"Nội Tình Của Ngoại Tình PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nội Tình Của Ngoại Tình PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo THÔNG TIN EBOOK Tên sách Nội Tình Của Ngoại Tình Nguyên tác The State of Affairs: Rethinking Infidelity Tác giả Esther Perel Dịch giả Nhã Thư, Trung Uyên Thể loại Tâm Lý, Xã Hội Phát hành Saigon Books Nhà Xuất Bản NXB Văn Hóa Văn Nghệ Ebook Ebook 2021 kindlekobovn —★— MỤC LỤC | TABLE OF CONTENTS Hội yêu đọc sách Kindle Việt Nam Lời tác giả PHẦN I - TA NÓI GÌ KHI NÓI VỀ NGOẠI TÌNH? Chương 1. Cuộc đối thoại mới về hôn nhân và ngoại tình Chương 2. Định nghĩa về ngoại tình Chương 3. Chuyện tình ngày nay đã khác xưa nhiều PHẦN II - NGỔN NGANG TRONG CƠN BÃO NGOẠI TÌNH Chương 4. Vì sao ta đau đến thế khi bị phán bội? Chương 5. Những yếu tố phũ phàng của ngoại tình Chương 6. Ghen tuông - tia lửa của thân tình ái Chương 7. Trách mình hay trách người ấy? Chương 8. Nên kể hay nên giấu chuyện mình đã ngoại tình PHẦN III - NHỮNG Ý NGHĨA VÀ ĐỘNG CƠ NGOẠI TÌNH Chương 9. Hôn nhân êm ấm, vẫn cứ ngoại tình Chương 10. Ngoại tình - “phương thuốc” cho hôn nhân nguội lạnh Chương 11. Tình dục có phải chỉ là tình dục? Chương 12. Sự phản bội tôi cao Chương 13. Tình thế khó xử của người bà PHẦN IV - MAI SAU Chương 14. Đơn giao và những bất mãn Chương 15. Sau cơn bão Lời kết - Hôn nhân học hỏi được gì từ ngoại tình Lời cảm ơn Lời tác giả Có một hành vi vi phạm đơn giản đang diễn ra mọi lúc mọi nơi, có thể tàn phá một mối quan hệ, niềm hạnh phúc lứa đôi, thậm chí cả nhận thức về bản thân của mỗi người, đó chính là ngoại tình. Thế nhưng chúng ta chẳng hiểu biết mấy về chuyện ngoại tình! Gần 30 năm qua, trong vai trò một nhà trị liệu tâm lý, nhà văn, nhà huấn luyện và một nhà diễn thuyết, tôi đã và vẫn đang tìm hiểu sự phức tạp của tình yêu và những ham muốn thể xác của các cặp đôi. Trong quyển sách đầu tay có tựa Mating in Captivity (tạm dịch: Yêu giữa cùm gông), tôi đã viết hẳn một chương về ngoại tình. Tôi đã rất ngạc nhiên khi mỗi lần tôi diễn thuyết hay trả lời phỏng vấn về quyển sách ấy, bất kể ở nơi đâu trên thế giới, chủ đề ngoại tình luôn được mọi người quan tâm nhiều hơn so với tất cả các vấn đề còn lại sách đề cập. Quyển sách bạn đang cầm trên tay – Nội tình của ngoại tình (The State of Affairs) – là quyển sách thứ hai của tôi. Quyển sách này không chỉ nói về chuyện ngoại tình mà còn về rất nhiều khía cạnh khác. Một mối quan hệ bất chính dạy chúng ta rất nhiều thứ về hôn nhân: những gì chúng ta kỳ vọng, những gì chúng ta mong muốn, những gì chúng cảm thấy mình xứng đáng phải có trong cuộc hôn nhân. Ngày nay, những cuộc đối thoại về ngoại tình dễ mang tính chia cắt, phán xét và có lối suy nghĩ thiển cận. Chúng ta chưa khi nào cởi mở về tình dục hơn ngày nay, nhưng sự bội bạc vẫn còn chìm khuất, vẫn được giấu giếm và phổ biến. Rất nhiều người đã viết ra cách ngăn ngừa ngoại tình và chữa lành vết thương lòng khi bị phản bội. Nhưng ít ai viết về ý nghĩa và động cơ của các mối quan hệ bất chính. Càng ít hơn nữa những người nói về những điều chúng ta có thể học được từ những chuyện ngoại tình và làm thế nào để những kiến thức ấy có thể biến đổi và hoàn thiện các mối quan hệ của chúng ta. Một số người sẽ xem những điều trên đây chẳng hề cần thiết. Họ xem ngoại tình như một vụ... rơi máy bay, hãy tóm lấy những người còn sống sót và nhanh chóng đưa họ rời hiện trường. Nhưng ngày càng có nhiều người đến với tôi vì muốn biết điều gì vừa xảy ra, vì sao “máy bay” lại rơi và liệu chuyện ấy đã có thể được ngăn chặn hay không. Họ muốn hiểu, muốn học hỏi từ chính tai nạn đó và muốn “bay” một lần nữa. Tôi thường bắt đầu cuộc đối thoại ngay tại nơi mà hai người trong cuộc đã không còn có thể đối thoại với nhau nữa, và cùng họ xử lý một số những câu hỏi chẳng chút dễ chịu do vụ ngoại tình đặt ra. Trong quyển sách này, tôi sẽ thăm dò nhiều phương diện khác nhau của ngoại tình: nỗi đau, sự hủy diệt nó gây ra, sự hưng phấn khi ngoại tình, việc khám phá bản thân khi ngoại tình, mặt tốt của ngoại tình,... Là một nhà trị liệu tâm lý, tôi luôn mong mình là nơi an toàn để các cặp đôi tìm đến chia sẻ tâm tư, nỗi niềm và được chữa lành vết thương lòng. Là một tác giả sách, tôi mong quyển sách này mang đến cho chúng ta một cuộc đối thoại thật sự hữu ích về chủ đề ngoại tình, từ đó giúp chúng ta hiểu được cách củng cố tình cảm, hôn nhân. Tôi khuyến khích mỗi người hãy trao đổi cởi mở, chân thành, thành thực với người yêu/ vợ/chồng mình về các vấn đề như ngoại tình, chung thủy, dục vọng, ham muốn tình dục, ghen tuông, thói chiếm hữu,... Tôi khuyến khích mỗi người hãy mạnh dạn nói ra những ẩn ức và không còn sợ sệt khi đòi hỏi sự đúng đắn về tình dục lẫn cảm xúc từ bạn đời của mình. Tôi cũng hy vọng quyển sách này sẽ hữu ích cho những ai đang đương đầu với khủng hoảng ngoại tình, dù họ đang ở bất cứ vai trò nào. Dù không tán thành những quan niệm cũ về ngoại tình và mong muốn được thảo luận về vấn đề này một cách thấu đáo thì tôi vẫn không hề tán thành sự dối gạt hay xem nhẹ sự phản bội. Tại văn phòng trị liệu tâm lý của mình, hầu như ngày nào tôi cũng chứng kiến nỗi khổ sở, đau đớn của những người bị phản bội. Hiểu về sự phản bội không đồng nghĩa với việc cho rằng phản bội là chuyện nên làm. Tuy nhiên, chúng ta cần có cái nhìn thấu đáo, sáng suốt hơn về chuyện ngoại tình và những vấn đề liên quan. Xin nói một chút về cách tôi thu thập tư liệu cho quyển sách này. Tôi không dùng phiếu khảo sát hay làm những nghiên cứu xã hội. Cách tiếp cận của tôi tương tự như cách của một nhà nhân học và một nhà thám hiểm. Tôi nói chuyện và lắng nghe mọi người. Tư liệu thô cho quyển sách này đến từ các buổi trị liệu, huấn luyện, các bài giảng vòng quanh thế giới, những cuộc trò chuyện thân mật và từ hàng trăm người đã gửi thư cho tôi, những bình luận của họ trên trang web, blog, dưới các bài thuyết trình ở TED Talks và trang Facebook của tôi. Trong quá trình hành nghề tâm lý trị liệu, tôi đã hỗ trợ nhiều cặp đôi giải quyết khủng hoảng ngoại tình. Có khi họ đi một mình đến gặp tôi, có khi đi cùng nhau. Thế nên tôi có cơ hội thu được một cái nhìn khác lạ về trải nghiệm của người lầm lạc lẫn niềm đau của người bị phản bội. Tôi may mắn được làm việc với những người đến từ khắp thế giới, điều đó giúp tôi có được những góc nhìn văn hóa khác nhau. Nhưng tôi cũng ý thức được rằng các thân chủ của mình, tức những người tự nguyện chọn tham gia tư vấn, không nhất thiết đại diện cho các nhóm xã hội hay các nhóm kinh tế. Quyển sách này chứa đựng nhiều bí mật cá nhân. Để đảm bảo bí mật cho các thân chủ, tôi đã phải giấu đi một vài chi tiết và thay tên tất cả các nhân vật. Nhưng tôi đã cố gắng giữ lại những từ ngữ cụ thể họ đã dùng và sự chân xác về cảm xúc trong từng tình huống. Khi tiến hành nghiên cứu và viết quyển sách này, tôi đã nhận được nguồn cảm hứng, được giảng giải từ rất nhiều các nhà tư tưởng, nhà văn và chuyên gia khác. Nhưng hơn tất cả, phải nói đến quyển sách tôi đã vay mượn tên để đặt tên cho quyển sách của tôi: The State of Affairs: Explorations in Infidelity and Commitment (tạm dịch: Nội tình của ngoại tình: Các khám phá về ngoại tình và cam kết, xuất bản năm 2004). Cuốn sách này là một trích yếu các quan điểm xã hội học về ngoại tình, đã xem xét chủ đề này như một chủ đề học thuật nghiêm túc. Dù ta thích hay không, thói trăng hoa vẫn cứ luôn hiện diện. Tất cả giấy mực hao tổn để tư vấn cho chúng ta cách xây dựng các mối quan hệ “miễn nhiễm” với ngoại tình cũng chưa thể kiềm cương nổi con người lầm lối. Ngoại tình xảy ra trong các cuộc hôn nhân êm đẹp, không êm đẹp, và thậm chí ngay cả khi bị đe dọa trừng phạt bằng cái chết. Ngoại tình xảy ra cả trong các mối quan hệ mở, tức hai người trong cuộc đã thương lượng cẩn thận từ trước chuyện quan hệ tình dục ngoài hôn nhân. Quyền được tự do rời bỏ mối quan hệ hoặc tự do ly hôn cũng chẳng “tiêu giảm” được chuyện ngoại tình vốn xưa như Trái đất. Sau khi đắm mình vào chủ đề ngoại tình, tôi nhận ra rằng chẳng hề tồn tại một chân lý duy nhất nào cả trong chuyện này, chẳng có kiểu phân loại nào có thể mô tả trọn cái hỗn hợp đối nghịch giữa đam mê và bội phản ấy. Điều duy nhất tôi có thể đoan chắc chính là tất cả những câu chuyện ngoại tình tôi sắp kể sau đây đều hoàn toàn là sự thật. – Esther Perel PHẦN I Ta nói gì khi nói về ngoại tình? Chương 1 Cuộc đối thoại mới về hôn nhân và ngoại tình Sẽ mất rất nhiều thời gian để có thể giải thích được mối liên hệ mật thiết giữa những mâu thuẫn trong bản chất con người - điêu khiến cho chính tình yêu đôi khi phải mang dáng hình khốn đốn của sự phản bội. Có lẽ sẽ chẳng có một lời giải thích nào khả dĩ. - Trích Some Reminicences1, Joseph Conrad 1. Tạm dịch: Đôi ba hồi ức, bài luận xuất bản năm 1912. (Tất cả các chú thích trong cuốn sách đều là của người dịch). Ngay lúc bạn đang đọc cuốn sách này, ở mọi nơi trên thế giới, có ai đó đang bị phản bội hoặc đang phản bội tình cảm của ai đó, có ai đó đang nghĩ đến chuyện ngoại tình hoặc đang khuyên nhủ ai đó đang vật vã đau khổ vì bị phản bội, có ai đó đang đóng vai người tình bí mật. Không có chủ đề nào trong đời sống đôi lứa lại khiến người ta vừa sợ hãi vừa thích thú vừa khoái bàn tán bằng chuyện ngoại tình. Ngoại tình hình thành từ khi có hôn nhân và những điều luật cấm ngoại tình. Ngoại tình đã bị đưa vào luật pháp, bị tranh biện, bị chính trị hóa và bị xem như quỷ dữ trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại. Ngoại tình chính là tội lỗi duy nhất nhận đến hai điều răn trong Kinh Thánh, một cấm ngăn trong hành động và một cấm ngăn trong suy nghĩ. Ấy vậy mà bất chấp sự phản đối rộng khắp đó, ngoại tình vẫn cứ “sống khỏe”, vẫn cứ phổ biến tràn lan đến mức hôn nhân phải ghen tị. Ngoại tình xảy ra mọi lúc, mọi nơi trên thế giới, bất chấp bao luật lệ, hình phạt. Hầu như ở tất cả những nơi hôn nhân được thừa nhận thì ngoại tình bị xem là hành động bất chính. Vậy chúng ta nên làm gì với hiện tượng bị cấm khắp toàn cầu nhưng vẫn cứ phổ biến khắp toàn cầu này? Tôi đã liên tục nghiên cứu, tư vấn, diễn thuyết, thảo luận,... về ngoại tình suốt sáu năm qua, không chỉ trong phòng tư vấn trị liệu của tôi mà trên cả máy bay, tại các dạ tiệc, hội thảo, tiệm làm móng, không chỉ với các đồng nghiệp mà còn với bất kỳ ai, không chỉ ngoài đời thực mà cả trên mạng xã hội, không chỉ tại Pittsburgh (Mỹ) mà còn ở Buenos Aires (Argentina), Delhi (Ấn Độ), Paris (Pháp).... Ở mọi nơi trên thế giới, mỗi khi hỏi mọi người quan điểm của họ về “ngoại tình”, tôi nhận được đủ kiểu trả lời, từ cay đắng kết tội, miễn cưỡng chấp nhận, bao dung một cách cẩn trọng đến hoàn toàn cảm thông. Tại Bulgary, một nhóm phụ nữ xem chuyện chồng trăng hoa là chuyện xui xẻo chẳng thể nào tránh khỏi. Ở Paris, chủ đề ngoại tình khiến nhiều người đang ăn tối tức khắc rùng mình, điều này giúp tôi có thể xác định được bao nhiêu người ủng hộ ngoại tình và bao nhiêu người phản đối. Tại Mexico, phụ nữ tự hào khi thấy ngày càng nhiều phụ nữ ngoại tình, và coi đó như một sự nổi loạn chống lại nền văn hóa trọng nam khinh nữ vốn vĩnh viễn tạo điều kiện cho nam giới có “hai mái nhà” - la casa grande y la casa chica (tạm dịch: nhà lớn và nhà nhỏ, tiếng Tây Ban Nha) - một dành cho vợ, một dành cho bổ nhí. Chuyện ngoại tình nhan nhản khắp nơi, thế nhưng cách chúng ta định nghĩa ngoại tình, chịu đựng nó, nói về nó - hoàn toàn liên quan đến thời điểm và nơi chốn xảy ra chuyện ngoại tình. Xin hỏi bạn: “Khi nghĩ đến ngoại tình, những từ ngữ, những liên tưởng và hình ảnh đầu tiên hiện ra trong đầu bạn là gì?”. Cái nhìn của bạn về ngoại tình liệu có thay đổi không khi tôi gọi ngoại tình là “cuộc phiêu lưu tình ái”, “chuyện tình lãng mạn”? Còn nếu tôi dùng những từ như “bổ nhí”, “người quen qua đường”, “hẹn hò”, “bạn tình” thì sao? Bạn sẽ thấu hiểu, cảm thông hay kịch liệt phản đối chuyện ngoại tình? Bạn sẽ cảm thông với ai, người bị phụ bạc, người ngoại tình, người thứ ba hay lũ trẻ? Và liệu các câu trả lời của bạn về ngoại tình có thay đổi không nếu chính bạn phải đối diện với cơn bão ngoại tình? Các cáo buộc về các mối quan hệ ngoài giá thú đã ăn sâu vào văn hóa của chúng ta. Tại Mỹ, những quan điểm về ngoại tình dường như thiên về bản năng, nặng nề và phân cực, ví dụ: “Ngoại tình à? Nó sẽ làm đi tong tất cả.” “Kẻ nào đã ngoại tình một lần thì thế nào cũng ngoại tình lần nữa.” “Chung thủy một vợ một chồng thì đúng là quý hiếm.” “Ngoại tình là chuyện hoàn toàn vó vấn! Chúng ta là người trưởng thành rồi chứ có phải lũ mèo động đực đâu. Làm ơn trưởng thành dùm!” Chúng ta không thể ngăn cản nạn ngoại tình dù có thể đều đồng tình rằng chuyện ấy hoàn toàn không nên làm. Khi biết đến những vụ ngoại tình đình đám, công chúng thường kêu gào “thủ phạm” phải xin lỗi công khai. Người nào ngoại tình, bất kể đang ở địa vị xã hội nào, cũng đều cho thấy sự ái kỷ, sự hai lòng, sự vô đạo đức và gian trá. Theo quan điểm này thì ngoại tình không bao giờ là một hành vi phạm pháp đơn giản, một mối quan hệ thoáng qua vô nghĩa hay là một tình yêu đích thực. Những tranh cãi hiện nay về ngoại tình có thể tóm tắt như sau: Ngoại tình hẳn là triệu chứng của một mối quan hệ thất bại, nếu ta đã có tất cả mọi thứ mình cần ngay tại nhà thì không có lý do gì để ra ngoài tìm “món lạ”. Đàn ông ngoại tình vì chán ngán và sợ gần gũi vợ, đàn bà ngoại tình vì cô đơn và khát khao gần gũi ai đó. Người bạn đời chung thủy là người trưởng thành, có cam kết và thực tế; người sa ngã là kẻ ích kỷ, kém trưởng thành và thiếu kiểm soát bản thân. Mọi quan hệ bất chính đều nguy hại, không bao giờ mang lại ích lợi gì cho hôn nhân, và cũng không bao giờ được người ta chấp nhận. Cách duy nhất để người đã sa ngã khôi phục được lòng tin và sự gần gũi gối chăn với bạn đời chính là nói ra sự thật, ăn năn và được người kia bao dung tha thứ. Điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng: ly hôn phần lớn là do lòng tự trọng hơn là do tha thứ. Những giọng điệu đạo đức này dường như đã đóng đỉnh “vấn để” ngoại tình vào vài cá nhân hoặc vài cặp đôi bất ổn mà bỏ qua những câu hỏi lớn hơn về hiện tượng toàn cầu này. Ngoại tình nói lên rất nhiều điều về hôn nhân - không chỉ cuộc hôn nhân của một vài người mà đến cả thể chế hôn nhân. Ngoại tình cũng đưa chúng ta đi vào nền văn hóa quyền cá nhân ngày nay - tức những quyền ta nghĩ đương nhiên là mình có. Bạn đang nghĩ rằng ngoại tình tràn lan là vì... vài người “bệnh hoạn”? Chắc chắn là không phải hàng triệu người đang bội tình đều đang mắc “bệnh”! Nên bênh vực hay phản đối chuyện ngoại tình? Những từ ngữ chúng ta dùng trong thực tế khi nói về ngoại tình đã hàm chứa sự sỉ nhục, phản đối hành vi này: kẻ phản bội, kẻ dối trá, kẻ nghiện tình dục, kẻ trăng hoa, người đàn bà lăng loàn,... Những từ ngữ này không chỉ phản ánh phán xét của chúng ta mà thậm chí còn khuyến khích sự phán xét đối với ngoại tình. Từ “ngoại tình” (adultery) có nghĩa gốc từ tiếng Latin là “thối nát” (corruption). Khi cố gắng tìm cách mang đến một góc nhìn trung dung hơn về chủ đề ngoại tình, tôi đã gặp một số khó khăn khi tìm kiếm những từ ngữ trung tính. Ngay cả các nhà trị liệu tâm lý cũng hiếm khi có những đối thoại không thiên kiến về chủ đề ngoại tình. Họ thường tập trung chú ý đến những tổn thương do ngoại tình gây ra, cách ngăn ngừa những tổn thương hoặc làm sao phục hồi sau khi bị phản bội. Vay mượn từ ngôn ngữ của bộ luật hình sự, các nhà trị liệu viên thường gọi người bị phản bội là “bên bị tổn thương” và người phản bội là “kẻ phạm tội”. Nói chung, người bị phản bội thường được quan tâm rất nhiều. Các nhà trị liệu tâm lý thường có rất nhiều lời khuyên chi tiết cho người đã lỡ “ăn vụng” về những việc cần làm để giúp vợ/chồng mình vượt qua nỗi đau bị phản bội. Hậu quả của ngoại tình có thể hết sức đau đớn, và không có gì ngạc nhiên khi hầu hết mọi người đều muốn có quan điểm rõ ràng đối với ngoại tình, hoặc là phản đối, hoặc là ủng hộ. Mỗi khi tôi kể với ai đó rằng tôi đang viết một quyển sách về ngoại tình, người đó liền lập tức hỏi: “Chị bênh vực hay phản đối chuyện ngoại tình?”, cứ như thể chỉ có hai thái độ có thể lựa chọn đối với chuyện ngoại tình. Tôi thường chỉ trả lời lập lờ rằng: “Vâng...”. Đằng sau câu trả lời lập lờ nước đôi này chính là mong mỏi chân thành của bản thân tôi muốn mở ra một cuộc đối thoại ít phán xét và tế nhị hơn về chủ đề ngoại tình và những tình thế khó xử mà ngoại tình tạo ra. Chuyện tình yêu, ham muốn vốn rất phức tạp, thế nên chúng ta không thể dễ dàng phân định rạch ròi tốt – xấu, đúng – sai, nạn nhân – thủ phạm. Xin nói rõ hơn, không kết tội không đồng nghĩa với tha thứ, và có một sự khác biệt rất lớn giữa thấu hiểu và bào chữa cho ngoại tình. Nhưng một khi ta thu gọn cuộc đối thoại về ngoại tình xuống mức chỉ còn là đưa ra những phán xét thì chúng ta sẽ chẳng còn gì để nói với nhau! Tôi còn nhớ, trong một buổi nói chuyện của tôi, ông cụ Benjamin, khoảng 70 tuổi, đã gặp riêng tôi để giãi bày tâm sự. Ông hỏi: “Theo cô, khi một bà vợ đã quên tất cả mọi thứ, quên luôn cả tên chồng, rồi ông chồng yêu một người phụ nữ khác, thì ông chồng ấy có bị xem là đã ngoại tình không?”. Rồi ông kể tiếp: “Vợ tôi mắc bệnh Alzheimer. Bà ấy đã ở viện dưỡng lão ba năm qua, cứ nửa tháng tôi lại đến thăm bà ấy. Trong 14 tháng qua, tôi đã quen một người phụ nữ khác. Chồng của bà ấy ở cùng tầng bệnh viện với vợ tôi. Tôi và bà ấy cảm thấy rất thoải mái khi ở bên nhau”. Ông Benjamin có thể là một trong những “kẻ lừa dối” tử tế nhất mà tôi từng gặp, và có không ít người ngoại tình kiểu như ông. Nhiều người vừa chăm sóc tận tụy người yêu/vợ/ chồng của mình, vừa ngoại tình. Nhiều người bị phản bội vẫn tiếp tục yêu thương người đã phản bội mình, vẫn tìm mọi cách để chung sống với người ấy. Vì biết đến nhiều trường hợp như thế nên tôi đã tự hứa sẽ tìm kiếm một cách tiếp cận nhân văn và hiệu quả đối với chuyện ngoại tình. Nhiều người xem ngoại tình sẽ gây ra những nỗi đau không cách nào xoa dịu được, và thường sẽ khiến quan hệ tan vỡ. Nhưng cũng có người nhờ... bị phản bội mà nhận ra nhiều điều, từ đó thay đổi bản thân theo hướng tích cực. Ta hoàn toàn có thể chữa lành vết thương lòng khi bị phản bội, thậm chí, khi cơn bão ngoại tình quét qua, người trong cuộc thêm hiểu nhau, trân trọng và gắn bó với nhau hơn. Có lần, một khán giả hỏi tôi: “Chị cho rằng ngoại tình cũng có lợi ích của nó không? Nếu có thì chị có khuyên một cặp đôi đang cơm chẳng lành canh chẳng ngọt thử... ngoại tình hay không?”. Câu trả lời của tôi là gì à? Rất nhiều người sau khi vượt qua trọng bệnh đã thay đổi lối sống theo chiều hướng tích cực hơn, nhưng chẳng lẽ ta khuyên mọi người hãy... ráng mắc trọng bệnh để thấu hiểu giá trị cuộc sống? Tương tự, tôi không khuyến khích mọi người... thử ngoại tình để biết... ích lợi của nó. Bạn có từng bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình không? Khi diễn thuyết, tôi thường hỏi các khán giả rằng: “Trong số các bạn, có ai từng ngoại tình hoặc từng bị phản bội chưa?”. Chẳng có gì ngạc nhiên khi không có cánh tay nào đưa lên vì ai lại đi công khai thừa nhận những chuyện tế nhị này! Có lần, tôi thay đổi cách hỏi câu hỏi trên: “Ai trong số các bạn từng bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình?”, hàng loạt cánh tay đưa lên. Một người phụ nữ kể rằng đã nhìn thấy chồng của bạn mình hôn một cô gái xinh đẹp trên chuyến tàu, cô ấy không biết có nên kể cho cô bạn nghe chuyện đó hay không. Một cô gái tuổi vị thành niên phát hiện ra cha mình đã ngoại tình từ khi cô chào đời. Những bí mật, dối trá vang vọng khắp các thế hệ, để lại đằng sau những tình yêu bị phụ bạc, những con tim tan nát. Ngoại tình không đơn thuần là câu chuyện của hai hay ba người mà gắn chặt vào cả một mạng lưới quan hệ. Nhiều người bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình đã không đủ dũng khí giơ cánh tay lên giữa đám đông, thế nên họ thích kể riêng với tôi. Tại nhiều bữa tiệc, nhiều người kéo tôi ra một góc riêng để nói chuyện. Cũng có nhiều người đến văn phòng của tôi để thổ lộ những bí mật, những hoang mang, những khao khát tội lỗi và tình yêu bị ngăn cấm. Trong quá trình làm nghề trị liệu, tôi đã gặp những người ái kỷ, những người thích quan hệ bừa bãi, những người bất cẩn, ích kỷ hay người lúc nào cũng quay quắt ý định trả thù tình. Tôi cũng đã chứng kiến những hành vi lừa dối khủng khiếp khiến bạn đời của họ sốc nặng khi tình cờ phát hiện ra “quỹ đen”, “phòng nhì”. Tôi đã gặp những người “bền bỉ” nói dối tôi trong suốt lộ trình trị liệu. Những câu chuyện họ kể về ngoại tình mở ra một cách nghĩ nhún nhường hơn về con người. Cô đơn, những năm tháng lạnh lẽo gối chăn, sự phẫn uất, nuối tiếc, sự lãnh đạm trong hôn nhân, thanh xuân vụt qua, mong mỏi nhận được sự quan tâm, những chuyến bay phải hủy bỏ, những ngày say túy lúy – đấy chính là những hiện thực sinh động của chuyện ngoại tình vốn đang diễn ra hằng ngày ở mọi nơi. Nhiều người trong nhóm người ngoại tình này đang xung đột sâu sắc với hành vi của mình, thế nên họ tìm gặp tôi để tìm kiếm sự giúp đỡ. Động cơ ngoại tình rất đa dạng, và những hậu quả, những kiểu phản ứng khi biết mình bị phản bội cũng đa dạng không kém. Những động cơ ngoại tình có thể kể như để phản kháng, vì lầm lỡ, vì muốn thoát khỏi mối quan hệ hiện tại, vì muốn nổi loạn, vì khao khát điều mới lạ, vì muốn biết xem mình có còn sức hút hay không, vì không thể chạy trốn tình yêu mãnh liệt với người kia,... Điều ngược đời là nhiều người đi ra ngoài cuộc hôn nhân cốt để... bảo vệ hôn nhân. Khi hôn nhân trở nên tồi tệ, ngoại tình có thể trở thành nguồn sinh lực, thành tiếng chuông cảnh tỉnh những người trong cuộc phải lập tức quan tâm ngay chuyện cứu vãn cuộc hôn nhân, và cũng có thể trở thành hồi chuông báo tử của cuộc hôn nhân. Ngoại tình là một hành động phản bội nhưng cũng đồng thời là biểu hiện của những khao khát, ham muốn và mất mát. Do đó, tôi tiếp cận chủ đề ngoại tình từ nhiều góc nhìn khác nhau. Tôi cố trân trọng và cảm thông với quan điểm của cả hai phía – tức ngoại tình gây ra những gì với bên bị phản bội và có ý nghĩa ra sao với bên phản bội. Tôi thỉnh thoảng cùng trò chuyện với những người liên quan khác như người tình, con cái, bạn bè. Ngoại tình là câu chuyện mà hai người (hoặc nhiều hơn) có trải nghiệm hoàn toàn khác nhau, thế nên nó trở thành nhiều câu chuyện nhỏ. Do đó, chúng ta cần một cái khung nhận thức khách quan, toàn diện, đa chiều có thể chứa đựng tất cả các câu chuyện khác nhau, thậm chí đối chọi nhau này. Sẽ là vô ích nếu ta chỉ cố tập trung đào sâu một khía cạnh như hậu quả của ngoại tình hay ngợi ca thiên hướng khám phá của con người. Tiếp cận ngoại tình dưới nhiều góc nhìn sẽ phù hợp hơn cho đa số các trường hợp. Chúng ta cần một chuyện kể phù hợp với cuộc sống để giúp những con người trong thực tế lèo lái bản thân qua muôn mặt của chuyện ngoại tình, tức những động cơ, ý nghĩa và hậu quả của nó. Chắc chắn sẽ luôn có những người cương quyết rằng ngoại tình không đáng được thấu hiểu, nhưng đây chính là công việc của một nhà trị liệu. Xin kể về một ngày làm việc của tôi. Khách hàng đầu tiên trong ngày là anh Rupert, 36 tuổi, theo vợ mình từ Anh sang New York. Anh biết vợ mình đang có nhân tình, nhưng anh quyết định không chất vấn. Anh nói: “Tôi có một cuộc hôn nhân cần tái thiết và một tổ ấm cần gìn giữ. Tôi đang tập trung vào quan hệ vợ chồng của chúng tôi. Tôi hiểu rằng vợ mình đang phải lòng ai đó, nhưng điều tôi đang băn khoăn là liệu cô ấy có thể yêu tôi trở lại hay không”. Tiếp theo là cặp đôi Delia và Russell. Họ yêu nhau từ thời đại học nhưng không đến được với nhau. Rất lâu sau khi mỗi người đều đã có tổ ấm riêng, họ tìm lại được nhau qua trang mạng tìm việc LinkedIn, ngọn lửa tình yêu xưa lại bùng cháy mãnh liệt. Và rồi họ rơi vào những cuộc dằn vặt nội tâm dữ dội. Anh Russell nói với tôi: “Hai chúng tôi đã tham gia rất nhiều buổi trị liệu và hiểu ra rằng những chuyện tình ngoài luồng hiếm khi bền vững. Nhưng tôi cho rằng chuyện tình của tôi và Delia hoàn toàn khác, hoàn toàn không phải kiểu sớm nở tối tàn, mà là một chuyện tình trọn đời bị gián đoạn. Liệu tôi có nên vứt bỏ cơ hội được ở bên người phụ nữ của cuộc đời mình, có nên phủ nhận mọi cảm xúc yêu thương đang tràn ngập trái tim mình để bảo vệ cuộc hôn nhân hiện tại vốn chưa bao giờ hạnh phúc không?”. Hai khách hàng tiếp theo là Farrah và Jude – cặp đồng tính nữ đã ở bên nhau sáu năm. Cô Jude đang tìm cách hiểu vì sao cô Farrah lại có chuyện vụng trộm sau khi cả hai đã đồng ý có một mối quan hệ mở. Cô Jude kể: “Chúng tôi đã quyết định rằng cả hai có thể ngủ với những người phụ nữ khác, miễn là báo cho nhau biết. Tôi nghĩ rằng một mối quan hệ mở có thể bảo vệ cả hai chúng tôi, nhưng Farrah đã nói dối. Tôi có thể làm gì hơn đây?”. Bạn thấy đấy, ngay cả một mối quan hệ mở cũng không thể đảm bảo chuyện lừa dối sẽ không xảy ra. Giờ nghỉ trưa, tôi tranh thủ đọc e-mail được gửi từ bà Barbara, 68 tuổi, sống ở Minnesota (Mỹ), vừa mới góa bụa: “Trong những ngày thương khóc ông nhà, tôi phát hiện ra chuyện vụng trộm thâm niên của ông ấy. Giờ đây tôi đang đối mặt và phải giải quyết những chuyện tôi chưa bao giờ nghĩ tới, ví dụ như tôi có nên kể chuyện này với con gái không. Chưa hết, chồng tôi là một người được cộng đồng kính nể, thế nên tôi và các bạn bè của tôi thường được mời đến những buổi tưởng niệm ông. Tôi cảm thấy rất mâu thuẫn, một phần tôi muốn giữ gìn thanh danh cho ông ấy, một phần lại muốn tiết lộ sự thật này”. Trong các e-mail trao đổi qua lại, tôi và bà đã thảo luận về việc một phát hiện có thể làm thay đổi quan điểm về cả một cuộc đời, về cách tái thiết cuộc sống và cả nhận thức về bản thân sau khi phải chịu đựng nỗi đau kép bị phản bội và góa bụa. Cô Susie – con gái của bà Barbara – đã nổi giận hoàn toàn chính đáng khi biết cha mình từng ngoại tình. Cô Susie viết: “Mẹ tôi quả là một vị thánh khi đã ở bên cha tôi đến tận khi ông qua đời, bất luận mối quan hệ ngoài luồng dai dẳng của ông”. Tôi tự hỏi liệu cô Susie đã từng nghĩ đến việc kể lại câu chuyện về cha mình theo một cách khác không, ví dụ: “Cha tôi đã thật lòng yêu một người phụ nữ khác nhưng vẫn ở lại với mẹ tôi và hy sinh bản thân vì gia đình?”. Khách hàng tiếp theo là anh Adam – một trị liệu viên trẻ tuổi – đã gửi tôi một tin nhắn trên Facebook sau khi tham gia một trong những buổi huấn luyện do tôi tổ chức: “Tôi luôn nghĩ rằng những kẻ lừa dối trong tình cảm là những kẻ hèn nhát. Họ ít nhất cũng nên có chút liêm sỉ để quý trọng người mà họ đã kết hôn và chớ có làm chuyện lén lút sau lưng người ấy. Ấy vậy mà sau khi tham gia buổi thảo luận của chị, tôi thực sự đã giật mình và bàng hoàng thức tỉnh. Căn phòng hội thảo an toàn và thoải mái, nhưng tôi chẳng thể ngồi yên trên ghế của mình, cứ như thể có than trên ghế, đánh thức một sự thật nơi tôi. Tôi đã luôn bỏ qua thực tế là cha mẹ tôi đều đã kết hôn trước khi họ gặp gỡ nhau. Thực tế là cha tôi đã tư vấn cho mẹ tôi khi bà đang tìm cách thoát khỏi người chồng bạo hành. Kết quả chuyện tình của cha mẹ chính là sự hiện diện của tôi trên cõi đời này. 34 năm về trước, nhờ ngoại tình mà cha mẹ tôi đã tìm ra được người mình muốn dành trọn phần đời còn lại để ở bên”. Suy nghĩ rằng trắng đen phải tường minh của anh Adam đã bị lung lay, trong khía cạnh bản thân lẫn khía cạnh nghề nghiệp trị liệu. Khách hàng cuối cùng trong ngày là cô Lily, 37 tuổi, người đại diện của một công ty quảng cáo. Gần mười năm nay, cô Lily làm người thứ ba, luôn chờ đợi người tình ly hôn vợ. Từ khi cô Lily và anh ta đến với nhau, anh ta đã có thêm hai đứa con với vợ. Cô cảm thấy khả năng làm mẹ của mình suy giảm theo từng ngày. Cô nói: “Hồi tháng trước tôi đã đi đông lạnh trứng, nhưng tôi không muốn nói cho anh ấy biết chuyện này. Tôi cần có một điểm tựa nào đó của riêng mình”. Trong các buổi trị liệu, cô Lily lần lượt nói ra những mâu thuẫn của mình, có lúc cô đã tự thuyết phục rằng anh ta chỉ muốn dắt mũi cô, có lúc cô thoi thóp bấu víu từng tia hy vọng mong manh rằng mình là tình yêu đích thực của anh ấy. Vào giữa bữa tối, tôi nhận được một dòng tin nhắn “khẩn” từ anh Jackson. Anh đang suy sụp nên cần ai đó trò chuyện ngay lập tức. Vợ của anh vừa phát hiện có quá nhiều viên thuốc Viagra đã không cánh mà bay nên đuổi anh ra khỏi nhà. Anh kể: “Thành thật mà nói tôi cảm thấy tồi tệ vì đã lừa dối vợ, nhưng tôi không thể chịu đựng nổi vẻ mặt dè bỉu của cô ấy mỗi khi tôi bày tỏ rằng muốn gần gũi”. Anh Jackson luôn mơ ước có đời sống tình dục sinh động, nhiều màu sắc, nhưng vợ anh thì chẳng hứng thú gì nên cho anh “nhịn đói” suốt. Anh bèn tìm đến người phụ nữ khác để thỏa mãn nhu cầu tình dục. Anh nói: “Lẽ ra tôi nên thành thật với vợ chuyện mình có nhân tình nhưng cứ lo không biết vợ sẽ phản ứng thế nào. Nhu cầu tình dục của tôi quan trọng thật nhưng chẳng quan trọng bằng việc nhìn thấy các con vào mỗi sáng”. Khi lắng nghe tất cả câu chuyện của các khách hàng, tôi thấy sốc, tôi muốn phán xét họ, muốn quan tâm họ, bảo vệ họ, tò mò về họ, lúc thì muốn làm thế, lúc chẳng muốn làm gì. Tôi đã khóc cùng với họ, cảm thấy hy vọng, vô vọng, và tôi đồng cảm với từng người một, vì tôi nhận thấy những hậu quả kinh khủng của ngoại tình và chúng ta hiện đang quá thiếu những cuộc đối thoại khách quan về chủ đề ngoại tình. Ngoại tình như khung cửa sổ để nhìn vào trái tim Ngoại tình dạy ta nhiều điều về các mối quan hệ. Nó mở ra cánh cửa để ta nhìn sâu hơn các giá trị, bản chất con người và sức mạnh của khát khao tình dục. Chúng buộc chúng ta phải đối mặt với những câu hỏi khó nhằn: Điều gì đã lôi con người ra khỏi những ranh giới mà họ đã cất công duy trì? Vì sao sự phản bội tình dục lại khiến ta đau đến thế? Có phải một vụ ngoại tình luôn là biểu hiện của sự ích kỷ, yếu lòng hay là trong một số trường hợp nó hoàn toàn có thể được thấu hiểu, chấp nhận, và thậm chí còn được xem là một hành động can đảm, dũng cảm? Và dù cho chúng ta có nếm trải bi kịch bị phản bội hay chưa, liệu chúng ta có thể rút ra được điều gì từ sự hứng khởi mà ngoại tình mang lại để thổi làn gió mới vào cuộc hôn nhân của chính mình? Liệu ta có cần luôn phải phanh phui một chuyện tình bí mật? Liệu có phải đam mê cũng “có hạn sử dụng”? Có hay không những sự viên mãn trong chuyện tình vụng trộm mà một cuộc hôn nhân hạnh phúc cỡ nào cũng không thể mang lại? Làm sao chúng ta có thể cân bằng giữa các nhu cầu tình cảm và những khát khao tình dục của bản thân? Liệu rằng chế độ một vợ một chồng có tồn tại lâu hơn tính hữu ích của nó không? Chung thủy là gì? Liệu chúng ta có thể yêu nhiều hơn một người cùng một lúc hay không? Với tôi, đó là một phần những câu hỏi cần giải đáp trong cuộc sống của người trưởng thành khi đã dính đến sự luyến ái. Rủi thay, nhiều cặp đôi nói với nhau lần đầu về những điều này khi... bị khủng hoảng vì chuyện ngoại tình. Hoàn cảnh éo le có cách riêng để giúp ta nhận ra bản chất của mọi chuyện. Tôi khuyên các bạn chớ nên “mất bò mới lo làm chuồng”. Hãy chân thành nói với nhau về những điều có thể khiến chúng ta vượt rào, về những nỗi lo sợ mất mát tình cảm,... Điều này sẽ giúp hai người thêm thân thiết, gắn kết. Mọi khao khát của chúng ta, kể cả những khao khát sai trái nhất, đều thuộc về nhân tính. Bất chấp xu hướng tối giản chuyện ngoại tình chỉ còn là tình dục và sự dối trá, tôi vẫn muốn thông qua việc ngoại tình để nhìn vào quang cảnh phức tạp của hôn nhân và các ranh giới chúng ta đã vạch ra để ràng buộc nhau. Ngoại tình khiến chúng ta phải đối mặt trực diện với những mãnh lực đối lập và thường xuyên thay đổi của đam mê: sự cuốn hút, dục vọng, sự hối thúc, tình yêu và sự bất khả, sự khuây khỏa, sự giam hãm, tội lỗi, đớn đau, cảm giác tội lỗi, sự giám sát đối phương, cơn điên cuồng của hoài nghi, hằn học trả thù, kết cục bi đát. Xin cảnh báo: nói về các vấn đề như thế này đòi hỏi việc sẵn lòng dấn thân vào mê cung của những xung lực phi lý trí. Tình yêu luôn phức tạp, ngoại tình còn phức tạp hơn thế. Nhưng ngoại tình cũng chính là một cửa sổ độc nhất vô nhị để nhìn vào những khe nứt của những con tim. Nỗi ô nhục mới: có thể rời bỏ mà không chịu rời bỏ “Ly dị” – từ này thường xuyên xuất hiện trong những cuộc tranh luận sôi nổi về ngoại tình, từ trên mạng đến ngoài đời thực, ví dụ: “Nếu đang nghĩ đến chuyện ngoại tình thì hãy ly dị trước đi!”, “Nếu phát hiện bạn đời của mình ngoại tình, hãy ly dị ngay lập tức!”,... Cô Jessica sống tại Brooklyn (New York), hơn 30 tuổi, kết hôn được 4 năm, có con trai 2 tuổi. Cô đã liên lạc với tôi một tuần sau khi phát hiện chồng cô – anh Julian – đang lăng nhăng với đồng nghiệp. Cô Jessica kể: “Tôi tìm thấy tài khoản Facebook bí mật mà chồng dùng để trò chuyện với người phụ nữ kia. Sau đó, tôi nhờ cư dân mạng tư vấn nên làm gì trong tình huống này. Rồi tôi nhận được những lời khuyên kinh khủng như ‘Làm cho tới bến đi!’, ‘Ly dị đi! Đã ngoại tình một lần thì thế nào cũng có lần nữa’,... Không một trang web nào đề cập đến việc người trong cuộc vẫn còn nhiều tình cảm với nhau”. Cô chia sẻ thêm: “Hai chúng tôi đã lên kế hoạch cả đời bên nhau. Anh ấy là cha của con trai tôi. Tôi vốn thân thiết với người bên chồng, họ đã động viên tôi rất nhiều trong suốt tuần qua. Những cư dân mạng và cả cha mẹ tôi đều nói rằng chồng tôi là đồ rác rưởi và tôi đã trao tình yêu cho nhầm người. Thậm chí cha tôi còn dám khẳng định tôi bị hội chứng Stockholm1! Tôi cảm thấy mình bị phán xét, như thể tôi là một trong những phụ nữ đáng để cho chồng thoải mái lừa dối, ngoại tình”. 1. Hội chứng yêu thương người đang cầm tù, hãm hại mình, từ một sự việc có thật tại Stockholm năm 1973. Khác với nhiều người phụ nữ phải dựa dẫm hoàn toàn vào chồng, Jessica tự chủ về tài chính và có quyền lựa chọn. Và vì Jessica được trao nhiều nhân quyền nên xã hội yêu cầu cô nên thực hiện các quyền của mình. Khi tôi lắng nghe cô, tôi chợt nhớ lại lần tư vấn gần đây cho một nhóm phụ nữ đến từ Morocco. Khi tôi giải thích cho họ rằng ngày nay ở Mỹ, những người phụ nữ bị chồng phản bội được khuyến khích chọn điều tốt nhất cho mình và nên rời bỏ cuộc hôn nhân, một người phụ nữ trẻ trong nhóm đã cười phá lên: “Nhưng thưa cô, nếu hễ chồng ngoại tình thì ly hôn ngay thì cả nước Morocco sẽ ly hôn mất!”. Chuyện ly dị từng có lúc phải hứng chịu nhiều dè bỉu, chê bai, từng bị xem là một nỗi ô nhục. Nhưng ngày nay, chọn ở lại trong một mối quan hệ mà ta hoàn toàn có thể rời đi – chính là một nỗi ô nhục mới. Đương nhiên có những lúc ly hôn là chuyện không thể tránh, là quyết định khôn ngoan hoặc đơn giản chỉ là điều tốt nhất cho những người liên quan. Nhưng đó có phải là lựa chọn đúng đắn duy nhất? Ly hôn thường khiến ta đau đớn và tủi hổ. Chúng ta quá nóng vội quy chụp những phản ứng của bản thân đối với chuyện ngoại tình thành cảm xúc đối với toàn bộ mối quan hệ. Chúng ta phủ nhận những điều đã có với nhau, cắt đứt liêc lạc, đốt ảnh cưới, những đứa con chung phải sống cảnh nay ở nhà mẹ, mai ở nhà bố. Cô Jessica không sẵn lòng chia tay chồng. Cô nói: “Con người ai cũng mắc sai lầm. Tôi không phải thánh nhân dù tôi vẫn chưa ngủ lang. Tôi cũng chưa có những kỹ năng để đối phó hữu hiệu với những sự cố. Mỗi khi căng thẳng hay gặp chuyện chẳng hay, tôi thường suy sụp và nốc thật nhiều rượu. Nếu chúng ta không cho phép người bạn đời của mình vấp ngã thì thế nào tất cả chúng ta rồi cũng sẽ đau đớn và cô độc”. Cô sẵn sàng cho chồng cơ hội “quay đầu là bờ”. Khi ta vội vàng muốn ly hôn vì người kia ngoại tình tức là ta đã không chừa chỗ để thấu hiểu sự sai lầm, sự yếu đuối của con người, không cho người kia cơ hội sửa chữa, phục hồi, không cho cả chính mình cơ hội học hỏi và trưởng thành hơn từ những chuyện đã xảy ra. Cô Jessica nói với tôi rằng: “Cả hai chúng tôi đều muốn làm gì đó để thay đổi. Sau khi chuyện ngoại tình vỡ lở, chúng tôi đã có những lần trò chuyện cực kỳ sâu sắc, thật sự phơi bày tâm can và cũng hết sức xây dựng, như thể chúng tôi đã không trò chuyện với nhau từ nhiều năm qua”. Nhưng rồi vợ chồng Jessica và Julian lại hỏi tôi: “Liệu chúng ta có thật sự cần phải trải qua một vụ ngoại tình như thế để có thể thật sự thành thật với nhau hay không?”. Tôi thường nghe câu hỏi đó và thật sự chia sẻ nỗi nuối tiếc của họ. Nhưng có một sự thật ít khi được nói ra: với nhiều cặp đôi, chỉ có một vụ ngoại tình mới có thể khiến họ quan tâm nhau trở lại và cùng vực dậy mối quan hệ của mình! Cuối cùng, chính việc phán xét nặng nề và hà khắc chuyện ngoại tình đã khiến ta không thể thấu hiểu sâu sắc, đồng thời mất luôn hy vọng và sự tự chữa lành cho mình hoặc cho cả hai người trong cuộc. Tâm thế nạn nhân khiến cho hôn nhân trở nên mong manh hơn. Dĩ nhiên, khi anh Julian lừa dối Jessica lúc cô đang ở nhà thay tã cho con, cô hoàn toàn nên tức giận vì phản ứng ấy hoàn toàn hợp lý. Nhưng khi càng nói chuyện nhiều hơn với những người có liên quan, bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình, tôi càng cảm thấy rõ ràng cần có một quan điểm về cuộc sống và tình yêu hoàn toàn không có “mùi” trách móc. Cứ chăm bẵm những xúc cảm cay đắng, hận thù hay chia rẽ sẽ chẳng mang lại cho chúng ta điều gì cả. Ví như cô A. đã căm hận chuyện chồng ngoại tình đến mức kể chuyện này với... đứa con trai năm tuổi. Cô nói: “Vì tôi nghĩ con trai tôi nên biết vì sao mẹ nó khóc”. Dù ngoại tình là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc ly hôn nhưng vẫn có rất nhiều cặp đôi vẫn tiếp tục ở bên nhau bất chấp mối quan hệ tình ái ngoài luồng kia. Nhưng họ ở bên nhau được bao lâu và cần những điều kiện gì? Liệu họ có cơ hội để trở nên mạnh mẽ hơn nhờ trải nghiệm ấy hay không? Hay liệu họ có thể chôn cất vụ ngoại tình với cả một ngọn núi ô nhục và bất tín không? Cách họ chuyển hóa mối quan hệ bất chính kia sẽ quyết định cuộc hôn nhân và cuộc sống của họ. Ngày nay ở phương Tây, nhiều người có hai hay ba mối quan hệ lâu năm hoặc hai ba cuộc hôn nhân, một số người vừa có hôn nhân vừa duy trì quan hệ bên ngoài. Khi một cặp đôi đến gặp tôi sau khi hứng chịu hậu quả của ngoại tình, tôi thường hỏi họ: “Cuộc hôn nhân đầu tiên của hai anh chị xem như đã kết thúc. Liệu hai anh chị có muốn cùng nhau xây dựng một cuộc hôn nhân thứ hai không?”. Chương 2 Định nghĩa về ngoại tình Chỉ trò chuyện với nhau thôi thì có là phản bội không? Mọi người thường muốn biết điều này: “Bao nhiêu phần trăm trong số chúng ta đã lừa dối đối tác của mình?”. Đó là một câu hỏi khó trả lời vì trước tiên ta phải trả lời được câu hỏi này: “Thế nào là lừa dối?”. Định nghĩa ngoại tình chẳng bao giờ cố định, thời đại số còn góp phần khiến chuyện định nghĩa này thêm khó nhằn hơn. Chat có phải là lừa dối không? Vậy còn chat sex, xem phim khiêu dâm, tham gia cộng đồng có cùng sở thích tình dục, dùng ứng dụng hẹn hò, “ăn bánh trả tiền”, mát xa vui vẻ, vẫn còn liên lạc với người cũ,... thì sao? Vì không hề có một định nghĩa cụ thể nào về ngoại tình được tất cả mọi người chấp nhận nên các chỉ số về mức độ phổ biến của ngoại tình tại Mỹ khác nhau rất lớn: từ 26%- 70% ở nữ, từ 33%-7B5% ở nam. Bất luận con số chính xác là bao nhiêu đi nữa, ai cũng đồng ý rằng con số này hiện vẫn đang tăng lên. Nhiều người chỉ trích chính nữ giới là nguyên nhân của sự gia tăng này vì đã nhanh chóng thu ngắn “khoảng cách ngoại tình” giữa hai giới (nghiên cứu chỉ ra rằng con số này tăng 40% so với năm 1990, trong khi tỷ lệ ngoại tình ở nam giới vẫn ổn định). Thực tế, nếu ngoại tình không chỉ dừng ở “quan hệ tình dục” mà còn bao gồm các quyến luyến về tình cảm, hành vi hôn và các tiếp xúc thể xác khác thì chính các sinh viên nữ sẽ là người giành chiến thắng ngoạn mục trước các sinh viên nam trong khoản lừa dối. Việc thu thập dữ liệu về tình trạng ngoại tình thường bị ngăn trở bởi một thực tế đơn giản: hầu hết mọi người sẽ nói dối khi nói về tình dục, nhất là về những chuyện tình dục vốn không nên tham dự vào. Kể cả khi làm khảo sát ẩn danh, các mẫu hình về giới vẫn tồn tại, làm cho kết quả đầu ra không đúng với thực tế. Đàn ông thì thích ba hoa, phóng đại và kể quá số lần quan hệ tình dục, trong khi nữ giới lại nói giảm, từ chối hoặc hạn chế tiết lộ những cuộc quan hệ của mình. Sự thành thật về tình dục luôn đi liền với quan điểm về tình dục. Hơn nữa, bản thân chúng ta luôn đầy mâu thuẫn. Dẫu hầu hết mọi người sẽ nói rằng che giấu việc ngoại tình là cực kỳ sai trái, nhưng khi chính ta có một mối quan hệ bất chính thì thể nào ta cũng sẽ... giấu giếm! Và đáp lại câu hỏi quý giá “Nếu bạn biết bạn sẽ không bao giờ bị phát hiện thì bạn có ngoại tình hay không?”, con số người gật đầu vút lên cao ngất ngưỡng. Rốt cuộc, không có một thống kê nào giúp ta có cái nhìn thấu đáo về thực trạng phức tạp của ngoại tình ngày nay. Do đó, tôi sẽ tập trung vào các câu chuyện ngoại tình thay vì các số liệu. Chính các câu chuyện mới dẫn dắt chúng ta vào những điều bận tâm sâu sắc hơn của con người, về sự khắc khoải, tỉnh ngộ, cam kết và sự tự do ái tình. Chủ để chung của các câu chuyện ngoại tình là một người cảm thấy bị đối phương phản bội, nhưng tôi cũng sẽ đề cập đến tất cả những khía cạnh khiến cho bi kịch tình yêu này trở nên thú vị. Vì quá mong mỏi có một từ để định danh chuyện phản bội, chúng ta thường gộp quá nhiều trải nghiệm khác nhau dưới một cái tên duy nhất: ngoại tình. Giá mà chuyện ngoại tình thật đơn giản... “Bạn có quan hệ tình dục với ai ngoài vợ hay chồng mình trong mười hai tháng qua không?”. Giá mà mọi người có thể trả lời rõ ràng có hay không, giá mà định nghĩa về ngoại tình đơn giản hơn thì công việc trị liệu của tôi hẳn đã dễ dàng hơn rất nhiều. Những tranh cãi đau đớn mà tôi cần giữ bí mật hằng ngày đã nhắc nhở tôi rằng dù một số kiểu vượt rào không có gì phức tạp, nhưng thế giới của vi phạm cũng mơ hồ như chính thế giới của tình dục vậy. Anh Elias đã gợi ý vợ mình – Linda – hãy cùng anh đi tham khảo ý kiến của một chuyên gia về cách hiểu thế nào là lừa dối vì hai vợ chồng đang bất đồng sâu sắc trong chuyện này. Anh Elias thường nói về việc anh thường đến các câu lạc bộ múa thoát y như sau: “Tôi đến đó xem, tôi nói chuyện, tôi trả tiền, nhưng tôi không chạm vào người các vũ nữ. Thế thì tôi lừa dối ở chỗ nào?”. Anh ta nghĩ mình tuyệt đối chung thủy, nhưng Linda lại nghĩ khác nên phạt chồng phải ngủ ở phòng khách! Cô Ashlee vừa phát hiện bạn gái Lisa (đồng tính nữ) của mình thường gặp gỡ và đi chơi với anh Tom – bạn trai cũ của cô Lisa. Cô Ashlee kể: “Cô ấy nói gặp gỡ như thế không tính là lừa dối bởi Tom là con trai! Nhưng chuyện đó đã đi xa đến mức khiến tôi lo ngại chuyện gặp gỡ ấy sẽ làm mối quan hệ của chúng tôi tệ đi. Vấn đề không phải là Lisa đang làm những việc mờ ám sau lưng tôi mà là cô ấy đang tìm kiếm điều mà tôi không thể trao cho cô ấy. Có phải cô ấy chỉ cần tôi trong giai đoạn thử nghiệm yêu đương đồng tính của cô ấy hay không?”. Cô Shannon cảm thấy bị phản bội khi phát hiện Corbin – bạn trai của mình – vừa mua một hộp bao cao su trong khi cả hai đang cố thụ thai. Anh Corbin phản biện: “Anh chẳng làm gì sai cả! Anh chỉ tiện tay mua thôi mà! Em có muốn moi đầu anh ra hay mở điện thoại ra kiểm tra không?”. Cô Shannon phản pháo: “Anh không mua mớ bao cao su này để dùng với em!”. Như thế có phải là ngoại tình không? Vậy còn chuyện xem phim ảnh, sách báo khiêu dâm thì sao? Dù nhiều người sẽ chấp nhận rằng một quyển tạp chí Playboy cũ dưới đệm không thể cấu thành tội phản bội, nhưng ranh giới có thể trở nên mơ hồ khi chuyển từ giấy in sang màn hình máy tính. Nhiều đàn ông cho rằng xem phim khiêu dâm cũng giống như thủ dâm, một số thậm chí còn tự hào cho rằng xem phim khiêu dâm là giải pháp giúp họ không lừa dối bạn tình. Phụ nữ lại không nghĩ thế cho lắm. Cô Violet luôn cho rằng mình khá thoáng về chuyện xem phim khiêu dâm. Khi cô vào phòng làm việc của anh Jared và thấy anh đang xem một cô nàng tóc vàng đang rên rỉ trên màn hình, cô chỉ tròn xoe mắt, nói đùa rằng anh ấy cần tìm một thú vui khác. Nhưng khi cô gái trên màn hình cất tiếng gọi: “Anh đi đâu đấy Jared? Anh đã ra rồi sao?”, cô Violet điếng người nhận ra anh chàng đang gọi video call trên ứng dụng Skype chứ không phải đang... xem phim. Cô kể: “Điều tệ hại nhất chính là anh ấy cố thuyết phục tôi rằng như thế không phải là lừa dối. Anh ấy bảo nó chỉ là phim khiêu dâm tùy biến”. Khả năng xảy ra chuyện lăng nhăng léng phéng là vô tận trong thế giới phẳng ngày nay. Ngày nay, 68% người Mỹ có điện thoại thông minh, như diễn viên hài Aziz Ansari châm biếm thì: “Ta đang mang theo trong túi một cái bar độc thân suốt 24/7”. Và không chỉ có cánh độc thân, những người đã kết hôn cũng có những trang trực tuyến riêng cho mình để tha hồ hẹn hò. Internet đã giúp những ham muốn vốn bị cấm ngăn của chúng ta có dịp được tháo cũi sổ lồng. Ta thậm chí không cần phải ra khỏi nhà thì mới sa ngã vào lưới tình. Ta hoàn toàn có thể ngoại tình khi... đang nằm cạnh vợ/chồng mình. Anh Joachim đang gần gũi bên chồng thì phát hiện chồng đang nhắn tin cho... nhân tình. Anh Kit đang ngồi xem ti vi ngay bên cạnh cô bạn gái Jodi thì chợt thấy cô thao tác trên ứng dụng hẹn hò Tinder. Anh Kit kể: “Cô ấy bảo chỉ dùng ứng dụng đó vì tò mò và để cho vui thôi. Nhưng rồi chúng tôi cùng đồng ý rằng sẽ xóa Tinder như một cách thể hiện cam kết sẽ chung thủy với nhau!”. Đúng như nhà nghiên cứu Al Cooper quá cố đã chỉ ra, Internet đã khiến tình dục ngày càng “dễ tiếp cận, dễ mua bán và nặc danh”. Đó cũng chính là những đặc điểm của ngoại tình, và tôi xin bổ sung thêm một từ khác: mập mờ. Nhờ Internet, ta có thể dễ dàng ngoại tình online, không hôn trực tiếp được thì ta gửi cho người kia ảnh chụp chỗ kín, khi không thể tâm tình offline trong phòng riêng thì ta nhắn tin qua Snapchat thâu đêm,... Thế thì làm sao ta biết mình đang bị phản bội? Thực tế này khiến chúng ta phải cẩn thận nghĩ lại cách ta nhìn nhận về ngoại tình trong thời đại số. Ai là người vạch ra các ranh giới? Định nghĩa về ngoại tình vừa đơn giản vừa phức tạp. Ngày nay, ở phương Tây, các chuẩn mực đạo đức trong một mối quan hệ không còn bị tôn giáo chi phối mà đã thuộc về từng cá nhân. Điều này đồng nghĩa với việc ta có nhiều tự do hơn, đồng thời có nhiều... hoang mang hơn. Các cặp đôi cần tự định nghĩa lấy những khái niệm “phản bội”, “ngoại tình”, “chung thủy” cho riêng mình. Khi có ai đó thổ lộ: “Tôi đã ngoại tình”, chẳng ai buồn diễn giải thêm câu nói ấy cả. Khi ta bắt gặp người kia đang trên giường với một ai khác, hay khi ta đọc được những e-mail mùi mẫn qua lại trong nhiều năm trời, tức là chuyện ngoại tình đã rõ mười mươi. Nhưng khi một người quyết định rằng hành vi của người còn lại là phản bội, nhưng người đó lại phản ứng kiểu “Mọi chuyện không như em/anh nghĩ đâu”, “Chuyện đó chẳng có nghĩa lý gì cả”, “Như thế không phải là lừa dối”,... chúng ta đã tiến vào vùng mập mờ. Thường thì người cảm thấy bị phản bội sẽ xác định các lỗi lầm và diễn giải ý nghĩa của chúng, nhưng liệu cảm giác đau đớn đã đủ để cho người bị tổn thương kia có quyền định nghĩa khái niệm ngoại tình hay không? Điều rõ ràng nhất chính là mọi hành vi (được cho là) ngoại tình ngày nay bao gồm cả việc phá bỏ một giao ước giữa hai người. Ngoại tình không còn đơn thuần là một tội lỗi chống lại Chúa, không còn chỉ là việc phá vỡ một liên minh gia đình mà cốt lõi là xâm phạm vào niềm tin của nhau. Chúng ta kỳ vọng đối phương phải làm theo những cam kết của cả hai, và chúng ta đánh giá hành vi của nhau dựa vào hệ thống giá trị đó. Phản bội không cứ phải nhất thiết là rung động hay chung đụng với ai đó mà cơ bản là có hành vi vi phạm giao ước của cặp đôi. Quan niệm này nghe có vẻ rất khách quan. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ hầu hết mọi người không dành nhiều thời gian để thương lượng về những giao ước ấy. Thế nên dùng từ “giao ước” có lẽ là hơi quá. Một số cặp đưa ra các cam kết ngay từ đầu đến với nhau, nhưng hầu hết mọi người chọn kiểu sai tới đâu sửa tới đó. Một mối quan hệ như một tấm vải chắp vá các luật lệ và vai trò không được nói ra mà chúng ta đã khâu lên từ ngày hẹn đầu tiên. Chúng ta tiến hành phác thảo các ranh giới, tức cái gì được phép làm, cái gì không được phép, chúng ta phân chia đâu là nhiệm vụ của anh, của em, của chúng ta. Chúng ta có thể ra ngoài chơi một mình hoặc sẽ làm tất cả mọi thứ cùng nhau, chúng ta có sống chung không, chúng ta có phải tham gia mọi buổi họp mặt gia đình không,... Khi đã có đôi có cặp, chúng ta xem xét lại các mối quan hệ bạn bè của mình và xác định tầm quan trọng của chúng. Chúng ta xem lại quan hệ của ta với những người yêu cũ, ta có biết họ hiện nay thế nào không, có nói về họ không, có còn giữ hình của họ trên điện thoại của ta không, có kết bạn với họ trên Facebook không,... Khi bị người yêu hiện tại chất vấn những chuyện liên quan đến người cũ, ta sẽ thấm thía vì sao ta nên có ranh giới rõ ràng với người cũ. Những lời càm ràm có thể như: “Anh chưa bao giờ kể với em là anh vẫn còn giữ liên lạc với con nhỏ hồi học đại học đó!”, “Mình đã ngủ với nhau mười lần, vậy mà anh vẫn thấy profile của em trên cái trang mạng hẹn hò Hinge”, “Anh biết thằng đó là bạn thân nhất của em và hai người chơi với nhau từ hồi học mẫu giáo, nhưng em có nhất thiết phải kể cho nó nghe tất tần tật chuyện hai đứa mình không?”,... Chúng ta vạch ra mảnh đất của sự chung và sự riêng, vạch ra một bản hợp đồng quan hệ ngầm hiểu. Tuy nhiên, nhìn chung phiên bản “giao ước” mà người này vẽ ra trong đầu luôn khác với những gì người còn lại suy nghĩ. Đôi khi các cặp đồng tính đứng ngoài quy luật này. Vì họ đã sống ngoài các quy chuẩn xã hội và tranh đấu miệt mài cho sự tự quyết về tình dục nên luôn có ý thức rất cao về khuôn khổ của tình dục, thế nên họ thường có xu hướng thương lượng cởi mở về chế độ đơn giao hơn là ngầm đưa ra giả định về chuyện này. Tương tự, một thiểu số các cặp dị tính đang thử nghiệm các hình thái khác nhau của đa giao đồng thuận (consensual non-monogamy), ở đó các ranh giới vừa cởi mở vừa rạch ròi hơn. Điều này không có nghĩa họ sẽ không hề đau đớn khi bị phản bội, nhưng chí ít họ có khuynh hướng dễ thấu hiểu hơn cho hành vi ấy. Tuy nhiên, những người tôn thờ tình yêu lý tưởng thường cảm thấy chuyện cố gắng làm rõ chuyện đơn giao hay đa giao dường như đang làm mất đi ý nghĩa đặc biệt của tình yêu. Một khi đã tìm thấy “nửa kia”, những người ấy tin rằng không nên cần đến, không nên ham muốn, cũng không nên cảm thấy bị ai khác thu hút. Thế nên giao ước của họ chỉ vỏn vẹn bấy nhiêu đây từ: “Tôi mà bắt được anh/em ngoại tình là chết với tôi nhé!”. Ngay cả hợp đồng thuê nhà còn phức tạp hơn giao ước tình yêu này! Một định nghĩa mới về ngoại tình Theo tôi, ngoại tình bao gồm ít nhất một trong ba yếu tố sau đây: giấu giếm, có phản ứng tình dục, vương vấn tình cảm. Trước khi đi vào chi tiết, tôi muốn nói rõ rằng đây không phải là ba tiêu chí cứng nhắc mà là một lăng kính ba mặt để chúng ta dùng chiêm nghiệm và đánh giá những giả định và những trải nghiệm của bản thân. Mở rộng khái niệm ngoại tình không có nghĩa là sa vào đánh giá đạo đức. Không phải chuyện ngoại tình nào cũng giống nhau bởi suy cho cùng, ngoại tình là chuyện cá nhân và liên quan đến những giá trị chuẩn. Mục đích chủ yếu của tôi là mang tới cho bạn đọc một khuôn thước giúp bạn hiểu rõ hơn về hoàn cảnh bản thân cũng như có cách giao tiếp sâu sắc hơn với những người bạn yêu thương. – Giấu giếm là đặc điểm cơ bản nhất của một mối quan hệ bất chính. Chuyện ngoại tình thường diễn ra trong bóng tối và người trong cuộc rất sợ bị phát giác. Chính vì bí mật, giấu giếm mà chuyện ngoại tình càng... hấp dẫn, như nhà báo Julia Keller đã viết: “Tình dục và che giấu kết hợp với nhau thành một món cocktail ngon tuyệt”. Từ khi còn bé thơ, chúng ta đã biết cảm giác thích thú khi cất giấu và gìn giữ những bí mật. Chúng khiến ta cảm thấy mạnh mẽ, tự do hơn và có niềm sung sướng nhất định. Nhưng sự sung sướng mờ ám này lại bị lứa tuổi trưởng thành khinh khi. Chị Angela – một trợ lý pháp lý người Mỹ gốc Ireland – chia sẻ cảm giác khi ngoại tình: “Tôi vốn luôn sống đúng với bản chất của mình, sống quang minh chính đại. Thế nên chuyện phát hiện mình có thể tuyệt giao với các giá trị bấy lâu của bản thân khiến tôi vừa hoang mang vừa thú vị. Một lần tôi ngồi nghe em gái thao thao bất tuyệt chỉ trích những người ngoại tình, phản bội tình cảm của người khác, tôi chua chát cười thầm trước bí mật của chính mình. Em gái tôi không hề biết rằng ngay trước mặt mình là một trong những người ngoại tình mà nó đang cực kỳ bức xúc”. Mô tả về cái tổ hợp giữa tội lỗi và niềm vui lén lút, anh Max thừa nhận: “Có khi tôi cảm thấy mình là kẻ chẳng ra gì, nhưng lại có khi tôi biết rằng mình đang chạm vào bản chất của một điều gì đó mà tôi thật sự muốn cảm nhận lần nữa”. Anh Max là người cha 47 tuổi tận tụy của ba đứa con, trong đó có một bé bị bại não. Anh cương quyết giấu giếm vợ chuyện mình đang ngoại tình: “Tôi sẽ không bao giờ kể với vợ là tôi đã tìm thấy một cuộc sống khác với một người phụ nữ khác. Và tôi cũng sẽ không bao giờ hối tiếc vì đã làm thế. Cuộc tình vụng trộm ấy buộc phải tồn tại trong im lặng. Không còn cách nào khác cả! Kể cả nếu mối quan hệ ấy kết thúc, thì bí mật vẫn cứ sẽ mãi mãi là bí mật”. Sự giấu giếm như chiếc chìa khóa thần kỳ mở ra cánh cổng của sự tự chủ và kiểm soát. Đây cũng chính là những điều tôi thường nghe từ những người phụ nữ và đôi khi cả từ những người đàn ông yếm thế. Thế nên giấu giếm thật sự rất... thú vị. Các mối quan hệ bất chính dẫn lối ta đến với những rủi ro, nguy hiểm và khiến ta dần bạo gan làm những hành vi sai trái. Chúng ta có thể không chắc khi nào sẽ lại hẹn hò với tình nhân, nhưng chúng ta hoàn toàn chắc chắn rằng mình cực kỳ háo hức đợi chờ ngày ấy. Tình vụng trộm như thuộc về một thế giới riêng, hoàn toàn tách biệt với phần còn lại của thế giới. Những chuyện ngoại tình vẫn không ngừng sinh sôi nảy nở bên rìa đời sống của chúng ta, chừng nào vẫn còn là bí mật thì chừng ấy chúng còn “vi diệu”. Tuy nhiên, không phải lúc nào bí mật cũng vui, cũng thú vị, ngay cả với người đang giấu giếm bí mật ấy. Vốn là mấu chốt của ngoại tình, bí mật châm mồi cho dối lừa, từ chối, lừa gạt và các chiến lược che đậy tinh vi. Trò hai mặt có thể gói ghém cả sự tự cô lập bản thân, theo thời gian dần biến thành nỗi ô nhục và căm ghét bản thân sâu sắc. Khi tôi hỏi Melanie vì sao cô quyết định kết thúc chuyện tình ngoài luồng đã kéo dài sáu năm qua, cô đáp: “Khi vẫn còn cảm thấy tội lỗi, tôi vẫn thường nhìn nhận bản thân là một người tốt đang làm điều xấu. Nhưng cái ngày tôi không còn cảm thấy tội lỗi gì nữa cũng chính là ngày tôi đánh mất tự trọng và thật sự cảm thấy mình xấu xa”. Khi chuyện tình bí mật bị phơi bày, người bị lừa dối bấy lâu sẽ đau đớn đến tan nát cả cõi lòng. Với nhiều người, đặc biệt là những người sống tại Mỹ, chính những dối lừa suốt thời gian dài sẽ để lại những vết sẹo sâu nhất. Tôi vẫn cứ nghe đi nghe lại điều này từ những người phụ nữ phát hiện mình bị phản bội bấy lâu nay: “Vấn đề không phải là anh ấy đã lừa dối mà là anh ấy đã nói dối rằng anh ấy không hề lừa dối tôi”. Cùng là hành động giấu giếm chuyện ngoại tình, nhưng có nơi thì bị phản đối, có nơi lại được xem là sự khôn ngoan. Những câu chuyện ngoại tình tôi từng nghe được đều gắn liền với nói dối và sự giấu giếm như những điều tất yếu. Và có một thực tế là những người ngoại tình không giỏi che giấu sẽ khiến người bị phản bội cảm thấy nhục nhã và đau đớn muôn phần. Nói đến ngoại tình là phải nói đến các bí mật. Nhưng nó cũng yêu cầu chúng ta tự vấn: Vậy còn sự riêng tư cá nhân thì sao? Đâu là ranh giới giữa riêng tư và bí mật? Có phải suốt ngày rình mò người kia là một chiến thuật hợp lý để ngăn họ ngoại tình? Có phải đã là một đôi thì cần tuyệt đối minh bạch với nhau? – Có phản ứng tình dục là cụm từ tôi chọn sử dụng thay cho từ “giao cấu”. Cụm từ “phản ứng tình dục” không chỉ dừng lại ở các hành vi giao cấu chật hẹp mà còn bao gồm sự thấu hiểu rộng hơn về tâm trí, thể xác và năng lượng ái tình. Khi nói về phản ứng tình dục, tôi muốn làm rõ rằng các chuyện tình đôi khi bao gồm hành vi giao cấu nhưng đôi khi không, song mọi chuyện tình đều luôn có dục tính. Như Marcel Proust đã nói, chính trí tưởng tượng của chúng ta mới là cái chịu trách nhiệm về tình yêu chứ chẳng phải đối phương. Năng lực tình dục mạnh mẽ đến độ một nụ hôn ta tưởng tượng đã trao cho ai đó có thể khiến ta hưng phấn, say đắm y hệt việc làm tình thật sự trong nhiều giờ. Cô Charmaine – một phụ nữ Jamaica 51 tuổi có nụ cười bắt mắt – đã thường xuyên ăn trưa cùng anh chàng đồng nghiệp Roy trẻ tuổi suốt một thời gian dài. Cô khẳng định rằng mối quan hệ giữa họ không xé bỏ các lời thề ước trong hôn nhân của cô vì: “Chúng tôi không hề quan hệ tình dục với nhau, thậm chí còn chưa bao giờ chạm vào nhau. Chúng tôi chỉ trò chuyện thôi, như vậy thì có gì là lừa dối chứ?”. Nhưng chúng ta đều biết rằng sự khước từ có thể gợi dục không khác gì quan hệ chăn gối. Ham muốn bắt rễ từ sự thiếu vắng và ngóng mong. Khi bị tôi ép mô tả cảm xúc khi ở bên anh chàng Roy, cô ấy nhượng bộ: “Khi trò chuyện với cậu ấy, tôi cảm thấy kích thích kinh khủng! Tôi chưa bao giờ bị kích thích mãnh liệt như thế, như thể cậu ấy đang chạm vào tôi dù thực tế chẳng hề chạm”. Những điều cô ấy đang mô tả chẳng phải phản ứng tình dục sao? Một bữa ăn trưa “trong sáng” như thế hoàn toàn có thể trở nên nóng rẫy, thậm chí cả khi Charmaine chỉ đang“hẹn hò chay” như cách mô tả của Cheryl Strayed. “Chẳng có gì xảy ra cả!” là điệp khúc quen thuộc của “những nhà truyền giáo tình dục”. Đó cũng là điều anh Dustin đã nói với cô Leah – bạn gái của anh – sau một lần anh qua đêm ở nhà nữ đồng nghiệp. Chuyện là sau khi uống một vài cốc rượu bia ở tiệc sinh nhật của cô đồng nghiệp Abby, anh Dustin chấp nhận lời mời ngủ lại đêm hôm đó ở nhà cô. Khi bị Leah chất vấn chuyện “ngủ lang”, anh Dustin cứ lặp đi lặp lại điệp khúc: “Thôi được rồi, vì em muốn biết nên anh mới nói đấy nhé! Bọn anh ngủ cùng nhau trên giường nhưng chẳng có gì xảy ra cả!”. Đầu óc cô Leah quay cuồng với mớ câu hỏi: Hai người ấy đi ngủ có khỏa thân không? Cô ấy có gối đầu lên cánh tay anh ấy không? Anh ấy có cọ mũi vào gương mặt đang say ngủ của cô ấy không? “Cậu nhỏ” của anh ấy có cứng lên không? Có thật là hai người không làm gì cả đêm hay không?,... Còn tôi thì tự hỏi: “Lúc nào thì hai người đó sẽ có chuyện gì đó xảy ra?”. Những ví dụ có thực trên đưa ra một quan điểm quan trọng: nhiều chuyện ngoại tình không liên quan đến hành vi giao cấu mà chủ yếu liên quan đến những ham muốn như ham muốn được người khác ham muốn, ham muốn được nhìn thấy người ấy, được kết nối với người ấy, ham muốn được người ấy quan tâm,... Mọi chuyện ngoại tình đều hàm chứa một chút dục tính, khiến chúng ta cảm thấy như được “sống lại”, mới mẻ, tái tạo năng lượng. Nó thuộc về năng lượng hơn là hành động, về sự quyến rũ hơn là quan hệ xác thịt. Thậm chí, khi bàn đến hành vi quan hệ tình dục, vẫn có bao người “hoạt ngôn” biện minh cực kỳ hoạt bát cho chuyện ngoại tình, tìm đủ mọi cách tách quan hệ tình dục ra khỏi cảm xúc tình dục đích thực. Đồng nghiệp Francesca Gentille của tôi đã tập hợp một danh sách những câu trả lời điền vào dấu ba chấm cho câu: “Đấy không phải là quan hệ tình dục vì...”: “... ngay cả tên của cô ta anh cũng chẳng biết.” “... rõ ràng đâu có ai đến đâu.” “... lúc đó anh say rồi.” “... anh không thích cô ta.” “... em không chắc mình còn nhớ rõ mọi việc.” “... người đó thuộc về loại giới tính mà em thường sẽ không quan hệ.” “... không có ai nhìn thấy.” “... chúng tôi vẫn còn mặc quần áo.” “... chúng tôi vẫn còn ít quần áo trên người.” ... Tất cả các biến dị này đều xuất hiện trong đời sống thực tế. Thế giới ảo bổ sung thêm những cú bất ngờ khác. Tình dục ảo có thật không? Khi ta ngắm một cặp mông trần truồng trên màn hình, có phải ta chỉ đang thả tự do cho trí tưởng tượng mà thôi hay đang... phản bội? Nhiều người nghĩ rằng vượt giới hạn là giao tiếp thật với người thật. Vậy còn thực tế ảo thì sao? Đó là thật hay chỉ là tưởng tượng? Vẫn còn đó những câu hỏi hết sức quan trọng mà chúng ta chưa có câu trả lời thỏa đáng. Như triết gia Aaron Ben-Ze’ev đã tuyên bố đầy xác đáng: “Bước chuyển từ thực tại tưởng tượng thụ động sang thực tế ảo tương tác trong không gian ảo còn cấp tiến hơn cả bước chuyển từ ảnh chụp sang video”. Chúng ta có thể tranh cãi đâu là thực, đâu là tưởng tượng nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chắc chắn về những phản ứng tình dục. Ngay cả khi chúng ta đồng ý mở rộng góc nhìn về những hình thái biểu hiện của tình dục, chúng ta vẫn sẽ bất đồng về ý nghĩa và nơi chúng thuộc về. Tất cả những thảo luận ấy chắc chắn sẽ dẫn đến một câu hỏi gai góc về bản chất của sự tự do tình dục. Ta có kỳ vọng bạn đời của mình hoàn toàn chỉ bị kích thích bởi mình không? Tôi đang nói về cả ý nghĩ, các mơ tưởng về tình dục, các giấc mơ, ký ức, những quyến rũ, cũng như ngay trong việc tự sướng. Các khía cạnh ấy của tình dục có thể là riêng tư, và là một phần rất cá nhân của chúng ta, đang tồn tại bên trong “khu vườn tình dục bí mật” của chính chúng ta. Nhưng một số người lại nghĩ rằng bắt buộc phải chia sẻ với “đối tác” tất cả những gì thuộc về chuyện tình dục của mình. Người yêu thủ dâm hay vẫn còn cảm xúc với tình cũ tức là đang phản bội mình. Theo quan điểm này, bất kỳ biểu hiện nào về tình dục, dù là thật hay chỉ là tưởng tượng, mà không chia sẻ với người yêu hay với vợ/chồng, đều sẽ được tính là phản bội. Tuy nhiên, lại có một quan điểm khác cho rằng việc dành riêng không gian cá nhân cho tình dục ở một chừng mực nào đó sẽ tạo nên sự tôn trọng đối với sự riêng tư và sự tự chủ, và đó chính là một biểu hiện của thâm tình. Trong hàng chục năm làm việc với nhiều cặp đôi, tôi quan sát thấy rằng những ai thành công nhất trong khoản gìn giữ ngọn lửa dục tình chính là những người thoải mái... ngoại tình nhất. Thậm chí nếu vẫn hạnh phúc một vợ một chồng, ta vẫn nhận ra rằng mình không sở hữu bản năng tình dục của bạn đời. Chính sự khó nắm bắt này khiến ta tiếp tục khám phá bạn đời thêm lần nữa. Mỗi cặp đôi cần thương lượng đến sự độc lập dục tình của nhau như một phần trong cuộc đối thoại sâu rộng hơn về chủ nghĩa cá nhân và sự kết nối của nhau. Muốn bảo vệ bản thân trước sự phản bội, chúng ta đòi hỏi quyền truy cập, được kiểm soát, sự minh bạch. Và chúng ta đứng trước nguy cơ vô tình xóa tan không gian cần thiết để duy trì đam mê giữa mỗi con người. Lửa cần oxy để cháy. – Sự vấn vương tình cảm là yếu tố thứ ba của ngoại tình. Hầu hết các mối quan hệ bất chính luôn đi kèm cảm xúc ở các cấp độ khác nhau. Ngoại tình thường gắn với đam mê mãnh liệt khó cưỡng. “Tôi nghĩ mình đã biết thế nào là yêu, nhưng chưa từng có cái cảm giác này bao giờ” là điệp khúc phổ biến của những người đang ngoại tình. Những người trong trạng thái này thường nói với tôi về tình yêu, sự siêu nghiệm, sự thức tỉnh, định mệnh, can thiệp của đấng trên cao – một cái gì đó thuần khiết đến độ họ không thể nào thờ ơ, vì “từ chối những cảm xúc ấy cũng chính là tự phản bội mình”. Những ai dính líu vào một chuyện tình tuyệt vời như thế thường cảm thấy khái niệm “mối quan hệ” hãy còn chưa tương xứng với hoàn cảnh của họ vì không hàm chứa hết sự sâu sắc của những cảm xúc và trải nghiệm. Ludo cho biết: “Nếu bạn gọi quan hệ của tôi và cô Mandy là lừa dối tức là đang biến điều đẹp đẽ thành điều thô thiển. Cô ấy từng trải qua vài điều giống tôi. Thế nên, cô ấy chính là người đầu tiên tôi có thể chia sẻ về việc cha tôi đã xâm hại tình dục tôi ngày bé. Phải, chúng tôi đã làm tình với nhau, nhưng quan hệ của chúng tôi hơn thế rất nhiều”. Tiếp tục đi sâu hơn vào khía cạnh này, có một loạt những cuộc gặp gỡ bao gồm những cấp độ khác nhau của sự thân mật về cảm xúc. Ở chỗ nông, chúng ta có những cuộc chơi qua đường tiêu khiển, nặc danh, ảo hay “ăn bánh trả tiền”. Trong nhiều trường hợp, người ngoại tình cứ khăng khăng rằng mình chẳng có tí cảm xúc nào khi làm tình với người kia. Một số người thậm chí còn mạnh miệng nói rằng không có cảm xúc gì khi làm tình với người kia tức... không phải là phản bội. Anh Guy nói: “Tôi trả tiền hậu hĩnh cho các cô gái qua đêm với tôi để họ biến mất vĩnh viễn khỏi đời tôi. Chuyện đó chẳng có tí nghĩa lý gì. Bí quyết khi chơi gái là chớ có sa vào lưới tình để... giữ gìn hôn nhân”. Nhưng có phải quan hệ xác thịt thật sự chỉ đơn giản là quan hệ xác thịt? Đúng là có thể một cuộc làm tình ngẫu nhiên chẳng đi kèm cảm xúc gì cả, nhưng một khi nó đã xảy ra thì sẽ mang nhiều ý nghĩa hơn bạn tưởng. Điều mỉa mai là những người “chơi gái” như anh Guy sẽ cố tình hạn chế cảm xúc vấn vương với bóng hình nào đó xuống đến mức tối thiểu để làm giảm nhẹ tội lỗi ngoại tình (“Chuyện đó chẳng có tí nghĩa lý gì!”) còn số khác như chị Charmaine thì nhấn mạnh sự gắn kết về mặt tình cảm, cảm xúc giữa cô với người kia để nhấn mạnh một điều tương tự như anh Guy (“Chẳng có gì xảy ra giữa chúng tôi cả!”). Người ta đã tốn khối giấy mực khi cố gắng xác định cái nào độc ác hơn – tình bị cuỗm mất hay một quan hệ xác thịt bị cấm đoán. Mỗi người có sự nhạy cảm riêng. Một số người chẳng buồn phiền gì khi “đối tác” của mình dành tình cảm cho ai khác, miễn là cứ chung thủy với mình về mặt chăn gối. Số khác lại không xem chuyện quan hệ xác thịt quá to tát nên cho phép nhau tự do khám phá tình dục, miễn là đừng vấn vương thương nhớ ai đó. Họ gọi đó là “đơn giao cảm xúc”1. 1. Nguyên bản tiếng Anh: emotional monogamy. Nhiều người cho rằng quan hệ tình dục và cảm xúc là hai thứ khó có thể tách rời nhau, có thể khi thì cái này lúc thì cái kia nhiều hơn, nhưng trong chuyện ngoại tình thì cả hai yếu tố này đều thường hiển hiện! Ngoại tình cảm xúc thì sao? Có một kiểu ngoại tình mới xuất hiện những năm gần đây: ngoại tình cảm xúc. Đây là khái niệm thuộc “hàng khủng” trong ngữ vựng nói về sự không chung thủy. Nhìn chung, nó được dùng chỉ một sự phản bội không có quan hệ xác thịt mà chủ yếu liên quan đến những cảm xúc yêu đương tha thiết vốn lẽ ra chỉ nên được dành cho người bạn đời. Thế nên, ngoại tình tư tưởng làm khô cạn mối quan hệ chính thức. Khái niệm “ngoại tình cảm xúc” cần được tháo gỡ hết sức thận trọng. Có rất nhiều “chuyện tình cảm” đi kèm với ức chế tình dục, bất chấp hai bộ phận sinh dục có tiếp xúc hay không, và việc khoác cho nó một tên gọi mới theo tôi dường như là đang cố giản lược về dục tính. Rõ ràng, ngoại tình vẫn có thể tràn trề dục tình mà chẳng cần... làm tình theo nghĩa đen, và trong các trường hợp này, chuyện thế nào thì ta nên gọi như thế đấy thì sẽ có ích hơn. Tuy nhiên, đôi khi khái niệm “ngoại tình cảm xúc” được áp dụng vào các mối quan hệ hoàn toàn thuần khiết, nhưng lại được cảm nhận là “hai người quá gần gũi”. Đây chính là một ý niệm bện chặt vào tư tưởng của chúng ta về việc kết đôi thời hiện đại. Ngày nay, nhiều người xem hôn nhân đồng nghĩa với việc gần gũi về cảm xúc và hai bên cần hoàn toàn thành thật đến mức trần trụi. Thế nên, khi một trong hai người phơi bày đời sống nội tâm với một ai đó thì người kia sẽ cảm thấy như bị phản bội. Kiểu tình yêu lãng mạn là kiểu chúng ta kỳ vọng đối tác trở thành người đồng hành về cảm xúc với mình, tức là người duy nhất ta san sẻ những giấc mơ, nuối tiếc và cả những âu lo sâu kín nhất. Chúng ta đang ở lãnh địa hoàn toàn mới mẻ của hôn nhân. Các thế hệ trước chưa bao giờ nhấn mạnh khía cạnh không chung thủy trong cảm xúc. Quan niệm hôn nhân của họ không được xây đắp quanh sự độc tôn về cảm xúc. Điều này cũng còn xa lạ với nhiều vùng trên thế giới. Vậy liệu đây có phải là một khái niệm hữu ích cho các đôi lứa ngày nay? Hôn nhân sẽ luôn được củng cố khi vợ chồng có thể tâm tình với nhau hoặc tìm được nhiều cách kết nối cảm xúc với nhau. Nhưng khi chúng ta dồn hết tất cả các nhu cầu thân mật vào một người duy nhất, tức vợ/chồng ta, thì quả thật ta đang khiến mối quan hệ vợ chồng trở nên mong manh, yếu ớt hơn. Rõ ràng, mọi chuyện đã trở nên rối rắm, khó hiểu hơn khi ta ra sức phân tích kỹ lưỡng ngoại tình cảm xúc. Một mặt, có những người thường viện cớ “có kết nối trái tim” với ai đó để hẹn hò... làm tình với người đó. Một người vợ phàn nàn rằng chồng cô say sưa với “bạn mới”, chẳng thèm đếm xỉa đến tâm tư tình cảm của vợ mà cứ chat trên Snapchat hàng giờ liền, mọi lúc mọi nơi. Tôi rất cảm thông với sự tức giận của cô ấy nhưng cũng làm rõ rằng điều đang khiến cô bận lòng không chỉ là giải tỏa các cảm xúc mà còn là... ham muốn tình dục. Mặt khác, các mối quan hệ cảm xúc sâu đậm với một người khác (không phải là vợ/chồng mình) là cách giải tỏa chính đáng cho các cảm xúc và nhu cầu không được thỏa mãn trong hôn nhân. Tôi đã đi trên ranh giới rất mong manh này suốt các buổi trị liệu. Chẳng có chút gì ngạc nhiên khi nhiều người vẫn còn bám víu vào cách hiểu hẹp nhất về ngoại tình: ngoại tình chính là quan hệ tình dục khi bị ngăn cấm. Tóm lại, tôi khuyến khích bạn hãy suy nghĩ xem bạn đang quan niệm thế nào về ngoại tình, bạn cảm thấy thế nào về chuyện ngoại tình. Sau đó, bạn hãy cởi mở hỏi người bạn đời của bạn xem người ấy quan niệm thế nào về ngoại tình. Thay vai, đổi chuyện Đôi lúc, chúng ta định nghĩa chuyện ngoại tình; khi khác, chuyện ngoại tình lại định nghĩa chúng ta. Chúng ta có thể vội vàng quy kết cố định các vai trò của ba người trong câu chuyện – người phản bội, người bị phản bội, người thứ ba. Nhưng trên thực tế, nhiều người trong chúng ta luôn thấy mình ở nhiều vị trí khác nhau, và góc nhìn của chúng ta về ngoại tình cũng sẽ thay đổi khi chúng ta đổi vai, tùy theo tình huống. Cô Heather là một chuyên gia còn độc thân sống tại New York (Mỹ), không còn ở độ tuổi lý tưởng để sinh đẻ, luôn mong chờ ý trung nhân để sống hạnh phúc bên nhau trọn đời. Cách đây mấy năm, cô đã chia tay vị hôn phu Fred sau khi phát hiện một thư mục trên máy tính của anh chứa đầy tin nhắn gửi cho các gái điếm hạng sang với đủ các đề nghị kỳ quái và những điểm hẹn đã chọn. Bị phản bội chỉ khiến cô đau một, bị Fred thờ ơ, chẳng thèm động chạm cơ thể khiến cô đau đến mười. Cô khao khát một mối quan hệ chung thủy, cuồng nhiệt, nóng bỏng, đắm say, thế nhưng Fred chỉ “hừng hực” với những cô gái điếm, còn về nhà thì lúc nào cũng tỏ ra chẳng mặn mà gì chuyện gối chăn. Người trị liệu của cô bảo rằng anh Fred cần thời gian để trưởng thành, và dự đoán trong khoảng 4-5 năm nữa, anh ấy sẽ trở thành một người bạn đời tuyệt hảo! Cô Heather nói với tôi: “Tôi nghĩ rằng không đáng để dành thời gian dạy dỗ và chờ anh ta trưởng thành. Và đó chắc chắn sẽ không phải là một trong những việc mà tôi sẽ làm trong kế hoạch 4-5 năm tới”. Mùa hè vừa qua, cô Heather gặp anh Ryan trên chuyến tàu điện từ Boston về New York. Mắt chạm mắt và rồi tình trong như đã. Anh ta thẳng thừng kể về hoàn cảnh của mình: “Anh kết hôn đã 13 năm, có hai con và đang muốn chấm dứt cuộc hôn nhân này”. Anh Ryan và vợ – cô Blair – đã đồng ý kết thúc mọi chuyện nhưng họ đang tiến hành mọi việc chầm chậm, cẩn thận suy nghĩ xem thời điểm nào thích hợp để báo cho lũ trẻ chuyện bố mẹ chúng chia tay. Tôi nhận ra rằng cách đây chưa lâu, cô Heather đã nếm trải nỗi đau của người bị phản bội, còn bây giờ cô đang trong vai “người thứ ba”, tức có quan hệ tình cảm với một người đã có gia đình. Không biết cô ấy có nhận ra mình đã “đổi vai” không nhỉ? Cô chia sẻ: – Anh ấy là tất cả những gì tôi muốn. Không hẳn anh ấy đang ngoại tình với tôi vì anh ấy đã hết tình cảm với vợ rồi, chẳng qua là chưa chính thức ly hôn thôi! Tôi khều cô một cái, nói: – Nhưng vợ của anh ấy không biết chuyện anh ấy đang qua lại với chị đúng không? Chuyện hai người ấy ly hôn chưa xong đâu có đơn giản, dễ dàng như kiểu chị bảo anh ấy rằng “Anh hãy về nhà làm cho xong việc rồi quay lại với em nhé”. Cô Heather ngay lập tức tự vệ: – Chà, khi nào một cuộc hôn nhân thật sự kết thúc nhỉ? Có phải là khi hai người ngủ riêng, hay khi hai người công bố trước gia đình và bạn bè chuyện đã chia tay, hay khi đã nộp đơn xin ly dị? Ly hôn đúng là một quá trình dài, tôi không biết thời điểm nào là thích hợp để tôi đến với anh ấy. Tôi vui khi thấy cô ấy tươi tắn hơn. Tôi cũng nhận thấy ý niệm về ngoại tình của cô ấy đã trở nên linh hoạt, mềm dẻo khi đã biết thử đặt mình vào vị trí của người ở phía bên kia. Vài tuần sau, niềm vui kia của tôi tắt ngóm khi cô ấy báo tôi rằng sau hai tháng hẹn hò bí mật, cô và Ryan đã dành trọn một dịp cuối tuần bên nhau, và cô chưa bao giờ hạnh phúc như thế. Nhưng rồi cô rơi khỏi vườn địa đàng khi hai ngày sau, anh Ryan gọi cho cô, báo rằng vợ anh đã “lục tung” cái iPad của anh khi anh để quên nó ở nhà và đi chơi với Heather. Và tất nhiên, vợ anh đã biết chuyện anh “vụng trộm” với Heather. Cô Blair lập tức từ bỏ kế hoạch ly hôn từ từ. Cô đem các con đi suốt cả tuần, để mặc Ryan một mình giải thích mọi chuyện với cha mẹ, bạn bè chung của hai người. Chỉ cần một động thái của Blair, chuyện tình bí mật vừa chớm nở của Ryan và Heather bị đem ra ánh sáng, khiến số phận những người liên quan đều rẽ sang một hướng khác. Cô Blair không còn chú trọng đến thời điểm ly hôn nữa. Suy nghĩ “Chúng ta không còn thuộc về nhau” nay đã trở thành “Anh ta đã lừa dối tôi!”. Còn với Ryan, suy nghĩ “Mình cần ly hôn làm sao để không làm ai tổn thương” nay đã trở thành “Mình phải giải thích chuyện ngoại tình này với cha mẹ và các con thế nào đây?”. Và cô Heather chính là tác nhân gây ra cú thay đổi chí mạng này. Cô Heather từng phản đối kịch liệt chuyện ngoại tình, chuyện làm người thứ ba, chuyện cướp chồng cướp vợ người khác. Cô cảm thấy mình là một thành viên đáng tự hào của hội chị em phụ nữ luôn giúp đỡ, chở che nhau. Ấy vậy mà giờ đây cô lại ở đúng cái vị trí “người thứ ba” mà cô từng kịch liệt phản đối. Mỗi khi tưởng tượng cảnh vợ của Ryan đọc những trao đổi mùi mẫn giữa Ryan và Heather khiến cô như... đông cả máu lại. Tôi đã nghe nhiều những câu chuyện như của Heather, tức câu chuyện của những người đã “đổi vai”, những người đã từ chỗ phán xét, chỉ trích chuyện ngoại tình chuyển sang biện minh cho ngoại tình. Khi bàn về chuyện ngoại tình, ta thường sa vào thiên kiến của người ngoài cuộc, người quan sát chứ không phải là người trong cuộc. Cụ thể, nếu biết ai đó đã ngoại tình, ta thường chỉ trích rằng người đó là kẻ ích kỷ, yếu đuối, không đáng tin tưởng. Nhưng khi chính ta “ăn vụng”, ta sẽ... đổ thừa hoàn cảnh. Định nghĩa của chúng ta về thiếu chung thủy không thể tách rời với những câu chuyện mà chúng ta kể cho chính mình, và chúng tiến triển theo thời gian. Tình yêu vừa đơm hoa lắng nghe bằng sự háo hức vốn luôn có cách riêng của nó để gọt đi những ranh giới và né tránh những cản ngăn. Khi anh Ryan bảo cô Heather rằng vợ chồng anh không còn ngủ chung, cô Heather dễ có xu hướng nhìn nhận anh sắp ly dị hơn là vẫn đang trong một cuộc hôn nhân, thế nên cô nghĩ mình hoàn toàn vô can, hoàn toàn chẳng có tội tình gì. Ngược lại, khi bị bạn đời ruồng bỏ, mắt ta nhìn người ấy làm gì cũng là... đang lừa dối ta, tai ta nghe người ấy nói lời nào cũng là... lời dối trá. Giờ đây, cô Blair nghĩ rằng chồng chưa bao giờ muốn quan tâm đến những cảm xúc của mình và có lẽ đã lừa dối mình từ lâu lắm rồi. Chuyện tình hão huyền của cô Heather với anh Ryan nay đã bầm dập. Mới đây thôi cô còn say sưa tưởng tượng sẽ mang thai đứa con của Ryan, sẽ âu yếm dẫn những đứa con riêng của chồng đến thăm ông bà nội của chúng. Bây giờ, cô phải nhục nhã đối diện với bố mẹ của Ryan trong vai trò... người tình tội lỗi của con trai họ. Với những đứa con của anh Ryan, cô mãi mãi là người phụ nữ đã đồng lõa với cha chúng lừa dối mẹ chúng. Dù cô Heather có chân thành thế nào thì danh dự của cô cũng đã bị hoen ố. Cô nói với tôi: “Con đường tôi chọn đi có thể rất dài và khó khăn, nhưng tôi sẵn lòng đối mặt tất cả”. Sự kiên trì của cô đã gặt hái được thành tựu. Cô và anh Ryan đã kết hôn, cô có quan hệ tốt đẹp với cha mẹ chồng và những đứa con riêng của chồng. Mùa hè sang năm vợ chồng họ sẽ đón đứa con chung đầu lòng. Tôi tự hỏi, lúc này, cô định nghĩa “ngoại tình” như thế nào? Chương 3 Chuyện tình ngày nay đã khác xưa nhiều Tình yêu là điều lý tưởng, hôn nhân là điều rất thực tế, ai nhập nhằng giữa thực tế và lý tưởng thì sẽ không bao giờ được yên thân. - Johann Wolfgang von Goethe Năm 1946, bà Maria phát hiện một lá thư tình trong túi bộ quân phục của chồng - ông Kenneth. Bà liền vứt lá thư đó đi và không bao giờ đả động chuyện ấy với chồng. Bà thầm nghĩ: “Mình phải làm gì trong tình huống này? Ly dị à? Ly dị xong thì mình sẽ đi đâu? Ai sẽ cưới một người phụ nữ có đến bốn đứa con chứ?”. Khi bà Maria tâm sự với mẹ chuyện mình đang bị chồng phản bội, ý kiến của mẹ càng khiến bà thêm vững lòng với lựa chọn không ly hôn: “Các con của con còn bé. Hôn nhân là chuyện lâu dài, đừng vì danh dự mà đạp đổ tất cả”. Hai người phụ nữ này cùng đồng ý rằng ngoại tình là... chuyện thường thấy ở cánh đàn ông. Năm 1984, Silvia - con gái đầu lòng của bà Maria - phát hiện chồng mình ngoại tình khi có nhiều lần anh đặt điện hoa nhưng người nhận không phải là Silvia. Silvia kể với mẹ chuyện này. Bà Maria rất thông cảm với nỗi đau của con gái, và vui mừng phần nào vì hoàn cảnh của con gái bây giờ khá hơn mình ngày xưa. Bà khuyên con gái: “Đàn ông nào cũng ham của lạ cả con à. Con chưa có con cái, lại có công ăn việc làm ổn định, thế nên con hãy quyết liệt dứt áo ra đi”. Silvia ly hôn. Hai năm sau, cô yêu, tái hôn và sinh được cặp song sinh Michelle và Zac. Chính vì có nghề nghiệp ổn định với thu nhập cao ngất mà Silvia có được thứ tự do mà thế hệ của mẹ cô khó có được: có quyền chọn lựa nên có con hay không và khi nào thì có con, ngẩng cao đầu khi ly hôn, tự do tái hôn,... Trong nửa thế kỷ qua, chuyện hôn nhân đã không ngừng thay đổi, không ngừng có những nét mới. Khi Zac - con trai của Silvia - quyết định sẽ kết hôn hợp pháp với bạn trai mình thì anh phát hiện một sự thật phũ phàng: bạn trai của anh có một hồ sơ bí mật trên một trang mạng hẹn hò lớn dành cho cộng đồng LGBT (cộng đồng những người đồng tính, song tính và chuyển giới). Nhiều người thường hỏi vì sao ngày nay ngoại tình lại là vấn đề nghiêm trọng đến vậy? Vì sao bị phản bội lại khiến người ta đau đến vậy? Vì sao ngoại tình trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ly hôn? Chỉ cần xem xét tất cả những thay đổi về tình yêu, tình dục và hôn nhân trong suốt vài thế kỷ qua là chúng ta có thể có một dáng hình đầy đủ về sự phản bội thời nay. Lịch sử và văn hóa luôn là phông nền cho những tấn bi kịch gia đình. Cụ thể là sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân, sự xuất hiện của văn hóa tiêu thụ và khát khao hạnh phúc đã làm biến đổi hôn nhân và cái bóng ngoại tình của nó. Chuyện ngoại tình đã không còn như trước đây vì hôn nhân ngày nay đã khác xưa nhiều lắm. Cách “ông bà ta” yêu và chung sống Suốt nhiều thiên niên kỷ, hôn nhân giống như một liên minh chiến lược giữa hai gia đình để bảo đảm sự tồn vong về kinh tế và cổ súy sự gắn kết xã hội hơn là sự tác hợp giữa hai con người, hai tâm hồn. Đó là mô hình thực dụng mà ở đó, trẻ em không được yêu thương nhiều, vợ chồng chỉ chủ yếu mơ ước chuyện sinh nở con đàn cháu đống. Mọi người cố gắng làm tròn các nghĩa vụ hôn nhân để đổi lấy những cảm giác quan trọng là an toàn và thuộc về nhau. Tình cảm có thể nảy sinh, nhưng chắc chắn là không cần thiết. Trong bất cứ tình huống nào, tình cảm chỉ như một cảm xúc mơ hồ, không sao so sánh được với cả định chế nặng nề dường ấy. Đam mê vẫn luôn cháy bỏng trong con tim mỗi người, nhưng không trỗi dậy từ... sợi dây hôn nhân. Sử gia Stephanie Coontz đã đưa ra một quan điểm thú vị rằng khi hôn nhân hình thành trước hết là như một liên minh về kinh tế thì ngoại tình đôi lúc lại chính là không gian dành cho tình yêu. Cô viết: “Hầu như xã hội nào cũng có tình yêu lãng mạn, tức tình yêu có kết hợp giữa đam mê tình dục, say nắng và sự lãng mạn hóa người mình yêu. Nhưng những điều ấy thường không được xem là phù hợp đối với hôn nhân vì hôn nhân là một sự kiện chính trị, kinh tế và giao thương. Nhiều người tin rằng tình yêu đích thực, thuần khiết chỉ có thể tồn tại khi không có hôn nhân”. Hôn nhân truyền thống có sự phân định rõ ràng về giới và về phân công lao động. Miễn là mỗi người đều làm theo những gì được kỳ vọng thì đó là một cặp đôi hòa hợp, ví dụ người chồng lao động chăm chỉ, không rượu chè, chu cấp đầy đủ cho gia đình; người vợ giỏi nấu ăn, khéo giữ nhà cửa ngăn nắp, sinh được nhiều con. Đó là một hệ thống thể hiện rõ sự bất bình đẳng giới của luật lệ và của cả nền văn hóa. Khi kết hôn, phụ nữ buông bỏ quyền tự do cá nhân và những tài sản của mình, và rồi chính họ cũng trở thành một loại tài sản. Điều đáng ghi nhớ là thời xa xưa, những áp đặt về chuyện chung thủy trong hôn nhân và chế độ một vợ một chồng không liên quan gì đến... tình yêu. Chế độ phụ hệ buộc phụ nữ phải chung thủy để đảm bảo huyết thống không lộn xộn và tài sản không bị chia sẻ lung tung khi người chồng chết đi. Thế nên, danh dự và huyết thống của một người đàn ông liên quan mật thiết đến trinh tiết của cô dâu anh ta cưới và việc cô dâu ấy trở thành một người vợ suốt đời chỉ “tôn thờ” một người chồng là anh ta. Do đó, phụ nữ ngoại tình dễ gặp nhiều rủi ro, nếu lỡ có thai sẽ bị nhiều người chế giễu, thậm chí bị giết. Trong khi đó, ở hầu hết các nền văn hóa, đàn ông có cái tự do bất thành văn là tự do “ong bướm” mà chỉ phải chịu chút ít hậu quả. Đàn ông mạnh dạn làm thế là vì được “chống lưng” bằng một mớ lý thuyết biện hộ cho bản tính “nếm của lạ” của nam giới. Cái tiêu chuẩn phụ nữ phải chung thủy, đàn ông có thể ngoại tình có tuổi thọ không kém gì tuổi thọ của hiện tượng ngoại tình. “Anh yêu em. Chúng mình hãy kết hôn nhé” – Suốt phần lớn lịch sử nhân loại, hai câu nói này chưa bao giờ sánh bước cùng nhau. Chủ nghĩa lãng mạn đã thay đổi tất cả. Vào cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19, giữa sự thay đổi khủng khiếp về xã hội do Cách mạng công nghiệp mang lại, hôn nhân được tái định nghĩa. Dần dần, nó tiến triển từ một giao kết kinh tế thành một giao kết đồng hành – một sự gắn bó được tự do lựa chọn giữa hai cá nhân, không dựa trên nghĩa vụ và bổn phận mà dựa trên tình yêu và sự trìu mến. Trong sự dịch chuyển từ làng xóm sang thành thị, chúng ta trở nên tự do hơn nhưng cũng cô độc hơn. Chủ nghĩa cá nhân bắt đầu cuộc chinh phục không chút khoan nhượng nền văn minh phương Tây. Sự chọn lựa bạn tình gắn với những ước vọng lãng mạn vốn dùng để chống chọi lại sự cô đơn ngày càng gia tăng của đời sống hiện đại. Ấy thế mà bất chấp những thay đổi đó, một vài truyền thống xã hội còn nguyên vẹn nếp cũ khi tiến vào giữa thế kỷ 20. Hôn nhân vẫn được dự kiến sẽ kéo dài đến suốt đời, phụ nữ phụ thuộc chồng về pháp lý và tài chính, tôn giáo quyết định đạo đức và chi phối quy tắc ứng xử, ly hôn không phải là phổ biến và là lý do khiến những người trong cuộc sẽ bị ô nhục và tẩy chay. Và trên hết, sự thủy chung vẫn tuyệt đối cần thiết, ít nhất là đối với phụ nữ. Là một phụ nữ của thập niên 50, bà Maria ý thức rõ về các hạn chế trong chọn lựa của mình. Bà lớn lên trong một thế giới có bốn món ngũ cốc để chọn cho bữa ăn sáng, ba kênh truyền hình và hai người đàn ông mà bà biết có thể phù hợp để kết hôn. Việc bà có toàn quyền quyết định chọn ai làm chồng quả là một điều mới mẻ. Thậm chí ngày nay, hơn 50% hôn nhân trên toàn cầu vẫn do sắp đặt. Dù yêu chồng nhưng bà Maria xem tình dục chủ yếu chỉ là để duy trì nòi giống. Bà Maria chia sẻ: “Sau khi sinh bốn đứa con trong vòng sáu năm, tôi nghĩ mình... đã xong việc”. Khi thỉnh thoảng làm tình với chồng, bà chẳng cảm thấy khoái lạc gì, chỉ cảm thấy như làm tròn nghĩa vụ của người vợ. Còn chồng bà – ông Kenneth – người được bà Maria mô tả là “một người đàn ông tốt bụng và hào phóng”, chưa từng được nhập môn về những bí ẩn của cơ thể phụ nữ, cũng chẳng có ai bảo ông nên làm gì với phụ nữ. Nhưng cả chuyện chăn gối lạnh nhạt và chuyện về sau ông Kenneth phiêu lưu tình ái đều không phải là nguyên nhân khiến hôn nhân đổ vỡ. Thời đó, người ta không ly hôn vì những điều như vậy. Trong lúc đàn ông thuộc thế hệ ông Kenneth được ngầm cho phép ra ngoài nếm “của ngon vật lạ” cho đời thêm phần ngọt ngào thì những phụ nữ như bà Maria lại được xã hội kỳ vọng phải ráng tìm thấy sự ngọt ngào ngay trong hôn nhân của mình! Với những người thuộc thời đại của ông Kenneth và Maria, hôn nhân là một giao ước trọn đời, có rất ít lối để bước ra. Họ bước vào lễ đường, cam kết sẽ cùng nhau chấp nhận mọi hạnh phúc lẫn khổ đau, chỉ có cái chết mới có thể chia lìa họ. Yêu một người trong mỗi chặng đời Như đã kể, cô Silvia không chờ cái chết chia lìa cô với chồng mà chủ động... chia tay chồng vì không còn cảm thấy hạnh phúc. Ngày nay, hôn nhân kết thúc khi tình yêu chết đi. Là một đứa trẻ thế hệ babyboomer1lớn lên ở San Francisco (Mỹ), cô đã trưởng thành trọn vẹn trong bước ngoặt văn hóa mà sự kết đôi đã thay đổi tới mức khó lòng nhận ra. 1. Babyboomer: Thế hệ trẻ em sinh ra trong và ngay sau Thế chiến thứ hai, thừa hưởng những đặc quyền, sự tiêu thụ phù phiếm vật chất và xa hoa giàu có đến mức tương phản với thế hệ trước đó, nhất là thế hệ babyboomer ở Mỹ. Ngày nay babyboomer chính là thế hệ đang lãnh đạo chủ chốt nước Mỹ nói riêng và thế giới phương Tây nói chung. Chủ nghĩa nữ quyền, những biện pháp tránh thai và quyền nạo phá thai – đã trao cho phụ nữ quyền kiểm soát tình cảm và cuộc đời mình. Nhờ vào bộ luật ly hôn không quy kết trách nhiệm được ban hành tại California năm 1969 và nhiều tiểu bang khác sau đó ít lâu, nhiều phụ nữ đã mạnh dạn nghĩ đến chuyện ly hôn khi nhận thấy hôn nhân không còn hạnh phúc. Và một khi phụ nữ có thể ly hôn thì cũng có nghĩa họ cần một lý do thuyết phục hơn thời xa xưa để tiếp tục duy trì cuộc hôn nhân đó. Điều này kéo theo việc chuẩn chất lượng hôn nhân đã được nâng lên đáng kể. Sau khi ly hôn, cô Silvia ưu tiên phát triển sự nghiệp, phấn đấu để thăng tiến trong ngành ngân hàng lúc này vẫn còn bị thống trị bởi nam giới. Cô hẹn hò vài anh chàng nhưng chẳng đi đến đâu. Chỉ đến khi gặp anh Jason – người làm đàn violin kiêm thầy giáo dạy nhạc, cô mới cảm thấy sẵn lòng yêu hết mình. Trong một cuộc tâm tình, tôi hỏi cô Silvia: – Chị có chọn cuộc hôn nhân một vợ một chồng hay không? Cô nhìn tôi, ngạc nhiên: – Dĩ nhiên là có. Tôi vẫn luôn chỉ có một người duy nhất trong mỗi giai đoạn. Không biết cô có nhận ra rằng những từ ngữ cô dùng đã phản ánh sự thay đổi về văn hóa hay không. Trước đây, “chỉ có một người” có nghĩa là có người đó suốt cuộc đời. Giờ đây, “chỉ có một người” có nghĩa là chỉ quen một người trong mỗi giai đoạn. Với người chồng thứ hai, cô Silvia yêu cầu có sự bình đẳng trong bếp núc và cả trong phòng ngủ. Anh Jason chinh phục cô bằng khả năng quét dọn điêu luyện và khả năng đoán biết những nhu cầu của vợ cũng điêu luyện không kém. Thay vì bị khuôn khổ vào vai trò về giới, sự gắn bó của họ được hiểu như phân công lao động linh hoạt, thỏa mãn cá nhân, cảm thấy quyến rũ nhau về tình dục và sự gắn bó thân thiết. Đầu tiên, chúng ta mang tình yêu vào hôn nhân. Rồi chúng ta mang tình dục vào tình yêu. Và rồi chúng ta gắn hạnh phúc trong hôn nhân với thỏa mãn tình dục. Tình dục với “sứ mệnh” duy trì nòi giống nay đã phải nhường đường cho tình dục để giải trí, tận hưởng. Khi quan hệ tình dục trước hôn nhân đã trở thành chuyện bình thường thì tình dục trong hôn nhân lại trải qua một cuộc cách mạng của riêng nó: từ nghĩa vụ của người vợ đã trở thành việc hai cơ thể, hai tâm hồn cùng kết nối và tận hưởng niềm khoái lạc. Tình yêu thời nay Ngày nay chúng ta đang tham gia vào một đại thí nghiệm. Lần đầu tiên trong lịch sử, chúng ta muốn tình dục trong hôn nhân không phải là nghĩa vụ, không phải để sinh con đàn cháu đống cho có người... làm ruộng. Chúng ta muốn tình dục chỉ vì muốn! Tình dục của chúng ta phải khởi nguồn từ ham muốn, một biểu hiện về quyền chủ động lựa chọn. Ngày nay chúng ta quan hệ tình dục vì chúng ta cảm thấy thích và muốn – hy vọng là cả hai người đều muốn thế, tốt hơn nữa là hai người muốn thế vào cùng một lúc và lý tưởng nhất là hai người đều có ham muốn trong nhiều thập kỷ. Trong quyển sách The Transformation of Intimacy (tạm dịch: Sự chuyển biến của chuyện chăn gối), Anthony Giddens giải thích rằng khi tình dục bị tách biệt khỏi sinh sản, nó không còn là một đặc điểm sinh học của con người mà trở thành một biểu hiện của ý thức về bản thân. Tính dục của chúng ta đã được xã hội hóa khỏi thế giới tự nhiên và trở thành một “tài sản của cá nhân” mà chúng ta sẽ định nghĩa và tái định nghĩa nó suốt cuộc đời. Nó trở thành một biểu hiện của con người, không còn là một việc ta phải làm. Với mỗi chúng ta, tình dục là một quyền của con người gắn với quyền cá nhân, tự do cá nhân và sự tự nhận thức về bản thân. Ta tin rằng sự hưng phấn tình dục là điều ta có quyền hưởng và đây là một trong những yếu tố cơ bản liên quan đến cách ta nhìn nhận về chuyện gối chăn. Tâm lý gần gũi thân thuộc trong hôn nhân hiện đại thì không có gì để bàn cãi. Sự gần gũi về cảm xúc đã chuyển từ việc là một sản phẩm thừa của mối quan hệ lâu năm trở thành điều quan trọng nhất của mối quan hệ đó. Ngày xưa, sự gần gũi ám chỉ sự đồng hành và tình bằng hữu, được nảy sinh từ việc sẻ chia những thăng trầm của cuộc sống, từ quá trình làm việc ngoài đồng, nuôi dạy con cái, đi qua các mất mát, bệnh tật, gian nan. Cả đàn ông và đàn bà đều dễ tìm thấy những tình bạn với những người cùng giới tính với mình để tiện tụ tập, tâm tình. Thế giới ngày nay đang chuyển động và thay đổi không ngừng. Những thành viên trong gia đình thường mỗi người mỗi nơi, thậm chí mỗi người ở một nước, lập nghiệp, sinh sống, xây dựng gia đình. Chúng ta có hàng trăm “bạn” ảo nhưng khi có việc cần được giúp đỡ lại khó tìm được một ai sẵn lòng chìa tay ra. Chúng ta tự do hơn ông bà ta rất nhiều nhưng cũng ít liên kết hơn rất nhiều. Trong cuộc kiếm tìm mỏi mòn một bến bờ an toàn để neo đậu, ta nên dừng chân ở chốn nào? Sự gần gũi trong hôn nhân đã trở thành thuốc giải tối cao cho cuộc sống ngày một phân tán nhiều hơn. Thân thuộc, gần gũi chính là nhìn thấu tâm hồn nhau. Thử tưởng tượng một người vợ tha thiết nói với chồng những lời này: “Em muốn tâm tình với anh. Em muốn chia sẻ với anh những của cải quý giá nhất của em. Đó không phải là của hồi môn mà là những hy vọng, khát vọng, nỗi sợ hãi, nỗi ngóng trông, tóm lại là mọi cảm xúc của em, là nội tâm của em. Anh hãy nhìn vào mắt em đi, đừng lướt điện thoại khi em đang giãi bày những nỗi niềm tâm sự. Em cần cảm thấy được anh thông cảm và ủng hộ. Chính điều đó khiến em cảm thấy mình quan trọng với anh”. Sự thống chị bởi chiếc nhẫn cưới Chưa bao giờ trong lịch sử nhân loại chúng ta lại kỳ vọng nhiều ở hôn nhân như thế. Chúng ta vẫn muốn có mọi thứ mà gia đình truyền thống có: sự an toàn, con cái, của cải, được bạn đời tôn trọng; nhưng giờ đây chúng ta còn muốn người ấy yêu thương ta, khát khao ta, hứng thú với ta. Vợ chồng nên đồng thời là bạn thân, là người tâm sự tin cậy và đặc biệt nên là một đôi tình nhân nồng nhiệt. Trí tưởng tượng của con người đã dựng lên một đỉnh Olympus mới, rằng tình yêu sẽ luôn luôn là vô điều kiện, sự thân thuộc mê hoặc và tình dục sẽ ôi-chao-tuyệt-làm-sao, sẽ mãi luôn là như thế và chỉ với duy nhất một người. Chiếc nhẫn cưới nhỏ nhắn đeo mang trên mình những lý tưởng mâu thuẫn khủng khiếp với nhau. Ta vừa muốn vợ/ chồng ta đem đến cho ta sự ổn định, an toàn, dễ đoán biết, đáng tin cậy – tức những điều cố định. Song, ta lại đồng thời muốn vợ/chồng ta phải có vẻ bí ẩn, thích phiêu lưu, ưa liều lĩnh, khiến ta không ngừng ngạc nhiên. Điều này như thể ta nói với bạn đời của mình rằng hãy khiến anh/em vừa thoải mái vừa sợ hãi, vừa cảm thấy quen thuộc và cảm thấy lạ lẫm, hãy vừa làm thế liên tục vừa có lúc ngừng. Nhiều đôi vợ chồng ngày nay tìm cách mang những khao khát chưa bao giờ đội trời chung vào dưới một mái nhà. Nhà phân tích Robert Johnson đã viết rằng: “Tình yêu lãng mạn đã trở thành hệ thống năng lượng vĩ đại thống trị tinh thần Tây phương. Trong văn hóa của chúng ta, tình yêu lãng mạn đã thay thế cho tôn giáo. Ở địa hạt tình yêu lãng mạn, đàn ông và phụ nữ tìm kiếm ý nghĩa, sự siêu việt, sự toàn vẹn và đắm say”. Trong cuộc truy tìm một tâm hồn đồng điệu, chúng ta đã gộp chung những cái thuộc về tinh thần với những cái thuộc về quan hệ giữa con người với nhau, như thể chúng là một và hệt như nhau. Sự hoàn hảo mà chúng ta muốn nếm trải trong tình yêu trần thế này, xưa kia chỉ có thể kiếm tìm trong chốn tôn nghiêm của bậc thánh thần. Khi chúng ta nhuộm sắc bạn đời bằng những thuộc tính thiêng liêng và kỳ vọng người đó sẽ nâng chúng ta từ sự tầm thường đến tuyệt vời, chúng ta đã tạo ra, theo Johnson, một “bòng bong báng bổ của hai tình yêu linh thiêng” vốn chỉ có thể khiến ta thất vọng mà chẳng giúp ích được gì. Chúng ta vừa không ngừng đòi hỏi, vừa muốn được hạnh phúc. Chúng ta đã mang thiên đàng xuống trần gian, đặt nó ngay trong tầm với. Ngày nay, hạnh phúc không còn là sự theo đuổi mà là sự đòi hỏi. Chúng ta kỳ vọng người bạn đời của ta sẽ trao cho ta tất cả những thứ mà có khi cần cả một cái làng mới đáp ứng đủ và ta phải sống đến hai lần may ra mới hưởng hết. Những đòi hỏi của ta hoàn toàn “quá tải” cho một mối quan hệ chỉ có hai người. Tại nhiều hôn lễ, các cô dâu, chú rể thường rưng rưng xúc động nguyện thề, hứa hẹn, cam kết đủ điều tuyệt vời: chung thủy, tôn trọng nhau, đồng cam cộng khổ, không ngừng hoàn thiện bản thân, yêu nhau đến đầu bạc răng long,... Và tất nhiên, không ít người sau đám cưới trong mơ đã tự mình phá vỡ những lời hứa ngày nào ấy. Khi nghe cặp đôi nào đó cam kết, hứa hẹn quá nhiều trong ngày cưới, tôi lại tự hỏi liệu họ có thể “sống sót” qua nổi kỳ trăng mật mà vẫn giữ trọn cái danh sách lời hứa dài dằng dặc ấy hay không. Chúng ta đã mang vào quan niệm hôn nhân tất cả mọi thứ chúng ta từng tìm kiếm ở những mối quan hệ bên ngoài cánh cửa hôn nhân: cái nhìn say đắm, tình dục phóng khoáng, sự cân bằng hoàn hảo giữa tự do và cam kết. Khi đã thề nguyền và “vũ trang” đầy đủ cho hôn nhân như thế, cớ gì chúng ta lại lạc lối vào những phút “ngoài chồng, ngoài vợ”? Sự phát triển của hôn nhân đã khiến ta từng tin rằng ngoại tình sẽ không có chút cơ hội nào sinh sôi nảy nở vì ta đã “chặn cửa” mọi lý do ngoại tình rồi. Vậy mà, chuyện ngoại tình vẫn cứ xảy ra. Chúng ta – những kẻ lãng mạn vô vọng – dẫu không thích cũng phải thừa nhận rằng những cuộc hôn nhân dựa trên tình yêu và sự cuốn hút lẫn nhau thường mong manh dễ vỡ hơn các cuộc hôn nhân dựa trên động cơ vật chất (tuy nhiên điều này không có ý cho rằng kiểu hôn nhân xưa cũ ổn định và hạnh phúc hơn). Những cuộc hôn nhân bắt nguồn từ tình yêu và sự lãng mạn này dễ bị cái bóng ngoại tình phủ xuống chính bởi sự “thất thường” của con tim. Những người tôi từng trị liệu, cả nam và nữ, đều dành nhiều thời gian tìm kiếm tình yêu và hạnh phúc hơn thế hệ trước rất nhiều, nhưng nghiệt ngã thay, chính điều này là lý do ngầm dẫn đến thực tế ngoại tình và ly hôn tràn lan. Ngày xưa, ta ngoại tình vì hôn nhân không có nhiệm vụ phải chứa đựng tình yêu và đam mê. Ngày nay, ta ngoại tình vì hôn nhân không thể trao cho ta tình yêu và đam mê và sự quan tâm tuyệt đối mà nó đã hứa hẹn. Tôi đã gặp rất nhiều người không ngừng mơ mộng về tình yêu lý tưởng để rồi vỡ mộng, bất mãn khi tình yêu trong thực tế không như mình mơ ước. Chủ nghĩa tiêu dùng lãng mạn trong tình yêu Trong các buổi điều trị tâm lý cho khách hàng, tôi thường nghe những lời ca thán quen thuộc như: “Nhu cầu của tôi không được đáp ứng”, “Tôi không thấy hài lòng với cuộc hôn nhân này nữa”, “Đây nào có phải là thỏa thuận như ban đầu”,... Như nhà tâm lý và tác giả Bill Doherty quan sát, những kiểu phát ngôn như thế biểu hiện cho việc áp dụng các giá trị của chủ nghĩa tiêu dùng – “trục lợi cá nhân, giá rẻ, quyền lợi và đề phòng mất mát lợi ích” – vào các mối quan hệ lãng mạn của chúng ta. Ông viết: “Chúng ta vẫn còn tin vào cam kết, nhưng những tiếng nói mạnh mẽ bên trong ta và từ cả bên ngoài nói với chúng ta rằng chúng ta sẽ chỉ là người thất bại nếu chịu chấp nhận ít hơn những gì chúng ta nghĩ mình cần và xứng đáng có được trong hôn nhân”. Trong xã hội tiêu dùng, sự mới lạ chính là chìa khóa. Các sản phẩm được lập trình sẵn là sẽ lỗi thời để bảo đảm chúng ta sẽ mong muốn thay thế chúng sau một thời gian sử dụng. Và những mối quan hệ vợ chồng chẳng nằm ngoài xu hướng này. Chúng ta sống trong một nền văn hóa liên tục khuyến dụ chúng ta bằng lời hứa hẹn về một ai đó tốt hơn, trẻ trung hơn, sống động hơn so với vợ/chồng ta. Do đó chúng ta không còn ly hôn vì bất hạnh mà chúng ta ly hôn là để hạnh phúc hơn. Chúng ta đã xem sự thỏa mãn tức thời và sự đa dạng vô tận là đặc quyền của chúng ta. Các thế hệ đi trước được dạy rằng cuộc sống đòi hỏi sự hy sinh.“Không phải lúc nào cũng cầu được ước thấy” là điều hợp lý chừng nửa thế kỷ trước, nhưng bây giờ, có ai dưới 35 tuổi lại đồng tình với thông điệp này? Chúng ta lì lợm từ chối việc mình bị thất vọng. Chẳng ngạc nhiên khi những ràng buộc của quan hệ một vợ một chồng (tức đơn giao) có thể khiến nhiều người phát hoảng. Trong một thế giới có vô số chọn lựa, chúng ta vất vả chiến đấu với Nỗi sợ lạc trôi (FOMO – viết tắt của cụm từ Fear of Missing Out). Hội chứng FOMO lại điều khiển “vòng xoáy hưởng thụ” (hedonic treadmill) – tức trạng thái không ngừng tìm kiếm cái tốt đẹp hơn. Nhưng ngay khi có được cái mình muốn, những kỳ vọng, ham muốn cao hơn lại trỗi dậy, và rốt cuộc chúng ta chẳng cảm thấy hạnh phúc hơn tẹo nào. Nền văn hóa hẹn hò trực tuyến quyến dụ chúng ta bằng vô vàn lựa chọn, nhưng nó cũng tạo ra nọc độc ngấm ngầm. Luôn nghĩ về những lựa chọn bên ngoài khiến đầu óc ta ngầm so sánh vợ/chồng ta với những người đó, khiến quan hệ vợ chồng của ta bị suy yếu và khiến ta không tận hưởng trọn vẹn những thời khắc của cuộc hôn nhân hiện tại. Tại xã hội phương Tây, những cuộc hôn nhân hình thành dựa trên những vụ lợi về kinh tế đã được thay thế bằng nền tảng của những trải nghiệm yêu đương. Triết gia Alain de Botton đã viết: “Hôn nhân đã từ một định chế xã hội trở thành sự lên ngôi của cảm xúc, từ một nghi lễ cần sự phê chuẩn của cộng đồng trở thành tiếng nói của cảm xúc cá nhân”. Với nhiều người, tình yêu không còn là một động từ mà là một danh từ mô tả một trạng thái luôn hào hứng, “say nắng” và khao khát nhau. Chất lượng của một mối quan hệ giờ đây đồng nghĩa với chất lượng của trải nghiệm yêu đương. Một khi đã cảm thấy chán vợ/chồng của mình thì một ngôi nhà khang trang, một nguồn thu nhập tốt và những đứa con ngoan ngoãn còn có nghĩa lý gì? Ta muốn các mối quan hệ truyền cảm hứng, chuyển hóa ta. Giá trị của các mối quan hệ và cả tuổi thọ của nó tương ứng với khả năng chúng tiếp tục thỏa mãn cơn khát trải nghiệm của ta. Và đây chính là ngọn nguồn của ngoại tình! Không phải vì chúng ta có những khao khát khác so với thế hệ trước, mà vì chúng ta cảm thấy mình xứng đáng – nói đúng hơn là ta cảm thấy mình có bổn phận để đeo đuổi những khát khao của chính mình! Nghĩa vụ quan trọng nhất của ta chính là phải có nghĩa vụ làm cho bản thân ta hạnh phúc, thậm chí có thể chấp nhận hy sinh những người ta yêu thương. Như Pamela Druckerman chỉ ra rằng: “Có lẽ những kỳ vọng ngất ngưởng về hạnh phúc cá nhân đã khiến chúng ta dễ dàng muốn lừa dối hơn. Rốt cuộc, liệu chúng ta có quyền ngoại tình không nếu điều ấy khiến ta cảm thấy hạnh phúc?”. Khi bản ngã và xúc cảm chiếm ngự, ta có thêm một lý do để biện minh cho những khát khao lạc lối vốn đã xưa như Trái đất. Thế hệ kế tiếp Cặp song sinh trai – gái Zac và Michelle của chị Silvia hiện gần 30 tuổi, là điển hình của thế hệ Millennial (thế hệ sinh ra trong khoảng thập niên 80 đến cuối những năm 90). Cảnh quan văn hóa mà họ đang sinh sống được nhào nặn bởi những giá trị do thế hệ cha mẹ họ tạo ra: chủ nghĩa cá nhân, sự tự thỏa mãn, chủ nghĩa quân bình; tự Zac và Michelle còn bổ sung hai điều mới mẻ quan trọng: tính xác thực và minh bạch. Cuộc sống của họ gắn liền với công nghệ, kể cả khẩu vị tình dục. Họ tìm bạn tình và kết nối với bạn tình trên các ứng dụng như Tinder, Grindr, Hinge, Snapchat và Instagram. Zac và Michelle đều chưa kết hôn vì đang dành thời gian để học tập, du lịch, làm việc và vui chơi. Họ đã trưởng thành trong một thế giới tình dục rộng mở mà chưa một thế hệ nào trước đó trải qua: một nơi chốn đầy ắp các cơ hội nhưng cũng mơ hồ hơn, ít giới hạn hơn nhưng cũng ít có sự hướng dẫn. Là một người đồng tính nam trẻ tuổi, Zac không cần trải qua việc lẻn vào một câu lạc bộ gay ngầm mà toàn thể cánh đàn ông đều đã có vợ. Cậu cũng không cần phải công bố bí mật về chuyện giới tính của mình bởi ngay từ đầu cậu đã không cần phải giấu giếm nó. Qua phim ảnh, Zac biết về AIDS, và thường có một viên thuốc phòng ngừa trong túi. Khi hôn nhân đồng giới được công nhận, Zac đã quỳ một gối cầu hôn bạn trai ngay trước toàn bộ đồng nghiệp văn phòng luật mà cả hai đang làm việc. Hai người hy vọng sau này sẽ có một gia đình riêng. Michelle điều hành một công ty nhỏ về thực tế ảo do chính cô thành lập. Khi muốn có ai đó để hẹn hò, cô chỉ cần lướt điện thoại để chọn. Cô mơ ước một ngày nào đó sẽ kết hôn, nhưng chẳng vội gì chuyện này. Cô đã đông lạnh trứng để không phải lăn tăn về độ tuổi sinh sản, và có đủ tiền tiết kiệm để không phụ thuộc vào ai khác. Cô giải thích: “Giả sử nếu ngày mai tôi gặp đúng một nửa của mình thì ít nhất năm năm sau tôi mới sinh con. Tôi muốn sống với người ấy trong cảnh vợ chồng son một khoảng thời gian kha khá rồi sau đó mới trở thành cha mẹ”. Một số người gọi giai đoạn này là “sống thử”. Michelle nói thêm: “Nếu mãi không gặp được người nào phù hợp, tôi vẫn có thể làm mẹ mà không cần người đàn ông nào”. Tình dục, hôn nhân, làm cha mẹ đã từng là những điều khoản thuộc về một hợp đồng hôn nhân trọn gói, còn bây giờ thì... xưa rồi. Những người thuộc thế hệ babyboomer đã tách tình dục ra khỏi hôn nhân và sinh sản, và thế hệ con cái của thế hệ này đang tách sinh sản ra khỏi tình dục. Hầu hết những người cùng thế hệ với cô Michelle đều có thái độ như cô. Các nhà nghiên cứu dự án Knot Yet1 cho biết: “Trong văn hóa ngày nay, người trẻ ngày càng nhìn thấy hôn nhân như một ‘điều sau cùng’ hơn là ‘điều trước nhất’, tức hôn nhân là cái họ sẽ làm sau khi mọi thứ khác đã sẵn sàng, thay vì xem hôn nhân như một nền móng của cuộc sống để lao vào tuổi trưởng thành và thực hiện bổn phận làm cha làm mẹ”. 1. Dự án Knot Yet: The Benefits and Costs of Delayed Marriage in America do Đại học Virginia chủ trì, nhằm khảo sát những thuận lợi và khó khăn đối với những người trì hoãn kết hôn ở Mỹ. “Bước vào nhà tù hạnh phúc” (tức hôn nhân) là điều Michelle chỉ làm khi cô cảm thấy đã trưởng thành về cảm xúc, ổn định về nghề nghiệp, an toàn về tài chính và sẵn sàng rời khỏi những vui thú của đời sống độc thân. Khi đó, cô sẽ tìm kiếm một đối tác để bổ sung cho cô và trao tặng cô trải nghiệm sâu sắc từ việc thấu hiểu lẫn nhau. Điều đó hoàn toàn trái ngược với bà ngoại Maria của cô, bà xem hôn nhân là một trải nghiệm để trưởng thành, là hòn đá đầu tiên đặt nền móng để từ đó bà và chồng bà cùng xây dựng con người của mình. Nhưng liệu sự trì hoãn có tính toán trong hôn nhân của Michelle có giúp cô không bị phản bội? Hay nó sẽ khiến cô trở nên yếu ớt hơn? Hugo Schwyzer bình luận trên tờ The Atlantic rằng hình thái “hôn nhân là điều trước nhất” có một tiên lượng khó khăn mà hình thái “hôn nhân là điều sau cùng” không có. Đó là các cặp đôi cưới nhau lúc trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, sẽ phải cùng nhau trải qua gian nan để giữ vững gia đình. Nhưng cũng nhờ đó mà các cặp đôi trong những cuộc hôn nhân này dễ tha thứ cho nhau hơn khi họ gặp chuyện ngoại tình. Trái lại, ông quan sát rằng: “Khi xem hôn nhân là điều sau cuối thì lòng khoan dung đối với sự phản bội về tình dục ít hơn nhiều, vì nó giả định rằng những ai cuối cùng đã chọn kết hôn tức là đã đủ chín chắn để tự điều chỉnh bản thân và đã đủ thận trọng... Tuy nhiên, các bằng chứng chỉ ra rằng những người theo quan điểm hôn nhân là điều sau cuối có phần hơi ngây thơ khi nghĩ rằng những trải nghiệm trước hôn nhân sẽ giúp đời sống cuộc hôn nhân của họ miễn nhiễm với chuyện ngoại tình”. Đập tan tham vọng kỹ vĩ trong tình yêu Bà Maria nay đã gần 80 tuổi, góa chồng, sắp dự đám cưới của cháu ngoại Zac vào tháng sau. Lúc này, có lẽ bà đang hồi tưởng về cuộc hôn nhân của mình. Để theo kịp đời sống hiện đại, hôn nhân đã tự lộn trái bản thân, mang đến sự bình đẳng, tự do và linh hoạt hơn bao giờ hết. Ấy vậy mà vẫn còn một vấn đề cũ rích thản nhiên tồn tại: ngoại tình. Xã hội càng cởi mở về tình dục bao nhiêu thì ngoại tình càng bất trị bấy nhiêu. Vì quan niệm có thể quan hệ tình dục thoải mái trước hôn nhân đã khiến cho hôn nhân không còn đồng nghĩa với “lần đầu làm chuyện ấy”. Ngày nay, nhiều người kết hôn sau khi dày dạn kinh nghiệm tình trường. Ngày xưa, ta kết hôn rồi làm tình lần đầu. Ngày nay, ta kết hôn nghĩa là phải ngừng làm tình với nhiều người khác để “tập trung” vào vợ/chồng mình. Ta cẩn thận lựa chọn người để kết hôn, ta nghiêm túc cam kết gắn bó với họ. Dĩ nhiên, ngày nay cũng có người kết hôn vài ba lần. Ngày nay, chung thủy là tự nguyện, một biểu hiện của sự ưu tiên và lòng trung thành dành cho vợ/ chồng mình. Khi quay lưng với những tình cảm khác, chúng ta khẳng định vị thế độc tôn, duy nhất của vợ/chồng mình: “Tôi đã tìm thấy một nửa đích thực của mình. Thế nên, tôi sẽ ngừng dòm ngó lung tung”. Nhiệm mầu làm sao, sức hút kỳ lạ của bạn đời đã quét bay mọi khao khát trong ta về những bóng hình khác. Trong một thế giới có đầy những lý do có thể khiến ta thấy tủi thân, thấy mình bé mọn như bị đuổi việc, bị lãng quên, bị ai đó hủy kết bạn trên mạng xã hội – thì việc được ai đó chọn chưa bao giờ có ý nghĩa quan trọng đến thế. Quan hệ đơn giao chính là linh hồn của tình yêu lý tưởng lãng mạn vì nó khẳng định rằng ta vô cùng đặc biệt với một người. Rồi chẳng may, khi ngoại tình quét qua hôn nhân, nó sẽ hét vào tai ta rằng “Ngươi chẳng đặc biệt với người ấy như ngươi hằng tưởng đâu! Bây giờ đã tỉnh mộng chưa?”. Ngoại tình đập tan tành cái tham vọng kỳ vĩ của ta về tình yêu. Trong quyển sách gây nhiều ảnh hưởng có tựa After the Affair (tạm dịch: Sau chuyện tình vụng trộm), tác giả Janis Abrahms Spring đã hùng hồn nói lên nỗi niềm đau khổ có thực này: “Khi ngoại tình xảy ra, cái bị cuốn trôi đi chính là niềm tin, rằng ta và người bạn đời được sinh ra là dành riêng cho nhau, rằng không một ai khác có thể khiến vợ/chồng ta hạnh phúc hơn ngoài ta, rằng quan hệ của chúng ta vô cùng bền chặt, không thể sẻ chia với ai khác, không thể chia rẽ. Ngoại tình khiến ta tan vỡ hai niềm ảo tưởng thơ ngây, một là cuộc hôn nhân của ta sẽ vững bền trọn đời, hai là ta là người độc nhất vô nhị, là người vô giá đối với vợ/chồng ta”. Ngày xưa, khi hôn nhân mang tính chất kết giao về kinh tế thì ngoại tình đe dọa sự an toàn về tài chính của chúng ta. Ngày nay, khi hôn nhân là một sự thống nhất về tình cảm thì ngoại tình đe dọa sự an toàn về cảm xúc của chúng ta. Chủ nghĩa vị kỷ đã sản sinh một nghịch lý lạ kỳ: khi con người càng có nhiều nhu cầu về chung thủy thì cũng đồng thời bị quyến rũ mạnh mẽ bởi... ngoại tình. Vì quá phụ thuộc người bạn đời về mặt cảm xúc nên ta sẽ đau như chết đi khi bị người ấy phản bội. Nhưng trong một nền văn hóa ưu tiên sự thỏa mãn cá nhân và những hứa hẹn rằng khi đến với một người khác, ta sẽ hạnh phúc hơn rất nhiều, chưa bao giờ chúng ta lại dễ sa ngã như thế. Có lẽ đó là lý do vì sao chúng ta đang hăng hái kết tội ngoại tình hơn bao giờ hết trong khi chúng ta đang... ngoại tình nhiều hơn bao giờ hết. PHẦN II NGỔN NGANG TRONG CƠN BÃO NGOẠI TÌNH Chương 4 Vì sao ta đau đến thế khi bị phán bội? Đau như bị ngàn nhát dao đâm Cô Gillian xúc động mạnh lúc kể tôi nghe những cảm giác khi biết ông chồng Costa của mình ngoại tình: “Trong suốt hơn 50 năm sống trên đời, tôi chưa bao giờ đau đón đến mức ấy. Nó giống hệt như cả cuộc đời của tôi vừa bị xóa sạch. Tôi đau đớn đến độ phải xin nghỉ làm và không biết phải làm gì suốt mấy ngày còn lại trong tuần. Tôi sụp đổ. Tôi quên ăn, dù ăn vốn là một chuyện rất quan trọng đối với tôi. Làm sao mà chuyện bị chồng ngoại tình lại khiến tôi quá đau đón như thể một người nào đó tôi vô cùng yêu thương vừa qua đời?”. khi biết mình bị phản bội, ta thường cảm thấy đau đón như đứt ruột đứt gan, trái tim như tan thành ngàn mảnh. Khi người mà ta từng vô cùng tin cậy lại nói dối ta và không tôn trọng ta, ta sẽ cảm thấy thế giới như đảo lộn. Cuộc đời của ta vỡ nát đến nỗi không sao dán chúng trở lại được. Và rồi ta gặng hỏi người ấy trong nước mắt: “Hãy nói cho em/anh biết chuyện vụng trộm này đã xảy ra bao lâu rồi?”. Khi cô Gillian hỏi chồng câu này, anh ấy bảo rằng “Tám năm”. Cô choáng váng như vừa bị đánh một cú chí mạng, tám năm tức là bằng 1/3 cuộc hôn nhân của hai người! Hóa ra tám năm qua chồng cô đã ngoại tình với Amanda - giám đốc marketing ở công ty anh. Vợ chồng cô có hai con trai, nay đều đã trưởng thành. Cô hành nghề tư vấn luật tại gia cho một nhà xuất bản âm nhạc lớn và đang ở đỉnh cao sự nghiệp. Anh Costa sinh ra và lớn lên ở hòn đảo Paros (Hy Lạp), hiện làm chủ một công ty an ninh mạng. Cô Gillian nói: “Tôi đã nghi ngờ hai người họ qua lại với nhau và từng vài lần hỏi anh ấy chuyện này có đúng không nhưng anh ấy quyết liệt phủ nhận nên tôi đã tin anh ấy”. Rồi cô phát hiện những bằng chứng ngoại tình khi đọc được các e-mail và tin nhắn, tài khoản Skype, các ảnh selfie, hóa đơn thẻ tín dụng từ nhiều năm qua của chồng. Cô nói: “Tôi thấy mình ngu ngốc và nhục nhã vô cùng. Tôi mới cả tin, dễ dụ làm sao! Đến mức có lúc anh ấy nghĩ rằng có lẽ tôi đã biết hết mọi chuyện vì trên đời có ai mà lại đần đến thế. Tôi sốc, lòng tràn ngập giận dữ và ghen tuông. Khi cơn giận nguôi bớt, cảm giác còn lại trong lòng tôi là sự tổn thương. Anh ấy đã chà đạp niềm tin của tôi. Tôi thật sự không biết phải làm gì trong hoàn cảnh này”. Bị phản bội luôn rất đau đón, với những tín đồ của tình yêu hiện đại thì càng đau kinh khủng. Thật vậy, những cảm xúc dâng lên khi phát hiện bị phản bội dữ dội đến nỗi rất nhiều nhà tâm lý đương thời đang vay mượn những từ ngữ về sang chấn tâm lý để giải thích hiện tượng này: suy nghĩ đến mức ám ảnh, siêu cảnh giác, vô cảm và tê liệt, những cơn giận và cơn hoảng hốt không thể kiểm soát. Chữa trị cho những người bị ảnh hưởng bởi ngoại tình đã trở thành một phần việc đặc biệt của các chuyên gia sức khỏe tâm thần, vì trải nghiệm bị ngoại tình thảm khốc đến độ người trong cuộc không thể nào một mình chống chọi hậu quả cảm xúc của nó và rất cần sự hỗ trợ nếu họ muốn vượt qua. Hậu quả tức thời khi phát hiện bị ngoại tình là mất kiểm soát cảm xúc. Rất nhiều thân chủ của tôi mô tả họ dao động mãnh liệt trong những cảm xúc trái ngược nhau. Em yêu anh! Em ghét anh! Ôm em đi! Buông em ral Dọn đồ và cút xéo khỏi nhà ngay! Đừng bỏ em đi! Đồ hèn nhát! Anh còn yêu em không? Kệ thây anh! Kệ thây eml,... Đây là những cảm xúc thường thấy ở người phát hiện mình bị phản bội và chúng có thể kéo dài trong một thời gian. Các cặp đôi thường tìm tới tôi ngay khi chuyện ngoại tình bị vỡ lở và họ đang chao đảo trong cơn bão cảm xúc. Trong e-mail đầu tiên gửi cho tôi, cô Gillian viết: “Chúng tôi đang đương đầu với cuộc khủng hoảng hôn nhân khủng khiếp. Chồng tôi cũng đang đau đớn lắm. Anh ấy cảm thấy vô cùng tội lỗi và tìm đủ cách an ủi tôi. Chúng tôi muốn thử tiếp tục ở bên nhau nếu như có thể. Tôi tha thiết hy vọng chị có thể giúp chúng tôi tận dụng trải nghiệm kinh khủng này để xây dựng cuộc hôn nhân tốt đẹp và bền vững hơn”. Tôi muốn làm mọi thứ có thể để giúp đỡ đôi vợ chồng này, nhưng trước hết, tôi cần giúp họ ổn định tinh thần đã! Phản xạ cấp cứu Thời điểm phát hiện chuyện ngoại tình là thời khắc then chốt trong câu chuyện của một cuộc hôn nhân. Cú sốc khi phát hiện mình bị phản bội tác động lên phần não bò sát1 , kích thích những phản xạ nguyên thủy của ta: chiến đấu, bỏ chạy hay đứng tại chỗ. Một số người chỉ đứng tại chỗ, thờ thẫn, một số khác cố gắng bỏ chạy thật nhanh, lòng hy vọng sẽ thoát khỏi biến cố này và có lại cảm giác làm chủ đời mình. Khi hệ thống rìa não đã được kích hoạt, phản ứng sinh tồn ngắn hạn áp đảo các quyết định được suy nghĩ thấu đáo. 1. The reptilian brain: Phần não đầu tiên hình thành trong bào thai, lập trình để chịu trách nhiệm về sự tồn tại và sinh sản. Tôi thường khuyên các cặp đôi không nên vội đưa ra bất cứ quyết định nào trong khi đang xúc động mạnh vì chuyện ngoại tình bị phơi bày. Rất khó làm được điều này nhưng người trong cuộc nhất định cần cố gắng vì những quyết định bốc đồng khi đang xúc động mạnh có thể lập tức phá tan tành cuộc hôn nhân. Khi biết mình bị phản bội, ta sẽ rơi vào một mớ cảm xúc hỗn độn: cảm thông, ghen tị, tò mò, tình thương, phán xét, tức giận, kinh tởm. Bị tác động bởi những cảm xúc này là bình thường, nhưng bộc phát những cảm xúc này ra thì không ích lợi gì. Tôi chia quá trình phục hồi sau khi phát giác ngoại tình thành ba giai đoạn: khủng hoảng, tạo lập ý nghĩa, lên kế hoạch cho tương lai. Vợ chồng Gillian và Costa đang trong giai đoạn khủng hoảng. Những gì họ không làm ở giai đoạn này cũng nghiêm trọng như những gì họ làm. Đây là một thời điểm rất mong manh, họ cần có một nơi trú ngụ an toàn, không phán xét những cảm xúc mãnh liệt đang chạy loạn trong lòng họ và giữa hai người. Vào lúc này, họ cần tỉnh táo, sáng suốt, có một điểm tựa, cũng như cần được làm cho yên lòng và hy vọng. Sau đó, trong giai đoạn tạo lập ý nghĩa, hãy đi sâu vào lý do vì sao chuyện ngoại tình đã xảy ra và vai trò của từng người trong câu chuyện này. Cuối cùng, trong giai đoạn lên kế hoạch tương lai, chúng ta sẽ hỏi họ xem họ định thế nào, chia tay hay vẫn tiếp tục ở bên nhau. Tuy nhiên, ngay giờ đây, chúng ta đang cần “cấp cứu” cho họ. Chúng ta cần xác định cái gì đang cần được quan tâm khẩn cấp nhất? Có ai đang nguy hiểm đến tính mạng không? Danh tiếng, sức khỏe tinh thần, sự an toàn, con cái, sự sống còn,... – tất cả đều cần phải được “thăm khám” gấp. Tôi có mặt ngay bên cạnh họ, đôi khi là mỗi ngày. Nhà trị liệu như cái bệ đỡ ổn định để giúp họ không suy sụp. Nhà trị liệu cũng thường là người duy nhất biết chuyện gì đang xảy ra với họ ở giai đoạn này. Hai người trong cuộc vật lộn với thực tế rằng họ đã và đang sống trong những thực tại khác nhau và mạnh ai biết chuyện người nấy. Trừ cái chết và bệnh tật ra thì chỉ có một vài sự kiện khác trong đời sống vợ chồng mới có thể có sức tàn phá mạnh đến vậy. Chuyên gia trị liệu Michele Scheinkman nhấn mạnh rằng việc đồng thời giữ một góc nhìn về những sự khác biệt trong trải nghiệm giữa hai vợ chồng là một điều cực kỳ quan trọng, chỉ là họ không thể tự làm điều đó cho mình được vào lúc nguy nan này. Tôi khuyến khích các cặp đôi viết nhật ký để trút những nỗi niềm của mình. Tôi cũng khuyên họ hãy viết thư cho nhau. Viết nhật ký là viết cho chính mình, còn viết thư là viết cho người kia nên tôi đã chỉ dẫn họ cách sử dụng từ ngữ sao cho phù hợp. Có khi tôi đọc những lá thư này cho họ nghe, có khi tôi bảo họ hãy gửi thư qua bưu điện cho tôi và cho cả... người kia. Tôi cảm thấy rất gần gũi, ấm áp, xúc động khi được làm chứng nhân cho cuộc trao đổi thư từ giữa các tâm hồn đang thương tổn. Điều này mang đến một cái nhìn mới vào mối quan hệ mà ta không thể nào nhìn thấy được nếu chỉ ngồi đối diện và đối thoại với nhau. Và giống như tôi dự đoán, sau khi chuyện ngoại tình bị vỡ lở, Gillian và Costa đã có những cuộc trò chuyện chân thành, xúc động vào giữa đêm để giãi bày những góc khuất trong tâm hồn mình như: những kỳ vọng không được đáp ứng, nỗi tức giận, tình yêu,... Họ đã trút nỗi lòng và cũng đã lắng nghe nhau. Rồi họ khóc lóc, cãi vã, và... làm tình rất nhiều (hơi khó hiểu vì sao nỗi sợ mất nhau và hôn nhân tan vỡ lại có thể khơi lại lửa tình!). Như đồng nghiệp Terry Real của tôi hay nói, họ lại mặt đối mặt như khi mới yêu. Ta đã từng yêu nhau tha thiết... Khi phát hiện bạn đời của mình đang ngoại tình, toàn bộ tâm trí của ta sẽ suốt ngày nghĩ về chuyện khủng khiếp đó, đến mức ta quên mất rằng đó chỉ là một chương trong câu chuyện hôn nhân rất dài của mình. Tuy nhiên, sau những cơn sốc, sau những đau đớn, ta sẽ bắt đầu quá trình phục hồi, có thể là mất nhiều thời gian, có thể phục hồi cùng nhau hoặc đơn độc. Cú sốc bị phản bội đau đớn như bị ai đó thoi mạnh vào bụng. Việc của tôi là giúp những người trong cuộc hít thở và tái định vị bản thân trong bức tranh rộng lớn hơn của mối quan hệ, vượt lên thử thách trước mắt. Nhiều khi, trong buổi tư vấn tâm lý đầu tiên cho cặp đôi nào đó, tôi thường đề nghị họ chia sẻ về việc họ đã gặp gỡ nhau thế nào. Anh Costa và cô Gillian yêu nhau suốt năm cuối trường luật. Chuyện tình của họ bắt đầu từ giây phút anh chàng Costa liều lĩnh, ga lăng và ấm áp dừng chiếc xe máy bên ngoài thư viện và mời cô Gillian lên xe đi dạo một chuyến. Chính Gillian cũng bất ngờ khi... đã nhảy phốc lên xe anh. Cô trìu mến mô tả Costa như “một ngọn núi lửa” – nóng bỏng, yêu đời, không ngại mâu thuẫn và đối đầu, còn cô tự nhận mình là người thích dĩ hòa vi quý, thiếu thực tế. Cô nói: “Costa đối xử với tôi rất tốt. Anh ấy ủng hộ tôi rũ bỏ cái cốt cách đạo mạo để trở nên tự nhiên hơn”. Điều đáng nói là trước khi gặp và say nắng anh Costa, cô Gillian đã đính hôn với anh Craig – một thạc sĩ quản trị kinh doanh sắp kế thừa sản nghiệp gia đình. Cô quyết định hủy hôn vì cảm thấy Craig thích được cô yêu hơn là yêu cô, và vì cô ao ước “được một người khác si mê”. Và rồi cô gặp anh Costa – người đàn ông hấp dẫn đến từ Địa Trung Hải, si mê cô cuồng nhiệt và rất biết cách thể hiện tình cảm. Anh Costa chia sẻ rằng, lúc ấy, anh hoàn toàn “say” Gillian vì cô rất mạnh mẽ, sang trọng, độc lập. Anh nói: “Lúc ấy tôi chỉ vừa đến Mỹ và Gillian là một phụ nữ rất Mỹ!”. Gillian tương phản hoàn toàn với những phụ nữ mà anh biết khi còn thơ ấu – tức những người suốt đời chỉ biết cắn răng chịu đựng những đấng lang quân lang chạ, bạc tình bạc nghĩa, cư xử tệ hại. Nhưng lý do quan trọng nhất khiến cô Gillian hủy hôn với anh Craig chính là cô... tiên đoán rằng sớm muộn gì anh chàng Craig ái kỷ vô đối này cũng sẽ lừa dối mình. Không có gì hy vọng anh ta sẽ đặt nhu cầu của người khác lên trước nhu cầu của bản thân. Gốc rễ của việc cô chọn Costa chính là sự chắc chắn rằng anh chàng này sẽ không bao giờ ích kỷ dường ấy. Cô chỉ biết có vậy. Cô phớt lờ những nghi ngại của cha mẹ mình và đánh cược vào sự tận tụy của anh Costa. Đám cưới ấm cúng của hai người diễn ra tại nhà của Costa ở Paros. Cô Gillian cảm thấy vững tâm trong quyết định từ bỏ người đàn ông chỉ có bằng cấp và địa vị để chọn một người sẽ mãi mãi nâng niu chiều chuộng cô. Cô Gillian đã đổi hình mẫu hôn nhân của thế hệ trước để lấy lý tưởng của thế hệ mình. Và rồi cô bị tỉnh mộng khi biết anh Costa đã có nhân tình bí mật suốt tám năm nay! Đó không chỉ là một đòn tấn công vào cô mà nó đánh sập toàn bộ niềm tin và mối quan hệ vợ chồng bền chặt mà cô hằng nâng niu. Nhiều người trong chúng ta xem hôn nhân như tòa lâu đài cổ tích, nơi ta có thể có mọi điều mình muốn. Khi tòa lâu đài ấy bị cơn bão ngoại tình quật đổ tan tành, ta cảm thấy chẳng còn gì để bám víu. Có lẽ điều này phần nào giải thích được vì sao ngoại tình thời hiện đại lại gây ra những đớn đau khủng khiếp đến vậy. "Lật tẩy" ngoại tình trong thời đại số Dù chúng ta đột ngột phát hiện chuyện ngoại tình hay đã nghi ngờ và theo dõi người ấy từ lâu, thì khi mọi chuyện hai năm rõ mười chúng ta cũng chẳng có sự chuẩn bị tâm lý nào cả. Sau nhiều năm nghi ngờ liệu chồng có đang ngoại tình hay không, một ngày nọ, cô Gillian bước đến cái máy tính chồng để ở nhà. Cô nói: “Cuối cùng tôi cũng phải khám phá nó, và rồi tôi không thể ngừng lại...”. Vào ngày khủng khiếp tìm thấy những “bằng chứng số” về sự ngoại tình của chồng, Gillian ngồi hàng giờ để xem đi xem lại hàng trăm bức ảnh chồng và nhân tình chụp cùng nhau, hàng đống e-mail ướt át giữa hai người. Thử tưởng tượng, nếu cô Gillian và chồng sống ở thời công nghệ số chưa bùng nổ thì cùng lắm Gillian chỉ phát hiện được những dấu vết ngoại tình “cổ điển” như mẩu giấy ghi một số điện thoại lạ trong túi áo vest của chồng, vết son môi trên cổ áo sơ mi, hoặc một cái hộp đóng bụi đựng vài lá thư tình, hoặc chỉ là một bà hàng xóm nhiều chuyện chạy sang mách với cô rằng thấy chồng cô cặp kè tình tứ với người phụ nữ nào đó. Với những bằng chứng cỏn con ấy, khi bị vợ truy vấn chuyện có đang lén cặp bồ không, anh Costa sẽ chối bay chối biến hoặc sẽ kể lể sao cho vợ không bị tổn thương còn mình thì “chuyện lớn hóa nhỏ, chuyện nhỏ hóa không”. Nhưng khổ nỗi, cô Gillian và anh Costa sống trong thời công nghệ bùng nổ và thay đổi chóng mặt, thế nên kho “bằng chứng số” phong phú, sinh động vừa tìm thấy trong máy tính của chồng khiến Gillian có thể hình dung chi tiết sự hai lòng của chồng, mối tình bí mật vô cùng lãng mạn của hai người ấy và cảm nhận rõ nỗi đau, nỗi nhục nhã của chính mình. Cô không thể quên những bức ảnh hai người ấy mỉm cười hạnh phúc, cùng ăn hàu, Amanda tạo dáng khiêu gợi, chở nhau trên chiếc Yamaha của Costa, Amanda đội cái mũ bảo hiểm của Gillian. Gillian cũng không thể quên chuỗi e-mail hai người say sưa bàn bạc kế hoạch đi nghỉ mát lãng mạn ở Hy Lạp,... Rồi cô tưởng tượng cảnh hai người ấy tình tứ bên nhau, cảnh chồng cô hôn Amanda, bàn tay đeo nhẫn cưới của chồng để trên ngực cô ta,... Tóm lại, trong thời kỹ thuật số này, nỗi đau bị phản bội có thể tê tái hơn những thời kỳ trước. Rồi cô Gillian nhớ lại cách Amanda tình tứ nhìn chồng mình ở tiệc Giáng sinh năm ngoái, rồi Gillian tự dằn vặt: “Ngày ấy mình đã quá ngốc nghếch khi phớt lờ cái nhìn ấy!”. Rồi cô nhớ cái đêm Costa mời Amanda đến nhà ăn tối, Amanda đã tấm tắc khen chiếc bánh sô-cô-la mà Gillian làm, còn Gillian thì cố gắng tỏ ra là một bà chủ nhà nhiệt tình, mến khách. Cô Gillian giờ đây chua chát tự chê cười bản thân: “Ngày ấy mình thật là ngu!”. Rồi cô tự nhủ: “Chắc anh ta hôm đó đã lén để tay lên đùi Amanda dưới bàn ăn? Chắc hôm sau khi ở văn phòng, họ đã nhắc lại chuyện bữa ăn tối hôm qua rồi cùng nhau cười phá lên?”. Những hình ảnh kiểu ấy cứ chạy vòng vòng trong đầu Gillian, khi cô gắng đẩy được một hình ảnh ra khỏi đầu thì một hình ảnh khác của cặp đôi “ăn vụng” ấy lại lập tức xuất hiện để thay thế. """