🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Đồng Chí Võ Chí Công - Người Chiến Sĩ Cách Mạng Kiên Cường, Nhà Lãnh Đạo Xuất Sắc Ebooks Nhóm Zalo Ch u trách nhi m xu t b n GIÁM C - T NG BIÊN T P PGS.TS. PH M MINH TU N Ch u trách nhi m n i dung PHÓ GIÁM C - PHÓ T NG BIÊN T P ThS. PH M TH THINH Biên t p n i dung: V H NG TH M HOÀNG M NH TH NG NGUY N TH H I BÌNH LÊ MINH HOÀI V QUANG HUY NGUY N VI T HÀ Trình bày bìa: NG H NG MAI Ch b n vi tính: NGUY N TH H NG c sách m u: TH M - TH NG - HOÀI HUY - THU 2 Héi ®ång chØ ®¹o biªn tËp - xuÊt b¶n Vò Ngäc Hoµng Chñ tÞch Héi ®ång NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång NguyÔn Duy Hïng Phã Chñ tÞch Héi ®ång Ng« V¨n Hïng ñy viªn Vò Träng L©m ñy viªn NguyÔn An Tiªm ñy viªn NguyÔn V¨n Träng ñy viªn th­ ký Tæ chøc b¶n th¶o NguyÔn Duy Hïng NguyÔn V¨n Träng Vò Hång ThÊm Hoµng M¹nh Th¾ng Lª Minh Hoµi Vò Quang Huy Lª N¨ng §«ng 4 Đồng chí Võ Chí Công (1912 - 2011) Huân chương Sao vàng do Hội đồng Nhà nước nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng đồng chí Võ Chí Công, năm 1992 Đồng chí Võ Chí Công được Đảng, Nhà nước, Chính phủ trao tặng Huân chương Sao vàng, năm 1992 Lêi Nhµ xuÊt b¶n Ngµy 7-8-2012, toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n ta long träng kû niÖm 100 n¨m ngµy sinh §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng kiªn c­êng, tËn tôy, ng­êi häc trß xuÊt s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ng­êi con trung hiÕu cña miÒn Trung c¸ch m¹ng, hÕt lßng v× sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ d©n téc. Sinh ra vµ lín lªn trong mét gia ®×nh giµu truyÒn thèng yªu n­íc, kÕ tôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng quËt c­êng cña quª h­¬ng xø Qu¶ng víi c¸c chÝ sÜ næi tiÕng nh­ Hoµng DiÖu, TrÇn Quý C¸p, Phan Chu Trinh, Huúnh Thóc Kh¸ng... th¸ng 5 - 1930, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng b¾t ®Çu tham gia ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (nay lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam) n¨m 1935. H¬n 80 n¨m ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao cho §¶ng, cho ®Êt n­íc. Trong nh÷ng n¨m th¸ng khèc liÖt cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü x©m l­îc, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc rÌn luyÖn trong ngän löa ®Êu tranh c¸ch m¹ng, ®­¬ng ®Çu víi mäi thö th¸ch, kÓ c¶ trong tï ®µy, lóc l©m nguy khi c¬ së c¸ch m¹ng bÞ ph¸ vì, ®ång chÝ vÉn mét lßng trung kiªn, kh«ng sî hy sinh, s¸ng suèt cïng toµn §¶ng, toµn qu©n vµ toµn d©n ®­a con thuyÒn c¸ch m¹ng v­ît qua th¸c ghÒnh, giµnh th¾ng lîi vÎ vang. Sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña ®ång chÝ trong nh÷ng n¨m th¸ng chiÕn tranh, g¾n liÒn víi chiÕn tr­êng Khu 5, mét chiÕn tr­êng cùc kú gian khæ vµ ¸c liÖt. Tõ c­¬ng vÞ BÝ th­ chi bé ë c¬ së, ®Õn 5 lóc lµ BÝ th­ Khu ñy kiªm ChÝnh ñy Khu 5, ®ång chÝ vÉn b¸m d©n, b¸m ®Êt, l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng ë ®Þa bµn. H×nh ¶nh anh N¨m C«ng gi¶n dÞ, Ýt nãi, ch©n t×nh nh­ng tµi trÝ vµ quyÕt ®o¸n cßn ghi ®Ëm trong t©m trÝ cña bao ®ång chÝ, ®ång bµo Khu 5. Nh÷ng mèc son trªn con ®­êng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña ®ång chÝ ®· ®­îc ghi vµo lÞch sö §¶ng bé Qu¶ng Nam - §µ N½ng vµ lÞch sö kh¸ng chiÕn oai hïng cña nh©n d©n Nam Trung Bé. Sau ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, ®Êt n­íc thèng nhÊt, trªn c¸c c­¬ng vÞ lµ Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ, Th­êng trùc Ban BÝ th­ råi Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng tiÕp tôc cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng vµo sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Trong thêi kú ®Çu cña sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc, nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu trªn mÆt trËn n«ng nghiÖp, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, söa ®æi HiÕn ph¸p... ®Òu ghi dÊu nh÷ng ®ãng gãp cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng. Thùc hiÖn Th«ng b¸o kÕt luËn cña Ban BÝ th­ sè 94 - TB/TW ngµy 30-5-2012 vÒ tæ chøc 100 n¨m ngµy sinh ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng (7-8-1912 – 7-8-2012), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng - ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng kiªn c­êng, nhµ l·nh ®¹o xuÊt s¾c. Cuèn s¸ch gåm nhiÒu bµi viÕt ghi l¹i nh÷ng dÊu Ên, nh÷ng ®¸nh gi¸, nh÷ng kû niÖm cña b¹n bÌ, ®ång chÝ, ng­êi th©n... vÒ ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng trong suèt chÆng ®­êng dµi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng tõ khi ®ång chÝ cßn ë ®Þa ph­¬ng cho tíi khi qua ®êi. §©y lµ dÞp chóng ta «n l¹i chÆng ®­êng lÞch sö mµ d©n téc ®· ®i qua, tá lßng biÕt ¬n tíi nh÷ng ng­êi cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao cho d©n téc. 6 Kû niÖm 100 n¨m ngµy sinh cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, «n l¹i chÆng ®­êng lÞch sö mµ d©n téc ®· ®i qua, chóng ta rÌn thªm chÝ khÝ, h¹ quyÕt t©m b¶o vÖ vµ x©y dùng thµnh c«ng ®Êt n­íc ViÖt Nam giµu, m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 7 n¨m 2012 NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 7 8 Tãm t¾t tiÓu sö §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng, nguyªn Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, nguyªn Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam* §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng (tªn khai sinh: Vâ Toµn) sinh ngµy 7-8-1912 t¹i x· Tam Xu©n, huyÖn Tam Kú, tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng (nay lµ x· Tam Xu©n 1, huyÖn Nói Thµnh, tØnh Qu¶ng Nam). Tham gia ho¹t ®éng c¸ch m¹ng n¨m 1930, vµo §¶ng th¸ng 5-1935. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¸ch m¹ng: §ång chÝ sinh ra trong mét gia ®×nh giµu truyÒn thèng yªu n­íc, sím gi¸c ngé c¸ch m¹ng vµ ho¹t ®éng phong trµo thanh niªn ë c¬ së tõ n¨m 1930 - 1931; th¸ng 5-1935, ®ång chÝ ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (nay lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam). N¨m 1936, ®ång chÝ lµm BÝ th­ Chi bé ghÐp (mét sè x· _______________ * B¸o Nh©n d©n, ngµy 9-9-2011. 9 thuéc huyÖn Tam Kú). N¨m 1939, lµm BÝ th­ Phñ ñy Tam Kú tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng. N¨m 1940, lµm BÝ th­ TØnh ñy l©m thêi tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng. N¨m 1941, ®ång chÝ ®­îc ph©n c«ng phô tr¸ch c¸c tØnh tõ Qu¶ng Nam - §µ N½ng ®Õn Phó Yªn. N¨m 1942, ®ång chÝ ®­îc ph©n c«ng vµo g©y dùng c¬ së t¹i c¸c tØnh Cùc Nam Trung Bé. N¨m 1943, ®ång chÝ bÞ ®Þch b¾t, kÕt ¸n tï chung th©n, sau ®ã gi¶m xuèng 25 n¨m tï giam ë nhµ lao Héi An, sau ®µy ®i nhµ tï Bu«n Ma Thuét. Th¸ng 3-1945, ®ång chÝ ra tï vÒ Qu¶ng Nam lµm Tr­ëng ban khëi nghÜa tØnh, chØ huy c­íp chÝnh quyÒn ë Qu¶ng Nam - §µ N½ng. Sau Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®ång chÝ lµm Tr­ëng Ty T­ ph¸p tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng, ChÝnh trÞ viªn Trung ®oµn 93. N¨m 1946, lµm Phã Ban Tæ chøc c¸n bé vµ lµm Thanh tra Qu©n khu 5. N¨m 1951, lµm BÝ th­ Ban C¸n sù §«ng - B¾c Miªn, Khu ñy viªn Khu 5. N¨m 1952, lµm BÝ th­ TØnh ñy Qu¶ng Nam - §µ N½ng. N¨m 1954, lµm §oµn ñy viªn c¶i c¸ch ruéng ®Êt ë Khu ViÖt B¾c. N¨m 1955, lµm Phã BÝ th­ Khu ñy 5. Th¸ng 9-1960, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø III, ®ång chÝ ®­îc bÇu lµm ñy viªn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, BÝ th­ Khu ñy 5. N¨m 1961, lµm Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc miÒn Nam. N¨m 1962, lµm Phã Chñ tÞch §oµn Chñ tÞch ñy ban 10 Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam. N¨m 1964, lµm Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc miÒn Nam, phô tr¸ch BÝ th­ Khu ñy 5, ChÝnh ñy Qu©n khu 5. N¨m 1975, sau khi gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam, ®ång chÝ lµ Phã ban ®¹i diÖn cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ë miÒn Nam, phô tr¸ch Khu 5. N¨m 1976, ®ång chÝ ®­îc bÇu lµm ®¹i biÓu Quèc héi khãa VI, ®­îc cö gi÷ chøc Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ, kiªm Bé tr­ëng Bé H¶i s¶n. Th¸ng 12-1976, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IV, ®ång chÝ tiÕp tôc ®­îc bÇu l¹i vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng vµ ®­îc Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng bÇu vµo Bé ChÝnh trÞ. N¨m 1978, ®ång chÝ lµm Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ kiªm Bé tr­ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Tr­ëng Ban C¶i t¹o n«ng nghiÖp miÒn Nam. Th¸ng 4-1981, ®ång chÝ ®­îc bÇu lµm ®¹i biÓu Quèc héi khãa VII vµ ®­îc cö gi÷ chøc Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng. Th¸ng 3-1982, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø V, ®ång chÝ tiÕp tôc ®­îc bÇu l¹i vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng vµ ®­îc Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng bÇu lµm ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng, ph©n c«ng lµm Th­êng trùc Ban BÝ th­. Th¸ng 6-1986, ®ång chÝ ®­îc ph©n c«ng gi÷ chøc Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng. Th¸ng 12-1986, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, ®ång chÝ tiÕp tôc ®­îc bÇu l¹i vµo Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng vµ ®­îc Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng bÇu vµo Bé ChÝnh trÞ vµ ®­îc cö tham gia §¶ng ñy Qu©n sù Trung ­¬ng. 11 Th¸ng 4-1987, ®ång chÝ ®­îc bÇu lµm ®¹i biÓu Quèc héi khãa VIII vµ ®­îc Quèc héi bÇu lµm Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, Chñ tÞch Héi ®ång Quèc phßng. §ång chÝ lµ Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa VII (th¸ng 6-1991) vµ khãa VIII (th¸ng 6-1996). §ång chÝ lµ ®¹i biÓu Quèc héi c¸c khãa VI, VII, VIII. Do c«ng lao vµ thµnh tÝch ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, ®ång chÝ ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc tÆng th­ëng Hu©n ch­¬ng Sao vµng vµ nhiÒu hu©n, huy ch­¬ng cao quý kh¸c, Huy hiÖu 70 n¨m tuæi §¶ng. 12 Th«ng c¸o ®Æc biÖt* Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Quèc héi n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Chñ tÞch n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ChÝnh phñ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam v« cïng th­¬ng tiÕc b¸o tin: §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng (tªn khai sinh: Vâ Toµn), sinh ngµy 7-8-1912, quª qu¸n x· Tam Xu©n, huyÖn Tam Kú, tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng (nay lµ tØnh Qu¶ng Nam); th­êng tró t¹i sè nhµ 76/14 ®­êng Quèc H­¬ng, ph­êng Th¶o §iÒn, quËn 2, thµnh phè Hå ChÝ Minh; ®ång chÝ tham gia ho¹t ®éng c¸ch m¹ng tõ n¨m 1930; vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng th¸ng 5-1935 (nay lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam); nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, BÝ th Trung ­¬ng §¶ng, nguyªn Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, nguyªn Chñ tÞch Héi ®ång Quèc phßng, nguyªn Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ, nguyªn Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, ®¹i biÓu Quèc héi c¸c khãa VI, VII, VIII. Sau mét thêi gian l©m bÖnh nÆng, mÆc dï ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc, tËp thÓ c¸c gi¸o s­, b¸c sÜ tËn t×nh cøu ch÷a, gia ®×nh hÕt lßng ch¨m sãc, nh­ng do tuæi cao, bÖnh nÆng, _______________ * B¸o Nh©n d©n, ngµy 9-9-2011. 13 ®ång chÝ ®· tõ trÇn håi 7 giê 17 phót ngµy 8-9-2011 (tøc ngµy 11-8 n¨m T©n M·o) t¹i BÖnh viÖn Thèng NhÊt, thµnh phè Hå ChÝ Minh. H¬n 80 n¨m ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, ®ång chÝ ®· cã nhiÒu ®ãng gãp ®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng, cña d©n téc. §ång chÝ ®· ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc tÆng th­ëng Hu©n ch­¬ng Sao vµng, Huy hiÖu 70 n¨m tuæi §¶ng vµ nhiÒu hu©n, huy ch­¬ng cao quý kh¸c. §ång chÝ mÊt ®i lµ mét tæn thÊt ®èi víi §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta. §Ó tá lßng t­ëng nhí ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Quèc héi n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Chñ tÞch n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ChÝnh phñ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam quyÕt ®Þnh tæ chøc tang lÔ ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng theo nghi thøc Quèc tang. BAN CHÊP HµNH TRUNG ¦¥NG §¶NG CéNG S¶N VIÖT NAM, QUèC HéI N¦íC CéNG HßA X· HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM, CHñ TÞCH N¦íC CéNG HßA X· HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM, CHÝNH PHñ N¦íC CéNG HßA X· HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM, ñY BAN TRUNG ¦¥NG MÆT TRËN Tæ QUèC VIÖT NAM. 14 Lêi ®iÕu Do ®ång chÝ NguyÔn Phó Träng, tæng bÝ th­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Tr­ëng ban LÔ tang ®äc t¹i LÔ truy ®iÖu ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, ngµy 12-9-2011* Th­a ®ång bµo, ®ång chÝ vµ c¸c b¹n, Th­a gia quyÕn ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ; nguyªn Th­êng trùc Ban BÝ th­; nguyªn Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc; nguyªn Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam; §¹i biÓu Quèc héi c¸c khãa VI, VII, VIII; nhµ l·nh ®¹o xuÊt s¾c cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta; ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng kiªn c­êng, suèt ®êi phÊn ®Êu cho ®éc lËp, tù do cña d©n téc, h¹nh phóc cña nh©n d©n vµ v× lý t­ëng céng s¶n chñ nghÜa, ®· vÜnh biÖt chóng ta. §ång chÝ mÊt ®i, lµ mét tæn thÊt lín ®èi víi §¶ng, Nhµ n­íc, nh©n d©n ta vµ gia quyÕn ®ång chÝ. H«m nay, trong niÒm xóc ®éng vµ tiÕc th­¬ng v« h¹n, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, _______________ * B¸o Nh©n d©n, ngµy 13-9-2011. 15 Quèc héi n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Chñ tÞch n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ChÝnh phñ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, cïng ®ång chÝ, ®ång bµo vµ gia ®×nh tæ chøc träng thÓ LÔ truy ®iÖu vµ tiÔn ®­a ®ång chÝ vÒ n¬i an nghØ cuèi cïng. Th­a ®ång bµo, ®ång chÝ vµ c¸c b¹n, §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, tªn khai sinh lµ Vâ Toµn, sinh ngµy 7-8-1912, t¹i x· Tam Xu©n, huyÖn Tam Kú, tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng (nay lµ huyÖn Nói Thµnh, tØnh Qu¶ng Nam). §­îc thõa h­ëng truyÒn thèng yªu n­íc cña quª h­¬ng vµ gia ®×nh, ®ång chÝ ®· sím gi¸c ngé c¸ch m¹ng. N¨m 1930, ®ång chÝ tham gia phong trµo thanh niªn c¬ së; th¸ng 5-1935, ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (nay lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam). Cuéc ®êi cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng vµ nh÷ng sù kiÖn lÞch sö v« cïng quan träng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta. §ång chÝ tham gia tæ chøc c¸ch m¹ng bÝ mËt t¹i quª h­¬ng Tam Kú, Qu¶ng Nam ®Çu nh÷ng n¨m 1930; l¨n lén, b¸m d©n, b¸m ®Þa bµn, g©y dùng c¬ së c¸ch m¹ng t¹i c¸c tØnh miÒn Trung ®Çu nh÷ng n¨m 1940; tr¶i qua nh÷ng n¨m th¸ng bÞ ®µy ¶i vµ tra tÊn trong lao tï cña thùc d©n Ph¸p ë Héi An vµ Bu«n Ma Thuét tr­íc Tæng khëi nghÜa; tham gia l·nh ®¹o khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn t¹i Qu¶ng Nam - §µ N½ng th¸ng T¸m n¨m 1945; nh÷ng n¨m gian khæ, hµo hïng kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p 1946-1954; l·nh ®¹o, chØ huy 16 cuéc chiÕn ®Êu chèng ®Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai ë chiÕn tr­êng Khu 5 ¸c liÖt víi c¸c trËn th¾ng lÞch sö; l·nh ®¹o qu©n vµ d©n Khu 5 s¸t c¸nh cïng c¸c c¸nh qu©n chñ lùc gi¶i phãng T©y Nguyªn, §µ N½ng, c¸c tØnh duyªn h¶i miÒn Trung, lµm thay ®æi côc diÖn chiÕn tr­êng, t¹o ®µ th¾ng lîi cho cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy mïa Xu©n 1975, gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc, ®­a c¶ n­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Nhí l¹i nh÷ng th¸ng ngµy gian khæ vµ oanh liÖt ®ã, ®ång bµo, c¸n bé, chiÕn sÜ ë miÒn Nam, nhÊt lµ ë Khu 5 cßn ghi nhí m·i h×nh ¶nh anh N¨m C«ng lu«n cã mÆt ë nh÷ng ®Þa bµn träng yÕu, ¸c liÖt nhÊt cña chiÕn tr­êng; b¸m s¸t thùc tiÔn, vËn dông s¸ng t¹o kinh nghiÖm, ®­êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n, cïng tËp thÓ Trung ­¬ng Côc miÒn Nam, Khu ñy Khu 5 trùc tiÕp chØ ®¹o viÖc ®oµn kÕt, tËp hîp, ®éng viªn mäi lùc l­îng trong MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, l·nh ®¹o qu©n vµ d©n miÒn Nam v­ît qua mu«n vµn hy sinh, gian khæ, ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c. Sau ngµy ®Êt n­íc thèng nhÊt, trªn c­¬ng vÞ lµ ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, Th­êng trùc Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng, Phã Thñ t­íng ChÝnh phñ, Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng, Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, Chñ tÞch Héi ®ång Quèc phßng, Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, ®ång chÝ lu«n tr¨n trë vÒ con ®­êng ®i lªn cña c¸ch m¹ng; sím thÓ hiÖn sù t×m tßi ®æi míi t­ duy vÒ kinh tÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp; tr©n träng, ñng hé nh÷ng s¸ng kiÕn cña c¸n bé, nh©n d©n vµ c¸c ®Þa ph­¬ng; cïng tËp thÓ 17 Trung ­¬ng l·nh ®¹o toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, ®­a ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, ph¸ thÕ bÞ bao v©y, cÊm vËn; gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi; t¨ng c­êng quèc phßng - an ninh, më réng quan hÖ ®èi ngo¹i; thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, cã ý nghÜa lÞch sö trong c«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Lµ mét trong nh÷ng häc trß xuÊt s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®ång chÝ lu«n thÓ hiÖn phÈm chÊt cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­, trung thµnh tuyÖt ®èi víi môc tiªu, lý t­ëng c¸ch m¹ng, lµm hÕt søc m×nh ®Ó gi÷ g×n, t¨ng c­êng sù ®oµn kÕt, thèng nhÊt trong §¶ng, sù g¾n bã m¸u thÞt gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n; lu«n gÇn gòi, quý träng nh©n d©n; sèng gi¶n dÞ, khiªm tèn, ®Æt lîi Ých cña §¶ng, cña Tæ quèc, cña nh©n d©n lªn trªn hÕt; ®­îc ®ång chÝ, ®ång bµo quý mÕn, tin cËy; ®­îc b¹n bÌ quèc tÕ tr©n träng. Trong gia ®×nh, ®ång chÝ lµ ng­êi chång, ng­êi cha, ng­êi «ng mÉu mùc, nghiªm kh¾c nh­ng rÊt ®çi nh©n tõ vµ ®é l­îng. 100 tuæi ®êi, 76 tuæi §¶ng, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· phÊn ®Êu trän ®êi m×nh vµ cã nh÷ng cèng hiÕn to lín ®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta. §¶ng, Nhµ n­íc ta vµ c¸c n­íc anh em ®· trao tÆng ®ång chÝ nhiÒu phÇn th­ëng cao quý, trong ®ã cã: Hu©n ch­¬ng Sao vµng, Huy hiÖu 70 n¨m tuæi §¶ng vµ nhiÒu hu©n, huy ch­¬ng cao quý kh¸c. Cuéc ®êi ®ång chÝ lµ tÊm g­¬ng s¸ng ®Ó c¸n bé, ®¶ng viªn vµ ®ång bµo, chiÕn sÜ c¶ n­íc tr©n träng, biÕt ¬n vµ noi theo. 18 Th­a §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng - Anh N¨m C«ng kÝnh mÕn ! Trong niÒm tiÕc th­¬ng v« h¹n, h«m nay, chóng t«i cã mÆt t¹i ®©y tiÔn ®­a Anh vÒ n¬i an nghØ cuèi cïng. VÜnh biÖt §ång chÝ, toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n ta nguyÖn ®oµn kÕt mét lßng, ra søc phÊn ®Êu tiÕp tôc ®i theo con ®­êng c¸ch m¹ng mµ §¶ng, B¸c Hå vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän; kiªn ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, lý t­ëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi; ®Èy m¹nh toµn diÖn c«ng cuéc ®æi míi v× môc tiªu x©y dùng mét n­íc ViÖt Nam "d©n giµu, n­íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh". Xin tr©n träng göi tíi gia quyÕn ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng lêi chia buån s©u s¾c tr­íc nçi ®au mÊt m¸t kh«ng g× cã thÓ bï ®¾p ®­îc ! Xin kÝnh cÈn nghiªng m×nh tiÕc th­¬ng, vÜnh biÖt §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng - Anh N¨m C«ng v« cïng kÝnh mÕn ! 19 NG¦êI CHIÕN SÜ C¸CH M¹NG TµI TRÝ, KI£N C¦êNG §ç M­êi * C¶ cuéc ®êi ho¹t ®éng cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng lµ mét tÊm g­¬ng s¸ng chãi vÒ ý chÝ chiÕn ®Êu c¸ch m¹ng kiªn c­êng, bÊt khuÊt; vÒ ®øc ®é vµ phÈm chÊt trong s¸ng cña mét ng­êi ®¶ng viªn céng s¶n. Trong líp c¸c ®ång chÝ thuéc thÕ hÖ c¸ch m¹ng thø hai (sau khi §¶ng ra ®êi), ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng lµ hiÖn th©n cña mét thÕ hÖ c¸ch m¹ng tµi trÝ, kiªn c­êng chiÕn ®Êu vµ tr­ëng thµnh tõ c¬ së. Sinh ra trong mét gia ®×nh nhµ Nho yªu n­íc, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng l¹i ®­îc thõa h­ëng truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña quª h­¬ng vµ tinh thÇn bÊt khuÊt, kiªn c­êng cña nh©n d©n miÒn Trung anh dòng. Bëi thÕ, ®ång chÝ ®· sím trë thµnh mét thanh niªn yªu n­íc, giµu nhiÖt huyÕt c¸ch m¹ng. N¨m 1935, khi míi h¬n 20 tuæi, ®ång chÝ ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng vµ chØ Ýt l©u sau, _______________ * Nguyªn Tæng BÝ th­, nguyªn Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. 21 ®ång chÝ trë thµnh ng­êi l·nh ®¹o chñ chèt cña tæ chøc §¶ng ë phñ Tam Kú, tØnh Qu¶ng Nam. Trong suèt nh÷ng n¨m ho¹t ®éng c¸ch m¹ng thêi kú tiÒn khëi nghÜa, ®ång chÝ liªn tôc b¸m d©n, trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸c cÊp bé ®¶ng ®Þa ph­¬ng, x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng quÇn chóng réng kh¾p. Nhê ®ã, hµng lo¹t c¬ së c¸ch m¹ng vµ c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ yªu n­íc ra ®êi, tËp hîp ®­îc ®«ng ®¶o lùc l­îng nh©n d©n tham gia, t¹o nªn nh÷ng phong trµo c¸ch m¹ng s«i næi trong thêi kú MÆt trËn d©n chñ trªn ®Þa bµn c¸c tØnh Qu¶ng Nam, §µ N½ng, Qu¶ng Ng·i vµ nhiÒu tØnh kh¸c ë miÒn Trung. Tõ n¨m 1940, ®ång chÝ trùc tiÕp ®¶m nhËn c­¬ng vÞ BÝ th­ TØnh ñy Qu¶ng Nam - §µ N½ng, mét ®Þa bµn ®Þch th­êng xuyªn khñng bè, ®¸nh ph¸ ¸c liÖt, nh­ng víi tinh thÇn kh«ng qu¶n hy sinh v× sù nghiÖp c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, ®ång chÝ th­êng xuyªn ®i s©u, ®i s¸t c¬ së, kÞp thêi chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng. GÇn cuèi n¨m 1943, ®ång chÝ bÞ mËt th¸m Ph¸p b¾t vµ ®­a ®i ®µy t¹i Bu«n Ma Thuét víi møc ¸n 25 n¨m cÊm cè. Sau khi NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p (ngµy 9-3-1945), ®ång chÝ ®­îc tr¶ tù do trë vÒ quª nhµ vµ tham gia ñy ban khëi nghÜa, l·nh ®¹o nh©n d©n giµnh chÝnh quyÒn nhanh gän ë Qu¶ng Nam - §µ N½ng. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc ph©n c«ng ®¶m tr¸ch nhiÖm vô míi, lµ mét trong nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o chñ chèt cña Liªn khu ñy 5, l·nh ®¹o nh©n d©n Liªn khu 5 kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng bé vµ Qu©n khu 5, nh©n d©n 22 c¸c tØnh duyªn h¶i miÒn Trung ®· kiªn c­êng chiÕn ®Êu, chia löa víi chiÕn tr­êng chÝnh §iÖn Biªn Phñ, gãp phÇn vµo th¾ng lîi chung cña c¶ n­íc, buéc Ph¸p ph¶i ký HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, lËp l¹i hßa b×nh ë ViÖt Nam. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc, Liªn khu 5 bao gåm c¶ Nam Trung Bé vµ T©y Nguyªn lµ chiÕn tr­êng khèc liÖt nhÊt: lùc l­îng qu©n Mü vµ ch­ hÇu cã lóc tËp trung trªn chiÕn tr­êng nµy lªn tíi 22 v¹n binh lÝnh vµ sÜ quan, cïng víi 17 v¹n ngôy qu©n vµ hµng v¹n c¶nh s¸t, d©n vÖ cã vò trang. Chóng tËp trung ®¸nh ph¸, cµn quÐt, kh«ng tõ mét thñ ®o¹n d· man nµo ®Ó xãa sæ c¸c c¨n cø c¸ch m¹ng, lËp ra "vµnh ®ai tr¾ng" hßng ng¨n c¶n sù chi viÖn cña miÒn B¾c cho chiÕn tr­êng miÒn Nam. Trªn c­¬ng vÞ BÝ th­ Khu ñy 5 kiªm ChÝnh ñy Qu©n khu 5, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· b¸m trô kiªn c­êng, tæ chøc chØ ®¹o qu©n vµ d©n Khu 5 chiÕn ®Êu kh«ng lïi b­íc. Trong nh÷ng ngµy ®en tèi cña c¸ch m¹ng miÒn Nam, Trung ­¬ng §¶ng ®· nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ s¸t thùc vÒ t×nh h×nh c¸ch m¹ng miÒn Nam cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng. Trªn c¬ së ý kiÕn cña ®ång chÝ, cïng víi b¶n §Ò c­¬ng C¸ch m¹ng miÒn Nam cña ®ång chÝ Lª DuÈn, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ®· x©y dùng nªn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (khãa II) lÞch sö, t¹o ra phong trµo "®ång khëi", më ®Çu thêi kú ®Êu tranh vò trang, dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng ®Ó chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng cña kÎ thï ë miÒn Nam. 23 D­íi sù chØ ®¹o cña §¶ng bé Khu 5, trùc tiÕp lµ ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, ®Þa bµn Khu 5 lu«n ®i ®Çu trong phong trµo thi ®ua diÖt Mü, gãp phÇn t¹o thÕ ®øng quan träng cña ta trªn chiÕn tr­êng miÒn Nam. Trong cuéc ®èi ®Çu ¸c liÖt gi÷a qu©n vµ d©n c¸c tØnh miÒn Trung - T©y Nguyªn "Trung dòng kiªn c­êng" víi gÇn bèn chôc v¹n qu©n Mü, ngôy, chóng ta ®· lµm thÊt b¹i mäi m­u ®å chiÕn l­îc cña qu©n viÔn chinh Hoa Kú, cho ®Õn khi chóng ph¶i chÊp nhËn ký HiÖp ®Þnh Pari (n¨m 1973), rót qu©n ra khái miÒn Nam ViÖt Nam. Trong chiÕn th¾ng cña qu©n vµ d©n ta trªn mÆt trËn Bu«n Ma Thuét, T©y Nguyªn vµ Qu¶ng TrÞ, ®ång chÝ ®· nhanh chãng ®Ò xuÊt víi Trung ­¬ng cÇn gi¶i phãng nhanh §µ N½ng t¹o tiÒn ®Ò cho sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc vµo mïa Xu©n 1975. Sau ngµy ®Êt n­íc thèng nhÊt, t«i vµ ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng cã dÞp cïng lµm viÖc víi nhau t¹i Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ). §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ph©n c«ng gi÷ chøc Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng phô tr¸ch khèi n«ng nghiÖp - l©m nghiÖp - h¶i s¶n. Trong c«ng t¸c chØ ®¹o, ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy, chóng t«i th­êng phèi hîp vµ trao ®æi víi nhau chÆt chÏ. Nhí nhÊt lµ nh÷ng ngµy sau gi¶i phãng miÒn Nam n¨m 1975, t×nh h×nh l­¬ng thùc, vËt t­ vµ hµng tiªu dïng cña c¶ n­íc hÕt søc khã kh¨n. Thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng ng¨n s«ng, cÊm chî diÔn ra kh¾p n¬i cµng lµm cho l­u th«ng hµng hãa thªm ¸ch t¾c. §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng tÝnh t×nh s«i næi hay tranh luËn vµ lµm viÖc hÕt søc m×nh. 24 §ång chÝ lu«n ®i s©u, ®i s¸t c¬ së, ®ång chÝ ®· xuèng nhiÒu ®Þa ph­¬ng, nh­ VÜnh Phóc, Hµ Nam Ninh1... ®Ó t×m hiÓu thùc tiÔn khã kh¨n, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ c¬ chÕ "trãi buéc" n«ng d©n, tõ ®ã cã nh÷ng kiÕn nghÞ víi Trung ­¬ng, tõng b­íc th¸o gì t¹o ®µ cho viÖc h×nh thµnh t­ t­ëng "kho¸n" trong n«ng nghiÖp, më ®Çu cho thêi kú ®æi míi diÖu kú cña ®Êt n­íc. Víi nh÷ng cèng hiÕn quan träng ®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng ViÖt Nam, t¹i kú häp thø nhÊt, Quèc héi khãa VIII, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc bÇu lµm Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Lµ ng­êi l·nh ®¹o c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng cïng víi tËp thÓ l·nh ®¹o ho¹t ®éng tÝch cùc, hiÖu qu¶ trªn lÜnh vùc lËp hiÕn vµ lËp ph¸p, nh»m bæ sung, hoµn thiÖn hÖ thèng HiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng cuéc ®æi míi cña nh©n d©n ta th¾ng lîi. Trªn c­¬ng vÞ Chñ tÞch ñy ban söa ®æi HiÕn ph¸p, d­íi sù chØ ®¹o cña Bé ChÝnh trÞ, ®ång chÝ ®· cïng c¸c ®ång sù hoµn thµnh viÖc söa ®æi HiÕn ph¸p 1980, thµnh HiÕn ph¸p míi - 1992, HiÕn ph¸p cña thêi kú ®æi míi, ®­a ®Êt n­íc ta b­íc vµo kû nguyªn héi nhËp vµ ph¸t triÓn. Nh×n l¹i chÆng ®­êng 80 n¨m ho¹t ®éng c¸ch m¹ng gian khæ nh­ng v« cïng vÎ vang cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta rÊt tù hµo, v× ®· ®µo t¹o gi¸o dôc båi d­ìng ®­îc mét ng­êi - ®ång chÝ kiªn _______________ 1. Hµ Nam, Nam §Þnh, Ninh B×nh (BT). 25 trung c¸ch m¹ng, mét ®¶ng viªn cã nghÞ lùc vµ b¶n lÜnh phi th­êng cña ng­êi céng s¶n. §ång chÝ Vâ ChÝ C«ng lµ mét tÊm g­¬ng s¸ng vÒ ®¹o ®øc víi c¸c phÈm chÊt: cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng, v« t­, lµ mét trong nh÷ng ng­êi häc trß tin cËy cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, lµ ng­êi l·nh ®¹o ®­îc nh©n d©n quý träng, yªu mÕn. 26 MéT NHµ L·NH §¹O TµI N¡NG, §øC §é NguyÔn Minh TriÕt * Tr¶i qua 80 n¨m ho¹t ®éng liªn tôc, ®èi víi chóng ta, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng thuéc líp chiÕn sÜ chiÕn ®Êu trong ®éi ngò cËn vÖ c¸ch m¹ng hµng ®Çu. Ngay trong løa tuæi thiÕu thêi, tiÕp thu truyÒn thèng ®Êu tranh kiªn c­êng bÊt khuÊt cña nh©n d©n, ®i theo tiÕng gäi thiªng liªng cña con "§­êng k¸ch mÖnh" do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc v¹ch ra, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· h¨ng h¸i tham gia vµo c¸c cuéc vËn ®éng s©u réng cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu n­íc trong nh÷ng th¸ng n¨m tr­íc khi chÝnh §¶ng tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam ra ®êi. §i suèt ®o¹n ®­êng tr­êng chinh cña ®Êt n­íc, tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú, gian khæ, ®ång chÝ ®· tõng cã mÆt ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng - tõ Liªn khu 5, T©y Nguyªn ®Õn vïng §«ng B¾c Campuchia trong giai _______________ * Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Chñ tÞch n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. 27 ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p; tõ chiÕn tr­êng B1 ®Õn chiÕn tr­êng B2 vµ B3 trong thêi kú chèng Mü, cøu n­íc1. ý thøc tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc, t×nh th­¬ng s©u s¾c ®èi víi ®ång chÝ vµ ®ång bµo, nÕp sinh ho¹t gi¶n dÞ vµ cÇn kiÖm cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng qua bao n¨m th¸ng sèng gi÷a chiÕn khu, còng nh­ trong mét thêi gian dµi ®¶m nhiÖm nh÷ng c­¬ng vÞ c«ng t¸c kh¸c nhau lóc thêi b×nh, ®ång chÝ ®· ®Ó l¹i nh÷ng Ên t­îng ®Ñp trong ký øc cña ®¶ng viªn, c¸n bé, chiÕn sÜ vµ ®ång bµo. T«i ®­îc biÕt ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng sau khi Trung ­¬ng Côc ®­îc thµnh lËp t¹i chiÕn khu M· §µ, råi sau ®ã di chuyÓn vÒ chiÕn khu B¾c T©y Ninh. Anh em chóng t«i quen gäi ®ång chÝ b»ng c¸i tªn th©n mËt lµ chó N¨m, chó N¨m C«ng. Håi ®ã, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng lµ mét trong hai Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc miÒn Nam næi tiÕng s¾c s¶o, vµ lµ mét trong s¸u vÞ Phã Chñ tÞch ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam cã uy tÝn. §èi víi løa tuæi thanh xu©n cña chóng t«i - nh÷ng sinh viªn giµu nhiÖt huyÕt rêi gi¶ng ®­êng tr­êng ®¹i häc, tõ gi· thµnh phè Sµi Gßn vµo chiÕn khu tham gia kh¸ng chiÕn, h×nh ¶nh c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o chñ chèt cña Trung ­¬ng Côc thuë Êy ®· chinh phôc niÒm tin vµ lßng mÕn mé _______________ 1. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o, chiÕn tr­êng miÒn Nam ®­îc chia lµm bèn khu vùc mang mËt danh B1, B2, B3 vµ B4. B1 th­êng gäi lµ Khu 5, bao gåm c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung, B2 gåm Nam Bé, Cùc Nam Trung Bé, B3 lµ vïng T©y Nguyªn gåm c¸c tØnh Gia Lai, Kom Tum, §¾k L¾k. B4 gåm hai tØnh Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ. 28 cña chóng t«i nh­ nh÷ng mÉu ng­êi thÇn t­îng. Cho dï h¬n 40 n¨m tr«i qua, nay mçi lÇn håi t­ëng l¹i, t«i vÉn thÊy lßng xao xuyÕn båi håi. T«i gÆp ®ång chÝ BÝ th­ Trung ­¬ng Côc NguyÔn V¨n Linh (M­êi Cóc) trong mïa kh« n¨m 1964 vµ vinh h¹nh ®­îc ®ång chÝ cho dù mét cuéc tiÕp kh¸ch quèc tÕ kh«ng thÓ nµo quªn ë chiÕn khu B¾c T©y Ninh - tiÕp nhµ b¸o l·o thµnh cã uy tÝn lín trªn thÕ giíi Wilfred Burchett. Cßn ®ång chÝ Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc Phan V¨n §¸ng (Hai V¨n), t«i ®· tõng cã dÞp ®­îc tiÕp cËn trong §¹i héi lÇn thø I §oµn Thanh niªn Nh©n d©n C¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ qua mét sè lÇn ®ång chÝ ®Õn th¨m vµ lµm viÖc víi Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §oµn. Riªng ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc, ®­îc ph©n c«ng phô tr¸ch khèi D©n vËn - MÆt trËn, trong ®ã cã §oµn Thanh niªn Nh©n d©n c¸ch m¹ng chóng t«i. H¬n n÷a, ®ång chÝ cßn ®Æc tr¸ch viÖc chØ ®¹o toµn miÒn thùc hiÖn viÖc chèng ph¸ Êp chiÕn l­îc, chèng chÝnh s¸ch b×nh ®Þnh cña ®Þch. V× vËy, nªn tuy ch­a ®­îc tiÕp cËn nhiÒu víi ®ång chÝ N¨m C«ng, song chóng t«i vÉn cã c¬ së ®Ó biÕt kh¸ râ vÒ ®ång chÝ. Víi träng tr¸ch lµ ng­êi ®¹i diÖn cña §¶ng Nh©n d©n C¸ch m¹ng ViÖt Nam bªn c¹nh ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, vµ lµ Phã Chñ tÞch ñy ban, trong nh÷ng th¸ng n¨m ho¹t ®éng trªn chiÕn tr­êng B2, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng th­êng lµm viÖc bªn c¨n cø ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng, n»m bªn vïng cËn biªn cña tuyÕn biªn giíi 29 ViÖt Nam - Campuchia, nay thuéc x· T©n LËp, huyÖn T©n Biªn, tØnh T©y Ninh. Nhµ ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc bè trÝ ë gÇn nhµ ®ång chÝ l·nh ®¹o hµng ®Çu ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam nh­: luËt s­ NguyÔn H÷u Thä, kiÕn tróc s­ Huúnh TÊn Ph¸t, b¸c sÜ Phïng V¨n Cung... N¬i ®©y cã nh÷ng con suèi næi tiÕng nh­ Suèi M©y, Suèi Chß... quanh n¨m Èn m×nh trong th¶m thùc vËt xanh t­¬i. H×nh ¶nh c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn cña c¬ quan l·nh ®¹o ®Çu n·o c¸ch m¹ng miÒn Nam vµ c¶nh quan thiªn nhiªn kú thó cña rõng Èm nhiÖt ®íi miÒn §«ng Nam Bé, ®· tõng ®­îc giíi thiÖu trªn kh¾p c¸c ch©u lôc qua s¸ch b¸o, tµi liÖu vµ phim ¶nh cña nhiÒu ký gi¶ quèc tÕ næi tiÕng nh­ Wilfred Burchett, Madelaine Rifeaud... Lµ mét c¸n bé l·nh ®¹o xuÊt th©n trong nh÷ng phong trµo hµnh ®éng c¸ch m¹ng cña quÇn chóng ë c¬ së, ®­îc tr¶i nghiÖm qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö th¨ng trÇm, ®­îc t«i luyÖn, thö th¸ch vµ tr­ëng thµnh tõ nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng ®a d¹ng, nªn ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· tÝch lòy ®­îc nguån kiÕn thøc phong phó vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ vµ v¨n ho¸ - x· héi. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu nµy xuyªn qua c¸c thêi kú c«ng t¸c cña ®ång chÝ t¹i Liªn khu 5, ë vïng §«ng B¾c Campuchia, ë T©y Nguyªn, trªn chiÕn tr­êng Nam Bé, còng nh­ trong nhiÒu ®Þa h¹t ho¹t ®éng quan träng sau ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, ®Êt n­íc thèng nhÊt. 30 §äc quyÓn håi ký cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng miªu t¶ mét c¸ch ch©n thËt vµ sinh ®éng cuéc ®êi m×nh "Trªn nh÷ng chÆng ®­êng c¸ch m¹ng", t«i rÊt thÝch thó. T«i ®· suy ngÉm vµ rót ra ë trong ®ã nhiÒu ®iÒu bæ Ých. §iÒu khiÕn t«i t©m ®¾c nhÊt lµ, do lßng trung thµnh v« h¹n víi §¶ng vµ tin t­ëng tuyÖt ®èi vµo t­¬ng lai, tiÒn ®å cña ®Êt n­íc, do sù kiªn tr× cè g¾ng phÊn ®Êu häc tËp vµ rÌn luyÖn theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc B¸c Hå, nªn ®ång chÝ cã ®­îc b¶n lÜnh chÝnh trÞ kiªn ®Þnh v÷ng vµng, cã thÓ ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vÒ t­ t­ëng tr­íc nh÷ng biÕn cè x¶y ra trong nh÷ng khóc quanh cña lÞch sö. Thùc tÕ ®· x¸c minh r»ng, sau HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ 1954 vÒ viÖc ®×nh chØ chiÕn sù ë §«ng D­¬ng ®­îc ký kÕt, ®ång chÝ ®· tiªn ®o¸n ®óng nh÷ng ©m m­u, quû kÕ cña kÎ thï d©n téc, m­u toan xãa bá nh÷ng thµnh qu¶ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i cña n­íc ta trong cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945. B»ng sù tr¶i nghiÖm cña m×nh qua thùc tiÔn ®Êu tranh, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng kh«ng ®ång t×nh viÖc ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc c¸ch lµm cña chñ nghÜa gi¸o ®iÒu ®Ó thùc hiÖn "c¶i c¸ch ruéng ®Êt" vµ tiÕn hµnh "c«ng t¸c chØnh ®èn tæ chøc" ë miÒn Nam trong thêi kú kh¸ng chiÕn. §ång chÝ còng kh«ng nhËn thøc m¬ hå vµ tháa hiÖp víi nh÷ng quan ®iÓm c¬ héi h÷u khuynh cña mét sè ®¶ng anh em tr­íc ®©y, muèn thñ tiªu vai trß cña b¹o lùc c¸ch m¹ng vµ ®Êu tranh vò trang trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc. §ång chÝ ®· cã nh÷ng cèng hiÕn rÊt ®¸ng ®­îc tr©n träng trong viÖc tæ chøc thùc 31 hiÖn sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë n«ng th«n, x©y dùng c¬ së tiÒn ®Ò ®Ó gãp phÇn t¹o nªn b­íc bøt ph¸ ngo¹n môc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi ë n­íc ta, v.v.. Cã lÏ, mét trong nh÷ng dÊu Ên s©u ®Ëm nhÊt cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®Ó l¹i chiÕn tr­êng B2 trong nh÷ng th¸ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc, lµ ®· gãp phÇn cïng víi c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o Trung ­¬ng Côc tiÕn hµnh chØ ®¹o s¸t sao, nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c diÖt ¸c ph¸ k×m, chèng c¸c cuéc hµnh qu©n cµn quÐt ®Ó dån d©n, lËp Êp cña ®Þch, hç trî cho quÇn chóng næi dËy ph¸ Êp chiÕn l­îc. Chóng ta ®Òu biÕt, suèt trong 3 n¨m 1960 - 1962, cuéc ®Êu tranh chèng cµn quÐt vµ ph¸ Êp chiÕn l­îc cña nh©n d©n miÒn Nam diÔn ra cùc kú quyÕt liÖt. Mü coi viÖc lËp "Êp chiÕn l­îc" lµ "quèc s¸ch", lµ "x­¬ng sèng" cña chiÕn l­îc "chiÕn tranh ®Æc biÖt". Do vËy, mét mÆt, chóng ra søc dån d©n vµo Êp chiÕn l­îc trªn quy m« lín ®Ó ®­a hµng chôc triÖu n«ng d©n vµo c¸c tr¹i tËp trung, t¸ch lùc l­îng c¸ch m¹ng ra khái nh©n d©n theo kiÓu chiÕn thuËt "t¸t n­íc, b¾t c¸". MÆt kh¸c, chóng tung qu©n chñ lùc ra søc më nh÷ng cuéc cµn quÐt lo¹i trõ bé ®éi vµ du kÝch ta, lµm chç dùa cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch dån d©n lËp Êp. V× thÕ, môc tiªu chñ yÕu lµ mòi nhän ®Êu tranh cña chóng ta trong viÖc lµm thÊt b¹i chiÕn l­îc "chiÕn tranh ®Æc biÖt" lµ ra søc ph¸ Êp chiÕn l­îc vµ bÎ g·y c¸c cuéc cµn quÐt, kiªn quyÕt ®Èy lïi vµ ®¸nh b¹i chÝnh s¸ch b×nh 32 ®Þnh, giµnh d©n cña ®Þch, kh«ng cho chóng thùc hiÖn ©m m­u "ph©n tuyÕn, ph©n vïng". §Ó nghiªn cøu vµ tæng kÕt t×nh h×nh tõ thùc tiÔn chiÕn ®Êu cña chiÕn tr­êng trong thêi gian nµy, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· tõng tiÕn hµnh nh÷ng chuyÕn ®i kh¶o s¸t nhiÒu ®Þa ph­¬ng thuéc khu vùc miÒn §«ng vµ miÒn Trung Nam Bé. Trªn ®­êng ®i c«ng t¸c, kh«ng Ýt lÇn, ®ång chÝ ®· lät vµo vßng v©y c¸c cuéc hµnh qu©n cµn quÐt cña ®Þch. ChÝnh nhê nh÷ng chuyÕn ®i kh¶o s¸t nµy vÒ viÖc sö dông søc m¹nh tæng hîp cña nh©n d©n ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng thøc ®Êu tranh kÕt hîp "hai ch©n, ba mòi, ba vïng", ®ång chÝ ®· kÞp thêi phæ biÕn kinh nghiÖm cho c¸c ban chØ ®¹o chèng ph¸ Êp chiÕn l­îc ë c¸c tØnh, huyÖn trªn chiÕn tr­êng B2. Giê ®©y, nhí l¹i cuéc Héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ ph¸ Êp chiÕn l­îc ®· ®­îc tæ chøc rÊt thµnh c«ng t¹i chiÕn khu B¾c T©y Ninh h¬n 40 n¨m vÒ tr­íc, t«i cµng thªm tr©n träng vµ quý mÕn chó N¨m C«ng. Nãi ®Õn ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng - chó N¨m C«ng, tr­íc hÕt lµ nãi ®Õn Liªn khu 5 trong thêi kú chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nãi ®Õn chiÕn tr­êng B1 trong 21 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc. C«ng lao cña ®ång chÝ N¨m C«ng g¾n liÒn víi nh÷ng chiÕn c«ng tËp thÓ bÊt diÖt cña Khu ñy vµ Bé T­ lÖnh Qu©n khu 5, cña qu©n - d©n Khu 5, cña ®ång chÝ vµ ®ång bµo quª h­¬ng Qu¶ng Nam - §µ N½ng trong hai cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn vµ tr­êng kú cña d©n téc, ®­îc thÓ hiÖn næi bËt trªn kh¾p c¸c lÜnh vùc qu©n sù, chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi. 33 ViÕt vÒ tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o vµ t­ t­ëng ®æi míi cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng, sÏ lµ mét thiÕu sãt nÕu nh­ chóng ta kh«ng nh¾c ®Õn viÖc ®ãng gãp rÊt cã ý nghÜa ®¸ng ®­îc tr©n träng cña ®ång chÝ trong sù ®æi míi ho¹t ®éng cña C¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc tèi cao. T«i viÕt nh÷ng dßng nµy khiÕn lßng gîi nhí c¸ch ®©y h¬n 20 n¨m, t¹i kú häp thø nhÊt Quèc héi khãa VIII, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®­îc Quèc héi nhÊt trÝ bÇu lµm Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc nhiÖm kú 1987 - 1992. Trong 5 n¨m thùc hiÖn träng tr¸ch cña m×nh, ®ång chÝ ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho sù ®æi míi ho¹t ®éng cña Héi ®ång Nhµ n­íc vµ cña c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc tèi cao trªn nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ trong viÖc lËp hiÕn vµ lËp ph¸p. Víi c­¬ng vÞ Chñ tÞch ñy ban söa ®æi HiÕn ph¸p, d­íi sù chØ ®¹o cña Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng, ®ång chÝ ®· hoµn thµnh tèt ®Ñp viÖc söa ®æi toµn diÖn HiÕn ph¸p n¨m 1980 thµnh HiÕn ph¸p míi - HiÕn ph¸p n¨m 1992, HiÕn ph¸p cña thêi kú ®æi míi ®Êt n­íc. Tr­íc khi kÕt thóc thiªn håi ký c¸ch m¹ng dµi h¬n 390 trang cña m×nh, ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng ®· göi ®Õn ®ång chÝ vµ ®ång bµo nh÷ng lêi t©m huyÕt thiÕt tha. §ång chÝ viÕt: "Tõ khi t«i tham gia c¸c ho¹t ®éng yªu n­íc, chèng Ph¸p ®Õn nay còng ®· h¬n 70 n¨m... T«i muèn dµnh nh÷ng trang cuèi cña tËp håi ký nµy ®Ó suy ngÉm vÒ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña m×nh, qua ®ã cã mét vµi lêi nh¾n nhñ víi thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau... 34 ... Ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n ph¶i lu«n lu«n rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, ph¶i cã tinh thÇn "cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­, ph¶i lu«n lu«n ®Æt lîi Ých c¸ch m¹ng lªn trªn hÕt, tr­íc hÕt nh­ B¸c Hå ®· d¹y. Cã nh­ vËy míi ®­îc nh©n d©n tin yªu, kÝnh träng. Trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng míi, tuy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch, nh­ng v÷ng b­íc trªn con ®­êng c¸ch m¹ng mµ §¶ng vµ B¸c Hå ®· lùa chän, kiªn tr× môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp ®­îc h×nh thµnh trong lÞch sö l©u dµi cña d©n téc, nh©n d©n ta nhÊt ®Þnh sÏ ®i tíi Êm no, h¹nh phóc"1. HiÖn nay, §¶ng ta ®ang ph¸t ®éng s©u réng cuéc vËn ®éng trong toµn §¶ng, toµn qu©n vµ toµn d©n nh»m Häc tËp vµ lµm theo tÊm g­¬ng ®¹o ®øc B¸c Hå. Cµng nghiÒn ngÉm nh÷ng lêi nh¾n nhñ dÆn dß ®Çy t©m huyÕt cña ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng - chó N¨m C«ng, chóng ta thÊy cµng thªm thÊm thÝa. §èi víi chóng ta, ®ã lµ lêi d¹y tha thiÕt cña mét vÞ "b¹ch ®Çu qu©n" chiÕn ®Êu trong ®éi cËn vÖ c¸ch m¹ng hµng ®Çu cña §¶ng, göi thÕ hÖ h«m nay, thÕ hÖ mai sau vµ cho mu«n ®êi con ch¸u. _______________ 1. Vâ ChÝ C«ng: Trªn nh÷ng chÆng ®­êng c¸ch m¹ng (Håi ký), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.389, 391, 392. 35 Vâ CHÝ C¤NG - NG¦êI L·NH §¹O §øC §é, NHµ HO¹T §éNG THùC TIÔN PHONG PHó Vâ V¨n KiÖt* C¸ch ®©y 46 n¨m, nh÷ng c¬n b·o t¸p m¹nh mÏ cña phong trµo næi dËy - ®ång khëi cña ®ång bµo miÒn Nam ®· ®Ëp tan tõng m¶ng chÕ ®é k×m kÑp ®Ém m¸u ë x·, Êp cña chÝnh quyÒn tay sai Mü ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt chuyÓn sang giai ®o¹n míi. §Ó cho viÖc l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o thÝch øng víi sù chuyÓn biÕn cña t×nh h×nh, Héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa III ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp Trung ­¬ng Côc miÒn Nam, gi¶i thÓ Xø ñy Nam bé. Trong bèi c¶nh lÞch sö Êy, Trung ­¬ng Côc ®· ra ®êi t¹i chiÕn khu M· §µ (miÒn §«ng Nam Bé) vµo th¸ng 10-1961, víi 10 thµnh viªn. C¬ quan l·nh ®¹o ®Çu n·o trong Ban Th­êng vô buæi ®Çu gåm cã 5 ng­êi: BÝ th­ - ®ång chÝ NguyÔn V¨n Linh (M­êi Cóc). Hai Phã BÝ th­ - Vâ ChÝ C«ng (Vâ Toµn, N¨m C«ng) vµ Phan V¨n §¸ng (Hai V¨n). _______________ * Nguyªn ñy viªn Th­êng vô Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Thñ t­íng ChÝnh phñ, nguyªn Cè vÊn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng. 36 Hai ñy viªn Ban Th­êng vô - TrÇn L­¬ng (TrÇn Nam Trung, Hai HËu) vµ Ph¹m V¨n X« (Hai X«). T«i ®­îc tiÕp xóc vµ lµm viÖc víi ®ång chÝ Vâ ChÝ C«ng tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp Trung ­¬ng Côc. ë M· §µ vµ chiÕn khu B¾c T©y Ninh, chóng t«i quen gäi: anh N¨m, anh N¨m C«ng. Håi ®ã, anh ®­îc ph©n c«ng phô tr¸ch nhiÒu lÜnh vùc c«ng t¸c quan träng nh­: d©n vËn, mÆt trËn, kinh tÕ, tµi chÝnh, ph¸ Êp chiÕn l­îc vµ chèng b×nh ®Þnh cña ®Þch. T«i cßn nhí, sau §¹i héi lÇn thø nhÊt cña MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam vµo mïa Xu©n n¨m 1962, anh N¨m C«ng ®­îc bÇu lµm Phã Chñ tÞch §oµn Chñ tÞch ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam, anh cßn lµ ®¹i diÖn cña §¶ng Nh©n d©n C¸ch m¹ng miÒn Nam bªn c¹nh ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng. Trong Ban Th­êng vô Trung ­¬ng Côc vµ §oµn Chñ tÞch ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam lóc Êy, anh N¨m C«ng lµ ng­êi cao tuæi nhÊt. Khi t«i míi gÆp anh, anh s¾p b­íc sang ®é tuæi "ngò tuÇn". Tuy lín h¬n t«i trßn mét con gi¸p, anh lµ ng­êi cëi më, dÔ gÇn vµ tho¶i m¸i trao ®æi c¸c vÊn ®Ò. §Æc biÖt, anh rÊt quan t©m t×m hiÓu t×nh h×nh thùc tÕ ë Nam Bé: Phong trµo quÇn chóng næi dËy ph¸ k×m diÖt ¸c, phong trµo ®Êu tranh phong phó cña c¸c tÇng líp ®ång bµo ë thµnh phè... §iÒu ®Ó l¹i Ên t­îng ®Ñp trong t«i vÒ anh N¨m C«ng, ng­êi ®· tõng l¨n lén trong phong trµo ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña quÇn chóng vµ g¾n bã m¸u thÞt víi ®ång bµo, lµ phong c¸ch vµ sinh ho¹t cña anh thËt b×nh dÞ. Tõ ë chiÕn 37 khu trong kh¸ng chiÕn, ®Õn khi gi÷ träng tr¸ch Chñ tÞch n­íc, kh«ng thÊy anh thay ®æi trong c¸ch quan hÖ víi mäi ng­êi. §øc tÝnh Êy ®èi víi nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng coi lµ b×nh th­êng, song thùc tÕ trong c¸n bé l·nh ®¹o, cã ®­îc sù nhÊt qu¸n nh­ vËy kh«ng ph¶i ai còng ®­îc nh­ anh. ChÝnh bëi gi÷ ®­îc phÈm chÊt ®¸ng quý nµy, anh N¨m C«ng ®· ®Ó l¹i sù tin yªu vµ lßng c¶m mÕn ®èi víi anh em, ®ång chÝ, b¹n bÌ. Nh©n nãi ®Õn vÊn ®Ò nµy, t«i thiÕt t­ëng cÇn nh¾c tíi nh÷ng ho¹t ®éng thùc tÕ cña anh ë chiÕn tr­êng nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 1960 trªn chiÕn tr­êng B2 (Nam Bé vµ Khu 6 - Cùc Nam Trung Bé). Chóng ta ®Òu biÕt, ®Þch quyÕt giµnh l¹i lîi thÕ sau thÊt b¹i tõ phong trµo næi dËy cña quÇn chóng ph¸ r· hÖ thèng k×m kÑp b»ng b¹o lùc cã kÕt hîp vò trang. Chóng ra søc thiÕt lËp hÖ thèng k×m kÑp míi, tiÕn hµnh b×nh ®Þnh b»ng biÖn ph¸p c­ìng bøc gom d©n tËp trung l¹i tõng khu vùc, chóng gäi lµ quèc s¸ch Êp chiÕn l­îc (t¸t n­íc b¾t c¸). §©y lµ mét cuéc ®Êu tranh míi cµng quyÕt liÖt h¬n. §ång chÝ Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc Vâ ChÝ C«ng kh«ng chØ c¨n cø theo dâi t×nh h×nh qua b¸o c¸o bªn d­íi, mµ cßn tù m×nh tiÕp cËn víi cuéc sèng chiÕn ®Êu ë c¸c ®Þa ph­¬ng. Anh xuèng huyÖn Cai LËy (tØnh Mü Tho), huyÖn Ch©u Thµnh (tØnh BÕn Tre), huyÖn Tr¶ng Bµng (tØnh T©y Ninh)... Tõ s©u s¸t thùc tÕ, n¾m t×nh h×nh, anh ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn chÝnh x¸c tõ thùc tÕ, ®ãng gãp thiÕt thùc cho sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña Trung ­¬ng Côc miÒn Nam. 38 Th¸ng 1-1964, Bé ChÝnh trÞ ®iÒu anh N¨m C«ng vÒ l¹i Khu 5, vÉn lµm Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc, kiªm BÝ th vµ ChÝnh ñy Qu©n khu 5. Nh­ mét t¸c phong quen thuéc, anh N¨m C«ng n¾m l¹i t×nh h×nh mäi mÆt ë Khu 5, cïng víi Qu©n khu tiÕn hµnh Héi nghÞ Khu ñy kiÓm ®iÓm vµ ®¸nh gi¸ s©u s¾c nh÷ng mÆt ®óng, sai cã liªn quan ®Õn phong trµo c¸ch m¹ng Khu 5 vµ ®éng viªn tÊt c¶ c¸n bé xuèng b¸m s¸t c¬ së, b¸m quÇn chóng (anh chÞ em c¸n bé lóc ®ã nãi víi nhau: H¹ s¬n xuèng ®ång b»ng)... Qua ®ît ho¹t ®éng Xu©n 1965, Khu 5 ®· giµnh th¾ng lîi toµn diÖn c¶ vÒ tiªu diÖt ®Þch, ph¸ gÇn hÕt Êp chiÕn l­îc, giµnh quyÒn lµm chñ, më toang ®ång b»ng... ChiÕn th¾ng V¹n T­êng n¨m 1965, ®¸nh th¾ng cuéc ra qu©n t×m diÖt ®Çu tiªn cña qu©n Mü cµng cñng cè lßng tin vµ cæ vò m¹nh mÏ khÝ thÕ ®¸nh th¾ng Mü cña qu©n d©n ta trªn chiÕn tr­êng. Cuèi n¨m 1967, anh N¨m C«ng ®­îc Trung ­¬ng gäi ra b¸o c¸o t×nh h×nh. Bé ChÝnh trÞ ®¸nh gi¸ cao vÒ th¾ng lîi mäi mÆt cña qu©n vµ d©n Khu 5, ®Æc biÖt lµ thay ®æi t­¬ng quan lùc l­îng ë ®ång b»ng, b»ng ph­¬ng ch©m "hai ch©n, ba mòi". Khu ñy 5 do anh ®øng ®Çu l·nh ®¹o qu©n vµ d©n Khu 5 cïng víi qu©n vµ d©n toµn miÒn Nam thùc hiÖn cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy TÕt MËu Th©n n¨m 1968, gãp phÇn lµm thay ®æi c¶ côc diÖn cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü. Sau HiÖp ®Þnh Pari, Mü chÊp nhËn xuèng thang chiÕn tranh. §Çu mïa hÌ n¨m 1973, t«i gÆp l¹i anh ë Hµ Néi, anh vµ t«i cïng ®i dù Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ më réng c¸c qu©n khu ë miÒn Nam. Anh N¨m thay mÆt Khu 5, t«i thay 39 mÆt Khu 8 (T©y Nam Bé), ®©y còng lµ lÇn ®Çu tiªn t«i ®­îc ra Hµ Néi. Chóng t«i tha hå nãi chuyÖn víi nhau vÒ t×nh h×nh chiÕn tr­êng nh­ míi håi nµo lµm viÖc víi anh ë B¾c T©y Ninh, thÊm tho¸t ®· chÝn n¨m tr«i qua (1964 - 1973). Nh×n anh kh«ng thay ®æi, vÉn c­êi nãi hån nhiªn, l¹c quan, ch©n t×nh. Nh©n nh¾c ®Õn giai ®o¹n ë chiÕn khu M· §µ, t«i kh«ng thÓ quªn b÷a b¸nh xÌo cã mét kh«ng hai. Khi kÕt thóc Héi nghÞ Trung ­¬ng Côc, t«i ®¹o diÔn b÷a b¸nh xÌo vµ phô tr¸ch lu«n mãn rau rõng nh­: t©m lang, kiªm cang, l¸ bøa, ngµnh ng¹nh, tµu bay... nãi chung lµ nghe ®Õn tªn lµ ®· thÊy hÊp dÉn råi. Mét "sù cè" kh«ng ai ngê ®Õn: §ång chÝ b¸c sÜ ®i cïng ®oµn anh N¨m C«ng xuèng bÕp kiÓm tra vµ b¶o kh«ng nªn ®Ó c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o ¨n rau sèng, cÇn ph¶i luéc hÕt. ThÕ lµ lÇn ®Çu tiªn vµ còng lµ duy nhÊt trong ®êi, chóng t«i ¨n b¸nh xÌo víi rau ®· luéc (coi nh­ kh«ng cã rau sèng), sau nµy kÓ l¹i anh em vÉn c­êi ch¶y n­íc m¾t vÒ b÷a b¸nh xÌo ®éc ®¸o nµy. Sau Héi nghÞ, chóng t«i chia tay ë Hµ Néi, anh N¨m C«ng trë l¹i Khu 5, t«i vÒ Khu 9. Tõ sau Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ më réng víi c¸c qu©n khu, sù nhÊt trÝ cao vÒ nh÷ng vÊn ®Ò uèn n¾n, bæ sung, chñ tr­¬ng míi cña §¶ng. TiÕp ®ã, toµn bé côc diÖn chiÕn tr­êng miÒn Nam ®· cã thay ®æi râ rÖt. Trung ­¬ng §¶ng vµ Bé ChÝnh trÞ h¹ quyÕt t©m chiÕn l­îc gi¶i phãng miÒn Nam n¨m 1975. Sau chiÕn dÞch T©y Nguyªn ®¹i th¾ng lîi, Khu ñy vµ Qu©n khu ñy 5, tr­íc thêi c¬ míi ®· chuyÓn h­íng tÊn c«ng vµo §µ N½ng. Khu c¨n cø liªn hiÖp qu©n sù lín nhÊt ë Khu 5 cña ®Þch ®· bÞ tan r· sím h¬n kÕ ho¹ch, t¹o thuËn lîi cho qu©n vµ d©n 40 ta giµnh th¾ng lîi cuèi cïng, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt Tæ quèc. Sau §¹i héi lÇn thø V cña §¶ng, chóng t«i cïng c«ng t¸c ë Hµ Néi. Anh N¨m C«ng vµ t«i vÉn th­êng cã dÞp gÆp nhau lu«n, nhÊt lµ trong c¸c cuéc héi nghÞ th­êng kú cña Bé ChÝnh trÞ, còng nh­ trong quan hÖ c«ng t¸c. Chóng t«i cïng chia sÎ nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc nh­ khi cßn ë chiÕn tr­êng, cïng tËp trung lo hËu cÇn cho toµn x· héi... cã dÞp gÆp nhau trao ®æi, cã nh÷ng c¸i khã kh«ng kÐm håi ë chiÕn tr­êng, cã c¸i cßn khã h¬n. Trong sù nghiÖp ®æi míi, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn sù ®ãng gãp lín vÒ t­ duy ®æi míi vµ trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña anh N¨m C«ng. Anh lµ mét trong nh÷ng ®ång chÝ l·nh ®¹o lu«n ñng hé vµ khuyÕn khÝch nh÷ng c¸i míi vµ s¸ng t¹o. Khi ®­îc ph©n c«ng Phã Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng phô tr¸ch khèi n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, nhiÒu viÖc chøng tá anh ®· nhËn thøc ®óng viÖc thÝ ®iÓm kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhãm vµ ng­êi lao ®éng trªn ®Þa bµn tØnh VÜnh Phóc, ®ång thêi ®· triÓn khai viÖc tæ chøc tæng kÕt rót kinh nghiÖm vÒ vÊn ®Ò nµy ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c t¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång nh­ H¶i Phßng, Hµ Nam Ninh... vµ h×nh thµnh ®Ò ¸n ChØ thÞ 100 cña Ban BÝ th­ - b­íc ®ét ph¸ cña sù nghiÖp ®æi míi trong n«ng nghiÖp nãi riªng vµ cña sù nghiÖp ®æi míi nãi chung. Tõ thµnh c«ng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sau ChØ thÞ 100, Bé ChÝnh trÞ giao anh N¨m C«ng chñ tr× mét tiÓu ban nghiªn cøu tiÕp tôc ®æi míi trong n«ng nghiÖp vµ h×nh thµnh NghÞ quyÕt 10 næi tiÕng cña Bé ChÝnh trÞ. 41 Trong 5 n¨m ®­îc Quèc héi khãa VIII bÇu lµm Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc (1987 - 1992), anh N¨m C«ng cßn cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho ho¹t ®éng ®æi míi c¬ quan Nhµ n­íc tèi cao. Trªn c­¬ng vÞ lµ Chñ tÞch ñy ban söa ®æi HiÕn ph¸p, anh ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc söa ®æi HiÕn ph¸p n¨m 1980 thµnh HiÕn ph¸p míi, HiÕn ph¸p n¨m 1992, HiÕn ph¸p cña thêi kú ®æi míi ®Êt n­íc. Víi 95 tuæi ®êi, h¬n 70 tuæi §¶ng, anh N¨m C«ng dµnh hÕt cuéc ®êi trong h¬n ba phÇn t­ thÕ kû, tõ chÆng ®­êng ®Çu ®Êu tranh c¸ch m¹ng kh«ng biÕt mÖt mái, tõ nh÷ng n¨m 1930 - 1931, ®Õn kÕt thóc vÎ vang hai cuéc kh¸ng chiÕn cøu n­íc thÇn th¸nh gi÷a mïa Xu©n ®¹i th¾ng n¨m 1975, anh thËt xøng ®¸ng lµ mét c¸n bé l·nh ®¹o ­u tó cña §¶ng. Tr¶i qua nh÷ng c«ng t¸c kh¸c nhau trªn nhiÒu ®Þa bµn vµ c­¬ng vÞ kh¸c nhau trong suèt hai cuéc kh¸ng chiÕn còng nh­ trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n­íc, anh vÉn lu«n lµ tÊm g­¬ng s¸ng vÒ niÒm tin vµ ý chÝ c¸ch m¹ng. Trong khi viÕt bµi nµy, nhí ®Õn mét con ng­êi lu«n l¹c quan, yªu cuéc sèng, ®äc l¹i quyÓn håi ký Trªn nh÷ng chÆng ®­êng c¸ch m¹ng cña anh ®­îc viÕt mét c¸ch c«ng phu vµ giµu t©m huyÕt, t«i cµng quý träng anh. Víi tÝnh §¶ng, tÝnh chiÕn ®Êu cña mét chiÕn sÜ céng s¶n nhiÖt thµnh vµ b»ng sù tr¶i nghiÖm cña mét c¸n bé l·o thµnh kú cùu qua c¸c giai ®o¹n ®Êt n­íc th¨ng trÇm, anh N¨m C«ng ®· dèc tÊt c¶ nhiÖt t×nh, t©m huyÕt vµ trÝ tuÖ cña m×nh ®Ó gãp phÇn tæng kÕt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý gi¸ cña §¶ng qua c¸c thêi kú lÞch sö vµ qu¸ tr×nh tiÕn hµnh sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc. 42 Anh ®· kÕt thóc thiªn håi ký cña m×nh b»ng nh÷ng lêi lÏ th¾m thiÕt ch©n t×nh, cã søc thuyÕt phôc vµ cã t¸c dông truyÒn c¶m m¹nh: "Nhí l¹i nh÷ng n¨m th¸ng ®Çy thö th¸ch cam go, khi bÞ kÎ thï khñng bè ®µn ¸p g¾t gao, nh÷ng lóc c¸ch m¹ng gÆp khã kh¨n thö th¸ch, song nhê b¸m s¸t thùc tÕ, chñ ®éng s¸ng t¹o, dùa vµo d©n, b¸m ch¾c vµo d©n nªn t«i ®· v­ît qua mäi ch«ng gai, hoµn thµnh nhiÖm vô mµ §¶ng vµ nh©n d©n giao phã. ChÝnh trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¾c nghiÖt nhÊt míi thÊy hÕt vai trß to lín cña nh©n d©n. NÕu kh«ng cã sù gióp ®ì che chë cña hä ch¾c ch¾n nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ng kh«ng thÓ lµm ®­îc g×. Nh©n d©n kh«ng chØ lµ ng­êi gióp ®ì chë che, hä cßn lµ nguån s¸ng t¹o v« tËn ®Ó chóng t«i häc tËp. NhiÒu ý t­ëng chóng t«i cã ®­îc lµ tõ sù gîi më cña quÇn chóng nh©n d©n...V× vËy, toµn bé ho¹t ®éng cña §¶ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých vµ nguyÖn väng ch©n chÝnh cña quÇn chóng nh©n d©n. Søc m¹nh cña §¶ng lµ sù g¾n bã mËt thiÕt víi nh©n d©n. Quan liªu, mÖnh lÖnh, xa rêi nh©n d©n sÏ ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«n l­êng ®èi víi vËn mÖnh cña ®Êt n­íc. §¶ng ph¶i cã c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch phï hîp víi lîi Ých cña nh©n d©n. "ViÖc g× lîi cho d©n, ta ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× h¹i ®Õn d©n ta ph¶i hÕt søc tr¸nh"... Ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n ph¶i lu«n lu«n rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, ph¶i cã tinh thÇn "cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­", ph¶i lu«n lu«n ®Æt lîi Ých c¸ch m¹ng lªn trªn 43 hÕt, tr­íc hÕt nh­ B¸c Hå ®· d¹y, cã nh­ vËy míi ®­îc nh©n d©n tin yªu, kÝnh träng"1. “Uèng n­íc nhí nguån, ¨n qu¶ nhí kÎ trång c©y". Nãi ®Õn anh N¨m C«ng lµ nãi ®Õn nghÜa t×nh s©u nÆng vµ sù g¾n bã m¸u thÞt víi ®ång chÝ, ®ång bµo miÒn Nam, víi Trung ­¬ng Côc vµ ñy ban Trung ­¬ng MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam, víi Khu ñy vµ Bé T­ lÖnh Qu©n khu 5, víi c¸c chiÕn tr­êng B1, B2 vµ B3. Lµ mét trong nh÷ng ®ång chÝ Phã BÝ th­ Trung ­¬ng Côc ngay trong thêi kú ®Çu míi thµnh lËp, lµ ng­êi l·nh ®¹o cao nhÊt trªn chiÕn tr­êng B1, anh N¨m C«ng ®· cã nh÷ng cèng hiÕn to lín trong viÖc gãp phÇn l·nh ®¹o qu©n d©n ta kiªn quyÕt ®¸nh b¹i qu©n x©m l­îc ®Ó gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc, trong c«ng cuéc lao ®éng s¸ng t¹o vµ ®æi míi ®Êt n­íc ®Ó x©y dùng Tæ quèc ngµy cµng giµu m¹nh, phån vinh. Cuéc ®êi, th©n thÕ vµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng vÎ vang cña anh N¨m C«ng m·i m·i lµ tÊm g­¬ng s¸ng ®Ó cho chóng ta häc tËp. _______________ 1. Vâ ChÝ C«ng: Trªn nh÷ng chÆng ®­êng c¸ch m¹ng (Håi ký), S®d, tr.391. 44 S¸T C¸NH TR£N CHIÕN TR¦êNG KHU 5 §¹i t­íng Chu Huy M©n * "... Lóc ra ®i t«i ®­îc chØ ®Þnh lµm §oµn tr­ëng §oµn kiÓm tra cña Qu©n ñy Trung ­¬ng vµo lµm viÖc víi Khu ñy vµ Qu©n khu ñy Khu 5, §oµn cã c¸c anh Vâ BÈm, TrÇn Thä, §ç §øc Kiªn vµ mét sè c¸n bé kh¸c. ... Sau hai ngµy lµm viÖc ë Qu©n khu, ngµy thø ba, ®oµn chóng t«i sang chµo Khu ñy. Lóc nµy anh Vâ ChÝ C«ng võa vÒ Khu 5 lµm BÝ th­ Khu ñy. ... Sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô kiÓm tra, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh t«i ë l¹i Khu 5 ®¶m nhiÖm chøc vô Phã BÝ th Khu ñy, BÝ th­ Qu©n khu ñy, ChÝnh ñy Qu©n khu 5; anh NguyÔn §«n - T­ lÖnh Qu©n khu. MÊy tuÇn sau th× Bé ChÝnh trÞ vµ Qu©n ñy Trung ­¬ng gäi anh NguyÔn §«n ra B¾c ®Ó æn ®Þnh søc kháe, anh §oµn Khuª - Phã ChÝnh ñy, _______________ * Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Phã Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, nguyªn Chñ nhiÖm Tæng côc ChÝnh trÞ, nguyªn T­ lÖnh kiªm BÝ th­ §¶ng ñy Qu©n khu 5. Bµi nµy ®­îc l­îc trÝch trong tËp §¹i t­íng Chu Huy M©n - Thêi s«i ®éng ( Håi ký), Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 2004. §Çu ®Ò do chóng t«i ®Æt (BT). 45 anh NguyÔn Ch¸nh - Phã T­ lÖnh lªn T©y Nguyªn phô tr¸ch tiÒn ph­¬ng cña Qu©n khu. Th¸ng 7-1964, §¶ng ñy - Bé T­ lÖnh Qu©n khu 5 ph¸t ®éng phong trµo ®Èy m¹nh t¸c chiÕn tiªu diÖt, tiªu hao thËt nhiÒu sinh lùc ®Þch, båi d­ìng ta. X©y dùng ®¬n vÞ c¬ së v÷ng m¹nh ®i ®«i víi phong trµo ph¸ Êp giµnh d©n. §¶ng ñy - Bé T­ lÖnh Qu©n khu chñ tr­¬ng më chiÕn dÞch Thu - §«ng n¨m 1964... T«i ®Ò nghÞ víi anh Vâ ChÝ C«ng vµ anh NguyÔn §«n cho mét ®¹i ®éi ®ang b¶o vÖ khu vÒ tiÓu ®oµn ®Ó chuÈn bÞ cho ®ît ho¹t ®éng mïa Thu. ... Sau khi thµnh lËp MÆt trËn T©y Nguyªn (B3), Bé Tæng tham m­u dù kiÕn tËp trung vµo T©y Nguyªn mÊy s­ ®oµn më chiÕn dÞch tiªu diÖt mét bé phËn quan träng qu©n ngôy, gi¶i phãng B¾c T©y Nguyªn, tr­íc hÕt lµ Kon Tum, c¾t ®­êng 19. V× yªu cÇu ®ã, nªn ph¶i t¨ng c­êng cho Bé T­ lÖnh MÆt trËn T©y Nguyªn trë thµnh Bé ChØ huy chiÕn dÞch. Theo th«ng b¸o cña Bé ChÝnh trÞ th× anh Lª Träng TÊn lµm T­ lÖnh, t«i lµm ChÝnh ñy MÆt trËn T©y Nguyªn. ... T«i vÒ Khu 5 ®­îc giao nhiÖm vô lµm T­ lÖnh Qu©n khu, Phã bÝ th­ Khu ñy vµ Qu©n khu ñy, anh Vâ ChÝ C«ng gi÷ chøc BÝ th­ Khu ñy, BÝ th­ §¶ng ñy Qu©n khu, ChÝnh ñy Qu©n khu. VÒ ®Õn Bé T­ lÖnh Qu©n khu th× TÕt MËu Th©n ®· ®Õn gÇn. Sau khi lµm viÖc víi Th­êng vô Khu ñy vµ Qu©n khu ñy, c¸c anh ®Òu nhÊn m¹nh quyÕt t©m vµ kÕ ho¹ch Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy TÕt MËu Th©n ®· ®­îc c¶ hai tËp thÓ cïng th«ng qua. ... Ngµy thø ba cña cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy, anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i n¾m l¹i t×nh h×nh, ®i ®Õn quyÕt ®Þnh dïng bé phËn nhá, ®Æc c«ng, ph¸o cèi tiÕp tôc ®¸nh vµo thÞ 46 x·, thÞ trÊn, cßn ®¹i bé phËn vÒ n«ng th«n diÖt ®Þch vµ gi÷ v÷ng thÕ trËn chiÕn l­îc nµy. ... Sau h¬n mét th¸ng n¾m l¹i t×nh h×nh, Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng nhËn ®Þnh: th¾ng lîi trong TÕt MËu Th©n lµ to lín, lµm thay ®æi côc diÖn chiÕn tranh, nh­ng cßn ph¶i kiªn tr× chiÕn ®Êu míi cã thÓ buéc ®Þch ph¶i xuèng thang vµ rót qu©n. Bé ChÝnh trÞ biÓu d­¬ng l·nh ®¹o, chØ huy Khu 5 nh¹y bÐn, s¸ng suèt sau ®ît ®Çu ®· chñ tr­¬ng dïng ph©n ®éi nhá vµ ph¸o cèi tiÕn c«ng vµo c¸c c¨n cø vµ ®« thÞ, ®¹i bé ph©n lùc l­îng lïi ra diÖt ®Þch gi÷ thÕ trËn n«ng th«n ®ång b»ng. Anh T. ®i Hµ Néi vÒ rÊt phÊn khëi, anh nãi: ThËt h¹nh phóc cho Khu ta cã ®­îc anh N¨m C«ng vµ anh Hai M¹nh nh¹y c¶m vµ s¸ng suèt, c¬ b¶n gi÷ ®­îc lùc l­îng vµ gi÷ ®­îc thÕ trËn n«ng th«n ®ång b»ng. ... Trong lóc cuéc tiÕn c«ng vµo QuÕ S¬n ®ang b¾t ®Çu, th× t«i nhËn ®­îc bøc ®iÖn cña anh Ba DuÈn. Toµn v¨n nh­ sau: Ngµy 13 th¸ng 8 n¨m 1972 Göi: Anh B¶y C­êng Trung ­¬ng Côc, §ång göi: Anh M­êi Khang, anh T­ NguyÔn1, anh N¨m C«ng2, anh Hai M¹nh3, anh Hoµng4, anh M«n5, anh B¶y TiÕn6, 1. ChiÕn l­îc cña ta lµ tÊn c«ng vµ næi dËy, tiªu diÖt vµ _______________ 1. T­ NguyÔn: TrÇn V¨n Trµ (BT). 2. N¨m C«ng: Vâ ChÝ C«ng (BT). 3. Hai M¹nh: Chu Huy M©n (BT). 4. Hoµng: Hoµng Minh Th¶o (BT). 5. M«n: TrÇn ThÕ M«n (BT). 6. B¶y TiÕn: TrÇn V¨n Quang (BT). 47 lµm tan r· qu©n nguþ. Cuéc tÊn c«ng chiÕn l­îc cña ta ®· kÐo dµi h¬n bèn th¸ng. MÆc dï ta ®· tiªu diÖt mét bé phËn quan träng qu©n chñ lùc nguþ nh­ng lùc l­îng ®Þa ph­¬ng b¶o an d©n vÖ, lùc l­îng phßng vÖ d©n sù vÉn ch­a tan r· lín, mÆc dÇu ta tÊn c«ng qu©n sù kh¸ m¹nh nh­ng quÇn chóng vÉn ch­a næi dËy réng kh¾p; n«ng th«n vÉn ch­a vì lín. §Þch tuy bÞ thiÖt h¹i nÆng nh­ng ®· b¾t lÝnh ®«n qu©n kh¸ nhiÒu (trªn 10 v¹n) ®· håi phôc nhanh chãng c¸c ®¬n vÞ bÞ tiªu diÖt. T×nh h×nh n«ng th«n hiÖn nay ®· kh¸c nhiÒu so víi lóc TÕt MËu Th©n, lóc ®ång khëi. Qua h¬n hai n¨m thùc hiÖn kÕ ho¹ch b×nh ®Þnh, ®Þch ®· k×m kÑp t­¬ng ®èi chÆt quÇn chóng. Môc ®Ých cña chóng lµ c­ìng Ðp nh©n d©n ta ph¶i tham gia c¸c tæ chøc vò trang, nöa vò trang tõ phßng vÖ d©n sù, b¶o an d©n vÖ ®Õn chñ lùc cña chóng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ph¸t xÝt, chóng ®· x©y dùng ®­îc mét lùc l­îng phßng vÖ d©n sù, mét lùc l­îng b¶o an d©n vÖ kh¸ ®«ng, võa ®Ó gi÷ ®Þa ph­¬ng võa ®Ó ®«n lªn bæ sung cho chñ lùc. Do ®ã, vÒ so s¸nh lùc l­îng ®Þch vµ ta, mÆc dï so s¸nh vÒ tæng qu©n sè, so s¸nh vÒ chñ lùc th× cã lîi cho ta, nh­ng so s¸nh vÒ lùc l­îng ®Þa ph­¬ng, lùc l­îng nöa vò trang th× ®Þch vÉn cßn ­u thÕ h¬n ta. Quan hÖ cña quÇn chóng víi c¸ch m¹ng, víi ph¶n c¸ch m¹ng ngµy nay còng kh¸c tr­íc; cã ®Þa ph­¬ng cã ®Õn 70-80% gia ®×nh cã ng­êi nhµ bÞ c­ìng Ðp tham gia c¸c tæ chøc vò trang, nöa vò trang cña ®Þch. C¸ch m¹ng ®ang ë thÕ tÊn c«ng, tinh thÇn sÜ quan binh lÝnh nguþ sa sót nghiªm träng, nguyÖn väng cña quÇn 48 chóng lµ muèn hoµ b×nh; thanh niªn, phßng vÖ d©n sù, d©n vÖ b¶o an, gia ®×nh binh lÝnh ®Òu chèng ®«n qu©n b¾t lÝnh. Cã ®Þa ph­¬ng qua ®Èy m¹nh phong trµo chèng ®«n qu©n b¾t lÝnh mµ giµnh ®­îc thÕ lµm chñ ë vïng tr­íc nay c¬ së yÕu. §i ®«i víi chiÕn dÞch tæng hîp, víi phong trµo chiÕn tranh du kÝch réng kh¾p tÊn c«ng tiªu diÖt ®Þch, c«ng t¸c chÝnh trÞ trong nh©n d©n, trong qu©n ®éi, trong giai ®o¹n nµy, ph¶i biÕt n¾m lÊy nhiÖm vô chÝnh trÞ, mÊu chèt lµ lµm tan r· lùc l­îng qu©n sù cña ®Þch tr­íc hÕt lµ lùc l­îng phßng vÖ d©n sù, lùc l­îng d©n vÖ b¶o an. 2. Võa qua, së dÜ ta ch­a lµm tan r· ®­îc phßng vÖ d©n sù, d©n vÖ b¶o an, chñ lùc ®Þch v× c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng, c«ng t¸c chÝnh trÞ trong bé ®éi, d©n qu©n du kÝch ch­a biÕt n¾m lÊy nhiÖm vô chÝnh trÞ mÊu chèt lµ lµm tan r· lùc l­îng qu©n sù ®Þch, ch­a cã khÈu hiÖu trung t©m, ch­a biÕt dïng biÖn ph¸p thÝch hîp, nhÊt lµ biÖn ph¸p c«ng khai hîp ph¸p. CÇn lµm cho c¸n bé, ®¶ng viªn, nh©n d©n thÊm nhuÇn nhiÖm vô chÝnh trÞ trung t©m lóc nµy lµ lµm tan r· lùc l­îng qu©n sù ®Þch, lµm thay ®æi so s¸nh lùc l­îng cã lîi cho ta, nhÊt lµ so s¸nh lùc l­îng ë c¬ së x·, huyÖn t¹o ®iÒu kiÖn cho quÇn chóng næi dËy, ®¸nh b¹i kÕ ho¹ch b×nh ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn cã lîi ®­a c¸ch m¹ng tiÕp tôc tiÕn lªn sau nµy. NguyÖn väng s©u xa nhÊt cña c¸c tÇng líp hiÖn nay, nhÊt lµ trong c¸c vïng tranh chÊp, vïng ®Þch t¹m thêi cßn kiÓm so¸t lµ hoµ b×nh, chèng ®«n qu©n, b¾t lÝnh. Ta cÇn n¾m lÊy khÈu hiÖu ®ßi hoµ b×nh, chèng ®«n qu©n b¾t lÝnh, 49 ®ßi tr¶ sóng trë vÒ lµm khÈu hiÖu chÝnh trÞ trung t©m trong giai ®o¹n nµy, ®Ó tÊn c«ng lµm tan r· ®Þch. KhÈu hiÖu nµy cã ®iÒu kiÖn dïng biÖn ph¸p c«ng khai hîp ph¸p, huy ®éng c¸c gia ®×nh cã con em bÞ b¾t vµo c¸c tæ chøc vò trang, nöa vò trang cña ®Þch, g©y thµnh mét chiÕn dÞch quy m« lín, hîp ph¸p ®ßi chång con trë vÒ, ®ßi tr¶ sóng, ®ßi kh«ng ®i chiÕn ®Êu, biÕn thµnh mét phong trµo ph¶n chiÕn. Song song víi phong trµo c«ng khai hîp ph¸p chèng ®«n qu©n b¾t lÝnh nãi trªn, cÇn vËn ®éng bÝ mËt bªn trong, phæ cËp 10 chÝnh s¸ch cña mÆt trËn. Trong khi ®Þch ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ph¸t xÝt vµ t×m mäi c¸ch ®Ó tiªu diÖt c¬ së cña ta, viÖc tuyªn truyÒn 10 chÝnh s¸ch cña mÆt trËn ph¶i tiÕn hµnh thËt khÐo lÐo, tr¸nh béc lé lùc l­îng, lµm lé c¬ së. Ph¶i biÕt lÊy biÖn ph¸p c«ng khai hîp ph¸p ®Ó che giÊu lùc l­îng cña ta. LÊy phong trµo c«ng khai hîp ph¸p ®Ó phæ biÕn réng 10 chÝnh s¸ch. Cã lµm nh vËy míi thÝch hîp hoµn c¶nh vïng tranh chÊp vµ vïng t¹m thêi ®Þch cßn kiÓm so¸t. CÇn nghiªn cøu nhiÒu h×nh thøc tæ chøc cho thÝch hîp, lÊy th«n x· lµm c¬ së. VÝ dô, tæ chøc vî binh lÝnh, «ng bµ giµ, thiÕu nhi, ®ßi chång con, cùu chiÕn binh ®ßi anh em tr¶ sóng trë vÒ, kh«ng ®i chiÕn ®Êu, kh«ng ®Ó ®«n qu©n. 3. Yªu cÇu nhiÖm vô rÊt cÊp b¸ch, cÇn phæ biÕn nhanh chãng xuèng tËn c¬ së ®Ó ®Èy phong trµo lªn. CÇn cã ph©n c«ng c¸n bé phô tr¸ch, cã tæ chøc chuyªn theo dâi nghiªn cøu cô thÓ, cã kÕ ho¹ch ®óng cho tõng cÊp. ë Êp, x· cÇn cã ng­êi ®i lµm. Tr­íc kia, tr­íc khi kÕt thóc cuéc chiÕn tranh chèng 50 Ph¸p ta ®· biÕt ®Ò ra khÈu hiÖu ruéng ®Êt. Ngµy nay chóng ta ph¶i biÕt n¾m lÊy khÈu hiÖu ®ßi hoµ b×nh, chèng ®«n qu©n b¾t lÝnh, cã hoµ b×nh míi cã c¬m ¸o, cã h¹nh phóc, kh«ng chÕt chãc. KhÈu hiÖu nµy cã ®iÒu kiÖn dïng biÖn ph¸p c«ng khai, hîp ph¸p, dïng gia ®×nh qu©n nguþ ®Ó tÊn c«ng lµm tan r· qu©n nguþ, lµm thay ®æi nhanh chãng so s¸nh lùc l­îng cã lîi cho ta. §©y lµ phong trµo ®Êu tranh chÝnh trÞ, lµ ph­¬ng ph¸p ®Êu tranh chÝnh trÞ lín nhÊt, thÝch hîp nhÊt ë miÒn Nam hiÖn nay. CÇn thªm mét sè khÈu hiÖu thÝch hîp tuú tõng vïng. Võa qua së dÜ phong trµo ®Êu tranh chÝnh trÞ ta ch­a ®Èy lªn ®­îc, v× ta ch­a ®Æt nhiÖm vô lµm tan r· lùc l­îng qu©n sù ®Þch, ch­a ®Æt khÈu hiÖu ®ßi hoµ b×nh chèng ®«n qu©n, b¾t lÝnh ®óng tÇm quan träng trung t©m cña nã, ch­a cã biÖn ph¸p tæ chøc thÝch hîp. C¸c anh nghiªn cøu chÊp hµnh, cã ý kiÕn g× ®iÖn cho biÕt. Chóc c¸c anh th¾ng lîi. Ba1 §Çu th¸ng 5-1973, anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i ra Hµ Néi dù Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ më réng. Tham dù héi nghÞ cã c¸c ®ång chÝ ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, c¸c ®ång chÝ ñy viªn Trung ­¬ng ë c¸c chiÕn tr­êng; anh NguyÔn V¨n Linh, anh Hoµng V¨n Th¸i, anh Vâ V¨n KiÖt, anh TrÇn V¨n Trµ (ë Nam Bé), anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i (ë Khu 5), anh TrÇn H÷u Dùc (ë TrÞ Thiªn). Bé ChÝnh trÞ ®· dù th¶o mét _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2004, t.33, tr.352-355. 51 b¸o c¸o ®Ó héi nghÞ nghiªn cøu vµ th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò quan träng. ... Cuèi th¸ng 6-1974, theo quyÕt t©m vµ kÕ ho¹ch, Qu©n khu dïng hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ chñ lùc, kh«ng dïng ph¸o 130 ly vµ xe t¨ng tiªu diÖt ®Þch vµ gi¶i phãng c¸c quËn lþ chi khu më réng ®Þa bµn lµm chñ tõng m¶ng. §ît 1, tiªu diÖt ®Þch gi¶i phãng khu §øc Phó, mét chi khu ®­îc gi¶i phãng trªn 3 v¹n d©n, ta th­¬ng vong Ýt. Riªng quËn lþ, chi khu Minh Long do anh V­¬ng TuÊn KiÖt - Phã T­ lÖnh chØ huy. Anh KiÖt biÕt ý t«i kh«ng cho dïng ph¸o 130 ly vµ xe t¨ng ®Ó gi÷ bÝ mËt bÊt ngê, ®ång thêi kh«ng cho bé ®éi û l¹i vµo háa lùc nªn nh©n lóc t«i ®i chØ huy phÝa B¾c, anh KiÖt ®iÖn vÒ xin anh Vâ ChÝ C«ng cho sö dông ph¸o 130 ly b¾n mÊy chôc viªn míi gi¶i phãng ®­îc chi khu Minh Long. §ît 2, tiªu diÖt c¨n cø N«ng S¬n vµ Th­îng §øc. Tham m­u qu©n khu ®¾p sa bµn hai vÞ trÝ nãi trªn vµ mêi c¸n bé s­ ®oµn, trung ®oµn, tiÓu ®oµn cña S­ ®oµn 304 vµ S­ ®oµn 2 th«ng qua quyÕt t©m vµ kÕ ho¹ch t¸c chiÕn (S­ ®oµn 304 ®¸nh Th­îng §øc do Bé T­ lÖnh Qu©n khu chØ huy). Trong cuéc häp, S­ ®oµn tr­ëng 304 b¸o c¸o quyÕt t©m, kÕ ho¹ch t¸c chiÕn vµ kh¼ng ®Þnh: Chóng t«i sÏ dïng háa lùc m¹nh ®ît ®Çu mÊy chôc tÊn ®¹n lín, nÕu ®Þch kh«ng hµng chóng t«i sÏ cho chóng mÊy chôc tÊn n÷a vµ cø thÕ trót lªn ®Çu chóng, nhÊt ®Þnh nã ph¶i hµng. Trong giê nghØ, anh Vâ ChÝ C«ng hái nhá t«i: Anh Êy rÊt h¨ng h¸i nh­ng h×nh nh­ chñ quan, anh thÊy cã thÓ th¾ng kh«ng? T«i tr¶ lêi: SÏ th¾ng nh­ng tr¶ gi¸ ®¾t. 52 ... Cuèi mïa Thu n¨m 1974, anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i ra Hµ Néi tham dù cuéc häp Bé ChÝnh trÞ vµ Qu©n ñy Trung ­¬ng, thêi gian tõ ngµy 30-9 ®Õn ngµy 8-10. Tham gia héi nghÞ cã c¸c ®ång chÝ ë chiÕn tr­êng nh­ anh Ph¹m Hïng, anh TrÇn V¨n Trµ (Nam B), anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i (Khu 5). ... Trung tuÇn th¸ng 12-1974, anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i ra Hµ Néi dù cuéc häp Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng më réng. Cuéc häp b¾t ®Çu ngµy 18-12-1974 ®Õn ngµy 8-1- 1975. Chñ tr× cuéc häp lµ BÝ th­ thø nhÊt Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Lª DuÈn. Bé ChÝnh trÞ gåm cã c¸c ®ång chÝ: Tr­êng Chinh, Ph¹m V¨n §ång, Lª §øc Thä, Vâ Nguyªn Gi¸p, Ph¹m Hïng, Lª Thanh NghÞ, V¨n TiÕn Dòng, NguyÔn Duy Trinh, TrÇn Quèc Hoµn. Thµnh phÇn më réng gåm: TrÇn V¨n Trµ (chiÕn tr­êng Nam Bé); Vâ ChÝ C«ng, Chu Huy M©n (Khu 5). C¬ quan bé gåm: anh Song Hµo - Chñ nhiÖm Tæng côc chÝnh trÞ, §inh §øc ThiÖn - Chñ nhiÖm hËu cÇn vµ mét sè ®ång chÝ th­ ký. Trong 20 ngµy héi nghÞ ®i s©u vµo mÊy vÊn ®Ò lín; ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®Þch, ta trªn chiÕn tr­êng miÒn Nam tõ sau ngµy HiÖp ®Þnh Pari cã hiÖu lùc, nhÊt lµ hai n¨m 1973-1974; quyÕt t©m më cuéc tiÕn c«ng chiÕn l­îc vµ næi dËy ®Òu kh¾p; gi¶i phãng miÒn Nam trong xu©n - hÌ 1975, tèt nhÊt lµ hoµn thµnh tr­íc mïa m­a. VÒ ®Õn Khu 5, chóng t«i khÈn tr­¬ng triÖu tËp Héi nghÞ Th­êng vô Khu ñy vµ Qu©n khu ñy ®Ó qu¸n triÖt quyÕt t©m chiÕn l­îc cña Bé ChÝnh trÞ; th«ng qua ph­¬ng 53 ¸n cña qu©n, d©n Khu 5 ®· ®­îc chuÈn bÞ. Cuéc häp nµy còng bµn th¶o, lùa chän mét trong hai ph­¬ng ¸n ®Ó ®i vµo tæ chøc thùc hiÖn n¾m quyÒn chñ ®éng. ... 18 giê ngµy 27-3-1975, anh Ba DuÈn göi bøc th­ cho anh Vâ ChÝ C«ng vµ t«i, toµn v¨n nh­ sau: “Göi anh N¨m C«ng vµ anh Hai M¹nh, Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng vµ Qu©n ñy Trung ­¬ng häp ngµy 25-3-1975 ®· th«ng qua kÕ ho¹ch gi¶i phãng §µ N½ng, vµ quyÕt ®Þnh lËp Bé T­ lÖnh MÆt trËn §µ N½ng. Anh V¨n ®· ®iÖn cho c¸c anh. T«i chØ nhÊn m¹nh mét vµi ®iÓm. ChiÕn th¾ng oanh liÖt ë Bu«n Ma Thuét vµ T©y Nguyªn ®· t¹o ra thêi c¬ gi¶i phãng §µ N½ng. Ta ph¶i tËp trung lùc l­îng tõ hai phÝa. Tõ Thõa Thiªn HuÕ ®¸nh vµo vµ tõ Nam - Ng·i ®¸nh ra, nhanh chãng tiªu diÖt toµn bé sinh lùc ®Þch ë §µ N½ng, kh«ng cho chóng rót ch¹y ®Ó co côm vÒ gi÷ Sµi Gßn. Trong lóc nµy, thêi gian lµ lùc l­îng. Ph¶i hµnh ®éng hÕt søc t¸o b¹o, bÊt ngê, lµm cho ®Þch kh«ng kÞp trë tay. C¸c anh cÇn sö dông ngay lùc l­îng cña Qu©n khu vµ cña tØnh ®¸nh th¼ng vµo §µ N½ng. Ph¶i cã biÖn ph¸p ®Æc biÖt ®Ó hµnh qu©n nhanh nhÊt, kÞp thêi khèng chÕ, chiÕm lÜnh c¸c s©n bay, bÕn c¶ng, bao v©y, chia c¾t ®Ó tiªu diÖt ®Þch. Ph¶i nhanh chãng ph¸t ®éng quÇn chóng vò trang næi dËy, ®Ëp tan c¸c lùc l­îng k×m kÑp ë c¬ së, chiÕm lÜnh c¸c c«ng së, kho tµng, nhµ m¸y, thµnh lËp chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng vµ s¸p vµo vËn ®éng binh sÜ ®Þch bá sóng ®Çu hµng, lµm tan r· c¸c ®¬n vÞ qu©n ngôy. 54 C¸c binh ®oµn chñ lùc phÝa B¾c ®· cã kÕ ho¹ch hµnh qu©n nhanh nhÊt ®Ó kÞp thêi hîp ®ång víi c¸nh qu©n phÝa Nam. C¸c anh hµnh ®éng ngay, kh«ng chËm trÔ. Bé ChÝnh trÞ khen ngîi nh÷ng chiÕn th¾ng gißn gi· cña qu©n, d©n Khu 5 vµ chê tin ®¹i th¾ng cña MÆt trËn §µ N½ng. BA1 Sau khi miÒn Nam n­íc ta hoµn toµn gi¶i phãng, theo chØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng, Khu ñy Khu 5 gi¶i thÓ. Trung ­¬ng trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸c tØnh phï hîp víi nhiÖm vô míi. Anh Vâ ChÝ C«ng ra Trung ­¬ng nhËn nhiÖm vô míi vµo ®Çu mïa Thu. Anh Lª V¨n L­¬ng phô tr¸ch c«ng t¸c tæ chøc ®iÖn vµo Khu 5, theo quyÕt ®Þnh cña Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng t«i kiªm nhiÖm c¶ ChÝnh ñy vµ BÝ th­ Qu©n khu ñy... _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, S®d, t.36, tr.89-90. 55 T­ëng nhí b¸c Vâ ChÝ C«ng NguyÔn ThÞ B×nh* B¸c Vâ ChÝ C«ng quª ë x· Tam Xu©n, huyÖn Nói Thµnh, tØnh Qu¶ng Nam. Theo c¸c ®ång chÝ ë Qu¶ng Nam, b¸c C«ng ®· gi¸c ngé c¸ch m¹ng qua c¸c phong trµo ®Êu tranh ®ßi d©n sinh, d©n chñ cña nh©n d©n Nam Trung Kú, ®Æc biÖt ®¸m tang cô Phan Chu Trinh ®· cã ¶nh h­ëng lín ®èi víi cuéc ®êi ho¹t ®éng yªu n­íc cña b¸c. B¸c ®­îc kÕt n¹p vµo §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (nay lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam) n¨m 1935, vµ tõ ®ã suèt 60 n¨m, b¸c tham gia cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, råi ®Õ quèc Mü x©m l­îc, kh«ng hÒ lïi b­íc tr­íc bÊt cø sù hy sinh gian khæ nµo. B¸c ®· cã nhiÒu ®ãng gãp to lín cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc. B¸c ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng ®Êu tranh rÊt t¸o b¹o, nh­ng còng rÊt s¸ng suèt, mµ anh em tõng chiÕn ®Êu d­íi sù l·nh ®¹o cña B¸c kÓ l¹i nh­ nh÷ng huyÒn tho¹i... TÊt c¶ nh÷ng cèng hiÕn quan träng ®ã xuÊt ph¸t tõ lßng yªu n­íc thiÕt tha, lu«n g¾n bã s©u s¾c víi d©n, coi träng nguyÖn väng vµ _______________ * Nguyªn Phã Chñ tÞch n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. 56 lîi Ých cña d©n, tõ ®ã mµ d¸m quyÕt ®o¸n, d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm trong nh÷ng t×nh huèng quan träng, quyÕt ®Þnh. T«i thuéc thÕ hÖ ®µn em, kh«ng ®­îc sèng vµ lµm viÖc víi b¸c Vâ ChÝ C«ng nhiÒu, nh­ng víi tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®­îc nghe, ®­îc biÕt vÒ b¸c, t«i c¶m thÊy hÕt søc tù hµo vÒ con ng­êi ®Æc biÖt ­u tó cña ®Êt Qu¶ng, quª h­¬ng t«i. Khi vÒ Héi An, t«i ®­îc c¸c ®ång chÝ kÓ l¹i vÒ cuéc c­íp chÝnh quyÒn ë Héi An n¨m 1945. Sau khi ra tï th¸ng 3-1945, b¸c C«ng tham gia chuÈn bÞ lùc l­îng cho cuéc Tæng khëi nghÜa C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. Chñ tr­¬ng ë nhiÒu n¬i lµ ph¶i giµnh chÝnh quyÒn ë n«ng th«n tr­íc, råi t¹o ¸p lùc giµnh chÝnh quyÒn ë ®« thÞ. Nh­ng khi ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh ®Þch ë ®Þa ph­¬ng, b¸c C«ng quyÕt ®Þnh ph¶i c­íp chÝnh quyÒn ë thÞ x· Héi An tr­íc. Thùc tÕ cho thÊy nhËn ®Þnh còng nh­ chñ tr­¬ng cña b¸c C«ng lµ ®óng. Ngµy 17-8-1945, nh©n d©n Héi An ®· ®øng lªn giµnh chÝnh quyÒn - tr­íc h¬n nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong tØnh. N¨m 1959-1960, trong lóc ë miÒn Nam, ®Þch khñng bè khèc liÖt, nhiÒu c¬ së cña ta ë ®ång b»ng bÞ tan vì, b¸c C«ng cïng víi mét sè l·nh ®¹o cña Khu 5 ®· sím ph¸t triÓn lùc l­îng kh¸ng chiÕn, x©y dùng lµng chiÕn ®Êu ë vïng miÒn nói, ®ång thêi cã ph­¬ng thøc ®Êu tranh thÝch hîp ë ®ång b»ng. Trªn c¬ së ®ã, b¸c ®· xin Trung ­¬ng ®­îc võa ®Êu tranh chÝnh trÞ, võa ®Êu tranh vò trang, thùc hiÖn chiÕn thuËt "hai ch©n, ba mòi". Nh÷ng suy nghÜ s¸ng t¹o cña b¸c xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ ®ã ch¾c ch¾n ®· gãp phÇn quan träng ®Ó Trung ­¬ng §¶ng ra NghÞ 57 quyÕt 15, chuyÓn h­íng cuéc ®Êu tranh võa kÕt hîp ®Êu tranh chÝnh trÞ víi ®Êu tranh vò trang, ®Èy ®Þch vµo thÕ ngµy cµng lóng tóng, thÊt b¹i, ng­îc l¹i ®· t¹o thÕ cho qu©n d©n ta giµnh th¾ng lîi tõng b­íc, ®i ®Õn giµnh th¾ng lîi hoµn toµn. Trong chiÕn dÞch mïa Xu©n n¨m 1975, theo t«i ®­îc biÕt, còng do ®Ò xuÊt cña B¸c, qu©n d©n ta ®· chän ®¸nh chiÕm sím §µ N½ng, mét c¨n cø chiÕn l­îc qu©n sù quan träng cña ngôy quyÒn Sµi Gßn, t¹o ®µ cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü th¾ng lîi, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc. Sau n¨m 1975, trong hoµn c¶nh míi, trªn c­¬ng vÞ kh¸c nhau, ng­êi ta còng ng¹c nhiªn thÊy b¸c C«ng còng ph¸t hiÖn ra nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n­íc vµ ®· ®ãng gãp kh«ng nhá vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi... NhiÒu ng­êi vÉn nhí ®Õn vai trß cña b¸c ®èi víi ChØ thÞ 100 cña Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng vµ chñ tr­¬ng "kho¸n 10" cña Bé ChÝnh trÞ. Lµm Phã Thñ t­íng kiªm Bé tr­ëng Bé N«ng nghiÖp mét thêi gian ng¾n, qua kh¶o s¸t t×nh h×nh tr× trÖ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt qua nghiªn cøu ë H¶i Phßng, b¸c ph¸t hiÖn mét sè n¬i thùc hiÖn "kho¸n chui" ®Òu ®¹t kÕt qu¶ v­ît tréi so víi nh÷ng n¬i kh¸c. §i s©u, b¸c thÊy trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi n«ng d©n cã ®éng c¬, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy s¶n xuÊt tèt h¬n. B¸c ®· ®Ò xuÊt víi Trung ­¬ng ra ChØ thÞ 100. §Ó lµm cho l·nh ®¹o §¶ng ®ång t×nh, còng ph¶i tr¶i qua ®Êu tranh vµ 58 thuyÕt phôc. Víi tÝnh t×nh lu«n lu«n ®iÒm ®¹m, kiªn tr×, b¸c C«ng ®· lµm ®­îc ®iÒu ®ã. Thêi gian b¸c C«ng lµm Chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n­íc, víi c­¬ng vÞ lµ Chñ nhiÖm ñy ban §èi ngo¹i Quèc héi, t«i ®­îc dù mét sè cuéc häp do b¸c chñ tr×. B¸c lu«n khoan thai gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò sau khi l¾ng nghe ý kiÕn mäi ng­êi. T«i ®­îc nghe nhiÒu ®ång chÝ nãi l¹i, b¸c th­êng nh¾c nhë anh em "nªn l¾ng nghe d©n". Khi mét chñ tr­¬ng cña §¶ng mµ c¸n bé vµ nh©n d©n cã nhiÒu ý kiÕn, th× cÇn xem l¹i chñ tr­¬ng ®· chÝnh x¸c ch­a, vÊn ®Ò nµo sai víi thùc tiÔn cuéc sèng, sai víi lîi Ých cña d©n. T«i nghÜ, bµi häc lín nhÊt t«i rót ra tõ nh÷ng suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®óng ®¾n, s©u s¾c cña b¸c Vâ ChÝ C«ng chÝnh lµ "lÊy d©n lµm gèc". Nh©n kû niÖm lÇn thø 100 ngµy sinh cña b¸c Vâ ChÝ C«ng, t«i muèn ®­îc nãi lªn lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n s©u s¾c. B¸c ®· lµm r¹ng rì thªm truyÒn thèng cña ®Êt Qu¶ng Nam "trung dòng, kiªn c­êng". 59 CUéC §êI Vµ Sù CèNG HIÕN §èI VíI C¸CH M¹NG VIÖT NAM §ç Quang Th¾ng * Kho¶ng cuèi n¨m 1953, Th­êng vô Liªn khu ñy 5 quyÕt ®Þnh t¸ch miÒn T©y Qu¶ng Nam - §µ N½ng, thµnh lËp mét ®¬n vÞ míi, trùc thuéc Liªn khu, do mét Ban C¸n sù §¶ng l·nh ®¹o... do ®ång chÝ Tr­¬ng ChÝ C­¬ng, Liªn khu ñy viªn lµm BÝ th­. Ho¹t ®éng ®­îc h¬n nöa n¨m th× HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ ký kÕt. TØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng n»m trong khu vùc bµn giao sím nhÊt cho ®èi ph­¬ng (®Õn ngµy 31-8-1954 ph¶i hoµn thµnh). Ban C¸n sù miÒn T©y ®­îc gi¶i thÓ, ®ång chÝ Tr­¬ng ChÝ C­¬ng ®­îc Liªn khu ñy ph©n c«ng lµm BÝ th­ TØnh ñy Qu¶ng Nam; ®ång chÝ Vâ Toµn tõ miÒn B¾c vÒ Liªn khu 5 vµ lµm ñy viªn Th­êng vô Liªn khu ñy, sau ®ã lµ Phã BÝ th­; ®ång chÝ Tr­¬ng ChÝ C­¬ng do søc kháe kh«ng æn nªn ph¶i ®i B¾c ®iÒu trÞ ngay tõ ®Çu, ®ång chÝ Phan Tèn lµm quyÒn BÝ th­, sau ®ã lµ BÝ th­. Trong mét th¸ng r¸o riÕt chuÈn bÞ, nhiÖm vô nÆng nÒ _______________ * Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Chñ nhiÖm ñy ban KiÓm tra Trung ­¬ng §¶ng. 60 phøc t¹p nhÊt lµ tæ chøc vµ nh©n sù, quyÕt ®Þnh sè c¸n bé ë l¹i, sè ®i tËp kÕt, chuyÓn toµn bé hÖ thèng l·nh ®¹o tõ tØnh ®Õn c¬ së vµo ho¹t ®éng bÝ mËt. Ngay trong nh÷ng ngµy ®Çu tiÕp qu¶n, ®i ®Õn ®©u ®èi ph­¬ng còng cã nh÷ng hµnh ®éng tr¾ng trîn, vi ph¹m HiÖp ®Þnh, lµm bïng næ nhiÒu cuéc ®Êu tranh lín cña nh©n d©n. ThËt ra th× tÊt c¶ nh÷ng viÖc lµm cña ®Þch ®Òu n»m trong mét ý ®å cã s½n: §¸nh phñ ®Çu tr­íc hÕt vµo vïng tù do, nh»m h¹ khÝ thÕ c¸ch m¹ng cña quÇn chóng, g©y hoang mang bèi rèi cho c¸n bé; ph¸t hiÖn, truy quÐt, b¾t bí tµn s¸t c¸n bé, ®¶ng viªn cña ta. Bªn c¹nh ho¹t ®éng ®¸nh ph¸ cña ®Þch, tËp ®oµn cña B¶o §¹i, bän Quèc d©n §¶ng ph¶n ®éng còng n¾m lÊy thêi c¬ ®­a ng­êi vµo n¾m mét sè quËn, huyÖn, x·. Tù tay chóng g©y ra nhiÒu cuéc tµn s¸t lín: GiÕt nhiÒu ng­êi råi bá vµo c¸c bao têi ®em th¶ xuèng s«ng, ch«n sèng vµo nh÷ng hÇm lín (QuÕ S¬n, Tiªn Ph­íc...). Sau ®ît ®¸nh phñ ®Çu ¸c liÖt nµy, ®Þch míi b¾t ®Çu ®Æt bé m¸y ngôy quyÒn ë cÊp huyÖn vµ c¬ së, tæ chøc lùc l­îng c¶nh s¸t, th¸m b¸o, c¸c tæ chøc qu©n sù ®Ó võa më réng diÖn ®¸nh ph¸ ra c¸c n¬i, võa cñng cè tõng b­íc bé m¸y k×m kÑp t¹i chç. Tõ cuèi n¨m 1955 ®Õn ®Çu n¨m 1956 ®· cã h¬n mét ngµn c¸n bé, cèt c¸n (chØ tÝnh c¸c huyÖn phÝa B¾c cña tØnh Qu¶ng Nam) ®· ch¹y lªn c¨n cø, ®­îc ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè nu«i nÊng, b¶o vÖ vµ më ®­êng ®­a hÕt sè ng­êi nµy ra miÒn B¾c. Tõ n¨m 1956 trë ®i, sau cuéc "tr­ng cÇu d©n ý" hÊt c¼ng B¶o §¹i, Mü vµ tËp ®oµn tay sai Ng« §×nh DiÖm ®· 61 cã mét chiÕn l­îc chung ®¸nh ph¸ toµn diÖn c¸ch m¹ng cña nh©n d©n miÒn Nam, kh«ng chØ ®¬n thuÇn b»ng qu©n sù, chÝnh trÞ mµ cßn thùc hiÖn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch ph¶n ®éng vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa, t­ t­ëng... xãa bá mäi thµnh tùu mµ chÕ ®é c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ®· ®em l¹i. ChiÕn l­îc tè céng "quèc s¸ch hµng ®Çu" cña Mü - DiÖm, vÒ thùc chÊt lµ "cuéc chiÕn tranh chØ cã mét phÝa" mµ môc tiªu lµ nh»m tiªu diÖt §¶ng ta, biÕn nh©n d©n ta thµnh né lÖ, biÕn n­íc ta trë thµnh mét n­íc thuéc ®Þa vµ b¸n thuéc ®Þa cña chóng. Tõ cuèi n¨m 1956 trë ®i, cuéc ®Êu tranh chèng "tè céng", tinh thÇn vµ chÝ khÝ c¸ch m¹ng ë tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng rÊt cao, ®Þch kh«ng thÓ nµo khuÊt phôc ®­îc. Mét sè n¬i, ®Þch ®¸nh ®i ®¸nh l¹i nhiÒu lÇn, cã lóc phong trµo t¹m l¾ng xuèng, nh­ng sau ®ã l¹i håi phôc. C¸n bé, ®¶ng viªn, cèt c¸n bÞ b¾t, bÞ giÕt, nh­ng c¬ së míi l¹i ph¸t triÓn, kÓ c¶ ph¸t triÓn ®¶ng viªn míi; mét sè tæ chøc ®¶ng bÞ mÊt liªn l¹c víi cÊp trªn vÉn tù m×nh n¾m chÆt quÇn chóng, tiÕp tôc l·nh ®¹o phong trµo. Nh­ vËy, tuy g©y cho ta nhiÒu tæn thÊt vÒ lùc l­îng nh­ng ®Þch kh«ng thÓ nµo khuÊt phôc ®­îc quÇn chóng, tiªu diÖt ®­îc §¶ng ta. Tuy nhiªn, trong §¶ng, kÓ c¶ sè ng­êi trung kiªn nhÊt ®Òu cã chung mét suy nghÜ: Dï s½n sµng hy sinh nh­ng nÕu tiÕp tôc mét bÒ "gi¬ l­ng ra cho ®Þch ®¸nh th× lµm sao b¶o tån vµ ph¸t triÓn lùc l­îng, lµm sao cã thÓ m¹nh lªn vµ ®¸nh th¾ng ®Þch". 62 Anh N¨m C«ng lµ ng­êi l·nh ®¹o lu«n ®i s¸t phong trµo nghe ngãng mäi ý kiÕn cña cÊp d­íi, cña quÇn chóng. Ch¾c ch¾n anh ®ang cã nhiÒu tr¨n trë. T«i cßn nhí, t¹i mét cuéc häp TØnh ñy cuèi n¨m 1956 nh»m ®¸nh gi¸ t×nh h×nh mäi mÆt vµ bµn nhiÖm vô míi, anh N¨m chØ nghe vµ rÊt Ýt ph¸t biÓu ý kiÕn. Ngay ®èi víi c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, lóc ®ã cÊp trªn cã ý kiÕn t¹m ®×nh chØ x©y dùng §¶ng ë ®Þa ph­¬ng, mµ tËp trung chñ yÕu vµo viÖc ®­a c¸n bé ra sèng hîp ph¸p ë c¸c thµnh phè... §iÒu nµy ®· lµm cho mét sè ®ång chÝ rÊt ngì ngµng, nh­ng v× ®©y lµ ý kiÕn chØ ®¹o cña cÊp trªn nªn kh«ng ai cã ý kiÕn kh¸c. TØnh ñy ®· ph©n c«ng cho ®ång chÝ Cao S¬n Ph¸o - Phã BÝ th TØnh ñy trùc tiÕp chØ ®¹o c«ng t¸c thµnh phè, ®¶m nhËn lu«n nhiÖm vô ®ét xuÊt nµy. Trong néi bé TØnh ñy vµ mét sè bÝ th­ huyÖn ñy ®· béc lé nhiÒu b¨n kho¨n vÒ ®­êng lèi ®Êu tranh c¸ch m¹ng ë miÒn Nam vµ rÊt tha thiÕt mong chê mét sù khai th«ng cña toµn §¶ng. §Çu n¨m 1957, anh N¨m C«ng vµ anh Ph¹m Tø (M­êi Kh«i) - ñy viªn Ban Th­êng vô TØnh ñy Qu¶ng Nam ®· v­ît Tr­êng S¬n ra Hµ Néi gÆp Bé ChÝnh trÞ, Ban BÝ th­ vµ B¸c Hå. T«i nghÜ ®ã lµ tr¸ch nhiÖm lín lao mµ Phã BÝ th­ Liªn khu ñy ph¶i ph¶n ¶nh ®Çy ®ñ ý chÝ vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n vµ §¶ng bé Liªn khu 5 cho Trung ­¬ng. Còng chÝnh trong thêi ®iÓm nµy, ®ång chÝ Lª DuÈn, BÝ th­ Trung ­¬ng Côc ë Nam Bé "b»ng sù quan s¸t ph©n tÝch thùc tiÔn, víi t­ duy vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc, ®· cã nh÷ng ®¸nh gi¸, dù b¸o ®óng t×nh h×nh, ®Ò xuÊt nh÷ng 63 chñ tr­¬ng mang tÝnh quyÕt s¸ch ®èi víi c¸ch m¹ng miÒn Nam" trong mét v¨n kiÖn cã tÝnh ®Þnh h­íng, ®Æt c¬ së chuyÓn c¸ch m¹ng miÒn Nam tõ thÕ b¶o tån lùc l­îng sang tiÕn c«ng, tõ ®Êu tranh chÝnh trÞ ®¬n thuÇn sang ®Êu tranh chÝnh trÞ kÕt hîp víi ®Êu tranh vò trang, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n d©n miÒn Nam vïng dËy ®Ó cøu n­íc vµ tù cøu m×nh. Gi÷a n¨m 1957, ®ång chÝ Lª DuÈn ®­îc Bé ChÝnh trÞ vµ B¸c Hå ®iÒu ®éng ra Hµ Néi phô tr¸ch c«ng viÖc chung cña §¶ng, ®­îc ph©n c«ng chØ ®¹o chuÈn bÞ dù th¶o NghÞ quyÕt vÒ c¸ch m¹ng miÒn Nam ®Ó tr×nh ra Héi nghÞ lÇn thø 15 Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa II. T¹i Liªn khu 5, tõ gi÷a n¨m 1957, b¶n §Ò c­¬ng C¸ch m¹ng miÒn Nam ®· ®­îc chuyÓn tõ §«ng Nam Bé ra Cùc Nam Trung Bé, ®Õn tay nhiÒu ®ång chÝ l·nh ®¹o c¸c tØnh Liªn khu 5. Mäi ng­êi ®Òu xem ®ã nh­ mét ¸nh s¸ng bïng lªn trong ®ªm tèi, mét luång giã míi g©y phÊn khÝch cho toµn §¶ng, toµn d©n. GÇn cuèi n¨m 1957, ®ång chÝ B¶y H÷u (NguyÔn Xu©n H÷u), Liªn khu ñy viªn, tõ Hµ Néi vµo nãi râ h¬n ¶nh h­ëng vµ t¸c dông cña b¶n §Ò c­¬ng ®èi víi viÖc chuÈn bÞ néi dung Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø 15 s¾p ®Õn. Anh B¶y H÷u nãi: "Trong lóc chê ®îi, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c t­ t­ëng, lµm tèt viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, kiªn ®Þnh môc tiªu c¸ch m¹ng chung c¶ n­íc vµ cña miÒn Nam. Ngay tr­íc m¾t ph¶i ra søc x©y dùng c¨n cø ë miÒn T©y cña c¸c tØnh duyªn h¶i vµ T©y Nguyªn m¹nh c¶ chÝnh trÞ, kinh tÕ 64 (nhÊt lµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc), khai th¸c mäi tiÒm n¨ng vÒ ®Þa thÕ, tµi nguyªn vµ con ng­êi, ®Æc biÖt lµ ph¸t ®éng lùc l­îng thanh niªn lµm vai trß xung kÝch trªn mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng, rót ng­êi chuÈn bÞ cho viÖc x©y dùng lùc l­îng vò trang". Th¸ng 8-1958, mét cuéc häp Liªn khu ñy kÐo dµi c¶ th¸ng t¹i huyÖn BÕn Gi»ng (Nam Giang) miÒn T©y Qu¶ng Nam kiÓm ®iÓm t×nh h×nh, th¶o luËn b¶n §Ò c­¬ng cña ®ång chÝ Lª DuÈn vµ nhÊt trÝ: Trong khi ch­a cã chñ tr­¬ng míi cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng th× võa ra søc cñng cè, ph¸t triÓn phong trµo ë ®ång b»ng vµ ®« thÞ, kÓ c¶ c«ng t¸c x©y dùng §¶ng trong nh©n d©n; khÈn tr­¬ng, tÝch cùc x©y dùng c¨n cø theo tinh thÇn míi. §­îc sù ®ång ý cña Bé ChÝnh trÞ, ®ång chÝ TrÇn Nam Trung, BÝ th­ Liªn khu ñy vµ mét sè Liªn khu ñy viªn ra Hµ Néi. §ång chÝ B¶y H÷u lµm nhiÖm vô th­êng trùc. Trong kho¶ng thêi gian tõ cuèi n¨m 1958 ®Õn sau Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng khãa II (th¸ng 1-1959) vµ sau ChØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ vÒ nhiÖm vô x©y dùng c¨n cø c¸ch m¹ng ë T©y Nguyªn (th¸ng 3- 1959), Liªn khu ñy 5 gÇn nh­ cã mÆt ®«ng ®ñ ë Hµ Néi. C¸c ®ång chÝ ®· bµn kü viÖc triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa II vµ ph©n c«ng cho tõng ng­êi vÒ th¼ng c¸c liªn tØnh. Riªng anh N¨m C«ng lóc nµy ®· thay anh TrÇn Nam Trung lµm BÝ th­ Liªn khu ñy (anh TrÇn Nam Trung sang lµm ë Bé ChØ huy qu©n sù). 65 §Çu th¸ng 5-1959, anh N¨m C«ng vÒ ®Õn Qu¶ng Nam, triÖu tËp ngay mét Héi nghÞ c¸n bé t¹i vïng cao cña huyÖn Hiªn (nay lµ §«ng Giang), gåm c¸c tØnh Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn - HuÕ, Qu¶ng Nam - §µ N½ng ®Ó phæ biÕn nghÞ quyÕt. TØnh ñy Qu¶ng Nam ®· cö ®ång chÝ Phan Tèn, BÝ th­ TØnh ñy vµ t«i - BÝ th­ Ban C¸n sù miÒn T©y ®i dù héi nghÞ nµy. Anh N¨m C«ng nãi râ: NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng lµ v¨n kiÖn cã tÇm chiÕn l­îc bao hµm nhiÒu vÊn ®Ò lín ®èi víi c¸ch m¹ng chung cña c¶ n­íc vµ ®èi víi c¸ch m¹ng miÒn Nam. "C¸ch m¹ng miÒn Nam nãi chung kh«ng thÓ ®i ra ngoµi quy luËt chung cña c¸ch m¹ng ë c¸c thuéc ®Þa vµ b¸n thuéc ®Þa tõ tr­íc ®Õn nay, cho nªn con ®­êng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam ë miÒn Nam lµ khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay nh©n d©n. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã ph¶i cã mét qu¸ tr×nh l©u dµi, gian khæ, ph¶i tÝch cùc x©y dùng, cñng cè vµ ph¸t triÓn lùc l­îng c¸ch m¹ng th× míi cã ®iÒu kiÖn n¾m thêi c¬ thuËn lîi ®Ó giµnh th¾ng lîi cuèi cïng". §Õ quèc Mü lµ ®Õ quèc hiÕu chiÕn nhÊt, cho nªn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo ®ã, cuéc khëi nghÜa cña nh©n d©n miÒn Nam còng cã kh¶ n¨ng chuyÓn thµnh cuéc ®Êu tranh vò trang tr­êng kú. Tr­íc m¾t, con ®­êng ®ã lµ lÊy søc m¹nh cña quÇn chóng, dùa vµo lùc l­îng chÝnh trÞ cña quÇn chóng lµ chñ yÕu, kÕt hîp víi lùc l­îng vò trang ®Ó ®¸nh ®æ chÝnh quyÒn thèng trÞ cña ®Õ quèc vµ phong kiÕn, dùng lªn chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng cña nh©n d©n. 66 Ph©n tÝch t×nh h×nh, anh N¨m C«ng ®· kÕt hîp gi¶i quyÕt mét sè th¾c m¾c cho r»ng NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ban hµnh qu¸ chËm, anh cho r»ng ®èi víi mét nghÞ quyÕt cã tÇm chiÕn l­îc, cã nhiÒu mèi quan hÖ ®èi víi c¸ch m¹ng thÕ giíi, quan hÖ gi÷a x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh giµnh ®éc lËp thèng nhÊt ë miÒn Nam, bao gåm rÊt nhiÒu vÊn ®Ò träng ®¹i vµ phøc t¹p... ®· ®¹t sù nhÊt trÝ cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng th× qu¶ lµ kh«ng ®¬n gi¶n mét chót nµo. §Õn nay, NghÞ quyÕt ®· b¾t ®Çu ®i vµo cuéc sèng th× ®ã lµ h¹nh phóc lín cho §¶ng ta, nh©n d©n ta. VÒ vÊn ®Ò x©y dùng c¨n cø, l©u nay Liªn khu 5 ®· kÞp thêi cho c¸c tæ chøc ®¶ng b¸m rÔ s©u trong nh©n d©n ë c¸c vïng d©n téc thiÓu sè, lùc l­îng chÝnh trÞ ®· lín m¹nh h¬n bao giê hÕt, ®ang cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó x©y dùng c¨n cø c¸ch m¹ng theo yªu cÇu míi. VÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµo phÝa Nam, nèi liÒn c¸c c¨n cø cña Liªn khu 5 víi miÒn §«ng Nam Bé. Héi nghÞ kÕt thóc trong mét bÇu kh«ng khÝ phÊn khëi tin t­ëng dï mäi ng­êi ®Òu biÕt r»ng nhiÖm vô míi sÏ rÊt nÆng vµ ph¶i ch¹y ®ua víi thêi gian míi thùc hiÖn ®­îc... Còng trong thêi ®iÓm nµy, Mü - DiÖm r¸o riÕt tÊn c«ng vµo vïng c¨n cø ta; gom d©n vµo nh÷ng khu tËp trung lín; t¨ng c­êng bé m¸y k×m kÑp, lïng quÐt s©u h¬n vµo mét sè vïng ë miÒn nói c¸c tØnh. Bøc xóc tr­íc vÊn ®Ò b¶o vÖ c¨n cø, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n cña nh©n d©n, vµ d­íi ¸nh s¸ng cña NghÞ quyÕt 67 Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, nh©n d©n ë c¸c x· VÜnh H¶o, VÜnh HiÖp, thuéc khu VÜnh Th¹nh (B×nh §Þnh), tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 4-1959 ®· vïng lªn chèng Mü - ngôy, ph¸ khu tËp trung, ch¹y vÒ lµng cò, tæ chøc bè phßng chèng ®Þch cµn quÐt b»ng vò khÝ tù t¹o: ch«ng, bÉy, vò khÝ th« s¬. Nh­ng ®iÓn h×nh nhÊt lµ cuéc khëi nghÜa Trµ Bång (Qu¶ng Ng·i) gåm nhiÒu d©n téc: Cor, Ca Dong, H'rª vµ Kinh, cã quy m« lín vµ quyÕt liÖt nhÊt, kÐo dµi bèn ngµy ®ªm (tõ ngµy 28 ®Õn 31-8-1959), ®¹p ®æ hoµn toµn bé m¸y ngôy quyÒn, lµm cho quËn tr­ëng, quËn phã ph¶i bá ch¹y vÒ tØnh lþ. §ång thêi víi viÖc ph¸t ®éng toµn d©n ®øng lªn ®¸nh ®Þch, bé m¸y tù qu¶n cña c¬ së ®· ®­îc thµnh lËp, chuÈn bÞ ®Ó chèng tr¶ víi sù t¸i chiÕm cña ®Þch, b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n cña nh©n d©n, b¶o vÖ c¨n cø. Cuéc khëi nghÜa lan nhanh ®Õn c¸c huyÖn l©n cËn nh­ S¬n Hµ, Ba T¬, Minh Long vµ t¸c ®éng m¹nh ®Õn toµn miÒn T©y Qu¶ng Ng·i. Ho¶ng hèt tr­íc t×nh h×nh nµy, Mü - ngôy ®· tËp trung mét lùc l­îng lín nh»m dËp t¾t cuéc khëi nghÜa, lËp l¹i bé m¸y thèng trÞ bÞ ®æ n¸t, ng¨n chÆn lµn sãng khëi nghÜa ®ang lan réng. TØnh Qu¶ng Ng·i ®· cÊp b¸o t×nh h×nh nµy lªn Liªn khu, ®ång thêi mét sè tØnh kh¸c ®· cã ý kiÕn víi Liªn khu ñy, tá ý lo ng¹i vÒ sù kiÖn qu¸ ®ét xuÊt nµy, kh«ng biÕt tr­íc ®Ó cã kÕ ho¹ch phèi hîp hç trî. Tr­íc sù thiÕu nhÊt trÝ nµy, anh N¨m C«ng tõ ®Çu cho r»ng cuéc khëi nghÜa ®· næ ra råi, ®iÒu tr­íc nhÊt lµ 68 kh«ng ®­îc déi n­íc l¹nh vµo khÝ thÕ c¸ch m¹ng cña quÇn chóng mµ ph¶i ph¸t huy h¬n n÷a tinh thÇn c¸ch m¹ng cña nh©n d©n, chiÕn sÜ, kiªn quyÕt v­ît qua mäi khã kh¨n, ®¸nh b¹i cuéc ph¶n c«ng cña ®Þch, b¶o toµn mäi th¾ng lîi ®· giµnh ®­îc, nhanh chãng x©y dùng lùc l­îng vò trang, ra søc s¶n xuÊt l­¬ng thùc, cøu ®ãi, cøu ®au cho nh©n d©n. Lóc nµy, TØnh ñy Qu¶ng Ng·i ®· cã ba ®¬n vÞ vò trang lu«n s¸t c¸nh víi nh©n d©n ®Ó ®¸nh ®Þch vµ gióp ®ì nh©n d©n trªn nhiÒu mÆt. Anh N¨m C«ng ®· göi ®iÖn ®Õn c¸c tØnh ®Ó cho c¸c tØnh cã mét nhËn thøc vµ th¸i ®é xö lý ®óng víi sù kiÖn nµy: §Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh t¹i ®Þa ph­¬ng buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n lùc l­îng ®Ó ®èi phã, tuyªn truyÒn réng r·i th¾ng lîi vµ ¶nh h­ëng cña cuéc khëi nghÜa Trµ Bång ®Ó ®éng viªn cæ vò phong trµo chung. Tuy søc kháe rÊt yÕu do lµm viÖc qu¸ c¨ng th¼ng, bÖnh sèt rÐt hµnh h¹, nh­ng anh kiªn quyÕt ®Õn gÆp TØnh ñy Qu¶ng Ng·i n¾m kü t×nh h×nh, ®¸nh gi¸ ®óng ­u ®iÓm, khuyÕt ®iÓm trong l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña TØnh ñy suèt tõ khi chuÈn bÞ ®Õn khi quyÕt ®Þnh khëi nghÜa, xö lý c¸c t×nh huèng ®· x¶y ra. KÕt luËn cña anh: §©y lµ mét th¾ng lîi lín cña cuéc khëi nghÜa cã quy m« lín do nh©n d©n tù gi¸c ®øng lªn nhÊt tÒ ®¸nh sôp toµn bé hÖ thèng cai trÞ cña Mü - ngôy, thiÕt lËp chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng vµ ph¸t ®éng toµn d©n dïng b¹o lùc chÝnh trÞ kÕt hîp víi ®Êu tranh vò trang chèng l¹i sù ph¶n c«ng ®iªn cuång cña ®Þch ®Ó b¶o vÖ 69 thµnh qu¶ ®· giµnh ®­îc, cñng cè ph¸t triÓn lùc l­îng c¸ch m¹ng vÒ mäi mÆt, kiªn quyÕt b¶o vÖ c¨n cø, b¶o vÖ tÝnh m¹ng tµi s¶n cña nh©n d©n. Anh cho r»ng cuéc khëi nghÜa nµy lµ ®óng víi ®­êng lèi cña §¶ng (NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa II), ®· cã sù chuÈn bÞ c«ng phu, trong ®ã cã viÖc x©y dùng mét sè ®¬n vÞ vò trang cña tØnh ®Ó hç trî cho quÇn chóng. D­íi sù l·nh ®¹o s¸ng suèt vµ kÞp thêi cña Th­êng vô Liªn khu ñy mµ trùc tiÕp lµ ®ång chÝ BÝ th­ Liªn khu ñy, sau mét th¸ng chiÕn ®Êu, gi»ng co quyÕt liÖt víi ®Þch, ®Õn th¸ng 10-1959, ta ®· thu håi toµn bé vïng ®Êt bÞ ®Þch t¸i chiÕm, 40 x· cña miÒn T©y hoµn toµn ®­îc gi¶i phãng, t¹o thªm ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cñng cè miÒn nói vµ ph¸t triÓn xuèng vïng ®ång b»ng. Th¸ng 6-1961, anh N¨m C«ng ®i vµo Nam Bé chuÈn bÞ cho cuéc häp ®Çu tiªn cña Trung ­¬ng Côc. Th¸p tïng anh cã c¸c ®ång chÝ Lª Vô, Phông Minh, NguyÔn TÊn Lùc (th ký riªng cña anh N¨m) vµ t«i. §­êng ®i tõ c¬ quan TØnh ñy §¾k L¾k vµo phÝa Nam võa míi nèi ®­îc nªn cßn rÊt khã kh¨n. §ång chÝ M­êi Nguyªn, BÝ th­ TØnh ñy, cïng mét lùc l­îng b¶o vÖ nhá ph¶i më ®­êng vµ b¶o vÖ cho anh N¨m C«ng. §Õn mét ®Þa ®iÓm phÝa Nam tØnh §¾k L¾k, anh N¨m C«ng gÆp anh TrÇn Lª tõ Cùc Nam lªn ®Ó bµn nhiÖm vô cña Khu 6 víi vÊn ®Ò cÊp b¸ch lµ ph¸t triÓn m¹nh vµo phÝa Nam ®Ó nèi liÒn víi miÒn §«ng Nam Bé, vïng nµy c¬ së cßn rÊt yÕu, l©u nay ch­a cã ai ®Õn gióp 70 gi¶i quyÕt khã kh¨n nµy, chØ cã anh N¨m C«ng míi lµm ®­îc v× cÇn ph¶i ®iÒu ®éng nhiÒu c¸n bé cã kinh nghiÖm, cã n¨ng lùc cña c¸c tØnh Liªn khu 5 vµ mét sè c¸n bé tËp kÕt ë miÒn B¾c vµo Nam. Cuèi th¸ng 8-1961, anh N¨m C«ng ®· ®Õn c¬ quan Xø ñy Nam Bé do ®ång chÝ NguyÔn V¨n Linh (M­êi Cóc) lµm BÝ th­. Do ®· cã NghÞ quyÕt cña Bé ChÝnh trÞ vÒ tæ chøc vµ nh©n sù cña Trung ­¬ng Côc nªn anh N¨m C«ng vµ anh M­êi Cóc b¾t tay ngay vµo viÖc chuÈn bÞ lµm b¸o c¸o t×nh h×nh chung cña Nam Bé vµ Liªn khu 5; trªn c¬ së ®· chuÈn bÞ dù th¶o NghÞ quyÕt lÇn thø nhÊt cña Trung ­¬ng Côc, anh N¨m C«ng ph©n c«ng anh Phông Minh viÕt b¸o c¸o chung, cßn t«i viÕt b¸o c¸o vÒ T©y Nguyªn. Anh Lª Vô ®· ®­îc Trung ­¬ng Côc bè trÝ lµm Ch¸nh v¨n phßng. C¸c dù th¶o b¸o c¸o, sau khi ®­îc anh N¨m gãp ý hoµn chØnh ®· in ra nhiÒu b¶n ®Ó c¸c ®ång chÝ Xø ñy nghiªn cøu, ng­îc l¹i, b¶n b¸o c¸o chung cña Trung ­¬ng Côc còng ®­îc göi ®Õn toµn Liªn khu 5. Ên t­îng ®Çu tiªn cña chóng t«i (mµ ch¾c anh N¨m còng chung suy nghÜ) lµ phong trµo ®ång khëi cña Nam Bé sau cuéc khëi nghÜa ë BÕn Tre (tõ ngµy 15 ®Õn ngµy 19-1- 1960) ®· nhanh chãng lan réng ®Õn c¸c tØnh kh¸c ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®¸nh sôp tõng m¶ng lín bé m¸y ngôy quyÒn cña Mü - DiÖm ë n«ng th«n; thµnh lËp chÝnh quyÒn tù qu¶n cña nh©n d©n ë c¬ së, ph¸t triÓn nhanh lùc l­îng chÝnh trÞ vµ vò trang, tiÕn hµnh ®Êu tranh "hai ch©n, ba mòi" chèng l¹i c¸c cuéc cµn quÐt t¸i lÊn chiÕm 71 cña Mü - ngôy. Ta ®· rót nhiÒu thanh niªn ®Ó thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ vò trang ë ®Þa ph­¬ng, ®­a lªn miÒn (Trung ­¬ng Côc) vµ cung cÊp cho c¶ Khu 6. Trong thêi gian ®ã, anh N¨m C«ng võa gi¶i quyÕt c«ng viÖc chung, võa tranh thñ gÆp gì nhiÒu c¸n bé ®Ó t×m hiÓu t×nh h×nh vµ nghe ngãng ý kiÕn cña hä, kÓ c¶ nh÷ng c¸n bé trÝ thøc ë khèi MÆt trËn - D©n vËn. Anh ®­îc nhiÒu ng­êi quý mÕn. Khi t«i ®­îc ph©n c«ng vÒ lµm BÝ th­ TØnh ñy L©m §ång (th¸ng 8-1962) th× nghe anh N¨m ®· ®i c«ng t¸c xuèng ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®Ó nghiªn cøu toµn bé c¸c mÆt c«ng t¸c, trong ®ã cã rÊt nhiÒu s¸ng t¹o trong thùc hiÖn ®­êng lèi chung cña §¶ng. §Õn n¨m 1964, anh N¨m C«ng vÒ l¹i Khu 5, ®ång thêi lóc nµy còng cã sù ®iÒu chØnh vÒ tæ chøc: ®­a hai tØnh §¾k L¾k (phÝa B¾c) vµ Kh¸nh Hßa vÒ l¹i Khu 5; Khu 6 cã thªm ba tØnh míi: Qu¶ng §øc (§¾k N«ng hiÖn nay), L©m §ång vµ Ph­íc Long (tr­íc ®©y thuéc Khu miÒn §«ng Nam Bé) thùc hiÖn ®óng yªu cÇu mµ ChØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ vÒ x©y dùng c¨n cø c¸ch m¹ng ®· ®Ò ra. Tõ Khu 6 vµo Nam Bé (B2) trùc thuéc Trung ­¬ng Côc miÒn Nam. Tõ Khu 5 trë ra do Trung ­¬ng trùc tiÕp chØ ®¹o. Suèt c¶ cuéc ®êi m×nh, anh N¨m C«ng ®· cã sù cèng hiÕn to lín cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Víi b¶n lÜnh, trÝ tuÖ vµ kinh nghiÖm b¶n th©n, tõ c¸c vÞ trÝ chñ chèt cña cÊp tØnh, cÊp khu ®Õn c­¬ng vÞ cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, anh lu«n hÕt m×nh lo cho §¶ng, lo cho 72 nh©n d©n ngay c¶ khi t×nh h×nh khã kh¨n nhÊt. V× lu«n ®i s¸t xuèng d©n, gÇn c¸n bé cÊp d­íi, hiÓu râ t©m t­ nguyÖn väng cña hä nªn tiÕng nãi cña anh cã sù thuyÕt phôc rÊt cao, mÆt kh¸c do cã sù suy nghÜ s©u s¾c, kÕt hîp chÆt chÏ lý luËn vµ thùc tiÔn nªn anh l¹i cã tÝnh quyÕt ®o¸n m¹nh mÏ ®Ó giµnh th¾ng lîi. §ã lµ mét tÊm g­¬ng tiªu biÓu cña mét chiÕn sÜ c¸ch m¹ng mµ ngµy nay chóng ta ph¶i häc tËp, tu d­ìng ®Ó noi theo. 73 CON NG¦êI Cã MÆT §óNG LóC LÞCH Sö Cã NHU CÇU Hoµng Tïng* Nh©n vËt Êy lµ Vâ ChÝ C«ng. Sau khi ®Êt n­íc ®­îc hoµn toµn gi¶i phãng, Tæ quèc ta thèng nhÊt, nh÷ng nhiÖm vô lÞch sö cña cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ®­îc hoµn thµnh trän vÑn, c¸ch m¹ng b­íc sang giai ®o¹n x· héi chñ nghÜa. Lóc bÊy giê trong §¶ng ta cã hai ý kiÕn kh¸c nhau vÒ nhiÖm vô tr­íc m¾t: ý kiÕn thø nhÊt, lµ c¸ch m¹ng ph¶i chuyÓn sang giai ®o¹n x· héi chñ nghÜa, nh­ng nhiÖm vô tr­íc m¾t lµ kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n nh÷ng vÕt th­¬ng chiÕn tranh, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n, chuÈn bÞ cho giai ®o¹n ph¸t triÓn sau ®ã. ý kiÕn thø hai, lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa ngay vµ tr­íc hÕt ph¶i c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp vµ hîp t¸c x· ë c¸c tØnh, thµnh miÒn Nam. TiÕn hµnh ®ång thêi ba cuéc _______________ * Nguyªn BÝ th­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, nguyªn Tæng Biªn tËp b¸o Nh©n D©n, nguyªn Tr­ëng Ban Tuyªn huÊn Trung ­¬ng. 74