Viên Tướng Của Đạo Quân Chết - Ismail Kadare full prc pdf epub azw3 [Tiểu Thuyết]

"Viên Tướng Của Đạo Quân Chết - Ismail Kadare full prc pdf epub azw3 [Tiểu Thuyết] 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Viên Tướng Của Đạo Quân Chết - Ismail Kadare full prc pdf epub azw3 [Tiểu Thuyết] Ebooks Nhóm Zalo GIỚI THIỆU ISMAIL KADARE là mΘt nhà văn còn trẻ (ông sinh năm 1936) nhίng đã có mΘt v̪ trí hàng đϑu trong văn h̯c Albania hiΗn đ̥i. Ông nϖi tiϏng ngay tγ tΖp thή đϑu tay «Mùa xuân tίήng lai» sáng tác năm ông mΰi mίβi tám tuϖi rϓi năm 1957, ông đo̥t giải thίδng văn h̯c quϐc gia vΰi trίβng ca «Nhηng niϒm mή ίΰc». MΘt trίβng ca khác của ông - «Công chúa Argjiro» - đίθc đΘc giả Albania rώt ίa thích. Ông còn có mΘt tΖp truyΗn ngϼn «Đám cίΰi». Tuy nhiên tên tuϖi ông chỉ thιc sι đίθc biϏt đϏn δ nίΰc ngoài vΰi cuϐn tiϕu thuyϏt «Viên tίΰng của đ̥o quân chϏt». NΘi dung cuϐn sách này thΖt ra rώt đήn giản. Hai mίήi năm sau khi chiϏn tranh kϏt thúc, mΘt viên tίΰng (tác giả cϐ ý không nói rõ h̯ tên, tuϖi tác, quϐc t̪ch của hϼn; ngίβi đ̯c chỉ «ngϗu nhiên» biϏt hϼn cao mΘt thίΰc tám mίήi hai và đoán chγng hϼn là ngίβi Ý) cùng vΰi mΘt linh m̳c, hàm đ̥i tá, làm thông ngôn, sang Albania đϕ tìm kiϏm thi hài các binh sĩ của đ̥o quân phát xít nίΰc hϼn đã tε trΖn δ Albania. Theo nhηng bản danh sách và bản đϓ đίθc lΖp sϿn mΘt cách công phu, tỉ mỉ, hϼn và ông linh m̳c, có mΘt cán bΘ chuyên môn Albania và mΘt kíp công nhân đi cùng, đã lΛn lΘi khϼp đώt nίΰc Albania, đào bΰi, thu nhΛt nhηng nϼm xίήng tàn của đ̥o quân phát xít hai mίήi năm trίΰc đây đã b̥i trΖn. CuΘc tìm kiϏm kéo dài hai năm ròng rã; các bΘ hài cϐt tìm thώy đίθc bỏ vào các túi nylon đΛc biΗt màu xanh, s̯c trϼng, viϒn đen và gεi vϒ cho các gia đình đã bao năm nay chβ đθi chϓng con h̯. Cuϐi cùng, viên tίΰng hoàn thành công viΗc, tϖ chαc lϘ cϑu hϓn, mδ mΘt tiΗc chiêu đãi nhỏ rϓi lên đίβng vϒ nίΰc. Câu chuyΗn chỉ có vΖy, bình thίβng và có thϕ nói là khô khan nηa, đϏn cái mαc tίδng đâu nhί không có gì đϕ viϏt đίθc thành mΘt cuϐn tiϕu thuyϏt. Nhίng Ismail Kadare đã biϏt ch̯n mΘt góc nhìn đΘc đáo. Ông không kϕ l̥i câu chuyΗn theo chủ quan của ông, mΘt ngίβi Albania, mà là thông qua con mϼt của viên tίΰng, quân nhân mΘt nίΰc trίΰc đây đã tiϏn hành mΘt cuΘc xâm lăng tàn b̥o và đϗm máu trên đώt nίΰc Albania và giβ đây nhΖn nhiΗm v̳ đi sang Albania vΰi rώt nhiϒu đ̪nh kiϏn. Ismail Kadare chỉ đϕ cho nhân vΖt chính của ông nhìn thώy và kϕ l̥i nhηng gì phù hθp vΰi tính cách của hϼn. Có thϕ nói đώt nίΰc Albania đίθc miêu tả δ đây không phải là đώt nίΰc Albania của bản thân tác giả mà là mΘt đώt nίΰc xa l̥ nhìn qua con mϼt của viên tίΰng: toàn núi non ghê rθn, vΰi bùn lϑy, mίa tuyϏt, gió l̥nh… Ngay câu mδ đϑu cuϐn sách đã xác đ̪nh rõ cách nhìn ώy: «Mίa pha tuyϏt rήi trên đώt khách…»; đó cũng là câu bϼt đϑu chίήng chót và cuϐn sách chώm dαt vΰi câu: «gió vϗn thϖi không ngγng». Trong hai năm trβi lang thang đây đó đϕ khai quΖt mϓ mả, viên tίΰng chỉ nhìn thώy có bùn lϑy mùa thu và mίa tuyϏt mùa đông. Qua câu chuyΗn kϕ l̥i theo mΘt trình tι thβi gian chΛt chẽ, Ismail Kadare đã không đϕ cho viên tίΰng đίθc thώy cảnh mùa xuân, cũng nhί không đϕ cho ông ta có đίθc mΘt n̳ cίβi. Câu chuyΗn bϼt đϑu vΰi mίa, tuyϏt và kϏt thúc vΰi gió thϖi. Nhί vΖy, câu chuyΗn không phải đήn thuϑn chỉ kϕ l̥i sι viΗc mà thιc ra chính là quá trình diϘn biϏn trong tâm tί viên tίΰng tγ khi đΛt chân lên Albania cho đϏn lúc ra sân bay trδ vϒ nίΰc. Chính vì thϏ mà, nϏu nhί đΘc giả không biϏt gì vϒ tên tuϖi, dung m̥o, bϒ ngoài của viên tίΰng - trγ chiϒu cao mΘt thίΰc tám mίήi hai, - thì trái l̥i, qua đo̥n này, đo̥n khác, đây mΘt nét, kia mΘt chi tiϏt, ngίβi ta biϏt rώt rõ tâm tr̥ng của hϼn tγng lúc mΘt. Hϼn lên đίβng sang Albania vΰi quan niΗm đây là mΘt sα mΗnh cao cả, thiêng liêng; hϼn rώt thích thú câu nói của mΘt m̳ quý tΘc nίΰc hϼn ca t̳ng hϼn trίΰc ngày khδi hành: «Nhί mΘt con chim oai hùng và đήn đΘc, ngài sẽ bay lίθn trên nhηng ng̯n núi lΛng lẽ và bi thảm ώy đϕ lôi kéo con em khϐn khϖ của chúng ta ra khỏi nanh vuϐt chúng». Hϼn luôn luôn muϐn ngίβi Albania hiϕu là hϼn cϑm đϑu cái phái đoàn hai ngίβi, hϼn là nhân vΖt quan tr̯ng nhώt. Hϼn ngϑm chê b̯n tίΰng lĩnh ngu dϐt xίa kia đã đίa quân đΘi nίΰc hϼn «nhηng con em của chúng ta, oai hùng và dũng cảm», đϏn chϙ thώt b̥i và b̪ tiêu diΗt, còn hϼn, hϼn đϏn Albania đϕ đίa các tε sĩ đó ra khỏi quên lãng. Hϼn tι cho mình là đ̥i diΗn của mΘt cίβng quϐc văn minh đi đϏn mΘt nίΰc dã man, l̥c hΖu, nhỏ xíu chỉ bϽng mΘt cái chώm trên bản đϓ. Hϼn đΛc biΗt chú ý tìm kiϏm di hài viên đ̥i tá Z, con trai đΘc nhώt của m̳ quý tΘc giàu có, quyϒn thϏ n̯, «con cίng» của BΘ ChiϏn tranh, «có bản lĩnh của mΘt thiên tài quân sι» đã «mώt tích» δ Albania. Gia đình viên đ̥i tá đã xây sϿn mΘt ngôi mΘ nguy nga bϽng cϔm th̥ch, có dιng tίθng, trϓng hoa hϓng đϕ chβ đón hài cϐt của «ngίβi anh hùng» đó và đΛt hϏt hy v̯ng vào viên tίΰng… Trong mΘt lúc rίθu say chuϏnh choáng, tâm sι vΰi ngίβi b̥n đϓng hành, viên tίΰng đã thϖ lΘ ý muϐn của hϼn là «sẽ hiên ngang đi giηa nhηng ngίβi Albania, nhìn h̯ mΘt cách căm hβn và khinh bỉ»; hϼn đã «hình dung trίΰc buϖi lϘ bàn giao hài cϐt, long tr̯ng và nghiêm trang,» và sẽ «cho diϘu các quan tài binh sĩ nίΰc hϼn giηa đám dân chúng Albania đϕ cho h̯ thώy là cái chϏt của chúng ta còn đ̨p hήn cả cuΘc sϐng của h̯»… Nhίng rϓi sι viΗc đã diϘn ra khác hϾn, nhί hϼn vϒ sau đã đau khϖ thú nhΖn: «Thái đΘ kiêu hãnh của chúng ta biϏn mώt trίΰc tiên, rϓi tώt cả nhηng công viΗc này chϾng còn gì là long tr̯ng nηa và cuϐi cùng nhηng ảo tίδng của tôi cũng tan biϏn và bây giβ chúng ta đi d̥o trong sι hβ hηng chung của m̯i ngίβi, dίΰi nhηng con mϼt bí hiϕm và giϘu cθt, nhί nhηng thϽng hϒ thảm h̥i của chiϏn tranh, còn đáng thίήng hήn cả nhηng kẻ đã chiϏn đώu và chiϏn b̥i trên đώt nίΰc này». ThΖt vΖy, hai năm trβi trèo đèo, lΘi suϐi, xuôi ngίθc trên khϼp các nẻo đίβng đώt nίΰc Albania, viên tίΰng đã đi tγ phát hiΗn này đϏn phát hiΗn khác, tγ thώt v̯ng này đϏn thώt v̯ng khác, nhηng đ̪nh kiϏn của hϼn s̳p đϖ dϑn. Cái bi k̪ch của hϼn là δ chϙ chính hϼn đã tγng sϐng nhηng ngày đϑu của chiϏn tranh vào mùa xuân 1939, khi quân phát xít đϖ bΘ lên Albania: đài phát thanh nίΰc hϼn báo tin «chiϏn thϼng» dϓn dΖp, dân chúng Albania đem hoa ra đón tiϏp nhηng đ̥o quân «sẽ dϗn văn minh và h̥nh phúc đϏn cho h̯». Rϓi báo chí đăng bài, tranh ảnh, ca ngθi mùa xuân rιc rζ, bϑu trβi, mΛt biϕn Albania chan hòa ánh nϼng, các cô gái Albania duyên dáng, nhηng y ph̳c và nhηng điΗu múa đϑy màu sϼc. Binh lính nίΰc hϼn và cả bản thân hϼn nηa - lúc đó hϼn đang δ châu Phi - đϒu náo nαc mή ίΰc đίθc điϒu sang cái nήi thanh bình, tίήi đ̨p ώy, dίΰi bóng nhηng cây ô liu cϖ th̳… Và giβ đây, chính hϼn l̥i tΰi đó đϕ thu nhΛt tàn tích của chính nhηng đ̥o quân ώy và đϓng thβi cũng là thu nhΛt nhηng bϽng chαng tuyΗt đϐi vϒ sι thώt b̥i thảm h̥i của chúng. Có nhηng đήn v̪ đã b̪ tiêu diΗt hoàn toàn, xίήng ngίβi lϗn lΘn vΰi xίήng lγa ngιa, có nhηng tên, kϕ cả sĩ quan, đã đào ngũ, đi δ cho nông dân Albania đϕ mίu cϑu cái sϐng thγa trong ô nh̳c, rϓi cuϐi cùng chϏt vì tay nhηng đήn v̪ trγng ph̥t của chính quân đΘi phát xít. Viên đ̥i tá Z, «ngίβi anh hùng» của hϼn, thιc ra chỉ là mΘt tên sát nhân hung ác, chỉ huy «Tiϕu đoàn xanh» khét tiϏng tàn b̥o, đã cίζng dâm mΘt cô bé Albania 14 tuϖi khiϏn cô bé tủi nh̳c nhảy xuϐng giϏng tι tε; y đã b̪ giϏt chϏt không biϏt chôn δ đâu. Cho đϏn mΘt tϐi n̯, công viΗc sϼp hoàn thành, viên tίΰng cao hαng tι đΘng đϏn dι mΘt bηa tiΗc cίΰi của mΘt gia đình nông dân Albania, mΘt bà c̳ đã ném cái túi đιng hài cϐt tên đ̥i tá Z xuϐng trίΰc mΛt hϼn, «nhί nhϖ vào mΛt hϼn», vΰi nhηng lβi nguyϒn rủa thΖm tΗ vì bà c̳ chính là m̨ cô bé Albania n̯, chϓng bà c̳ đã b̪ «Tiϕu đoàn xanh» treo cϖ, chính bà c̳ đã giϏt tên đ̥i tá Z khi tên này - không biϏt cô gái đã tι tε - hôm sau l̥i mò đϏn nhà cô ta. «Và trong sι im lΛng chung, viên tίΰng tγ tγ cúi xuϐng, run rϔy nϼm lώy cái túi bê bϏt bùn,… hώt lên vai, khom khom đi ra, nhί mang trên vai tώt cả nϙi sỉ nh̳c và sαc nΛng của trái đώt.» Bên c̥nh nhηng mϔu chuyΗn biϏt đίθc vϒ tγng trίβng hθp binh sĩ nίΰc hϼn, viên tίΰng cũng đίθc biϏt nhiϒu chuyΗn vϒ ngίβi Albania, vϒ truyϒn thϐng và phong t̳c tΖp quán Albania, vϒ cuΘc chiϏn đώu của nhân dân Albania… Sι hy sinh của Nik Martini, mΘt ngίβi dân miϒn núi, đã đϕ l̥i trong lòng hϼn mΘt ώn tίθng sâu sϼc: Nik Martini đã mΘt mình vác súng đi xuϐng bβ biϕn, mΘt mình đίήng đϑu vΰi cả đ̥o quân đϖ bΘ, đông nhί kiϏn cỏ. Tώt nhiên, nhί viên tίΰng xác nhΖn, anh đã chiϏm đίθc mΘt v̪ trí chiϏn đώu lθi h̥i, chỉ có tr̯ng pháo mΰi đánh bΖt đίθc anh ra khỏi đó, nhίng dù sao thì Nik Martini, cũng nhί biϏt bao ngίβi Albania khác, tγng nhóm năm ba ngίβi mΘt, hoΛc đήn đΘc mΘt mình, tγ khϼp nήi đϖ đϏn bβ biϕn đϕ cản đίβng quân xâm lίθc rϓi hy sinh, không đϕ l̥i dώu vϏt, trγ nhηng bài hát của nhân dân sáng tác đϕ ca ngθi và tίδng nhΰ h̯, - dù sao đi nηa, viên tίΰng cũng cảm thώy kinh ng̥c, xώu hϖ: Ních Martini, cũng nhί các chiϏn sĩ Albania khác, là nhηng hình ảnh hoàn toàn khác hϾn binh sĩ nίΰc hϼn, khác hϾn tên đ̥i tá Z. MΘt bên là nhηng con ngίβi chân chính, biϏt mình chiϏn đώu cho cái gì và bώt chώp nhηng cuΘc giao phong chênh lΗch, đã dũng cảm lao vào quân thù, làm tr̯n nhiΗm v̳ con ngίβi của h̯; mΘt bên là sαc m̥nh mù quáng, ngu ngϐc, hung ác và xét cho cùng, hèn nhát. Rút cuΘc, chuyϏn đi hai năm trβi của viên tίΰng là mΘt nϙi ê chϒ, nh̳c nhã kéo dài, mΘt cήn ác mΘng, lϼm lúc khiϏn hϼn gϑn nhί sa vào tình tr̥ng thác lo̥n tinh thϑn. Cuϐi cùng, đêm hôm trίΰc ngày hϼn lên đίβng trδ vϒ hίΰc, hϼn đã nghĩ đϏn cách đánh tráo hài cϐt, lώy mΘt bΘ xίήng cũng cao mΘt thίΰc tám mίήi hai đϕ thϏ vào di hài viên đ̥i tá Z mà, trong mΘt lúc hoang mang thảng thϐt, hϼn đã hώt xuϐng suϐi. Đang lúc say rίθu, hϼn lo̥ng cho̥ng đϏn cεa buϓng ông linh m̳c đã khóa chΛt, lom khom nói qua lϙ khóa đϕ bày tỏ ý đϓ gian lΖn của hϼn. Bώt đϓ, hϼn nhϑm buϓng, cεa buϓng s̪ch mδ, mΘt bà to béo hiΗn ra, sỉ vả hϼn tàn tΗ đã nhòm vào buϓng bà ta giηa lúc đêm hôm khuya khoϼt. Cái cảnh vγa kΗch cζm, vγa thảm h̥i ώy, đánh dώu sι rã rβi, suy s̳p hoàn toàn trong con ngίβi hϼn: còn đâu «con chim oai hùng, đήn đΘc bay lίθn…», còn đâu sα mΗnh thiêng liêng, cao cả? Rõ ràng qua diϘn biϏn tâm tί của viên tίΰng, có tính chώt mΘt biϕu tίθng, Ismail Kadare đã giϘu cθt và lên án quân đΘi phát xít và nói chung, tώt cả các đ̥o quân xâm lίθc. Nhίng vίθt lên trên cả nhân vΖt trung tâm ώy, choán hϏt cả cuϐn sách chính là hình ảnh đώt nίΰc và nhân dân Albania. MΛc dù câu chuyΗn đίθc kϕ l̥i qua con mϼt viên tίΰng nίΰc ngoài, ngίβi ta vϗn thώy Ismail Kadare yêu tha thiϏt đώt nίΰc ông vΰi nhηng núi non hiϕm trδ, hùng vĩ, vΰi nhηng truyϒn thϐng đ̨p đẽ, lâu đβi, vΰi nhηng con ngίβi ngoan cίβng dũng cảm, tγ bao đβi nay vϗn tr̯ng danh dι và nhân phϔm và hiΗn đang xây dιng thϼng lθi chủ nghĩa xã hΘi. Ông ca ngθi cuΘc chiϏn đώu anh hùng của nhân dân nίΰc ông và nói chung, của tώt cả các dân tΘc đαng lên chϐng ngo̥i xâm đϕ bảo vΗ đΘc lΖp, tι do của mình. Qua cái chϏt của bác thθ đώu già Gjoleka - b̪ nhiϘm trùng vì chiϏc khuy gỉ trên quân ph̳c mΘt tên lính phát xít chϏt đã 20 năm nay - ông còn ng̳ ý rϽng chiϏn tranh chίa thΖt sι kϏt thúc hay nói cho đúng hήn, hòa bình chίa phải đã vηng chϼc: nhί nhηng con vi trùng, tuy b̪ vùi sâu dίΰi đώt cùng vΰi xác tên lính hàng mώy ch̳c năm trβi, khi gΛp khí trβi, ánh sáng, l̥i ph̳c hϓi tώt cả cái tính đΘc h̥i ác liΗt của nó, chiϏn tranh vϗn còn ngώm ngϑm âm ỉ, chβ lúc chúng ta lή là đϕ nϖ ra, tàn phá. Tώt cả nhηng ý đó, Ismail Kadare đã thϕ hiΗn vΰi mΘt nghΗ thuΖt già dΛn, vηng vàng. Nhηng hình ảnh tίήng phản, nhηng so sánh vϒ hai mϗu ngίβi, hai hΗ tί tίδng, hai thϏ giΰi khác nhau, ông đϕ ngίβi đ̯c tι rút ra, tι suy nghĩ lώy. Ông chỉ trình bày nhηng sι viΗc rώt thιc và ch̯n l̯c, theo lϐi nhìn và cảm nghĩ của viên tίΰng nίΰc ngoài, và kϕ l̥i câu chuyΗn mΘt cách rώt tι nhiên, thoải mái, g̯n gàng, giản d̪, khiϏn ngίβi đ̯c có cảm giác nhί ông rώt «khách quan», hϑu nhί thản nhiên vΰi nhân vΖt của ông, vΰi nhηng sι viΗc ông kϕ, và do đó, tγ mΘt đϒ tài rώt bình thίβng, đήn giản, nϏu không phải khô khan, ông đã viϏt nên mΘt cuϐn sách thΖt hώp dϗn, có sαc m̥nh thuyϏt ph̳c và tác đΘng sâu sϼc, xαng đáng là mΘt tác phϔm ίu tú của Albania, mΘt tác phϔm chúng ta có thϕ h̯c tΖp đίθc nhiϒu chϾng nhηng vϒ nΘi dung mà cả vϒ nghΗ thuΖt thϕ hiΗn. NGUYόN VĨNH Đây, tôi đã đưa họ vϓ trả lại cho các người. Nơi ấy, địa thế hiϖm trở và chúng tôi luôn luôn gặp thời tiết xấu. PHẦN MỘT CHƯƠNG I MΣA pha tuyϏt rήi trên đώt khách. Đίβng băng bê tông, các tòa nhà và nhηng ngίβi lính gác sân bay đϒu ίΰt sũng. TuyϏt tan ίΰt đϗm cả cánh đϓng cùng nhηng quả đϓi xung quanh và làm mΛt đίβng nhιa đen bóng loáng. Vào bώt kỳ mΘt mùa nào khác, ai cũng có thϕ coi trΖn mίa tẻ ngϼt này nhί mΘt sι ngϗu nhiên trùng hθp đáng buϓn. Nhίng viên tίΰng nίΰc ngoài kia vγa δ trên máy bay bίΰc xuϐng không hϒ ng̥c nhiên. Ông đϏn Albania đϕ làm cái viΗc hϓi hίήng hài cϐt nhηng đϓng bào của ông đã ngã xuϐng khϼp nήi trên đώt nίΰc này, trong trΖn đ̥i chiϏn thϏ giΰi vγa qua. ViΗc đàm phán giηa hai chính phủ bϼt đϑu tγ mùa xuân nhίng mãi đϏn cuϐi tháng tám mΰi ký kϏt đίθc nhηng bản hiΗp đ̪nh dαt khoát, vγa lúc nhηng ngày xám x̪t đϑu tiên l̥i xuώt hiΗn. Giβ đây, đang giηa tiϏt thu và là mùa mίa. Viên tίΰng n̯ không l̥ gì điϒu đó. Trίΰc khi ra đi, ông đã nghiên cαu, tìm hiϕu, nhώt là vϒ khí hΖu xα này. Ông đã biϏt rϽng hàng năm vào thβi kỳ này, δ đây khí hΖu ϔm ίΰt và mίa nhiϒu. Nhίng giả thε cuϐn sách viϏt vϒ Albania ông đã đ̯c có nói rϽng mùa thu δ đây khô hanh và rãi nϼng thì ông cũng không vì thϏ mà coi trΖn mίa này là l̥ lùng. Trái l̥i. Thιc thϏ, ông vϗn đinh ninh nhiΗm v̳ của ông chỉ có thϕ hoàn thành tϐt đ̨p vào thβi tiϏt xώu mà thôi. Có lẽ nhηng trang sách đã đ̯c và nhηng cuϐn phim đã xem mà ông nhΰ l̥i, có dính dáng đϏn nϙi buϓn vή vϔn của ông, nhίng dù sao, chuyϏn đi máy bay và cái ngày u ám này cũng đã làm tăng thêm tâm tr̥ng đó. Qua cεa sϖ máy bay, ông đã quan sát rώt lâu hình dáng dη tθn của nhηng ng̯n núi δ đây. Đỉnh núi nh̯n hoϼt nhί chỉ chιc đâm thủng b̳ng máy bay. Đ̪a thϏ chϙ nào cũng lδm chδm, viên tίΰng nghĩ b̳ng. Tίδng chγng nhί trên đώt này không có mΘt chϙ nào có thϕ đΛt chân lên đίθc. Nhηng binh sĩ mà giβ đây ông đϏn tìm chính là nϽm trong nhηng vιc sâu thăm thϾm, nhηng sίβn núi cheo leo kia đang lúc ϔn lúc hiΗn sau đám sίήng mù và trβi mίa tϑm tã. Đã có lúc ông cảm thώy mình không thϕ nào làm tròn đίθc nhiΗm v̳, nhίng rϓi ông cϐ gϼng tι trώn tĩnh l̥i, lώy niϒm tι hào vϒ nhiΗm v̳ của mình đϕ đϐi ch̯i l̥i cái vẻ hăm d̯a cγu đ̪ch của nhηng ng̯n núi kia. Hàng v̥n bà m̨ đang chβ đθi hài cϐt của con cái h̯ mà chính ông là ngίβi sẽ mang vϒ. Ông sẽ làm hϏt sαc mình đϕ hoàn thành vẻ vang cái nhiΗm v̳ thiêng liêng đó. Ông sẽ không quên mΘt đϓng bào nào của ông, không đϕ sót l̥i mΘt ai δ nήi đώt khách quê ngίβi này. χ! Đây là mΘt nhiΗm v̳ cao quý! Trên đίβng đi, đã nhiϒu lϑn ông bώt giác tι nhϼc thϑm nhηng lβi của mΘt bà lΰn rώt có danh v̯ng đã nói vΰi ông trίΰc khi ông lên đίβng: «Nhί mΘt con chim oai hùng và đήn đΘc, ngài sẽ bay trên nhηng ng̯n núi lΛng lẽ và bi thảm đó đϕ giành l̥i trong h̯ng chúng, trong nanh vuϐt chúng, nhηng đαa con trai xώu sϐ của chúng tôi.» Và giβ đây, cuΘc hành trình sϼp tΰi đích. Tγ lúc núi non đã lùi l̥i đϽng sau và máy bay chδ ông bay trên vùng thung lũng và đϓng bϽng, viên tίΰng thώy nh̨ ngίβi đίθc đôi chút. Máy bay h̥ cánh trên đίβng băng ίΰt sũng. Đèn hiΗu đỏ, rϓi xanh, rϓi l̥i đỏ, l̥i xanh. MΘt ngίβi lính mΛc áo ca pϐt. MΘt ngίβi nηa. Tγ tòa nhà của sân bay, mώy ngίβi mΛc áo đi mίa ra đón chiϏc máy bay vγa dγng l̥i. Viên tίΰng bίΰc xuϐng đϑu tiên. Ông linh m̳c cùng đi xuϐng theo. MΘt cήn gió ϔm ίΰt quώt m̥nh vào mΛt hai ngίβi, h̯ bẻ cao cϖ áo khoác ngoài lên. Mίβi lăm phút sau, mώy chiϏc ô tô lao vun vút vϒ phía Tirana. Viên tίΰng quay sang nhìn ông linh m̳c ngϓi bên c̥nh, vẻ mΛt thản nhiên đang lΛng lẽ nhìn qua cεa kính xe. Ông có cảm giác không có điϒu gì đϕ nói vΰi ngίβi b̥n đϓng hành, và châm thuϐc lá hút, rϓi l̥i đίa mϼt nhìn ra ngoài. Hình thϏ đώt nίΰc xa l̥ này b̪ khúc x̥ vΛn v̨o qua nίΰc mίa, đang chảy ròng ròng, ngoϽn ngoèo trên mΛt kính xe. Có tiϏng còi xe lεa rúc đϽng xa. Con đίβng sϼt lώp sau mΘt bβ dϐc, viên tίΰng tι hỏi không hiϕu đoàn tàu sẽ ch̥y qua phía nào. Ông thώy đoàn tàu nhô ra rϓi dϑn dϑn vίθt qua xe mình, ông đίa mϼt nhìn theo cho đϏn khi toa cuϐi cùng mώt hút trong sίήng mù. Ông l̥i quay sang nhìn ngίβi b̥n đϓng hành, nhίng vẻ mΛt ông này vϗn thϗn thβ nhί nãy. Ông vϗn cảm thώy chϾng có gì đϕ nói vΰi ông ta hϏt. MΛt khác, ông nhΖn thώy mình cũng chϾng còn vώn đϒ gì đϕ suy nghĩ nηa. D̯c đίβng, ông đã nghĩ hϏt rϓi. Thιc ra, tϐt hήn hϏt là không nghĩ gì thêm nηa. Ông thώy mΗt mỏi. Nghĩ thϏ là đủ lϼm rϓi. Thà ngϼm trong gίήng xem bΘ quân ph̳c của mình có chηng ch̥c không. Khi đoàn xe tΰi Tirana thì trβi đϖ tϐi. MΘt lΰp sίήng mù dày đΛc nhί treo lή lεng trên mái nhà, trên cΘt đèn và đám cây tr̳i lá t̥i công viên. Viên tίΰng lúc này đã phϑn nào tι trώn tĩnh l̥i. Qua cεa kính, ông đϕ ý thώy nhiϒu ngίβi qua l̥i đang vΘi vã dίΰi trβi mίa. Ông nhΖn xét: «Ψ cái xα này lϼm ô thιc!» Ông nhηng muϐn trao đϖi vài cảm tίδng vì bϼt đϑu thώy khó ch̪u vΰi cái không khí trϑm lΛng này, nhίng vϗn không biϏt làm thϏ nào cho ông b̥n đϓng hành hé miΗng nói lώy mΘt câu. D̯c hè phϐ, vϒ phía ông ngϓi, ông trông thώy mΘt ngôi nhà thβ, rϓi mΘt giáo đίβng Hϓi giáo. Phía bên kia là nhηng tòa nhà đang xây, còn cả giàn giáo vây quanh. Nhηng chiϏc cϑn tr̳c vΰi đèn hiΗu thϼp sáng, nom nhί nhηng con quái vΖt mϼt đỏ rιc đang cε đΘng trong sίήng mù. Viên tίΰng chỉ cho ông linh m̳c chú ý đϏn ngôi nhà thβ và tòa giáo đίβng Hϓi giáo, nhίng ông này dεng dίng, không hϒ tỏ ra quan tâm. Viên tίΰng kϏt luΖn là giβ phút này không gì có thϕ lôi kéo ông ta ra khỏi cái thái đΘ thβ ή ώy đίθc. Còn ông, giβ đây ông cũng thώy vui hήn, nhίng biϏt nói chuyΗn vΰi ai? Ngίβi công chαc Albania đi theo h̯ thì ngϓi δ ghϏ trên, ngay trίΰc mϼt ông linh m̳c. Còn v̪ ngh̪ sĩ và hai đ̥i diΗn của bΘ lúc nãy tiϏp đón h̯ δ sân bay thì ngϓi mΘt chiϏc xe khác đi theo sau. ĐϏn khách s̥n «Dajti», viên tίΰng thώy khoan khoái hήn. Ông lên thϾng phòng đã dành riêng cho ông, c̥o mΛt c̥o râu và thay bΘ quân ph̳c. Đo̥n, ông l̥i xuϐng dίΰi nhà, vào phòng lΰn công cΘng, đϒ ngh̪ tϖng đài điΗn tho̥i cho ông nói chuyΗn vΰi gia đình mình. Sau đó, ông đϏn chϙ ông linh m̳c và ba ngίβi Albania đang ngϓi quanh mΘt cái bàn trong phòng lΰn. Câu chuyΗn xoay quanh nhiϒu đϑu đϒ khác nhau nhίng phù phiϏm. Ngίβi nào cũng tránh đϒ cΖp đϏn nhηng vώn đϒ chính tr̪, xã hΘi. Viên tίΰng tỏ ra nhã nhΛn và nghiêm trang. Ông linh m̳c ít nói. Viên tίΰng ng̳ ý cho m̯i ngίβi biϏt mình là ngίβi quan tr̯ng nhώt trong phái đoàn gϓm có hai ngίβi, mΛc dϑu vẻ dè dΛt của ông linh m̳c khiϏn ngίβi ta có phϑn nghi ngβ vϒ điϕm này. Ông nhϼc tΰi nhηng truyϒn thϐng đ̨p đẽ mà nhân lo̥i xίa nay vϗn tι hào đϐi vΰi hài cϐt các chiϏn sĩ. Ông kϕ chuyΗn ngίβi Hy L̥p và dân thành Troa ngày xίa đã tγng đϓng ý hίu chiϏn đϕ chôn cώt long tr̯ng tε sĩ của hai bên. Viên tίΰng tỏ ra rώt phώn khδi vϒ nhiΗm v̳ của mình. Đó là mΘt nhiΗm v̳ thiêng liêng và nΛng nϒ mà ông sẽ làm tròn mΘt cách tϐt đ̨p. Hàng v̥n bà m̨ đang chβ đón con cái h̯. Hήn hai mίήi năm nay, h̯ đã đθi hoài. ThΖt tình thì tính chώt chβ đθi của h̯ cũng có thay đϖi chút ít. Giβ đây, h̯ không còn chβ đθi con trai h̯ sϐng sót trδ vϒ nηa. Nhίng ngίβi ta vϗn có thϕ chβ đθi ngίβi đã chϏt đίθc chα! Chính ông sẽ mang vϒ cho các bà m̨ đau khϖ đó nϼm xίήng tàn của con cái h̯ mà nhηng viên tίΰng ngu ngϐc đã không biϏt khéo léo chỉ huy trong chiϏn đώu. Ông lώy làm kiêu hãnh vϒ điϒu đó, và ông sẽ làm tώt cả nhηng gì có thϕ làm đίθc đϕ khỏi ph̳ lòng mong đθi của các bà m̨ ώy. - Thίa ngài, mβi ngài nói chuyΗn điΗn tho̥i… Ông nhanh nh̨n đαng dΖy. - Xin lϙi các v̪, ông nói và đi ra phòng giώy của khách s̥n, bίΰc nhηng bίΰc dài và đίβng bΗ. Ông trδ l̥i, cũng vϗn vΰi cái dáng điΗu oai vΗ nhί vΖy. Ông hΰn hδ ra mΛt. Mώy ngίβi cùng bàn đã g̯i rίθu cognac và cà phê. Câu chuyΗn trδ nên sôi nϖi. MΘt lϑn nηa, viên tίΰng l̥i ngϑm gθi ý cho m̯i ngίβi biϏt chính ông mΰi là ngίβi cϑm đϑu phái đoàn, vì ông linh m̳c tuy hàm đ̥i tá thΖt, nhίng giβ đây, trong đoàn, ông ta chỉ là mΘt đ̥i diΗn tinh thϑn thôi. Chính ông mΰi là trίδng đoàn và, vΰi tί cách ώy, ông có đΛc quyϒn hίΰng câu chuyΗn vϒ nhηng vώn đϒ do ông ch̯n lιa, nhί các nhãn hiΗu cognac, thủ đô các nίΰc, các lo̥i thuϐc lá. Ông cảm thώy mình thΖt sι khoan khoái trong phòng khách của khách s̥n, sau nhηng tώm rèm nΛng trĩu, trong tiϏng nh̥c l̥ nίΰc ngoài, thΖm chí có lẽ còn quá xa l̥ nηa là khác. Ông vϗn chuΘng tiΗn nghi và các thα thuΖn lθi vΖt chώt do kỹ thuΖt tân tiϏn đem l̥i cho cuΘc sϐng; ông cũng rώt thích nhηng chuyϏn đi ra nίΰc ngoài, nhηng chuyϏn đi, do tác đΘng tίήng phản, gθi cho ông nhΰ l̥i tώt cả cái yên tĩnh êm đϒm của cuΘc sϐng gia đình. Có mΘt cái gì say sίa ngây ngώt trong cảnh bày trí sang tr̯ng của nhηng khách s̥n quϐc tϏ lΰn, trên các đίβng hàng không dài bay tΰi nhηng nήi xa xôi, t̥i các sân bay treo cβ hàng mώy ch̳c nίΰc, trong tiϏng nói của nίΰc khác. Viên tίΰng coi bΘ hΰn hδ. Chính ông cũng không hiϕu lý do vì đâu mà có cái niϒm khoan khoái dϘ ch̪u bώt chθt bùng lên nhί thϏ này. Đây là niϒm vui của mΘt lη khách tìm đίθc chϙ trú chân sau mΘt chΛng đίβng đϑy nguy hiϕm lúc xώu trβi. Ly cognac màu hϖ phách đã dϑn dϑn xua khỏi đϑu óc ông cái vẻ khủng khiϏp của nhηng ng̯n núi, mà đϏn tΖn bây giβ, đã ngϓi vào cái bàn này, thỉnh thoảng nhΰ tΰi, ông vϗn còn thώy bϓn chϓn. «Nhί mΘt con chim oai hùng và đήn đΘc!». Thϐt nhiên, ông cảm thώy mình có quyϒn lιc rώt lΰn. Xác hàng mώy v̥n binh sĩ vùi sâu dίΰi đώt vϗn đθi ông đϏn tγ bao năm nay và, cuϐi cùng, giβ đây, ông đã đϏn nhί mΘt v̪ chúa Cαu ThϏ mΰi, vΰi vô sϐ bản đϓ, danh sách và nhηng chỉ dϗn chϼc chϼn đϕ lôi h̯ ra khỏi đϐng bùn, trả vϒ cho gia đình h̯. Nhηng viên tίΰng khác đã dϗn nhηng đoàn binh lính dài vô tΖn đϏn thώt b̥i và tiêu diΗt, còn ông, ông đϏn giành l̥i của thϑn chϏt, của lãng quên, cái phϑn ít ỏi còn l̥i của h̯. Ông sẽ đi tγ nghĩa đ̪a này tΰi nghĩa đ̪a khác, tìm kiϏm trên khϼp các chiϏn trίβng đϕ tìm l̥i tώt cả nhηng ngίβi đã mώt tích. Trong cuΘc vΖt lΘn sϼp tΰi vΰi đώt bùn, ông sẽ không gΛp thώt b̥i, ông đã có phép thϑn của nhηng bản thϐng kê chính xác giúp đζ. Ông đ̥i diΗn cho mΘt cίβng quϐc văn minh và sι nghiΗp của ông phải là hiϕn hách. Trong nhiΗm v̳ ông sϼp hoàn thành có mΘt cái gì uy nghi nhί ngίβi Hy L̥p và ngίβi thành Troa thβi xίa, có mΘt cái gì trang nghiêm nhί nhηng tang lϘ trong sách của Homer miêu tả. «A! Nhηng con ngίβi Albania, ngίβi nào cũng ô cϑm tay kia, rϓi các ngίβi sẽ phải trϐ mϼt ng̥c nhiên cho mà xem». Viên tίΰng tθp mΘt ng̳m rίθu nηa. ThϏ là kϕ tγ đêm hôm đó, δ cách đây rώt xa, tΖn bên nίΰc ông, mϙi ngày, mϙi tϐi, tώt cả nhηng ngίβi đang chβ đθi, khi nghĩ đϏn ông, sẽ nói: «Trong lúc này ông ώy đang tìm kiϏm đây. Chúng ta thì đi d̥o chήi, xem chiϏu bóng, vào tiΗm ăn, trong khi ông ώy đi ngang d̯c khϼp nήi trên đώt nίΰc xa l̥ n̯, đϕ tìm l̥i nhηng đαa con xώu sϐ của chúng ta. Ôi! NhiΗm v̳ của ông thιc là nΛng! Nhίng ông sẽ hoàn thành tϐt đ̨p. Ngίβi ta cε ông đi sẽ không phải là uϖng công! L̥y Chúa phù hΘ cho ông ώy!» CHƯƠNG II TIσNG cuϐc chim bϖ vào đώt nghe hu̶ch mΘt cái. Ông linh m̳c làm dώu thánh giá. Viên tίΰng giή tay chào theo kiϕu quân sι. Ông thθ đώu già của Sδ th̪ chính l̥i giή cuϐc lên bϖ m̥nh mΘt nhát nηa. «Đώy, thϏ là công viΗc đã bϼt đϑu!» Viên tίΰng cảm đΘng nghĩ thϑm, mϼt nhìn nhηng tảng đá ϔm ίΰt đϑu tiên lăn vào chân h̯. Đây là ngôi mΘ khai quΖt đϑu tiên, nên ai nώy đαng vây xung quanh, coi bΘ đϒu có vẻ sηng sβ. Ngίβi cán bΘ chuyên môn Albania, mΘt thanh niên ăn mΛc l̪ch sι, mái tóc vàng hoe, gίήng mΛt gϑy, đang ghi chép vào sϖ tay. Hai công nhân khác hút thuϐc lá, ngίβi thα ba hút tϔu, còn anh cuϐi cùng, ít tuϖi nhώt, đαng chϐng cán cuϐc nhìn cảnh tίθng trίΰc mΛt có vẻ đăm chiêu suy nghĩ. H̯ phải h̯c cách khai quΖt mΘ nên tώt cả chăm chú theo dõi cách làm vΰi ngôi mΘ đϑu tiên này. Viên tίΰng đăm chiêu nhìn đϐng đώt tảng đang mϙi lúc mΘt to dϑn dίΰi chân ngίβi thθ đώu già, nhηng tảng đώt đen, xϐp, bϐc lên mΘt làn hήi nh̨. «Đώy, đώt khách là thϏ đώy, ông nghĩ b̳ng. Cũng cái thα bùn đen nhί δ m̯i nήi, cũng nhηng hòn đá nhί vΖy, nhηng rϘ cây và hήi nίΰc y hΗt. MΘt thα đώt cũng nhί trăm nghìn thα đώt khác. ThϏ nhίng l̥i là đώt khách.» Phía sau h̯, trên mΛt đίβng, xe ô tô phóng vùn v̳t. Chϐc chϐc l̥i nghe thώy tiϏng còi inh ỏi. Cũng nhί phϑn lΰn các nghĩa đ̪a quân nhân khác, nghĩa đ̪a này nϽm bên c̥nh đίβng cái. Bên kia đίβng, mώy con bò cái gΛm cỏ, h̯a hoϽn mΰi cώt tiϏng rϐng, nghe thanh bình, vang v̯ng khϼp thung lũng. Viên tίΰng cảm thώy bϐi rϐi. Đϐng đώt đào không ngγng to mãi lên, và đίθc đΘ nεa giβ thì ông thθ đώu già đã đαng trong hϐ sâu đϏn đϑu gϐi. Ông lão bίΰc lên bβ đϕ nghỉ mΘt lát, vγa đủ thì giβ cho mΘt ngίβi b̥n đϓng nghiΗp lώy xẻng xúc hϏt chϙ đώt ông lão vγa cuϐc lên, sau đó, ông lão l̥i bίΰc xuϐng hϐ. Trên cao, mΘt đàn ngϙng trβi bay ngang qua trên đϑu m̯i ngίβi. MΘt bác nông dân, tay cϑm cίήng dϼt ngιa, lηng thηng đi mΘt mình trên đίβng cái. HϾn bác không rõ công viΗc ngίβi ta đang làm nên bác cώt to tiϏng chào: - Chào các bác làm viΗc vui vẻ nhé! Nhóm ngίβi đang vây quanh cái hϐ không ai trả lβi, bác nông dân đi thϾng. Viên tίΰng lúc ngϼm nhìn đϐng đώt vγa đào lên, lúc nhìn kỹ gίήng mΛt nhηng ngίβi công nhân Albania, nhηng gίήng mΛt bình thản, nghiêm ngh̪. «H̯ có thϕ nghĩ gì vϒ viΗc này nhỉ? Ông nghĩ b̳ng. H̯ có năm ngίβi, h̯ sẽ khai quΖt cả mΘt đ̥o quân đώy. Không biϏt h̯ có thích công viΗc này không?» Nhίng nhìn gίήng mΛt h̯ không thϕ biϏt đίθc gì hϏt. Hai ngίβi thθ châm điϏu thuϐc lá khác, ngίβi thα ba vϗn rít tϔu, còn ngίβi cuϐi cùng, anh chàng trẻ nhώt, vϗn đαng chϐng cán cuϐc, cΛp mϼt vϗn lή đãng, thβ thϗn. Ông thθ đώu già đαng dίΰi hϐ lúc này đã sâu đϏn ngang thϼt lίng, đang lϼng nghe anh cán bΘ chuyên môn chỉ bảo cách làm. Bàn cãi mΘt lúc xong, ông già l̥i bϼt tay vào viΗc. - Lão ta nói gì vΖy? Viên tίΰng hỏi. - Tôi nghe không đίθc rõ lϼm, ông linh m̳c trả lβi. Trong đám ngίβi đαng xung quanh, ai nώy đϒu im lΛng nhί đίa đám. - Cũng may mà trβi không mίa! Ông linh m̳c nói. Viên tίΰng ngίΰc mϼt nhìn lên. Bϐn bϒ, sίήng mù che lώp chân trβi, nhηng hình thù tôi tϐi đϽng xa kia, rώt xa, không hiϕu là do sίήng mù vẽ lên hay là đίβng nét của nhηng ng̯n núi khϖng lϓ. Ông thθ đώu già mϙi lúc mΘt th̳t sâu xuϐng lòng đώt. Viên tίΰng nhìn cái đϑu b̥c phή của ông lão lϼc lί theo nh̪p cuϐc bΘ, thώy ông lão giϐng Jean Gabin1 quá thϕ. Cα nhìn cũng thώy ông già th̥o viΗc thιc. Tώt nhiên, nϏu không, ngίβi ta đã chϾng giao cho lão đαng đϑu nhóm thθ đώu đi làm công viΗc khai quΖt này. Viên tίΰng nhηng muϐn ông già đào nhanh hήn nηa, các ngôi mΘ đίθc bϐc hϏt sαc sΰm, và tìm thώy đủ tώt cả nhηng ngίβi chϏt. Ông nôn nóng muϐn mώy ngίβi thθ kia cũng bϼt tay vào đào ngay đi. Lúc đó, ông sẽ giδ các bản danh sách ra, bản nào cũng sẽ chi chít nhηng dώu chη thΖp đỏ, mϙi dώu là mΘt quân nhân đã tìm thώy. Cái cuϐc chim giβ đây bϖ xuϐng đώt nghe âm vang nhί tγ lòng trái đώt vϾng lên. Thϐt nhiên, viên tίΰng thώy lo sθ r̳ng rβi cả ngίβi. «Giả thε δ dίΰi kia không thώy gì cả thì sao? Giả sε bản đϓ ghi không chính xác, bϼt buΘc phải đào hai ba chϙ, mίβi chϙ khác nhau mΰi tìm đίθc mΘt ngίβi lính thì sao?» - ThϏ nhζ không thώy gì cả thì sao? Ông bảo ông linh m̳c. - Thì ta cho đào chϙ khác. NϏu cϑn, ta sẽ trả tiϒn gώp đôi cũng đίθc. - Không phải vώn đϒ tiϒn. Điϒu cϐt yϏu là tìm cho ra tώt cả nhηng ngίβi mà chúng ta cϑn tìm. - Chúng ta sẽ tìm thώy. Không thϕ nào không tìm thώy đίθc. Viên tίΰng phân vân nói: - Ngίβi ta có cảm giác nhί δ đây không xảy ra đánh nhau bao giβ, và giϗm lên mảnh đώt này chỉ có nhηng con bò cái nâu hiϒn lành đang gΛm cỏ đϽng kia. - Khi sι viΗc đã qua thì bao giβ ngίβi ta cũng có cái cảm giác ώy, ông ̥, ông linh m̳c nói. Tγ ngày ώy đϏn nay đã hήn hai mίήi năm rϓi còn gì. - Kϕ cũng đã lâu thΖt và cũng chính vì thϏ mà tôi thώy lo ng̥i. - T̥i sao vΖy? Ông linh m̳c hỏi l̥i. Đώt δ đây rϼn, cái gì đã đίθc chôn δ đây thì sau bao lâu năm cũng không chuyϕn d̪ch đi đâu đίθc hϏt. - Vâng, đúng, nhίng không hiϕu t̥i sao tôi vϗn không thϕ hình dung đίθc là h̯ δ sát ngay gϑn chúng ta, chỉ cách mΛt đώt có hai thίΰc. - Vì ông chίa hϒ δ Albania trong lúc đang có chiϏn tranh đώy thôi, ông linh m̳c nói. - Hϓi ώy kinh khủng lϼm à? - Vâng, hϏt sαc kinh khủng! Ông thθ đώu già đαng trong hϐ đώt lúc này đã lút gϑn hϏt ngίβi. Vòng ngίβi đã thu l̥i nhỏ hήn nηa chung quanh. Anh cán bΘ chuyên môn Albania, ngίβi cúi gΖp trên miΗng hϐ, không ngγng chỉ dϗn ông già cách đào. TiϏng xẻng va vào sỏi nghe xào x̥o. Viên tίΰng nhί l̥i nghe thώy nhηng mϔu chuyΗn của mώy cιu chiϏn binh vϗn thίβng đϏn thăm ông trίΰc khi ông đi, đã kϕ cho ông nghe. H̯ rώt quan tâm đϏn viΗc đi tìm kiϏm hài cϐt các b̥n đϓng ngũ của h̯ đã ngã xuϐng trên đώt nίΰc Albania. «Con dao găm của tôi mϚi lϒn chạm vào sỏi lại làm tôi rùng mình. Tôi đã gϽng hết sức đào mà vϘn vô hiệu. Cái dụng cụ dùng tạm bợ lúc túng bí quả là bất lực trong cuộc vật lộn chênh lệch này với đất. Khó nhọc lϽm tôi mới moi ra được một nϽm bùn, tôi hϑi tiếc, tự nhủ: «Chà! Giá mà trước được phiên chế vào công binh thì có phải mình đã có một cái xẻng rϔi không, và như vậy sẽ đào được nhanh, nhanh hơn!» - vì cách tôi vài bước, người bạn chí thân của tôi còn đang nϾm úp sấp, hai chân thõng xuϑng một cái hϑ ngập nước đến một nửa. Tôi tháo con dao găm của bạn tôi đeo ở thϽt lưng và bϽt đϒu đào với cả hai tay. Tôi muϑn đào một cái hϑ thật sâu, vì đây là ý muϑn của bạn tôi. Trước kia, anh ấy thường bảo tôi: «Nếu tao chϿng may bị hy sinh bên cạnh mày, thì mày gϽng chôn tao hết sức sâu vào nhé. Tao rất sợ đϖ chó, lang bới xác tao lên như cái lϒn ở Tepelene ấy. Mày còn nhớ những con chó ở đấy không?» «Có, tao có nhớ», tôi vừa hút thuϑc vừa trả lời. Giờ đây, anh ta đã chết, tôi vừa đào vừa nghĩ: «Cậu đừng lo, tớ sẽ đào cho cậu một cái hϑ thật sâu, rất sâu.» Công việc xong xuôi, tôi xoa phϿng mặt đất thật kỹ, không đϖ một tí dấu vết gì, sợ có người phát hiện ra sẽ đào xác anh bạn tôi lên. Sau đó, quay lưng lại phía tiếng súng liên thanh đang lẹt đẹt nϗ, tôi đi sâu vào trong đêm tϑi, vừa đi tôi còn ngoảnh lại một lϒn nữa vϓ phía tϑi om, nơi tôi vừa bỏ lại người bạn thân và tôi nói thϒm với anh ấy: «Mày đừng sợ gì hết, không ai tìm thấy được mày đâu.» - Hình nhί vϗn chϾng thώy gì cả, viên tίΰng không nén nϖi nôn nóng, nói. - Cũng chίa biϏt thϏ nào, ông linh m̳c đáp l̥i, nhίng không nên vΘi nản lòng. - Dù sao thì trong lúc đang chiϏn tranh, ngίβi ta cũng không có thói quen chôn sâu đϏn thϏ. - BiϏt đâu đώy chϾng phải là cái mΘ chôn lϑn thα hai. Đôi khi ngίβi ta đào h̯ lên rϓi chôn l̥i lϑn thα hai, thΖm chí có khi đϏn lϑn thα ba nηa ώy chα. - Cũng có thϕ, nhίng mΘ nào cũng sâu thϏ này thì công viΗc của chúng ta biϏt bao giβ mΰi xong. - Có khi chúng ta phải thuê thêm nhân công làm ph̳, dù chỉ là t̥m thβi, ông linh m̳c nói. Có nhηng trίβng hθp phải thuê đϏn hai ch̳c ngίβi mΘt lúc. - ThΖm chí có khi còn hήn thϏ nηa! - Có thϕ có nhηng ngày thΖm chí chúng ta sẽ bϼt buΘc phải thuê đϏn hàng trăm ngίβi. - BiϏt đâu đώy! - Nhίng năm ngίβi kia h̯ làm viΗc cho ta liên t̳c đώy chα? - Phải, cái đó có ghi trong giao kèo. - Nhίng h̯ đang làm gì vΖy? Viên tίΰng hỏi. H̯ chίa tìm thώy gì à? - Đã tΰi đΘ sâu tϐi đa rϓi, ông linh m̳c nói. NϏu có thώy gì thì chính là lúc này đây. - Tôi sθ ta mδ đϑu đã không may rϓi. - Có thϕ mΘt lΰp đώt dίΰi đã trίθt đi chăng, ông linh m̳c nói. Anh cán bΘ chuyên môn càng cúi sâu xuϐng bên trong hϐ. Nhηng ngίβi khác xúm l̥i gϑn. - Đây rϓi! Thώy rϓi! Ông thθ đώu già kêu to, tiϏng kêu tγ đáy hϐ v̯ng lên nghe nhί b̪ ngh̨n, ϓm ϓm, vì ông lão cuϐi đϑu xuϐng. - Lão ta đã tìm thώy rϓi, ông linh m̳c nhϼc l̥i. Viên tίΰng thδ dài đánh phào mΘt cái. Mώy ngίβi công nhân kia cũng không còn lβ đβ nηa. Anh ít tuϖi nhώt tγ nãy vϗn có vẻ tί lι đαng chϐng cán cuϐc, lúc này hỏi xin b̥n mΘt điϏu thuϐc và châm lεa hút. Ông thθ già bϼt đϑu đίa xίήng lên bβ hϐ, tγng xẻng mΘt. Nhìn nhηng đϐng hài cϐt đó không có gì gây xúc đΘng. Nhηng khúc xίήng lϗn vào đώt xϐp trông nhί nhηng mϔu gϙ m̳c. Bϐn xung quanh, mùi đώt mΰi đào bϐc lên. - Thuϐc tϔy uϏ đâu! Anh cán bΘ chuyên môn gào to. Đem thuϐc tϔy uϏ l̥i đây! Hai anh công nhân ch̥y vΘi l̥i phía chiϏc xe vΖn tải đΖu δ đϽng sau chiϏc xe con, bên c̥nh đίβng cái. Anh cán bΘ chuyên môn thώy mΘt vΖt gì nho nhỏ trong đám xίήng, liϒn dùng kìm cΛp lώy đίa cho viên tίΰng và nói: - Đây là mΘt hình trái tim, xin ngài chΰ có sβ vào. Viên tίΰng ghé sát mΛt l̥i và gϼng lϼm mΰi lβ mβ nhìn thώy hình Đαc M̨. Ông khẽ nói: - Hình trái tim binh sĩ chúng tôi vϗn đeo! «Cậu có biết tại sao chúng ta đeo hình trái tim này không?, một hôm anh ta hỏi tôi. Đϖ sau này người ta có thϖ nhận ra được hài cϑt của chúng ta, nếu vạn nhất chúng ta bị hy sinh. Rϔi anh mỉm cười với một vẻ giϙu cợt. Cậu tưởng sau này người ta sẽ đi tìm hài cϑt chúng mình thật ư? Được, cứ cho là một ngày kia người ta đi tìm thực đi nữa. Cậu tưởng cái đó sẽ an ủi tớ đấy hϿn: «Không có thứ giả nhân giả nghĩa nào lớn hơn là cái trò đi tìm những nϽm xương tàn khi chiến tranh đã kết thúc. Vϓ phϒn tớ, tớ không thèm cái ân huệ đó. Tớ ngã xuϑng đâu, tớ yêu cϒu cứ đϖ mặc tớ ở đấy. Cái trái tim khϑn nạn này, có ngày tớ sẽ quϿng nó đi.» Mà quả thật, một hôm anh ta đã quϿng nó đi, không đeo nữa». Tϔy uϏ xong, anh cán bΘ chuyên môn đo tγng khúc xίήng, tính toán mΘt lúc trên sϖ tay, chiϏc bút máy k̨p nghiêng giηa mώy ngón tay dài, mảnh dẻ. «Chiϒu cao mΘt mét bảy mίήi ba!» - Đúng, viên tίΰng nói, sau khi đã kiϕm tra thώy phù hθp vΰi con sϐ chỉ dϗn trong bản danh sách. - Các bác làm ήn gói nhηng khúc xίήng này l̥i, anh cán bΘ chuyên môn nói vΰi mώy ngίβi công nhân. Viên tίΰng đίa mϼt nhìn ông thθ đώu già, lúc này có vẻ mỏi mΗt đang ngϓi trên mΘt tảng đá δ vΗ đίβng; ông lão rút hΘp thuϐc δ trong túi ra, bϼt đϑu cuϐn mΘt điϏu. «T̥i sao lão này l̥i nhìn mình nhί vΖy?» viên tίΰng nghĩ b̳ng. Mώy phút sau, ngίβi ta bϼt đϑu đào năm đ̪a điϕm cùng mΘt lúc. CHƯƠNG KHÔNG ĐÁNH SỐ - CHÚNG ta chϾng biϏt hίΰng nào mà lϑn nηa, viên tίΰng nói, tôi cảm tίδng chúng ta đang chui vào mΘt ngõ c̳t. - Ta thε coi l̥i các bản đϓ xem sao. - ChϾng hiϕu sao hϏt. Con sϐ ghi các đΘ cao lϗn lΘn lung tung cả. - Các ngôi mΘ có vẻ đã đίθc phác h̯a l̥i vΘi vàng trong lúc rút lui. - Có thϕ lϼm. - Hay ta thε lϑn vϒ phía tay phải xem. Con đίβng đϓng bϽng này đi đâu nhỉ? - ĐϏn đ̪a phΖn hθp tác xã bên c̥nh. - Ta thε tìm vϒ phía đó xem sao. - Uϖng công thôi. - L̥i thêm cái bùn khϐn n̥n này nηa chα! - Dù sao cũng cα phải tìm vϒ phía tay phải mΘt lϑn xem. - Con đίβng này chϾng dϗn đϏn đâu hϏt. - ThϏ này chϾng phải là chuyΗn tìm kiϏm thông thίβng nηa, mà là chuyΗn đáy bϕ mò kim. - Sao mà lϼm bùn thϏ! - Mà chúng ta thì chỉ dϗm chân t̥i chϙ. - Nhηng tiϏng nói đϑy lo âu, cùng vΰi tiϏng chân, xa dϑn trên cánh đϓng. CHƯƠNG III HAI mίήi ngày sau, h̯ trδ vϒ Tirana. Trβi đã sϔm tϐi. ChiϏc xe màu xanh lá cây đϙ trίΰc cεa khách s̥n «Dajti», dίΰi chân dϗy nhηng cây thông cao to sγng sηng trίΰc mΛt tòa nhà. Viên tίΰng xuϐng xe đϑu tiên. Nom ông có vẻ mΗt mỏi, ủ rủ, nét mΛt bή phβ. Ít ra thì hình dáng ông cũng có vẻ nhί vΖy dίΰi ánh đèn neon của chiϏc biϕn mang tên khách s̥n. Ông dγng l̥i mΘt lát nhìn chiϏc xe chϽm chΛp. «Ít ra thì cũng phải lau chϙ bùn kia đi chα», ông cáu kỉnh nghĩ b̳ng. Nhίng h̯ vγa vϒ tΰi đây, ông không thϕ trách ngίβi lái xe vϒ chuyΗn xe bϔn. Viên tίΰng biϏt rõ thϏ lϼm, nhίng vϗn cα g̥t nhηng lý lẽ ώy đi. Ông bίΰc nhanh trên bΖc tam cώp lΰn trίΰc cεa, vào phòng giώy của khách s̥n lώy thί tγ sách báo, xin nói chuyΗn điΗn tho̥i vΰi gia đình, sau đó, thong thả trδ vϒ buϓng. Ông linh m̳c thì lên thϾng buϓng của mình. MΘt giβ sau. Sau khi đã tϼm rεa và thay quϑn áo, cả hai xuϐng ngϓi trίΰc mΘt cái bàn trong phòng khách δ tϑng dίΰi. Viên tίΰng g̯i lώy cognac, ông linh m̳c g̯i sôcôla. Hôm ώy là ngày thα bảy. Tγ quán rίθu δ tϑng dίΰi hϑm vϾng lên tiϏng nh̥c khiêu vũ. Chϐc chϐc, l̥i thώy δ cuϐi phòng khách thώp thoáng tγng cΛp thanh niên nam nη đi xuϐng quán rίθu hoΛc đi lên. Cả trong phòng công cΘng cũng có nhiϒu ngίβi đi l̥i. Vΰi nhηng tώm rèm sϗm màu và nhηng chiϏc ghϏ bành to, phòng khách δ đây có vẻ khϼc khϖ. - ThϏ là cuϐi cùng, chuyϏn đi đϑu tiên của chúng ta đã kϏt thúc, viên tίΰng nói. - Vâng, thϏ là kϏt thúc. - Ông nghĩ thϏ nào, liΗu chúng ta có thϕ hoàn thành đίθc công viΗc này trong vòng mΘt năm nhί đã sι kiϏn không? - Tôi cũng chϾng biϏt nηa, ông linh m̳c trả lβi, vẻ dεng dίng. Cái đó cũng còn tùy δ nhηng khó khăn mà sau này chúng ta gΛp phải, tùy δ thβi tiϏt nηa. Nhίng, dù sao, tôi cũng hy v̯ng là vào khoảng này sang năm, chúng ta sẽ xong công viΗc. - Tôi cũng nghĩ nhί vΖy, viên tίΰng nói. Buϖi đϑu, chúng ta còn tìm kiϏm δ nhηng vùng ph̳ cΖn thành phϐ, nhίng vϒ sau, khi đi vϒ các vùng thôn quê δ sâu trong đώt nίΰc của h̯, khó khăn sẽ ngày càng nhiϒu, nhώt là khi vϒ nhηng vùng miϒn núi hẻo lánh. - Vϒ phίήng diΗn này thì ông biϏt rõ hήn tôi, ông linh m̳c nói. - Lên miϒn núi thì sẽ gay đώy. - Chính tôi cũng lo nhί thϏ. - Nhίng công viΗc của b̯n h̯ đϏn đώy cũng không dϘ dàng gì. - Vâng, đúng thϏ. - Ngày mai tôi sẽ nghiên cαu l̥i mΘt lϑn nηa các bản đϓ đϕ ώn đ̪nh chίήng trình cho chuyϏn đi thα hai của chúng ta. - MiϘn là thβi tiϏt đγng có xώu. - Làm thϏ nào đίθc. Mùa này bao giβ cũng thϏ. Ông linh m̳c lΛng lẽ uϐng sôcôla, cϑm cái tách bϽng ngón tay cái vΰi ngón trỏ; ngón tay ông thon, dài. «MΘt con ngίβi điϕn trai thιc», viên tίΰng nghĩ thϑm, vγa ngϼm nhìn gίήng mΛt trông nghiêng nghiêm trang và l̥nh lùng của ông linh m̳c. Rϓi đΘt nhiên, ông tι nhủ thϑm: «Hϼn có quan hΗ gì vΰi ngίβi vθ góa của viên đ̥i tá? Nhώt đ̪nh phải có chuyΗn gì giηa hai ngίβi. M̳ ta đ̨p, đ̨p quyϏn rũ là đϽng khác, nhώt là lúc mΛc áo tϼm.» Ông nhΰ l̥i cái lϑn ông nói bóng gió vϒ ông linh m̳c, m̳ ta đã không giη đίθc đỏ mΛt lên và cúi nhìn xuϐng. «Quan hΗ giηa hai ngίβi có thϕ là thϏ nào nhỉ?» Viên tίΰng l̥i tι hỏi thϑm, mϼt không rβi gίήng mΛt ngίβi b̥n đϓng hành. Rϓi ông nói to, gi̯ng ra vẻ thản nhiên. - Chúng ta đã gϼng hϏt sαc mà vϗn chίa tìm thώy hài cϐt ông đ̥i tá Z. - Nhίng chίa phải là chúng ta đã hϏt hi v̯ng, ông linh m̳c nghiêng đϑu đáp l̥i. Tôi vϗn tin ta sẽ tìm đίθc. - Cái đó cũng khó đώy, vì chúng ta không biϏt rõ trίβng hθp ông ta chϏt ra sao. - Quả thϏ, không phải dϘ dàng gì, ông linh m̳c sϿng gi̯ng trả lβi, nhίng chúng ta chỉ mΰi bϼt đϑu công viΗc tìm kiϏm, còn nhiϒu thβi gian. «Quan hΗ giηa hϼn vΰi ngίβi vθ góa của viên đ̥i tá đã đi xa đϏn đâu rϓi nhỉ? Viên tίΰng l̥i tι hỏi thϑm. Mình rώt muϐn biϏt tay cϐ đ̥o này dám đi xa đϏn đâu vΰi mΘt ngίβi đàn bà đ̨p». Rϓi ông nói to: - Vΰi bώt kỳ giá nào chúng ta cũng phải tìm cho bϽng đίθc hài cϐt của ông đ̥i tá. Hài cϐt của các sĩ quan cao cώp đϒu đã đίθc đίa vϒ nίΰc tγ lâu rϓi. Duy chỉ còn mϙi ông này là chίa đίθc đίa vϒ. Mà gia đình ông ta thì đang lo lϼng, ngóng đθi kϏt quả công viΗc tìm kiϏm của chúng ta, nhώt là bà vθ ông ta. - Vâng, ông linh m̳c nói, bà ώy rώt quan tâm đϏn viΗc này. - Ông đã đϏn xem phϑn mΘ của ông đ̥i tá chίa, gia đình ông ta đã xây mΘt phϑn mΘ bϽng đá cϔm th̥ch rώt lΘng lϗy. - Có, tôi có đϏn xem trίΰc khi đi. - MΘt công trình thιc nguy nga, viên tίΰng nói tiϏp, vΰi mΘt pho tίθng và nhηng luϐng hoa hϓng, hϓng đỏ hϓng trϼng δ bϐn xung quanh. Vâng, chỉ phải cái bên trong còn rϙng. Ông linh m̳c nín thinh. Cả hai ngίβi im lΛng mΘt hϓi lâu. Viên tίΰng nhώp nháp cϐc cognac, và thong thả đίa mϼt nhìn xung quanh; càng nhìn ông càng thώy không khí xung quanh xa l̥ vΰi ông biϏt chγng nào. Ông bϙng cảm thώy mình cô đΘc quá. Cô đΘc giηa đám mϓ mả nhηng ngίβi đϓng hίήng của ông đã chϏt. Trβi ήi! Ông muϐn xua đuϖi khỏi đϑu óc hình ảnh nhηng ngôi mΘ ώy, hài cϐt của nhηng ngίβi «anh em» của ông, kiên quyϏt không nghĩ đϏn nhηng cái ώy nηa. Mίβi lăm ngày vγa qua cùng vΰi ông linh m̳c, ông sϐng giηa đám mϓ mả hài cϐt ώy đã đủ lϼm rϓi. Giβ đây, ông muϐn thoát ra ngoài nhηng cái đó, thΖm chí, không muϐn nhΰ đϏn nó nηa. Đây là chiϒu thα bảy, ông muϐn làm mΘt cái gì đϕ giải trí, đϕ tiêu khiϕn mΘt chút. Nhίng, mΘt thân mΘt mình vΰi tay linh m̳c câm nhί hϏn và đen nhί qu̥ ngϓi trίΰc mΛt kia, ông biϏt làm gì đίθc! Ông nhηng muϐn đi khiêu vũ mΘt cái, γ, sao l̥i không đίθc nhỉ? Nhίng, là mΘt viên tίΰng nίΰc ngoài, l̥i thêm đang lãnh nhiΗm v̳ công tác của chính phủ giao cho, thì nhί vΖy liΗu có phải là không đúng lúc không? Mà nhiΗm v̳ đó l̥i có tính chώt tang tóc nηa. Ông thώy bιc bΘi. HoΛc giả, có thϕ là do mΗt mỏi chăng. Dϗu sao, ông cũng thώy mình không thϕ nào l̥i đi khiêu vũ đίθc. Nhώt là ông l̥i đang sϐng giηa nhηng ngίβi trίΰc đây đã đánh nhau k̪ch liΗt vΰi binh sĩ nίΰc ông. Hai bên đã tγng bϼn giϏt nhau dη dΘi. Phải, ông rώt mΗt. Nào là nhηng con đίβng lϑy lΘi, nhηng ngôi mΘ quánh bùn, chϙ thì chϓng chώt lên nhau, chϙ thì tản mát lung tung, cái thα bùn muôn thuδ hϏt sαc ngán ώy, nhηng lô cϐt phá dδ dang (cũng nhί nhηng ngίβi lính chỉ còn l̥i bΘ xίήng). Rϓi l̥i nhηng chuyΗn nhϑm lϗn, vì có nhηng ngôi mΘ của quân nhân nίΰc khác nϽm chen vào mΘ binh sĩ nίΰc ông, nào là nhηng biên bản phải lΖp, nhηng hóa đήn phải thanh toán vΰi đ̥i diΗn các tòa th̪ chính, nhηng thủ t̳c vϒ trả ngo̥i tΗ cho ngân hàng, biϏt bao nhiêu là chuyΗn phiϒn nhiϘu dϓn đϏn cùng mΘt lúc! Cái phαc t̥p nhώt là hài cϐt của quân đΘi nhiϒu nίΰc khác nhau. Nhiϒu khi giηa các nhân chαng cũng có nhηng ý kiϏn mâu thuϗn. Các c̳ già thίβng lϗn lΘn các sι kiΗn, các trΖn đánh của cuΘc chiϏn tranh này vΰi cuΘc chiϏn tranh khác. Không có gì là chϼc cả. Nϼm vηng đúng sai, h̯a chăng chỉ có đám bùn nhão kia mà thôi. Viên tίΰng l̥i uϐng mΘt hΰp rίθu. - Vΰi tώt cả các thα quân đΘi thϏ này thì đϏn rϐi mù mώt, ông nói khẽ nhί nói riêng mΘt mình. Ông đίa mϼt nhìn quanh. Phòng khách vϗn yên tĩnh nhί m̯i khi. Chỉ có mΘt tϐp thanh niên ngϓi đϽng xa, vϒ mΘt phía gian phòng, h̯ đang kϕ cho nhau nghe mΘt câu chuyΗn gì đó, chϐc chϐc l̥i phá ra cίβi. Ông chỉ nhìn thώy lίng h̯. Tít đϽng cuϐi phòng, mΘt cΛp thanh niên, mΘt nam mΘt nη, ý hϾn vθ chϓng sϼp cίΰi, đang ngϓi sát bên nhau. H̯ chỉ nhìn nhau, h̯a hoϽn mΰi trao đϖi vΰi nhau vài lβi. Anh chàng thanh niên có cái đϑu hình dáng đϒu đΛn, trán cao và b̨t, hàm dίΰi hήi b̥nh! «Kiϕu dân miϒn Alps», viên tίΰng nghĩ thϑm. Ngίβi bán rίθu đαng sau quϑy. Đϑu hϼn tròn xoe, vẻ mΛt bình thản, in hình nϖi bΖt giηa hai cái đĩa to chώt đϑy táo và cam. MΘt ngίβi mảnh dẻ tay xách cΛp bίΰc vào, đϏn ngϓi bên mΘt cái bàn gϑn đài thu thanh. - Cũng cho nhί m̯i khi nhé, ngίβi ώy bảo ngίβi bán rίθu. Trong lúc ngίβi bán hàng pha cà phê, ngίβi khách rút trong cΛp ra mΘt cuϐn vδ lΰn và bϼt đϑu viϏt. Quai hàm ông ta h̨p, đôi má phϾng. Lúc ông ta rít thuϐc lá, hai má hóp l̥i, làm nϖi rõ đίβng nét quai hàm. - Ra ngίβi Albania là nhί thϏ đώy, viên tίΰng nói, nhί thϕ tiϏp t̳c mΘt cuΘc bàn cãi vγa b̪ ngϼt quãng. Nhηng con ngίβi y hΗt nhί nhηng con ngίβi khác. Trông h̯, không ai ngβ đίθc trong chiϏn đώu h̯ l̥i hung tθn nhί thú dη vΖy. - χ, trong chiϏn đώu h̯ thay đϖi khác hϾn! - Mà dân sϐ của h̯ cũng chϾng nhiϒu nhΛn gì. - ChϾng phải ít ỏi lϼm nhί ông tίδng đâu, ông linh m̳c nói. - MΘt ngίβi nηa, trán cũng b̨t, bίΰc vào phòng khách. - Công viΗc chúng ta đang phải làm thιc ma quái quá! Viên tίΰng nói. Bây giβ, ra đίβng phϐ hoΛc vào tiΗm cà phê, gΛp ai tôi cũng không thϕ không tι hỏi ngay s̯ ngίβi ώy hình thù ra sao. Ông hiϕu rõ tôi chα! Mώy ngày hôm nay, tôi không còn trông thώy nhηng đϑu ngίβi nηa, mà toàn là nhηng cái s̯ đΛt trên vai ngίβi mà thôi. Ông tính thϏ có kỳ quΛc không? - Xin ông thα lϙi, cho phép tôi nhΖn xét rϽng có lẽ ông uϐng rίθu hήi quá nhiϒu đώy, ông linh m̳c nhã nhΛn nói, đôi mϼt xám nhìn viên tίΰng chϽm chΛp. Lúc đó, viên tίΰng có cảm giác màu cΛp mϼt đó hòa lϗn vΰi màu màn ảnh chiϏc máy vô tuyϏn truyϒn hình đΛt δ tít cuϐi phòng khách. «Của mΘt chiϏc máy vô tuyϏn truyϒn hình không ho̥t đΘng bao giβ hϏt!» Viên tίΰng nghĩ thϑm. «HoΛc, của mΘt màn ảnh, trên đó lúc nào cũng chỉ chiϏu đi chiϏu l̥i có mϙi mΘt chίήng trình hoàn toàn không thϕ hiϕu nϖi». Ông nhìn cái cϐc trong suϐt mΘt lát, vγa quay quay nó trong tay. - ThϏ theo ý ông thì tôi phải làm gì bây gì? Ông nói, gi̯ng có phϑn cáu kỉnh. Ông đ̪nh khuyên tôi làm gì nào? Hay là đi ch̳p ảnh đϕ lúc vϒ đίa cho vθ xem, hay viϏt nhΖt ký ghi l̥i nhηng cái l̥ δ xα này? Hδ ông? Ông bảo thϏ nào? - Tôi không nói nhί vΖy. Tôi chỉ xin lίu ý ông là có lẽ ông uϐng rίθu hήi quá nhiϒu đώy thôi. - Còn tôi, tôi lώy làm l̥ là ông không uϐng, rώt l̥! - Tôi không hϒ uϐng rίθu bao giβ, ông linh m̳c nói. - Đώy không phải là mΘt lý do đϕ bây giβ không uϐng. Ông hãy làm nhί tôi đây, chiϒu chiϒu, cα uϐng rίθu đϕ quên đi nhηng cái mình đã trông thώy ban ngày. - T̥i sao tôi l̥i phải quên đi nhηng cái tôi trông thώy ban ngày? - Vì chúng ta cùng mΘt tϖ quϐc vΰi nhηng ngίβi xώu sϐ kia, viên tίΰng nói, đΖp đΖp ngón tay xuϐng chiϏc cΛp. Ông không thίήng xót h̯ sao? - Xin ông đγng sỉ nh̳c tôi, ông linh m̳c nói. Tôi thiϏt tha gϼn bó vΰi tϖ quϐc cũng không kém gì ông. Viên tίΰng mỉm cίβi. - Ông có biϏt không? Tôi thώy nhηng lβi lẽ chúng ta trao đϖi vΰi nhau ba ngày hôm nay giϐng y hΗt nhηng mϔu đϐi tho̥i trong nhηng vδ k̪ch hiΗn đ̥i, tuy nhηng vδ đó thΖt ra rώt tẻ. Ông linh m̳c cũng mỉm cίβi. - Sι đβi nó vϗn thϏ đώy. Lβi lẽ của bώt kỳ ai, vϒ mΘt khía c̥nh nào đó, bao giβ cũng giϐng đϐi tho̥i trong nhηng vδ bi hoΛc hài k̪ch. - Ông có thích sân khώu ngày nay không? - Có, trong mΘt chγng mιc nào đó. Viên tίΰng nhìn chϽm chϽm vào cΛp mϼt ông linh m̳c hϓi lâu rϓi mΰi nhìn đi chϙ khác. - TΘi nghiΗp nhηng ngίβi lính xώu sϐ của tôi, thϐt nhiên ông nói nhί vγa tỉnh mΘt giώc mή. Nghĩ đϏn h̯ mà lòng tôi đau xót. Tôi có cảm giác, lúc này tôi nhί mΘt ông bϐ nuôi chăm sóc lũ con của nhηng ngίβi khác đã vαt bỏ l̥i. Đôi khi, ngίβi ta thίήng nhηng đαa con này hήn cả con đẻ. Nhίng tôi làm gì đίθc cho h̯ bây giβ? Làm thϏ nào đϕ trả thù đίθc cho h̯? - Tôi cũng rώt đau lòng, ông linh m̳c nói. Nhίng, nϏu trái tim tôi có chảy máu, thì nó cũng sôi lên vì căm hβn. - Vẻn v̨n mώy bản danh sách và mώy tβ biên bản này trong tay, chúng ta hoàn toàn bώt lιc. Chúng ta phải đi tìm kiϏm tγng ngίβi mΘt. ĐϏn nông nϖi này thιc buϓn quá! - Sϐ mΗnh là thϏ. Viên tίΰng lϼc đϑu. «L̥i y nhί trên sân khώu», ông tι nhủ. «Tay linh m̳c này cα nhί là gϙ đá ώy», ông nghĩ b̳ng. «Nhίng, dϗu sao mình vϗn muϐn biϏt lão ta có gϙ đá nhί thϏ vΰi ngίβi vθ góa đ̨p của đ̥i tá Z không?» Ông cϐ hình dung xem ông linh m̳c xε sι ra sao khi còn có mΘt mình vΰi mΘt ngίβi đàn bà đ̨p nhί vΖy, y sẽ vén cái áo thϑy tu nhί thϏ nào đϕ quỳ xuϐng trίΰc ngίβi đ̨p. «Chỉ do m̳ ώy thích hϼn hay là m̳ hám lθi? Có thιc có chuyΗn gì giηa hai ngίβi không?… Mà nghĩ cho cùng, cái đó có quan hΗ quái gì đϏn mình!…» ông nghĩ b̳ng. Có tiϏng nói δ chϙ đài thu thanh của phòng khách khiϏn ông chú ý. Ông lϼng tai nghe. Ông thώy tiϏng Albania cΘc cϽn thϏ nào ώy. Ông đã nhiϒu lϑn nghe thώy nhηng ngίβi nông dân Albania đϏn giúp viΗc bϐc mΘ nói vΰi nhau t̥i các nghĩa đ̪a. «Và nhηng ngίβi đã chϏt kia, chϼc hϾn cũng đã tγng nghe thώy cái thα tiϏng nói oan nghiΗt ώy… Có lẽ đây là buϖi phát thanh tin tαc», ông thϑm nghĩ. Thιc vΖy ông nghe đίθc mώy tiϏng quen quen nhί: «Tel Aviv, Bonn, Lào…» «BiϏt bao nhiêu là thành phϐ rải rác trên khϼp trái đώt!» ông nghĩ b̳ng, và đϑu óc ông l̥i nghĩ đϏn tώt cả nhηng ngίβi lính tγ biϏt bao xα sδ khác nhau kéo đϏn đώt Albania này, nghĩ đϏn nhηng tώm bảng bϽng tôn gỉ, nhηng cây thánh giá, nhηng dώu vϏt trên mΛt đώt, nhηng tên ngίβi viϏt nguΗch ngo̥c. Nhίng, phϑn lΰn các ngôi mΘ không có mΘt dώu vϏt gì đϕ phân biΗt. TΗ hήn nηa, đa sϐ nhηng ngίβi chϏt mà h̯ tìm kiϏm l̥i không có phϑn mΘ riêng. Ngίβi ta chôn h̯ trong nhηng hϐ chung, chώt đϐng ngay trong bùn. ThΖm chí, có nhηng ngίβi đϏn nϽm trong bùn cũng không, mà chỉ có tên trên danh sách. H̯ đã tìm thώy hài cϐt mΘt ngίβi trong nhà bảo tàng của mΘt thành phϐ nhỏ xíu δ miϒn Nam. Nhà bảo tàng này do mώy th̪ dân thiϏt tha vΰi quá khα của thành phϐ quê hίήng đã dιng lên. Trong mΘt gian phòng nhỏ sâu thϾm của tòa thành cϖ, h̯ đã tìm thώy mΘt xác ngίβi trong sϐ các di chỉ khác. Suϐt mώy tuϑn, δ tiΗm cà phê, các nhà khảo cϖ nghiΗp dί đã đίa ra đủ thα giả đ̪nh vϒ nguϓn gϐc đám xίήng đó. ThΖm chí, có hai ngίβi đang viϏt mΘt bài báo đίa ra nhηng thuyϏt táo b̥o và uyên bác, đ̪nh cho đăng trên mΘt tβ t̥p chí. Vγa khi đó thì nhóm mώy ngίβi đi tìm hài cϐt này đϏn. Anh cán bΘ chuyên môn tình cβ đϏn thăm nhà bảo tàng, và lΖp tαc nhΖn ngay ra bΘ xίήng có đeo hình trái tim. (Trong bài báo của h̯, hai nhà khảo cϖ nghiΗp dί n̯ đίa ra hai giả thuyϏt vϒ nguϓn gϐc của hình trái tim đó: theo h̯, thì đây là mΘt vΖt trang sαc hoΛc là mΘt thα tiϒn thβi La Mã). Nhίng chuyϏn đi thăm nhà bảo tàng của anh cán bΘ chuyên môn đã chώm dαt m̯i αc đoán. Chỉ còn l̥i mΘt điϕm cϑn xác đ̪nh là làm thϏ nào mà tên lính đó l̥i l̯t vào đίθc trong khu thành cϖ đίβng lϐi ngoϼt ngoéo này, và t̥i sao y l̥i đã vào đó. - Tôi cα ngϗm nghĩ không biϏt tên lính này là ai, viên tίΰng nói. - Tên lính nào? Ông linh m̳c nói l̥i. - Thì chúng ta chϾng đã tìm ra tên đó rϓi đώy sao? - Đúng thϏ, viên tίΰng nói, nhίng tôi muϐn biϏt xem nó có phải là mΘt trong nhηng ngίβi có cha m̨ đϏn tΖn nhà gΛp chúng ta không. - Có biϏt bao nhiêu ngίβi đϏn khϔn khoản chúng ta chú ý đϏn ngίβi thân của h̯! Ông linh m̳c nói. Làm thϏ nào mà nhΰ hϏt tώt cả nhηng tên ώy đίθc? - Quả có thϏ, nhΰ sao cho xuϕ. Vả l̥i, có nhiϒu tên trùng nhau quá. Các bản danh sách thì dài dϽng dΛc, mà vϒ phϑn tôi, tôi không sao nhΰ nϖi mΘt lβi căn dΛn nhβ vả nào của h̯ nηa. - Cũng là mΘt tên lính nhί trăm nghìn tên lính khác, ông linh m̳c nói. - Cϑn gì đϏn tώt cả nhηng tên h̯ và nhηng thẻ nhΖn d̥ng hϏt sαc chi tiϏt này, viên tίΰng nói. Mà xét cho cùng, mΘt đϐng xίήng tàn thì còn có thϕ mang đίθc mΘt cái tên gì nηa? Ông linh m̳c lϼc đϑu nhί muϐn nói: «Chúng ta đành phải ch̪u vΖy, biϏt làm thϏ nào khác đίθc!» - Đáng lẽ tώt cả b̯n này phải mang cùng mΘt tên, cũng nhί chúng đeo nhηng hình trái tim giϐng hΗt nhau, viên tίΰng l̥i nói. - Ông linh m̳c nín lΛng không trả lβi. Tγ quán rίθu bên dίΰi, tiϏng nh̥c vϗn v̯ng lên đϏn tai h̯. Viên tίΰng hút thuϐc lá liên miên. - H̯ giϏt chϏt ngίβi của mình nhiϒu quá, thΖt kinh khủng, ông nói nhί trong giώc mή. - Vâng, có thϕ. - Cả chúng ta nηa, chúng ta cũng đã giϏt chϏt rώt nhiϒu ngίβi của h̯, viên tίΰng nhϼc l̥i. Mϓ mả ngίβi của h̯ rải rác khϼp đώt nίΰc. Ví thε δ đâu cũng chỉ thώy nhηng bãi tha ma trή tr̯i của binh sĩ ta thôi, thì kϕ cũng đáng buϓn tủi thΖt! Ông linh m̳c lϼc đϑu, nhίng không đϕ lΘ ra là mình tán thành hay không tán thành ý kiϏn của viên tίΰng. - Cũng chϾng tι an ủi đίθc bao nhiêu, viên tίΰng nói. Ông linh m̳c l̥i lϼc đϑu nhί đϕ nói: «Đành ch̪u vΖy, làm gì đίθc». - Tôi không hiϕu ông nghĩ sao, viên tίΰng nói, ông có thώy đώy là mΘt niϒm an ủi cho chúng ta hay không? Ông linh m̳c dang hai tay mδ xòe cả năm ngón, nói: - Tôi là ngίβi tu hành, tôi không thϕ tán thành viΗc giϏt ngίβi đίθc. - À, viên tίΰng nói. CΛp vθ chϓng sϼp cίΰi đαng dΖy đi ra khỏi phòng khách. - Hai bên đã tàn sát nhau dη dΘi, viên tίΰng nói. B̯n quỷ ώy, lúc đánh nhau chúng thιc hăng. - Cái đó cũng dϘ hiϕu thôi, ông linh m̳c nói. Ψ h̯, không có lòng can đảm của ý thαc. Cái đó chỉ là do bản chώt tâm lý của h̯ mà thôi. - Tôi không hiϕu ý ông muϐn nói gì, viên tίΰng nói. - Có gì đâu, ông linh m̳c nói tiϏp. Trong chiϏn tranh, có nhηng ngίβi hành đΘng theo lý trí, dù lý trí đó vηng vàng hay bώp bênh; mΘt sϐ khác hành đΘng theo bản năng. - Đúng! - Dân Albania là mΘt dân tΘc thô b̥o và l̥c hΖu. Đαa trẻ vγa l̯t lòng ra là ngίβi ta đã đΛt mΘt khϔu súng vào nôi của nó rϓi, vũ khí đó trδ nên mΘt bΘ phΖn cώu thành của đβi h̯. - Có thϕ, viên tίΰng nói, ngay đϏn cái ô, h̯ cũng cϑm nhί thϕ cϑm súng vΖy. - Ngay tγ khi h̯ còn thή ώu, ông linh m̳c nói tiϏp - khϔu súng đã trδ thành mΘt bΘ phΖn hθp thành của con ngίβi h̯, mΘt yϏu tϐ cώu t̥o nên cuΘc sϐng của h̯, nên nó ảnh hίδng trιc tiϏp đϏn sι hình thành bản chώt tâm lý của ngίβi dân Albania. - L̥ nhỉ! - Nhίng, khi ngίβi ta đã nuôi dίζng mΘt thα sùng bái mΘt vΖt gì đó thì tώt nhiên ngίβi ta thίβng hay ngαa tay muϐn sε d̳ng nó. Và, vΰi mΘt khϔu súng, thì cách sε d̳ng nào là tϐt nhώt? - Đϕ giϏt, hϾn thϏ, viên tίΰng nói. - Đúng rϓi. Ngίβi Albania luôn luôn có cái thích thú giϏt ngίβi, hoΛc đϕ ngίβi khác giϏt mình. Không tìm đίθc kẻ thù nào thì h̯ giϏt lϗn nhau. Ông đã nghe nói vϒ nhηng chuyΗn ph̳c thù của h̯ chίa? - Đã. - Chính là mΘt thα bản năng truyϒn kiϏp đã đϔy h̯ đϏn chiϏn tranh. Bản chώt con ngίβi h̯ yêu cϑu nhί vΖy, đòi hỏi nhί vΖy. Thβi bình, ngίβi dân Albania lβ đβ, ngủ gà ngủ gΖt nhί rϼn mùa đông. Chỉ trong chiϏn đώu cái khí lιc của h̯ mΰi bΘc lΘ ra hϏt đίθc. Viên tίΰng gΖt đϑu. - ChiϏn tranh là điϒu kiΗn bình thίβng của đώt nίΰc này. Chính vì vΖy mà ngίβi dân δ đây mΰi hung dη đϏn thϏ, đáng sθ đϏn thϏ, và khi h̯ đã đánh thì không còn có giΰi h̥n nào nηa. - Nói cách khác nghĩa là dân tΘc đó, vΰi lòng thèm khát tiêu diΗt kẻ khác hoΛc tι tiêu diΗt mình hϽng nung nώu h̯, tίήng lai sẽ b̪ diΗt vong, viên tίΰng nói. - Tώt nhiên. Viên tίΰng tiϏp t̳c nϐc rίθu. Lúc này, lίζi ông ta đã tíu l̥i rϓi. - Ông căm ghét ngίβi Albania phải không? Ông bϙng hỏi. Ông linh m̳c nhăn mΛt mỉm cίβi. - Không, t̥i sao? Viên tίΰng cúi xuϐng nói thϑm vào tai ông linh m̳c. Ông này có mΘt cε chỉ nhỏ tỏ ra kinh tδm khi ngεi thώy hήi thδ nϓng nΛc mùi rίθu. - Ông còn phải hỏi t̥i sao ί? Viên tίΰng h̥ thώp gi̯ng xuϐng. Tôi biϏt rώt rõ là ông cũng nhί tôi, tôi thù ghét ngίβi Albania, nhίng lúc này chúng ta nói ra không lθi. CHƯƠNG IV HAI ngίβi chúc nhau ngủ ngon và viên tίΰng, sau khi đóng cεa phòng, ngϓi vào cái bàn nhỏ trên có mΘt ng̯n đèn có chao úp chiϏu sáng. Tuy đêm đã khuya mà ông vϗn chίa thώy buϓn ngủ. ChiϏc cΛp đϕ trên bàn; ông quen tay, bώt giác cϑm lώy, rϓi rút ra nhηng bản danh sách rώt dày và cα bϐn, năm hoΛc mίήi tβ l̥i k̨p l̥i làm mΘt. Ông đ̯c lίΰt qua và lϑn này không biϏt là lϑn thα bao nhiêu rϓi, ông đ̯c l̥i nhηng tiêu đϒ viϏt hoa trên mϙi bản danh sách. «Trung đoàn Vinh quang», «Sί đoàn 2», «TΖp đoàn quân sϐ 2», «Sί đoàn thép», «Tiϕu đoàn sήn chiϏn sϐ 3», «Đήn v̪ đΛc biΗt sϐ 3», «Trung đoàn vΗ binh sϐ 5», «Sί đoàn ChiϏn Thϼng», «Sί đoàn 7 bΘ binh», «Tiϕu đoàn xanh» (đήn v̪ trγng ph̥t)… Ông dγng l̥i bản danh sách cuϐi cùng mΘt lát. Tên viên đ̥i tá Z ghi trên đϑu, rϓi theo thα tι vϑn chη cái, đϏn tên nhηng ngίβi tε trΖn khác, sĩ quan, h̥ sĩ quan và lính, xϏp theo tγng tiϕu đΘi, tγng đ̥i đΘi. «Tiϕu đoàn xanh, cái tên nghe hay đώy», viên tίΰng nghĩ b̳ng. Ông đϕ sang mΘt bên nhηng bản danh sách gϐc, kê tên tγng ngίβi và lώy ra nhηng bản danh sách khác chi chít nhηng câu ghi chú và nhηng dώu chη thΖp đỏ nhỏ δ bên lϒ. Đây là nhηng bản ghi, nhηng chỉ dϗn c̳ thϕ đϕ giúp cho viΗc tìm kiϏm đίθc dϘ dàng. Tên các quân nhân trong các bản này không xϏp theo đήn v̪ của h̯ mà theo đ̪a điϕm nήi h̯ đã hy sinh, bên c̥nh mϙi tên có ghi đΘ cao chiϏu theo bản đϓ trϼc đ̪a, cùng tϑm vóc cao thώp và nhηng đΛc điϕm của hàm răng h̯. Bên c̥nh tên nhηng ngίβi đã tìm thώy hài cϐt có đánh dώu mΘt chη thΖp đỏ, nhίng con sϐ này còn ít lϼm. «Đáng lẽ phải sao nhηng kϏt quả này ghi sang các bản danh sách gϐc và tϖng kê kϏt quả chuyϏn đi đϑu tiên mΰi phải, viên tίΰng nghĩ b̳ng, nhίng đêm đã khuya quá rϓi.» Không biϏt nên làm gì, bώt giác ông l̥i đ̯c l̥i. Trên các bản danh sách có ghi nhηng chỉ dϗn chi tiϏt, các tiêu đϒ đίθc d̪ch ra ghi giηa hai ngoΛc đήn, và tώt cả tên các thung lũng, đèo, cao nguyên, sông ngòi và thành phϐ đó, đã chia nhau nhηng ngίβi chϏt kia, mà giβ đây ông đϏn đϕ giành giΖt l̥i. MΘt lϑn nηa, mϼt ông dγng l̥i trên mΘt bản danh sách. Đây là «danh sách nhηng ngίβi mώt tích», và tên viên đ̥i tá Z l̥i thώy ghi ngay trên đϑu. «MΘt mét tám mίήi hai, răng cεa sϐ mΘt bên phải bϽng vàng», viên tίΰng đ̯c rϓi xem kỹ cho đϏn hϏt cả bản danh sách. «MΘt mét bảy mίήi tί, khuyϏt hai răng trίΰc răng hàm trên; mΘt mét chín mίήi, răng cεa cϑu nϐi bϽng kim lo̥i; mΘt mét bảy mϐt, hai hàm răng đủ; hai mét mίβi; thϽng cha này hϾn phải cao nhώt trong bản danh sách. Không biϏt đαa cao nhώt tώt cả thì cao bao nhiêu nhỉ? Còn đαa thώp nhώt thì mình biϏt rõ, nó cao mΘt mét năm mϐt, điϒu lΗnh quy đ̪nh là nhί vΖy. Nhηng đαa cao lΰn nhώt nói chung là thuΘc trung đoàn vΗ binh sϐ 4, nhηng đαa thώp nhώt thuΘc các đήn v̪ sήn chiϏn. ΢ hay, mình nghĩ đϏn nhηng cái vΰ vϔn gì vΖy!» Ông ta tϼt đèn đi nϽm. Ông không sao ngủ đίθc. Ông thϑy hỏi: «Lẽ ra lúc tϐi mình đγng uϐng cϐc cà phê chó chϏt ώy thì phải.» Ông nhìn đăm đăm lên trϑn nhà quét vôi trϼng, trên trϑn chϐc chϐc l̥i có ánh đèn pha ô tô qua l̥i trên đ̥i lΘ, quét lên. Ánh sáng xuyên qua nhηng tώm mành mành buông nεa chγng, hϼt lên trϑn nhà thành tγng s̯c và ông có cảm giác đang nhìn tώm màn của chiϏc máy X quang, có nhηng ngίβi l̥ mΛt lϑn lίθt đαng vào đϕ khám. «Danh sách đϕ kia, bγa bãi trên mΛt bàn», ông nghĩ b̳ng và bϙng thώy rùng mình. «Giá mình đem cả vθ cùng đi mà l̥i hóa hay. Nhί thϏ có phải giβ đây hai vθ chϓng đã đang nϽm bên c̥nh nhau, trong bóng tϐi, nói chuyΗn khẽ vΰi nhau và mình sẽ nói cho bà ta biϏt m̯i nϙi lo âu của mình. Duy có điϒu bà ώy thϏ nào cũng sẽ đâm lo nhί mώy ngày trίΰc khi mình đi Albania vΖy!» Mώy ngày cuϐi cùng hϓi đó thιc khác hϾn m̯i ngày trong cuΘc sϐng bình thίβng của ông, nhηng ngày ώy mang l̥i mΘt nhân tϐ mΰi l̥, lϑn đϑu tiên xen vào cuΘc sϐng của ông. Thβi tiϏt xώu đã trδ l̥i, ông vγa δ bβ biϕn vϒ thì có ngίβi khách đϑu tiên đϏn nhà. Ông đang đ̯c sách trong phòng làm viΗc, ngίβi hϑu gái vào báo là có mΘt ngίβi muϐn gΛp ông δ ngoài phòng khách. Ngίβi khách l̥ đαng gϑn cεa sϖ. Bên ngoài, trβi đã xϏ chiϒu, trong vίβn, cây cϐi nom nhί nhηng đϐng rήm lù lù trong bóng tϐi. Nghe cánh cεa k̨t mδ, ngίβi khách quay l̥i và chào chủ nhà. - Xin ngài thα lϙi cho tôi đã đϏn quώy rϑy ngài, ngίβi khách nói, gi̯ng khàn khàn và trϑm trϑm, tôi đίθc biϏt ngài sϼp sang Albania đϕ hϓi hίήng hài cϐt các tε sĩ của ta đã hy sinh δ bên ώy. - Vâng, đúng thϏ, viên tίΰng nói. Tôi đ̪nh nεa tháng nηa sẽ đi. - Tôi có mΘt viΗc muϐn nhβ ngài giúp đζ, ngίβi khách l̥ nói và móc túi lώy ra mΘt bản đϓ nίΰc Albania đã nhàu nát. Trίΰc tôi có đi lính sang đánh nhau bên ώy hai năm. - Ψ đήn v̪ nào? Viên tίΰng hỏi. - «Sί đoàn Sϼt», tiϕu đoàn 5, tiϕu đΘi súng máy. Ông cα nói. Ngίβi khách l̥ cúi xuϐng tώm bản đϓ cũ kỹ đã mδ ra và sau mΘt lúc tìm kiϏm, lώy ngón tay trỏ đΛt vào mΘt điϕm. - Chính δ chϙ này, trong mΘt chiϏn d̪ch quy mô lΰn, vào giηa mùa đông, tiϕu đoàn của tôi đã b̪ du kích Albania tiêu diΗt. Nhηng ngίβi sϐng sót, đêm hôm đó, ch̥y tan tác đi tα phía. Tôi đi vΰi mΘt ngίβi b̥n b̪ thίήng. Gϑn sáng thì anh ώy tϼt thδ, lúc tôi đang kéo anh ώy đϏn cϖng mΘt làng bỏ hoang. MΘt mình tôi chôn anh ta. Tôi đã gϼng hϏt sαc chôn kỹ δ sau ngôi nhà thβ làng, rϓi tôi đi. Có thϏ thôi. Không ai có thϕ ngβ có ngôi mả δ đó. Vì thϏ, hôm nay tôi đϏn đây gΛp ngài. Tôi tha thiϏt yêu cϑu ngài, khi qua vùng đó, đϏn tìm hài cϐt anh b̥n tôi đϕ hϓi hίήng cùng vΰi nhηng ngίβi khác. - Tên anh ta chϼc chϼn có ghi trong «danh sách nhηng ngίβi mώt tích», viên tίΰng nói. Các bản danh sách đϒu rώt chính xác, nhίng dϗu sao, ông đϏn tìm tôi thϏ này cũng là rώt tϐt, vì bao giβ cũng vΖy, ít có hy v̯ng tìm thώy nhηng ngίβi «mώt tích.» Trίβng hθp tìm ra đίθc, thίβng chỉ là ngϗu nhiên gΛp may thôi. - Tôi cũng đã cϐ gϼng vẽ mΘt bản sή đϓ nhỏ, ngίβi l̥ mΛt vγa nói vγa lώy δ trong túi ra mΘt mϔu giώy, trên đó có vẽ nguΗch ngo̥c bϽng bút chì bi mΘt cái hình giϐng na ná mΘt ngôi nhà thβ và ngay đϽng sau là hai mũi tên, dίΰi có viϏt chη «MΘ» bϽng mιc đỏ. Cách đώy mΘt quãng đίβng ngϼn, ngίβi ώy nói tiϏp, có mΘt bϕ nίΰc, và xa hήn nηa, vϒ phía tay phải, có hai cây trϼc δ chϙ này này, và ngίβi ώy l̥i đánh mΘt cái dώu mΰi lên bản đϓ, chϙ gϑn ngôi nhà thβ. Tϐt lϼm, viên tίΰng nói. Tôi xin cảm ήn ông. - Chính tôi phải cảm ήn ngài mΰi đúng, ngίβi khách nói. Anh ta là b̥n chí thân của tôi. Ngίβi khách đ̪nh nói thêm gì nηa, có lẽ là mΘt chi tiϏt c̳ thϕ, hoΛc mΘt mϔu chuyΗn nhỏ, nhίng nhìn vẻ nghiêm khϼc trang tr̯ng của viên tίΰng, ngίβi khách không dám nói thêm. Rϓi ngίβi ώy xin cáo biΗt, mà viên tίΰng cũng không hỏi xem tên tuϖi, đ̪a chỉ cùng nghϒ nghiΗp của ngίβi khách là gì. Đώy chỉ là buϖi đϑu. Tγ đó, cα chiϒu chiϒu, ông l̥i nghe thώy chuông réo liên tiϏp và có nhηng ngίβi l̥ mΛt khác đϏn ngϓi đϑy phòng khách. H̯ thuΘc đủ m̯i tϑng lΰp, làm đủ m̯i nghϒ, ph̳ nη có, bϐ m̨ già của các ngίβi lính có, cιu chiϏn binh có, và tώt cả, ngίβi nào cũng r̳t rè, ngίβi nào cũng có vẻ mΛt giϐng nhau khi h̯ ngϓi trên chiϏc tràng kỷ to đθi đϏn lίθt mình đίθc tiϏp. Rϓi l̥i có nhηng ngίβi khác tγ các thành phϐ, tγ nhiϒu tỉnh khác nhau đϏn. Nhηng ngίβi này ngϓi đθi δ phòng khách, vẻ mΛt còn ngίθng ngùng hήn nηa, h̯ lúng túng, không nói rõ đίθc ý mình; nhηng tài liΗu h̯ có thϕ cho biϏt vϒ ngίβi thân của h̯ b̪ chϏt δ Albania, đϒu rώt sή sài và không có gì là chϼc chϼn. Viên tίΰng ghi vào mΘt cuϐn sϖ tay tώt cả nhηng gì ngίβi ta nói vΰi ông, miΗng luôn luôn nhϼc l̥i: - Các v̪ đγng lo. Các bản danh sách do BΘ chiϏn tranh lΖp ra đϒu rώt chính xác, và dιa vào nhηng chỉ dϗn chi tiϏt của các bản đϓ, thϏ nào chúng tôi cũng sẽ tìm thώy đίθc hϏt tώt cả. Nhίng dù sao, tôi cũng cα ghi l̥i tώt cả nhηng điϒu các v̪ cho biϏt thêm. Sau này, nhηng cái đó rώt có thϕ sẽ giúp ích cho chúng tôi. Khách l̳c t̳c ra vϒ, sau khi đã cảm ήn ông, và hôm sau, cảnh đó l̥i tiϏp diϘn, có nhηng ngίβi đϏn, áo mίa ίΰt sũng. Tuy lúc đi trên tώm thảm dày, h̯ đã cϐ gϼng hϏt sαc thΖn tr̯ng, nhίng vϗn in dώu giày của h̯ lên đó. Có nhηng ngίβi sθ không có tên ngίβi thân của mình trong danh sách, có nhηng ngίβi đίa ra nhηng bαc điΗn nhΖn đίθc của bΘ chỉ huy trong thβi gian chiϏn tranh cho biϏt ngày tháng và đ̪a điϕm ngίβi lính đã «hy sinh trên trίβng danh dι», l̥i có mΘt sϐ khác, nhώt là các ông bϐ bà m̨ già, h̯ không tin là chỉ bϽng vào nhηng chỉ dϗn ghi trên các bản danh sách mà có thϕ tìm thώy đίθc con trai h̯, nên sau khi đã năn nỉ mΘt lϑn nηa, khϔn khoản xin viên tίΰng hϏt sαc cϐ gϼng trong viΗc tìm kiϏm, h̯ ra vϒ, vϗn cảm thώy tuyΗt v̯ng. Tώt cả, ngίβi nào cũng có mΘt mϔu chuyΗn nhỏ đϕ kϕ và viên tίΰng đã nhϗn n̥i lϑn lίθt lϼng nghe hϏt, tγ nhηng ch̪ ph̳ nη giβ đây đã đi lώy chϓng khác, lúc này, giώu chϓng mΰi, đϏn đây lo lϼng cho sϐ phΖn ngίβi chϓng đϑu tiên của h̯, đϏn nhηng cΖu con trai hai mίήi tuϖi, mΛc «săng đay» và áo khoác, chίa hϒ bao giβ biϏt mΛt ngίβi cha đã tε trΖn của h̯. Tuϑn cuϐi cùng trίΰc ngày đi, sϐ khách đϏn l̥i càng đông. Ψ BΘ tham mίu vϒ, viên tίΰng thώy phòng khách nhà mình chΖt ních nhηng ngίβi. Gian phòng nom nhί hành lang mΘt bΗnh viΗn đϑy con bΗnh ngϓi chβ đίθc khám, nhίng δ đây thΖt là im phăng phϼc. Khách đϒu nín lΛng hàng giβ không nói, mϼt nhìn xuϐng nhηng hình vẽ trên tώm thảm; h̯ chỉ ngϔng đϑu lên khi có ngίβi bίΰc vào, cũng lϾng lΛng đϏn ngϓi vào mΘt xó. Có nhηng ngίβi khác khoác tay nải tγ nhηng làng xa đϏn: h̯ ngϓi vào, đΛt tay nải xuϐng chân. Còn δ trίΰc cϖng, cái làm viên tίΰng chú ý ngay tγ lúc xuϐng xe là nhηng chiϏc xe đ̥p đϕ dιa vào hàng rào và đôi khi là mΘt chiϏc ô tô đϙ bên vỉa hè. Sau đó, ông đi thϾng vào phòng khách. Ψ đây, mùi quϑn áo bϽng len thô ϔm ίΰt của mώy bác nhà quê bϐc lên nϓng nΛc, lϗn vào mùi nίΰc hoa thήm của mΘt bà sang tr̯ng nào đó xΘc vào mũi ông. Lúc ông bίΰc vào, m̯i ngίβi đϒu kính cϔn đαng dΖy, vϗn lΛng lẽ nhί trίΰc, không ai nói mΘt câu, biϏt rϽng chίa phải lúc trình bày câu chuyΗn. - Ba ήi ba, mώy đαa con ông quây l̥i hỏi, khi ông đã cδi áo khoác ngoài, ngϓi vào bàn trong buϓng ăn, nhηng ngίβi này là nhηng ngίβi nào thϏ hδ ba? Viên tίΰng vγa cίβi vγa nói đùa mώy câu đϕ lảng tránh sι tò mò của lũ trẻ. Nhίng chúng vϗn cα nϽng nΛc hỏi mãi. - H̯ đi ra trΖn đώy ί, hδ ba? Đαa con trai hỏi. - Không, h̯ đã δ mΛt trΖn vϒ rϓi. - ThϏ h̯ đϏn đây đϕ làm gì? - H̯ có ngίβi nhà đang t̥i ngũ nên muϐn nhβ ba chuyϕn hΘ thί và quà. Ăn xong, ông ra phòng khách, khách bώy giβ mΰi lϑn lίθt trình bày trίβng hθp của mình. Nhηng lβi h̯ nói mΰi giϐng nhau làm sao! Nhηng điϒu ông nghe h̯ kϕ trδ thành quen thuΘc quá khiϏn ngày nào ông cũng có cảm tίδng đang sϐng l̥i ngày hôm trίΰc. Nhiϒu khi, các bà, các ch̪ đϏn hỏi vϒ sϐ phΖn con trai hoΛc chϓng mình, đã không nén đίθc òa lên nαc nδ khóc khiϏn viên tίΰng càng thώy bϓn chϓn sϐt ruΘt. - Thôi đủ rϓi, mΘt hôm ông đã phải kêu lên vΰi mΘt bà cα khóc hoài, đây không phải chϙ các bà đϏn than khóc. Con trai bà đã hy sinh trên trίβng danh dι, nήi tϖ quϐc cε anh đϏn. Anh ώy đã hy sinh anh dũng. - Thα anh dũng mΰi oan nghiΗt làm sao! Ngίβi đàn bà lϔm bϔm. MΘt hôm khác, mΘt ngίβi cao lΰn vγa mΰi bίΰc vào đã kêu lên tγ ngίζng cεa: - ChuyϏn đi này của các ông chỉ là mΘt chuyϏn lγa b̪p. Viên tίΰng giΖn tái ngίβi đi. - Đây là gi̯ng lίζi quân phản bΘi. Cút ra ngay? Vào khoảng giηa tuϑn, trong sϐ nhηng ngίβi chβ đθi, ông chú ý đϏn mΘt bà c̳ già l̳ kh̳ có mΘt em gái nhỏ đi theo. Bà c̳ coi có vẻ yϏu lϼm, ông liϒn đi thϾng đϏn gΛp. - Con trai tôi nó vϗn δ bên ώy, bà c̳ nói, tiϏng rώt khẽ, đαa con trai đΘc nhώt của tôi; rϓi bà c̳ rút δ trong túi áo ra mΘt cái túi nhỏ, hay tay run run mδ túi, lώy ra mΘt bαc điΗn, lâu ngày đã vàng ϐ, đίa cho ông. Ông đ̯c cái công thαc thίβng lΗ của ban chỉ huy quân sι vϗn gεi báo cho cha m̨ biϏt tin con h̯ đã hy sinh, và ông chú ý đϏn đo̥n cuϐi cùng «Hy sinh trên trίβng danh dι Stalingrad». Ông đ̪nh giải thích cho bà c̳. - Thίa c̳, tôi rώt tiϏc, nhίng tôi sang Albania chα không sang Nga. Bà c̳ đίa đôi mϼt mβ đ̳c nhìn ông mΘt lát, chϼc không hiϕu ý nghĩa câu ông nói. - Tôi đϏn yêu cϑu ông mΘt viΗc, bà c̳ nói l̥i, liΗu ông có thϕ tìm hỏi đϕ biϏt đίθc con tôi chϏt δ đâu và chϏt thϏ nào không, lúc nó sϼp chϏt có ai δ bên c̥nh nó, đã cho nó uϐng nίΰc và nó trăn trϐi nhηng gì. Viên tίΰng cϐ gϼng nói đϕ bà c̳ rõ là ông không sang Nga, nhίng bà c̳ vϗn không hiϕu nên cα nhϼc l̥i lβi năn nỉ của mình, trong lúc đó m̯i ngίβi trong phòng khách ai nώy đϒu lΛng lẽ nhìn nhau. - C̳ ήi, c̳ cα yên tâm, cuϐi cùng, mΘt ngίβi nh̨ nhàng bảo bà c̳, ông ώy sẽ hϏt sαc cϐ gϼng đϕ c̳ đίθc hài lòng. Nghe thϏ, bà c̳ cảm ήn rϓi đi ra, cái lίng còng r̥p xuϐng, mΘt tay chϐng gΖy, mΘt tay v̪n vào vai em gái nhỏ đi theo. Ngày hôm sau, mΘt ngίβi khác đϏn đίa ra mΘt bαc điΗn báo tin con trai ông ta đã chϏt δ Châu Phi; sau biϏt mình lϑm, ngίβi ώy xin lϙi, ra vϒ. Hai ngày sau, mΘt buϖi chiϒu, mΘt ngίβi vẻ mΛt hϏt sαc ủ rủ, ngϓi đθi cho m̯i ngίβi vϒ hϏt, mΰi nói vΰi viên tίΰng: - Trίΰc kia tôi cũng đã làm tίΰng, cϑm quân đánh nhau δ Albania, gi̯ng nói có vẻ bιc tαc. Cả hai khinh bỉ nhìn nhau mΘt lát, ngίβi này khinh ngίβi kia là mΘt tên tίΰng b̥i trΖn, ngίβi kia khinh l̥i ngίβi này là mΘt viên tίΰng thβi bình. - Ông muϐn gì? - Viên tίΰng đang t̥i chαc l̥nh lùng hỏi. - Đúng ra tôi không muϐn gì hϏt. ThΖt tình, tôi không chβ đθi chuyΗn gì nghiêm chỉnh δ các ông. Nói trϼng ra là tôi không hoàn toàn tin các ông, và xét cho cùng, tôi thώy tώt cả chuyΗn này là lϐ b̪ch. Nhίng vì ông đã lãnh nhiΗm v̳ rϓi thì nhώt đ̪nh ông phải đi cho đϏn cùng thôi! - Ông có thϕ nói rõ hήn đίθc không? - Tôi chϾng có gì đϕ nói thêm cả. Tôi chỉ muϐn nói cho ông biϏt trίΰc thôi. Ông phải luôn luôn đϒ phòng, lúc nào cũng phải ngϔng cao đϑu, đγng có bao giβ cúi đϑu trίΰc mΛt chúng. Rϓi đây, chúng sẽ khiêu khích ông, có thϕ là chϏ giϘu ông nηa, nhίng ông phải biϏt đϐi đáp l̥i. Các ông phải cảnh giác. Chúng sẽ mίu đϓ làm nh̳c hài cϐt binh sĩ chúng ta. Tôi biϏt rõ chúng lϼm. Trίΰc kia, chúng vϗn thίβng nh̥o báng chúng tôi. Ngay hϓi đó, chúng cũng còn coi chúng tôi chϾng ra gì thì bây giβ chúng sẽ có thϕ làm nhηng chuyΗn gì nηa! - Tôi sẽ nhώt thiϏt không dung thα nhηng thái đΘ nhί vΖy. Ngίβi khách nhìn ông ra vẻ thίήng h̥i, nhί thϕ sϼp sεa báo: «Khϐn n̥n anh chàng!», rϓi lϾng lΛng đi ra, không thèm chào lώy mΘt câu. Ba ngày sau, ba ngày cuϐi cùng trίΰc khi ông đi, phòng khách lúc nào cũng chΖt ních nhηng ngίβi. Ngán nhηng công viΗc ώy, giβ đi ông muϐn đi thιc sΰm. Vθ ông trδ nên hϏt sαc bαt rαt, nóng nảy. MΘt buϖi tϐi, hai vθ chϓng nϽm sóng đôi nói chuyΗn, vθ ông nói ra cái điϒu bà vϗn đang băn khoăn: - Hay ông tγ chϐi không đi nηa! Tôi có cảm tίδng thϑn chϏt đã bίΰc chân vào nhà này! Ông hϏt sαc dϙ dành cho vθ an tâm, nhίng chính bản thân ông đêm đó cũng chỉ chθp mϼt đίθc g̯i là mΘt chút. Ông có cảm tίδng nhί ngày hôm sau phải đi ra mΛt trΖn. Ngay buϖi sáng hôm ra đi ông vϗn còn phải tiϏp mΘt ngίβi khách cuϐi cùng. Trβi mΰi tinh mή, vì phải ra sân bay rώt sΰm, ông ra vίβn mδ cεa nhà đϕ xe, thì đã thώy hai ngίβi ngϓi chϓm hϙm, trùm mΘt chiϏc chăn to tίΰng, dιa vào hàng rào sϼt ngủ: mΘt ông c̳ già và mΘt chú thanh niên, cháu trai ông c̳. Hai ông cháu tγ mΘt miϒn biên giΰi xa xôi tΰi. H̯ đã đi mώy ngày đίβng, tΰi đây ban đêm bϽng chuyϏn tàu cuϐi cùng. Không dám bώm chuông g̯i lúc đêm hôm khuya khoϼt, h̯ lăn ra ngủ trên vỉa hè, đθi trβi sáng. Viên tίΰng nhϼc l̥i lϑn cuϐi cùng nhηng câu mà ông đã nói đi nói l̥i không biϏt bao nhiêu lϑn: «Các bản danh sách đã đίθc kê rώt tỉ mỉ, c̳ đγng lo, chúng tôi sẽ tìm thώy». Ông c̳ nhà quê gΖt gΖt đϑu cảm ήn, vγa nhΛt cái chăn mà hai ông cháu lúc nghe tiϏng cϖng mδ két, đã giΖt mình thαc giώc, đánh rΰt xuϐng đώt. Tώt cả chỉ có thϏ. Hai tuϑn lϘ cuϐi cùng tγ lúc viên tίΰng rβi bãi biϕn vϒ sϐng δ nhà, đã qua đi nhί vΖy. CHƯƠNG V HAI ngίβi l̥i lên đίβng. Trβi mίa phùn. Tγ mώy tuϑn nay h̯ đã đi qua nhηng vùng hiϕm trδ, làng m̥c thίa thΰt. ChiϏc xe con đi đϑu, chiϏc xe tải chδ công nhân và d̳ng c̳ theo sau. Trên đίβng, xe cΘ và ngίβi qua l̥i rώt đông. Nhηng ngίβi nhà quê bΖn quϑn áo chẽm may bϽng vải len dày màu đen, qua l̥i liên tiϏp, h̯ đi bΘ, cίζi ngιa hoΛc ngϓi bám đϽng sau nhηng chiϏc xe tải. Viên tίΰng chăm chú quan sát đ̪a hình. Ông cϐ hình dung chiϏn thuΖt của các đ̥o quân giao tranh chϼc đã phải áp d̳ng trong nhηng cuΘc chiϏn tranh đã xảy ra trên đώt nίΰc này, và đΛc biΗt, chiϏn thuΖt riêng của nhân dân δ đây. T̥i mΘt cái quán không xa trung tâm mΘt th̪ trώn nhỏ bao nhiêu, thώy có bán báo. Rώt đông ngίβi chen chúc nhau xung quanh cεa quϑy. MΘt sϐ ngίβi đαng l̥i đ̯c, mΘt sϐ ngίβi khác vγa đ̯c báo vγa đi ra. - Ngίβi Albania ham đ̯c báo quá, thϐt nhiên viên tίΰng nói. Ông linh m̳c ngϓi trong mΘt góc xe chθt nhί tỉnh giώc. - Cái đó rώt dϘ hiϕu, ông đáp l̥i, vì h̯ b̪ cô lΖp quá. Xung quanh toàn là nhηng cίβng quϐc thù đ̪ch bao vây. - MΘt nίΰc nhỏ xíu mà l̥i b̪ phong tỏa… Kỳ quΛc thΖt. - Đúng thϏ, trong hoàn cảnh nhί vΖy h̯ sẽ khó mà đαng vηng đίθc. - MΘt dân tΘc gΰm thιc, viên tίΰng nói. Rõ ràng là không thϕ khuώt ph̳c h̯ bϽng sαc m̥nh đίθc. H̯a may trίΰc cái đ̨p h̯ có cúi đϑu chăng. Ông linh m̳c cίβi. - T̥i sao ông l̥i cίβi? - Vì câu ông vγa nói không phải là của mΘt v̪ tίΰng mà là của mΘt triϏt gia. Viên tίΰng ngϼm nhìn cảnh vΖt u ám chìm trong sίήng mù, nhηng sίβn núi trή tr̳i và vô sϐ nhηng tảng đá nhỏ đủ các cζ, nϽm rải rác đϑy mΛt đώt. Ông cảm thώy mΘt nϙi buϓn tê tái tràn ngΖp trong lòng. Đã mΘt tuϑn nay, h̯ chỉ trông thώy toàn nhηng sίβn núi đá lδm chδm nhί vΖy. Ông tίδng nhί đϽng sau cái vẻ trή tr̳i hoang dã ώy, nhηng sίβn núi kia còn giώu kín mΘt bí mΖt rùng rθn bi thảm. - MΘt đώt nίΰc thΖt bi thảm, ông nói. Quϑn áo h̯ mΛc cũng có mΘt cái gì bi thảm. Ông hãy nhìn cái áo khoác đen và cái váy mà nhηng ngίβi ph̳ nη kia mà xem. - Vâng. - Ông thώy rõ có phải là bi thảm không? - Ông mà nghe h̯ hát thì không biϏt ông sẽ nói thϏ nào. Còn thê thảm gώp bΘi. Cái đó là do sϐ phΖn nίΰc này vϐn phải ch̪u. Trải qua bao thϏ kỷ, không có mΘt dân tΘc nào đã phải ch̪u mΘt sϐ phΖn buϓn thảm hήn. Chính vì thϏ mà h̯ có cái tính thô b̥o, dη tθn ώy. - ThϏ h̯ không có nhηng bài hát vui à? - Không. Rώt ít. Ô tô lao xuϐng theo mΘt con đίβng núi. Trβi l̥nh. Thỉnh thoảng có nhηng chiϏc xe tải leo lên, máy rú rϑm rϑm. Trên mΘt sίβn núi, sγng sηng mΘt nhà máy lΰn đang xây dδ. Phong cảnh trή tr̳i khiϏn cho toàn cảnh công trίβng quy mô đϓ sΘ nϖi bΖt lên trên nϒn sίήng mù. - Đây là mΘt nhà máy đúc đϓng, ông linh m̳c nói. Ψ các ngã tί, tγng quãng mΘt l̥i xuώt hiΗn nhηng lô cϐt vuông, tròn hoΛc l̳c giác, có trϖ nhηng lϙ châu mai nhìn xuϐng mΛt đίβng. Cα đϏn mϙi chϙ ngoΛt, chiϏc xe l̥i đi vào tϑm bϼn của nhηng lô cϐt ώy, và viên tίΰng l̥i nhìn chϽm chϽm vào nhηng cái khe h̨p bỏ không đó, phía trίΰc chỉ có nίΰc chảy nhỏ gi̯t. «ThϏ là thoát!» ông nghĩ b̳ng mϙi khi chiϏc xe đi ra khỏi tϑm bϼn, nhίng đϏn chϙ rẽ sau, mΘt lô cϐt khác l̥i nhί tγ dίΰi đώt đΘt ngΘt m̯c lên, và chiϏc xe l̥i nhί nϽm trong tϑm hỏa lιc của nó. Viên tίΰng ngϼm nhìn nίΰc chảy ròng ròng trên mΛt kính xe và đôi khi vγa chθt thiu thiu ngủ, ông l̥i có cảm giác kính xe b̪ đ̥n bϼn vζ v̳n, và giΖt mình thαc giώc. Nhίng cái lô cϐt vϗn im lìm, hoang vϼng. NϏu nhìn kỹ nhηng lô cϐt ώy tγ đϽng xa, ta sẽ nghĩ đϏn nhηng công trình điêu khϼc của Ai CΖp, bϒ ngoài nom lúc thì l̥nh lùng đϑy vẻ khinh th̪, lúc thì bí hiϕm khó hiϕu, theo cách sϼp đΛt các lϙ châu mai. NϏu lϙ châu mai đ̳c thϾng đαng, các lô cϐt nom có vẻ hung dη n̥t nΘ, khiϏn ngίβi ta nhΰ tΰi mΘt con quỷ nào đó, trái l̥i, khi các lϙ đ̳c nϽm ngang thì bϒ ngoài kỳ quΛc của chúng l̥i có vẻ l̥nh lùng, khinh th̪. Khoảng giηa trίa, h̯ xuϐng tΰi đϓng bϽng và cuϐi cùng, đϏn mΘt làng có nhà cεa rải rác hai bên vΗ đίβng. Mίa đã t̥nh. Theo thói quen, lũ trẻ bâu l̥i xung quanh chiϏc ô tô. Chúng g̯i nhau tγ đίβng cái. ChiϏc xe tải đϙ sau chiϏc xe con, cách vài thίΰc. Mώy ngίβi thθ lϑn lίθt nhảy xuϐng đώt và vung chân, vung tay t̥i chϙ cho đζ tê cóng. Dân làng đi qua đϒu dγng l̥i nhìn đám ngίβi l̥. Hình nhί không phải h̯ không biϏt m̳c đích của nhηng ngίβi này đϏn đây đϕ làm gì. Điϒu đó có thϕ thώy rõ trên gίήng mΛt h̯, nhώt là nhηng ph̳ nη. Cái vẻ bí hiϕm khó hiϕu trong con mϼt ngίβi dân Albania, giβ đây, viên tίΰng đã biϏt rõ. «Chúng ta làm cho h̯ nhΰ l̥i cuΘc xâm lίθc trίΰc đây», ông nghĩ b̳ng, «và tγ vùng này qua vùng khác cuΘc chiϏn đώu trίΰc kia càng ác liΗt bao nhiêu thì gίήng mΛt ngίβi dân δ đây càng bí hiϕm khó hiϕu bώy nhiêu.» ĐϏn chϙ ranh giΰi đ̪a phΖn làng này, trên mΘt mảnh đώt bỏ hoang, có rώt nhiϒu ngôi mΘ xϏp thành hàng. Khu nghĩa đ̪a có mΘt bαc tίβng nhỏ, b̪ đϖ vζ mώy chϙ bao quanh. «Tώt cả nhηng ngίβi yên nghỉ δ đây đϒu là ngίβi của ta cả», viên tίΰng nghĩ thϑm. Ông co ro khép kín chiϏc áo đi mίa dài. Cách xa đώy mΘt chút, ông linh m̳c đαng im bώt đΘng, trông nhί mΘt cây thánh giá đen sì kiϕu Mexico. «Rώt dϘ hiϕu h̯ đã b̪ bao vây nhί thϏ nào», viên tίΰng ngϗm nghĩ. «HϾn h̯ đã đ̪nh tháo ch̥y qua chiϏc cϑu bϼc qua con sông và chính δ nήi đó h̯ đã b̪ quét g̳c hϏt. Không biϏt thϽng sĩ quan ngu ngϐc nào đã đem nhét cả b̯n vào trong tϖ ong vò vẽ này? Trên các tώm bảng con không thώy ghi gì vϒ chuyΗn này cả». Anh cán bΘ chuyên môn Albania bϼt đϑu làm nhηng thủ t̳c thίβng lΗ. ĐϽng xa còn thώy có nhηng ngôi mΘ khác. Nhηng ngôi này δ sát ngay bên c̥nh làng, cái nào cũng có mΘt ngôi sao đỏ cϼm trên đϑu. Viên tίΰng nhΖn ra ngay đâu là «nghĩa trang liΗt sĩ», nhί ngίβi dân δ đây vϗn quen g̯i nhηng nήi chôn các chiϏn sĩ du kích của h̯. Nήi đây, có bảy đϓng bào của ông đίθc chôn cώt bên c̥nh nhηng chiϏn sĩ Albania. Trên nhηng tώm bảng nhỏ bϽng tôn, cái nào cũng có mΘt ngôi sao đỏ, ngίβi ta có thϕ đ̯c thώy mώy dòng chη viϏt đϑy lϙi chính tả, ghi tên các quân nhân đó, quϐc t̪ch của h̯ và ngày tháng h̯ chϏt, tώt cả mώy ngίβi này đϒu chϏt cùng mΘt ngày. Trên mΘt phiϏn đá có ghi mώy câu sau đây: «Nhηng ngίβi lính nίΰc ngoài này đã anh dũng hy sinh trong cuΘc chiϏn đώu bên c̥nh du kích Albania chϐng l̥i lιc lίθng của Tiϕu đoàn Xanh, ngày 17 tháng ba năm 1943». - Vϗn l̥i cái tiϕu đoàn Xanh, viên tίΰng vγa nói vγa bίΰc trên nhηng lϐi đi nghĩa đ̪a. Đây là lϑn thα hai ta tìm thώy dώu vϏt của đ̥i tá Z. Theo các bản danh sách của ta thì phải có hai ngίβi lính thuΘc tiϕu đoàn ông ta chôn δ làng này. - Phải hỏi nhηng ngίβi δ đây xem h̯ có biϏt gì vϒ ông đ̥i tá không, ông linh m̳c nói, mΛc dϑu vào tháng ba năm 1943 ông ta vϗn còn sϐng. - Đúng thϏ, nhίng chúng ta vϗn cα phải hỏi xem. Trong khi nhηng ngίβi khách còn đang bΖn điϒn vào nhηng bản mϗu in sϿn ghi các khoản chi phí, thì dân làng đã lϾng lΛng đϏn t̳ tΖp d̯c nghĩ đ̪a. Rϓi đϏn lίθt mώy ngίβi đàn bà, ăn vΖn nhηng quϑn áo đΛc biΗt của h̯, cũng tiϏn ra. B̯n trẻ con sán l̥i gϑn hήn nηa, đαng trίΰc mΛt tώt cả m̯i ngίβi, ghé vào tai nhau thì thϑm, đϑu chúng vàng hoe lϼc lϼc theo. Tώt cả đϒu nhìn theo nhóm ngίβi đi đi l̥i l̥i bên trong nghĩa đ̪a. MΘt bà c̳ già lίng đeo mΘt cái thùng nhỏ l̥i gϑn, khẽ hỏi: - H̯ đem chúng đi đώy chα? - Vâng, h̯ đem chúng đi đώy, có mώy ngίβi thì thϑm trả lβi. Bà c̳, vai vϗn đeo cái thùng, đαng nhìn cảnh tίθng trίΰc mϼt nhί m̯i ngίβi khác. Đίθc mΘt lúc, bà c̳ tiϏn lên mώy bίΰc, bảo mώy ngίβi công nhân: - Các anh dΛn kỹ h̯ đγng đϕ lϗn các anh ώy vΰi b̯n kia nhé. Các anh ώy, dân chúng tôi δ đây đã thίήng khóc theo t̳c lΗ đ̪a phίήng nhί ngίβi của chúng tôi đώy. Viên tίΰng và ông linh m̳c quay l̥i phía bà c̳, nhίng bà c̳ đã đi xa. Hai ngίβi còn trông thώy chiϏc thùng nhỏ bà c̳ đeo lϼc lί mΘt lúc, rϓi bà c̳ khuώt sau mΘt chϙ đίβng ngoΛt. Dân làng đαng rải rác d̯c nghĩa đ̪a vϗn im lΛng đϏn nϙi tίδng đâu nhί không có h̯ δ đώy. H̯ chăm chú theo dõi mϙi cε đΘng của đám ngίβi kia, ngίβi nào cũng cϖ áo khoác ngoài bẻ cao lên vì rét, đi đi l̥i l̥i, có vẻ nhί tìm kiϏm mΘt vΖt gì mà không thώy. - Công viΗc δ hai nghĩa đ̪a sẽ bϼt đϑu vào ngày mai, viên tίΰng nói. Hôm nay ta hãy đi tìm hai ngίβi lính của «Tiϕu đoàn Xanh» và ngίβi phi công b̪ h̥ δ đây. Cả làng ai cũng biϏt chuyΗn tên phi công. Mảnh máy bay của hϼn rήi rải rác khϼp khu rγng nhỏ δ phía bên kia làng. Xác tên phi công đã đίθc chính dân làng δ đây chôn ngay c̥nh xác máy bay của nó. Ngίβi ta không còn thώy dώu vϏt của ngôi mΘ ngoài tảng đá to, hϾn là đϕ đánh dώu phía đϑu. ChiϏc máy bay thì bây giβ chỉ còn l̥i mΘt đϐng sϼt v̳n gỉ. MΘt ngίβi dân làng kϕ l̥i cho m̯i ngίβi biϏt là ngίβi ta đã tháo dϑn tώt cả nhηng bΘ phΖn có thϕ dùng đίθc, tγ nhηng mảnh cao su, mảnh lϐp, đϕ đϐt thay nϏn hϓi còn chiϏn tranh, cho đϏn nhηng bΘ phΖn nΛng bϽng kim lo̥i dùng đίθc rώt nhiϒu viΗc. Hai công nhân bϼt tay vào đào ngay. Sϐ ngίβi còn l̥i đi vào trong làng. Mίa t̥nh đã tγ lâu, nhίng các vϏt bánh xe bò, bánh máy kéo trên mΛt đίβng hãy còn đϑy nίΰc. Thỉnh thoảng, tγng chϙ l̥i có nhηng đϐng rήm dùng đã hϏt mΘt nεa, vϗn còn ίΰt sũng. Giηa nhηng cây trϼc, xa xa in hình gáo chuông của ngôi nhà thβ cϖ và tγ mΘt cánh đϓng nào đó δ phía bên kia, vϾng l̥i tiϏng gϑm rú ϑm ϑm của mΘt chiϏc máy kéo. H̯ ăn bηa trίa trên xe, rϓi đϏn các câu l̥c bΘ hθp tác xã uϐng cà phê. Gian phòng của câu l̥c bΘ mù m̪t khói thuϐc lá và lúc đó, hϑu nhί không còn mΘt chiϏc bàn nào trϐng. MΘt chiϏc đài thu thanh mδ hϏt nώc đang gào lên. Dân làng chuyΗn trò oang oang. Cα nhìn tóc h̯ nh̥t màu vì nϼng, da h̯ nhăn nheo, cũng đủ rõ h̯ là ngίβi dân đϓng bϽng. Âm thanh tiϏng của h̯ nghe khác vΰi ngίβi miϒn núi, d̪u dàng hήn, êm tai hήn. Viên tίΰng vγa nhώm nháp tách cà phê vγa đίa mϼt đ̯c nhηng khϔu hiΗu viϏt bϽng chη đỏ trên tίβng. Ông chỉ biϏt lõm bõm đίθc mώy chη «chủ nghĩa đϏ quϐc», «chủ nghĩa xét l̥i», «Phiên h̯p toàn thϕ» và «Enver Hoxha» dίΰi mΘt câu trích dϗn ngϼn. MΘt lát sau, anh cán bΘ chuyên môn Albania đϏn vΰi h̯. Đi theo anh là mΘt thanh niên mΛc áo ngoài bϽng nhung kẻ dày. Cả hai l̥i gϑn ba viên tίΰng đang ngϓi, anh cán bΘ chuyên môn giΰi thiΗu: - Đây là ông chủ nhiΗm hθp tác xã. Đây là tίΰng… Anh thanh niên nhìn ngίβi khách l̥ vΰi cΛp mϼt xám, vẻ hήi ngζ ngàng, rϓi l̥i nhìn anh cán bΘ chuyên môn. Anh cán bΘ nói: - Sι viΗc là thϏ này. Tuϑn này chúng tôi đ̪nh bϐc mώy ngôi mΘ trong hai khu nghĩa đ̪a δ c̥nh làng của đϓng chí. Chúng tôi đã có công nhân riêng, nhίng đϕ cho công viΗc chóng xong, chúng tôi muϐn, nϏu có thϕ đίθc đϓng chí giúp đζ chúng tôi mΘt tay thì càng tϐt. - Các ông cϑn thêm ngίβi chα gì? Ông chủ nhiΗm hθp tác xã hỏi. - Vâng, đúng thϏ. Ngίβi thanh niên có vẻ bϐi rϐi mώt mΘt lúc rϓi mΰi nói: - Sι thΖt là ngίβi của chúng tôi hiΗn giβ đang bΖn. Chả đang giηa mùa cày bγa, hήn nηa, năm nay thuϐc lá và bông không tϐt lϼm. Nên… - Nhίng công viΗc đây chỉ cϑn trong mώy ngày thôi, anh cán bΘ chuyên môn ngϼt lβi, vả l̥i, xin nói đϕ đϓng chí biϏt là các xã viên sẽ đίθc trả công đúng đϼn. Các ông này (anh cán bΘ đίa mϼt chỉ viên tίΰng và ông linh m̳c) sϿn sàng trả công mϙi ngôi mΘ ba mίήi lek2 mΰi, và nϏu mΘ có hài cϐt ngίβi của h̯, h̯ sẽ trả năm mίήi lek. - Chúng tôi sẽ trả hΖu, viên tίΰng nói xen vào. - Vώn đϒ không phải δ chϙ đó, ông chủ nhiΗm hθp tác xã nói. Điϒu tôi muϐn biϏt là viΗc này có đίθc chính phủ cho phép không… tôi muϐn nói… - Cái đó đϓng chí không phải lo, anh cán bΘ chuyên môn nói. Tôi đã có giώy phép của Thủ tίΰng. Đây… Ông chủ nhiΗm đ̯c tβ giώy phép rϓi suy nghĩ mΘt lát. - Dù sao, các ông cũng phải nói qua vΰi Ủy ban huyΗn δ đây. - Đϓng ý! Anh cán bΘ chuyên môn nói. Ngay ngày mai chúng tôi sẽ ra tỉnh. - Vϒ phϑn tôi, tôi có thϕ cung cώp cho các ông mίβi ngίβi trong ba hoΛc bϐn ngày. - Vâng, thϏ là đủ. Viên tίΰng cảm ήn và khách đαng dΖy ra vϒ. Trong đoàn không ai biϏt gì vϒ hai tên lính của Tiϕu đoàn Xanh b̪ giϏt và chôn δ đây. Còn vϒ viên đ̥i tá Z, thì các c̳ già nhΰ rõ lϼm. Hϼn qua đây hai lϑn cùng vΰi tiϕu đoàn của hϼn, lϑn nào chúng cũng đϐt làng. Đám trẻ thì chỉ nhΰ là hϓi ώy, chúng phải trèo lên đỉnh đϓi, dân làng phải bỏ cả của cải và gia súc trϐn lên đώy, và tγ trên cao đαng nhìn nhà cεa b̪ đϐt cháy. Không ai nghe nói gì vϒ hai tên lính. Có thϕ chúng đã đίθc b̥n đϓng ngũ tι tay chôn lώy, sau khi dân làng đã bỏ đi hϏt… - Cái đó không sao, chúng ta sẽ tìm thώy, viên tίΰng nói. Đ̪a điϕm chôn h̯ đã đίθc đánh dώu chính xác trên bản đϓ, tôi muϐn hỏi dân làng δ đây chỉ là đϕ nϏu h̯ biϏt gì thêm, h̯ mách cho thì công viΗc dϘ dàng hήn thôi. Ông cùng anh cán bΘ chuyên môn ngϓi loay hoay hήn mΘt tiϏng đϓng hϓ xác đ̪nh đ̪a điϕm chính xác chôn hai ngίβi lính, căn cα vào nhηng chỉ dϗn ghi trên bản đϓ. Cuϐi cùng, h̯ tìm ra đίθc. Đ̪a điϕm rήi đúng vào cái chuϓng nuôi bê của hθp tác xã. Hai ngίβi đi cùng vΰi mώy xã viên đϏn đó, và sau khi đã lùa đàn bê đi chϙ khác, mώy ngίβi công nhân bϼt đϑu đào. Mώy con bê vΰi cΛp mϼt xinh đ̨p, bình tĩnh nhìn đám ngίβi bϙng dίng δ đâu đϏn quώy rϑy; trong chuϓng bê, phảng phώt mùi thήm của rήm r̥. Trίΰc khi trβi đϖ tϐi, h̯ đã tìm thώy hài cϐt tên phi công và hai tên lính. Hài cϐt tên phi công tìm không khó khăn lϼm. Còn đϕ tìm hai tên lính kia, h̯ đã phải đào hϏt hϐ này sang hϐ khác, và khi đám ngίβi đi khỏi, nϒn đώt chuϓng bê b̪ đào bΰi tung tóe nhί vγa qua mΘt trΖn bom nΛng. Mώy ngίβi thθ thong thả lώp l̥i các hϐ. H̯ sẽ ngủ trong làng. Viên tίΰng và ông linh m̳c đã đ̪nh riêng h̯ và anh cán bΘ chuyên môn sẽ lên ngủ trên tỉnh, cách đώy ba mίήi cây sϐ. Sΰm hôm sau, h̯ sẽ trδ l̥i đây sΰm. Khi h̯ lên đίβng, trβi đã tϐi hϾn. Xe của h̯ ch̥y tγ tγ trên con đίβng nhỏ h̨p, đèn pha khi thì chiϏu vào nhηng cây phong hai bên vΗ đίβng, khi thì r̯i sáng mΘt chiϏc xe bò tγ ngoài đϓng vϒ, hoΛc mảnh sân của mΘt tr̥i ώp có hàng rào bϽng sΖy cao vây kín. - Dγng l̥i! Thϐt nhiên ông linh m̳c g̯i giΖt gi̯ng, khi xe đi qua khu nghĩa đ̪a chôn mώy ngίβi lính của h̯. Ngίβi lái xe hãm xe l̥i. - Cái gì vΖy? Anh cán bΘ chuyên môn hỏi. Ông linh m̳c lώy tay chỉ cho viên tίΰng thώy mώy chη viϏt trên tίβng nghĩa đ̪a. - ChiϏc xe dγng l̥i, ông ta xuϐng xe. Viên tίΰng xuϐng theo, sΖp m̥nh cánh cεa xe l̥i. Anh cán bΘ chuyên môn cũng bίΰc xuϐng. - ThϏ này nghĩa là thϏ nào? Viên tίΰng kêu lên, tay chỉ vào bαc tίβng nhỏ. Trên tίβng có hàng chη to, nguΗch ngo̥c bϽng than, theo lϐi viϏt hoa: «Sϐ phΖn kẻ thù của chúng ta là nhί vΖy đώy!» Anh cán bΘ chuyên môn nhún vai, nói: - Câu này h̯ mΰi viϏt chiϒu hôm nay. Sáng đã có gì đâu. - Chúng tôi biϏt, viên tίΰng nói, nhίng điϒu chúng tôi muϐn hiϕu là chính phủ các ông đã xúi gi̳c ngίβi làm nhηng chuyΗn khiêu khích xώu xa nhί vΖy là có d̳ng ý gì. - Tôi thώy chϾng có gì là xώu xa hϏt, anh cán bΘ bình tĩnh nói. Ông linh m̳c rút cuϐn sϖ tay trong túi ra, hϾn là đϕ ghi l̥i câu viϏt trên tίβng. - ThϏ l̥i còn không xώu à? Viên tίΰng kêu to lên. MΘt câu nhί vΖy viϏt trên tίβng nghĩa đ̪a chôn ngίβi chϏt của chúng tôi! Tôi sẽ nêu vώn đϒ này lên. Đây là mΘt sι khiêu khích nghiêm tr̯ng, mΘt hành đΘng bỉ ϖi. Anh cán bΘ bιc tαc quay l̥i: - Cách đây hai mίήi năm, các ông đã viϏt nhηng khϔu hiΗu phát xít lên ngιc các đϓng chí của chúng tôi và đem treo cϖ h̯ thì đίθc, thϏ mà bây giβ chỉ có mΘt câu bình thίβng nhί vΖy, chϼc do mΘt em h̯c sinh nào đó viϏt, các ông đã nϖi xung lên. - Chúng ta không nói chuyΗn vϒ nhηng cái đã xảy ra cách đây hai mίήi năm, viên tίΰng ngϼt lβi anh cán bΘ. - Thιc ra đây chỉ là mΘt chân lý chung. - Đây không phải là chuyΗn xảy ra cách đây hai mίήi năm. - Các ông vϗn thίβng nhϼc đϏn ngίβi Hy L̥p, ngίβi Troa ngày xίa cή mà. VΖy sao l̥i bảo không nên nói đϏn nhηng chuyΗn xảy ra cách đây hai mίήi năm. - Tranh cãi nhί vΖy không đi đϏn đâu hϏt, viên tίΰng nói. Ψ đây gió quá. Cả ba ngίβi bίΰc vΘi vϒ phía ô tô. Cánh cεa xe lϑn lίθt theo nhau dΖp dη dΘi nhί súng nϖ và ngίβi lái xe mδ máy. Nhίng xe ch̥y chίa đίθc năm phút đã phải dγng l̥i. Ra khỏi làng, qua cái cϑu gϙ thì có mΘt cái xe bò long mώt mΘt bánh nϽm chϼn ngang đίβng. Hai ngίβi nông dân vùng đϓng bϽng đang loay hoay c̥nh chiϏc xe. - Xin lϙi các ông, mΘt ngίβi nói vΰi anh cán bΘ lúc đó vγa xuϐng xe. - Không sao, các ông cα làm. Vγa hì h̳c lϼp l̥i cánh bánh xe, ngίβi nông dân vγa hỏi anh cán bΘ: - Anh δ đâu đϏn? Anh cán bΘ cho ngίβi ώy biϏt. Ngίβi kia nói: - Sáng nay chúng tôi đίθc tin các anh tΰi. Tώt cả các bà các ch̪ làng này chỉ bàn tán vϒ các anh. Bϼt đϑu tγ khi trông thώy ô tô các anh đϏn. - Đϔy m̥nh vào chα, con kh̨c! Bác nông dân vγa kêu vγa hì h̳c lϼp l̥i cái bánh xe. - Các bà ώy bảo, ngίβi ta sẽ bϐc mΘ b̯n lính nίΰc ngoài mang vϒ nίΰc chúng nó, bác nông dân điϒm tĩnh nói. Và đϓng thβi bϐc cả xác b̯n ng̳y mang sang nίΰc ngoài, δ đâu xa lϼm, đϽng sau chϙ mΛt trβi lΛn, có đúng không? Anh cán bΘ cίβi. Bác nông dân l̥i nói tiϏp: - ςy ngίβi ta đϓn thϏ. H̯ đϓn rϽng chúng nó chϏt đi vϗn đϓng hành vΰi kẻ đ̪ch nhί lúc chúng còn sϐng. Trίΰc là đϓng minh, bây giβ vϗn là đϓng minh. ςy, δ làng ngίβi ta nói vΖy đώy. Anh cán bΘ l̥i cίβi. - Không phải thϏ đâu, anh trả lβi. ChϾng ai rϙi hήi mà nghĩ đϏn b̯n ng̳y đã chϏt. «΢ kìa, đϔy đi chα, con khỉ!» bác nông dân kia l̥i gϼt. Cái bánh xe lϼp không vào. Xa xa có tiϏng chó sủa. Có ai tγ ngoài cánh đϓng đi vào, tay xách chiϏc đèn kính. Ánh đèn rung rinh nhί sθ sΗt. - Chào các ông! - Chào ông! - Bánh xe của các ông giδ quẻ à? Ngίβi mΰi đϏn hỏi, bác ta giή cao chiϏc đèn lên, ng̥c nhiên khi nhìn thώy chiϏc ô tô và mώy ngίβi nίΰc ngoài. M̯i ngίβi im lΛng. Không khí im lΛng. - Bác δ chϙ lán bò vϒ đώy ί? Ngίβi kia hỏi. - Phải. Ngίβi mΰi đϏn đαng đώy nhìn mώy ngίβi mΘt lúc rϓi chào m̯i ngίβi và bỏ đi. Ánh đèn bác ta chiϏu nhηng vΗt sáng lên nhηng đϐng rήm lΛng lẽ xϏp hàng bên vΗ đίβng. Chó vϗn sủa. - ThϏ anh xίa nay vϗn làm công tác này à? Bác nông dân l̥i hỏi anh cán bΘ chuyên môn. Anh ta gΖt đϑu. - Vâng, đã đίθc mΘt thβi gian rϓi, mΘt lát sau anh ta nói thêm cho chính xác. Bác nông dân thδ dài. - Công viΗc nhί vΖy thì buϓn lϼm nhỉ? Anh lái xe huýt sáo mΘt điΗu nh̥c mΰi. «Nào, đϔy đi!» Cuϐi cùng bánh xe đã lϼp vào đίθc. «Chào các ông», đó là mώy bác nông dân vai vác cuϐc tγ ngoài đϓng đi vào. «Chào các bác!» Cuϐi cùng chiϏc xe bò đίθc d̨p sang mΘt bên, ô tô mδ máy phóng nhanh trên đίβng cái. Đêm tháng mίβi trùm lên cánh đϓng. MΛt trăng, sau mΘt lúc cϐ nhoai ra khỏi bóng tϐi không đίθc, giβ đây đϖ ánh sáng qua nhηng lΰp mây và sίήng mù xϐp nhί b̯t biϕn, thώm đϑy và thong thả, d̪u dàng, đϒu đΛn, nhỏ tγng gi̯t ánh sáng xuϐng chân trβi và cánh đϓng mênh mông bao la. Bϑu trβi giβ đây mίθt mà, và cả chân trβi lϗn cánh đϓng và con đίβng cái, đϒu nhί phủ đϑy nhηng vΗt sηa. Có những đêm thu bϒu trời nom kỳ dị, chìm ngập trong một thứ ánh sáng hững hờ, sϒu thảm và da diết của mặt trăng. NϾm ngửa mặt nhìn trời, chϽc hϿn mϚi thϾng trong chúng tôi đϓu nghĩ bụng: «Trời ơi! Bϒu trời quái quỷ gì thế này!» Con đίβng nhỏ, đây đó có nhηng ϖ gà hiΗn rõ lên to lù lù, đen sì, khi ánh đèn pha r̯i xuϐng lôi chúng ra khỏi đêm tϐi. Xe ch̥y khoảng mΘt tiϏng đϓng hϓ thì ánh đèn thành phϐ hiΗn ra trίΰc mϼt h̯. CHƯƠNG VI CHIσC xe con đϙ trίΰc cεa khách s̥n «Albtourist»3. Ngoài đίβng phϐ ίΰt sũng, trίΰc tủ kính các quϑy hàng đèn neon sáng trίng, chỉ thώy vài ngίβi qua l̥i thίa thΰt. Gió l̥nh ban đêm quώt vào mΛt buϐt nhί cϼt, khách du l̪ch vΘi vã vào cả trong phòng công cΘng của khách s̥n. Mùa nghỉ đã vãn nên không thiϏu gì phòng. - Các ngài muϐn lώy nhηng phòng nhìn ra sông phải không? Ngίβi quản lý khách s̥n hỏi bϽng mΘt thα tiϏng Anh tϓi. - Vâng, nϏu có thϕ đίθc, ông linh m̳c đáp l̥i. Cảm ήn ông. MΘt nhân viên ph̳c v̳ khách s̥n giúp h̯ đίa vali lên gác. Khi hai ngίβi đã nhΖn phòng xong, ông linh m̳c nói: - Tγ đây nhìn ra, phong cảnh rώt đ̨p. - Trίΰc kia ông đã tγng đϏn thành phϐ này rϓi à? - Vâng - Ông đã đϏn Albania mώy lϑn? - Năm ba tám, ba chín thì nhiϒu, lϑn cuϐi cùng tôi đϏn vào giηa năm bϐn mίήi hai. Nhίng mϙi lϑn tôi đϏn đây, tình hình l̥i khác hϾn. Viên tίΰng l̥i gϑn cεa sϖ, kéo rèm sang mΘt bên. Xa xa, trên cánh đϓng, vϗn cái ánh trăng làm xao xuyϏn lòng ngίβi ώy. Ông buông rèm xuϐng và châm mΘt điϏu thuϐc lá. - Ta đi xuϐng quán ăn đi, ông linh m̳c nói. - Vâng. Trong hành lang, hai ngίβi gΛp anh cán bΘ chuyên môn lúc ώy δ trong phòng của anh ta đi ra, chiϏc khăn tϼm vϼt trên tay. - Ông có xuϐng ăn tϐi không? Ông linh m̳c hỏi. - Tôi sẽ xuϐng ngay bây giβ, anh cán bΘ trả lβi. - Ông trung tίΰng mà chúng ta gΛp cách đây mίβi lăm hôm trên núi cũng đang δ dίΰi quán ăn đώy. - ThϏ à? - Hình nhί h̯ cũng đang bϐc mΘ δ trong thành phϐ này thì phải, anh cán bΘ nói. Cách đây nεa tháng, trong lúc xe của h̯ đang ch̥y trên con đίβng cái ven mΘt cao nguyên rΘng thì viên tίΰng, vϐn vϗn ngϓi yên lΛng trong góc xe nhηng lúc không thiu thiu ngủ, thϐt nhiên nhìn thώy mΘt cảnh tίθng kỳ quΛc. Trên sίβn núi, nhηng ngίβi thθ đώu của sδ Th̪ chính mΛc quϑn áo lao đΘng bϽng chéo go xanh, đang đào xΰi δ bϐn năm chϙ. ĐϽng xa, trên đίβng cái là mΘt chiϏc xe con và quá đó mΘt chút là mΘt chiϏc xe tải của b̯n h̯. MΘt ngίβi mΛc quân ph̳c có áo mίa trùm kín đang đαng bên c̥nh chiϏc xe con sήn màu xanh lá cây. Trên vΗ đίβng, mΘt ngίβi khác mΛc đϓ đen đαng quay lίng ra mΛt đίβng. «Ma quỷ gì hiΗn hình kia vΖy? Viên tίΰng nghĩ thϑm, đϑu óc còn đang ngái ngủ. Ta mê chăng?» Ông có cảm giác nhηng ngίβi ông trông thώy đϽng xa kia chính là ông và ông linh m̳c và nhηng ngίβi công nhân của h̯. Ông trϐ mϼt nhìn và lώy tay lau chϙ hήi nίΰc làm mβ kính xe. Không phải ma quỷ gì hϏt, mà là ngίβi thιc. - Ông thε nhìn đϽng kia mΘt chút mà xem, ông khẽ bảo ông linh m̳c. Ông này quay l̥i nhìn vϒ phía viên tίΰng trỏ và giΖt mình sεng sϐt. - Anh làm ήn đϙ l̥i, viên tίΰng nói vΰi ngίβi lái xe. Anh tài xϏ hãm xe dγng l̥i. Viên tίΰng h̥ tώm kính cεa phía ông ngϓi xuϐng và giή cánh tay trỏ vϒ phía bên phải. - Ông nhìn nhηng ngίβi trên kia xem, ông bảo anh cán bΘ chuyên môn. H̯ làm gì vΖy? - H̯ đang bϐc mΘ nhηng quân nhân. - Sao l̥i thϏ đίθc? H̯ không có quyϒn đίθc khai quΖt mà không báo trίΰc cho chúng tôi biϏt. - Đây là h̯ tìm ngίβi của h̯, anh cán bΘ nói. - χ, thϏ à? - Cách đây mΘt năm, chính phủ chúng tôi đã ký hiΗp đ̪nh vΰi chính phủ h̯, nhίng vì h̯ chuϔn b̪ chΖm quá, do đó mãi đϏn mùa hè vγa qua h̯ mΰi bϼt tay vào viΗc. - À, tôi hiϕu. VΖy ông ta cũng là cώp tίΰng? - Vâng, mΘt trung tίΰng. Còn ngίβi kia là th̪ trίδng mΘt thành phϐ bên h̯. Viên tίΰng mỉm cίβi nói: - ThϏ ra δ đây chỉ còn thiϏu mΘt ông tίΰng đi vΰi mΘt hodja4 nηa thôi. - NϏu có thϏ thì cũng chϾng lώy gì làm l̥. Ngίβi Thϖ Nhĩ Kì cũng rώt có thϕ mΘt ngày nào đó, sẽ đϏn đây tìm ngίβi của h̯. Trong lúc viên tίΰng đang nói chuyΗn vΰi anh cán bΘ nhί vΖy, thì hai ngίβi l̥ đαng bên vΗ đίβng cái đϽng kia cũng quay l̥i tò mò nhìn h̯. - Ta xuϐng đi, viên tίΰng vγa mδ cεa xe vγa nói. Đây là nhηng b̥n đϓng nghiΗp của chúng ta. Ta đϏn làm quen vΰi h̯ cũng chϾng h̥i gì. - Đϕ làm gì mΰi đίθc chα? Ông linh m̳c hỏi. - Hai bên có thϕ trao đϖi vΰi nhau nhηng kinh nghiΗm đã thu lίθm đίθc trong công viΗc này, viên tίΰng vγa cίβi vγa nói. Lúc l̥i gϑn, ông nhΖn thώy viên tίΰng kia c̳t tay phải. Vΰi bàn tay duy nhώt còn l̥i, bàn tay trái, ông ta cϑm mΘt cái tϔu to đen nhánh. Ngίβi mΛc quϑn áo dân thίβng là mΘt ngίβi to béo, đϑu hói. Tι giΰi thiΗu xong, h̯ nói chuyΗn vΰi nhau mΘt lúc lâu bϽng thα tiϏng Anh sai văn ph̥m, trong khi hai ngίβi lái xe tải nhβ nhau vài viΗc vΛt. H̯ mδ nϼp máy xe ra rϓi đóng l̥i, rϓi l̥i mδ ra đóng l̥i đϏn mώy lϑn, và cuϐi cùng có vẻ đã thỏa thuΖn vΰi nhau ϖn thỏa. Mίβi lăm phút sau, sau khi chào mώy ngίβi b̥n mΰi, viên tίΰng và ông linh m̳c l̥i lên đίβng. Tγ hôm đó đϏn nay, đây là lϑn đϑu tiên h̯ gΛp l̥i nhηng ngίβi ώy. - H̯ kia kìa, viên tίΰng nói, lúc cùng ông linh m̳c bίΰc vào quán ăn của khách s̥n. Hai bên gΖt đϑu chào nhau. Hai ngίβi kia đã ăn xong và đang thanh toán tiϒn. ĐϏn lίθt ông linh m̳c, viên tίΰng và anh cán bΘ yên lΛng ngϓi ăn. Anh cán bΘ chỉ thỉnh thoảng mΰi trao đϖi vΰi ông linh m̳c mΘt vài câu, còn viên tίΰng thì cau có nhί có điϒu gì phΖt ý. Ăn xong, anh cán bΘ lên ngay phòng mình. Viên tίΰng và ông linh m̳c đαng dΖy ra ngoài phòng công cΘng yên tĩnh của khách s̥n đϕ tìm viên tίΰng kia và ông th̪ trίδng; hai ngίβi n̯ đang ngϓi hút thuϐc. - Tϐi nào, chúng tôi cũng ngϓi đây, viên th̪ trίδng nói. Chúng tôi đϏn thành phϐ này đã hήn mΘt tuϑn rϓi, và tϐi nào chúng tôi cũng ngϓi nhί thϏ này. BiϏt đi đâu? Ngίβi ta bảo vΰi chúng tôi là mùa hè δ đây vui lϼm, có mδ vài tiΗm giải trí, nhίng vϒ mùa này, ngay đϏn khách du l̪ch nίΰc ngoài cũng không có, l̥i thêm gió l̥nh tγ ngoài sông thϖi vào suϐt ngày suϐt đêm. - Đáng lẽ chúng tôi có thϕ đϏn đây trίΰc nηa, viên tίΰng c̳t tay nói, nhίng vì cuΘc đώu tranh giải vô đ̪ch bóng đá chίa kϏt thúc, nên ngίβi ta chίa cho phép chúng tôi đào trong khu vιc sân vΖn đΘng, phải đθi khi xong giải vô đ̪ch này. Ông thε tίδng tίθng l̥i xem, còn có trδ ng̥i nào kỳ khôi hήn nηa không? Viên th̪ trίδng nói. - Kϕ ra thì cái đó cũng phải thôi, viên tίΰng c̳t tay l̥i nói. Tôi cũng biϏt rõ là lẽ ra, chúng tôi có thϕ bϼt đϑu công viΗc bϽng cách đào δ chϙ ven lϒ, không đ̳ng đϏn bãi vΘi, nhίng dù sao, trong lúc tôi đang tìm hài cϐt mà l̥i nghe thώy khán giả vϙ tay hoan hô mΘt bàn thϼng thì quả là không thú v̪ chút nào. - Tôi nghĩ khán giả h̯ cũng chϾng thích ngϓi xem đá bóng mà l̥i phải nhìn ngίβi ta bϐc mΘ, viên tίΰng nói. - Tôi thì không nghĩ nhί vΖy, mà trái l̥i, tôi thώy h̯ sẽ rώt thích, viên th̪ trίδng nói. - Cũng có thϕ thϏ, viên tίΰng c̳t tay nói, song tôi cũng không nhúng tay vào lεa5 mà đoán chϼc nhί vΖy. Viên tίΰng đίa mϼt nhìn bàn tay đΘc nhώt của ông ta dùng đϕ cϑm tϔu, rϓi l̥i nhìn ϐng tay rϙng của chiϏc áo ca pϐt, đϑu ϐng tay nhét vào trong túi bên phải. «Cánh tay chϼc b̪ cίa đϏn ngang khuỷu», ông nghĩ b̳ng. - Tôi không hiϕu t̥i sao ngίβi ta l̥i có thϕ xây dιng sân vΖn đΘng ngay trên khu vιc chôn ngίβi nhί vΖy đίθc, ông linh m̳c nói. Cái đó là trái vΰi quy ph̥m của luΖt quϐc tϏ. Các ông lẽ ra phải phản kháng chα. - Chúng tôi đã phản kháng rϓi, viên trung tίΰng nói, nhίng vϒ sau, té ra là xác binh sĩ của chúng tôi không phải do dân δ đây chôn cώt, mà là do chính quân đΘi của chúng tôi chôn; tΗ hήn nηa là l̥i chôn vào ban đêm, nên chϾng ai biϏt gì hϏt vϒ viΗc này. - Tôi không tin lϼm vào cái lϐi giải thích nhί vΖy, viên th̪ trίδng nói. - Nó cũng không thuyϏt ph̳c đίθc tôi, nhίng tôi cũng không nhúng tay vào lεa, viên trung tίΰng nói. Viên tίΰng l̥i nhìn vào cánh tay c̳t. - Vϒ phϑn chúng tôi, chúng tôi chίa bao giβ gΛp mΘt trίβng hθp nào nhί vΖy, ông nói. - ThϏ hiΗn giβ các ông đang tìm kiϏm δ đâu? Viên th̪ trίδng hỏi. Viên tίΰng nói nήi mình đang tìm kiϏm. - Chúng tôi còn phải làm viΗc δ đây nhiϒu ngày, ông linh m̳c nói. Chúng tôi đang đào tìm δ hai nghĩa trang, mΘt cái rΘng, mΘt cái thì nhỏ hήn. - Hình nhί các ông có nhηng bản danh sách ghi chính xác thì phải. - Vâng, có thϕ. - Còn danh sách của b̯n tôi dιa trên nhηng bϽng chαng nói miΗng thôi. - Có thϕ là chúng tôi mò mϗm nhί xϔm, viên th̪ trίδng nhώn m̥nh thêm. - ThϏ thì công viΗc của các ông sẽ khó khăn đώy. - Vâng, rώt khó khăn, viên trung tίΰng nói. Có lẽ chúng tôi sẽ chỉ tìm ra đίθc vài trăm bΘ hài cϐt thôi, mà phϑn lΰn l̥i không tài nào phân biΗt đίθc đích xác tγng ngίβi mΘt. - ViΗc nhΖn d̥ng không phải chuyΗn dϘ dàng nϏu không có nhηng bản danh sách thΖt chính xác. - Chϼc các ông có nhηng chỉ dϗn vϒ tϑm vóc và đΛc điϕm hàm răng của tγng ngίβi chα? - Vâng, ông linh m̳c trả lβi. - Và ngίβi của ông ai cũng đeo mΘt hình trái tim, phải không? - χ vâng, cái vΖt nhỏ bé ώy rώt đίθc viΗc cho chúng tôi đώy, vì nó không b̪ rηa nát. - Trong khi đó thì trên các bản danh sách của chúng tôi, thΖm chí chiϒu cao nhηng ngίβi chúng tôi tìm cũng không ghi rõ, thιc chϾng giúp đίθc cho công viΗc của chúng tôi dϘ dàng thêm chút nào. - Cũng may là còn cái khóa sϼt δ thϼt lίng, cái đó giúp chúng tôi rώt nhiϒu, viên th̪ trίδng nói. Có hai anh thanh niên bίΰc vào phòng, đϏn ngϓi gϑn chiϏc cεa ra vào có lϼp kính trông ra vίβn, có lẽ là vϒ phía sông. - Vϒ thuϐc sát trùng hài cϐt, các ông dùng nhãn hiΗu nào? Viên th̪ trίδng hỏi. - Lo̥i «Universal 62». - Cái thα đó công hiΗu lϼm. - ChϾng có gì công hiΗu bϽng đώt! - Đúng. Nhίng, có nhηng trίβng hθp ngay đϏn đώt cũng không có khả năng làm tròn đίθc mΘt nhiΗm v̳ nhί vΖy. - Có trίβng hθp nào các ông tìm thώy nhηng xác còn nguyên v̨n không? - Có quá đi ώy chα! - Chúng tôi cũng vΖy. - Cái đó rώt nguy hiϕm. - Vâng, luôn luôn có nguy cή nhiϘm trùng. Có nhηng trίβng hθp vi trùng sϐng dai dϾng hàng bao nhiêu năm không b̪ tiêu diΗt, đϏn lúc bϐc mΘ, nó l̥i ho̥t đΘng rώt m̥nh ngay. - Các ông đã gΛp tai n̥n đáng tiϏc bao giβ chίa? - Cho đϏn bây giβ thì chίa. - Chúng tôi cũng vΖy. - Dù sao ta cũng phải cϔn thΖn, không nên coi nh̨ mΘt biΗn pháp đϒ phòng nào hϏt. - Theo tôi nghĩ thì nhηng ngίβi thθ đώu này làm giỏi lϼm. - Tôi cũng nghĩ nhί vΖy. - Các ông uϐng cà phê nhé? Viên trung tίΰng hỏi. - Không, xin cảm ήn ông. Tôi sϼp lên đi ngủ rϓi. - Tôi cũng xin phép lên buϓng thôi, viên th̪ trίδng nói. Tôi còn phải viϏt mΘt bαc thί. Hai ngίβi chúc hai viên tίΰng ngủ ngon rϓi theo cϑu thang trải thảm bϽng nhung đỏ lên gác. Phòng công cΘng yên tĩnh. Chỉ còn hai anh thanh niên vϗn ngϓi nói chuyΗn vΰi nhau δ góc đϐi diΗn, thỉnh thoảng l̥i thoáng nghe thώy lβi h̯ nói. Viên tίΰng đίa mϼt nhìn cái cεa kính lΰn, bên ngoài là đêm tϐi mênh mông. - Chúng ta đã mΗt lε cả rϓi, chϾng biϏt rϓi đây còn mΗt đϏn thϏ nào nηa. - Đ̪a thϏ δ đây hiϕm trδ lϼm. - Vâng, rώt hiϕm trδ. Nhân chuyϏn đi này, tôi có đϕ tâm nghiên cαu vài điϕm vϒ chiϏn thuΖt trong chiϏn tranh hiΗn đ̥i δ vùng núi, nhίng vώp phải nhηng trδ ng̥i không tài nào vίθt đίθc. Ông tính, vΰi mΘt đ̪a thϏ nhί thϏ này! Viên tίΰng c̳t tay không tỏ ra có vẻ gì là quan tâm đϏn vώn đϒ đó, khiϏn viên tίΰng n̯ có phϑn nào ng̥c nhiên. - Kϕ cũng l̥, viên trung tίΰng nói, trong cái sân vΖn đΘng mà hiΗn nay chúng tôi đang làm công viΗc tìm kiϏm, tôi thώy hϑu nhί ngày nào cũng có mΘt cô con gái đϏn đθi ngίβi yêu trong lúc anh này luyΗn tΖp. GΛp hôm trβi mίa, cô ta mΛc mΘt chiϏc áo đi mίa màu lam và cα lΛng lẽ đαng trong mΘt xó, giηa mώy cái cΘt δ khán đài, nhìn các cϑu thủ ch̥y trên sân cỏ. Sân vΖn đΘng trϐng không vΰi nhηng bΖc ngϓi bϽng xi măng bóng loáng dίΰi trβi mίa và nhηng cái hϐ xẻ nát xung quanh bãi, nom thΖt ảm đ̥m, thê lίήng là đϽng khác. Chỉ có cô bé vΰi cái áo đi mίa màu lam của cô ta là đ̨p thôi. Chγng nào cô ta còn đαng đώy là tôi chỉ ngϼm cô ta đϕ giϏt thì giβ, trong lúc nhηng ngίβi thθ đώu của tôi làm viΗc cách xa đó mΘt chút, và đώy là cách giải trí duy nhώt tôi có đίθc δ thành phϐ này. - Nhίng thώy ngίβi ta bϐc mΘ nhί thϏ, cô bé đó có sθ không? - Cô ta chϾng sθ tí nào, viên tίΰng kia trả lβi. Cô ta chỉ ngoảnh mΛt vϒ phía bãi đϕ theo dõi ngίβi yêu đang ch̥y theo quả bóng. - Kỳ quΛc thΖt! Hai ngίβi ngϓi sâu trong nhηng chiϏc ghϏ bành rΘng, yên lΛng hút thuϐc lá mΘt lúc lâu, không trao đϖi vΰi nhau mΘt lβi. Cuϐi cùng, viên tίΰng gϑn nhί vγa cίβi vγa nói: - Chúng ta quả là nhηng tên phu đào mϓ khéo nhώt thϏ giΰi. Nhηng ngίβi chϏt kia, chôn vùi δ đâu chúng ta cũng tìm ra đίθc. H̯ không thϕ nào thoát khỏi tay b̯n chúng ta. Viên trung tίΰng vγa nhìn ông b̥n vγa nói: - Ông có biϏt không, bao nhiêu đêm nay, có mΘt cήn ác mΘng mà đêm nào tôi cũng nϽm mή thώy. - Tôi cũng vϗn thίβng mή thώy ác mΘng. - Tôi mή thώy mình δ trong sân vΖn đΘng, chính nήi chúng tôi đang tìm kiϏm, viên trung tίΰng nói. Duy có điϒu cái sân này hình nhί rΘng hήn, và các bΖc khán đài đϒu chΖt ních ngίβi trong lúc chúng tôi đào trên bãi. Trong đám đông có cả cô gái mΛc áo mίa màu lam n̯. Cα mϙi lϑn mδ mΘt ngôi mΘ là cái đám khán giả đông ngh̪t ώy l̥i vϙ tay hoan nghênh rϑm trβi, và tώt cả đϒu đαng dΖy cùng hô to tên ngίβi lính. Tôi giỏng tai nghe vΰi hy v̯ng nhΖn ra đίθc ngίβi chϏt là ai, nhίng tiϏng hò hét của đám đông nghe nhί b̪ cái gì bóp ngh̨t, và tiϏng ϓn ào khiϏn tôi không còn nghe rõ ra là tên ngίβi nào nηa. Và ông thε tίδng tίθng xem, hϑu nhί đêm nào tôi cũng mή thώy nhί vΖy. - Cái đó dϘ hiϕu thôi, ông b̪ cái viΗc nhΖn d̥ng ngίβi chϏt của ông nó ám ảnh đώy. - Vâng, chϼc thϏ. MΘt công viΗc thιc hϏt sαc nghiêm tr̯ng. Viên tίΰng nhΰ l̥i mΘt giώc mή tίήng tι mà chính ông vϗn thίβng thώy. Ông mή thώy mình đã già, làm chân gác mΘt nghĩa đ̪a quân nhân δ nίΰc ông, đúng cái nghĩa đ̪a chôn nhηng hài cϐt do ông mang tγ Albania vϒ. Nghĩa đ̪a ώy rΘng mênh mông, trên nhηng lϐi đi giηa các ngôi mΘ, hàng nghìn hàng v̥n ngίβi tay cϑm nhηng bαc điΗn, đi đi l̥i l̥i, tìm ngίβi nhà của h̯. Nhίng hϾn không tìm thώy, nên tώt cả, đông lϼm, hàng ngàn hàng v̥n con ngίβi, đϒu lϼc đϑu, vẻ mΛt hϑm hϑm, khiϏn ông hoảng sθ l̥nh toát cả ngίβi. Nhίng vγa lúc đó thì ông linh m̳c rung chuông, m̯i ngίβi bèn giải tán. Và ông sιc tỉnh dΖy. Ông đã đ̪nh kϕ l̥i giώc mή của mình, nhίng sau l̥i thôi. - Công viΗc đang chβ chúng ta không dϘ dàng gì, ông nói. - Vâng, có thϕ, viên trung tίΰng đáp l̥i. Đây đúng nhί là mΘt thα sao l̳c l̥i cuΘc chiϏn tranh. - Có thϕ còn kinh khủng hήn cả bản chính. Hai ngίβi nín lΛng mΘt lúc. - Các ông có b̪ khiêu khích bao giβ không? Viên tίΰng hỏi. - Không, trγ có mΘt lϑn. - Câu chuyΗn xảy ra thϏ nào? - Có mώy đαa trẻ con ném đá vào chúng tôi. - Ném đá! - Vâng. - ChuyΗn lăng nh̳c nhί thϏ mà các ông ch̪u nh̪n à? - Ai bảo các ông là chúng tôi nh̪n? - Tôi rώt ng̥c nhiên, viên tίΰng nói, đây là mΘt hành đΘng man rθ. - ViΗc đó cũng phαc t̥p, viên trung tίΰng nói. Chúng tôi đào nhϑm mώt mώy ngôi mΘ của ngίβi Albania, chúng tôi cα tίδng là mΘ của ngίβi mình. - χ, thϏ à? - Vâng, mΘt chuyΗn rώt phiϒn. Tôi không muϐn nghĩ đϏn nηa. Ta làm cϐc cà phê sηa chα? - Uϐng nηa thì đêm nay đϏn không chθp mϼt đίθc mώt. - Thì đã sao! Càng đζ phải thώy nhηng giώc mή nhί thϏ. Vì thιc ra, cũng nhί tώt cả nhηng cái gì nhϼc đi nhϼc l̥i nhiϒu lϑn, cα mή thϏ mãi cũng chán ngώy. - Vâng, đúng thϏ. Hai ngίβi g̯i lώy hai cϐc cà phê. CHƯƠNG VII «CÂU chuyΗn ώy xảy ra vào hϓi đϑu chiϏn tranh», bác chủ quán cà phê bϼt đϑu bϽng mΘt thα tiϏng Anh tϓi. Trίΰc kia, bác đã làm công mώy năm t̥i mΘt tiΗm cà phê δ New York và nói tiϏng Anh vΰi mΘt gi̯ng Mỹ rώt nΛng. Viên tίΰng thiϏt tha muϐn đίθc mΘt ngίβi dân của cái thành phϐ cϖ có nhηng ngôi nhà bϽng đá này kϕ l̥i cho nghe câu chuyΗn vϒ cô gái điϏm. Ngίβi ta đã mách ông là không ai rõ chi tiϏt chuyΗn này hήn bác chủ quán cà phê, nhίng phải cái bác ta hήi nói lϼp và nói tiϏng Anh không th̥o. «Hϼn có nói lϼp, có giϏt chϏt mΘt ít tiϏng Anh cũng chϾng sao, viên tίΰng nghĩ b̳ng, tώt cả câu chuyΗn này đϒu chϾng biϕu hiΗn sι giϏt chóc đó sao?» Sáng nay, viên tίΰng và ông linh m̳c vγa đ̯c thώy tên cô gái điϏm t̥i nghĩa đ̪a quân nhân δ ngo̥i vi thành phϐ. Trong sϐ tώt cả nhηng hài cϐt tìm thώy cho đϏn giβ, đây là ngίβi đàn bà duy nhώt, và khi nghe nói đϏn, viên tίΰng ng̥c nhiên muϐn biϏt rõ chuyΗn. NϏu sáng hôm đó mà không trông thώy trên tώm bia bϽng đá hoa δ đϑu ngôi mΘ, có mang dòng chη quen thuΘc: «Đã hy sinh vì tϖ quϐc» thì, có lẽ ông cũng đã không đϕ ý gì đϏn ngôi mΘ ngίβi đàn bà ώy. Tγ xa, viên tίΰng nhìn thώy rõ phiϏn đá trϼng, nϖi bΖt lên trong đám nhηng cây thΖp ác bϽng gϙ cong queo, đen xỉn, m̳c nát và nhηng chiϏc mũ sϼt gỉ treo δ đϑu các ngôi mΘ. - MΘt tώm bia bϽng đá hoa; viên tίΰng thϐt lên. MΘt sĩ quan cao cώp chăng? Có thϕ là ông đ̥i tá Z? Hai ngίβi liϒn l̥i gϑn ngôi mΘ đϕ đ̯c dòng chη khϼc trên bia. Bia có ghi tên h̯ và nήi sinh của mΘt ngίβi đàn bà. Ngίβi này quê cùng tỉnh vΰi viên tίΰng, nhίng ông không nói ra điϒu đó vΰi ai hϏt. - Câu chuyΗn xảy ra ngay tγ hϓi mΰi đϑu, bác chủ quán cà phê nói tiϏp. Tôi là mΘt trong sϐ nhηng ngίβi đϑu tiên đίθc biϏt tin này. Không phải vì tôi là ngίβi thích thú nhηng chuyΗn nhί thϏ, mà chính do tôi làm δ tiΗm cà phê, nên bώt kỳ chuyΗn gì có liên quan đϏn thành phϐ này tôi cũng đίθc biϏt đϑu tiên. Và hôm đó, tôi cũng l̥i đίθc biϏt trίΰc nhώt. Tin đó truyϒn đi vào giηa lúc tiΗm đang đông ngh̪t khách, không rõ là ai đã tung ra. Có ngίβi nói tin này do mΘt quân nhân nói ra; trίΰc khi lên đίβng sang mΛt trΖn Hy L̥p, anh ta đã ngủ l̥i mΘt đêm δ khách s̥n của thành phϐ, sau mΘt bηa rίθu say khίΰt. MΘt sϐ ngίβi khác l̥i cho là tin này do mΘt gã tên là Lame Spiri tung ra, gã vϐn lúc nào cũng chỉ nghĩ đϏn nhηng chuyΗn nhί vΖy. Nhίng cái đó không quan tr̯ng. Chúng tôi ng̥c nhiên và sεng sϐt quá nên cũng không cϑn biϏt thιc sι tin đó là do ai tung ra, ngίβi lính kia hay cái thϽng vô l̥i Lame Spiri. Phải nói rϽng hϓi đó không dϘ có gì làm đίθc chúng tôi ng̥c nhiên. Đang thβi buϖi chiϏn tranh, hàng ngày có khϐi chuyΗn không thϕ ngβ là có đίθc, nhηng chuyΗn thιc phi thίβng. Và chúng tôi đã tίδng không còn có gì có thϕ làm chúng tôi ng̥c nhiên đίθc, kϕ tγ cái ngày chúng tôi nhìn thώy nhηng khϔu đ̥i bác, nhηng khϔu cao x̥ nòng dài nghêu lϑn đϑu tiên đi qua đίβng phϐ chúng tôi, tiϏng rϑm rϑm thΖt kinh khủng, tίδng chγng cả thành phϐ sϼp đϖ ̳p xuϐng. Và tγ bηa xảy ra mΘt trΖn không chiϏn ngay trên đϑu, thì l̥i càng khó có gì làm chúng tôi ng̥c nhiên đίθc, ώy là chίa nói đϏn biϏt bao nhiêu sι viΗc xảy ra sau đó. MΘt hϓi, có tin đϓn có mΘt anh nông dân đã gΛp ông già Ali tay cϑm gΖy, đang đi trong hẻm núi gϑn thành phϐ, và ông già đã phán bảo nhηng lβi tiên tri hϏt sαc khủng khiϏp. L̥i thêm khi bói xίήng gà sϐng, ngίβi ta chỉ thώy toàn nhηng điϒm chiϏn tranh và máu. Thιc thϏ, nhηng miϏng th̪t gà cα đỏ đòng đ̯c, m̯i ngίβi lo lϼng chβ đθi nhηng tai h̯a ghê gΰm xảy ra. Rϓi l̥i có mΘt hϓi, đâu cũng chỉ thώy bàn tán vϒ thϽng phi công Anh b̪ h̥ δ ngay ngoài thành phϐ. Chính mϼt tôi đã nhìn thώy cái bàn tay hϼn; cả ngίβi hϼn chỉ còn l̥i có thϏ. Bàn tay ώy, tôi đã đίθc trông thώy khi ngίβi ta đem trίng bày cùng vΰi mΘt mảnh áo lót cháy dδ của hϼn, δ quảng trίβng tòa th̪ chính cho nhân dân xem. Bàn tay nom nhί mΘt mảnh gϙ vàng khè, thώy rõ cả ngón tay thα tί đeo chiϏc nhϗn mà ngίβi ta vϗn đϕ nguyên. ChiϏc máy bay của hϼn, nhί tôi đã nói vΰi ông, b̪ súng cao x̥ bϼn rήi lúc hϼn vγa ném bom thành phϐ xong, đ̪nh bay đi. MΘt quả bom rήi trúng nhà «teqe», nên ai cũng nói đúng là hϼn b̪ thϑn thánh trγng ph̥t. Chúng tôi đã đίθc nghe kϕ không biϏt bao nhiêu là chuyΗn đ̥i lo̥i nhί thϏ, nên nhηng sι viΗc hϏt sαc bώt ngβ cũng không còn làm chúng tôi xao xuyϏn đίθc. ςy thϏ mà khi nghe tin sϼp mδ mΘt nhà thϖ, chúng tôi ai nώy đϒu sεng sϐt. Gì thì cũng có thϕ xảy ra đίθc, trγ mϙi cái chuyΗn đó. Tin ώy kỳ l̥ quá khiϏn lúc đϑu phϑn lΰn không ai tin. Thành phϐ của chúng tôi là mΘt thành phϐ rώt cϖ. Nó đã trải qua nhiϒu thβi đ̥i, đã tγng biϏt đủ thα tΖp quán, nhίng quả chίa bao giβ l̥i có thϕ ngβ có mΘt chuyΗn nhί vΖy. Thành phϐ này tγ xίa đϏn nay vϐn vϗn sϐng trong danh dι, nay vϒ già nó ch̪u làm sao đίθc mΘt điϒu sỉ nh̳c nhί thϏ? Làm gì bây giβ? Câu hỏi đó làm m̯i ngίβi hoang mang. Có mΘt cái gì l̥ lϗm, mΰi mẻ, khủng khiϏp, lδn vδn trong cuΘc sϐng của chúng tôi, tίδng chγng nhί tình tr̥ng b̪ chiϏm đóng, nhηng tr̥i lính đϑy ϼp quân đΘi nίΰc ngoài, nhηng trΖn oanh t̥c và n̥n đói đang đè xuϐng chúng tôi, còn chίa đủ nΛng. Lúc đó, chúng tôi cũng chίa hiϕu rϽng đây cũng chỉ là mΘt bΘ phΖn của chiϏn tranh nhί m̯i bΘ phΖn khác, cũng nhί nhηng trΖn oanh t̥c, tr̥i lính và n̥n đói, không hήn không kém. Ngày hôm sau, mΘt đoàn đ̥i biϕu các ph̳ lão kéo nhau lên tòa th̪ chính, và ngay đêm hôm ώy, mΘt đám khác h̯p nhau δ quán cà phê đϕ làm mΘt bản kiϏn ngh̪ gεi lên viên trung tίΰng của ông vua phát xít đóng δ Tirana. Suϐt mώy tiϏng đϓng hϓ, h̯ ngϓi viϏt hϏt trang này đϏn trang khác, chính δ ngay cái bàn đϽng kia kìa, trong khi đó, mΘt sϐ ngίβi khác đαng quây xung quanh, uϐng cà phê, hút thuϐc, hϏt vào l̥i đi ra làm công viΗc riêng của mình, rϓi l̥i vào hỏi xem đήn đã viϏt đϏn đâu. Nhiϒu bà lo lϼng sai con đϏn xem các ông chϓng có quá chén không, và tôi còn nhΰ rõ hình ảnh nhηng đαa bé đó, chúng ngή ngác đαng ngoài cεa kính nhìn vào, cΛp mϼt ngái ngủ cα díp l̥i, rϓi sau đó chúng ra vϒ, run rϔy trong đêm tϐi ϔm ίΰt l̥nh lẽo. Chίa bao giβ tôi đóng cεa quán muΘn nhί đêm hôm đó. Cuϐi cùng, đήn đã thảo xong, mΘt ngίβi đ̯c to lên. Tôi không còn nhΰ rõ lϼm tώt cả lβi lẽ viϏt trong đήn. Tôi chỉ biϏt là nhηng ngίβi công dân bình thίβng của thành phϐ (nêu lên vô sϐ lý do) khϔn khoản xin viên trung tίΰng của nhà vua hủy bỏ quyϏt đ̪nh mδ nhà thϖ, vì danh dι và sι th̪nh vίθng của cái thành phϐ cϖ kính của chúng tôi, vϐn có nhηng truyϒn thϐng hϏt sαc cao quý và mΘt l̪ch sε lâu đβi rώt xa xίa. Hôm sau lá đήn đίθc gεi đi. Sι thιc thì cũng có nhηng ngίβi không thích làm kiϏn ngh̪ nhί vΖy; nói chung, h̯ phản đϐi m̯i thα đήn tγ gεi cho b̯n chiϏm đóng. Nhίng chúng tôi không nghe h̯. Chúng tôi tin chϼc ngίβi ta sẽ làm mΘt cái gì đó cho chúng tôi. Lúc bώy giβ chiϏn tranh mΰi bϼt đϑu, còn lϼm điϒu chúng tôi không hiϕu rõ, hoΛc hiϕu sai đi, vả l̥i, hϑu hϏt m̯i viΗc thβi ώy cũng đϒu nhί vΖy cả. Phải nói là ngίβi ta chϾng đϏm xỉa gì đϏn đήn thỉnh nguyΗn của chúng tôi. Mώy hôm sau, có bαc điΗn đánh vϒ: «Nhà chαa sẽ mδ vì nhηng lý do chiϏn lίθc. Chώm.» Ông nhân viên già δ sδ dây thép là ngίβi đϑu tiên đ̯c bαc điΗn và tho̥t đϑu, không hiϕu ý nghĩa ra sao. MΘt sϐ ngίβi nói, đây là mΘt thα mΖt mã thβi đó thίβng đίθc dùng đϏn luôn, và bao giβ cũng có vẻ kỳ quΛc nhί vΖy. ThΖm chí, có ngίβi còn đoán già rϽng, đây là nói vϒ viΗc mδ mΛt trΖn thα hai, các tγ ngη quân sι vϐn thίβng dùng tiϏng nói lóng. Nhίng tώt cả nhηng cách giải thích ώy chϾng cách nào đúng cả và nhηng ngίβi tϐi nào cũng nghe đài đϒu hiϕu rώt rõ thành ngη «lý do chiϏn lίθc» nghĩa là gì. Sau đó, m̯i sι đϒu sáng tỏ: đúng là ngίβi ta sϼp mδ mΘt cái nhà thϖ thιc sι, chα không phải mΛt trΖn thα hai nào hϏt. Vài hôm sau, ngίβi ta đίθc biϏt chi tiϏt hήn. Quân đΘi chiϏm đóng sϼp mδ mΘt nhà thϖ và cái bọn ấy đίθc đem tγ nίΰc ngoài đϏn. Hϓi ώy, trong khϼp thành phϐ chúng tôi, đó là đϒ tài duy nhώt cho m̯i câu chuyΗn. Có thϕ là δ nhà riêng, ngίβi ta còn nói nhηng chuyΗn khác nηa, nhίng δ các quán cà phê, thì suϐt ngày cho mãi tΰi khuya, chỉ thώy bàn có mϙi chuyΗn đó mà thôi. Ai cũng tò mò muϐn biϏt cái sι l̥ ώy là thϏ nào, và nhώt là cái bọn ấy coi bΘ sẽ ra sao. MΘt sϐ rώt ít ngίβi tγng sϐng mΘt thβi gian δ nίΰc ngoài, đã làm thỏa mãn trí tò mò của ngίβi khác bϽng cách kϕ cho đám ngϓi quanh bàn đang chăm chú nghe, vô sϐ chuyΗn vϒ vώn đϒ này. Ngίβi ta thώy rõ là bên c̥nh nhηng chi tiϏt có thΖt, h̯ thίβng thêm thϼt nhηng chi tiϏt b̪a đΛt và h̯ thi nhau tỏ ra mình nghe h̯ nói chuyΗn vϒ nhηng nhà m̥i dâm δ NhΖt Bản, δ Bϓ Đào Nha, thì tίδng đâu nhί h̯ thông th̥o nhηng xα ώy nhί δ nhà h̯ và h̯ biϏt hϏt tên tώt cả các gái điϏm trên khϼp thϏ giΰi. Nhηng ngίβi nghe h̯ kϕ, nhώt là nhηng ngίβi có con trai đã lΰn, ai nώy đϒu lo lϼng, lϼc đϑu tỏ vẻ sεng sϐt. Và các bà δ nhà l̥i càng lo không biϏt các bà lo cho chϓng hήn hay lo cho con trai hήn. Các ông già bà cả thì coi viΗc này là điϒm xώu nhώt vϒ thβi thϏ; buϓn phiϒn, đau khϖ vì nhηng dι cảm đen tϐi nhώt, các c̳ chβ đθi mΘt sι trγng ph̥t của Chúa còn ghê gΰm hήn nηa. Dĩ nhiên là cũng có nhηng ngίβi khώp khδi mγng rήn, vì δ trên đβi này, h̥ng ngίβi nào mà chϾng có, nhίng không ai dám cả gan công khai tỏ ra mγng rζ. Trong sϐ ώy, có nhηng anh chϓng vϐn đã bώt hòa vΰi vθ, nhίng cũng có nhηng kẻ bản tính hay lăng nhăng, và nhώt là đám thanh niên chίa vθ, suϐt ngày chỉ đ̯c ngϐn chuyΗn tình, tϐi đϏn không còn biϏt làm gì cho hϏt thβi giβ. MΘt sϐ đ̪nh tι an ủi mình và làm cho ngίβi khác cũng yên tâm, h̯ nói: nhί thϏ càng hay, tγ nay b̯n lính nίΰc ngoài không còn quώy rϑy con gái chúng ta nηa vì chúng đã có ngίβi của chúng. Nhίng m̯i ngίβi không phải dϘ mà an tâm đίθc. Ngay trίΰc khi chúng mδ cái nhà thϖ ώy, chúng tôi cũng đã gΛp nhiϒu tai h̯a rϓi. Có hai ngίβi b̪ bϼt vì lẽ đã nói rϽng biΗn pháp này nhϽm đίa lϐi sϐng ngo̥i lai vào đϕ làm bôi bϔn nhηng thuϑn phong mỹ t̳c của Albania, nó nϽm trong mΘt chίήng trình rΘng lΰn nhϽm làm mώt dân tΘc tính và phát xít hóa nίΰc này. Tγ đó, ngίβi ta chỉ thì thϑm nói chuyΗn vΰi nhau, và khi nhϼc đϏn cái nhà thϖ tίήng lai, thì chỉ có các c̳ già là dám công nhiên nguyϒn rủa, không sθ sΗt gì cả. Cuϐi cùng cái bọn ấy đϏn. MΘt chiϏc ô tô nhà binh màu xanh lá cây chδ h̯ tΰi. Tôi còn nhΰ rõ cảnh tίθng hôm ώy nhί thϕ câu chuyΗn chỉ vγa mΰi xảy ra hôm nay. Trβi vγa xϔm tϐi, quán cà phê của tôi đông ngh̪t khách. Tho̥t đϑu, tôi không hiϕu t̥i sao khách hàng đang ngϓi quây quanh các bàn l̥i đαng cả dΖy, đϏn """