🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Giai Thoại Văn Học Ebooks Nhóm Zalo AN F ——> aaESOCOS Me Ln oe = ee ee a 7 Sel Mb . oes 7 Sen ae { Pee ek! a) PS ea, Poteey- ¢ ee © { ‘ ¥ er ‘ r ‘ a AB Wats pe ae Nn rs . INTERNATIONAL CENTER 7 | ; JUN 1 0 2004 GIAI THOAI VAN HOC GIAI THOAI VAN HOC a HIEN MAI - PHUONG LINH (Tuyén chon) NHA XUAT BAN VAN HOA - THONG TIN Ha Noi - 2001 VIETNAMES 895.9227 G3477 Giai thoai van hoc Ha N6i : NXB Van hoa théng an, 2001. 3 1223 06651 5728 CO HANG CHIEU — Neer Trai la m6t danh tuéng thoi Lé, hiéu la Uc Trai. Nam 20 tuéi ong d6 Thai Hoc Sinh va lam quan véi nha Hé. Khi nha Hé mat, ong bi _giac Minh bat giam 6 Déng Quan, sau dé trén vao © Lam Son giup Lé Lgi chéng quan Minh. Tuong truyén, mét lan trén duéng ngugc vé phia chia Tran Quéc, Nguyén Trai gap mot cé gai xinh xan, manh dé, tuéi d6 15, 16 ganh chiéu di ban, miéng tui cudi chao mdi. Nguyén Trai thoang cé y u6m xem cé6 ta c6 phai la con céi nha cht nghia kh6ng, lién doc mét bai tho ting khau: Qué 6 dau ta ban chiéu gon? Chang hay chiéu dy hét hay con? Xuén thu phéng dé ching bao tuéi? Dé co chong chua, dugc méy con? Khong ngé, co ban chiéu von xuat than con nha but muc, van chuong chit nghia khong phai la xoang. Nghe xong bai tho cé nhoén cui, khong can suy nghi, tra loi ngay cing bang m6t bai tho 5 nguyén van: Toi 6-Téy hé ban chiéu gon, Cé chi é6ng héi hét hay con? Xudn thu tuéi mdi trang tron leé, Chéng cén chua cé, hoi chi con! Nguyén Trai giat minh khi nghe cé gai tra 1di that la man tiép ma cting that hom hinh. Cau tho cudi cung, khi doc lai ngAt giong 6 chi tht tu, do dé ba tiéng sau cung “hoi chi con” nghe nhu mét ldi thach mé, giau nghia mét moe vua that tha, lai via xAc xuoc. “Hoi chi con”, cau nay vita duc hiéu 1a: Toi chua cé chéng, néi ati dén chuyén cé con. Song cung cé - thé hiéu la: “Nay con oi, day lam gi dé cé chéng”, hoa ra cé gai da chuyén sang thé chu déng dé héi lai mot cAch tai tinh. Cé gai d6 tén 1a Nguyén Thi Lé, sau nay da tré thanh nguéi vo yéu cua Nguyén Trai. LE QUY DON THAN DONG é Quy Dén tu nho da néi tiéng 1a mét than Li. Nam 14 tuoi, éng da doc hét Tu Thu, Ngd Kinh, Stt, Truyén va doc dén ca Bach Gia, Chu Tit. Nam 17 tudi éng da dau Giai Nguyén, nam 26 tudi ong thi Héi dé dau bang, vdo thi Dinh cing 6 dau dau bang... | Tuong truyén: nam ong lén 7, cé ngudi ban cia cha dén choi; thay cau bé khéi ngo tuan tu, hdi dau biét day khién vi khach rAt yéu mén. Khéch muén thu tai cau Don, bén chi tay ra dong s6ng nuéc chay truéc nha, noi do séng chia lam ba nhanh; khach ra mot vé doi: “Tam xuyén” nghia la 3 dong song. Noi dung thach dé rat don gidn, ro rang: nhung diéu khé va hiém hoc la 6 ché: cht nao cing chico 3 nét, chtt Xuyén la docht Tam quay di mét goc 90°. Ky la thay, chu bé 7 tudi hiéu ngay ra cai y lat léo, hiém héc d6. Cau nhin quanh dé tim y déi. Chot cau dung lai, nhin thang vao mat khach, thay ong c6 deo muc kinh, cau Dén bat ra vé doi: “Tit muc” nghia la 4 con mat. Cai tai tinh cua vé déi la chit Ti vachtMuc déucé nét viét nhu nhau, chi khac 6.ch6 chtt Muc la do cht Tit quay di 90° ma thoi. Mot diéu thu vi nia: néu vé thach déi la 3 dong song trudc mat, thi vé déi lai 4 con mat, la dac diém cua Ong khach dang ng6i truéc cau bé. Khach qua than phuc, da nam vai cau ma kéu lén kinh ngac: “Cau thuc la m6ét than dong, cau roi sé doc ngang mot doi”. Loi tién doan cua 6ng khach da thanh hién © 7 thuc, sau nay c4u bé Lé Quy Dén da tré thanh nha bac hoc uyén tham, 16i lac cia nuéc ‘ta. RANG CAN LUGI H™ Bao la con dau cua vua Thiéu Tri va la anh khac me cia Tu Ditc. Dang lé Hong Bao duge néi ngdi, vi Thiéu Tri khéng ua Hong Bao, nén Tut Ditc la em nhung dugc néi ngoi cha. Tu Duc lén lam vua, Hong Bao cam tttc va ghen ghét, cd Am mutu lat d6; song 4m muu dé bi bai 16. Héng Bao phai tu tu. Chuyén ké rang: nhan dip dep dugc moi hoa lén dé, Tu Ditc m6 tiéc an mung. Trong khi dang cling cdc quan an ung, Tu Ditc da 16 dé rang can phai lu@i, nha vua bén lay ngay chu dé “Rang can luGi” dé moi nguéi vida uéng rugu vua lam tho. Trong cdc bai tho dang lén co bai cia Nguyén Dang Hanh la hay hon ca. Bai tho nhu sau: “Nga sinh chi so nhit v1 sinh : ~~ Nhu sinh chi hau nga vi huynh Kim triéu hanh huéng tran cam u1 Ha nhaén tuong vong cét nhuc tinh” Bai tho dugc dich la: 8 ‘ “T6 sinh, nguoi chia ra doi, Nguoi sinh sau t6, t6 thoi la anh, H6ém nay an uéng ngon lanh, Méi tinh cét nhuc sao danh quén nhau”. R6 rang day la bai tho néi vé viéc rang cAn phai luéi. Ngudi ta via sinh ra déi da cé luGi réi, vé sau m6i moc rang; vi thé lui cé truéc, ludi la anh; rang né long can vao luéi (dé rang an uéng mét minh). That la dang gian, la anh em ruét thit, ma vi miéng an hép udng, rang lu@i né quén nhau, né hai nhau. Va ai cting hiéu rang, bai tho con ngu y néi dén viéc anh em nha vua (Hong Bao - Tu Dic) vi tranh gianh ngéi thi, ma dén néi phai dua anh ruét minh dén cdi chét tham thuong. Tu Dtic xem xong bai tho, biét la Nguyén Dang Hanh am chi viéc riéng cua minh; vua day titc téi nhung lai vua phuc tai nha tho. Vua bén sai dem tac gia noc ra danh ba chuc roi vi toi cham biém, am chi chuyén cua vua. Ngay sau d6 lai thudng rat hau cho tac gia vi bai tho vinh rang can ludi hay nhat trong budi tiéc vinh tho hém dé. * CHU THIEN TROI DAU f \o mot nho sinh hay cht ma cting da tinh; gap _Y mot ngudi con gai xinh dep, thuy mi; anh hoc tré ngo ¥ muén dén gan lam quen, bén doc mot cau tho rang: Thay em anh muon lam quen Lai so em cé chit Thién troi dau Chit Thién tréoidautitclachtPhu , Phu la chong. | Ngu6i con gai chac citing biét it nhieu chit nghia, nén nghe xong cau tho la hiéu y ngay, khong dé anh hoc tro ngam tiép, cé gai doc luén: Anh oi ché noi thém rau Chit Thién troi dau lai cé phét vai. Chi Thién troi daula cht Phu, cht Phu __cé thém dau phay bén canh chinh la cht Thét That tic la “mat, khong con”. R6 rang la cé gai muon noi rang: “Téi dd c6é chéng that, nhung ma chong toi dé mat roi!”. Nghe cai giong tho ngam ngui nhu vay, chang nho sinh biét la cé gai van 10 cén luyén tiée ngudi ban déi cia minh l4m, nén danh tu ta ma di. Khong biét sau nay hai ngudi c6 con tim gap lai nhau ntta hay khong. Vé cht Thién troi dau con co mot. cau tho khac rat hay la: Duyén thién chua thay nhé dau doc Phan liéu sao da nay nét ngang? TAI UNG DOI CUA SU GIA NUGC VIET hdi trung Lé cé Nguyén Dang Cao, nguéi lang Hoai Bao, huyén Tién Du, Bac Ninh, la ngusdi thong minh sac sdo va ndi tiéng trong viéc ting doi. Théi gian é6ng lam chanh stt sang cong nha Thanh, mét hém di qua mét cai chia long lay via mdi xay, vién quan nha Thanh mdi ong dé cho may chit dé khac lén bttc hodnh phi. Nguyén Dang Cao cam but viét ngay hai chit “Trung nh”. Vién quan nha Thanh cung doan tuy tung con dang ngo ngac vi khong hiéu thi 6ng da cudi va giai thich rang: Chitphong __khibo vién bao xung quanh di, la chit trung ; chit nguyét cing bé vién bao 11 quanhla chitnhi —. Cho nén, chit trung nh do hai chtt phong nguyét da bo di dudng bao quanh, nghia la “Phong nguyét v6 bién” . Bon chit Phong nguyét vé bién cé aién tich trong sach ci, mang mot y nghia su sac rang: Gid trang v6 tan, khong bén ba. Nghe Nguyén Dang Cdo giai thich, quan quan nha Thanh vé cing kh4m phuc tai tri tuyét vdi cua suf gia Viét Nam. --‘Biét sit gid Viét Nam Nguyén Dang Cao la ngudi hay chit, mét lan vua Thanh thiz tai, ra mot vé cau déi nhu sau: Lao khuyén laé mao do huéng dinh tién phé nguyét. Nghia la: Con cho rung hét léng con ngong ra san sua trang. Nghe cau déi cua vua Thanh ra day giong miét thi, Nguyén Dang Cao rat buc, lién déi lai rang: Tiéu oa dodn canh man cu tinh dé ie thién. Nghia la: Con éch ng&n cé, cling ngoi tua day giéng nhom trdi. Cau tra léi cia Nguyén Dang Cao day vé ngang tang va khinh bi, mia mai. Ong ché quan quan nha Thanh kién thitc hep nhu éch ngoi day giéng, tam mat chi nhin thay troi bang miéng giéng ma khong thay rang tréi that rong khong cung. Vua Khang 12 Hy nha Man Thanh thay st gia Viét déi dap clung coi ngang tang, khen la ngudi co dung khi vi vay rat trong né éng. Tu dé, triéu Khang Hy nha Man Thanh khong con sdch nhiéu, gay phién ha véi nuéc ta nhiéu nhu truéc nia. MOT VACH NGANG LUNG... hud nhé, Tran Té Xuong la mot cau bé rat thong minh va tinh nghich. Mot lan cau dang cung ban bé choi dua gitta san, Té Xuong da lay gach viét xudng san mot chit Han va héi dam ban dting quanh: - Dé biét chit gi? - Chit Thai, cht Thai!... -Dam ban nhao nhao ni. Dung luc dé thay day tén la Thai di ngang qua. Bon tré sg xanh mat. Thay goi tén Té Xuong va hoi:. - Con vida viét chit gi day? - Bam! Con viét chi... Dai... a! Té Xuong da nhanh tri dim chan lén dau cham 6 gitta cht Thdi dé né bién thanh chu Dai Thay biet thua cal meo vat nay cua Xuong, nén bat Xuong nam xudng va rut roi ra, vaa inhap nhap roi via hoi: 13 - Chtt Dai g6m nhiing chit gi? - Bam thay, chit Dai gom chit Nhan va chit Nhat a! - Duing, vay con dang nam giong hinh chit gi? - Bam thay, con dang nam gidng chit Nhén a! | - Phai, con dang nam kiéu chit Nhan. Nhén la ngudi. Chit Nhdén khi co thém m6t vach ngang 6G gitta lachtDai Dai lalén. Con ngudi muén lén khén, phai co mét vach ngang lung con a! Vay thay vach cho con mot vach ngang lung dé con thanh nguédi nhé! Noi xong, thay vut cho c4u mot roi ngang lung. Vé sau, khi da thanh ngudi lén, da dé tu tai, da tré nén néi tiéng; Tu Xuong luén nhac lai cau chuyén “Mot vach ngang lung”, mot vach ngang lung day y nghia ma thay Thai day cho cau thud nho. THO “TANG VO CONG” Go tich H6 Chi Minh la lanh tu cach mang vi : dai, dong thdi cing la nha tho lén cua dan toc. Tho chit Han chiém mét bd phan quan trong trong tho Bac. Do la nhting van tho mang vé dep 14 c6é dién phuong Déng hoa quyén trong chat thép cua nguoi cong san. Van tho cua Bac van tho thép Ma van ménh mong bat ngadt tinh. (Hoang Trung Théng) _ Chting t6i xin gidi thiéu véi ban doc mét trong nhitng bai tho cht Han néi tiéng cua Bac, do la bai “Tang V6 Céng”. Cu V6 ttc la cu V6 Liém Son (1888 - 1949), ngwoi xa Thién Loc, huyén Can Loc, tinh Nghé Tinh. Cu 1a nguoi gidi cha Han da thi d6 cur nhan va duoc ct ra lam quan. La mét nha Nho yéu nuéc thuong dan, cu V6 khong thé hop tac voi giac Phap xam lugc nén da cdo quan vé nha. Nam 1945 cdch mang Thang Tam thanh cong, cu hang hai tham gia cdc céng tac cua chinh quyén cach mang va dugc cif git? nhiéu chute vu nhu : Chu tich Hé6i Mua déng binh si, Uy vién Ban van déng mua dong binh'si, Chu tich Mat tran Lién Viét Lién khu 4. Nam 1948 cu duoc cit di du H6i nghi Van héa toan quéc lan thu 2.6 Viét Bac. Tai day, cu dugc gap Chu tich Hé Chi Minh va Bac Ho da viét tang cu bai tho cht Han sau: * 15 TANG VO CONG Thién ly cong tam nga, Bach cam nhat ngén trung. Su dan nguyén tan hiéu, Su quéc nguyén tan trung. Cong lai nga han huy, Cong khit nga tu céng. Tang céng chi nhat ct: Khang chién tat thanh cong. 1948 Dich nghia: TANG CU VO Duong xa ngan dam, cu tim toi Trém ngan tinh cam ngu trong mot loi ndi. Tho dan nguyén tron dao hiéu, Tho nude nguyén tron dao trung. Cu dén, t6l ming ré, Cu vé, taj: nhé cu. Chi xin tang cu mét cau: “Khang chién nhét dinh thanh cong”. 1948 16 | Dich tho: TANG CU VO Ngan dam cu tim dén, Mot loi tram cam théng! Tho dan tron dao hiéu, Tho nuéc ven long trung. Cu dén, téi mung ro, Cu di, t6i nhé nhung. M6t cau xin tang cu: “Khang chién at thanh cong” H6 Chi Minh - Tho Nha Xuat ban Van hoc - Ha N6i 1975 CAY XUONG RONG hi Diém la con gai thay hoc cia Trang Quynh, tinh tinh doan trang lai gidi cht nghia. Trang Quynh say mé, nhung nhiéu lan cé Diém ra cau déi kh6é qua, Quynh danh khoanh tay chiu thua nhung van cay cu, lan khan dén gan... M6t lan, nhan budi di choi xuan, Quynh cing ’ Diém dang di trén duéng, Diém hai mét nhanh 17 xuong rong dua cho Quynh roi doc: “Cay xuong rong, gidng dat ran, long van hodn long” G vé cau déi nay, cdc chit: rong, ran, la tu ndm; long la tt Han cting cé nghia la rong. “Gidng dat ran” nghia la trong trén dat ran (dat cttng), khi doc luét nhanh, tu “giéng” nghe nhu “rong”. Trong cau nay, tat cA 10 tu ma c6 téi 5 tu. mang cung mét nghia. Riéng tu “long” ngoai nghia “rong” ra, “long” trong tiéng Viét con co nghia la “long, long léo, lung lay, réi ra”. Ca cau mang mot y nghia sau sa, bong gio ché Quynh tinh tinh ngao ngugc, cting dau; kho bé cai tao duoc. Quynh nhan ra dugc su hoc hiém cua vé d6i, dong théi cing nhan ra ¥ ttt bong gié ma Diém ché minh; song khéng sao di ngay duoc. Nghi mai Quynh méi déi lai rang: | 7 “Qua dua chusét, chudt thang gang, thit choi thi thit” “Gang” la gang tac, gang tay; ma con la qua dua gang. Thu cht Han la con chuét. Ban than Quynh cting thay vé déi lai cia minh la khéng dat, vé y thi tam thudng thé lau ma con béc 16 khang ~ dinh tinh cach ngang nganh cua minh. Tuong truyén, sau lan déi dap nay, Quynh va Diém chia tay nhau, hodn todn khong quan hé véi nhau ntéa. : 18 BAI THO VANG VONG NUI SONG . — y Thuong Kiét lam quan téi chttc Thai Uy, la mot ngudi van vo kiém toan, anh hung kiét xuat; chi huy cudc khang chién ching Tong, gidanh dugc thang loi vé vang. 3 Giai thoai co ghi, dé cd vi. quan si viing long tin trong céng cudc danh giac git nuéc, Ly Thuong Kiét bén nghi ra mot ké. Ong lam mét bai the tit -tuyét, dang dém sai ngudi bi mat vao dén thé thanh Tam Giang, ngam vang vong nui rung ndi dong quan. Bai tho nhu sau: “Nam quéc son ha. Nam Dé cu Tiét nhién dinh phan tai thién thu Nhu ha nghich 16 lai x4m pham Nhit dang hanh khan thi bai hu” Bai tho cé thé dich theo hai cach. Cach thi nhat: Séng nui nuéc Nam vua Nam