thong tin moi trucmg. - KT nang philn tich thong tin moi trucmg. - KT nang d6 xuat giai phap bao vS m6i trudng. - KT nang phat trifi’n ke hoach hanh dong mdi trudng. - KT nang thuc hien ke hoach hiinh dong mdi trudng. 5.2. Cac hoat dong lam ro gia trmi cua m oi trudng doi vOi con nguoi D£ co the dua ra dupe cac giai phap bao ve moi trudng co hieu qua can hieu ro gia tri cua mdi trudng. Gia tri cua mdi trudng bao gom cac gia tri true tiep (thuc pham, nude...), cac gia tri gian tiep (bao tdn da dang sinh hoc, duy tri cac chu trinh sinh thai dia hoa, gia tri tdn tai...), cac gia tri nay thuc su mang tinh khu vuc, toan c;lu’. 1 Reign, W (1991). Life in O ur Hiimls: Ecology m ill issues! Orgim im s in Their Environm ent Sieve Malcolm. ■ Costanza R . (1997). The Value o f the Wortls Ecosystem S e n is e s and Natural Caf'itul. Nature Vol 20 5.3. Các hoat dông dira ra quyét dinh m ôi truûng Các khâi niêm môi trucmg, kï nâng giài quyê't van dé môi trucmg và già tri môi trucmg déu làm co sà cho qua trinh quyê't dinh môi trucmg. Ngucri hoc thuc sir cô dip thé hiên nâng lue và môi quan tâm cùa mînh trong viêc giài quyét các van dé môi trucmg1. Các viêc làm này thông thucmg dupe thuc hiên trong các hoat dông ngoài gicr lên lóp, các hoat dông xâ hôi, doàn thê cân nhiéu thöi gian và cô sô vât chût, kl thuût... bao gôm các buóc: - Xác dinh v in dé. - Thu thâp thông tin. - Phân loai các giài pháp cô thê. - Oánh giá tímg giái pháp. - Phát triên kê' hoach hành dông. - Thuc hiên kê’ hoach hành dông. - Dánh giá viêc thuc hiên. 5.4. Hinh thành và phát tríen dao d û t m ôi truûng D é là hoat dông dông gôp vào viêc xây dung môt hé thông các giá tri (hành vi, cách úng xû, su ton trong...) mà con nguài thê hiên vôi nhau và vôi thiên nhiên. Khâi niêm này cân duoc phát trién phù hop vôi tùng Ilia tuoi. Thông thucmg, nhüng chuán mue dao due nào cô liên quan den cách dô'i xù vôi môi trucmg tu nhiên, dupe coi là dao due môi truômg. Nhüng môi quan tâm xét vé mât dao d u t là thài dô cùa con nguôi dô'i vôi toàn bô sinh quyên và các loài sinli vat (long dô. Ÿ llitfc quan lain déu các dOiig vai, lliuc vat, con nguùi, cûy cO'i, dâ't dà... vô'n là thành phân cà'u tao nên các hê sinh thài dupe dánh giá nhu là môt phàm châ't dao diíc. Chung ta thucmg lo láng khi thâ'y cô quà nhiêu rác thài, ô nhiêm, su tuyêt chùng cùa môt loài nào dô vi dô là nhüng nhân tô' làm suy giàm tinh bén vîïng cùa sinh quyên, tir dô ánh hucmg truc tiê'p dê'n su ton tai cùa chùng ta. Dao diic môi trucmg dé cao nhöng chuán mue dao diic. Dô là cách úng xù "song hùi hoi) vôi tliiên nliiên " cùa con ngucri vô'n chi là môt trong nhüng "ciftlân sinh thài " cùa hành tinh này. 1 Coslan/a K., (1997). The Value of the W ord. Ecosystem Servises and N atural Capital. Nature Vol. 21 6. Module giâo duc môi trtfàng Viêc chuyê’n dôi phuong thirc dào tao tir niên ché sang dào tao theo tin chî dôi hôi phài thay doi câch thiê't ké chuong trinh dào tao. Thiê't kê' chuong trinh dào tao theo module së dâp ümg duoc nhùng yêu càu cûa phuong phuc dào tao méri hiên nay. Do vây, viêc giào duc môi trucmg cân duoc tien hành duôi hinh thùc module. 6.1. Khài niêm và dàc trimg ca b a n cùa module giào duc môi truùng 6.1.1. Khài niêm module Cô thé hiê’u “module” là môt don vj tiêu chuân, hay môt nüt chùc nâng trong mot co câ'u chinh thé. Trong day hoc, module duoc coi là môt don vj tuong dôi dôc lâp cùa chuong trinh day hoc, duoc câ'u trüc mot câch dàc biêt nhâm huông dân hoc tâp theo nhùng mue tiêu xâc djnh cùa quâ trinh day hoc. Module day hoc bao hàm câc nôi dung hoc vân eu thé trong môi quan hê voi câc thành tô' khâc cùa quâ trinh day hoc nhu: mue tiêu, phuong phâp, công eu kiëm tra - dânh giâ. Theo Allbaby1, module là môt phân hay môt bô phân trong tong thê, môt hê thô'ng, nhung néu tâch riêng thi no vân cô thê tu vân dông dé thuc hiên câc chùc nâng riêng cùa minh. Module day hoc là môt don vj trong chuong trinh day hoc mang tinh tuong dôi. Module day hoc cô môt sô dàc tinh co bàn nhu tinh chinh thé, tinh tich hop và tinh tich eue hoâ nguôi hoc. Tinh chinh thê là dàc trung co bàn nhâ't cùa module day hoc. Môi module day hoc cô thé duoc xem nhu môt don vj kiê'n thuc, kl nâng cô tinh tron gôi, duoc xâc lâp trên co so mot hç thô'ng viêc làm hoàn chinh, tuong dôi khép kin, dàm bào dem lai môt nâng lue thuc tiên cho nguôi hoc. Tinh chinh thé duoc thé hiên ô câ'u trüc day hoc, 6 sàn phâm duoc tao ra. Tinh tich hop là duc tinh cün bàn tuo nen tinh chinh thê, tinh lien kcï và tinh phât trién cùa module day hoc. Tinh tich eue hoâ ngueri hoc là Uu diê’m nâi bât cùa module day hoc, cho phép ngueri hoc cô thé lua chon câc câch hoc khâc nhau, cô thé làm viêc dôc lâp hoàc theo nhôm dé ehiê'm ITnh nôi dung, tu kiém soât, dieu chinh viêc hoc môt câch chù dông. Nhùng uu diém n6i trôi cùa module day hoc cho thâ'y dây là môt trong nhùng phuong thùc tôt nhât dé thuc hiên mue tiêu giâo due môi truèmg cho nguèri hoc 6 moi câ'p hoc, trong dô cô giâo duc mâm non. 1 Allbaby M ( IW 4) The Concise O xford Dictionary o f Ecology. University Press. 22 6.1.2. Oác tri/ng co bán cüa module giáo due mói tnídng Module giáo due mói truong cüng có dác tính nhir mót module day hoc. Module giáo due mói truóng phái thé hién su két hop hái hoá giüa các hoat dóng giáo due mói truóng va nói dung hoc. Nói cách khác, module giáo due mói truóng la mót chuói các hoat dóng cu the dupe thiét ké nhám khai ihác nói dung hoat dóng dé dat duoc muc tiéu giáo due mói truong dé ra. Mót module giáo due mói truong có các dác trung co bán sau: - Chúa dung mót táp hop nhüng hoat dóng giáo due mói truong duoc cáu truc xung quanh mót nói dung có san. - Có muc tiéu ró ráng dé dé dánh giá, giám sát. - Có su thóng nhá't trong các hoat dóng day, hoc, kiém tra dánh giá. - Có tính mém déo, thích úng vói nhiéu con duemg I7nh hói, theo nhüng cách thúc khác nhau nhung déu di den dat muc tiéu chung. Viéc thié't ké va trién khai chucrng trinh giáo due mói truong theo module dem lai nhiéu lpi thé cho quá trinh giáo due mói truong. Cu thé: Tliít iiluíi, cho phép nguói hoc lira chon các hính thúc hoc táp phü hop nhát vói diéu kién, khá náng, phong cách, kinh nghiém va nhip dp hoc tap cüa chính bán than ho. Tliífliui, tao co hói dé phát trién tính sáng tao, hính thánh kí náng tu giái quyét ván dé cho nguói hoc. Tliíf bu, lám thay dói can bán vai tro cüa nguói hoc theo xu huóng tích cuc hoá: chü dóng tó chúc viéc hoc táp cüa mính theo nhfmg yéu cáu khách quan cüa muc dích va nói dung chuong trính; có thé tán dung vón kinh nghiém, tai liéu dé m ó long khá nang, hieu quá hoe tap; tu xáy dung vón tri thúc vá hiéu biét cüa bán thán thóng qua mói tuong tác tích cue vói tai liéu, nguói day vá ban hoe; tu chiu trách nhiém vé viéc hoc táp cüa mính. Thíf tu, tao ra nhüng hiéu úng tích cuc trong thái dó vá hánh vi cüa cá nguói day lán nguoi hoc cüng nhu trong mói truong giáng day vá hoc táp trong nhá truóng vá lóp hoc. Tliú núm, dem lai hiéu quá tích cuc dói vói nguói hoc: có thé hoc ó moi noi, moi lúe, hoc suót dói; chú trong viéc hiéu vá van dung kién thúc, quan tám den viéc m ó róng kién thúc vá hính thánh k7 náng. 23 Viçc giâo duc moi truông dupe thiê’t ké tlieo module day hoc sê tàn dung dupe nhfmg lui the lien nhàm dâm bào hiçu quà giâo due moi truông trong thuc tien. Van dé dat ta là làm thé nào cô dupe module giâo due moi truông phù hpp vói tiriig nói dung giâo duc vit dâc diem ngirôi hoc o tùng lira tuoi? 6.2. Thiêt kê module giào duc môi truông Khi thiêt ké module giâo duc môi truông cân phân biçt hai loai module chinh: - Module giâo duc môi truông khai thâc tir chuung trînh giâo duc (dây là loai module tich hpp giâo due môi truông trong nói dung chuorng trînh giâo duc). - Module giâo duc môi truông trong eâc hoat dông khâc (giâo duc môi truông eô thé tien hành thông qua câc hoat dông ngoài giô hoc vói câc hoat dông ràt da dang, phù horp vói dâc trung cùa timg lira tuoi). Dè viê't, sir dung và dânh già mot module eu thé, cân xeni xét nó phù hpp vói mue dich, nói dung và phuong pliâp giâo duc môi truông hay không, cùng nhu nguôn tài lieu tham khâo cho câc công viêe thiêt ké, thuc hiên và dânh giâ sau này. Bên canh dô, viêe xây dung câc bàng khai thâc nói dung theo timg bài, lóp, câp hoc cho module giâo duc môi truông là rat quan trong. Mot yêu câu khi thiêt ké câc module giâo duc môi truông cân có su chi dao cùng nhu su phù hpp vói nlurng quy dinh vân bàn hiróng dân cùa câc câp lânh dao tù lô bp mon, truông, phông, sô cùng nhu câc vu, vieil chuycn mon cùa Bp GD - DT. Có thé nói dây là công viçc tòng htrp, phûc tap nhimg cùng rât thù vi vi câc hoat dông này không tâch rôi câc hoat dông dang diên ra mà nó hoà nhâp và gân két nhu mot tong thê thông nhâ’t trong câc hoat dông giâo duc và dào tao cùa dia phuong. Thiêt ké module mâu giâo duc môi truông có thê thuc hiên theo câu truc sau dây: Câu trüc chung Tên hoat dông: Dàt tên cho mot hoat dông cân làm rô, có thé kiém tra và dânh giâ dupe. Câp h o c :.................. Lóp hoc: .....................G iô h o c :.................... /. Tên bili: Tên bài trong clurcmg trînh hoc. 2. Loai liinli: Lua chon I trong 2 loai hinh (giô hoc hay câc hoat dông khâc). 3. Min (lidi: Cân lira chon mot hoâc nhiëu h on trong sô bon nói dung giâo duc môi truông cân hinh thành và phât trièîi (khai niêm co bàn, kï nâng, giâ tri, quyét dinh môi truông). 24 4. Cimali bi: Can nêu ró các döi tirpng. vài liéu, dung cu, do dùng, do choi can thiét dupe sir dung trong hoat dòng và cách bó tri môi (riröng day hoc phù hop. 5. Hé thóng các lioat (long (viéc lain) a t the: Có thè trinh bay theo nhiéu cách: các hoat dòng a ia giáo vièn, tré theo tìmg nói dung cu thé. Vi du Thiét kê module giáo duc môi trtfcmg khai thac tir nói dung chú dé giáo duc thông qua hoat dòng hoc tap Cap hoc: Mam non. Lira tuôi: Mâu giáo bé. G iò hoc: Khám phá môi iruòng xung quanti. A. Thiét ké module 1. Tèn bài: “Làm quen vói con cá”. 2. Loai hinh: Giáo duc môi truòng khai thác tir hoat dòng hoc tap. 3. M ue dich - Nhân biét và goi tên con cá vàng, biét dupe mot sô dâc diéni eau tao bén ngoài. - Biét dupe moi liên hé don giàn giüa dâc diêm eau tao và hành vi (vân dông, an). - Giáo duc thái dp quan tâm, chám sóc dông vàt. - Phât trién vón tir cho tré: “bé cá”, “vûy”, "boi”, “dóp môi”. 4. Ch uàn bi - Be cá có khan phii, mot con cá vàng to, thúc an cho cá. - Bó tri tré ngói hình vòng cung, hiróng vào bàn có dat bé cá và giáo vién. 5. H é thóng các hoat dòng cu thè Hoat dông I : Giáo vién kich thich liùng tini a ia tré vói (loi tUcnig quan sàt - Giáo vién: Mò tiim vài phù bé cá ra và vira làm vira nói vói tré: “Các con lai nhìn xeni, có inang cài gì den cho các con dày này? " - Giáo vièn dành vài phiit cho tré dupc quan sàt con cá theo húng thú riêng cùa moi tré. Sau dó, giáo vièn dat ra các cAu hòi nhám hiróng su chú y cùa tré vào döi tirpng. Các càu hòi phài that cu thè de tré dè tra Ieri và nèn hói theo nhiéu cách nhám giúp tré nliân biét rö dói tupng quan sát: 25 + “Các con nliìn .veni con gì day? ” + “Các con nliìn tliäy con gì trong he cà nào? " + “Co man g con gì den ló¡) mìtili nào? ” + “Các con có illicit con cà vàng klióng? ” + “Tai sao các con titil li? " Hoat dòn g 2: Cito tré làm qtten vài van dóng cita con cà - Giào vièn: “Co cùng rat titil li con cà vàng vi nò rat dep, tròng rat dàng yen. Bay già, cò con mìtili cùng xeni con cà nò biet làm gì nào, nò àn nini the nào, nò song a dà it? " - Giào vièn dàt ra các câu hòi cho tré: + “Các con nltìn xeni, con cà dang làm gì day? " + “Con cà nò dang beri ve' pitia han nào day? " + “Làm suo con cà nò boi duac uhi? " + “Con cà nò boi nhit tlie nào uhi? Cluing mìtili but chuóc con cà bai nhé? Các con có thich kltòng? " (giào vièn cho tré diimg quanh bè’ cà và dùng hai tay vày bàt chuóc làm dông tàc giò'ng cà bori vài làn). H oat dóng 3: Cho tre’ làm quen vói mài tntòng song và thùc àn cùa cà — Giào vièn: “Cluing mìtili bat chuóc con cà bai d à m et rói, ve nhà tigli¡ tliòi!" (cho tré vé chò ngói). “Ngòi nhà cùa con cà dùu uhi? Nhà cùa con cà goi là gì nào? Trong ngòi nhà cùa con cá có cài gì? " — Giào vièn: “Con cà beri dii met và dói rói. Hòm nay, cò i ilng niang thitc Un cho cà day. Cliùng mìtili cùng cho cà àn nhé. Day là tilth- àn cùa cá. Khi cho có àn, chùng mìtili lay thìa xtic m òt it tlii'fc àn và diinhe vào b écà . Ai thich cho cà àn nào? " (2 - 3 tré làn lirot cho cà àn, nhùng tre con lai quan sàt). Trong lúe tré cho cà àn, giào vièn dàt câu hòi cho tré: + “Con cá dang làm gì day? " + “Con cà un nliu th è nào? ” + “Con cà dang nliìn gì dày? ” + “Con cà dang bai vé pitia bait nào? ” 26 Hnat (long 4: Giáo due ihái dò i/lian tant, chàm sóc dóni’ nil Giáo viên: ''Cluing iiiiiili vira xeni a i hoi, elio a i (in, xeni noi ó a ia ai. Ö ìòp niìnli. lillà cli có he a i uhi? Clic con có tliicli con a i à lillà cui con klióng? Càie con dà einig hô me duini .vói con cà nini thè nào? Ve lillà a ie con nhó einig ho me elio a i ini nlié... ”. Co và tre cùng nghe, vàn dòng theo bài hát "Cd vàng hoi B. Phán trau dói vói giáo viên /. Vé kien thitc, k ì nàng - Dày là con vàt quen thuòc và tré rat yéu thich, nhiéu tré dà biét ve dàc diém càu tao cùa con cà, nên viêc cung càp tri thúc càn dira trén tri thiirc và kinh nghiém dà có cùa tré (làm chính xàc tri thirc cùa tré và tao hinig thii). - Có thè hình thành kT nàng chàm sóc cà vói hành dòng chàm sóc don giàn góm 1 - 2 thao tac (xúc thúrc àn và do nhe vào bé) là phù hop vói tré 3 tuói. 2. M ót so vati de càn trao dói - Trong viêc làm 1: Giáo viên dà kich thich tinh tò mó cùa tré bang càc bien pháp: lay vài phù bèn ngoài be cá; mó lóp vài phù bé cà và dành mòi it thói gian cho tre quan sàt theo hirng thù riéng; dàt càc càu hói vé dói tuang... làni nhu vày có càn thiét khóng? Tai sao phái làm nhu vây? Néu là ban, ban se m ó dûu hoat dông nhu thé nào? - Trong gió hoc, dé giùp tré nhin thâ'y rô dâc diêm bén ngoài và hành vi con cá, giáo viên dùng que chi vào tìmg bó phàn con cà (dàu, mình, duói, vày...) và cùng yéu càu tré chi vào càc bó phàn dó khi tra lòri càu hói. Theo ban, làm nhu vày là dùng hay sai? Tai sao? - Theo ban, dói vói tré 3 tuói, có nên dùng voi là'y cà ra khói bé nuóc, dàt vào khay cho tré quan sàt con cà cho kï khóng? 7. Sa luac vé tình hinh giáo duc môi triröng hiên nay Trên thé' giói van dé giáo duc môi truòng dà duçrc nhièu quóc già quan tàm. Tir thé' ki XIX mòt só nuóc trén thè giói dà dua ra càc dao luàt vë môi truóng nhu Lnàt edili gàv ó nliiém nifóc sóng à Anh nani 1876; Luàt vé khói tlian ó MI nàn 18% ; L uàt kliodng nghièp, Luàt sóng ò Nhàt Bàn näm 1896. .. Nani 1972, Hói nghi Lién hop quóc vé “ Môi truòng và con iiguòi” dà nêu rô “Viêc giáo duc môi truóng cho thé he tré cùng nhu nguói lón làm sao dè ho có duçrc dao dire, trách nhièm trong viéc bào ve và cài thién mòi truòng". Ngay sau dó Chuong trình giáo duc mòi truòng quóc té (1EEP) dà duac thành lap. 27 Tháng 10/1975, IEEP dà tó chúc Hôi limo quoi te hin tliit lilial \ é giûo duc niôi tnfông ò Nam Tu. Hôi thûo dû dira ni dupe Nghi dinh khung và tuyên bô vè nhûng mue tiêu, nguyên tûc huông dûn giûo due môi truòng. Trong dó, chi rô mue tièu giûo duc môi truòng là nhûm nûng cao nhân thùc vë vai trò cúa môi truòng và hiêu biê't vê môi truòng, giúp cho môi nguòi xáe dinh thái dp và loi sóng tich eue dôi vói môi truòng, có hành dông cho mot môi truòng tòt dep. Van dê môi trucmg và giûo duc môi truòng dû thuc sir trò thành chucmg trinh nghi su cùa Chinh phu Viêt Nam. Nuòc ta coi giûo duc môi truòng là môt bô phân không tâch rôi cùa su nghiêp giûo due và là nhiêm vu cùa toàn dûn. Công tûc giûo duc môi truòng trong nhà truòng dà dupe dût ra trong cûc vân bàn cùa Nhà nuòc, Bô Giûo due và Dào tao, là co sò phûp li cho viêc triê’n khai công tac giûo duc môi truòng trên thuc tién. Cu thê: Chi thi 36-CT/TW ngày 25/6/1998 vë “Tûng ciròng công tûc bûo vê môi truòng trong thòi kì CNH, HDH dût nuòc". Quyêt djnh só 1363/QD-TTg ngày 17/10/2ÍK) 1 cùa Thù tuóng Chinh phù phè duyêt dé an “Dua nói dung giûo duc bûo vê môi truòng vào hê thông giûo duc quoc dûn”. Luût Bûo vê môi truòng dû dupe Quoc hôi nuòc Công hoà Xâ hôi Chù nghia Viêt Nam khoû XI, ki hop thù 8 thông qua ngày 29/11/2005 và luût có hiêu lire ngày 29/7/2006. Chi thi so 02/2005/CT-BGDDT ngày 31/1/2005 cùa Bp truòng Bô Giûo duc và Dào tao vë viêc tûng cuòng công tûc giûo due bûo vê môi triròng (trong dó, dua ra cûc nhiêm vu trong tûm dôï vói giûo duc mâm non). Ngành giûo duc mâm non trong thòi gian qua dà triê’n khai nhiëu hoat dông eu th ê d ê th u c h iê n Q u y ê t d in h so 13 6 3 c ú a T h ù tu ó n g C h in h p h ù vë g ià o d u c b à o vç môi truòng. Các co sò dào tao giûo viên mâm non dà phói hpp vói Vu Giûo duc Mûm non, Trung tûm Chien lupe và Phût triên chucmg trinh giûo duc Mam non tich eue dây manh công tûc nghiên cùu, biên soan nôi dung giûo duc bûo vê môi truòng cho tré mâm non, biên soan tài lieu, sûch tham khûo cho giûo viên mâm non, tâp huan nôi dung giûo duc môi truòng trong truòng mâm non cho cûn bô, giûo viên. Tuy nhiên, sô” giûo viên mâm non dupe tiêp càn vói tài lieu vë nôi dung và huông dân giûo duc môi truòng con han che; hiêu qua giûo due môi truòng cho giûo viên và tré mâm non van chua dal yêu eau dë ra, ehua tiromg xùng vói su cap thiê't cân giûo duc môi truòng trên thuc tién. 28 CÂU HÔI VÀ BÀI TÂP 1. Hày giài Ihich tâm quan trong ci'ia viçc giáo duc môi triröng hiên nay. 2. Phân Iich khái niêm “Giáo duc môi triròng". 3. Hày phân hiêt các khái niêm co han trong giáo duc môi triràng, các viêc làm giáo duc môi iriràng can hinh thành cho lrc nuim non. 4. Làm rô các biróc thiet ké module giáo duc môi triràng. 5. Phân tich tinh hinh giáo duc môi triràng hiên nay. Lày vi du minh hoa. 29 Chuong 2 CO SÒ KHOA HOC CÚA GIÁO DUC MÓI TRUÒNG CHO TRÉ MÁM NON MUC TIÈU Sau khi hoc xong chucmg này, sinh vièn càn: - Phàn tich dupe khài nièm “Giào due mòi truòng cho tré màm non". - Phàn tich dupc y nghla cúa giào due mòi truòng dòi vói su phát trièn tré màm non. - Xàc dinh dupc muc tiéu giào due mòi trucnig và vàn dung vào vièc xàc djnh muc tiéu trong càc hình thùc tò chi'rc hoat dpng giào due tré ò truòng màm non. - Phàn tich dupc CP sò khoa hoc cùa qua trình giào due mòi truòng cho tré màm non 1. Khài nièm “Giào due mòi truòng cho tré màm non” Dira trèn tài lièu cùa Bò Giào due và D ào tao/ Chuotng trình phát trièn Lién hpp quòc 1998, khài nièm “Giào due mòi truòng” dupc hié’u là quà trình "nliain pluit trien ó ngitòi hoc sit Itièii bièt và qttatt tòni Ut fòt nluTiig vàn de mài tnfcnig, bao goni kien thùc, tliài dò, hành vi, n àteli iihiént, k ì nàiig de tir mìtili vài hip thè dita ra iiliùng giài phàp giài quyet vati de m òi tnfòng tntóe tnàit vài làut dàii Theo quan nièm này, khài nièm “G iào due mòi truòng cho tré màm non" dupc hiéu nhu sau: Ciao due mòi tnròng cho tre à tritòlig m àm non làt qua trìnli nliimi pliát trien ó tre nliífiig li i èli hi et so dàmg ve mài tnfcnig, quan tatti dèh càc vati de mài tnròng pin) ha¡) vói Iita tuoi dìtoc thè liièn qua kien tinte, tliàii dò, kT nàiig, bàttili vi a ia tre' dòi vài mòi tnròng xim g quanh. Giào due mòi truòng là quà trình làu dài, trong dò giào due mòi truòng cho tré lúa tuòi màm non là su khòi dàu quan trong cho su tiép tue trong nhùng nàm hoc phò thòng và sau này trong suòt cupe dòi. G iào due mòi truòng phài dupc tié'n hành tu khi tré con nhò dé tao ra nhùng hành vi tòt dòi vói mòi truòng và giào due tré hit dáu thá'y dupc trách nhièm cùa mình trong vièc bao vè mòi truòng. 30 Giáo duc mám non la kháu dáu tién trong lié thóng giáo duc quóc dan. Do váy, truóng mám non la mói truóng thuán lüi nhát dé tao ra nhung tién dé dáu tién cho viéc hinh thánh nhán cách con nguói mói. Trong dó, viéc phát trien ó tré nhütig hiéu biét va quan tám den mói triróng phii hpp vói lúa tuói la mót trong nhung yéu cáu cáp thiét ó bác hoc náy. 2. Y nghía cüa giáo duc mói triróng vói stf phát trien cüa tré mám non Mói nguói chúng ta déu có thé cám nhán dirpc ánh hiróng cúa mói triróng ó mót múc nao dó den co thé va biét ráng mói triróng la nguón ngóc cúa các tri t h i re cu thé dáu tién va dé lai cho ta nhimg cám giác dupc liru gifr suót dói. Tré em ó moi noi Ilion tim cách tiép xúc vói mói triróng báng moi cách. Tát cá moi su vát, hién tupng trong mói truóng xung quanh (con nguói, dóng vát, thirc vat, sóng hó, suó'i...) déu có thé lám cho tré chú y, lám chúng phán khói va cung cáp tri thúc phong phú cho su phát trién cúa tré. Su chú y cúa con nguói den tu nhién, su gán bó vói chó vui chai thói tha áu sé hinh thánh va phát trién tính yéu qué huang, dát nuóc va giáo duc tinh cám yéu nuóc. Máu sác, hinh dang, múi vi cúa các loái hoa, giong hót cúa các loái chim, tiéng nuóc suói dó, tié'ng co cúa có, tieng ri rao cúa lá, tieng lao xao cúa cát duói chán... déu có thé dem lai cám xúc cho tré truóc thién nhién va lá nguón tu liéu quy giá dé phát trién ó tré tinh cám thám mi va giáo duc tri tué. Viéc ITnh hói dupc cách quan sát va láng nghe tu nhién dúng nhu su tón tai thuc su cúa nó sé tao nén húng thú sáu sác vói thién nhién cho tré ngay tú thói tha áu, m ó róng tri thúc cho chúng, hinh thánh xu huóng húng thú. Mói truóng lá nguón tri thúc thuc té' má tré có thé ITnh hói dupc mót cách có y thúc dita trén nhán thúc cám tính va giáo duc thái dó dúng vói nó. Su thié'u hut tri thúc, phán ánh dúng hién thuc háng ngáy có thé dán den nhung thánh kié'n va mé tín di doan. Bié’u tupng khóng dúng sé lá nguyén nhán gáy nén thái dó thieu nhán háu cúa tré dói vói dóng vát, dán dé'n tan sát chúng (éch nhái, cón trúng...). Diéu náy khóng chí lám hai mói truóng, má cón ánh hiróng xáu dé'n tám lí cúa tré, lám tré tro nén hung bao han. Han núa, viéc súa dói nhung bié’u tupng khóng dúng ó tré thuóng khó han lá hinh thánh biéu tupng mói. Chính vi váy, diéu quan trong lá ngay tír lúa tuói mám non cán hinh thánh nhung tri thúc dúng vé mói truóng. Viéc giáo duc mói truóng cho tré sé góp phán giái quyé't nhiém vu phát trién tré mót cách toán dién các mát trí tué, dao dúc, lao dóng, thám rm. - Giáo duc mói tncemg góp phán ph á t trien trí tué cho tré Quá trinh ITnh hói tri thúc vé tu nhién vó sinh, dóng vát, thuc vát, con nguói vá mói quan hé dan gián giúa các su vát vá hién lirpng tu nhién phú hpp vói dác diém 31 nhán thúc cúa tré sé hoan thién các giác quitn, tích luy kinh nghiém cam tính ó lrc. hlnh thánh các khái niém dcni gián. Viéc lính hói tri thúc vé mói trircnig có lien quan truc tiép den su phát trien ó tré khá náng nhán thúc, tir duy logic, chú y, ligón ngü, su quan sát, say me... Dé phát trien tu duy va hính thánh thé giói quan duy vát, can cho tré tiép xúc su vát hién tupng xung quanh, day chúng tím kiém cách giai thích nhfmg hién tuong quan sát dupc va có y thúc vé indi quan hé giüa chúng. Day tré quan sát (táp trung chú y dén hién tuong mót cách có muc dích) la phát trien ó tré su chú y. Dáy la phám chát tám lí có lien quan chat che veri su phát trien tri tue, la diéu kién khóng thé thiéu dupc dé chuán bi cho tré sán sáng hoc táp o phó thóng. Trong quá trinh giáo due mói truórng, tré khóng chi lính hói tri thúc vé tu nhién má tính cám trí tué ó tré cung duoc hính thánh. Ciing vói khá náng quan sát, tính ham hiéu bict cúa tré cung phát trien. l.P. Paplóp coi dó la dác dié’m co bán cúa con nguói dupc thé hién ó phán xa tím tói dinh hiróng. O tré máu giáo, phán xa náy thé hién ó chó tré lién tuc dát ra các cáu hói cho nguói lón ( "Dáy Id cái gi? Nó iiliif tlié nao? Tai sao lió Iqi lililí váy?). Do váy, viéc lám thoá man tính ham hiéu biét cúa tré cán phái thuc hién ó bát ki noi nao có thé lám dupc. lói cuón tré tham gia váo giai quyét các van dé khác nhau. Các két quá nghién cúu gán dáy cho tháy ráng, su ham hiéu biét cúa tré có lién quan tói viéc ITnh hói khá náng xác dinh nhüng dáu hiéu dác trung cúa dóng thuc vát, xác dinh mói lién hé gifla cáu tao cúa các co quan riéng biét va diéu kién sóng cúa chúng. - Giáo due mói tnfáng góp phán phát trien tinh cám dqo díte cho tré. Giáo due tré tính yéu thién nhién, có thái dó giür gín, bao vé dóng, thuc vát... Tré thuong ¿án bó va coi trong nhüng gi chúng tu chám sóc. Su da dang cúa dóng thuc vát o truemg mám non, viéc tré truc tiép chám sóc chúng sé hính thánh nhüng phám chát nhán cách quan trong nhu thái dó coi trong lao dóng, biét yéu lao dóng, có thói qucu luo dóng, có liácli iihíCni vói cóng vi£c dupc giau. - Giáo due mói trKcnig góp plián phát trien thé chát vá lao dóng. Hính thánh ó tré tính yéu lao dóng, thái dó báo vé tu nhién, mót só kT náng trong cay vá chám sóc dóng vát. Diéu quan trong lá tré phái cám tháy thích thú trong quá trinh lao dóng, két quá lao dóng. Su tiép xúc vá lao dóng trong tu nhién con cán thiét dé cung có súc khoé cúa tré vá phát trién thé chát cho chúng (phát trién các co vá cúng có hé thán kinh cúa chúng). Viéc lám quen tré vói lao dóng cúa nguoi lón trong tu nhién, giáo due su tón trong lao dóng cúa nguói lón cüng góp phán hính thánh a chúng tính yéu lao dóng. 32 - Giáo due mói truóng con la phitang tién dé pliát trien tlu'ún mi. Cá¡ dep cúa tu nhién có thé ánh huóng den moi tré. Khi cho iré lám quen vái tu nhién, cán hiráng sir chú y cua tré dén sir nao nhiét cúa thién nhién nhir tiéng thác nuóc do. tiéng chim hót. tiéng con trúng kéu. hinh dang va sác thái cúa lá. mui vi cúa hoa, sir van dóng cúa dóng vát. Trong quá trlnh dó, tré hoc dupc cách cám nhán ve dep cúa tu nhién dé tír dó chúng biét cám nhán thé giói vói moi su háp dan va da dang cúa nó. 3. Bán chát cúa viéc giáo due mói truóng cho tré mam non Tuói mam non lá giai doan dáu cúa quá trinh hính thánh nhán cách con nguói, dát nén móng cho viéc hính ihánh thái dó dúng cúa tré dói vói thé giói xung quanh va giúp tré dinh hiróng trong thé giói dó. Vi váy, giáo due mói truóng cho tré lúa tuói náy có nhiéu tiém náng va trién vong dói vói viéc hính thánh thái dó, liánh vi dúng cúa tré dói vói mói truóng xung quanh. Van dé có han nluít trong giáo due mói tníáng Id tác dóng qua Iqi cúa con nguói vói tu nhién. Tu nhién dem dén cho con nguói các giá tri vé vát chát va tinh thán. Các giá tri vát chát dupc thé hién ó hé thóng tát cá các yéu tó tao nén mói truóng sóng cúa con nguói va lá co so cho hoat dóng sán xuát. Các giá tri tinh thán dupc thé hién ó viéc tao ra cám húng va kích thích hoat dóng sáng tao. Tu nhién phán ánh trong các sán phám nghé thuát khác nhau, tao nén giá tri diéu khién thé giói. Do váy, dé hinh thánh biéu tupng dáu tién vé tu nhién có thé thóng qua các vi du thuc té vé viéc sú dung tái nguyén thién nhién cúa con nguói, háu quá cúa các tác dóng náy lén tu nhién va súc khoé con nguói. Muc dích cúa giáo due mói truóng cho tré máu giáo lá hinh thánh nhúng co só dáu tién vé van hoá mói truóng, tren co só dó tiép tuc m ó róng nhüng hiéu biét mói cho tré ó các lúa tuói san, dám báo cho tré có thé ITnh hói dáy dú va tron ven biéu tupng vé mói quan he giúa moi trucrng va con nguoi, giup con nguoi có thé sóng va phát trién trong mói trucrng dó. Yéu tó dáu tién cúa van hoá mói truóng dupc hinh thánh trén co só nhüng tác dóng qua lai cúa tré vói thé giói dó vát - tu nhién có xung quanh tré duói su diéu khién cúa nguói lón nhu: dóng vát, thuc vát, mói truóng sóng cúa chúng, các dó vát lám tú các vát liéu có nguón góc tu nhién. Muc dích náy vé giáo due mói truóng thóng nhát vói quan diém giáo due tré mám non hién nay vi nó dinh huóng váo các giá tri van hoá dao dúc cúa con nguói trong các lililí vuc quan trong cúa mói truóng xung quanh lá mói truóng thién nhién; nhán tao, nhüng nguói xung quanh vá bán thán. 33 Ban chat ciia giâo due mói Iriròng di roc thè hiên ó vièc hình thànli (hai dò düng dàn và có y thùc cùa con ngiròi vói tir nhièn thco moi ihành phàn d ia nò - con ngiròi vói tu càch là nguói hào ve và tao il un g mói truóng, cùng nlur vói con ngiròi - dà dita vào tir nhièn dè tao nèn su giàu có vât chat và càc già tri tinli thàn cho mìliti. Dó ciing là thài dò dòi vói bàli thàn nlur mòt phàn cùa tir nhièn, liieu dupc già tri cùa cupe song, sire khoe và su pini tliuòc cùa nò vào trang thài mói truóng xung quanh. Qua trình giào due mói truóng dirpc bât dàu tir vice cung càp Ili thi'rc ve mói truóng và su bien dói nó thànli thài dp düng cùa tré dòi vói mói truóng xung quanh. Kic'n thire là yéu tó khóng thè thiéu dupc cùa qua trình hình thànli vàri hoà mói tnrimg, con thài dó là kèi qua cuoi cùng cùa nó. Tri thire se hình thàiih khia cauli ÿ thirc cùa thài dò và tir dó se tao nèn v thi'rc vé mói truóng. Thài dó dupc hình thànli ben ngoài su hiéu biét vé mói quan lié có tinh quy luàt trong tu nhièn. mói quan he tir nhièn, xà hói cùa con nguói vói mói tnrimg xung quanti khóng thè là cót loi cùa nhàn thirc vé mói truóng, nó coi thuóng tinti tic h cuc cùa qua trình này và dira trèn càc yèn tó tièu cuc. Van dè giào due mói truóng dà dat trong tàm su chü y vào tu nhièn và nhìn nhàn con nguói là mòt phàn cùa nó. tliày dupc su càn thiét nghièn ciru nhùng quy luàt tón tai trong tu nhièn. Chi có kién thirc mói giùp con nguói tàc dóng dùng dàn leu tir nhièn và song theo quy luàt cùa tu nhièn. Vice nghièn ciru quy tuât tir nhièn có thé bât dàu tir nhó trong pham vi giào due mói truóng. Do vày, quà trình giào due mói truóng cho tré màni non càn pliài dira trèn mói quan hè giira con nguói vói tu nhièn dè cung càp càc tri thirc càn thiét cho tré, trèn co só dó se hình thànli thài dó dùng cùa tic vói mói truóng xung quanh. Cu thè: Thif nliiit, mói iiiuin Ite gititi co thè sitili i tir và mói tritcnig song ih m thè hiéu ó quy huit ve su’ thicli Ughi cùa nò trong quii trình phiit Irién. Vièc giào due mói truóng cho tré mani non dupe bàt dàu bàng vice cho tré tàlli quen vói cupe song cùa càc sinh vàt (dòng vât, thirc vât) gàn gui. quen thiióc xung quanh tré, mói quan he cùa nó vói mói truóng song cu thè và su pini thuòc cùa nó vào mói truóng. Tré càn nàm dupc co che d ia mói quan he này là su thieh nghi có lièn quan tói dite diém cau tao và chirc nàng cùa càc co quan kliàc nhau và khà nàng diéu khién cùa nó dói vói dóng, thuc vàt trong qua trình song. Klii chàm sóc dòng, thirc vàt, tre se nàm dupc tinh chat khàc nhau vé nhu càu cùa nó dói vói mói truóng xung quanh trong càc giai doan phàt trién và hiéu rang lao dóng cùa con nguói se góp phàn tao dimg nèn mói truóng song bén vimg xung quanti ehùng ta. 34 Tliif liai, sir ng nhân thúc nhäm khám phá chù dé dó và con phu thuôc vào dàc diém lúa tuói vói nàng lue tri tuê, thé châ't, dàc diêm xúc càm, tình càm cùa tré trong mô'i lièn quan tori viêc khám phá chù dê. Bitòi 2: Xúc dinh nói dung giáo duc môi tritcmg trong chù d é Các nói dung giáo duc bào vê môi truòng dëu cô thë trién khai thông qua các chù dê giáo duc. Tuy nhiên, mùc dô dira các nôi dung này vào phu thuôc vào dàc trung cùa chù dë, dàc diêm hoat dông nhân thúc và lúa tuói. Càn dàm bào các yêu câu sau dây khi dua nôi dung giáo duc môi truòng vào các chù dé giáo duc: - Dàm bào tinh tu nhiên, hop li, khàch quan cùa lôgic khám phá chù dé. Nôi dung giáo duc môi truòng phài là môt phân tri thúc không tách ròi cùa chù diém. Dô là các tri thúc mang tính khách quan xuâ't phát môt cách tu nhiên tú nói dung chù dé, có tác dung làm tâng y nghïa thuc tién cùa nôi dung chù dé và gàn liën vói cuôc sô'ng cùa tré. - Dàm bào tinh hê thông, tron ven nôi dung tri thúc cùa chù dë. Nôi dung tri thúc giáo duc môi truòng dua vào chù diêm dupe xàc dinh ò múc dô cân thiê't giüp cho tré cô thê’ linh hôi dupe dua trên khà näng nhân thúc cùa chüng, vói liëu lupng hpp li dé eó thê’ hình thành thái dô dùng vói môi tnrông. - Dàm bào tính vúa súc cho tré. Cán trành hiên tupng khai thác nôi dung giáo duc môi truòng cho trè mang tính hình thúc (tiê'n hành môt cách sa sài hay râp khuôn máy móc, gây ra càm giàc don diêu, nhàm chán) hoàc hiên tupng khai thác quá tài làm rô'i loai quà trinh khám phá chù diém ò tré. Dông thôi, cân chu y uu tiên lua chon các nôi dung hâ'p dàn, thiê't thuc, gân gui dói vói tré. 52 Bifói 3 : Cu tlié hóa nói thing gido dut m ói tnfcrng qua id i hoqt dòn g n ia tré ó trifòng nubn non Dira vào dàc truiig cdc hoat dóng cùa tré ò truòng mam non dé xdc dinh iru thè cùa cac hoat dóng này dói vói viêc gido duc bdo vê mòi truòng cho tré nhàm muc dich chuyén nói dung gido duc bdo vê mòi truòng thành thdi dò, hành vi cùa tré dói vói mòi truòng xung quanh. Can làm rô lôgic nhân thùc cùa tré trong qua trình tham già vào cac hoat dóng e a bdn cùa tré o truòng miim non dé xac dinh mure dò và liéu luemg dua nói dung gido duc bào vê mòi truòng vào ede hoat dóng này. Mac dù mòi hoat dóng có dàc trung riéng, nhung nhìn chung, lôgic nhân thùc cùa tré thuòng trai qua ede giai doan: Giai doan 1: Khdo sdt. Cac hoat dóng cùa tré ò truòng màm non thuòng dupc bat dau bàng viêc cho tré tiép can vói dói tuçrng nhân thùc duçrc xdc dinh trong chù diém gido due. Trong qua trình này tré có nhiéu co hói dé su dung cac gidc quan và co thè dé khdo sdt dói tuçrng. Néu gido vièn có su chuân bj chu ddo vé mòi truòng, tàm thè cho tré và diéu khién herp li hoat dóng cùa tré thì chiing se hung thü, tich cue chù dóng và tu tich IQy duoc nhiéu tri thùc có lièn quan dèn dói tuçrng. Giai doan 2: Hình thành khdi nièm. Tri thùc vé dói tuçrng do tré tu tìm kiém duoc trong qud trình khdo sat dói tuçrng thuòng khóng day dù, dói khi thiéu chinh xdc và dàc bièt là chua he thóng hóa, khdi qudt hóa. Do vây, càn giùp tré có biéu tuorng, khdi nièm diing vé su vât hiên tuçrng xung quanh và nó là co sò dé tao ra thdi dò dùng cùa tré. Giai doan 3: Ung dung. Dây là giai doan quan trong giiip tré lini giù thóng tin mà chiing lïnh hói duoc vé dói tuçrng. Vói y nghìa gido due bdo vè mói truòng thì dây là co hói cho tré thè hièn thdi dò dung vói su vât, hiên tuemg mói truemg xung Ljuunli. Kd't q u a c ù u n ó lù tri th iic ve g iiio d u e b iio vd m ò i trifò n g dunrc c ù n g c ò , kT nang ngày càng phdt trién và thdi dò cùa tré dói vói mói truòng ngày càng trò nèn có ÿ thùc duoc thé hiên khia canh nhân thùc, thâm mï và hành dóng thuc té. Nhu vây, giai doan 1 và 2 cùa qud trình tó chùc cac hoat dóng cùa tré ò truòng mani non cdn cho vièc hình thành cac khdi nièm bdo ve mói truòng có lièn quan tói chù diém giao due; giai doan 3 cùa qua trình tó chùc cac hoat dóng cùa tré có ini thè dói vói viêc hình thành ede viêc làm bdo vê mòi truòng. Viêc khai thac nói dung gido due bào ve mói truòng trong chù diém duoc thè hièn ró hern thóng qua vi du sau dây: 53 C hù dé: “Thuc vât" Buóc 1 : PIh îii fie li d u i ctê - Thuc vât là thành phân cùa thê’ giói tu nhiên h fai sinh vói däc trimg cùa nó là “Co thè sóng”. Su khâc bièt cùa nó vói mòt só dói tuong khiic có ò mòi trirrmg xung quanh là nó có khà nàng trao dói chà't (hò hà'p, dinh duòng), sinh sàn, phàt trién, càm ung. - Bàn châ't hoat dòng nhân thuc khdm phà chù diém cùa tré là lïnh hòi duoc lôgic cac kiè'n thurc vë thuc vât vói y nghìa là co thè sóng bao góm: câu tao cùa thuc vât vói cac däc diém cùa nó; chóc nàng cùa câc bò phàn trong mói 1 ièri quan vói viêc thuc hièn cac chóc nàng sóng; nhu câu cùa thuc vàt càn dàm bào dé thuc hièn chirc nàng cùa co thè sóng; mói quan hè cùa thuc vàt vói mói truòng xung quanh xét cà vë khia canh là “su thich nghi” và khia canh dâp ümg nhu câu thuc vât; cuòi cùng là mói quan hè cùa thuc vàt vói con nguói vira vói tu cach là dói tuong dê dâp üng nhu câu sóng cùa thuc vàt và vira vói tu cach là dói tuong sù dung thuc vàt vói cac hành vi nhu khai thâc tài nguyên thuc vât phuc vu dói sóng con nguòi, chàm sóc, bào ve, giùr gin thuc vàt và mòi truòng sóng cùa nó và cùng kèm theo nhùng tac dòng có hai cho thuc vàt và mòi truòng sóng... - Dira vào khà nàng cùa tré tìmg lua tuoi dé xâc djnh mûre dò tri thuc mà tré có thé ITnh hòi trong chù dò thuc vàt. Trèn co so dàc diém cùa tré së xàc dinh nói dung giao due bào vè mòi truòng phù hop vói Iura tuói và cach thuc tó chóc eie hoat dòng này. Buóc 2: K liai tlióc nói Jung gióo due mói truòng trong dui de thuc vàt Két qua phàn tich dàc trung chù dé và lôgic nhân thûrc cùa tré dà cho ta thày rò cac nói dung giâo duc bào vè mòi truòng có thè khai thac ò chù dé này. D ó là: 1 ) Kicn thuc vê m ôi quan hâ giCru câu tuo, chiirc nàng, nhu câu cùu thuc vflt, m òi qutn hè giira thuc vàt vói mòi truòng và con nguòi; 2) Su thô'ng nhât trong co thè thirc vât dua trèn hoat dòng sóng cùa nó và su thóng nhâ't giùa thuc vàt vói mòi truòng; 3) Con nguòi xuà’t hièn trong chù diém này vói tu cach là mòt phàn cùa mòi truòng tu nhiên có tac dòng lón dén dòi sóng cùa thuc vàt; 4) Thuc vàt là loai tài nguyén tài sinh khòng thè thiéu cho con nguòi trong hoat dòng sinh hoat, lao dòng sai xuâ't nèn cân quan tàm, chàm sóc, bào vè và su dung nó mòt càch tiét kièm. Die bièt, câc loai thuc vât (cày xanh) là màt xieh khói dàu cho su sóng trèn Trai Dât, à nguòn thirc àn chù yê'u cho moi sinh vàt trèn hành tinh. 54 Birót 3: Cu thé liôa nói Jiuig giâo duc moi tntcmg trong ( lui dé tlurc vài theo càc lioat dông a ia tré à tnrcnig niâini non Khi xâc dinh nôi dung câc hoat dông cân hiróng déu viêc hinh thành câc khâi niêm giâo duc inói truòng cô thé hinh thành trong eliti dé thuc vât dupe thuc hiên ó giai doan khâo sût và hinh thành khâi niêm vé thirc vât. Trên co sò d o , sc xâc dinh câc hoat dông cùng co tri thirc vê thuc vât nhâm hinh thành kT nàng và thâi dô düng cùa tré dói vói thuc vât à môi trucmg xung quanh. 4. Phirong phàp giâo duc môi truòng cho trè mâm non Trong giâo duc, phirong phâp dupe djnh nghïa là phucmg thirc hoat dông gân bô gifla giâo vieti và tré nhâm dut dupe nhflng nhictn vu giâo duc và giâo duông nhat dinh nhu: lïnh hôi tri thirc, hinh thành kï nàng, thôi quen, phût trién nàng lue, hinh thành câc phâ’m chat duo dire và thói quen hành vi. Theo dô, phirong phàp giâo duc môi tntcmg d io tré mâm non dupe i/uaii niêm là phirong tlu'rc hoat dông gân bô gii'ra giâo vién râ tré nhâm pliât trién à tré nhirng Ili eu hiêt so dàng vé môi tnràng, quan tàm dén câc van dé môi tntctug plu) ho/) veri lùa tuoi ditpc thé liiên qua kiêii thirc, thâi dô, kl nàng, liànli vi và trâcli nhiêni n ia tré dói véri môi tnràng xung quanh. Dé quâ trinh giâo duc môi trucmg cho tré có hièu quà, cân lua chon câc phucmg phâp giâo duc phù hçrp vói Ilia tuoi, khà nàng nhân thirc và tinh càm cùa tré mani non. Viêc xâc dinh câc plurcmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non cân phâi dira trên nhflng co só khoa hoc nhâ't dinh. 4.1. C o s à xâc djnh phuong phàp giâo duc môi trucmg cho tré mâm non Trong quâ trinh giâo duc môi truòng cho tré mâm non, viêc lua chon và sir Ju n g eue phuong phrip giu o duc c ô ÿ nghiu i|uun trong dói vói viôc thirc hiân mue tiêu giâo duc tré. Hiên nay, quan niêm vé giâo duc - day hoc không chi là quâ trinh cung câ'p tri thirc cho tré, mà phâi hinh thành à chüng thâi dp dói vói bân thân, su vât, hiên tupng, con nguöi xung quanh, tao diéu kiên cho tré tich eue làm quen vói cuôc song, nàng cao già tri nhân câch cho chüng. O lira tuoi mâm non, tré bât dâu cô thé lînh hôi tri thirc vé câc hiên tupng tu nhiên, xà hôi mot edeh cô ÿ thirc. Tuy nhiên, khà nàng này chi dupe bôc lp néu kich thich tré thé hiên hflng thü, sâng tao, tinh càm tich eue trong quâ trinh tô chirc cho tré tham gia vào câc hoat dông thuc tién. Cô thé dua vào câc co só sau dày dé xâc dinh câc phucmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non: 55 4.1.1. Dúa váo muc dích giáo due mói trúdng cho tré mám non Muc dích giáo due mói Iriróng khóng chi la lTnh hói các tri thúc vé giáo due mói truóng ma cán hính thánh thái dó, kl náng, hánh vi dúng vói mói truóng xung quanh cho tré thé hién o ba múc dó la su cám nhán, nhúng rung dóng va hánh dóng thiét thuc dé báo vé mói truóng cho tré. Két quá náy chi có thé dat dupc néu tré có nhiéu co hói dupc tiép xúc truc tiép, sóng gán güi vói thién nhién, dupc thú nghiém, dupc trái nghiém dé giái quyét các tinh huóng thuc té trong cuóc sóng cúa chúng. 4.1.2. Dúa váo nói dung giáo due mói tn/dng va khá náng nhán thúc cúa tré mám non Nói dung giáo due mói truóng la loai tri thúc khó so vói khá náng nhán thúc cüa tré mám non. Dó la các tri thúc có lién quan den viéc hiéu bán chát cúa dói tupng, la các mói quan hé dién ra bén trong dói tupng va giúa dói tuóng vói mói truóng bén ngoái. la dói hói sir phát trién tu y thúc cúa tré ó múc dó cán thiét dé có thé tu dinh hiróng trong mói truóng xung quanh. Do váy, cán phái su dung các phuong pháp, bién pháp phíi hop vói dác diém nhán thúc cúa tré ó lúa tuói náy la: vói dác trimg lá tu duy truc quan hánh dóng, truc quan hinh tupng. dang hinh thánh tu duy so dó; cán phái tao dupc xúc cám tích cue dé dán dán tích luy htnh thanh tính cám thán thién vói mói truóng xung quanh; có các bién pháp hiróng váo viéc lién két các tri thúc vé su vát va hién tupng lám cho nhán thúc cúa tré tró nén dé dáng han. 4.1.3. Dúa váo dác diém diéu kién cúa túng día p h M ng Mói truóng tu nhién va hién thuc xa hói xung quanh tré lá phitong tién giáo due mói truóng có hiéu quá nhát. VI váy, viéc lira chon va sú dung bát ki phircmg pháp, bién pháp nao cüng cán dua váo dác diém mói truóng sóng cúa tré, gán vói mói dja phurmg nhá't djnh. Nhu vay, dé xác dinh phuomg pháp giáo due mói triróng cho tré có hiéu quá cán huóng dén các phuong pháp tích cue nhám kích thích húng thú nhan thúc cúa tré, tao co hói cho tré dupc thuc hánh, trái nghiém va dupc luyen táp trong các hoat dóng da dang, phong phú ó truóng mám non, dám báo cho viéc thuc hién tót các muc tiéu giáo due mói truóng dé ra. 4.2. Các phurong pháp giáo due mói truóng cho tré mám non Quan diém giáo due mói triróng cho tré mám non lá lóng ghép. tích hpp nói dung giáo due mói triróng váo các hoat dóng. Vi váy, viéc sú dung các phuong pháp giáo due mói truóng cho tré cán phái dua váo hé thóng các phuong phápeó 56 ini thè dugc lira chon và sir dung trong tìmg mòn hoc và hoat dòng cu thè do dàc dièm rièng cùa mòi loai quy dinh. Tuy nhièn, vói dàc trimg cita qua trình giâo due mòi truòng. càn tàng eiremg sir dung câc phucmg phâp tich eue tao diêu kiên cho tic thu thâp dupe nhiéu thông tin vê mòi truòng, dê’ tir dó chuyén tri thürc thành thâi dp ticli eue vói mói trucmg xung quanh, dupe luyèn tâp kT nâng hành vi dê cô thé lham gia tich eue vào câc hoat dông bào vê môi trucmg phù hpp vói tré mam non. Trong quâ trình giâo duc mòi trucmg cho tré à trucmg mâm non, cô thé sir dung hê thô'ng câc phucmg phâp giâo duc truyén thông trong su phói hpp hpp li nhàm tân dung uu thé cita môi loai dé cung câ’p tri thürc hinh thành thâi dp. kï nâng, hành vi cùa tré vói mói truòng xung quanh sau day: - Nhóm phucmg phâp truc quan. Bao góm câc phucmg phâp quan sàt và sir dung tài lieu truc quan nhu tranh ành, phim ành, mó hình, biéu dó, cóng nghè thòng tin. - Nhóm phucmg phâp dùng lòi. Bao góm câc phucmg phâp: dàm thoai, doc truyén, kê chuyên và câc phucmg phâp dùng lòi khàc nhu sir dung bài thcr, bài hât, càu dó... - Nhóm phucmg phâp thue hành. Bao góm câc phucmg phâp tró choi, thi nghiém, lao dòng... Dàc trung cùa giâo due mòi truòng là khòng chi dùng ó viêc cung c ip kién thùc, mà quan trong là phài hình thành thâi dò, hành vi thói quen tich cue cùa tré dói vói mói truòng xung quanh. Cho nèn, trong quà trình giâo due mòi truòng cho tré mâm non càn phài tàng cuòng su dung câc phucmg phâp tich eue và tao câc cor hôi cho tré trài nghiêm, rèn luyên thói quen hàng ngày. Dé giüp giâo viên mâm non dê djnh huông trong viêc lira chon phucmg phâp, bien phâp giâo duc môi truòng cho tré, có thé dùng câch phân loai phucmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non sau dây: 4.2.1. Càc phuong phâp nâng cao tinh tich ci/c nhân thitc cho trè Tinh tich eue nhân thùc cùa tré mâm non dupe thé hiên P su hùng thü tiê’p nhàn thông tin, mong muôii làm chinh xâc hay tim hiéu sâu vë tri thùc dâ biét, dôc lâp tim tôi nhùng diêu làm tré quan tàm, thé hiên su sâng tao, nâm bât câch thùc nhàn thùc và vân dung nô trong thuc tién. Cô thé su dung câc phuong phâp sau: a) Phân tich. Khà nâng phân tich giüp cho viêc nâm tri thùc mot câch cô ÿ thùc. Tré mâm non cô thé tién hành câc phân tich don giàn và phùc tap. Vice phân tich dorn giàn giüp tré nhân ra câc dàu hiêu bên ngoài cùa su vât hiên tupng và 57 tuang úng vó¡ nó la su lóng hpp giúp cho viéc lTnh hói tri thúc mót cách tóng thé. Nhúng phán tích phúc tap dói hói phái xem xét mói lien he va su phu thuóc giüa các dáu hiéu da néu ra Irong quá trinh phán tích don gián. Con su tóng hpp lai giúp cho tré hiéu dupc mói lién hé chú yéu ton tai trong dó. h) So súnli. Trong quá trinh tó chúc hoat dóng, giáo vién thuóng dát ra nhiém vu so sánh các dá’u hiéu khác va gióng nhau. Quá trinh so sánh sé hinh thánh ó tré biéu tuang va tinh cám cu ihé, ró ráng, thái dó dánh giá có y thúc han. Cán nhó ráng, tré mám non thuóng dé so sánh các dáu hiéu tuang phán han la so sánh các dáu hiéu tuong dóng. Do váy, cán day tré cách phán biét các dáu hiéu khác nhau truóc khi yéu cáu chúng néu các dáu hiéu gióng nhau. c) M ó liin li lioi't. Khá náng mó hinh hoá cúa tré mám non da dupc các nhá tám lí, giáo duc xác nhán. Tu duy sa dó la giai doan chuyén tú tu duy hinh tuang sang tu duy lógíc nén tré có thé hiéu duac các sa dó, biéu dó dan gián va húng thú khi duac tiép cán vói hinh thúc biéu dat mói náy. Cho tré tiép cán vói sa dó, biéu dó sé giúp cho viéc hé thóng hoá, khái quát hoá tri thúc vé su vát va hién tuang dé dáng han. Có thé day tré thiét ké mót mó hinh dan gián nhu s-án chai, duang phó, truang mám non... vói muc dích giáo duc mói truang cho tré. Trong quá trinh thiét ké, Iré hoc cách xép chóng các vát thé trong khóng gian, thiét láp su tuang úng cua nó, táp “doc” sa dó. Mó hinh hoá se phát trién tu duy lógíc. Néu két hpp phucrng pháp mó hinh hoá va giai thích sé náng cao tính tích cuc nhán thúc ó tré. d) D ar cáu hói. Trong cupe sóng, tré thuóng dát ra nhiéu cáu hói cho nguói Ion. Các cáu hói náy rát da dang vé chú dé, sáu sác vé dóng ca va do váy, có thé biét dupc xu huóng húng thú cúa tré qua cáu hói náy. Tuy nhién, trong quá trinh tó chúc hoat dóng, do có thói quen da thánh hé thóng giáo vién thuóng dát cáu hói va tré chí viéc trá lói. Diéu náy da ánh huóng dén tính tích cuc, húng thú vá su say mé cúa tré. Do váy, cán tao diéu kién cho tré có nhiéu ca hói có thé dát cáu hói cho giáo vién hoac tu dát cáu hói vá trá lói cáu hói do chính chúng dát ra. c) Ón tó/). Trong quá trinh giáo duc, ón táp có thé sú dung ó ba múc dó: - Cím g c ó kién tliúc: Viéc ón táp náy khóng dói hói su sáng tao ó iré, nhung lai rát cán thiét giúp cho tré dé lTnh hói tri thúc mói. - Sú dung kién thúc vito lioan cúnii tifffng tif: Dang ón táp náy dua trén cp sa xuát hién mói lién hé giúa cái da biét vá cái mói. Nó sé hinh thánh ó tré khá náng khái quát, dóc láp, rút ra két luán. - Ón táp á múc dó sáng m o: Sir dung kién thúc váo hoán cánh mói. Viéc giái quyét nhiém vu dói hói tré phái dua trén su khái quát, két luán da rút ra truóc dó. 5K g) Tlii nghiêm và trai nghiêm Phucmg phàp này dàc biët cô hiêu qua Irong qua trinh giáo duc môi trucmg cho tré. Già tri cüa nó là ó chô nó tao diéu kiên cho tré có thé dôc lâp dua ra cách giài quyét dira trèn tri thi'rc, kinh nghiêm dà có. Tlii nghiêm, trai nghiêm là mot loai hinh quan sát dâc biêt dién ra trong diéu kiçn có sir tac dông tich eue lên doi tirpng nhân thi'rc, làm thay dôi nó cho phù h«yp vói mue dich dàt ra. Nó dirçrc sir dung nhir mot phuong phàp giài quyét nhiëm vu nhân thi'rc xuâ't hiên trong qua trinh hoc, choi, lao dông khi không thé sir dung câc phucmg pháp khác có hiêu qua. h ) Lao dông Lao dóng dir oc sir dung nhir phuong pháp giáo duc môi trucmg cho tré rat cô hiêu qua. Tham già lao dông, tré sè tich luÿ dupe nhiéu tri thúc cô liên quan dén dôi tupng lao dông, lïnh hôi câc kinh nghiêm 1 ich sir xà hôi dupe truyén lai cho câc thé hê qua viêc sir dung câc công eu lao dông, qua trinh tao ra san phàrn lao dông. Câc dang lao dông dem giàn phù hpp vói nhu câu, hi'mg thù, khà nàng cùa tré nhô nhu lao dông tu phuc vu, chàm sóc dông thirc vât, vç sinh môi trucmg. Lao dông tao nhiéu co hôi cho tré thé hiên su chù dông, tich eue, sang tao, rèn luyên kï nàng bào vê môi trucmg cho tré. Hon thé nûa, qua lao dông, tré dupe trai nghiêm xûc cám, tinh càm cùa chúng ò vj thé nguôi lao dông giùp tré tu diéu chinh hành vi cùa minh cho phù hpp vói nhùng tinh huông thuc té trong cupe song. 4.2.2. Các phiMng pháp nàng cao tinh tich ci/c xüc càm cho tré Tinh tich cuc xüc càm là su tri giáe dôi tupng nhân thúc mot cách húng thú, su dông cám, mong muô'n thani gia vào su kiên và dánh giá nó. Tinh tich eue xûc càm cùa tré dupe thé hiên à chô tré dàt ra câc câu hôi, muôn thé hiên suy nghî hav muô'n chia sé vói ai dó. thé hiên su hiéu biét trong trô choi, hoat dông tao hinh... Tinh tich eue xùc càm cô tac dung làm cho tré tri giàc lâu hem, sâu sác hem, thông tin trô nên sô'ng dông hem và cô thé thâ'y dupe thài dô cùa tré dôi vói nhúng diéu dà nhân thúc dupe. Néu nhà giáo due không biét làm “lày nhiém ” xûc cani cùa ho sang tré thi ho không thé tao ra xùc cám à chúng. Trong quà trinh giáo duc môi trucmg cho tré mam non, cô thé sir dung câc phuong pháp tao xúc cám cho tré sau dây: a) Trô ( liai Trong giáo duc môi trucmg cho tré mam non, trô choi duoe sir dung nhu mot phuong pháp giáo due rà't cô hiêu quá. Nó giúp tàng ci.ìmg hiêu quá lïnh hôi tri thúc ó 59 tré, ciing co xúc cám, làm cho qua trinh nhân thúc tu nhièn và hàp din hon. Càc trò choi hoc tâp, vân dòng, dóng vai khóng chi có già tri trong vièc cùng co tri thúc, kl nang cho tré mà luòn tao duoc xúc cám, húmg thú cùa tré trong quá trình nhân thúc. Trò choi hoc tà p có tàc dung cúng cô', làm chính xác, m o ròng tri thúc cita tré vé su vàt, hièn tuong tu nhièn, xà hòi xung quanh; phàt trién tri nhó, chú ÿ cho tré; tao co hòi cho tré hoc cách vàn dung tri thúc vào hoàn cánh mói; giúp tré khài quát hoá, hê thong hoá tri thúc; làm phong phú vón tú và phàt trién ngòn ngù m ach lac cho tré. Có thè sù dung càc loai trò choi hoc tàp nhu: trò choi vói càc vât lièu tu nhién, trò choi vói tranh ành, trò choi dùng lòi... Trò choi vàn dòng là nhfrng hành dóng mò tà hành vi, hinh tuong vé cuòc song cùa dòng, thirc vât, phàn ành su vàt, hièn tuong tu nhièn và xà hòi dièn ra xung quanh. Trò choi vàn dòng có tàc dung cùng có, làm sàu sàc hon càc dà’u hièu dàc trung cùa dòng thuc vàt, lao dòng cùa nguòi lón, mói quan hè và su phu thuòc cùa su v;ìt và hièn tuong xung quanh, giào due tinh càm gàn bó, kich thích húng thú cùa tré vói mói truòng xung quanh, giúp tré thay dói trang thài co thè và giài toà cäng thàng vé tri tuè. Trò choi sàng tao là trò choi phàn ành nhùng tri thúc, an tuong tré tiép nhàn duqc trong hoat dòng và sinh hoat häng ngày. Trò choi sàng tao bao góm càc trò choi dóng vai, xày dung, trò choi vói càc vât lièu tu nhièn nhu càt, sói, nuóc.Trò choi sàng tao có tàc dung m ó ròng, bó sung tri thúc cho tré vé hoat dòng cùa nguòi lón, mói quan hè cùa ho trong qua trình song và hoat dòng, cùng có biéu tuong vé thè giói dòng vàt xung quanh; phát trién chú ÿ, tri nhó và su tuòng tuong phong phù ò tré. li) Tuo yèn tó m ó i và bat iigò Muc dich cùa giào due mòi truòng khòng chi là cung cà'p tri thúc, mà quan trong là hinh thành thài dò tich cuc vói mòi truòng xung quanh cho tré. Khi tré tièp thu tri thúc thì duòng nhu dóng thòi tré cùng tàn huòng nhùng an tuong, xúc càm chúa trong nói dung thòng tin tri thúc. Do vày, vièc tao xúc càm cho tré khóng chi dua vào bàn thàn nói dung thòng tin tri thúc mà phài chu ÿ dén càch cung cà’p tri thúc cho tré. Sù dung yéu tó mói và bà't ngò trong qua trình giào due mòi truòng sè dinh huòng su nhàn thúc cùa tré, làtn này sinh mong muò'n biè't rò diéu bi màt, doàn càc càu do, tao ra su ngac nhièn, phàn khòi. Trong só càc yéu tó bà't ngò có thè là càc dò choi mói, phim, tranh ành, su xuà’t hièn cùa nguòi la, tré trong trang phuc khàc thuòng... Cài mói có thè là su thay dói dia diém, nói dung, hinh thúc tó chúc (duói dang tham quan, xày dung chuong trình da hòi, trung bày trién làm...). 60 (■) Sir clung yèn tò ltili lurác Dé tao tính tích eue xúc cám cho tré, dôi khi giáo viên cán nghï cikh làm eho tré cuòi và cùng cuòi dùa vói tré. Trang thái vui vé không nhûng làm cho tré chii ÿ dën giáo viên, dën dôi tuçmg nhân thûc, mà côn làm cho chùng chu y dën nhûng gì giáo viên yêu câu tré làm. Tré nhò cùng rat thich dùa, neu giáo viên biét sir dung nó mòt cách hçrp li sê làm cho hoat dông trà nèn hàp dan và dé thuc hiên. Nhûng doan tho, càu chuyên vui nhôn, các tinh huong bât ngô sê tao ra bâu không khi thoài mài và gân güi giùa giáo viên và tré. Diéu quan trong là yê’u to hài huôc và trô dùa phài mang tinh nhân vàn, không làm tré xâu hô và phài day tré tham già vào các câu chuyên cuòi, hiéu và cô thé sir dung nó trong giao tiép. 4.2.3. Các phi/ong phàp tao ra moi quart hê giùa các dang hoat dông Hiêu quà giáo duc môi truòng cho tré mâm non së dupe nâng cao nëu nó duçrc tré ITnh hôi trong các dang hoat dông cô nôi dung phong phu và môi quan hê lôgic. Các kët quà nghiên cûu vé moi quan hê giûa các hoat dông trong quà trinh giáo duc cùa A.P. Usôva, R.l. Jucôxkaia... dà chi ra ràng môi quan hê này có các xu huóng khâc nhau dira vào mue dich cua nó là giài quyét nhiêm vu nhân thûc, hoàn thiên kl nâng hay tích luÿ kinh nghiêm... Kôlômixki Ia.L. cho ràng, dé tao ra moi quan hê giûa các dang hoat dông cân cô “câu nói” trong quà trinh ITnh hôi tri thûc. Bàn châ't cùa nó duçrc thé hiên ò chô, tré thuòng nhó hoat dông chua hoàn thiên hem là hoat dông dâ kê't thûc. Bòi vi, hûng thu xuâ't hiên trong quà trinh hoat dông thuòng cao han' so vói khi hoat dông dà kêt thûc. Mâu thuàn giûa mong muón dat duçrc kêt quà và khà nâng cô thé dat duçrc sê kich thich tré tiép tue hoat dông hoàc tim toi môt hoat dông môi dé thoà man nhu câu. Nôi dung giáo duc môi truòng là nhûng tri thûc phán ành môi quan hê diën ra bên trong cùa dôi tuçmg và giûa dô'i tuçmg vói môi truòng. Vi vây, tré không nhûng phài llllh tipi môi lien lié cua các loai ni lliúrc này mà phài sir (Jung nó mót cách linh hoat trong các hoat dông thuc tién hàng ngày, có hiêu quá vói mue dich báo vê môi truòng xung quanh. Có thè sù dung các phuang pháp sau trong quá trinh giáo due môi truòng cho tré mâm non: a) Lô p k é It ou clt Dé tién hành hoat dông cô hiêu quà cân phài làp kë hoach cho nó. Cô thé coi kê hoach là bàn thiê't ké tóng hpp cho hoat dông mà tré sê phài thuc hiên, dupe sàp xëp theo thòi gian chat chë, bât dâu tù xàc dinh mue tiêu, phàc hoa quy tnnh cân 61 thuc hiên và xác dinh các phirong pháp và ciích dánh già kët qua hoat dông. Dày là công viêc khó dôi vói tré nhung nó rät cân thié't trong giáo duc môi trircnig. Công viêc này dèi hói tré phài suy nghì, sùdung nhirng hiéu biê't, kinh nghiêm cùa chúng vào viêc lâp kë hoach. Trong qua trình này, tré không nhûmg cân có vón kiên thúc phong phù vè doi tirçmg, mà phài có kinh nghiêm hoat dông thirc tièn dé nói kê't các su kièn vói nhau theo mót trinh tu hpp li và hinh dung dupe các buóc cân phái thuc hiên mot cách rô ràng. Viêc lâp kê' hoach nên kê't hpp vói phucmg pháp mô hinh hoà và sù dung dthoai. Dàm thoai së dinh huóng cho tré vé tiê'n trinh hoat dông cán phái thuc hiên, con phucmg pháp mô hinh hoà së giüp tré phác hoa kë hoach môt cách rò ràng duói dang so dó. b) Dàm thoai Dàm thoai là quà trinh trao dôi y kiê'n giura tré và giáo viên nhäm mue dich nhâ't dinh. Trong quà trinh giáo duc môi trucmg, dàm thoai dupe sir dung nhu “câu nói" tri thuc và luôn phói hpp vói các phucmg pháp khác. Có thé sir dung dàm thoai truóc, trong và sau quá trinh hoat dông cùa tré: Truóc khi hoat dòng, sir dung dàm thoai dé khoi gpi himg thù, djnh huóng hoat dòng cùa tré và kich thich tré tham già tich cire vào viêc lâp ké hoach cho hoat dpng. Trong quá trình dièn ra hoat dòng, dàm thoai dupe sir dung trong su phói hpp chàt che vói quan sàt, thi nghiêm, trai nghiêm, lao dpng nhàm dinh huóng nhàn thiic, giüp cho viêc tim tòi khám phá cùa tré tró nên hâp dán, sâu säe hem. Sau khi hoat dông, sir dung dàm thoai nhàm cùng cô tri thúc, hê thông hoà, khái quát hoa tri thúc cho tré. 4.2.4. Các phuang pháp diéu chình và làm chinh xác biéu tuong cùa tré vê m ôi truöng xung quanh Trong quá trinh giáo duc môi trucmg, biêu tupng, su dánh già su vât, hiên tupng, con nguôi và bàn thân së dupe hinh thành ó tré. Kinh nghiêm ít ói, han chë vê su phât triên làm cho tré dôi khi nhân thúc không chinh xác và dánh già không düng su vât hiên tupng xung quanh. Do vây, cân phái chính xác biéu tupng cùa tré dé làm ccr sòr hinh thành phucmg thúc hành vi dùng và cách thúc thé hiên moi quan hê phù hpp. Cô thé sù dung các phucmg pháp sau: 62 til Ciing có vu lám chính xán biéu tifffng cúa tré vé các sií vát, hién titcrng xung t/iunili khóng lién quan tnfc tiéj) dén cuóc sóng ilute tai cita tré Can phói hpp sú dung các phucmg pháp ón táp, luyen táp, quan sát, thí nghiém... Nó có tac dung lám ró nhúng diéu tré quan tám, biet dupc Iré hiéu vé nó nhir thé nao va giúp tré hiéu dúng vé nó. Giáo vién nén biét ráng chính nhúng kién thúc náy can thiét dói vói tré ma tré lai khóng thé tu hiéu ro vé nó. Trong truóng hpp, khi giáo vién thuc su tin tuóng ráng tré khóng thé hiéu nói ván dé va diéu náy lai chua cán thiét dói vói tré trong thói dié'm hién tai, ho có thé chuyén tiép sang hoat dóng mói hoác khái quát cáu trá lói thánh cáu hói. Tinh huóng náy thuóng xáy ra khi tré có gáng tim hiéu quá trinh phát trién cua con nguói hoác su xuát hién cúa su sóng trén Trái Dá’t. Giáo vién khóng dupc láng tránh viéc giái thích nhimg nén han che nhimg chi tiét thua lám tré khó hiéu. Viéc lám chính xác biéu tupng cán phái lap lai sau khi da giái thích báng cách yéu cáu tré thuc hién các bái táp (hay vé lai lán nüa, nhung cán vé chính xác hcm; hay ké lai lán nüa...; hay lám lai lán nüa...). Biéu tupng cita tré cüng dupc lám chính xác trong tinh huóng lúa chon: “Các con sé hánh dóng nhu thé nao? Tai sao các con nghT ráng ban lám nhu váy la khóng dúng?”. Dé có dinh huónj; dúng trong viéc xác djnh nói dung lám chính xác biéu tupng cúa tré, cán quan sát tré, ghi chép các cáu hói, tao các tinh huóng có ván dé... I>) Lám c liín li xác va diéu chinh các hién titang m a tré ti/IT nh lió i có lien quan trifc tiép dé’n cupe sóng cua chúng Giáo vién khó có thé kiérn tra các thóng tin náy ngay néu khóng chú y dén tímg tré riéng biét. Cho nén, cán phái tién hánh dám thoai vói tüng tré mót cách tinh té va chú y dén trang thái tinh cám cúa chúng. Sau dó, giáo vién cán sú dung các bién pháp phán tích, dánh giá, giái thích, tao tinh huóng, cüng giái quyét ván dé, truo dói vé bien phúp hñnh d ón g... Díky la có n g v iéc phúrc tap, cán phói hc*p chát che vói gia dinh. Có thé tó chúc tháo luán vói phu huynh vói yéu cáu thé hién trách nhiém va dói hói bán thán ho vé hánh vi cá nhán, khuyén khích phu huynh viét truyén vé các chú dé có lién quan dén cuóc sóng cúa tré. 4.3. Phói hpp sú d u n g các phuomg pháp giáo dyc m ói truóng cho tré mám non Các nhóm phucmg pháp giáo duc mói truóng cho tré mám non dupc lira chon tú nhüng phucmg pháp giáo duc trong thuc tién dói mói giáo duc mám non hién nay. Viéc phán loai các phucmg pháp theo cách trén dáy huóng váo muc tiéu giáo duc mói truóng cho tré lá cung cap kién thúc vé mói truóng, hinh thánh kT náng. 63 hánh vi dúng trong quan hé vói mói truong xung quanh va hinh thanh thái dó tích cuc cho Iré. Cách phán loai náy giúp giáo vién dé lira chon phuong pháp dua tren muc tiéu giáo duc mói truong cu thé. Tuy nhién, viéc giáo duc mói truong duoc lóng ghép váo tal cá các hoat dóng cúa tré ó truong mám non cho nén viéc sü dung các bien pháp trong mói hoat dóng con phu thuóc váo dac trung cúa hoat dóng dó. Hiéu quá giáo duc mói truong cho tré mám non qua các hoat dóng phu thuóc rát nhiéu váo viéc phói hop hop lí các phuong pháp giáo duc mói truong cho tré. Sü phói hop náy duoc xác dinh dua váo muc tiéu giáo duc mói truong má hoat dóng nao dó huóng tói cüng nhu nói dung giáo duc mói truong có thé khai thác duoc trong mói chú dé va dé tái cu thé. 5. Các hinh thúc giáo duc mói trirdng ó trudng mám non 5.1. C a s ó xác dinh hinh th ú t giáo duc m ói truóng cho tré mám non Viéc giáo duc mói truóng cho tré o truóng mám non khóng nén tié'n hánh mót cách dóc láp má duoc lóng ghép váo toan bó quá trinh chám sóc va giáo duc tré. Theo quan diém giáo duc huóng váo su phát trien cúa tré hién nay có thé coi viéc giáo duc tré mám non la quá trinh tó chúc các hoat dóng phong phú, da dang va háp dán cho tré. Vói muc dích giáo duc mói truong khóng chi cung cáp kién thúc, hinh thanh thái dó dúng vói mói truong m á quan trong han lá hinh thánh k! náng, hánh vi, thói quen bao vé mói truóng, phu hop vói lúa tuói cho tré thi viéc phán loai hinh thúc giáo duc mói truóng dua váo dang hoat dóng lá phú hop han cá. Do váy, giáo duc mói truong cho tré ó truong mám non duoc thuc lóng ghép váo các hinh thúc tó chúc hoat dóng co bán cho tré o truóng mám non nhu: hoat dóng hoc táp, hoat dóng vui chai, hoat dóng ngoái troi, hoat dóng tham quan, hoat dóng sinh hoat háng ngáy, hoat dóng lé hói. 5.2. C á c h in h thút: g iá o d u c m ó i tru ó n g c h o tré ó tru ó n g m á m n o n 5.2.1. Giáo duc m ói truóng thóng qua hoat dóng hoc táp a) Y nghTu cúa lio a t dóng hoc táp d ó i vói viéc giáo duc m ói tnfóug cho tré mám non Hoat dóng hoc táp lá mót trong các hoat dóng co bán cúa tré ó trucmg mám non. Uú diém lón nhát cúa hoat dóng hoc táp lá cung cáp tri thúc vé giáo duc mói truong theo mót trinh tu nhát dinh dua tren dac diém lúa tuói vá diéu kién giáo duc cu thé. Trong gió hoc, duói su diéu khién cúa giáo vién, tré tích cuc lTnh hói các tri thúc dan gián vé giáo duc mói trucmg phu hop vói lúa tuói. phát trien các quá trinh 64 nhân thùc và khà nàng cùa tré. Hoat dông hoc tâp giüp cho viêc cùng c6 và hê thô'ng hoâ câc kiê'n thürc mà tré dâ tich luÿ duoc trong cuôc sô'ng häng ngày, trong lüc quan sât, vui chai, lao dông. O truòng mâm non, tré duoc tham gia vào nhiéu loai hinh hoat dông hoc tâp khâc nhau: Phât triê’n thé châ't; khâm phâ khoa hoc; hinh thành biêu tuçmg toân hoc sa dang; làm quen vói tac phâm vân hoc, tao hinh, âm nhac... Môi loai hoat dông hoc tâp nói trên cô nhùng dâc trung riêng và cô uu thê' khâc nhau trong viêc giâo duc môi truòng cho tré. Do vây, giâo viên mâm non cân dira vào bàn thân môi loai dê’ cô thê’ khai thâc tô'i da tiëm nâng cùa nô cho viêc giâo duc môi trucmg. Trong quâ trinh tô chùc hoat dông hoc tâp, giâo viên cô thê’ su dung nhiéu phuang phâp khâc nhau dua trên dâc trung riêng cùa tùng loai hinh hoat dông hoc tâp ò trucmg mâm non. Tuy nhiên, vói mue dich lóng ghép, tich hop nói dung giâo duc môi truòng vào hoat dông hoc tâp, ngoài viêc sù dung câc phucmg phâp riêng cùa môi loai, cân quan tâm và sù dung môt câch hop li hê thô'ng câc phuang phâp giâo duc môi truòng nhàm giùp tré tich eue llnh hôi tri thùc, cô thâi dô düng vói môi truòng xung quanh và luyên tâp k7 nàng hành vi, thôi quen bào vê môi truòng phù hap vói lùa tuói cho tré. h) Xâc dinli nôi dung giâo duc môi trucmg tliông qua hoat dông hoc tâp Giâo duc môi truòng duoc tiê'n hành duôi phucmg thùc lông ghép tich hop nôi dung cùa nô vào hoat dông hoc tâp à câc mùc dô khâc nhau. Viêc xâc dinh câc nôi dung giâo duc môi truòng trên môi già hoc eu thé cân phài dua vào câc chù dê và loai già hoc. Môi chù dé cô thé khai thâc câc nôi dung giâo duc môi truòng khâc nhau và môi loai già hoc cô uu thé' riêng dô'i vói viêc giâo duc môi truòng cho tré mâm non. Dâ dàm bào hiôu qua tô chiic m ôi giòr hoc cûng nhir hiêu quà g iâ o duc m ôi truòng cho tré, cân thuc hiên môt sô' yêu câu chung trong viêc xâc dinh nôi dung giâo duc môi truòng thông qua hoat dông hoc tâp sau dây: - Dàm bào tinh tu nhiên, hap li, khâch quan cùa cùa lôgic phât trién nôi dung hoat dông hoc tâp. Nôi dung giâo duc môi truòng phài là môt bô phân không tâch rài cùa hoat dông hoc tâp. Nhùng tri thùc này phài xuâ't phât tu nhiên tù nôi dung hoat dông hoc tâp, cô tâc dung làm tàng ÿ nghïa thuc tièn cùa hoat dông và gän vói cuôc sô'ng. Do vây, cân dira vào nôi dung hoat dông hoc tâp dé xâc dinh nôi dung giâo duc môi truòng cho phù hap. 65 - Dam bào tirili hê thông, tron ven cùa nói dung boat dông hoc tâp. Các tri thúc duoc ti'ch hop không duoc làm biêii dang, roi loan nói dung hoat dóng hoc tâp. Cän tránh hiên tuong khai thâc nói dung giáo duc môi truòng trong hoat dông hoc tâp mot cách máy móc, i|uá so sài, mang lính hinh thúc hoâc hiên tirçmg khai thác quá sâu, làm quá tài, gây rô'i loai nói dung chinh cùa hoat dông hoc tâp. - Dám bao tính vúa súc cho tré. Tránh cà hai thái eue dua nói dung giáo duc môi truòng vào hoat dông hoc tâp quá don giàn, duói tâm nhân thúc cùa tré làm tré chán hoâc cao quá tâm nhân thúc cùa chúng làm tré không tiëp thu duoc. Bên canh dó, nôi dung dua ra phài hâp dân, thiê't thuc, gân güi dô'i vói tré. ( i To eh ite giáo duc m ôi tiifcnig thông qua lio a t dông hoc tâp - Mue dich hoat dông hoc tâp Càn cù vào mue dich yèu câu cùa hoat dông hoc tâp, nôi dung, phuong phàp tô chûc hoat dông, dàc diêm cùa tré dé xàc dinh mue dich giáo due môi truòng cho phù hop. Mue dich giáo duc môi truòng cho tré mâm non cân huông dén viêc cung câ'p tri thúc, hinh thành thái dô dùng vë môi truòng, rèn luyên kT nâng, hành vi và thôi quen bào vê môi truòng phù hop vói lúa tuoi cho tré. - Chuân bi cho hoat dông hoc tâp Dê trién khai viêc lông ghép giáo duc môi truòng vào hoat dông hoc tâp cô hiêu quá cân cô su chuân bi chu dáo: + Chuân bi theo yèu câu cùa túng loai giò hoc: Môi loai già hoc cô yêu câu riêng cân phài duoc giáo viên ton trong. Tuy nhiên, trong quan diêm day hoc hiên nay, viêc chuân bi cho giò hoc cân quan tâm dén các công viêc nhu: • Tich lQy tri thúc cho tré. • Chuân bi dôï tuçfng và dô dùng tài liêu truc quan: Mô hinh, tranh ành, phim. • Chuân bi bô tri moi truông hoc tâp: Du kiên viêc bó tri tré dua vào nôi dung hoat dông, lúa tuói; du kiê'n viêc bó tri dô'i tuong và tài liêu hoc tâp. + Chuân bi cho viêc lông ghép tich hop nôi dung giáo duc môi truòng: Dira vào mue dich giáo duc môi truòng duoc dät ra trong hoat dông, cân chuân bj thêm nhfmg dô dùng, dung cu, tài liêu cân thiêt. - Cách tiê'n hành hoat dông hoc tâp Dê tiê'n hành lông ghép tich hop nôi dung giáo duc môi truòng vào hoat dông hoc tâp cân dua vào câu trùc cùa hoat dông hoc tâp dê xàc dinh thôi diêm, liëu luong và cách thúc dê dua nôi dung giáo duc môi truòng vào giò hoc. Cu thé: Cô 66 thè tiê'n hành lóng ghép tich hop nói dung giâo duc môi truông vào hoat dông hoc tâp theo câc buôc sau dây: + Buóc 1 : Xâc d|nh rô mue dich, nói dung, phuong phâp, bien phâp, phucmg tien tô chûc tùng hoat dông hoc tâp eu thê. + Buôc 2: Xâc dinh nôi dung giâo duc môi truông cân lông ghép, tich hop vào hoat dông hoc tâp sê thuc hiên. Trong buôc này cân làm rô câc vâ'n dé: chi rô câc nôi dung giâo duc môi truông cô thé lông ghép, tich hop vào hoat dông; mue dô nâm duçrc câc nói dung này ò trè; tù dô xâc dinh rô yêu câu cân dat. + Buôc 3: Khai thâc câ'u truc hoat dông hoc tâp dé câc dinh thôi diëm lông ghép, tich hop cô hiêu quà Câ'u truc cùa môi già hoc bât kì bao già cüng gôm ba phân chinh là: Phân m a dâu, phân trong tâm, phân kê't thüc. Cô thê khai thâc uu thê' cùa câc phân trong viêc giâo duc môi truông cho tré nhu sau: P hàn/m â dâu Cô thê bât dâu hoat dông hoc tâp bàng câch tao ra câc tinh huô'ng dê tré cô ca hôi thê hiên su hiêu biê'u, kinh nghiêm, kl nàng vë bâo vê môi truông dâ duoc tich luÿ ô chüng. Câc tinh huô'ng trên phâi liên quan truc tiê'p vói dô'i tuçmg nhân thûc và cô tâc dung kich thich hung thu cho trè, dinh huông vào vâ'n dê nhân thûc cân phâi thuc hiên trên già hoc dô. Cô thé sù dung câc câch sau: Làm rô và khai thâc kinh nghiêm dâ cô cùa tré vë dô'i tuçmg: sù dung câc câu do, bài tha, bài hât, câu hôi cô liên quan dê'n dô'i tuang nhân thûc. Tô chûc câc hoat dông cho trè tiê'p cân dô'i tuang dé chüng tu bô sung tri thûc: cho trè quan sât dô'i tuçmg, hoàc trâi nghiêm, duac thé hiên, sù dung câc tinh huông tham quan, tâng quà, khâch dên thâm. Dành thôi gian cho trè duoc tri giâc, câm nhân dô'i tuçmg theo hùng thü câ nhân. Tuÿ vào dâc dièm riêng cùa tùng loai giò hoc, giâo viên cô thê dua ra câc biên phâp phù hop vói mue dich cùa phân m a dâu. P hân trong tâm Dây là phân trong tâm cùa hoat dông nên cân thân trong trong viêc lông ghép, tich hop nôi dung giâo duc môi truông. Dé dâp ùng yêu câu cùa viêc lông ghép là dâm bào tinh tu nhiên, hop li, khâch quan cùa trinh tu phât triën nôi dung, dâm bâo tinh hê thô'ng, tron ven cùa nôi dung và dâm bào vùa sue cho tré cân phân chia 67 hoat dông hoc tâp thành câc loai khâc nhau cô liên quan dê'n giâo duc môi truòng cho tré. Có thè chia thành hai loai giò hoc: Loai thûnhât: Hoat dông hoc tâp có nói dung liên quan truc tiê'p dê'n giâo duc môi trUcmg. Bao gôm: hoat dông khâm phâ khoa hoc, tao hình, làm quen vói tâc phâm vàn hoc. Nôi dung chinh cùa già hoc là nôi dung giâo duc môi truòng hoâc cô liên quan mât thiêt vói nó, hay nói câch khâc là nói dung giâo duc môi truòng dà dupe tich hçrp vào giò hoc. Do vây, giâo viên chi cân làm rö hon, nhâ't manh hem, tao co hôi cho tré thè’ hiên nhiêu hcrn câc nôi dung giâo duc môi truòng, mà không cân dua nôi dung môi vào hoat dông. Nhüng loai già hoc này thuàng dê thuc hiên mue dich giâo duc môi truòng hem vi viêc thuc hiên nó không ành huông dê'n nôi dung chinh cùa hoat dông dang thuc hiên. Loai tlu? liai: Hoat dông hoc tâp cô nôi dung không liên quan tnfe tiê'p dê'n giâo due m ôi truòng. Bao gôm câc hoat dông: giâo duc thê’ châ't, hinh thành biê’u tuçmg toân, âm nhac, ngôn ngQ... Viêc giâo duc môi truòng thông qua loai giò hoc này khô hem và thuàng duoc thuc hiên ó mûre dô lông ghép, liên hê à m ôt sô' phân eu thé. Câc hoat dông huông dê'n viêc cung câ'p tri thuc môi, bô sung, làm chinh xâc tri thiîc hay hê thông hoâ, khâi quât hoâ tri thürc trong loai giò hoc này thuàng khô lông ghép. Do vây, cân tuÿ vào timg giò hoc eu thê mà xâc djnh tri thiîc lông ghép cho thich hop, nhung không nên khai thâc nhiêu viêc lông ghép ò thôi diém này cùa giò hoc, hoâc cô thé không cân lông ghép nôi dung giâo duc môi truòng vào phân này vi dé dân dê'n vi pham câc yêu câu cùa viêc tich hçrp. Hoat dông cùng có tri thiîc thuàng dé lông ghép hem. Giâo viên cô thê lông ghép nôi dung giâo duc môi truông duôi dang cho tré liên hê thuc tê' nhûng diéu tré dâ nhin thâ'y, nghe thâ'y, dirorc trài ngh iêm hoâc dira ra tinh huông ch o trè giài quyê't, thuc thi nhöng nhiêm vu eu thê. Phân két thuc Phân này thuàng duçrc tiê'n hành nhanh ehông vói mue dich giài toà câng thing vë thé châ't, tri tuê, tâm li cho tré và chuyê’n tiê'p sang hoat dông khâc nên cô thê’ dé dàng tiê'n hành lông ghép nôi dung giâo duc môi truòng. Viêc giâo duc môi truòng ô phân này thuông duçrc thuc hiên duôi dang tao tinh huông cho tré dupe luyên tâp duôi dang trô chai vân dông, hoc tâp don giàn, cho tré liên hê vói viêc làm cùa bàn thân hoâc giao nhiêm vu cho tré sê thuc hiên trong hoat dông khâc hoâc vë nhà. 68 5.2.2. Giáo duc m ói trwdng thóng qua hoat dóng vui chai a) Y ngliTa cita hoat dóng vui chcri dói vái viéc giáo duc mói tntcntg cito tré luám non NhOng nghién cúu vé tám lí va giáo duc hoc phát trién tré em cho thá'y viéc giáo duc tré chi dat hiéu quá néu quá trinh giáo duc duqc tién hánh phü hqp vói dác diém phát trien cüa chúng. Mót trong nhúng dác diém nói bát cüa tré o lúa tuói náy la tré nhán thúc su vát, hién tuqng xung quanh trong tính toan ven cüa chúng. Quá trinh náy duqc thuc hién thóng qua su tuang tác cüa tré vói mói truóng xung quanh, qua hoat dóng chü dao cüa lúa tuói. 0 lúa tuói máu giáo, vui chai la hoat dóng chü dao. Vi váy, hoat dóng vui chai có vai tro to lón dói vói viéc giáo duc tré nói chung, giáo duc mói truóng cho tré nói riéng. Trong lóp, nó duqc bó trí theo các khu vuc hoat dóng nhám tao ca hói cho tré có thé tham gia váo các tro chai hay hoat dóng theo nhóm nhó tuy thích. 0 dáy, tré duqc tu do lúa chon góc chai, hoc cách chai canh nhau (chai khóng lám ánh huong den các ban xung quanh), hay chai cüng nhau, cüng hqp tác lám viéc... Các góc hoat dóng duqc xáy dung dua trén các chü dé nén ó mói góc déu có các trang thié't bi va tai liéu có' djnh va tam thói (thay dói theo chü dé va múc dó phát trién cüa tré). So khu vuc hoat dóng duqc tao ra a mói lóp tuy thuóc váo diéu kién ca sa vflt chát, khóng gian cüa lóp hoc, só' tré, lúa tuói va muc dích giáo duc. Tuy nhién, trong mói nhóm lóp máu giáo, nén bó trí tói thiéu các góc chai sau dáy: góc dóng vai; góc xay dung; góc sách/truyén; góc tao hinh; góc ám nhac; góc thién nhién (khoa hoc). Khi tré hoat dóng trong các góc náy, chúng hoc duqc nhiéu kl náng nhu: giao tié'p, xa hói, nhftn thúc, xúc cám, ván dóng, sáng tao... Dáy la các kl náng quan trong dói vói su phát trién tré toan dién. Trong viéc giáo duc mói truóng, các kl náng náy giúp tré nhan thúc ró han, chính xác han các ván dé mói truóng (nhán bié't dác diém cüa su vát, hién tuqng, mói quan hé cüa su vSt hién tuqng vói mói truóng sóng, mói lién hé giúa dác diém cáu tao va hánh vi, quá trinh phát trién, su bié'n dói cüa tu nhién...), góp phán hinh thánh tlnh cám, thái dó cüa tré truóc các ván dé mói truóng (tao xúc cám tích cuc, biéu ló tính cám), hinh thánh kl náng tham gia váo giái quyé't các ván dé mói truóng (kl náng chám sóc, báo vé...). Do váy, dua váo dác diém riéng cüa mói khu vuc va nói dung các chü dé trong chuang trinh giáo duc tré mám non, có thé xác dinh nói dung giáo duc mói truóng cho tré trong hoat dóng vui chai. 69 h) Xih dinli nói clung giâo chic môi tnfâng trong liocit dông vili chai Quâ trinh tham gia vào hoat dông vui chai tré së duac cüng cô tri thürc cho tré vë môi truông, duac luyên tâp dé hinh thành kl nâng bào vé môi truông phù hop vói lira tuôi. Cân dira vào dâc trung cùa câc khu vue hoat dông dé xâc dinh câc kï nâng tré cô thé tiëp nhân à dô, trên ca sà dô së hinh thành câc kï nâng giâo duc môi truông cho tré màm non. Cu thé: * Khu vue dông vai: Kï nâng giâo duc môi truông cô thé hinh thành cho tré là: - Kï nâng nhân biê't va thu thâp thông tin vë môi truông: Nhân biê't câc quy tâc song cô liên quan dën bào vê môi truông nhu bào vê nguôn nuôc, tiët kiêm sir dung nuóc và câc thuc phâm dùng trong gia dinh; thu don vé sinh sau khi nâu àn, hoc câch che bien thuc phâm vé sinh; biët môi nguôi dëu làm mot nghë nào dô dé giüp ich cho moi nguôi; hoc câch phàn công công viêc cho hop li, câch làm viéc tôt... - Kï nâng to chùc, phàn tich và dë xuâ't giài phâp bào vé môi truông: Trao dôi vói nhau vë câc quy dinh cô liên quan dên viéc bào vé môi truông nhu bào vê nguôn nuôc, tiët kiém khi sir dung, thuc hiên câc yêu câu vé sinh... - Kï nâng thuc hiên ké hoach hành dông vi môi truông: Sù dung câc dung eu trong sinh hoat và hoat dông cân thân, tiê't kiêm, khéo léo; don dep, câ't giù câc dung eu sau khi sù dung, thuc hiên ngàn nàp, gon gang; sâng tao khi sù dung câc dung eu và vât liêu: biê't sù dung câc dô vât thay thé khi không dû vât lieu (nâ'u àn bàng bê'p cüi, than, diên, ga...); sù dung câc vàt liêu không làm ô nhiëm môi truông. * Khu vue xây dung: Kï nâng giâo duc môi truông cô thé hinh thành cho tre là: - Kï nâng nhân biê't và thu thàp thông tin vë môi truông: Phân biêt duac câc vât liêu trong xây dung (gô, giây, nhua, kim loai); biët thiê't kê câc công trinh xây rlimg châc chàn (kh ông bi dô). không cô n g kênh làm birn hôn m ôi tririmg và tiên lai khi sù dung; sù dung câc vât liêu xây dung tiê't kiém. - Kï nâng phân tich và dê xuât giài phâp bào vê môi truông: Cùng nhau trao dôi, thâo luân vë câch thiê't kê' và sù dung vât liêu cho câc công trinh xây dung hap li, trao dôi vë câch bô sung câc chi tiê't cho công trinh xây dung cho phù hçrp vói mue dich sùdung, thôi tiê't và tiët kiêm. - Kï nâng thuc hiên kê' hoach hành dông vi môi truông: Tâp hop câc vât liêu cân cho công trinh, xëp câc vât liêu chông lên nhau nhu dâ thiê't kê', bô sung câc chi tiët cho phù hçrp... Sâng tao trong quâ trinh xây dung nhàm tiê't kiêm vât liêu, sù dung câc vât liêu phù hop vói khi hâu, sù dung câc sân phâm dê chai... 70 - KT näng làm rö già tri môi truông dôi vói con ngiròi: Càm nhân kët quá lao dông (vui siróng, phân khói, ngâm nghi'a...), chia sé niém vui vói ban (goi ban dên xeni, cho ban cùng choi...). * Khu vire sâch/truyên: Kï näng giáo duc mói triróng có thè hình thành cho tré là: - KT näng nhân biet và thu thàp thông tin vê môi triróng: Läng nghe cò hoäc ban kê chuyèn, bât chiróc nhimg tir hoäc câu nói trong truyên cô lien quan dën giáo duc môi Irirông, hoc câc tir mói, tir kê hoäc trà lôi càc câu hôi vê môi truông cô trong truyên, nhô và hiêu càc câu chuyèn trong sách... - Kï näng phân tich và dé xuâ't giâi phàp bào vç môi truông: Tham gia trao dôi càc van dê vê môi truông này sinh trong cô't truyên, liên hê nôi dung câu chuyèn vói hành vi ban thàn và moi nguôi xung quanh vê bào vê môi truông. Ngoài ra, tré cô the tham gia càc hoat dông vê nán, càt dan, làm dô choi dê thé hiên ÿ tuông bào vê môi truông trong binh diên bien tuçmg. - Kï nâng thuc hiên kê hoach hành dông vi môi truông: Duçrc thè hiên ô cách sir dung, giù gin sách vó, dô dùng hoc tâp (m à sách, lâ'y sách, dông sách, lât tùng trang sách cán than; xeni sách xong càt vào già); biet sir dung càc phë lieu dê’ làm dò choi, giù gin góc hoc tâp gon gang, ngàn näp. * Khu vue tao hình: Kï näng giáo duc môi truông cô thé hinh thành cho tré là: - Kï näng nhân biê't và thu thâp thông tin vê môi truông: Biet cách pha màu, tao màu vói các chat lieu khác nhau (màu nuóc, sáp, chi màu), biet cách gán các chi tiê't tir các vât liêu khác nhau vói nhau (hô dán, bäng dinh, dûy buôc, bäng cài...), biê't thé hiên các vâ'n dê môi truông vào tranh vê... - Kï nâng phân tich và dê xuâ't giài phàp bào vê môi truông: Trao dôi vê du dinh vê nàn, chia sé vât lieu khi vë nàn, kê vê san phâ’m sau khi thuc hiên, rira tay vil lliu dun sau khi kët lliiic lioal dông. - Kï nâng thuc hiên kê' hoach hành dông vi môi truông: Sir dung các vât liêu cân thàn, khéo léo và tiê't kiêm; biê't sir dung vât liêu thay thé, tao ra nhiëu sàn phâm cô nôi dung giáo duc môi truông, biê't phôï hç»p các vât liêu khác nhau trong hoat dông tao hinh, tân dung các vât liêu tu nhiên (là khô, cành khô, cô khô, hôt, hat quá khô...), các vât liêu phé thài, sù dung sàn phâm tao hinh dé hoc, choi... - Kï nâng làm rô già tri môi truông dôi vói con nguói: Vui suóng, tu hào khi tu minh làm ra sàn phâm dep, tiê't kiêm, chia sè sàn phâm vói ban. * Khu vue âm nhac: Kï nâng giáo duc môi truông cô thé hinh thành cho tré là: 71 - Kï näng nhân biët và thu thâp thông tin vé mòi truông: Nhân ra các bài hát có nói dung giáo duc môi truông; biët thé hiên cani xüc vê môi truông theo giai dieu bài hát; nhân ra moi quan hê giùa lài ca và nhip dieu. - Kï näng phân tich và dé xuâ't giái pháp bào vê môi truông: Biët läng nghe, quan sát lân nhau, lân lupt thé hiên, chia sé kinh nghiêm. - Kï näng thuc hiên kê hoach hành dông vi môi truông: Hát, vân dông và sir dung các nhac cu dé thé hiên sir vât, hiên tupng trong tir nhiên (tiëng chini hót, gió thói, niróc cháy, là... sâ'm chóp, mira bao...). - Kï näng làm rô già tri môi triròng dôï vói con nguòi: Sir dung nhac cu và vân dông dé thé hiên câm xúc cùa con nguòi triróc môi triròng (vui buon, ngac nhiên, turc giàn...). * Khu vire thiên nhiên: Kï näng giáo duc môi truông cô thé hinh thành cho tré là: - Kï näng nhân biê't và thu thâp thông tin vé môi trirông: Nhân biët, phân biêt các loai cây trong gôc tu nhiên (các bô phân cùa cây, theo hinh dang, màu sác dp lón cùa là và thân...); nhân biët nhu câu cùa cây xanh (nuôc, không khi, ánh nàng, châ't dinh duông...); nhân biët dâc diëm bê ngoài và hành vi cùa dông vât, cách kiê'm môi, khà näng tu vê, su phât triên cùa cây... - Kï näng phân tich và dé xuâ't giái pháp bao vê môi truông: Trô chuyên vé dông, thuc vât, dät câu hôi và trà lôi vê nhûng diëu tré quan sát dupe - Kï näng thuc hiên kê' hoach hành dông vi môi truông: Gieo hat, trông cây, châm sôc cây (tuói nuóc, lau bui cho là, nhô cô, nhàt là vàng...). - Kï näng làm rô già tri môi truông dôï vói con nguôi: Nhân biët tâm quan trong cùa dông, thuc vât dôï vói con nguòi, vui mimg vi ket qua lao dòng cùa mình... Viêc xác dinh các gôc hoat dông phu thuôc váo nhiéu yéu tó: Lúa tuôi, chú dé giáo dlic. di^n tich phòng hoc và vui chori cùa tre Cách khai thàc nói Hung giáo duc môi truông dira vào däc trung cùa môi khu vue hoat dông. c) T ó i liút giâo duc môi tntenig tliông qua hoat dông vui clioi * Xác dinh mue tiêu Mue tiêu giáo duc môi truông dupe xác dinh dua vào chù dê giáo duc và dâc thù cùa môi khu vue hoat dông (khà näng khai thàc nói dung giáo duc môi truông qua các khu vue hoat dông), dâc diém lúa tuôi. Các mue tiêu giáo duc môi truông trong hoat dông vui choi thuòng huóng tôi cùng cô' khâi niêm, hinh thành kï näng và làm rô già tri cùa môi truông dô'i vói con nguòi. 72 • Thiê't kë hê thô'ng câc viêc làm Dé kich thich trè tich eue tham gia hoat dông vui choi, giâo viên cân lâp kê' hoach, to chûc môi truông, dânh giâ hoat dông cùa tré dàm bào hiêu quà giâo duc môi truông trong hoat dông này. Giâo viên cân thiê't kê' hê thô'ng câc viêc làm sau: - Xâv ditng môi triïôiig elio tre’ Itoat dông + Xây dung môi truông vât châ't Môi truông vât châ't bao gôm không gian trong lôp, câc diêu kiên, câc trang thiê't bi, câc dung eu, tài liêu. Dê kich thich trè tich eue hoat dông cân tao ra môi truông “mô” mà moi thii trong dô cô thé thay dôi theo mue dich, nôi dung giâo duc, theo mue dô phât triên cùa trè, tao diëu kiên phât huy tiém nâng cùa moi trè dâm bào giâo duc phù hop vói tùng câ nhân. Môi truông “mô” sê gôp phàn quan trong dê thuc hiên câc mue tiêu giâo duc môi truông cho trè mâm non trong hoat dông: tao co hôi cho trè thuc hành, trâi nghiêm, phât huy sâng kiên, sâng tao; tao dông co bên trong cùa chù thé, kich thich trè tich eue hoat dông theo dùng khâ nâng cùa minh. Cân thuc hiên câc viêc làm sau: • Bô tri câc khu vue thuân tiên cho trè hoat dông, tao diêu kiên cho trè dè dàng lua chon trô chéri, chô chcri, chuyên gôc chéri theo y muô'n, giùp trè tu tin vào bân thân. Dây là diêu kiên giüp trè tich eue hoat dông nói chung, giâo duc môi truông nói riêng. • Lua chon dô dùng, dô choi, tài liêu cho câc gôc cô liên quan dê'n nôi dung giâo duc môi truông (câc phuemg tiên này se dinh huông viêc lua chon nôi dung hoat dông cùa tré, tao ca hôi cho trè iïnh hôi câc kl nâng giâo duc môi truông tu nhiên); thay dôi câch bô' tri, sô' lupng, chùng loai dô dùng, dô chai cô liên quan dê'n giâo dye môi truông nhâm kich thich trè hoat dông tich eue dê Iïnh hôi câc kï nâng bào vê môi truông. • Tao diëm tua vé nhân thirc giüp trè dinh huông nhanh chông trong câc khu vue hoat dông. Dê giüp trè chù y dê'n câc nôi dung giâo duc môi truông cô thé su dung câc tài liêu truc quan (mô hinh, ki hiêu, so dô...) làm diêm tua nhân thuc cho trè. Câc diêm tua này cô thé dupe tao ra bàng ngôn ngü nôi duôi dang dua câc yêu câu vë bào vê môi truông vào luât choi, vai chcri, câc nhiêm vu dupe giao, câc tiêu chuân khi dânh giâ hoat dông hoàc ngôn ngû viê't duôi dang câc “Quy dinh”, “Nôi quy” vë bâo vê môi truông. 73 + Xây dung môi truòng tâm li Môi truòng tâm li là môi truòng ân, có vai trò râ't lòn trong viêc kich thich tinh tich eue, dôc lâp, sàng tao ò tré. Dé xây dung môi truòng tâm li, cân quan niêm düng vë dô'i tuçmg giâo duc dé lira chon phuomg phâp giâo duc phù h ftp Cân coi tré là chù thé cùa hoat dông dé tao moi cor hôi cho su chù dông, dôc lâp, tich eue à tré, dông theri phâi quan tâm, tôn trong và yêu thucmg tré, luôn di sâu tim hiéu thé gicri nôi tâm à tré, hiéu dupe nguyên vong, nhu câu, hüng thü cùa chüng Dé giüp tré dôc lâp lïnh hôi câc kl nàng bào vê môi truòng, giâo viên cân diéu khiën hoat dông cùa tré giân tiép qua viêc tao niêm tin cho tré trong hoat dông, giùp dò tré và biê't dupe dàc diëm riêng cùa tùng tré. Cân thuc hiên câc viêc làm sau: Dé tao niêm tin cho tré vào bân thân, có thè sir dung câc chi tiê't xâc nhân tré là thành viên bâo vê môi truòng (dùng vé, thé hôi viên), giùp tré có dupe nhûng thành công trong hoat dông. Dê tao niêm tin cho tré vào giâo viên, giâo viên cân luôn ùng hô câc hành dông düng cùa tré, tao diéu kiên cho tré dupe tu do hoat dông theo hiing thü câ nhân, dành thòri gian cho tré hoat dông, biê't kiên tri chô dpi. Dé tao niêm tin cho tré vào minh, giâo viên cân giùp tré dupe tham gia vào câc nhôm chcri, dupe châ'p nhân trong góc chéri. Dê tao niêm tin cho tré vào môi truòng, cân phât triê’n à tré hiimg thù vài câc vât liêu, nhò dó tré së huông ümg viêc giù gin môi truòng sach dep. - D ieu kliien tre' trong qua tritili cliai + Xâc dinh miic dô phât trién cùa tré Trong quâ trinh hoat dông, giâo viên cân biê't rô mue dô phât triê’n cùa tré dua trên su quan sât tré sir dung câc dô'i tuong hoat dông và tuomg tâc vói ban. Trên co sò dô, thuc hiên su trp giùp cân thiê't nhàm dâp ümg nhu câu hoat dông cùa tré. Dé xâc dinh unie dô tuong tic cùa tré vpi dô'i tuong hoat dông môt câch dé dàng, cân phân biêt rô ba nuire dô tuemg tâc cùa tré vói vât liêu là: 1/ Thao tâc chua dinh huóng: Tré chua biê't câc vât liêu dó là gì? Chua biê't có thé làm gì vói chùng nên dang cô' gàng tim câch dé khâm phâ; 2/ Thao tâc có dinh huóng: Tré dà bât dâu diëu khiën dupe vât thê’ trong môi truòng nên hirng thù vói viêc làp lai nhùng phât hiên vê câch tuong tâc vói nó dira trên dàc diê’m vât thé; 3/ Thao tâc có ÿ nghïa: Tré dâ diëu khiën dupe vât thê và sân sàng bô sung ÿ nghîa cho hoat ctyng. Dê’ xâc dinh mue dô tucmg tâc cùa tré vói ban cân phân biêt nàm mùrc dô tuong tâc cùa tré vói ban trong quâ trinh chai: 1/ Không quan tâm dê'n ban; 2/ Quan sât ban; 3/ Choi môt minh; 4/ Chai canh nhau; 5/ Chai cùng nhau. 74 Trong quá trình quan sát su tucrng tàc cùa tré cân chù ÿ righe tré nói và ghi lai tà't cà nhùmg diéu dà nhìn thà'y, righe thà'y tir tré. Trèn co sò dó se dinh huóng su tro giúp tré mòt cách kip thòi. + Dáp úng nhu cáu hoat dóng cùa tré Viêc dáp úng nhu cáu hoat dóng cùa tré có thè tien hành theo các cách khác nhau tuÿ thupc váo khá nàng và kinh nghiêm cùa túng tré. Có thè sù dung các cách nhu: ùng hó, khuyè'n khich tré hoat dóng; dua ra các dè nghj nhàm dinh huóng hoat dông cho tré hoac m ó ròng hoat dóng cùa tré lèn mùc dò cao hon. • Viêc khuyên khich, dóng vièn tré tich eue hoat dóng luôn cân thiet cho bâ't ki giai doan phât triê’n nào cùa tré. Tré ó múc dò thao tác chua dinh huóng cân khuyên khích chùng tích eue tuong tác vói vât liêu dê tu phât hiên ra dâc diëm , tich châ't cùa nô bàng phucrng pháp thù - sai; tré ó múc dp thao tác có dinh huóng cân su khuyén khích, dóng viên dê’ tié'p tue lap lai cách thúc tuong tác vói vât lieu dà phât hiên cho dê'n khi phât hiên ra cách thúc tuong tác mai; tré ó múc dò thao tác có y nghTa, viêc dóng viên khuyên khích tré se kích thích tré luón tích eue, sáng tao, có mong muón tim ra cách làm mói, khóng thoà man vói kê't quâ dà dal dupe. • Dua ra lòri dë nghj nhàm dinh huóng hoat dông cùa tré cûng là cách phât triên hoat dông cùa tré. Tuy nhiên, lài dë nghj cùa giào viên không dupe àp dât ÿ tucmg hoac cách thúc hoat dông cho tré và dó cûng không phâi là môt Iói nói nhu mot su khen ngpi chung chung, không có tác dung thùc dây hoat dông cùa tré. Löi dë nghj cùa giào viên có tác dung thúc dáy hoat dóng cùa tré phâi phú hop vói viêc tré dang làm, có ânh huóng dê'n nhúng gì ho nhìn thà'y trong hành vi tré. Khi dua ra lói dë nghj, giào viên nên sú dung các câu hòi m ó nhàm thùc dáy hoat dóng cùa tré mót cách hop li (mô tà chi tiê't nhúng viêc tré dang làm, làm rö cách thúc ma chùng dang thuc hiên, khuyên khích tré tiê'p tue khám phá). • Không can thiêp vào hoat dông cùa tré khi tré dang say mê làm viêc cûng là cách tao diëu kiên cho tré có thòi gian tình tai dë thuc thi ÿ tuông cùa minh, không làm gián doan suy nghî cùa tré. + Cung câ'p mâu hành vi cho tré. Trong quâ trình tré choi, giâo viên là mâu mue dê tré bât chuóc. Cho nên giâo viên phâi thê hiên moi lòri nói, hành dông, tinh câm cùa ho qua hành vi theo cách mà ho mong muô'n trong hành vi cùa tré. G iâo viên thé hiên mâu hành vi bàng câch dât mình vào vi tri cùa tré, tro thành ban cûng chéri vói tré, tiê'n hành các công viêc nhu tré vàn làm. Trong quâ 75 trình dó, ho phài tu dât ra câc càu hói có liên quan dên viêc sir dung vât lièu, quan hè giùa tré khi choi, câch hòi tré, câch giùp tré giài quyét khó khàn.O vi tri này, giâo viên cân thé hièn su nhiét tình, hùng thü, tich eue, sàng tao nhu diéu ho mong muó'n ò tré. Giâo viên thé hiên mâu hành vi vé su quan tâm dên bàn thân, tré và môi truòng. Quan tâm dên bàn thân là chü y dên câch an mâc, di dûng, nói nâng, chu ÿ giù gin siic khoè luôn vui vè, tu tin, huông thü và có trâch nhiêm vói công viêc; quan tâm dên tré là tôn trong tré, luôn vui mìmg vi kê't quà hoat dông cùa tré, quan tâm dên sùc khoé và nhûng thü tré thich; quan tâm dên môi truòng là luôn giù gin sach së, gon gàng, ngàn nâp noi tré choi, nhiêt tình tham già vào vê sinh môi truòng, trông cây, chàm soc dông, thuc vât, hùng thü vói viêc trang tri, làm dep cho lôp hoc. - Hinh thành khà nâng tu dânh giâ hoat dông cho tré Dânh già có ÿ nghîa quan trong dô'i vói viêc diëu chinh hoat dông cùa tré theo yêu câu giâo duc. Nôi dung dânh già có tâc dung dinh huông hoat dông cùa tré vi su dânh giâ tir bên ngoài sê dupe chuyê’n vào bên trong thành tu dânh già cùa tré. Vi vây, nê'u nhà giâo duc sù dung dânh giâ nhu bien phâp giâo duc môi truòng trong hoat dông góc cân phài hinh thành khà nâng tu dânh già cho tré. Cân phâi huông dên câc viêc làm sau dây: + Dinh huông cho viêc dânh già cùa tré: Truóc khi tré vào câc góc choi, cân dinh huông cho viêc nhân xét dânh già cùa tré bâng câch: dât ra câc yêu câu vë giâo duc môi truòng cho câc góc choi, vai choi và cho tré thâo luân, bàn bac vë câc yêu câu dó (câc yêu câu này së trô thành diëm tua giùp tré dé so sânh, dânh giâ và diëu chinh hành vi cùa chüng). + Sù dung câc tài liêu truc quan làm diêm tua giùp trë chù dông trong viêc tu dânh già và kip thói diéu chinh hoat dóng cho phù hop vói yêu câu giâo duc môi truòng. + Kich thich tré tich eue tham gia dânh giâ kê't quà hoat dông cùa bàn thân và ban. 5.2.3. Giâo duc m ôi truòng thông qua hoat dông ngoài trdi a) Y nghîa n ia hoat dông ngoài trdi dô'i vói viêc giâo duc môi truòng elio tre mani lion Hoat dông ngoài tròi là hinh thùc quan trong dê giâo duc môi truòng cho tré mâm non. Môi truòng mâm non dëu có sân choi, vuòn cây dé tô chùc hoat dông 76 ngoài tròi cho tré. Dây là không gian rông râi, thoang mât cho tré thoài mài choi dùa, di dao, quan sát dông thuc vât, khám phà nhiêu dièu ân chura trong tu nhiên. Trong sân chai, vucm cây có các dôï tuçfng tu nhiên da dang, phong phú nhu các loai cây xanh, cây an quà, vucm cây cành, vucm hoa, vucm rau và các yê'u tô' tu nhiên vô sinh cân cho su phât triên cüa nô nhu dàt, nuôc, không khi, ánh sáng... có y nghTa rat Ion dô'i vói su phât triên cùa tré. Trong vuón truòng, tré có thè tham già vào các hoat dóng bào vê mói truòng cùng vói giâo vièn thóng qua các hoat dông quan sát, thi nghiêm, lao dông chäm sóc dông, thuc vât và làm sach môi truòng. Trong quà trình này, tré không nhCrng lïnh hôi tri thürc vé dàc diêm su vât, hiên tuong môi truòng tu nhiên mà con hinh thành kï nâng nhàn thùc, kï nàng lao dông và có thâi dô dung vói tu nhiên. Sân vuòn truòng con là noi diên ra các môi quan hê xà hôi mà tré có thè quan sát, trâi nghiêm dé tích luÿ các môi quan hê xâ hôi cân cho quá trinh phát triên cùa chúng. Trong thòi gian dièn ra hoat dóng ngoài tròi, tré duoc quan sát hoat dóng giáo duc cùa giâo viên vói tré ó các lóp lúa tuói khác nhau: hoat dông cùa các anh chi lóp trén, các em nhó lóp duói, nhüng cuóc gap gô cùa giáo viên các lóp vói nhau, các cán bó quàn li; tré duoc quan sát công viêc cùa các bác bào vê, lao công chäm sóc và bào vê môi truòng; tré cüng duoc quan sát hiên thuc xà hôi dièn ra à khu vue ngoài pham vi truòng mâm non nhu thuc hiên Luât giao thông trên con duòng truóc cùa truòng, hành vi bâo vê mói truòng cùa moi nguòi ó dó. Tham già hoat dóng ngoài tròi là co hôi dé tré trai nghiêm xùc càm, tình càm, thè hiên su hiéu biét, hành vi và thâi dô bào vê môi truòng xung quanh trong môi quan hê xà hôi duoc hình thành trong hoat dông này. b) Xac dinli noi dung giáo duc mói tnfàng qua hoat dóng ngoài treri Hoat dông ngoài tròi góp phàn cùng có' các khái niêm môi truòng, hình thành và phát trién các kï näng vé môi truòng cho tré mâm non. - Các khái niêm giáo duc môi truòng duoc cùng có trong hoat dông ngoài tròi là: + Khái niêm “Hê sinh thái”: Các su vât hiên tUOTig trong môi truòng tâc dông qua lai vói nhau và vói môi truòng song (dông, thuc vât, dàt, nuôc, m ua gió, Mât Tròi...). + Khái niêm “Quân thê’/dân sô”: Nhân biê't nhôm thuc vât cùng loài sô'ng cùng dia diê’m; quan hê cùa nhôm thuc vât dô'i vói môi truòng sô'ng (nhu câu, su tâng, giàm vê sô' luçmg); hoat dông cùa con nguòi có tâc dông tói môi truòng sô'ng. 77 + Khâi niêm “Quyê't dinh môi truòng”: Tré dupe tham gia bàn bac và quyê't djnh nên làm gì dé bào vê môi truòng (trông cây, gieo hat, xoi dâ't, tuoi nuóe, nhô cò, không dupe bé cây...). + Khâi niêm “Dao düc môi truòng”: Tré biê't tai sao cân phâi bào vê tu nhiên bàng viêc làm eu thé; nê'u bào vê tu nhiên thi tu nhiên sê giùp ich cho con nguòi; moi nguòi phài sóng hoà thuân vói nhau và quan tâm tôi tu nhiên. - Câc kl nâng bào vê môi truòng có thé hình thành ò tré là: + Kï nâng nhân biê't và thu thâp thông tin vê môi truòng: Nhân biê't, phân biêt câc loai thuc vât trong sân, vuòn truòng thông qua dâc diém câ'u tao cüa no; nhân biê't nhu câu cùa câc loai thuc vât vê dâ't nuôc, không khi, ânh sang, châ't dinh duông; nhân biê't, phân biêt duoc dâc diém bên ngoài, hành vi cùa câc loai dông vât có trong sân, vuòn, câch kiê'm ân, khà nâng tu vê, quâ trinh phât triên cùa no. + Kï nâng phân tich và dé xuâ't giài phâp bào vê môi truòng: Dira trên tri thuc, kinh nghiêm dà dupe tich luÿ, trài nghiêm tré có thé tham gia vào dàm thoai dé làm rô nhûng vâin dé vë môi truòng mà chùng quan tâm và dua ra câch thiic giài quyê't cùa mình (vi du: Là thuông rung nhiéu vào mùa nào? Cân làm gì dé sân truòng sach dep vào mùa lâ rung? Tai sao mùa này cây châm Ion? Làm thê nào dé cây lón nhanh hon?...). Trên cp sò dó, tré së cho y kiê'n cùa minh vë giài phâp bào vê môi truòng, cùng nhau trao dôi dé di dê'n thông nhât giài phâp bào vê môi truòng. + KT nâng thuc hiên kê hoach hành dông vi môi truòng: Tré tham gia vào viêc bào vê môi truòng phù hop vói lira tuói và diêu kiên cùa hoat dông ngoài tròi nhu: Thu don lâ rung, làm sach sân truòng, lau bui cho lâ, tuói nuôc cho cây, gieo hat, trông cây, nhé cò. + Kl nâng làm rò giâ tri cùa môi truòng dô'i vói con nguòi: Nhân biét loi ich cùa dOng, thuc vât, câc yeu to tu nhiên vô sinh dOi vói con nguòi; biêt dupe su cô gâng cùa con nguòi trong bào vê môi truòng së dupe môi truòng dén dâp xirng dâng; biê't thé hiên su vui suông, phân khôi khi nhân thâ'y kê't quà lao dông cùa minh. c) Tô i lu'fc giâo duc môi trifàiig thông qua hoat dông ngoài treri Viêc giâo due môi truòng thông qua hoat dông ngoài tròi cân tiê'n hành dua trên câc dô'i tupng cô trong không gian hoat dông ngoài tròi (trên sân truòng, vuòn truòng) dê’ khai thâc câc kiê'n thürc, kï nâng vë bào vê môi truòng có thé hình thành cho tré. Dira vào câ'u trùc cùa hoat dông ngoài tròi, su thay dôi cùa câc dô'i tupng này theo thôi gian và miic dô yêu câu vê giâo duc môi truòng à môi lùa tuói dê lira 78 chon các phucmg pháp giáo duc dám bào thuc hiên có hiêu quá mue dich giáo duc thông qua các hoat dông eu thé. Có thé tién hành nhu sau: - Tó chúc cho tré quan sát: Nhàm mue dich cùng có va mò róng tri thùc cùa tré vé các dói tuang có trên sàn vuòn truòng. Nhò quan sát, tré có thèm tri thürc vé dói tuong và mói quan he giùa các dói tuong trong cùng mói truòng sóng và ành huóng cùa nó dén cuóc sóng cùa con nguòi. Tri thùc tré tiëp nhàn vé các dói tuwig cu thè nhu sau: + Làm quen vói thuc vàt: Thäy rò dàc diém cùa nó trong mói quan he vói mói truòng sóng nhu: quan sát su thay dói cùa thàn, cành, là, hoa, qua khi thòi tiét thay dói (nóng, lanh, mua gió, Mát Tròi...), su thay dói cùa nó trong ngày (buói sàng, trua, chiéu...); su thay dói vé só luong cây, su phât trién cùa cày phu thuóc vào thòi tiét và vào hoat dóng cùa con nguòi (tróng cày, tuoi nuóc, xói dà't, làm cò...). + Làm quen vói dông vàt: Làm rò dàc diêm cùa dóng vàt có trong sàn truòng (các loai chim , khi, chó, mèo, cón trùng...); xàc djnh mói quan hè giiìa hành vi dóng vàt (an uóng và vàn dóng) và su thay dói diéu kièn sóng (thòi tiét, thùc àn...); biét ducrc su phàt trién cùa dóng vàt phu thuóc vào thòi tiét và su chàm sóc cùa con nguòi. + Làm quen vói nuóc, dà't, càt, dà, sòi...: Cho tré quan sát các vât thé này à nhùng trang thái khác nhau, các vj tri khác nhau dé xàc dinh tinh châ't cùa nó trong mói truòng và mô'i quan hê cùa nó vói dông thuc vât và con nguòi. + Làm quen vói các hiên tuang tu nhiên: Mât tròi, mua, gió... qua quan sát truc tiép và trài nghiêm (cách an màc quán ào theo m ua khi thòi tiét thay dói, hoat dóng cùa tré cüng phu thuôc vào thòi tiét...); tô chùc các tró choi vói nuóc, cát, các trò chai vân dông; cho tré duoc làm các thi nghiêm don giàn... - Tô chùc cho tré lao dông, thi nghiêm: Nhàm hinh thành các kT nàng bào vê mói truòng cho tré. + Cän cù vào lúa tuói, giáo viên có thé tó chùc cho tré lao dông ngoài tròi duói nhiëu hinh thùc khác nhau nhu giao nhiêm vu, lao dông theo nhôm, tàp thê’ hay truc nhât. • Lóp mâu giáo bé. Tré tham gia lao dông cùng giáo viên: Chàm sóc dông,thuc vât trong góc tu nhiên. Tré duoc nhàn nhiêm vu theo tùng cà nhân. Môi công viêc bao góm 1 - 2 thao tác lao dông (lâ'y thùc an và cho dông vât an). Lao dông trong thòi gian ngàn, nhung phài thu hùt moi tré cùng tham gia. 79