Người Đàn Bà Bị Hủy Diệt PDF EPUB

"Người Đàn Bà Bị Hủy Diệt PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Người Đàn Bà Bị Hủy Diệt PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo Người Đàn Bà Bị Hủy Diệt Simone de Beauvoir vietmessenger.com Nguyên tác : The Woman Destroyed Dịch giả : Việt Dũng, Trần Thanh Tâm, Huy Anh Lời giới thiệu Simone de Beauvoir, nữ văn sĩ Pháp (1908 – 1986), sinh tại Paris trong một gia đình tiểu tư sản. Năm 21 tuổi bà đậu thạc sĩ triết và dạy triết học tại các trường đại học ở Marseille, Roen và Paris. Năm 27 tuổi, gặp Jean-Paul Sartre, nhà văn, nhà triết học Pháp; người từ chối giải thưởng Nobel (1964) và được coi là cha đẻ của chủ nghĩa hiện sinh, bà trở thành môn đệ rồi sau đó, thành bạn đời của ông. Năm 35 tuổi, Simone de Beauvoir bỏ nghề dạy học để theo nghiệp văn chương với tác phẩm đầu tay Người khách đàn bà (1945). Tiếp theo bà lần lượt cho ra mắt các tác phẩm Pyrrhus et Cinéas, Những cái miệng vô ích, Máu của người khác… Hai tác phẩm quan trọng nhất của bà là: Giới thứ 2 (1949) và Các đại trí thức (1954) trong đó Các đại trí thức đã mang lại cho bà giải thưởng Goncourt, giải thưởng văn học quan trọng nhất của Pháp. Ngoài văn chương, Simone de Beauvoir còn viết nhiều tác phẩm triết học và hồi ký, đều tuân theo khuynh hướng hiện sinh của chồng. Người đàn bà bị hủy diệt là một trong những tác phẩm cuối cùng của SIMONE DE BEAUVOIR và được coi là mang đậm tính văn chương hơn cả của bà. TRUNG NGUYÊN TUỔI BIẾT KHÔN Phải chăng đồng hồ của tôi đã chết? Không. Nhưng dường như những chiếc kim của nó không còn chuyển động nữa. Hãy đừng để ý đến chúng. Hãy nghĩ về những chuyện khác – bất kỳ cái gì đó khác hơn; về ngày hôm qua chẳng hạn, một ngày yên ổn, dễ dàng, dù có sự căng thẳng vì chờ đợi. Sự dịu dàng thức tỉnh. André nằm trong một tư thế kỳ quặc trên giường, người cuộn tròn, mắt bịt dải băng, một tay tỳ vào tường tựa như đứa trẻ. Giấc ngủ có hỗn độn và mệt mỏi, anh cần phải vượt qua nó để chứng tỏ sự bền vững của thế giới. Tôi ngồi xuống bên mép giường, đặt tay lên vai anh. - Tám giờ rồi. Tôi mang bữa sáng vào phòng sách, lấy ra cuốn đang đọc dở hôm trước, đã được một nửa. Thật buồn tẻ, tất cả là do thiếu giao tiếp. Nếu bạn thực sự muốn có sự giao tiếp, bạn phải hành động, không cách này thì cách khác. Tất nhiên không phải gặp gỡ với tất cả mọi người nhưng ít nhất cũng là hai hoặc ba người. Đôi khi tôi không cho André biết về tâm trạng, sự buồn rầu, những lo lắng vu vơ của tôi, anh cũng không nghi ngờ về những bí mật nho nhỏ đó, nhưng nhìn chung chúng tôi biết tất cả mọi chuyện của nhau. Tôi rót trà ra chén, trà Trung Quốc trong bình nóng và rất đặc. Chúng tôi uống trà và nhìn nhau xa xăm, mặt trời tháng Bảy tràn ngập căn phòng. Không biết đã bao lần chúng tôi cùng nhau ngồi bên chiếc bàn này, đối diện, cũng với bình và những tách trà nóng, rất đặc, đặt trước mặt? Và có lẽ chúng tôi sẽ còn ngồi với nhau như vậy vào ngày mai, suốt năm, và cả chục năm nữa… Vào thời điểm đó, không khí dịu dàng ngọt ngào của kỷ niệm và niềm vui của một lời hứa hẹn nào đó luôn ngự trị. Chúng tôi ba mươi hay đã sáu mươi tuổi? Tóc André bị bạc từ khi anh còn trẻ; những ngày còn trẻ, mái tóc trắng này làm nổi bật làn da trắng mịn, trông anh càng bảnh bao. Giờ đây, mái tóc đó trông vẫn rất đẹp. Dù làn da đã nhăn nheo – dấu hiệu của tuổi tác – nhưng nụ cười trên miệng và trong đôi mắt anh vẫn lấp lánh. Bất cứ cuốn album nào của anh tôi cũng thấy sự nhất quán này, những bức ảnh thời trẻ không khác chút nào so với khuôn mặt bây giờ đây; tôi đã không thể nhận ra dấu vết của tuổi tác trong chúng. Một cuộc sống với đầy tiếng cười, nước mắt, cãi vã, say đắm, thú tội, im lặng và những cơn bột phát của trái tim đã không thể xóa đi bởi thời gian. Tương lai vẫn còn chưa thể xác định đầy đủ. Anh đứng dậy. - Anh hy vọng công việc của em tốt đẹp, – anh nói. - Anh cũng thế chứ? – Tôi đáp. Anh không trả lời. Đối với sự nghiên cứu, có những lúc không thể tránh khỏi, người ta không đạt được tiến bộ nào trong công việc; nhưng anh không chấp nhận điều đó dễ dàng. Tôi mở cửa sổ. Paris oi ả dưới ánh mắt thiêu cháy của mùa hè, mùi nhựa đường và dấu hiệu của những cơn bão sắp đến. Mắt tôi dõi theo André. Có thể lúc này, khi tôi canh chừng sự biến mất của anh, thì anh lại tồn tại hiển hiện nhất, rõ ràng nhất; vóc dáng cao lớn nhỏ dần, mỗi bước chân vạch ra con đường mà anh sẽ quay lại; nó biến mất và đường phố dường như trống vắng; nhưng thực tế nó sẽ đưa anh trở về với tôi, như trở về với nơi cư trú tự nhiên của anh. Tôi thấy điều đó là chắc chắn, thậm chí còn trước cả sự hiện diện của anh. Tôi đứng trên ban công một lúc lâu. Từ tầng bảy, Paris trải dài trước mắt tôi với những đàn bồ câu bay lượn trên những mái nhà lợp đá trông tựa như những lọ hoa ống khói lò sưởi. Những chiếc cần cẩu màu đỏ, hoặc vàng, đang vươn những cánh tay thép lên bầu trời: năm chiếc, bảy chiếc, mười chiếc. Tôi đếm được mười chiếc cần cẩu như vậy; xa hơn về bên phải tôi bắt gặp một bức tường cao vút với đầy các lỗ nhỏ – một khối nhà máy, tôi cũng có thể nhìn thấy những tòa nhà đang được xây dựng – dáng dấp như những tháp cao hình lăng trụ. Không biết từ khi nào đã có những chiếc ôtô đỗ ở phần đường nhánh của đại lộ Edgar – Quinnet? Tôi quan sát, phát hiện những nét mới mẻ của thiên nhiên; giờ thì tôi không thể nhớ nổi trước đây khung cảnh như thế nào. Tôi đã muốn có hai bức ảnh để cạnh nhau, trước đây và hiện nay, để tôi có thể thấy được sự khác nhau. Không, rõ ràng là không. Thế giới bản thân nó đang tồn tại trước mắt tôi như một hiện tại vĩnh cửu, tôi đã thích ứng với nó nhanh đến mức không nhận thấy có gì thay đổi. Những thẻ tra cứu tài liệu và trang giấy trắng trên bàn thôi thúc tôi làm việc; nhưng từ ngữ cứ nhảy múa trong đầu khiến tôi không thể tập trung suy nghĩ được. Philippe sẽ đến đây vào tối nay. Nó đã đi xa gần một tháng. Tôi vào phòng của Philippe. Sách báo vẫn chất đầy trong đó, rồi chiếc áo chui cổ màu xám, bộ quần áo ngủ màu tím – chính trong căn phòng này tôi càng không thể thay đổi được suy nghĩ của mình, bởi tôi không có thời gian rảnh rỗi, không có tiền; và bởi tôi không muốn tin rằng Philippe đã không thuộc về tôi nữa. Tôi trở lại phòng sách, căn phòng ngào ngạt mùi hương của những đóa hồng, trong lành và mộc mạc, tựa như hoa đồng nội. Tôi ngạc nhiên khi thấy mình đã từng nghĩ rằng đây là ngôi nhà đau khổ và trống trải, dù nó không thiếu thứ gì. Đôi mắt tôi tha thẩn lướt nhìn với sự thích thú các đồ đạc: những chiếc nệm nằm rải rác trên đivăng, chiếc màu sặc sỡ, chiếc nền nã; những con búp bê Ba Lan, những chú kẻ cướp Slovak, những chú gà Bồ Đào Nha, tất cả đều đặt ở những chỗ thích hợp, trông thật đẹp mắt, Philippe sẽ đến đây… Tôi cảm thấy hình như còn thiếu cái gì đó mà không tìm ra. Nỗi buồn có thể khóc cho vơi đi, nhưng sự bồn chồn háo hức thì khó gì có thể làm vơi được. Tôi bắt mình đi ra ngoài và hít thở cái nóng thiêu đốt của mùa hè. Một người da đen cao lớn trong chiếc áo choàng xanh, đội mũ xám nhạt đang lơ đãng quét rác trên vỉa hè, thường khi là người Angerie làm việc này. Tôi lẫn vào đám đông phụ nữ trên đại lộ Edgar – Quinnet. Hầu như chưa bao giờ ra khỏi nhà vào buổi sáng nên khu chợ với tôi có không khí kỳ lạ (mà nó chắc cũng giống như bao nhiêu chợ buổi sáng khác ở đây). Một cụ già nhỏ người lưỡng lự đi lại hết quầy này sang quầy khác, mái tóc thưa chải gọn về phía sau, một tay nắm chặt lấy quai chiếc làn trống rỗng. Khi còn trẻ tôi chưa bao giờ lo lắng về tuổi già, tôi coi người già như những người đã chết, chỉ có đôi chân vẫn chuyển động. Giờ đây, rõ ràng những ông, bà già chỉ lớn tuổi hơn tôi một chút. Tôi nhớ ra mình đã gặp bà cụ này vào một ngày nọ tại cửa hàng thịt khi bà hỏi mua những mẩu bạc nhạc cho mèo. Người bán thịt, sau khi bà già đi khỏi, kêu lên: “Cho mèo của bà ấy? Bà ta chẳng có con mèo nào cả. Cho chính bà ta thì có”. Và người bán thịt cười nhăn nhở. Giờ thì bà cụ đang nhặt những thứ rơi vãi dưới các quầy hàng trước khi anh chàng da đen cao lớn quét hết xuống cống. Sống lay lắt qua ngày chỉ với một trăm tám mươi france một tháng: đó là hoàn cảnh sống của hơn một triệu người, ba triệu người khác còn sống trong hoàn cảnh tồi tệ hơn thế. Tôi mua một ít trái cây, mấy bông hoa, sau đó đi tha thẩn dọc phố. Về hưu: nó dường như là sự từ chối, như sự đổ vỡ tan tành. Cái từ đó làm ớn lạnh trái tim tôi. Rồi khoảng thời gian nhàn rỗi dài đằng đẵng làm tôi hoảng sợ. Tôi bị sai lầm. Tôi cho rằng thời gian là gánh nặng không đáng kể, mình có thể kiểm soát được. Và thật thú vị biết bao khi được sống không có sự bắt buộc, gò bó nào cả! Cho đến giờ, thỉnh thoảng tôi vẫn cảm thấy hết sức bối rối. Tôi nhớ đến cuộc hẹn hò đầu tiên, lớp học đầu tiên của mình, và những chiếc lá khô xào xạc dưới chân vào mùa thu ở đồng quê. Vào lúc đó, việc nghỉ hưu tôi coi như không có thực, tựa như cái chết. Bây giờ giữa tôi và ngày đó là một chuỗi thời gian dài đến gấp đôi khoảng thời gian mà tôi đã sống cho đến nay. Giờ đã là một năm kể từ khi nghỉ hưu. Tôi vượt qua những ranh giới khác nhau chẳng có gì đặc biệt cả. Chỉ có ranh giới này là tựa như những song cửa sắt ngang dọc. Tôi trở về nhà và ngồi vào bàn làm việc. Thiếu vắng công việc khiến tôi cảm thấy, thậm chí một buổi sáng đẹp trời như hôm nay cũng trở nên vô vị. Khi đồng hồ chỉ một giờ tôi dừng công việc để sắp xếp, kê dọn lại chiếc bàn trong bếp – chiếc bàn giống chiếc bàn của bà tôi ở Milly (ước gì tôi được trở lại Milly lần nữa) – bếp của bà tôi ở Milly có những chiếc bàn dài, những ghế băng, những xà gồ phơi lộ ra; còn ở đây chỉ có chiếc bếp ga thay cho bếp lò và một chiếc tủ lạnh. (Không hiểu những chiếc tủ lạnh đầu tiên xuất hiện ở Pháp từ khi nào? Tôi đã mua chiếc này từ mười năm trước, sau đó nó trở nên quá phổ biến. Những chiếc tủ lạnh bắt đầu phổ biến vào khi nào nhỉ? Trước hay sau chiến tranh không biết? Lại thêm một trong số nhiều điều mà tôi chẳng còn nhớ chút nào). André về muộn, anh đã nói trước với tôi điều đó. Sau khi rời phòng thí nghiệm anh dự một cuộc họp bàn về vũ khí nguyên tử của Pháp. - Cuộc họp tốt đẹp chứ? – Tôi hỏi anh. - Bọn anh đã giải quyết xong vấn đề từ ngữ trong một bản tuyên ngôn mới. Nhưng anh không ảo tưởng về nó đâu, sẽ chẳng có giá trị gì hơn những cái trước đó. Người Pháp chẳng là cái gì cả. Cả về việc ngăn chặn bom nguyên tử chẳng hạn và nói chung là trong tất cả mọi vấn đề. Đôi khi anh muốn thoát khỏi địa ngục này – đến Cuba, Mali. Không, anh nghĩ nghiêm túc đấy. Ở đó mỗi người có thể sẽ trở nên hữu ích hơn. - Anh không thể làm việc hơn được nữa. - Đó không phải là thảm họa lớn lắm. Tôi bày xa lát, giăm bông, pho mát và hoa quả lên bàn rồi hỏi: - Chẳng lẽ anh đã chán nản đến thế sao? Anh không phải là người đầu tiên, nhiều người đã không thể đạt tiến bộ trong công việc. - Đúng vậy. - Ừ, thế còn sau đó? - Em cố tình không hiểu anh. Anh thường nói với tôi rằng, giờ đây, tất cả những ý tưởng mới là của những người bạn anh, còn anh đã quá già để có thể nghĩ ra cái gì mới. Tôi không tin như vậy. - Ồ, em biết anh đang nghĩ gì, em không tin điều đó đâu. – Tôi nói. - Em nhầm rồi, đã mười lăm năm nay rồi, kể từ khi anh có phát kiến gần đây nhất. Mười lăm năm. Anh đã chẳng phải vượt qua giai đoạn khó khăn nào trong suốt mười lăm năm ấy. Nhưng sau khi đạt những gì mà anh đã vươn tới, anh cần phải phá bỏ con đường mòn đó để tiến lên bằng tinh thần sảng khoái. Tôi liên tưởng đến những dòng thơ của Valéry. Chaque atom de silence Est la chance d’un fruit mur. Những thành quả không ngờ sẽ đạt được chính từ sự thai nghén chầm chậm này. Sự phiêu lưu mà tôi chia sẻ với sự say mê cao độ vẫn chưa qua – sự phiêu lưu với bao sự nghi ngờ, thất bại, kết quả mù mịt, những tia sáng lóe lên, hy vọng, giả thuyết được xác nhận, và sau nữa là hàng tuần, hàng tháng lo lắng bồn chồn, rồi niềm hân hoan của thắng lợi. Tôi không hiểu nhiều lắm về công việc của André nhưng sự tin tưởng tuyệt đối của tôi đã từng cổ vũ anh. Sự tin tưởng của tôi giờ vẫn không thay đổi. Tại sao tôi lai không tiếp tục truyền đến cho anh? Tôi không tin là tôi sẽ không còn được thấy lại niềm vui thích cuồng nhiệt khi phát hiện ra điều gì mới mẻ lại lóe sáng trong đôi mắt anh. Tôi nói với anh. “Chẳng lẽ anh sẽ không có thành công lần thứ hai”. “Không. Vào tuổi của anh, người ta đã có những lối mòn suy nghĩ nhất định và chính chúng cản trở lại sự sáng tạo của họ. Giờ đây anh cảm thấy sự thờ ơ đang tăng lên theo năm tháng”. “Em muốn nhắc với anh rằng trong vòng mười năm tới, có thể anh sẽ có những phát kiến lớn nhất của mình, kể cả ở độ tuổi bảy mươi”. “Trời, em với sự lạc quan của em, anh sẽ không đạt được như vậy đâu”. “Anh lúc nào cũng bi quan!” Chúng tôi cùng cười dù cho đến giờ chẳng có gì đáng để cười cả. Chủ nghĩa bi quan, thất bại của André không có cơ sở giá trị, anh đã thiếu sự chặt chẽ về mặt lôgíc. Như một sơ cứ chắc chắn cho lập luận của mình, anh lấy dẫn chứng ý nghĩa khi Freud nói rằng vào một độ tuổi nhất định người ta không thể khám phá ra được cái gì mới, và điều đó được diễn giải một cách tệ hại. Nhưng vào thời gian đó, Freud lớn tuổi hơn André nhiều. Dẫu sao thì sự việc đó cũng làm tôi buồn chán vô cùng mặc dù nó không chính xác lắm. Tôi nghĩ lý do của việc André chấp nhận quan điểm này là vì anh đang bị chỉ trích, phê phán từ nhiều phía. Tôi ngạc nhiên là thực sự anh đã không thể chấp nhận mình đã hơn sáu mươi tuổi. Chính tôi còn cảm nhận được nhiều điều vui vẻ trong cuộc sống: nhưng anh thì không. Trước kia, anh quan tâm đến mọi chuyện, bây giờ thì thật khó khăn khi kéo anh đến rạp chiếu bóng, triển lãm hoặc đơn giản là đi thăm bạn bè. - Thật tiếc là anh không còn thích đi bộ nữa, – tôi nói. – Những ngày như thế này thật tuyệt! Em đang nghĩ giá mình được quay trở lại Milly, vào trong những khu rừng ở Fontainebleau. - Em quả là một người phụ nữ đặc biệt, – anh vừa nói vừa mỉm cười. – Em đã biết tất cả Châu Âu, giờ thì điều mà em muốn biết, lại chính là vùng ngoại ô Paris! - Sao lại không được nhỉ? Chẳng lẽ nhà thờ ở Champeaux lại kém xinh đẹp đi chỉ vì em đã leo lên đỉnh Acropolis ư? - Thôi được. Ngay khi nào phòng thí nghiệm đóng cửa bốn hoặc năm ngày, anh hứa sẽ dùng xe đưa em đi chơi”. - Lẽ ra chúng tôi đã có nhiều dịp để đi chơi bởi vì còn ở Paris cho đến tận đầu tháng Tám. Nhưng liệu anh ấy có muốn đi hay không. Tôi nói. - Ngày mai là chủ nhật. Anh không rảnh ư? - Không. Em biết đấy, có một cuộc họp báo về chủ nghĩa Apartheid 1 vào chiều mai. Họ nhét cho anh cả một chồng tài liệu mà đến nay anh còn chưa kịp đọc. Những người tù chính trị, những người bị cầm giữ Bồ Đào Nha, những kẻ khủng bố Ba Tư, người Congo, Angola, những người nổi dậy Camerun, những người chống chiến tranh Vênêxuêla, Pêru và Côlômbia. Anh sẵn sàng giúp đỡ họ tất cả những gì có thể. Hội họp, những bản tuyên ngôn, tụ tập quần chúng, những diễn văn, những đoàn đại biểu – anh chẳng bỏ qua việc gì. - Anh làm việc quá nhiều. Thế giới sẽ còn gì nữa khi đã mất đi những hương vị của nó? Tất cả những gì còn lại là giết thời gian. Tôi đã trải qua một thời kỳ khốn khổ trong mười năm vừa rồi. Tôi đã chán ghét bản thân mình; Philippe đã lớn lên; và đằng sau những thành công của các cuốn sách của tôi ở Rousseau tôi cảm thấy bên trong hoàn toàn rỗng tuếch. Cùng với tuổi tác, tôi trở nên kiệt sức. Nhưng sau đó tôi đã bắt đầu công việc ở Mongtesquieu và tôi đã có Philippe suốt thời kỳ nó làm luận án và đã cố gắng hướng nó vào việc bắt đầu một luận án lớn hơn.Tôi đã giảng bài ở Sorbonne, và tôi thấy việc dạy học của tôi ở đây còn thú vị hơn những lớp học của tôi ở trường tổng hợp. Tôi đã bắt đầu trở nên cam chịu về bản thân. Điều đó đối với tôi dường như là việc sống một lần nữa. Và bây giờ, nếu André có thể không nhận thức được rõ ràng về tuổi tác của anh ấy, tôi đã dễ quên tất thảy bản thân mình. Anh ấy bỏ đi, và tôi ở lại một mình ngoài ban công. Tôi ngắm nhìn chiếc cần cẩu đỏ da cam đang quay trên nền trời xanh. Tôi nhìn theo một con côn trùng đen đang bay thành những đường rộng mềm mại, vạch những nét băng lạnh trên bầu trời. Sự trẻ trung bất diệt của thế giới làm tôi cảm thấy ngừng thở. Một vài điều tôi yêu mến đã biến mất. Tôi đã từng có rất nhiều thứ tuyệt vời. Chiều hôm qua, đang đi ngược lên đại lộ Raspail, trời bỗng đỏ sẫm lại; tôi cảm thấy như mình đang đi đến một hành tinh chưa được biết tới, nơi đó cỏ có màu tím, mặt đất màu xanh. Đó là do những cây cối đã che ánh sáng chói đỏ của một quảng cáo đèn neon. Khi sáu mươi tuổi, Andersen đã ngạc nhiên khi có thể đi qua được Thụy Điển trong vòng chưa tới hai mươi tư giờ, trong khi hồi còn trẻ một chuyến đi như vậy kéo dài cả tuần. Tôi cũng đã từng thích thú như vậy. Từ Paris bay đến Matxcơva chỉ trong vòng ba tiếng rưỡi thôi. Tôi đi taxi đến công viên Montsouris, có cuộc hẹn với Martine ở đó. Khi tôi vừa bước vào, mùi cỏ bị cắt làm nhói tim tôi – mùi của dãy núi Alpine nơi mà tôi đã từng đi dạo cùng André với chiếc túi trên vai. Sự phản xạ, những tiếng vọng, hồi ức trở lại dần, rõ ràng tôi đã khám phá được sự dịu dàng của tuổi thơ xa xưa. Tôi không có thời gian để ôn lại nó, nhưng thường xuyên, không trông đợi, tôi bắt gặp những hình ảnh của nó, một khung cảnh trong đó hiện tại mờ nhạt, còn quá khứ đầy màu sắc và ánh sáng, như những hòn đá hoặc cát nhìn thấy rực rỡ qua làn sóng biển. Một lần tôi đã từng nuôi dự định và hứa hẹn về tương lai; giờ đây tình cảm và sự vui thích của tôi trở nên bình lặng và nhẹ nhàng so với thời quá khứ. - Xin chào. Martine đang ngồi uống nước chanh trong một quán cà phê ngoài hiên. Tóc đen dày, mắt xanh, váy ngắn với những sọc da cam, vàng và một ít tím, mọt người phụ nữ trẻ đáng yêu. Bốn mươi tuổi! Hồi ba mươi tuổi, tôi đã mỉm cười khi nghe bố của André nói về một người bốn mươi tuổi là “một phụ nữ đáng yêu”, và giờ đây những từ ngữ đó lại ở chính trên miệng tôi, khi tôi nghĩ về Martine. Hầu như tất cả mọi người đều xem tôi là còn trẻ, cho đến bây giờ. Martine cười với tôi: - Cậu có đem cho tôi quyển sách của cậu không? - Tất nhiên là có. Cô ta nhìn vào những dòng chữ viết trong quyển sách. - Cám ơn, – cô ta nói với một chút xúc động. Rồi thêm. – Tôi đã trông đợi được đọc nó. Nhưng do quá bận rộn vào cuối năm học nên phải đợi đến mười bốn tháng Bảy 2 . - Tôi rất vui được biết cậu nghĩ thế nào về nó. Tôi có niềm vui rất lớn vào sự đánh giá của Martine, thấy hoàn toàn ăn ý với cô, nếu cô không tỏ ra chiều ý, kiểu một cô giáo phổ thông già dối với tôi, mặc dù quả thực cô ta là giáo viên, đã lập gia đình, và là mẹ. - Bây giờ việc dạy văn học thật khó. Không có những quyển sách của cậu,tôi thật không biết nên làm thế nào. Cô hỏi tôi ngượng nghịu. “Cậu có hài lòng với cuốn sách này không?” Tôi cười với cô: - Thực sự hài lòng. Trong đôi mắt cô hình như vẫn còn một câu hỏi – điều mà cô đã không muốn diễn đạt bằng lời. Tôi chủ động đặt vấn đề: - Cậu biết rõ điều tôi thực sự muốn làm, đó là bắt đầu với việc xem xét các tác phẩm phê bình được xuất bản kể từ hồi chiến tranh và tiếp đó là đi đến gợi ý một phương pháp mới mà theo đó có thể chuyển phương pháp của một người nào đó thành một công việc của nhà văn, để xem xét nó sâu sắc hơn, chính xác hơn đã từng làm trước kia. Tôi hy vọng là tôi đã thành công. Điều đó đã hơn cả sự hy vọng, nó là sự tin tưởng chắc chắn. Nó đã đem đến trái tim tôi tràn ngập ánh sáng mặt trời. Một ngày đáng yêu và tôi đã bị say mê với những gốc cây, những bãi cỏ, những bước chân dạo ở nơi mà tôi rất thường xuyên tha thẩn với bạn bè và đám sinh viên trẻ. Một số người trong họ đã chết hoặc cuộc sống đã cách biệt chúng tôi. Hạnh phúc thay – không như André, anh đã không còn gặp gỡ ai nữa – tôi đã kết bạn với một vài học sinh và đồng nghiệp trẻ tuổi hơn, tôi thích họ hơn những người phụ nữ cùng tuổi tôi. Sự ham hiểu biết của họ thúc đẩy tiềm năng của cuộc sống; họ kéo tôi vào tương lai của họ, kéo tôi ra xa khỏi nấm mồ của mình. Martine vuốt ve quyển sách: - Vẫn như trước, tôi sẽ lướt qua cuốn sách này hết cả chiều nay. Thế đã ai đọc nó chưa? - Mỗi mình André. Nhưng văn chương không phải là sự quan tâm lớn đối với anh ấy. Chẳng điều gì còn có ý nghĩa đối với anh. Và anh là một người theo chủ nghĩa thất bại nặng nề đối với tôi, cũng như đối với chính anh. Anh không nói với tôi như vậy, song trong lòng anh biết quá rõ ràng từ giờ trở đi tôi sẽ không làm bất cứ điều gì để tăng thêm danh tiếng của tôi. Điều này không làm tôi lo lắng, bởi vì tôi biết anh nhầm lẫn. Tôi mới chỉ vừa viết cuốn sách tốt nhất của tôi, và phần thứ hai sẽ còn khá hơn. - Con trai cậu thế nào? - Tôi đã cho nó ra ngoài để thử thách. Nó sẽ nói với tôi về điều này khi trở về vào chiều nay. Chúng tôi nói chuyện về Philippe, về luận án của nó, về việc viết lách. Cũng giống tôi, Martine yêu các từ ngữ và cả những người biết cách sử dụng chúng. Chỉ riêng cô đang cho phép bản thân được thưởng thức sự sống động của cuộc sống trong nghề nghiệp và gia đình. Cô đưa tôi về trên chiếc xe Austin nhỏ. - Cậu sẽ trở lại Paris sớm chứ? - Tôi không nghĩ như vậy. Tôi sẽ đi thẳng từ Nanoy tới Yonne, tới chỗ nghỉ. - Cậu sẽ làm việc một chút trong những ngày nghỉ chứ? - Tôi muốn như vậy. Nhưng tôi luôn thiếu thời gian. Tôi không có năng lượng của cậu. Đó không phải là vấn đề năng lượng, sức lực, tôi tự nói với mình khi đã chia tay cô; tôi không thể sống mà không viết lách. Tại sao? Và tại sao tôi đã quá liều lĩnh để sốt sắng tạo nên sự biệt lập về tinh thần khỏi Philippe, khi mà André, lẽ ra đã hướng nó theo những con đường khác? Khi tôi còn là đứa trẻ, khi tôi là thanh niên, sách đã cứu tôi khỏi sự tuyệt vọng, nó làm tôi tin rằng văn hóa là những giá trị cao nhất, và thật là không tương đối với tôi nếu có thể kiểm nghiệm niềm tin này với con mắt khách quan. Trong bếp, Marie – Jeanne đang tất bật sắp xếp bữa tối, chúng tôi chuẩn bị những món mà Philippe ưa thích. Tôi thấy mọi việc đều trôi chảy. Tôi đọc báo rồi làm một câu đố ô chữ khá phức tạp, việc này ngốn hết đến bốn mươi lăm phút nhưng thật thú vị khi được tập trung ý nghĩ để biến các ô vuông trống trải trở nên đầy ắp từ ngữ. Tôi sử dụng trí óc của mình như một người thợ tráng ảnh để làm xuất hiện những khuôn hình. Tôi có ấn tượng như kéo chúng ra khỏi chỗ ẩn náu nằm sâu trong trang giấy. Khi ô chữ cuối cùng đã điền xong, tôi chọn chiếc váy đẹp nhất trong tủ – chiếc váy bằng lụa mỏng màu hồng và xám nhạt. Khi đã năm mươi tuổi, tôi luôn cảm thấy dường như quần áo của mình quá trẻ trung nghịch ngợm hoặc quá u ám ủ ê. Bây giờ tôi biết cái gì được phép cái gì là không nên với mình và tôi ăn mặc không phải lo lắng. Và cũng không cả sự thích thú. Tôi cảm thấy dễ chịu và thoải mái khi không mặc quần áo. Tuy nhiên, tôi vẫn thường nhìn ngắm thân hình mình với sự hài lòng nhất định. Chính Philippe đã có lần nói với tôi: “Trời, hãy nhìn kìa, mẹ đang trở nên phục phịch”. (Nó chắc chắn phải ngạc nhiên lắm khi nhận ra tôi bỗng nhỏ nhắn lại). Tôi đã ăn kiêng, tôi mua một cái cân. Trước đó chưa bao giờ tôi lại phải lo lắng về trọng lượng cơ thể mình. Cho đến tận bây giờ! Tôi càng ít hiểu biết về cơ thể của mình bao nhiêu lại càng thấy cần quan tâm đến nó hơn bấy nhiêu. Nó đè nặng lên tôi, và tôi chăm sóc cho nó với lương tâm đè nặng, cũng như khi tôi cố gắng giảm sự quan tâm đối với những người bạn cũ, những người cần sự giúp đỡ của tôi. André mang về một chai rượu Munm, tôi cho vào tủ lạnh; chúng tôi nói chuyện và một lát sau đó anh gọi điện cho mẹ. Giọng của bà nghe như tiếng gió và tiếng trẻ con, bà ấy cho đến giờ vẫn là người chiến sĩ dũng mãnh trong hàng ngũ cộng sản; nhưng bà đã tám mươi tư tuổi và đang sống một mình trong ngôi nhà của mình ở Villeneuve – lès – Avignon. André khá quan tâm đến bà. Anh cười vui vẻ trên điện thoại; tôi nghe thấy anh kêu to và phản đối; nhưng anh nhanh chóng bị cắt đứt – Manette là một người rất nhiều lời, bất cứ lúc nào bà có dịp. - Bà cụ nói gì vậy? - Cụ ngày càng cho rằng một ngày nào đấy năm mươi triệu người Trung Quốc sẽ tràn qua biên giới Nga. Hoặc nữa, họ sẽ ném bom khắp mọi nơi để hài lòng với việc chấm dứt một cuộc chiến tranh thế giới. Bà lên án anh là đã tham gia về phía họ; anh cũng chẳng buồn thanh minh nữa. - Bà vẫn khỏe chứ? Bà không buồn sao? - Bà sẽ thích thú khi gặp chúng ta; nhưng vì buồn chán, có thể bà không biết mình đã nói gì. Bà cụ đã từng là giáo viên phổ thông, bà có ba người con và thật thú vị là việc về hưu đối với bà cho đến bây giờ vẫn không phải là sự kết thúc. Chúng tôi nói chuyện về bà, về những người Trung Quốc, những người mà chúng tôi cũng như nhiều người khác biết rất ít về họ. André mở một cuốn tạp chí ra xem. Và tôi xem đồng hồ, bàn tay dường như không muốn động đậy. Trong chốc lát Philippe xuất hiện, và lần nào cũng vậy, tôi ngạc nhiên khi thấy khuôn mặt nó, với những nét tương tự như của mẹ tôi và của André kết hợp nhuần nhuyễn. Nó ôm ghì lấy tôi, và tôi ngả đầu dựa vào chiếc áo vét vải mềm của nó. Tôi cố thoát ra và hôn Irène; cô bé mỉm cười lạnh nhạt với tôi, nụ cười khiến tôi luôn ngạc nhiên, cảm thấy gò má mềm mại, ấm áp dưới đôi môi mình. Irène! Tôi luôn quên mất con bé; còn nó thì lúc nào cũng ở đây. Tóc vàng, mắt xanh nhạt, miệng nhỏ, cằm vuông; và cái trán quá rộng, vừa mơ hồ vừa bướng bỉnh. Tôi nhanh chóng đẩy nó ra chỗ khác. Tôi còn lại một mình với Philppe, như những ngày xưa khi tôi đặt tay lên trán đánh thức nó dậy vào các buổi sáng. - Uống một chút Whiskey chứ? – André hỏi. - Không, cảm ơn bố. Con thích nước hoa quả. Cô bé thật khôn ngoan! Nó ăn mặc hợp thời trang, mái tóc kiểu cách rất hợp – mềm mại, với những lọn tóc che cái trán to. Không trang điểm cầu kỳ; hơi nghiêm trang một chút. Khi tôi tình cờ đọc lướt một tờ tạp chí của phụ nữ tôi thường tự nói với bản thân, “Ồ, đây chính là Irène!” – “Con bé đẹp đấy chứ”. André xác nhận. Những ngày như thế này thì tôi đồng ý – đôi tai và lỗ mũi nhỏ nhắn, làn da trắng mịn màng được tô điểm thêm bởi hàng lông mi xanh đẫm. Nhưng nếu cô bé dướn đầu một chút, khuôn mặt dài ra thì tất cả những gì mọi người có thể nhìn thấy là cái miệng, cái cằm. Irène. Tại sao nhỉ? Tại sao Philippe luôn tìm đến với những người phụ nữ kiểu này – dễ dàng, không cởi mở, tự phụ, kiêu căng? Không nghi ngờ gì nữa, chắc là để chứng minh với bản thân rằng nó có thể hấp dẫn họ. Nó không yêu quý họ. Tôi thường tự hỏi không biết nó có yêu không… Tôi thường nghĩ nó sẽ không yêu, cho đến một tối, nó nói với tôi, “Con có chuyện này rất tuyệt cho mẹ”, khi đó nó có vẻ rất phấn khích như trong buổi sinh nhật của một cậu bé, đã chơi đùa quá nhiều, cười quá nhiều, hò hét quá nhiều. Tôi cảm giác như có tiếng chuông, tiếng đổ vỡ trong lòng, toàn bộ sức lực của tôi tập trung vào việc không để cho đôi môi run lên. Máu dồn lên mặt tôi. Một tối mùa đông, khi rèm được kéo lại và ánh sáng đèn chiếu thành những vòm cầu vồng nhỏ trên gối thì đột ngột xuất hiện một hố sâu, khe nứt của sự thiếu vắng. “Mẹ sẽ thích cô ấy; cô ấy là một phụ nữ có công ăn việc làm. Trong những lúc nghỉ, cô ấy còn làm trợ lý đạo diễn phim”. Tôi rất hiểu điều này nhờ quen một người phụ nữ trẻ đã có chồng. Họ có nghề nghiệp khá mơ hồ; họ đòi hỏi được sử dụng tri thức của mình, đòi chơi thể thao, ăn mặc đẹp, chăm lo công việc gia đình chu tất, nuôi nấng con cái chu đáo, tham gia hoạt động xã hội, tóm lại, là đòi thành đạt trên mọi phương diện. Và thực tế họ lại không quan tâm sâu sắc điều gì. Họ làm tôi chán ngán. Philippe và Irène đi Sardinin vào ngày trường tổng hợp đóng cửa, khoảng đầu tháng Sáu. Trong lúc ngồi ăn tối ở chiếc bàn kia, chiếc bàn mà tôi đã thường dỗ ép Philippe ăn (ăn nào, hãy ăn nốt chỗ súp của con; ăn thêm ít thịt bò nữa; hãy lót dạ một chút trước khi đi học), chúng tôi nói về chuyến đi của chúng – về món quà nhỏ đáng yêu của bố mẹ Irène, họ đã cố gắng mua nó. Con bé ngồi im lặng gần suốt thời gian, như một phụ nữ thông minh biết cách chờ đợi thời điểm thích hợp để đưa ra câu nói xác đáng hơn là những nhận xét ngạc nhiên: dần dần cô ta tạo ra một sự quan sát, ngạc nhiên – hoặc ít nhất đối với tôi – bởi sự ngốc nghếch hoặc tầm thường thoát ra. Chúng tôi trở lại phòng sách. Philippe nhìn qua bàn làm việc của tôi. - Công việc của mẹ tốt chứ? - Rất tốt. Con không có thời gian để đọc những sáng tác thử nghiệm của mẹ ư? - Không; mẹ có thể tưởng tượng được con bận thế nào không? Con xin lỗi mẹ vậy. - Con phải đọc cuốn sách này. Mẹ có một bản cho con đây. Sự thiếu quan tâm của nó làm tôi thoáng buồn, nhưng tôi làm như không? Tôi nói thêm: - Thế công việc của con thế nào? Con sẽ quay lại tiếp tục làm luận án chứ? Nó không trả lời. Nó và Irène đưa mắt nhìn nhau. - Có chuyện gì vậy? Con sẽ lại tiếp tục các chuyến đi nữa à? - Không. Lại im lặng, rồi nó nói khá gắt gỏng: - Ôi, mẹ sẽ bực mình, sẽ trách mắng con; nhưng trong tháng này con đã đi đến quyết định. Điều đó là quá sức đối với con, dạy học và làm luận án trong cùng một lúc. Nhưng chờ tới khi con làm luận án, sẽ chẳng có tương lai hứa hẹn nào đối với con ở trường tổng hợp cả. Con sẽ rời nó. - Con đang nói gì vậy? - Con sẽ rời trường tổng hợp. Con vẫn còn trẻ để có thể làm được những việc khác. - Nhưng điều đó là không thể. Con đã theo được cho đến giờ, con không thể bỏ hết được, – tôi nói một cách phẫn nộ. - Hãy nghe con. Theo thời gian, một cán bộ giảng dạy là một sự nghiệp rực rỡ. Ngay giờ đây không chỉ một mình con cảm thấy không thể cùng lúc vừa chăm lo cho các sinh viên vừa làm việc của chính mình, có quá nhiều người thấy như con. - Điều đó đúng. – André nói, – ba mươi sinh viên tức là một sinh viên gấp lên ba mươi lần. Năm mươi thì là cả một xã hội. Nhưng chắc chắn rằng chúng ta có thể tìm được những cách nào đó để con có thời gian hoàn thành luận án. - Không, – Irène nói quả quyết. – Dạy học và nghiên cứu, họ trả lương quá thấp. Cháu có một người anh họ là nhà hóa học. Anh ấy làm việc tại Trung tâm nghiên cứu quốc gia, chỉ được trả có tám trăm francs một tháng. Anh ấy đã chuyển đến làm việc ở nhà máy nhuộm – bây giờ anh kiếm được ba nghìn francs. - Đó không chỉ là vấn đề tiền nong, – Philippe nói. - Tất nhiên không. Chỉ trong vài từ thận trọng, dè dặt, Irène đã cho biết cô ta nghĩ thế nào về chúng tôi. Ôi, cô ta nói rất khéo léo – với sự khéo léo đó bạn có thể nghe thấu khi ở xa đến nửa dặm. “Ngoài ra cháu không muốn làm mất lòng hai bác – đừng trách cháu, như thế sẽ không công bằng – cháu cần phải nói với hai bác một số điều và khi không kiềm chế được cháu thường nói thẳng ra”. André là một nhà khoa học lớn và tất nhiên tôi không phải là một người phụ nữ vụng về. Nhưng chúng tôi sống cách biệt với thế giới, chỉ ở trong phòng thí nghiệm và thư viện. Thế hệ trí thức mới muốn những liên lạc tức thời với xã hội. Với bản thân cuộc sống và con đường của nó, Philippe không phải được sinh ra cho lối sống như lớp già chúng tôi, còn có nhiều con đường công danh khác mà nó có thể thể hiện khả năng của mình tốt hơn nhiều. - Và do đó luận án rõ ràng là không cần thiết, – cô ta kết thúc câu nói. Tại sao thỉnh thoảng con bé lại hành động đầy vô lý một cách lố bịch? Irène không thật sự ngu ngốc như vậy đâu. Cô ta ở đó và có giá trị nhất định, cô ta đã vứt đi cái thắng lợi mà tôi và Philippe giành được – một thắng lợi vượt trên bản thân nó và vì nó. “Con không thể làm được bài tiểu luận này, con đau đầu. Hãy viết cho con một lá đơn nói rằng con ốm” – “Không”. Khuôn mặt non trẻ căng ra và già đi, cặp mắt xanh nhìn tôi trách móc. “Mẹ không thương con”. André đi vào phòng – “Lần này thôi…” – “Không”. Tôi đã thật khổ sở khi phải để Philippe ở Paris trong những ngày lễ Phục sinh còn mình thì sang Hà Lan. “Mẹ không muốn điểm của con bị sụt”. Và nó thét lên giọng đầy căm tức. “Không mang con theo, con không cần. Con sẽ không viết một dòng nào cho mẹ”. Và sau những thành tích của nó, chúng tôi hiểu nhau, liên kết với nhau. Sự hiểu biết thông cảm này giờ đang bị Irène phá hủy. Tôi không muốn to tiếng trước mặt cô ta, tôi cố gắng bình tĩnh: - Sau đó con định làm gì? Irène đã định trả lời. Philippe nói trước. - Bố của Irène có nhiều dự định. - Gì vậy? Kinh doanh à? - Cho đến nay vẫn chưa chắc chắn. - Con đã trao đổi với ông ấy trước chuyến đi của mình. Tại sao con không nói gì với bố mẹ? - Con muốn suy nghĩ kỹ đã. Tôi chợt thấy bực: thật không thể tin được rằng nó đã có thể không nói gì với tôi về ý định rời trường tổng hợp vào lúc này. - Tất nhiên bố mẹ đều trách con, – Philippe nói giận dữ. Màu xanh trong mắt nó ánh lên màu sắc của bão tố, điều này tôi biết quá rõ. - Không, – André nói, mỗi người chỉ phải đi theo con đường của chính người đó. - Mẹ, thế mẹ có trách cứ con không. - Kiếm tiền đối với mẹ không phải là tham vọng, – tôi nói. – Mẹ bị ngạc nhiên. - Con đã nói với mẹ rằng đó không chỉ là vấn đề tiền nong. - Vậy nó là vấn đề gì? Hãy nói cụ thể xem. - Con không thể. Con phải gặp bố vợ con đã. Nhưng con sẽ không chấp nhận đề nghị của ông, trừ phi con thấy nó đúng đắn. Tôi nói thêm một lát nữa, càng mềm mại càng tốt, cố gắng thuyết phục nó về giá trị của luận án và nhắc nhở nó về những kế hoạch nghiên cứu trước đó. Philippe trả lời lịch sự, nhưng những lời tôi nói hình như chẳng thấm gì vào nó. Không, nó đã không còn thuộc về tôi nữa, không còn chút nào. Chính tôi là người đã định hướng cuộc đời nó. Bây giờ thì tôi đang dõi theo nó từ bên ngoài, như một khán giả từ xa. Đó là số phận bình thường của mọi người mẹ; nhưng nào có ai cảm thấy thoải mái khi nói rằng cuộc đời họ là số phận chung và phổ biến của phụ nữ? André tiễn chúng ra cầu thang máy, còn tôi thì đổ gục xuống chiếc đi văng. Lại trống rỗng… Một ngày hạnh phúc, sự hiện diện thực tế nhấn mạnh sự thiếu vắng – nó đơn thuần khẳng định sự có mặt của Philippe ở đây trong vài tiếng. Tôi đã chờ đợi nó, hy vọng nó trở lại và ở yên dưới mái nhà; nhưng nó luôn bỏ ra đi. Và sự rạn nứt giữa hai mẹ con đã vượt quá điều mà tôi có thể tưởng tượng. Tôi sẽ không còn chia sẻ công việc của nó; chúng tôi sẽ không còn có những mối quan tâm giống nhau. Có thực đồng tiền là tất cả đối với nó? Hay nó chỉ là đi theo Irène? Nó có yêu con bé đến mức đó không? Ai mà biết được những đêm chúng ở với nhau. Không nghi ngờ gì nữa, Irène có thể thỏa mãn xác thịt của Philippe đầy đủ nhất, phía sau vẻ ngoài hợp thời trang của con bé, tôi thấy được nó thừa khả năng có những sự bùng phát yêu đương. Mối quan hệ này đem lại những vui thú xác thịt cho loài người, giữa đàn ông và đàn bà, là cái gì đó mà sự quan trọng của nó đã bị tôi đánh giá thấp. Theo tôi thì tình dục không tốn tại nữa. Tôi đã thường nhớ đến cảnh tượng thanh bình một cách dửng dưng, nay chỉ trong chốc lát, tôi đã thấy nó dưới ánh sáng khác – đó là sự cắt bỏ một bộ phận của cơ thể; đó là sự mất mát về tình cảm. Sự thiếu vắng đó đã làm cho tôi trở nên mù đặc trước những nhu cầu, những vết thương, và cả niềm vui của những người có nó. Tôi dường như không biết gì hơn ngoài Philippe. Chính là cũng nhờ nó mà tôi đã biến đổi bản thân cho phù hợp với lứa tuổi của mình, không ít thì nhiều. Nó đã theo tôi với cả tuổi trẻ của nó. Nó thường đưa tôi đến cuộc đua hai mươi tư giờ ở Le Mans, tới những buổi trình diễn nghệ thuật và thậm chí, một lần, đến cả nơi xảy ra chuyện kỳ quặc. Sự hiện diện nhanh nhẹn, hoạt bát của nó làm ấm cúng cả ngôi nhà. Tôi sẽ phải quen với sự im lặng này, và sự thận trọng, xử sự đúng đắn hàng ngày sẽ bị phá vỡ bởi những điều không thể lường trước được hay sao? Tôi nói với André: - Tại sao anh không giúp em làm cho Philippe tỉnh ngộ ra? Cả hai chúng ta đã có thể thuyết phục được nó. - Con người cần được tự do. Nó đã không muốn dạy học. - Nhưng nó vẫn quan tâm đến luận án của mình? - Chỉ một chút thôi, một ý tưởng rất mơ hồ. Anh hiểu nó muốn gì. - Anh thì ai anh cũng hiểu. Trừ anh! Trước kia, André đã không nhân nhượng thỏa hiệp với mọi người cũng như với bản thân mình. Giờ đây, thái độ chính trị của anh không bị mềm yếu đi nhưng trong cuộc sống cá nhân anh giữ sự nghiêm khắc, chỉ đối với riêng anh thôi; anh tha thứ cho mọi người; giảng giải cho họ và chấp nhận họ. Sự dễ dãi này nhiều lúc làm tôi phát điên lên. Tôi tiếp tục nói: - Anh có nghĩ rằng kiếm tiền là mục đích đúng đắn của cả cuộc đời? - Anh thực sự muốn biết mục đích cuộc sống của chúng ta là gì, sau đó mới có thể nói là nó có đúng đắn không. Chẳng nhẽ anh lại thực sự nghĩ như anh vừa nói, hay đó là anh đang vui đùa bằng cách trêu chọc tôi? Anh thỉnh thoảng cũng làm như vậy khi thấy tôi quá tin tưởng vào ý kiến và nguyên tắc của mình. Tôi thường nhận ra việc này rất nhanh và tham gia vào trò đùa. Nhưng lần này thì tôi không có tâm trạng nào để đùa cợt. Tôi lên giọng: - Tại sao chúng ta lại sống theo cách của chúng ta đã sống, nếu anh nghĩ là sống cách khác tốt hơn? - Bởi vì chúng ta đã không thể làm khác được. - Chúng ta đã không sống khác đi vì cuộc sống này có ý nghĩa đối với chúng ta. - Không. Theo anh thì sự hiểu biết, khám phá là một sự điên cuồng, một niềm say mê, hoặc thậm chí là một thứ bệnh thần kinh, nấu không có một chút phán xét về đạo đức, anh không bao giờ cho rằng những người khác nên sống như vậy. Thực ra tôi cho rằng tất cả mọi người khác nên sống như vậy, nhưng tôi không muốn tranh luận về điểm này. Tôi nói: - Vấn đề không phải là tất cả mọi người mà là Philippe. Nó đang trở thành một kẻ chỉ quan tâm đến những vụ làm tiền mờ ám. Em nuôi nó khôn lớn không phải để nó làm việc đó. André phản ứng: - Thật không dễ dàng cho một người trẻ tuổi có bố mẹ quá thành công. Anh ta dễ nghĩ rằng sẽ không hay ho gì nếu đi theo con đường của bố mẹ. Anh ta thích đi theo con đường khác hơn. - Nhưng Philippe đang bắt đầu công việc rất tốt. - Em đã giúp nó: nó đã làm việc dưới cái bóng của em. Thực tình, nếu không có em nó sẽ chẳng thể tiến xa được và nó đủ tinh khôn để nhận ra điều đó. Chúng tôi luôn có những bất đồng cơ bản về chuyện của Philippe. Có thể là André đã thất vọng vì Philippe không chọn khoa học mà là văn chương; hoặc có thể đấy là do công việc cạnh tranh gay gắt của đứa con trai. Mà anh thì luôn xem Philippe như một người tầm thường, do vậy chỉ hướng nó đi theo con đường tầm thường. - Em biết, – tôi nói, – anh chưa bao giờ có niềm tin đối với nó. Và nếu nó không tin tưởng vào chính mình thì đó là vì nó nhìn nhận mình thông qua con mắt của anh. - Có thể. – André nói với giọng hòa giải. - Trong mọi trường hợp, người chịu trách nhiệm về việc này chính là Irène. Chính con bé đã buộc nó làm như vậy. Nó muốn chồng kiếm được nhiều tiền. Và nó chỉ thực sự hạnh phúc khi lôi kéo Philippe khỏi em. - Thôi, đừng đóng vai bà mẹ chồng! Con bé quá tốt, tựa như đứa con gái chúng ta vậy. - Một đứa con gái ư? Nó đã nói những điều vô lý. - Thỉnh thoảng con bé có như vậy. Nhưng thỉnh thoảng nó lại rất sắc sảo. Sự vô lý đó là một dấu hiệu của sự mất cân bằng hơn là của sự kém hiểu biết. Và hơn nữa, nếu con bé thực sự coi tiền hơn hết thảy thì nó đã không lấy thằng Philippe vốn chả giàu có gì. - Nó cho rằng Philippe có thể trở nên giàu có. - Tóm lại, anh thấy con bé lấy Philippe không chỉ vì một chút sự tự phụ kiêu căng. - Nếu anh quý nó thì thật tốt cho anh. - Khi em yêu quý ai, em phải tạo cho người ấy những phẩm chất nhất định để Philippe cũng yêu quý. - Đúng vậy. Nhưng em đã thấy Irène làm em đau lòng. - Em phải xem xem cô bé có nguồn gốc thế nào. - Con bé đã đến, thật không may. Và nó vẫn ở đó. Những nhà tư bản béo tốt, có thế lực và quan trọng, với những đồng tiền tanh tưởi, đối với tôi thậm chí còn đáng ghê tởm hơn là thế giới hợp thời trang mà nông cạn tôi từng đã nổi lên chống lại khi còn là một cô gái trẻ. Chúng tôi giữ im lặng trong chốc lát. Bên ngoài cửa sổ ánh đèn neon quảng cáo nhấp nháy từ đỏ sang xanh như những con mắt sáng rực trên bức tường lớn. Một buổi tối đáng yêu. Tôi ước được đi ra ngoài với Philippe để uống một thứ gì đó càn lại trong những quán cà phê dưới các mái hiên. Tôi không hỏi André xem có muốn ra ngoài đi dạo với tôi không; anh rõ ràng đã quá buồn ngủ. Tôi nói: - Em phân vân không hiểu tại sao Philippe lại cưới con bé. - Ồ, người ngoài cuộc không bao giờ có thể hiểu được điều này. Anh trả lời ngay lập tức. Khuôn mặt anh đã trùng xuống. Anh ấn một ngón tay vào má, ở chỗ ngang lợi – đây là một thói quen mới có gần đây. - Anh bị đau răng à? - Không. - Vậy tại sao anh chọc vào lợi kìa? - Anh tin chắc nó không ảnh hưởng gì đâu. Năm ngoái anh thường đo huyết áp của mình. Thực sự thì huyết áp của anh có hơi cao, nhưng một đợt điều trị đã giúp anh đạt huyết áp 17, đó là con số tuyệt vời cho lứa tuổi chúng ta. Anh vẫn giữ ngón tay chống vào má, đôi mắt trống rỗng. Anh làm bộ như mặt ông già và muốn kết thúc bằng cách thuyết phục tôi rằng anh là một người như vậy. Trong giây phút khủng hoảng, tôi đã nghĩ Philippe sẽ đi, và tôi sẽ phải sống nốt quãng đời còn lại với một ông già. Tôi muốn thét lên “Dừng lại. Tôi không thể chịu đựng được”. Dường như anh nghe thấy tôi nói, anh mỉm cười và trở lại với chính anh, sau đó chúng tôi đi ngủ. Anh vẫn đang ngái ngủ. Tôi sẽ phải đánh thức anh dậy, chúng tôi sẽ uống chè nóng, thứ chè Trung Quốc rất đặc. Nhưng sáng nay không như ngày hôm qua. Tôi buộc phải nhận thức rằng tôi đã mất Philippe – phải nhận thức rằng tất cả lại bị đảo lộn một lần nữa. Lẽ ra tôi đã phải biết điều đó. Philippe bỏ tôi từ lúc nó nói với tôi về cuộc hôn nhân của nó; nó xa tôi kể từ lúc nó được sinh ra – một y tá đã thay thế vị trí của tôi. Tôi đã tưởng tượng những gì? Bởi vì Philippe đã đòi hỏi rất nhiều nên tôi tin tôi là người không thể thiếu được. Bởi vì nó dễ dàng bị tác động nên tôi đã tưởng rằng tôi nuôi dạy nó bằng hình ảnh của chính tôi. Trong năm nay, khi tôi nhìn thấy nó đi với Irène, tức vợ nó, không phải như nó đi với tôi, tôi đã nghĩ rằng nó đang rơi vào một trò chơi: chỉ có tôi mới thực sự hiểu Philippe. Nhưng nó đã thích rời xa tôi, thích phá bỏ mối liên minh bí mật giữa tôi và nó, thích vứt bỏ cuộc sống mà tôi đã gây dựng cho nó với bao thương tổn, đau đớn. Nó sẽ trở thành một người xa lạ. Hãy đến đây! André thường lên án tôi vì sự lạc quan mù quáng: có thể tôi đang đau lòng vì chuyện không đâu. Sau hết, tôi thực sự không nghĩ rằng không có giải pháp cứu vớt nào ngoài trường Tổng hợp, hay viết luận án. Philippe nói nó sẽ làm một công việc mà bố Irène giới thiệu cho nó. Nó thường dấu tôi hoặc nói dối, tôi biết những lỗi lầm của nó và tôi phải chấp nhận điều đó – và thực tế nó làm tôi hiểu ra là đã có sức mạnh của một con người xấu xa lôi kéo. Nhưng lần này tôi cảm thấy phẫn nộ vì nó đã không nói với tôi về kế hoạch của nó đang được xây đắp. Phẫn nộ và lo lắng. Cho đến giờ, bất cứ lúc nào hễ biết đã làm tôi bị tổn thương nó đều biết cách xoa dịu tôi sau đó. Tôi không dám chắc lần này nó có làm được như vậy hay không. Tại sao André đến muộn vậy? Tôi đã làm việc bốn tiếng không nghỉ, đầu nó nặng trịch bèn nằm vật xuống chiếc đi văng. Đã ba ngày, Philippe không có tin tức gì cả, nó ít khi như vậy, tôi hoàn toàn ngạc nhiên về sự im lặng này, bởi vì thường khi nếu làm tôi đau lòng thì nó thường xuyên gọi điện hoặc viết vài dòng cho tôi. Tôi không thể hiểu được, trái tim nặng trĩu, nỗi buồn cứ lan dần, lan dần, che tối cả thế giới, và thế giới này lại tiếp tục làm cho nỗi buồn đó tăng lên. André ngày càng trở nên ủ rũ. Vatrin là người bạn duy nhất mà anh vẫn còn gặp gỡ, nhưng giờ thì ngược lại. Khi tôi gọi anh ra ăn trưa, anh nói: “Vatrin làm tôi chán ngắt”. Tất cả mọi người đều làm anh chán ngắt. Thế còn tôi thì sao? Hồi lâu lắm rồi anh đã nói với tôi: “Kể từ khi có em anh không biết thế nào là buồn chán”. Và trông anh thật hạnh phúc. Giờ thì anh không còn yêu tôi như trước nữa. Đối với anh, giờ đây tình yêu có ý nghĩa như thế nào? Anh gắn bó với tôi như gắn bó với một đồ vật đã dùng lâu ngày, còn tôi thì không mang lại cho anh chút hạnh phúc nào nữa. Có lẽ như vậy là không hay, nhưng tôi bực bội vì điều đó, anh chấp nhận sự lãnh đạm này và đã quen với nó. Có tiếng mở khóa, anh hôn tôi, nhìn tôi một cách lo lắng: - Anh muộn? - Vâng. Hơi muộn quá. - Philippe đến gặp anh ở trường Normale. Bọn anh đã ngồi uống nước với nhau. - Sao anh không đưa nó đến đây? - Nó muốn nói chuyện riêng với anh. Không biết anh có nên nói với em những gì nó nói với anh không. (Nó đã ra nước ngoài rồi sao, một chuyến đi xa, nhiều năm ư?). - Em sẽ không hài lòng đâu. Nó không thể đến đây để nói chuyện với chúng ta nữa, tất cả đã được quyết định. Bố Irène đã có cho nó một công việc. Nó sẽ làm ở Bộ văn hóa và đã bảo với anh rằng đó là một công việc rất đáng tự hào, ở tuổi nó. Nhưng em biết điều ấy có ý nghĩa gì không? - Thật không thể tin được, ôi Philippe? - Nó nói nó đã khôn lớn. Nó hiểu ra rằng sự chối bỏ của cánh tả Pháp không dẫn tới đâu, tất cả đã kết thúc, nó muốn được thư giãn, muốn có sự chú ý của xung quanh, muốn thực hiện một vài điều, xây dựng tương lai. - Ai cũng có thể nghĩ rằng đó là những lời của Irène. - Giờ thì đó là của Philippe. – André nói mạnh mẽ. Bỗng nhiên tất cả đổ sập. Nỗi tức giận xâm chiếm tôi. - Nó như vậy sao? Nó là một tên mới phất – sự sáng tạo để đạt thành công bao giờ cũng phải trả giá. Nó lộ rõ những khát vọng tầm thường. Em hy vọng là anh đã nói với nó rằng em nghĩ thế nào về nó. - Anh đã nói với nó là anh phản đối việc đó. - Anh có cố ý làm nó thay đổi ý nghĩ không? - Tất nhiên là có. Anh đã cãi vã với nó. - Cãi nhau à! Lẽ ra anh phải đe nẹt nó – nói cho nó biết là chúng ta sẽ không bao giờ gặp nó nữa. Anh đã quá mềm mỏng. Em biết. Trong chốc lát, đầu óc tôi như vỡ tung ra, hàng loạt ngờ vực cùng cảm giác khó chịu trào dâng. Tại sao nó không quan tâm đến cái gì ngoài cái con ranh tự phụ và ăn diện ấy? Tại sao lại là Irène? Và, cuộc hôn nhân rỗng tuếch tại nhà thờ? Tại sao nó lại chấp nhận một ước vọng dễ dãi như vậy để làm vừa lòng nhà vợ? Nó sống trong một gia đình với những người xung quanh như vậy, như con cá ở trong chỗ nước quẩn. Tôi không muốn tự hỏi mình bất kỳ điều gì, trước kia nếu André dám phê phán Philippe thì tôi đã đứng lên bênh vực nó. Toàn bộ sự tin tưởng ngoan cố giờ trở thành nỗi cay đắng. Trong khoảnh khắc, Philippe đã hiện ra với khuôn mặt khác. Tham vọng trắng trợn, sự tính toán. - Em sẽ nói chuyện với nó. Tôi giận dữ tiến đến bên máy điện thoại. André chặn tôi lại: - Hãy bình tĩnh đã. Như vậy không tốt đâu. - Nó sẽ giúp em dễ chịu hơn. - Thôi được. - Hãy để em ở lại một mình. Tôi quay số của Philippe. - Bố vừa nói với mẹ là con sẽ làm việc ở Bộ Văn hóa, ngay lập tức là nhân viên cao cấp! Xin chúc mừng! - Ồ, xin mẹ đừng nói giọng ấy với con, – nó đáp với tôi. - Thế mẹ phải nói thế nào? Mẹ phải vui mừng vì con lấy làm hổ thẹn với bản thân nên đã không dám đến gặp mẹ? - Con không phải hổ thẹn gì cả. Mỗi người đều có quyền xem xét lại quan điểm của mình. - Xem xét lại! Chỉ mới sáu tháng trước con đã lên án toàn bộ chính sách văn hóa của chế độ này. - Con xin mẹ! Con đang cố gắng thay đổi nó. - Cứ thử đi, con không phải hạng đó đâu và con biết điều đó. Con sẽ chơi rất tuyệt trò chơi của họ và sẽ gây dựng nên một sự nghiệp nho nhỏ. Động cơ của con chỉ là thứ khát vọng đó, không hơn… Tôi không biết tôi đã nói những gì với nó nữa. Nó hét lên: - Thôi đi, im đi. Tôi nói tiếp, nó ngắt lời, giọng nó đầy tức giận, và cuối cùng nó hét lên giận dữ: - Con không phải là một người tham ăn tục uống bởi vì con không có tính cố chấp của tuổi già như mẹ. - Thế là đủ rồi, mẹ sẽ không bao giờ gặp con nữa chừng nào mẹ còn sống. Tôi đặt máy, ngồi xuống, mồ hôi túa ra, người run lên, đôi chân quá yếu không thể đứng vững được nữa. Chúng tôi đã không chỉ một lần cắt đứt quan hệ với nhau, nhưng sự va chạm lần này thực sự nghiêm trọng. Tôi không nên gặp nó nữa. Nó lật tung vỏ bọc ra làm tôi đau đớn, những lời của nó phũ phàng bởi vì nó cố tình làm tôi thương tổn. - Nó xúc phạm chúng ta. Nó nói về sự ngoan cố bệnh hoạn của tuổi già chúng ta. Em không muốn gặp nó nữa và em muốn anh cũng như vậy. - Em cứng rắn quá, đừng xử sự với nó chỉ trên cơ sở cảm tính. - Tại sao lại không? Nó đã chẳng đếm xỉa gì đến tình cảm của chúng ta. Nó đặt sự nghiệp lên trên hết, trên cả chúng ta, và sẵn sàng trả giá cho việc cắt đứt này. - Nó đã không chờ đợi việc cắt đứt quan hệ. Bên cạnh đó, chúng ta không giống nhau: anh không đồng ý với em. - Theo em hiểu thì mọi việc đã được tính toán sẵn, kể cả những gì xảy ra giữa em và Philippe. – Tôi im bặt, run lên vì tức giận. - Xét nhiều mặt, Philippe giờ đây đã khác và có trách nhiệm. Em không chấp nhận, nhưng anh thấy điều đó rất rõ ràng. - Nó chỉ là một con chuột nhỏ bé nhiều tham vọng. - Đúng. – André nói, giọng lạc đi. Nhưng tại sao? - Anh nói gì cơ, tại sao ư? - Vì chúng ta đang bàn chuyện lúc đã xế bóng, chắc chắn chúng ta phải cùng chia sẻ trách nhiệm. – Anh ngập ngừng. – Chính em đã nhồi nhét những tham vọng vào đầu óc nó. Bản thân nó không có tính ganh đua. Phần anh chịu trách nhiệm đã tạo nên sự đối lập trong nó. - Tất cả là do lỗi của Irène, tôi thốt ra. – Nếu không cưới con bé, nó đã không ở trong môi trường đó và nó sẽ không phản bội lại chúng ta. - Nhưng nó đã cưới con bé, một phần vì nhận thấy đó là môi trường hấp dẫn. Sau một thời gian dài, giờ những giá trị của nó và của chúng ta không giống nhau. Anh thấy có nhiều lý do. - Anh không bênh vực nó đấy chứ? - Anh đang cố tìm sự lý giải. - Chẳng có sự giải thích nào thuyết phục được em. Em sẽ không gặp nó nữa và em muốn anh cũng vậy. - Chẳng có lỗi gì trong việc gặp nó. Anh không đồng tình với nó, rất không đồng tình. Nhưng anh sẽ gặp lại nó. Và em cũng sẽ vậy. - Không, em không. Nếu anh làm em thất vọng, suy sụp, sau tất cả những gì nó nói với em trên điện thoại, em sẽ không nhân nhượng đâu. Em sẽ phẫn nộ về điều đó hơn bất cứ điều gì anh đã làm với em từ trước tới nay. Đừng nói với em về nó nữa. Nhưng chúng tôi chẳng thể nói về điều gì khác. Chúng tôi ăn tối trong im lặng, rất nhanh, sau đó mỗi người cầm một quyển sách. Tôi cảm thấy đang phải chịu đựng những bất hạnh, cay đắng do Irène, André và của cả thế giới này gây ra. “Chúng ta cùng chia sẻ trách nhiệm với nhau”. Thật dễ dàng biết bao việc tìm lý do và biện minh. “Sự ngoan cố bệnh hoạn do tuổi già của mẹ”. Nó đã thét vào tai tôi những lời này. Tôi đã quá tin tưởng vào tình cảm mà nó dành cho chúng tôi, cho tôi, thực tế thì tôi đâu là cái gì đối với nó; chẳng qua chỉ là một người già cần được xếp xó cùng những thứ lỗi thời khác. Tất cả những gì tôi đã làm là để giữ gìn nó khỏi sự hào nhoáng rỗng tuếch mà thôi. Cả đêm tôi nghẹt thở vì giận dữ. Sáng hôm sau, khi André vừa đi khỏi, tôi vào phòng của Philippe, xé tan những bức thư cũ, những giấy tờ ngày xưa, nhét đầy sách vở của nó vào chiếc vali, sắp xếp lại quần áo và các thứ linh tinh khác của nó vứt trên giá vào một chỗ khác. Nhìn cái giá trống không, tôi tràn nước mắt. Bao nhiêu ký ức, hình ảnh trào lên trong tôi. Nó đã bỏ tôi ra đi, phản bội tôi, chế nhạo tôi, xúc phạm tôi. Tôi không tha thứ cho nó được. Hai ngày trôi qua mà chúng tôi không nhắc gì đến Philippe. Sáng ngày thứ ba, khi nhìn vào thùng thư, tôi nói với André – “Một lá thư của Philippe” - Anh nghĩ là nó viết thư xin lỗi. - Nó đang lãng phí thời gian. Em sẽ không đọc đâu. - Ồ, hãy xem qua thôi. Em biết đấy, thật là khó khăn khi nó đi bước đi đầu tiên này. Hãy cho nó một cơ hội. - Nhất định không. – Tôi cuộn lá thư, nhét nó vào một cái phong bì và viết địa chỉ Philippe. – Xin gửi lá thư này hộ em. Tôi đã luôn trao cho nó lối thoát quá dễ dàng bởi những nụ cười duyên dáng và kiểu cách thanh lịch của nó. Lần này tôi sẽ không làm như vậy nữa. Hai ngày sau, vào đầu buổi chiều, Irène bấm chuông. - Cháu muốn nói chuyện với bác mấy phút. Như một cô gái còn trẻ, ướt át và e lệ, con bé mặc một chiếc váy ngắn giản dị, tóc xõa sau vai. Tôi chưa bao giờ thấy nó trong dáng điệu này. Tôi đưa Irène vào nhà. Nó đến để biện hộ cho Philippe, tất nhiên. Việc gửi trả lại thư từ cho Philippe đã làm nó đau buồn hết sức. Nó xin lỗi về những gì nó nói với tôi trên điện thoại; dù không nói ra một lời nào nhưng tôi biết tính nết nó – nó đã mất bình tĩnh và nó sẽ nói bất cứ điều gì, nhưng thực sự chỉ có không khí quá oi nóng. Nó đã buộc phải nhượng bộ. - Tại sao Philippe không tự đến? - Anh ấy sợ rằng bác sẽ đóng sập cửa đuổi đi? - Đó chính là điều tôi có thể làm. Tôi không muốn gặp nó nữa. Chấm hết. Cô bé kiên trì thuyết phục tôi. Philippe không thể chịu nổi việc tôi cắt đứt quan hệ với nó. Nó không bao giờ tưởng tượng rằng tôi sẽ hành động như vậy. - Trong trường hợp đó, nó đã phải là một người khờ dại, ngốc nghếch, nó có thể đến địa ngục. - Nhưng bác không nhận thấy sao. Bố cháu đã rất kỳ công mới tạo dựng được cho Philippe một vị trí như vậy. Ở tuổi anh ấy, đó là một cơ hội hoàn toàn không dễ dàng mà có. Bác không thể đòi hỏi anh ấy hy sinh tương lai của mình vì bác. - Nó đã có một tương lai – một tương lai trong sạch, đúng với những ý tưởng của chính nó. - Xin bác thứ lỗi – chỉ là đúng với những ý tưởng của bác. Anh ấy đã trưởng thành. - Nó sẽ tiếp tục trưởng thành; đó là điều tất cả chúng ta đều biết. Nó sẽ làm cho quan điểm của nó hài hòa với các lợi ích. Vào lúc này, nó phụ thuộc vào, đứng giữa những âm mưu xấu – ý nghĩ của nó chỉ là sự thành công. Nó đang phản bội chính nó và nó biết điều đó; đó là một cái giá quá rẻ, – tôi nói một cách mê muội. Irène nhìn tôi với vẻ coi thường. - Cháu tưởng tượng cuộc sống của chính bác phải luôn hoàn hảo, và chỉ điều đó mới cho phép bác đứng cao hơn hẳn mọi người để phán xét. Tôi cứng rắn: - Tôi chỉ luôn cố gắng thành thật. Tôi muốn Philippe cũng vậy. Và tôi rất tiếc vì cô đã làm nó đi chệch khỏi con đường đó. Cô ta phá lên cười: - Có ai đó nghĩ rằng anh ấy đã trở thành một tên buôn lậu hay làm tiền giả ư. - Đối với một người đàn ông, đó là niềm tin của anh ta và tôi không cho rằng sự lựa chọn của nó là vẻ vang gì. Irène đứng dậy: - Sau tất thảy, điều đó thật xa lạ, đó là vị trí đạo đức cao cả của bác, nó nói chậm rãi. “Cha của anh ấy thực tế hơn bác, ông đã không cắt đứt quan hệ với Philippe. Trong khi đó thì bác…”. Tôi ngắt lời con bé: - Ông ấy không cắt đứt… Cô nói rằng họ đã gặp nhau? - Cháu không biết. – Cô ta đáp lại rất nhanh. – Cháu biết ông đã không bao giờ nói về việc cắt đứt quan hệ khi Philippe báo cho ông về quyết định của anh ấy. - Đó là trước khi có cuộc nói chuyện điện thoại. Còn sau đó? - Cháu không biết. - Cô không biết Philippe đã gặp những ai ư? Nhìn tôi một cách bướng bỉnh, đáp “Không!” - Thôi được. Điều đó không thành vấn đề. Tôi đưa Irène ra cửa. Sau đó tôi điểm lại cuộc trao đổi vừa qua. Phải chăng nó đã cắt bớt mục đích cuộc viếng thăm – một phương pháp khôn ngoan – hay đó là một sai lầm ngớ ngẩn của nó? Sau cùng, toàn bộ đầu óc tôi bị đánh thức dậy. Hầu như toàn bộ. Như thế cũng chưa đủ để tìm ra lối thoát cho cơn thịnh nộ. Chỉ đủ để làm tôi nghẹt thở bởi sự ức chế và lo âu. Ngay khi André bước vào nhà, tôi hỏi: - Tại sao anh không nói với em là anh đã gặp Philippe? - Ai đã bảo vậy? Irène đã đến đây để hỏi em tại sao em không gặp Philippe trong khi anh lại gặp được? Em đã cấm anh không được gặp Philippe nữa cơ mà. Em đã báo trước với anh là em sẽ rất tức giận về chuyện đó. Chính anh thuyết phục nó viết thư cho em. - Không. Thực sự không phải như vậy. - Điều đó đúng là như vậy. Trời ơi, anh đã trêu ngươi em, thôi được. Anh biết Philippe đã rất khó khăn khi quyết định giảng hòa trước. Và chính anh đã làm điều tương tự đó. Một cách bí mật! - Đối với em, nó đã là người đi trước. - Được thúc giục bởi anh. Hai người đã bàn tính sau lưng tôi. Anh xử sự với tôi như một đứa trẻ – một người tàn tật. Anh không có quyền làm như vậy? Bất chợt một làn khói đỏ hiện lên trong đầu tôi, một làn sương màu đỏ ở phía trước mắt tôi, một vài điều gì đó tựa hồ bật ra khỏi cổ họng, tôi đã quen với những cơn giận dữ với Philippe, tôi hiểu rõ bản thân mình trong những tình huống đó. Nhưng khi đó diễn ra (thường là hiếm, rất hiếm) tôi trở nên giận sang cả André, dường như có một cơn bão cuốn tôi đi hàng nghìn dặm ra xa anh và chính cả bản thân tôi, đến một hoang mạc vừa nóng như thiêu đốt vừa lạnh giá. - Anh chưa bao giờ nói dối em! Đây là lần đầu tiên. - Chúng ta hãy đồng ý là anh đã nhầm lẫn. - Lầm lẫn đi gặp lại Philippe, lầm lẫn khi bàn bạc với nó và Irène chống lại tôi, nhầm lẫn khi biến tôi thành một kẻ ngốc nghếch, khi nói dối tôi. Sự lầm lẫn đó đi hơi quá xa đấy. - Nghe đây… em có thể im lặng nghe anh nói được không. - Không. Tôi không muốn nói thêm với anh nữa, tôi không muốn gặp anh nữa. Tôi muốn chỉ có một mình, tôi sẽ đi dạo. - Hãy đi dạo một chút, và cố gắng bình tĩnh trở lại, – anh nói cộc lốc. Tôi đi dọc qua các phố, tôi rảo bước như vẫn thường làm khi muốn kìm nén lại sự sợ hãi hoặc giận dữ hoặc để xua đuổi những hình ảnh nào đó. Tôi không còn ở tuổi hai mươi, do đó tôi rất nhanh trở nên mệt mỏi. Tôi vào quán cà phê và uống một cốc rượu vang, mắt tôi nhức nhối trong ánh sáng độc ác của đèn neon. Philippe: tất cả đã qua rồi. Cưới vợ, mỗi người xa lạ ở phía bên kia, André đã là tất cả những gì tôi còn lại, và giờ thì tôi đã không còn cả anh nữa. Tôi cho rằng mỗi người chúng tôi đều hiểu rõ người kia, chúng tôi gắn bó là một, gắn bó với nhau như những người song sinh. Anh đã rời bỏ tôi, nói dối tôi; và giờ thì tôi đang ngồi trên chiếc ghế băng trong quán cà phê này, cô độc. Tôi tiếp tục hình dung ra khuôn mặt anh, giọng nói của anh, và tôi thiêu đốt chúng bằng ngọn lửa của sự phẫn uất cao độ đang thiêu cháy trong tôi. Nó giống như một thứ bệnh mà bạn tạo ra bằng sự chịu đựng của chính bạn, từng hơi thở đều cắt lá phổi của bạn ra những mảnh nhỏ, nhưng vẫn phải tiếp tục thở. Tôi rời quán cà phê và lại lên đường, đi bộ tiếp. Điều gì vậy? Tôi tự hỏi bản thân trong sự choáng váng. Chúng tôi đã không rời nhau. Tôi cần chôn vùi sự đớn đau của mình, nhưng tôi lại không muốn quên đi sự oán giận này. Ý tưởng một ngày nào đó sự tức giận này sẽ biến mất làm tôi thấy còn tồi tệ hơn nhiều. Khi trở về nhà tôi thấy có một mẩu giấy trên bàn: Anh đi đến rạp chiếu bóng. Tôi mở cửa phòng ngủ của chúng tôi. Những bộ đồ ngủ của André nằm trên giường, đôi giày da anh đi tựa như dép trong nhà vứt trên sàn, cái tẩu thuốc, bao thuốc lá và những thuốc huyết áp của anh đặt ở bàn bên cạnh giường. Trong chốc lát, anh hiện hữu sự tồn tại đau đớn – dường như anh đã xa tôi bởi bệnh tật hoặc bị đi đầy và tôi đang gặp lại anh thông qua những đồ vật bị bỏ lại, rơi vãi. Nước mắt tôi lại chảy. Tôi uống một viên thuốc ngủ và lên giường ngủ. Khi tôi thức dậy vào sáng hôm sau thì anh vẫn còn đang ngủ, cuộn người trong tư thế kỳ quặc, một tay chống vào tường. Tôi nhìn ra chỗ khác. Không để ý đến anh nữa. Trái tim tôi đã buồn thảm và lạnh lẽo tựa như ánh sáng của một ngọn đèn. Đôi dép đi trong nhà và chiếc tẩu thuốc đã không còn tác động tới tôi; chúng không gợi lại trong tôi về một người yêu dấu ở xa; nó chỉ là những thứ của một người xa lạ sống cùng tôi dưới một mái nhà. Sự dị thường khủng khiếp, chính nó đã tạo ra cả tình yêu lẫn giết chết tình yêu. Tôi không nói gì với anh. Khi anh đang uống trà trong phòng sách thì tôi ngồi trong phòng của mình. Trước khi ra khỏi nhà, anh nói với tôi: - Em không muốn cho qua chuyện đó à? - Không. Không gì có thể “cho qua” được. Những lời nói sẽ không thể làm tiêu hao sự tức giận và nỗi đau này, nó đã hằn sâu trong tim tôi. Suốt cả ngày tôi nghĩ về André, dần dần có cái gì đó chuyển động trong tôi. Như đang bị ai đó đánh vào đầu, giống như khi thị giác không còn chính xác và một người nhìn thấy hai hình ảnh khác nhau của thế giới, với chiều cao khác nhau, mà không thể phân biệt được cái nào ở trên cái nào ở dưới. Hai hình ảnh mà tôi có là André bây giờ và André ngày xưa, không ăn nhập với nhau. Hình như đã có gì trục trặc ở đâu đó. Lúc này là một lời nói dối, không phải chúng tôi có liên quan – không phải André, không phải tôi, toàn bộ việc đó diễn ra ở một nơi khác. Hoặc quá khứ chỉ là ảo giác, và tôi đã hoàn toàn nhầm lẫn về André. Không quá khứ thì hiện tại, tôi tự nhủ mình phải xem xét lại cho rõ. Sự thật là anh đã thay đổi. Tuổi tác. Anh đã không còn nghĩ rằng mọi thứ đều quan trọng. Anh đã từng phát hiện cách xử sự hoàn toàn bậy bạ của Philippe, giờ thì anh không làm gì hơn ngoài việc tán thành. Anh đã không âm mưu sau lưng tôi, không nói dối tôi. Sự nhạy cảm và những giá trị đạo đức của anh đã mất đi cái khung riềm màu mè đẹp đẽ. Anh sẽ đi theo chiều hướng đó ư? Càng ngày càng lãnh đạm… Tôi không thể chịu được điều đó. Chính sự uể oải của con tim tạo ra sự nuông chiều và láu cá, thực tế chính nó giết chết bạn, không phải bây giờ, không phải ngay lập tức. Ngày đó những sự phê phán đầu tiên về quyển sách của tôi đã xuất hiện. Lantier kết tội tôi là đi qua đi lại, lẩn quẩn ở một vấn đề. Đó là một ông già ngu xuẩn và ông đã ghê tởm tôi; tôi phải cố để mình không cảm thấy điều đó. Tuy nhiên trong trạng thái tức giận tôi lại thấy bực. Lẽ ra tôi đã nói với André về chuyện này, nhưng nó không có nghĩa là tôi hòa giải với anh, tôi thực không muốn hòa giải. - Anh đã đóng cửa phòng thí nghiệm, – anh nói với tôi vào buổi chiều với nụ cười vui vẻ. – Chúng ta có thể đến Villeneuve và Italia vào bất cứ ngày nào em muốn. - Chúng ta đã quyết định sẽ ở Paris tháng này? – Tôi hỏi. - Em có thể thay đổi ý định? Mặt André tối sầm lại: - Em sẽ tiếp tục hờn dỗi trong suốt thời gian dài ư? - Em nghĩ rằng sẽ như vậy đấy. - Em đã nhầm lẫn rồi. Việc này đã đi quá mức độ cần thiết với những điều xảy ra. - Mỗi người đều có những chuẩn mực của chính họ. - Tiêu chuẩn của em bị lầm lạc. Nó luôn luôn như chính em. Đằng sau sự lạc quan và bướng bỉnh thường xuyên, em che dấu sự thật của chính mình, và khi có việc gì đó tác động đến thì em hoặc là suy sụp hoặc là nổ tung. Tại sao em không thể chịu đựng được – và tất nhiên anh chịu đựng mũi dùi của em – đó là do em đánh giá quá cao Philippe. - Anh luôn đánh giá thấp mọi người. - Không. Đó chỉ là vì anh không bao giờ ảo tưởng về năng lực và tính cách của Philippe. Thậm chí đến giờ anh vẫn còn đánh giá nó hơi cao. - Một đứa trẻ không phải là thứ mà anh có thể đánh giá như một thí nghiệm trong phòng nghiên cứu. Nó đã thành cái thứ mà bố mẹ nó nhào nặn ra. Anh quay lưng để nó mất đi và đã không giúp đỡ nó chút nào. - Và em thì luôn thích chiến thắng. Em có tự do để làm việc đó. Nhưng có thể làm được không, khi em thất bại? Em không thể. Em luôn cố gắng không phải trả giá, em bay trong sự cuồng giận, kết tội mọi cái phải hay trái – bất cứ việc gì cũng không phải là sự nhầm lẫn của chính em. - Tin tưởng vào ai đó không phải là sai lầm. - Biết đâu sẽ có chuyện thần kỳ xảy ra khi em công nhận mình đã sai lầm. Tôi hiểu. Khi còn trẻ tôi đã luôn bị nhầm lẫn và tôi thật khó làm điều gì đó đúng đắn và giờ đây tôi vẫn rất miễn cưỡng khi chỉ trích bản than. Nhưng tôi không có tâm trí đâu để thừa nhận điều đó. Tôi cầm chai Whiskey. - Không thể tin được! Anh như là một công tố kết tội tôi vậy. Tôi rót cốc rượu đầy và uống sạch một hơi. Khuôn mặt André, giọng nói của André vừa là anh, vừa không phải: đáng yêu, đáng ghét; điều kì dị này ăn sâu vào tôi. Gân cốt và cơ bắp tôi co giật như chứng uốn ván. - Ngay từ ban đầu em đã từ chối thảo luận nó một cách bình tĩnh. Thay vào đó em đã bất ngờ về toàn bộ câu chuyện – và giờ thì em đang sắp bị say rượu? Thật kỳ cục. – Anh nói, còn tôi bắt đầu uống ly thứ hai. - Tôi sẽ say nếu tôi muốn. Anh không là gì đối với tôi. Hãy để tôi ở lại một mình. Tôi mang chai rượu vào phòng. Với một quyển truyện trinh thám và nằm lên giường nhưng tôi không thể đọc nổi. Philippe! Tôi đã bị cơn cuồng nộ chế ngự hoàn toàn, do vậy hình ảnh André đã phai nhạt ít nhiều. Bất ngờ, anh xuất hiện với nụ cười ngọt ngào không thể chịu nổi dù tôi đang ngợp trong rượu Whiskey. Tôi đánh giá anh quá cao. Không. Tôi yêu anh chính vì sự yếu đuối của anh, nếu anh ít nồng nhiệt và phóng khoáng hơn, anh sẽ yêu tôi ít hơn. Anh sẽ không bao giờ là một người tình đáng yêu nếu anh không có gì để cầu xin sự tha thứ. Sự hòa hợp trở lại của chúng tôi, nước mắt, những nụ hôn, Nhưng giờ thì đó chỉ là những điều không đáng kể. Bây giờ thì mọi chuyện đã khác hẳn. Tôi làm một hơi cạn ly Whiskey đầy, những bức tường bắt đầu chao đảo, tôi chìm xuống. Tia sáng xuyên qua mắt tôi. Tôi cố nhắm mắt lại. Đầu tôi nặng trĩu. Tôi buồn muốn chết. Tôi không thể nhớ nổi những giấc mơ của mình nữa. Tôi đã chìm xuống rất sâu – ướt át và ngột ngạt, tựa như dầu diesel. Và giờ, sáng nay, tôi mới ngoi lên được bề mặt của nó. Tôi mở mắt. André đang ngồi trong chiếc ghế bành đặt ở cuối giường, đang nhìn tôi mỉm cười. - Em yêu, chúng ta không thể tiếp tục sống như thế này được. Chính là anh. André, trong quá khứ và hiện tại, vẫn cùng một con người, tôi nhận ra điều đó. Nhưng vẫn có một rào chắn kim loại trong ngực tôi. Môi tôi mấp máy, run lên. Sự cương quyết càng tăng thêm, chìm xuống, tôi bị chìm xuống đáy sâu của sự cô đơn và đêm tối. Tôi cố nắm lấy bàn tay ai đó để thoát ra. Anh vẫn nói đều đều, bằng cái giọng bình tĩnh mà tôi từng yêu quý. Anh công nhận anh đã lầm. Nhưng đó là vì tôi mà anh đã nói chuyện với Philippe. Anh biết cả tôi lẫn anh, cả hai chúng tôi đều đau khổ khi quyết định bỏ đi, trước khi sự rạn vỡ của chúng tôi trở nên rõ rang. - Em luôn đáng yêu và đầy sức sống, anh không biết mình đau đớn thế nào khi thấy em đang tự dày vò mình. Anh hiểu rằng em vẫn giận anh. Nhưng đừng quên rằng chúng ta sống vì nhau, em không được giận anh mãi. Tôi mỉm cười yếu ớt, đến gần và quàng tay qua vai tôi tôi nép vào anh và khóc lặng lẽ. Những giọt nước mắt nóng chảy trên má tôi, dịu dàng. Tôi cảm thấy nhẹ nhõm hẳn. Thật là mệt mỏi khi bực tức với người ta yêu. - Anh biết tại sao anh nói dối em. Bởi vì anh đang già đi. Anh biết, nếu nói với em sự thực, có nghĩa là anh không còn cơ hội quay lại nữa, những giờ đây ý nghĩ về việc cãi nhau làm anh mệt mỏi. Anh đã đi tắt. - Liệu có phải anh đang ngày càng nói dối em không? - Không, anh xin hứa với em. Trong mọi trường hợp. Anh sẽ không gặp Philippe thường xuyên; anh và nó chẳng có gì để nói với nhau. - Cãi cọ làm anh mệt mỏi, nhưng chiều qua anh đã mắng em không thương tiếc, vậy là sao. - Anh không chịu đựng được khi em cứ hờn dỗi. Thà quát tháo, mắng mỏ còn tốt hơn. Tôi mỉm cười với anh. - Có thể anh đúng. Chúng ta hãy quyên đi chuyện vừa qua. Anh giữ lấy hai vai tôi: - Chúng ta cho qua chuyện đó ư? Em không còn giận anh nữa ư. - Không còn chút nào nữa. Nó đã qua, đã xong rồi. Chúng tôi lại thân mật với nhau. Nhưng phải chăng chúng tôi đã nói tất cả những gì cần phải nói với nhau? Tôi đã không, thực sự là không. Có cái gì đó vẫn dày vò tôi – đó là cách thức André nhượng bộ do tuổi già. Tôi không muốn nói về nó với anh bây giờ, trước hết cần phải làm cho không khí quan hệ nhẹ nhàng trở lại đã. Còn anh thì sao? Anh có còn giữ lại chút suy nghĩ nào không? Chẳng phải chính anh đã chỉ trích tôi là người lạc quan bướng bỉnh có hệ thống đó sao? Cơn bão tố quá ngắn ngủi để có thể làm bất cứ điều gì giữa chúng tôi, nhưng đã có những dấu hiệu của nó từ trước – khi nào vậy? – Đã có một vài điều gì đó đang thay đổi, rất khó nhận thấy được? Đã có những thay đổi, tôi tự nói với mình khi chúng tôi lái xe đi chơi trên đường cao tốc với tốc độ chín mươi dặm một giờ. Tôi ngồi cạnh André, mắt chúng tôi cùng nhìn chung một con đường và một khoảng trời, nhưng giữa chúng tôi, mơ hồ và không rõ ràng, có một lớp ngăn cách. Anh có biết điều đó không? Có, chắc chắn anh biết. Lý do khiến anh gợi ý cho cuộc đi này là vì anh hy vọng nó có thể mang đến cho cuộc sống chúng tôi những ký ức về các cuộc đi chơi trong quá khứ và làm cho chúng tôi trở nên hoàn toàn hòa hợp với nhau. Nó đã không hoàn toàn giống các lần trước, vì anh đã trông đợi thu được nhiều thú vui từ cuộc đi này. Lẽ ra tôi phải biết ơn anh về lòng tốt đó, nhưng tôi đã không, Tôi bị thương tổn vì sự lãnh đạm của anh. Tôi cảm thấy nó mạnh đến mức tôi hầu như đã từ chối, nhưng anh sẽ xem nó như là một biểu hiện của tình cảm xấu. Cái gì đang diễn ra giữa chúng tôi? Đã có nhiều cuộc cãi lộn trong cuộc sống vợ chồng, nhưng luôn luôn nghiêm trọng vẫn là việc nuôi dạy Philippe. Những vụ kia, chúng tôi giải quyết triệt để, nhanh chóng và tốt đẹp. Lần này, có một lớp sương mù dày đặc quay cuồng, có khói mà không có lửa, và bởi vì nó rất mơ hồ nên hai ngày không đủ để xua tan nó. Và sau đó, trước kia, trên chiếc giường quen thuộc, bao giờ cũng là nơi hòa giải bão tố của chúng tôi. Sự đau đớn khổ sở đã hoàn toàn biến mất trong niềm vui thú yêu đương, và chúng tôi lại khám phá thấy nhau, hạnh phúc mới lạ. Bây giờ chúng tôi lại bị tước đoạt nguồn cảm hứng đó. Tôi nhìn tấm biển chỉ đường, nhìn chằm chằm, nhìn đi nhìn lại. - Gì thế này? Milly ư? Chẳng lẽ đã tới nơi? Chúng ta mới lên đường được hai mươi phút thôi. - Anh đã phóng nhanh. – André nói. Milly. Khi xưa mẹ thường đưa chúng tôi đến thăm bà, thời gian thật chóng vánh! Đó là một làng quê, những cánh đồng lúa mì vàng chạy dài, chúng tôi đã ngắt những lá cây thuốc phiện, Ngôi làng xa vắng bây giờ gần Paris hơn Neuily hay Auteuil so với thời Balzac 3 André khí khăn lắm mới đỗ được xe, vì hôm nay có họp chợ – hàng dãy xe và người đi bộ. Tôi nhận ra đây là một cái chợ cổ, chợ Lion d’Or, những ngôi nhà ngói bạc mầu. Nhưng quảng trường thì đã hoàn toàn thay đổi bởi những quán hàng được dựng lên bên trong. Bình và đồ chơi bằng nhựa, trang phục phụ nữ, đồ hộp, nước hoa và đồ trang sức, không đâu còn thấy dấu vết của phiên chợ làng xưa kia. Những cửa hàng Monoprix hoặc Inno chiếm lấy phần không gian ngoài trời. Cửa kính và tường gạch, đó là một văn phòng phẩm trang trí rực rỡ, cửa hàng đầy sách và tạp chí với trang bìa sáng sủa. Ngôi nhà của bà ngoại nằm ở rìa làng đã bị thay thế bởi một toàn nhà năm tầng, nơi đó giờ đây đã là trung tâm thị trấn. - Em muốn uống chút gì không? - Ồ, không. Đây không phải là Milly của em nữa. Không có gì như xưa, và chắc chắn là không cả Milly, Philippe, cả André. Thế còn tôi thì sao? - Hai mươi phút để đến Milly thật là diệu kỳ. – tôi nói khi trở lại xe. – Chỉ có điều đây không còn là Milly nữa? - Chúng ta cũng vậy. Xem xét thế giới đang biến đổi, chúng ta thấy vừa diệu kì vừa đau lòng, cả hai diễn ra cùng lúc. Tôi phản ứng. - Anh sẽ cười vì sự lạc quan của em cho mà xem, nhưng với em, nó thật tuyệt diệu. - Với anh cũng vậy. Mặt đau lòng của sự già đi không phải là những vật xung quanh mà là ở chính mỗi người. - Em không nghĩ vậy, Anh vừa mất điều này nhưng lại được điều khác. - Em mất nhiều hơn là được. Nói thật với em, anh chẳng thấy mình được cái gì, dù như thế nào. Em có thể nói được không? - Có cả một quá khứ dài phía sau cũng thú vị chứ. - Em cho là em có ư? Theo như anh nghĩ thì em không có. - Đúng vậy. Còn gì nữa? - Em có nhiều khả năng nắm bắt của vấn đề. Em quên một điểm chính, chắc chắn là vậy: dù người ta có quên những việc nào đó thì nó vẫn cứ tồn tại với họ? - Theo những lý luận của anh thì có lẽ thế. Về phía em, em đang ngày càng cho qua mọi việc không quan trong đối với mình. Lẽ ra em đã nên trở lại trường tổng hợp như một người chưa tốt nghiệp để cập nhật vật lý lượng tử? - Chẳng có gì có thể ngăn cản em làm như vậy. - Có lẽ em sẽ thực hiện điều đó. - Thật lạ. – Tôi nó. – Chúng ta đồng ý với nhau về mọi điểm, trừ điểm này. – Em không biết anh mất những gì trong việc già đi. Anh mỉm cười: - Tuổi trẻ. - Bản thân nó không có giá trị. - Tuổi trẻ là điều mà người Italia gọi một cách trìu mến là khả năng chịu đực. Sức mạnh, đó là ngọn lửa giúp em yêu và sáng tạo. Khi em mất nó, em mất tất cả. Anh nói bằng giọng mà tôi cho là hơi tự vuốt ve bản thân. Có điều gì đó đang giày vò anh, điều mà tôi không hề biết – nó làm tôi sự hãi. Có thể chính nó đã ngăn cản chúng tôi. - Em không bao giờ tin là anh không còn sáng tạo nữa. – Tôi nói. - Bachelard nói: Các nhà khoa học lớn có giá trị đối với khoa học trong nửa đầu đời và trở nên có hại về nửa đời còn lại. Họ xem anh là một nhà khoa học. Vạy giờ đây tất cả những gì anh cố làm là cố để không trở nên quá có hại. Tôi không trả lời. Đúng hay sai, chỉ anh tin vào những gì anh nói, vậy thì thật vô dụng khi phản đối. Có thể hiểu rằng chỉ nghĩa lạc quan của tôi cần được thường xuyên truyền tới anh theo cách lảng tránh vấn đề của anh. Nhưng tôi có thể làm được gì? Tôi không thể xử trí nó thay anh. Cách tốt nhất là im lặng. Chúng tôi lặng lẽ đi đến Champeaux. - Gian chính của giáo đường này tuyệt thật. – André nói khi chúng tôi bước vào nhà thờ. – Nó làm anh nhớ đến một nhà thờ khác ở Sens, duy có kích thước của nó là hài hòa hơn. - Vâng, nó thật đáng yêu. Em đã quên mất Sens rồi. - Nó cũng có những cột trụ cao, khỏe và riêng lẻ, thay cho những cặp cột trụ mảnh dẻ. - Trí nhớ của anh thật tuyệt! Rất chăm chú, chúng tôi quan sát gian chính, mái vòm, cánh ngang. Nhà thờ này không chỗ nào không đẹp. Tôi đã leo lên đỉnh Acropolis, nhưng đầu có tôi đã không còn như lúc trước nữa, khi đã có những ngày, hai chúng tôi lùng sục kỹ lưỡng vùng Ile de France trên một chiếc xe cũ lâu năm. Cả hai chúng tôi đều không tiến sâu vào trong nhà thờ. Tôi không thực sự quan tâm đến những đầu cột khắc chạm hoặc phòng trai giới mà chúng tôi từng rất thích thú. Khi rời nhà thờ, André nói với tôi: - Em có nghĩ rằng Truite d’Or vẫn còn ở đó? - Chúng ta hãy đi, và sẽ thấy. Đó là một nhà trọ nhỏ nằm bên mép nước với những món ăn đơn giản mà thú vị đã từng là một trong những chỗ ưa chuộng của chúng tôi trước đây. Chúng tôi đã kỷ niệm đám cưới bạc ở đây, và từ đó chưa trở lại lần nào. Ngôi làng này, với không gian yên tĩnh và những lối đi rải sỏi đã không thay đổi gì. Chúng tôi đi dọc theo những con đường nhỏ về cả hai phía. Truite d’Or đã biến mất. Chúng tôi không thích lắm cái quán ăn nhỏ trong rừng, nơi dừng chân, có lẽ bởi vì đã “dám” so sánh nó với những kỷ niệm. - Chúng ta sẽ làm gì bây giờ nào? – Tôi hỏi. - Chúng ta nghĩ về Châuteu de Vaux và những tháp cao ở Blandy. - Anh muốn đi ư? - Sao lại không nhỉ? Anh không để ý chút nào tới những nơi đó, cả tôi cũng vậy. Không hiểu thực ra anh đang nghĩ về cái gì trong lúc chúng tôi đang đi xe dọc theo con đường làng rợp bóng cây và hoa lá? Hay anh đang nghĩ về tương lai trống trải của anh? Tôi không thể theo anh trong câu chuyện đó. Tôi cảm thấy ở bên cạnh tôi, anh vẫn cô đơn. Tôi cũng vậy. Philippe đã cố gắng gọi điện gặp tôi một vài lần. Tôi đặt máy xuống ngay khi nhận ra giọng nó. Phải chăng toi đòi hỏi nó quá mức? Phải chăng André cũng đã quá nuông chiều nó? Tôi đã rất muốn nói với André về chuyện đó song tôi lại e rằng nó có thể gây ra cuộc cãi vã mới. Châuteau de Vaux, những tòa tháp ở Blandy: chúng tôi đến đó như kế hoạch. Tôi nói: - Em nhớ là chúng rất tuyệt, mặc dù em không nhớ cụ thể chúng thế nào. Nhưng, theo một cách nhất định, chỉ có thể nhìn nhận một vật không ở chỗ này thì ở chỗ khác. Bạn phải được gắn bó, tìm hiểu chúng bởi một vài sơ đồ hoặc câu hỏi. Tất cả những gì tôi nhìn thấy là những hòn đá. Hòn này chồng lên hòn kia. Ngày hôm đó đã không làm chúng tôi xích lại gần nhau hơn, tôi cảm thấy là cả tôi lẫn anh đều thất vọng và đang ở rất xa nhau. Dường như chúng tôi không có khả năng nói chuyện được với nhau. Có thể tất cả những gì chúng tôi biết được về việc không thỏa thuận là sự thực, còn sau đó thì sao? Khi thoáng điểm qua cơn giận dữ của mình, tôi tự hỏi không biết liệu chúng tôi có bị kết án vì sự im lặng và cô độc hay không? Phải chăng đó là trường hợp xảy ra đối với tôi, và phải chăng chỉ có sự lạc quan bướng bỉnh mới làm tôi nói là không? Tôi phải có một nỗ lực, tôi tự nói với mình rồi đi ngủ. Sáng mai chúng tôi sẽ thảo luận về mó. Chúng tôi sẽ cố đi đến cùng trong vấn đề này. Thực tế là cuộc cãi vã của chúng tôi đã không bị xua tan bởi vì nó chỉ là một triệu chứng. Tất cả mọi chuyện cần phải được xem xét lại, một cách tích cực hơn. Ngoài ra, không được e ngại nói chuyện về Philippe. Chỉ cần riêng một đề tài bị cấm đoán thì cuộc thoại của chúng tôi cũng có thể hỏng hoàn toàn. Tôi rót chè và đang cố gắng tìm từ ngữ để bắt đầu cuộc trao đổi thì André nói: - Em có biết bây giờ anh muốn gì không? Đến Villeneuve ngay lập tức. Anh muốn nghỉ ngơi ở đó hơn là ở Paris. Đó là kết luận mà anh rút ra từ thất bại của cuộc đi chơi hôm qua, và thay vào việc xích lại gần nhau hơn – anh đang chạy trốn! Điều đó đã diễn ra vài lần khi anh dành một vài ngày nghỉ ở nhà mẹ anh mà không có tôi, chẳng phải vì sự yêu mến dành cho bà. Nhưng đó là một cách chạy trốn khỏi sự đối đầu. Tôi bị cụt hứng nhanh chóng. - Một ý định tuyệt vời. – Tôi nói. – Mẹ anh sẽ rất vui. Hãy đi đi. - Em không muốn đi? Anh hỏi với giọng không tự nhiên. - Anh biết rõ là em không hề muốn rời Paris sớm như vậy. Em sẽ đến vào lúc chúng ta xác định lại mọi chuyện. - Tùy em. Tôi cần phải ở lại trong bất kì tình huống nào. Tôi muốn làm việc và muốn xem xem quyển sách của tôi được tiếp nhận như thế nào – muốn chuyện trò với những người bạn của tôi về cuốn sách. Nhưng tôi rất sửng sốt khi thấy anh đã không ép tôi. Tôi hỏi lạnh lùng: - Anh định khi nào đi? - Anh không biết nhưng chắc là sớm. Anh hoàn toàn không có gì để làm ở đây. - Sớm có nghĩa là thế nào? Ngày mai? Ngày kia? - Tại sao lại không phải là sáng mai? Như vậy chúng tôi sẽ ở xa nhau, trong khoảng nửa tháng. Anh chưa từng xa tôi lâu hơn ba hoặc bốn ngày, trừ những kỳ hội họp. Tôi đã chẳng từng rất khó chịu đó sao? Anh cần phải nói chuyện với tôi về mọi việc đã qua, thay vào việc bỏ đi. Giờ anh không phải là anh, anh lảng tránh một vấn đề. Tôi chỉ có thể thấy một sự giải thích, anh đang già đi. Tôi nghĩ dứt khoát, hãy để anh đi và vượt qua tuổi tác của anh ở nơi nào đó khác. Tôi rõ ràng sẽ không giữ anh ở đây. Chúng tôi đồng ý với nhau là anh sẽ đi ôtô. Anh dành ngày hôm đó ở gara, mua sắm, gọi điện, anh chào tạm biệt các đồng nghiệp. Tôi chăm chú nhìn anh. Hôm sau, chúng tôi hôn và cười với nhau khi anh lên xe. Sau đó tôi quay lại phòng sách, với cảm giác André bỏ rơi tôi, trừng phạt tôi. Không, đó chỉ là vì anh muốn tống khứ tôi đi. Khi sự ngạc nhiên ban đầu đã qua, tôi cảm thấy nhẹ nhõm. Cuộc sống chỉ là một chuỗi những quyết định. Khi nào chúng ta sẽ ăn? Anh muốn cái gì? Kế hoạch đi vào thực hiện. Khi chỉ có một mình, mọi việc diễn ra không cần tính toán trước, thật yên tĩnh. Tôi dậy muộn, tôi nằm yên cuộn tròn trong chiếc chăn mềm mại ấm áp, cố nắm bắt những tình tiết rời rạc đang lướt qua nhanh của giấc mơ đến trước. Tôi đọc những lá thư của tôi trong khi uống trà, và ngân nga “Em sống không có anh rất thoải mái… tất nhiên em làm được như vậy”. Trong giờ làm việc của các công sở, tôi đi ra phố. Sự vui vẻ này kéo dài được ba ngày. Vào buổi chiều ngày thứ tư ai đó rung chuông một cách hơi gấp. Chỉ có một người rung chuông kiểu này. Tim tôi đập thình thịch. Đứng sau cánh cửa, tôi hỏi: - Ai đó? - Mở cửa ngay. – Philippe kêu khóc. – Con sẽ ấn chuông cho đến khi nào mẹ mở cửa. Tôi mở cửa, ngay lập tức nó ôm lấy tôi, gục đầu vào vai tôi. - Mẹ yêu dấu, xin đừng, xin đừng ghét bỏ con. Con không thể sống được nếu mẹ con ta chia lìa nhau. Con yêu mẹ biết bao! Không biết đã bao lần giọng nói thân thuộc này đã làm tiêu tan sự giận giữ của tôi! Tôi đưa nó vào phòng sách. Nó yêu quý tôi, tôi không có gì để nghi ngờ về điều đó. Thế thì còn chuyện gì nữa nhỉ? Những từ ngữ thân thuộc “Cậu bé của mẹ”, vừa kịp dâng lên tôi đã lập tức vứt bỏ chúng đi. Nó không phải là một cậu bé con. - Đừng cố xoa dịu trái tim mẹ, quá muộn rồi. Con đã làm hỏng tất cả. - Hãy nghe con. Có lẽ con đã lầm, có lẽ con đã xử sự tồi tệ, con không biết. Điều đó làm cho con thao thức cả đêm. Nhưng con không muốn mất mẹ. Tội nghiệp cho con. Mẹ đang làm con rất đau khổ. Những giọt nước mắt trẻ con lấp lánh trong mắt nó. Nhưng nó không còn là một đứa trẻ nữa. Một người đàn ông, chồng của Irène, một người đã hoàn toàn trưởng thành. - Chúng ta đã ở bên nhau quá dễ dàng, tôi nói. – Con lặng lẽ bỏ đi vì công việc của con trong khi biết rất rõ rằng con đang gạt bố mẹ sang một cực khác. Và con muốn tất cả mọi thứ được giữ nguyên như trước kia! Không, không, không. - Thực sự là mẹ quá cứng nhắc, mẹ đã mang quá nhiều màu sắc chính trị. Giữa cha mẹ và con cái, họ yêu thương nhau mà không cần chung quan điểm đảng phái còn được mà. - Đó không hẳn là chuyện khác nhau về quan điểm chính trị. Con đã quay ngoắt lại chỉ vì tham vọng và ước muốn được thành đạt bằng mọi giá. Điều này mới thấp kém làm sao? - Không, hoàn toàn không phải như vậy. Quan điểm của con đã thay đổi! Có thể con dễ bị ảnh hưởng, nhưng thực sự con đã nhận thức vấn đề dưới góc độ khác. Con thề với mẹ đúng là như vậy. - Nếu vậy con đã phải nói với mẹ sớm hơn. Không phải như chăng dây thép sau lưng mẹ rồi mới đối diện với mẹ bằng một việc đã rồi. Mẹ sẽ không bao giờ tha thứ cho con về điều đó. - Con không sợ đâu. Mẹ có cách xem xét con, đó là làm con sợ hãi. - Con luôn luôn nói rằng không một sự biện bạch nào có giá trị. - Cho đến giờ mẹ đã thường tha thứ cho con. Hãy tha thứ cho con lần này nữa. Con xin mẹ. Con không thể chịu được việc mẹ con ta chống lại nhau. - Mẹ chẳng thể làm gì đối với chuyện này. Con đã hành động theo cách như vậy nên mẹ không thể tôn trọng con nữa. Cặp mắt nó trở nên hung tợn, tôi thích như vậy hơn. Sự giận dữ của nó có thể sánh được với tôi. - Đôi khi mẹ nói những điều ghê gớm nhất. Còn con chưa bao giờ phải băn khoăn về việc có tôn trọng mẹ hay không. Mẹ có thể cứ đi mà làm những điều tồi tệ và kinh khủng như mẹ muốn và nhẽ ra con không nên yêu quý mẹ một chút nào mới phải. Mẹ cho rằng tình yêu phải được gìn giữ. Đúng, mẹ nghĩ như thế, còn con, con đã phải cố gắng hết mình để gìn giữ nó. Mọi công việc mà con muốn làm: phi công, lái xe đua, nhà báo, các hoạt động, các cuộc phiêu lưu…tất cả theo suy nghĩ của mẹ thì chỉ là những ý thích nhất thời. Con đã hy sinh tất cả những cái đó để làm vừa lòng mẹ. Lần đầu tiên con không bỏ cuộc thì mẹ lại cự nự với con. Nhưng… Tôi cắt ngang: - Con đang cố gắng hạ thấp mẹ. Cách cư xử của con làm mẹ ghê tởm. Đó là lý do tại sao mẹ không muốn nhìn mặt con nữa. - Nó làm mẹ kinh tởm bởi vì nó đi ngược với những kế hoạch của mẹ. Nhưng cuối cùng thì con sẽ không tuân theo mẹ suốt đời đâu. Mẹ là người quá bạo ngược. Thực ra mẹ không có trái tim, chỉ có một tình yêu quyển lực. Giọng nó đầy tức giận và đầy nước mắt: - Thôi được! Vĩnh biệt. Con cứ coi thường mẹ. Mẹ muốn con sẽ quen với việc không có mẹ. Nó bước thẳng ra, cánh cửa đóng sầm lại sau lưng. Tôi đứng đó, suy nghĩ, và cả hy vọng: “Nó sẽ trở lại”. Nó luôn luôn trở lại. Nhẽ ra tôi không còn đủ sức mạnh để chống nó nữa, và sẽ òa khóc một mình. Cậu bé của tôi… Thế nào là một người lớn? Một cậu bé bị che phủ bởi tuổi tác. Tôi xua đi những năm tháng khỏi cậu ta và lại thấy nó lúc mười hai tuổi, không ai có thể làm trái ý nó được. Nhưng không, nó đã là một người đàn ông. Không có bất cứ lý do đáng kể nào để phán xét nó nương nhẹ hơn những người khác. Liệu tôi có cứng rắn quá không? Có những người có thể yêu mà không cần tôn trọng không? Sự tôn trọng bắt đầu và kết thúc ở đâu? Còn tình yêu thì sao? Nếu như nó không làm tốt công việc ở trường đại học, nếu như nó có một cuộc sống bình thường, không thành công, tình yêu thương của tôi sẽ không bao giờ làm nó thất bại, bởi vì Philippe còn cần đến tình yêu ấy. Nếu như tôi không còn ý nghĩa gì với nó nữa, nhưng tôi vẫn tự hào về nó? Tôi vẫn rất vui sướng tiếp tục yêu quý nó? Nhưng mà giờ đây nó chạy trốn khỏi tôi cùng lúc tôi lên án nó. Tôi phải làm gì với nó bây giờ? Nỗi buồn lại ấp đến và tôi không sao thoát khỏi. Từ thời điểm đó, lúc mà tôi nằm lại thêm một chút trên giường, mỗi khi đứng lên tôi đều bị lôi cuốn bởi ý định nằm nán lại đến tối. Tôi vùi đầu vào công việc. Tôi ngồi bên bàn làm việc hàng giờ liền, duy trì cuộc sống bằng nước hoa quả. Khi dừng lại vào cuối buổi chiều, đầu óc tôi như có lửa đốt còn xương cốt thì mỏi nhừ. Đôi khi tôi ngủ thiếp đi trên đi văng cho tới khi tỉnh giấc, tôi cảm thấy choáng váng và cực kì buồn bã, dường như lương tâm tôi, từ trong bóng tối, đang bí mật hiện ra và dừng lại một chút trước khi hiện nguyên hình. Tôi nhìn chằm chằm vào những đồ vậy quen thuộc bằng ánh mắt không tin tưởng, chúng đang bị biến dạng đi, chúng được chiếu rọi bởi ánh sáng mờ nhạt của nỗi cô đơn và buồn rầu mà tôi đã chìm vào trong đó. Tôi ngồi ngây ra, với vẻ ngạc nhiên nhìn những thứ mà tôi mang từ khắp châu Âu về. Giá đừng giữ lại dấu ấn gì của các chuyến đi đó để cho sự hồi tưởng của tôi sẽ không nhắc nhở đến chúng nữa; thế nhưng chúng lại ở đó, những con búp bê, những chiếc bình, những thứ đồ trang trí nhỏ. Những đồ vật ít giá trị nhất lại hấp dẫn tôi và giành vị trí trong tôi. Chiếc khăn mầu đỏ được đặt cạnh chiếc nệm màu tím. Lần cuối cùng tôi nhìn thấy những bông hoa vãn anh, với những chiếc áo choàng của các vị cha xứ và hồng y giáo chủ, là khi nào? Khi nào thì những bong hoa bìm bìm, hoa tầm xuân tràn đầy ánh sáng, những cây kim ngân, hoa thủy tiên rối bời đầy ngạc nhiên mở to những cặp mắt của nó, khi nào…? Có thể không còn ai trên thế gian và tôi chẳng biết gì về điều đó. Những bông hoa súng không có trên hồ cũng như những cây kiều mạch không có ngoài cánh đồng. Mọi thế giới xung quanh tôi đều nằm như một giả thuyết mênh mông mà tôi không tài nào hiểu được. Tôi tự bóp méo mình bên ngoài những đám mây đen đó. Tôi đi xuống phố, nhìn ngắm bầu trời, những ngôi nhà tồi tàn. Chẳng có gì làm tôi xúc động. Ánh trăng và ánh mặt trời lúc hoàng hôn, mùi vị của mưa xuân với mùi hắc ín còn nóng, sự chói chang, rực rỡ cũng như những thay đổi của một năm. Tôi đã biết những khoảnh khắc bừng lên tinh khiết của một viên kim cương. Nhưng những khoảnh khắc đó luôn đến mà không hề báo trước, chúng thường hiện ra một cách bất ngờ, dừng lại cũng bất ngờ, báo hiện điều mà người ta không hy vọng tới, cắt ngang những hoạt động gìn giữ sự tồn tại của tôi. Tôi đã vui vẻ chấp nhận chúng một cách trái phép, đi ra khỏi trường trung học hay ra khỏi chiếc tàu điện ngầm, hay trên ban công, vào khoảng nghỉ giữa hai giai đoạn làm việc, hay vội vã đi dọc theo đại lộ đến gặp André. Giờ đây tôi đi bộ lòng vòng quanh Paris, tự do, hoàn toàn minh mẫn, và rất thờ ơ. Nhiều thời gian rỗi rãi quá mức đã trao cho tôi cả thế giới nhưng cùng lúc cũng ngăn cản tôi nhìn ngắm nó. Khi mặt trời chiếu qua chiếc mành đã đóng làm che đi một buổi chiều nóng nực, tạo nên toàn bộ đám lửa mùa hè trong đầu tôi, trái với việc nếu tôi đối diện trực tiếp với ánh sáng gay gắt, chói loà sẽ làm tôi lóa mắt. Tôi trở về nhà. Tôi gọi điện cho André hay anh sẽ gọi cho tôi? Mẹ anh trở nên xa cách hơn bao giờ, anh đã gặp những người bạn học cũ, đi dạo và làm vườn? Sự thân mật vui vẻ của anh làm tôi thất vọng. Tôi tự nhủ rằng chúng tôi sẽ gặp lại nhau ở chính nơi trước đây chúng tôi đã gặp, với bức tường im lặng này nằm giữa hai người. Máy điện thoại không phải là thứ đưa người ta xích lại gần nhau, mà chỉ nhấn mạnh sự xa xôi. Khi nói chuyện bằng điện thoại, người ta không thể hiểu nhau bởi vì người này không nhìn thấy người kia. Người ta không cô đơn khi ngòi trước trang giấy cho phép họ nói chuyện bằng nội tâm trong khi đang nói với người khác để tìm ra sự thực. Tôi thấy muốn viết thư cho anh, nhưng viết cái gì? Nỗi lo lắng bắt đầu đan quyện với nỗi buồn. Những người bạn mà tôi gửi tặng sách lẽ ra phải viết thư cho tôi rồi chứ, nhưng chẳng ai viết, thậm chí cả Martine. Sau khi André đi được một tuần, bỗng nhiên có bao nhiêu bài báo viết về cuốn sách. Cứ thứ hai hàng tuần tôi lại bị thất vọng, tôi bực mình vào thứ tư, và hoàn toàn dịu đi vào thứ năm. Tiếng nói khắc nghiệt của bài học thuộc lòng nhàm chán, sự tử tế nhất của một “lời nhắc thú vị”. Không ai hiểu được gốc rễ công việc của tôi. Có phải tôi đã không cố gắng giải thích rõ ràng? Tôi đã gọi điện cho Martine. Chị nói rằng những lời phê bình đó rất vớ vẩn và tôi không nên để tâm đến chúng. Theo ý kiến riêng, chị muốn đợi tới lúc hoàn thành cuốn sách trước khi để tôi biết chị sắp sửa hoàn thành và chính tối đó chị cũng còn đang suy nghĩ, và ngày hôm sau chị sẽ đến Paris. Tôi cảm thấy có vị đắng dâng lên trong miệng. Trong công việc, tôi thường không hay tự lừa dối mình. Kể từ khi chúng tôi gặp nhau ở Parc Montsouris, ba tuần đã trôi qua – ba tuần hoàn những việc tồi tệ nhất đối với tôi. Thông thường nhẽ ra tôi phải vui mừng với ý nghĩ gặp lại Martine. Nhưng khi chờ đợi kết quả tôi cảm thấy càng ngày càng thêm lo lắng. Sau những câu hỏi xã giao ban đầu, tôi bập ngay vào vấn đề: “Thế nào? Chị nghĩ thế nào về nó?” Chị trả lời bằng những câu mà tôi có thể nhận ra rằng chúng được chuẩn bị một cách kĩ lưỡng. Cuốn sách là một sự kết hợp tuyệt vời, nó làm sáng tỏ nhiều vấn đề mà nhiều người chưa biết đến. Nó rất có giá trị trong việc nhấn mạnh những gì mới mẻ trong sáng tác của tôi. - Nhưng chị cảm thấy bản thân tác phẩm này có gì mới không? - Đó không phải là ý của tác phẩm. - Đó là ý của tôi. Chị trở nên bối rối. Tôi vẫn cứ nhắc đi nhắc lại câu hỏi. Rồi nói: - Tôi đã định làm một cái gì đó hoàn toàn khác. Tôi vừa bất ngờ, vừa không tin, như những khi nhận được một tin xấu. Quá nhiều sự không thống nhất trong mọi kết luận. Thế nhưng tôi vẫn tự nhủ: “Mình không thể nào lại sai lầm toàn bộ như vậy được”. Chúng tôi ăn tối trong một khu vườn ngoại ô Paris, và tôi đã phải rất cố gắng che giấu nỗi xấu hổ của mình. Cuối cùng, tôi nói. “Tôi băn khoăn không biết người hơn sáu mươi tuổi có còn bị lên án vì người ta cứ lặp đi lặp lại hay không”. - Thật là vớ vẩn. - Có vô số các nhà họa sĩ, nhạc sĩ, và thậm chí cả các nhà nhân chủng học, những người đã tạo được các tác phẩm tuyệt với nhất vào lúc tuổi già; nhưng chị thử nói xem có một nhà văn nào làm được như vậy không? - Victor Hugo. - Thôi được. Nhưng còn ai nữa? Montesquieu hoàn toàn đi đến chỗ kết thúc vào lúc năm mươi chín tuổi với tác phẩm L’Êsprit de Lois, đó là tác phẩm ông đã có trong đầu trong bao nhiêu năm. - Thôi nào! Cô không được nản lòng. – Martine nói một cách bực dọc. – Công việc của mỗi người đều có những lúc thăng trầm. Lần này cô không được thành công như những mong muốn, cô sẽ thử lần khác. - Thường thường những thất bại khuyến khích tôi. Nhưng lần này lại khác. - Tôi không hiểu thể nào. - Vì tôi đã có tuổi. André nói rằng các nhà khoa học tốt nhất nên chấm dứt công việc trước khi họ năm mươi. Trong việc viết lách cũng vậy, chắc chắn có một giai đoạn mà nhà văn sống chỉ để đánh dấu thời gian mà thôi. - Trong viết văn, tôi chắc chắn không phải như vậy. – Martine nói. - Thế còn trong khoa học? - Tôi không đủ tư cách để bàn về chuyện đó. Tôi có thể hình dung ra nét mặt của André. Liệu anh có cảm giác thất vọng như tôi bây giờ không? Một lần hay lúc nào cũng thế? Hay thỉnh thoảng? - Chị có những người bạn làm khoa học, vậy họ nghĩ thế nào về André. - Rằng cậu ấy là một nhà khoa học vĩ đại. - Nhưng họ nghĩ thế nào về công việc anh ấy đang làm? - Họ nghĩ rằng tất cả những ý kiến mới mẻ đều có những người làm việc với mình. - Có thể thế lắm chứ. Dường như các nhà khoa học chỉ tạo ra những khám phá về nền tảng của cuộc sống. Hầu hết giải thưởng Nobel khoa học đều về tay những người trẻ tuổi. Tôi thở dài: - Vậy thì André đúng. Anh ấy sẽ không còn khám phá ra được điều gì nữa. - Người ta không có quyền xây dựng trước về tương lai. – Martine nói, giọng nói thay đổi một cách bất ngờ. – Sau cùng thì chẳng có gì tồn tại từ những trường hợp cá biệt. Những điều chung chung chẳng chứng tỏ được cái gì? - Tôi muốn tin vào điều đó, – tôi nói, và bắt đầu lảng sang những chuyện khác. Tới khi chia tay, Martine nói một cách miễn cưỡng: - Tôi sẽ quay lại với cuốn sách của cô. Tôi đã đọc nó quá nhanh. - Chị đã đọc nó, thế là được, và nó không thành công. Nhưng theo chị nói, điều đó không quan trọng lắm. - Không quan trọng chút nào. Tôi hoàn toàn chắc chắn rằng cô sẽ vẫn còn viết được rất nhiều cuốn hay. Lúc đó tôi hầu như chắc chắn rằng đây không phải là vấn đề, nhưng tôi không phủ nhận lời chị. Chị nói thêm: “Cô còn rất trẻ mà!” Người ta thường bảo tôi như vậy và tôi cảm thấy hãnh diện. Ngay lập tức, lời nhận xét làm tôi bực mình. Đó là lời khen ngợi không thể chấp nhận được. Còn trẻ có nghĩa là vẫn còn năng lượng sống, vui vẻ và đầu óc minh mẫn. Như vậy số mệnh của những người già cả là những công việc hàng ngày ảm đạm, buồn chán và lẩn thẩn. Tôi không còn trẻ nữa, nhưng bù lại, vẫn giữ gìn thân thể và đầu óc rất tốt, đó chẳng là một chuyện hoàn toàn khác ư? Tôi uống vài viên thuốc ngủ và đi nằm. Khi tỉnh dậy, tôi ở trong một trạng thái rất lạ – có vẻ sốt hơn là lo lắng. Tôi cắt đường điện thoại gọi tới và ngồi xuống đọc lại hai cuốn Rousseau và Montesquieu mà tôi viết lâu nay. Tôi đọc trong suốt mười tiếng đồng hồ, chỉ dừng lại một hai lần để ăn mấy quả trứng luộc và một lát giăm bông. Đó là một kinh nghiệm thừa, nó mang đến cho cuộc sống những câu chuyện ra đời từ cây bút của tôi, để rồi sẽ bị lãng quên. Có những lúc chúng làm tôi phải quan tâm – chúng làm tôi ngạc nhiên như thể ai đó đã viết nên chúng chứ không phải mình; nhưng tôi vẫn nhận ra từ ngữ, cấu trúc câu, xu hướng của chuyện và văn phong. Những trang truyện này luôn thấm đẫm nước mắt của tôi – có một sự riêng tư mật thiết, rất trăn trở về nó, giống như mùi của phòng ngủ bị đóng cửa quá lâu. Tôi tự buộc mình đi bộ cho thư giãn và ăn tối ở một tiệm ăn nhỏ gần đó, rồi lại trở về nhà, nuốt vội ngụm cà phê đặc và mở cuốn sách đang viết dở. Tất cả đều nằm trong đầu tôi; và tôi biết trước kết cục của sự so sánh sẽ như thế nào. Tất cả những điều tôi phải nói đều đã có trong hai cuốn chuyên khảo kia. Hiện giờ việc tôi đang làm chẳng hơn gì việc nhắc lại, nhưng bằng một dạng khác, những ý kiến đã làm cho những cuốn sách chuyên khảo hấp dẫn. Tôi đã tự lười dối mình khi nghĩ rằng tôi sắp sửa đạt tới một điều gì mới mẻ. Và nó lại tồi tệ hơn khi những phương pháp của tôi bị chia sẻ từ những ngữ cảnh cụ thể đến những gì mà tôi áp dụng vào, chúng mất đi sự sắc bén và linh hoạt. Tôi chẳng tạo ra được cái gì mới cả, hoàn toàn không. Và tôi biết rằng phần sắp viết đây cũng sẽ rơi vào tình trạng mụ mẫm như thế thôi. Vậy là tôi đã mất ba năm trời để viết một cuốn sách vô dụng, không chỉ là một sự thất bại, như những cuốn khác. Trong những cuốn đó, mặc dầu có một số điều ngớ ngẩn và kỹ năng không chuẩn, tôi thực sự đã mở ra một số quan niệm mới. Vô dụng! Chỉ đáng đốt quách đi. Đừng nên nghĩ trước về tương lai. Nói thì dễ đấy. Tôi có thể nhìn thấy được tương lai, nó trải dài ngay trước mắt tôi, bằng phẳng, trơn tru, chạy khỏi tầm nhìn, không có một kế hoạch nhỏ nào, một mong muốn nào. Tôi sẽ không còn viết nữa. Vậy thì tôi nên làm gì? Sự trống rỗng trong con người tôi, ở xung quanh tôi. Vô dụng. Người Hy Lạp gọi lớp già cả là những con ong bắp cày. Hecuba tự gọi mình là con ong bắp cày vô dụng trong cuốn Phụ nữ thành Tơ roa. Đó là trường hợp của tôi. Tôi bị suy sụp. Tôi băn khoăn không biết người ta cứ cố sống làm gì trong khi chẳng có gì để hy vọng. Tâm trạng rối bời, tôi đã không chọn cách đi sớm hơn ngày cố định và tôi đã không nói gì cả với André qua điện thoại. Nhưng ba ngày tiếp theo mới dài làm sao! Những chiếc đĩa gắn mác mầu sáng, những cuốn sách xếp chật trên giá, âm nhạc và sách vở chẳng giúp gì cho tôi cả. Trước đây, tôi coi chúng như thứ làm tôi phấn chấn và thư giãn. Giờ đây chúng chẳng hơn gì một trò tiêu khiển lãng nhách chỉ làm tôi bực mình. Xem triển lãm, trở lại Louvre? Trước đây khi bận bịu tối mắt tối mũi, tôi đã rất mong muốn có thời gian rảnh để làm những việc đó. Nhưng nếu mười ngày trước đây tất cả những gì tôi có thể thấy ở các nhà thờ và lâu đài là những đống đá chất cao có ngọn thì giờ đây thậm chí còn tồi tệ hơn. Không có gì bao trùm lên bức vẽ có thể tác động đến tôi. Đối với tôi, những bức tranh chỉ đơn thuần là vải với các mầu vẽ trong một cái ống và quết lên bằng một chiếc bút lông. Tôi khám phá ra rằng tôi chán đi bộ. Các bạn bè đang đi nghỉ và dù sao tôi cũng không mong gặp họ. Philippe – tôi rất hối hận và rất đau khổ về nó! Tôi cố gạt hình ảnh nó sang một bên, nó làm đôi mắt tôi đầy nước mắt. Vì vậy, tôi ở nhà, ủ ê nghiền ngẫm. Trời rất nóng và thậm chí nếu hạ thấp những cửa chắn ánh sáng mặt trời tôi sẽ bị chết ngạt mất. Thời gian ngừng trôi. Thật là khủng khiếp – tôi muốn nói rằng thế là không công bằng, rằng thời gian có thể vừa trôi rất nhanh, vừa trôi rất chậm. Tôi đang đi bộ qua những cánh cửa của trường trung học ở Bourg, gần như trẻ bằng những học sinh của mình, ngước nhìn một cách chăm chú và ngốc nghếch vào những thầy cô tóc mầu muối tiêu. Một tia sáng lóe lên và tôi trở thành một cô giáo già, và khi đó, các cánh cửa của trường trung học đóng lại đằng sau tôi. Trong suốt nhiều năm, các học sinh đã làm tôi có ảo tưởng rằng tuổi tác của tói không hể thay đổi, cứ mỗi lần vào đầu năm học mối tôi gặp lại chúng ở đó, vẫn trẻ trung như trước và tôi tự cho rằng mình vẫn không thay đổi. Trong đại dương thời gian mênh mông, tôi là một tảng đá bị những con sóng vỗ vào và luôn luôn mới – một tảng đã không chuyển động và cũng không tan vỡ. Nhiều lần thủy triều đã đưa tôi đi, và sẽ tiếp tục đưa đi, cho đến khi tôi chết trên bờ. Cuộc sống của tôi luôn vội vã, luôn là cuộc chạy đua tới chỗ kết thúc. Thế nhưng, nó cũng có những nhỏ giọt rất chậm rãi, như giờ đây, quá chậm rãi, từng giờ, từng phút một. Người ta luôn phải đợi tới khi đường chảy nước, tới khi những hồi ức chết đi, những vết thương thành sẹo, mặt trời lặn, những điều bất hạnh đến rồi đi. Sự bất bình thường kỳ lạ của hai giai điệu này. Những ngày của tôi bay đi một cách nhanh chóng nhưng độ dài của mỗi ngày lại kéo dài ra làm tôi buồn rầu, buồn rầu. Chỉ có một người hy vọng đến với tôi được – đó là André. Nhưng liệu anh có thể lấp đầy sự trống rỗng trong tôi? Quan hệ giữa chúng tôi đứng trên cơ sở nào? Và ở vị trí vợ chồng, những gì mà chúng tôi dành cho nhau trong suốt cuộc đời này, chỉ gọi là sống bên nhau chăng? Tôi muốn mình xây dựng nên ý tưởng đó trong đầu mà không hể lừa dối. Để làm như vậy, tôi cần phải nhắc lại một cách ngắn gọn câu chuyện về cuộc sống của chúng tôi. Ngồi sâu trong chiếc ghế bành, mắt chăm chăm nhìn lên trần nhà, tôi nói qua về lần gặp gỡ đầu tiên của chúng tôi, đám cưới, sự ra đời của Philippe. Thật nghèo nàn làm sao! Chateaubriand nói rằng: “Hoang mạc của thời gian đã trôi qua”. Chúa ơi, ông ta nói đúng! Trước đây tôi đã có một loạt tư tưởng chung chung rằng cuộc sống ở phía sau tôi là một phong cảnh mà trong đó tôi có thể đi dạo khi tôi muốn, khám phá dần dần những con suối và những thung lũng còn giấu mặt. Không. Tôi có thể nhắc lại tên và ngày tháng như một cậu bé học sinh có thể nhắc lại một cách kỹ càng bài đã học về một vấn đề mà cậu ta chẳng biết gì cả. Thỉnh thoảng những hình ảnh mờ nhạt, cũ kỹ, như trong lịch sử nước Pháp cổ xưa, chúng nổi bật một cách tuy tiện trên tấm phông ký ức mầu trắng. Trong suốt những ký ức xưa gợi lại này, khuôn mặt André không bao giờ thay đổi. Tôi dừng lại. Những gì tôi phải làm là phản ánh. Liệu trước đây anh có yêu tôi như tôi yêu anh không? Lúc đầu, tôi nghĩ là có; hoặc vì những lúc đó chúng tôi rất hạnh phúc bên nhau nên không bao giờ xuất hiện vấn đề đó. Nhưng khi công việc không làm anh hài lòng nữa, liệu anh có đi đến kết luận rằng tình yêu của tôi đối với anh vẫn chưa đủ? Anh có thất vọng về nó không? Tôi nghĩ anh coi tôi như một hằng số toán học mà sự biến mất của nó sẽ làm anh rất ngạc nhiên nhưng không có cách gì thay đổi được anh, vì cốt lõi của vấn để nằm ở đâu đó. Trong trường hợp ấy, thậm chí sự thông cảm của tôi cũng không giúp được anh bao nhiêu. Liệu người phụ nữ khác có thành công hơn không? Ai là người đã tạo ra rào chắn giữa hai chúng tôi? Có phải anh không? Hay tôi? Hay cả hai? Có khả năng loại bỏ được rào chắn đó không? Tôi đã mệt mỏi vì tự hỏi mình nhiều câu hỏi. Những từ ngữ tan ra thành từng mảnh trong đầu tôi: yêu, thông cảm, bất đồng – chúng là những ầm thanh náo động, nhưng vô nghĩa. Có bao giờ chúng có ý nghĩa không? Khi tôi chuẩn bị bộc bạch thành lời, cơn gió lạnh tây bắc, đầu buổi chiều thổi tới, tôi hoàn toàn không biết mình nên tìm cái gì. Và tôi đã đến với André. Anh đang đợi tôi trong sân ga. Thế là sau tất cả những hình ảnh, những từ ngữ tưởng tượng trong óc là tiếng nói thực sự, sự xuất hiện bất ngờ bằng da bằng thịt. Với nước da rám nắng, gầy đi đôi chút, tóc cắt ngắn, mặc chiếc quần dài vải cốt tông và áo sơ mi cộc tay, trông anh có vẻ khác với André mà tôi đã nói lời tạm biệt, nhưng đó là anh. Niềm vui sướng của tôi là sự thật: nó không thể nhỏ dần rồi mất đi trong một vài tích tắc. Hay là có thể? Anh đỡ tôi ngồi vào xe một cách dễ thương nhất và khi chúng tôi lái xe đến Villeneuveu. trên môi anh luôn có một nụ cười. Nhưng chúng tôi đã quá quen với thói quen làm hài lòng nhau đến nỗi không một hành động hay nụ cười nào trở nên có ý nghĩa. Có phải anh thực sự muốn gặp lại tôi không? Manette đặt bàn tay khô lên vai tôi và hôn nhanh lên trán: - Con đây rồi, con thân yêu của ta. Khi bà chết đi sẽ không còn ai để gọi tôi là con thân yêu nữa. Tôi thấy khó có thể nhận ra rằng giờ đây tôi đã lớn hơn tuổi bà ở lần gặp đầu tiên tới mười lăm tuổi. Vào lúc bốn mươi lăm tuổi, đối với tôi bà hình như trông vẫn như bây giờ. Tôi ngồi trong vườn với André, những bông hồng gợi nên một cảnh đáng thương như là lời than trách. Tôi bảo. - Trông anh có vẻ trẻ ra. - Cuộc sống ở nông thôn mà. Thế còn em, có khỏe không? - Khỏe về mặt thể xác thôi. Nhưng mà anh đã đọc những tóm tắt của em chưa. - Anh có đọc một số. - Tại sao anh không bảo trước với em rằng cuốn sách của em chẳng có giá trị gì cả. - Em lại nói quá rồi. Nó không đến nỗi khác biệt lắm so với những cuốn sách khác. Nhưng nó có chứa những điểu rất thú vị. - Nó không làm anh thích thú nhiều đến mức đó. - Ồ, anh thì chẳng có gì đáng để em nghe đâu. Anh là một độc giả tồi nhất thế giới. - Thậm chí cả Martine cũng nghĩ nó chẳng ra gì và bây giờ khi em nghĩ lại trong đầu, em cũng thấy thế. - Em đang cố gắng và chỉ gặp chướng ngại một chút thôi. Nhưng anh cho rằng giờ đây em sẽ thấy con đường lại rộng mở, em sẽ viết tốt trong các phần tiếp theo. - Không, Chúa ơi! Sai lầm là ở chính sự hình thành trong đầu về cuốn sách. Vì vậy phần tiếp theo rồi cũng sẽ tệ như phần mở đầu thôi. Em đang từ bỏ nó. - Đó là một quyết định quá hấp tấp. Em hãy để anh đọc bản thảo đã. - Em không mang nó theo. Em biết nó tồi lắm, hãy tin em đi. Anh nhìn tôi một cách bối rối. Anh biết tôi không phải là người dễ nản lòng. - Thế thay vào đó em sẽ làm gì? - Chẳng làm gì cả. Em nghĩ sẽ dừng công việc trong hai năm. Giờ đây có một sự trống rỗng. Anh đặt tay lên tay tôi: “Anh có thể nhận thấy rằng em đang buồn phiền. Nhưng đừng quá quan trọng hóa vấn đề. Vào lúc này, sự trống vắng đó là cần thiết. Và tới một ngày nào đó một ý nghĩ mới sẽ lại đến với em”. - Anh thấy đấy, người ngoài thường dễ dàng lạc quan hơn người trong cuộc. Anh lại nói tiếp rằng đó là những yêu cầu của anh. Anh đã nói với các nhà văn rằng tranh luận sẽ rất thú vị. Nhưng bắt đầu lại toàn bộ hai cuốn Rousseau và Montesquieu thì có ích gì? Trước đây tôi muốn khám phá ra một quan niệm mới mẻ, và có một cái gì đó mà tôi đã không thể tìm ra. Tôi nhớ những điểu André nói và cố phát hiện ra sự đối lập ở những gì anh nói về tôi. Cách tôi tiếp cận một vấn để, thói quen suy nghĩ, cách tôi xem xét sự vật, những gì tiếp nhận được – tất cả đều là thuộc tính của con người tôi và dường như tôi không thể thay đổi được. Sự nghiệp văn học của tôi đã trôi qua, đã kết thúc. Nó không làm tổn thương thói phù phiếm của tôi. Nếu như tôi chết đi đúng vào đêm đó tôi sẽ vẫn còn nghĩ rằng mình đã tạo ra một cuộc sống thành công. Nhưng tôi rất sợ vùng đất hoang nơi tôi sắp sửa phải tự kéo lê cuộc sống của mình trong cảnh già nua, cô độc. Trong bữa tối, tôi thấy khó mà tỏ ra vui vẻ được. May thay, Manette và André lại có một cuộc tranh luận rất sôi nôi về quan hệ Xô – Trung. Tôi đứng dậy đi ngủ sớm. Trong phòng ngủ của tôi tràn đầy hương hoa oải hương, mùi cỏ xạ hương và lá thông: tôi cảm thấy như mình mới chỉ vừa rời căn phòng hôm qua thôi. Đã một năm rồi! Mỗi năm thời gian lại trôi nhanh hơn. Tôi sẽ không phải chờ quá lâu nữa để đi đến giấc ngủ ngàn thu. Nhưng tôi biết từng giờ lê qua mới chậm chạp làm sao. Và tôi vẫn còn quá yêu cuộc sống nên ý nghĩ về cái chết chỉ là một giả tưởng thú vị mà thôi. Bất chấp mọi rối rắm trong đầu, tôi vẫn ngủ thiếp đi, một giấc ngủ bình yên trong cái tĩnh lặng của vùng quê. Sáng hôm sau André hỏi tôi: - Em có muốn đi ra ngoài không? - Em rất muốn. - Anh sẽ chỉ cho em một nơi nhỏ nhưng rất hấp dẫn mà anh phát hiện ra bên bờ sông Gard. Em mang đồ tắm đi luôn. - Nhưng em chẳng mang theo cái gì cả. - Manette sẽ cho em mượn. Anh chắc rằng em sẽ thích. Chúng tôi lái xe dọc theo những con đường nhỏ, hẹp và bẩn thỉu xuyên qua vùng thôn quê hoang dã. André đã có một bước tiến mới: nhiều năm qua anh chưa từng ở đâu lâu như ở đây. Anh có thời gian để tìm hiểu lại toàn bộ phong cảnh thôn quê và gặp gỡ những người bạn thời thơ ấu, anh có vẻ trẻ ra rất nhiều và vui vẻ hơn hồi ở Paris. Hoàn toàn rõ ràng là anh chẳng nhớ tôi một chút nào. Anh có thể tiếp tục vui vẻ được trong bao nhiêu lâu không có tôi? Anh dừng xe lại. - Em có thấy mảng mầu xanh ở phía dưới kia không? Đó là Gard. Nó tạo nên một cái như kiểu bồn tắm, một nơi lý tưởng để tắm và bản thân nó cũng đầy sức cuốn hút. - Nhưng xem nào, nó không xa lắm chứ, chúng ta sẽ phải trèo lên mà. - Không có vấn đề gì đâu. Anh thường làm như vậy. Nói rồi anh chạy thẳng xuống dốc, rất nhanh và chắc chắn. Tôi bám theo sau anh từ xa, hơi bực mình, độ tuổi của tôi có ngã xuống hay gãy xương thì cũng chẳng có gì ngạc nhiên cả. Tôi có thể trèo lên khá nhanh nhưng xuống dốc thì chưa bao giờ giỏi. - Đẹp đấy chứ? - Rất đẹp. Tôi ngồi xuống trong bóng một tảng đá. Để đi tắm chăng – không. Tôi bơi kém lắm. Và tôi không muốn phơi bày thân thể mình ra trong bộ quần áo tắm, thậm chí cả trước mặt André. Thân thể của một ông già – tôi tự nhủ, nhìn anh lao xuống dòng nước. Dòng nước xanh trong, bầu trời cao vời vợi. Tôi thích đi ra ngoài chơi hơn là ở Paris. Giá như anh đã ép tôi, tôi sẽ đến sớm hơn, nhưng đó chính là điều mà anh không muốn. Anh ngồi xuống cạnh tôi: - Em phải về nhé. Tuyệt vời lắm! - Ở đây em rất hạnh phúc. - Em nghĩ thế nào về mẹ? Em có thấy mẹ đang rất vui không? - Vui? Thế cả ngày mẹ làm gì? - Mẹ đọc sách, nghe đài. Anh gợi ý mua cho mẹ chiếc tivi nhưng mẹ từ chối, bảo: “Mẹ sẽ chẳng cho ai vào nhà mẹ nữa đâu”. Mẹ làm vườn, tới các cuộc họp xã hội. Mẹ chẳng bao giờ phải băn khoăn về những việc mình làm. - Nhìn chung, đây là thời kỳ tốt đẹp nhất trong cuộc sống của mẹ. - Rõ ràng rồi. Đây là một trong số các trường hợp mà với người ta, tuổi già là một thời kỳ hạnh phúc, tuổi già an bình sau một cuộc sống vất vả từng bị ăn mòn bởi những kẻ khác. Khi chúng tôi bắt đầu trèo lên, trời rất nóng, đường thì xa và khó đi hơn André mô tả. Anh leo lên bằng những bước dài, còn tôi, người trước kia rất thích trèo leo thì giờ đây đang lê từng bước nặng nề sau anh, thế mới tức chứ. Mặt trời rọi thẳng xuống đầu tôi, tiếng kêu the thé báo hiệu cái chết những con ve sầu tình yêu cứ ong ong bên tai tôi. Tôi chộp lấy chúng, thở hôn hển: “Sao anh đi nhanh thế”. - Em đừng lo, anh sẽ chờ em trên đỉnh. Tôi dừng lại, mồ hôi vã ra như tắm. Rồi lại đi tiếp. Tôi không còn điều khiển được trái tim và hơi thở của mình nữa, đôi chân như không muốn tuân lệnh, ánh nắng làm chói mắt tôi, sự đơn điệu dai dẳng của bài hát tình yêu, bài hát chết chóc của những con ve sầu kêu ken két trong óc tôi. Tôi tới chỗ chiếc xe với toàn bộ đầu óc và bộ mặt bốc lửa, có cảm giác như mình bị đứt mạch máu não đến nơi. - Em chết mất. - Lẽ ra em nên leo chậm thôi, vừa leo vừa nghỉ. - Em nhớ. Chúng tôi lái xe về nhà, không ai nói với ai câu nào. Lỗi tại tôi vì cứ “đổ dầu vào lửa” về một chuyện nhỏ con. Tôi luôn là nguôi nóng tính, liệu có phải tôi đang biến thành một mụ đàn bà độc ác không? Tôi cần phải để ý chuyện đó. Nhưng tôi không thể vượt qua nổi sự bực tức trong lòng. Tôi cảm thấy không yên tâm rằng tôi sợ mình có thể bị say nắng. Ăn xong mấy củ khoai tây, tôi đi vào phòng ngủ. Nơi mà bóng tối, những viên đá lát nền và mầu trắng của những tấm ga trải giường tạo một cảm giác giả về sự mát mẻ. Tôi nhắm mắt lại, trong không gian yên tĩnh tôi nghe thấy tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ quả lắc. Có lần tôi bảo André: “Em chẳng biết người ta sẽ mất những gì khi già đi. Giờ thì em có thể biết được rồi”. Trước đây tôi luôn tỏ ra không đồng ý với Fitzgerald 4 về quan điểm cuộc sống là: “Một quá trình suy sụp dần”. Tôi cứ nghĩ quan hệ giữa tôi với André sẽ chẳng bao giờ xấu đi, việc viết văn của tôi sẽ tiếp tục, càng ngày càng phát triển và Philippe mỗi ngày một trưởng thành hơn và trở thành một người đàn ông như tôi mong muốn. Chẳng bao giờ tôi phải lo lắng về thân thể và đầu óc của mình và tôi tin rằng nó sẽ hoàn hảo tới ngày tôi trút hơi thở cuối cùng. Một ảo tưởng hão huyền! Những lời nói của thánh Beuve, đúng hơn là những lời nói của thánh Valery: “Con người ta nếu tốt về mặt này thì lại xấu về mặt khác, không có ai được toàn diện cả”. Nhưng giờ tôi không còn có thể viết văn nữa, Philippe đã phản bội lại tất cả những hy vọng của tôi và điều làm tôi đau lòng và cay đắng hơn là quan hệ giữa tôi và André có chiều tan vỡ mất. Cái khái niệm phức tạp về quá trình tiến triển đi lên này thật là vô lý. Trước đây tôi đã rất tự tin còn bây giờ, khoảnh khắc sụp đổ nằm trong tầm tay. Nó đã bắt đầu rồi. Và giờ đây có thể nó sẽ đến rất nhanh, chúng tôi sắp sửa biến thành những người già nua, bệnh hoạn, bất lực. Khi tôi xuống dưới nhà, cái nóng đã giảm đi. Manette đang đọc sách bên cửa sổ trông ra vườn. Tuổi tác không lấy đi được sức mạnh của bà, nhưng tận sâu bên trong con người bà, mọi thứ diễn ra thế nào? Bà có nghĩ về cái chết không? Và nỗi sợ hãi? Với sự kháng cự? Tôi không dám hỏi. - André đi chơi boules – nó sẽ về ngay thôi. Tôi ngồi xuống, đối diện với bà. Dù có chuyện gì xảy ra chăng nữa, đến tám mươi tuổi tôi cũng không thể nào giống bà. Tôi không thể nào thấy được sự tự do hiu quạnh đang được gọi đến và lặng lẽ lấy đi những thành quả đạt được từ những lúc thành công. Theo như tôi thấy thì cuộc sống đang dần dần lấy đi tất cả những gì nó trao cho tôi. -Vậy là Philippe đã bỏ nghề dạy học, – bà nói. – Đối với nó như vậy vẫn chưa đủ. Nó muốn trở thành một nhân vật tai to mặt lớn kia. - Lạy Chúa, đúng là như vậy. - Đám thanh niên bây giờ chẳng tin vào thứ gì cả và mẹ cũng phải nói rằng cả hai vợ chồng mày cũng không còn niềm tin nhiều lắm nữa. - André và con á? Ôi, nhưng chúng con vẫn tin vào những gì đã tin mà. - André chống lại mọi thứ. Đó là sai lầm của nó. Đó là lý do tại sao Philippe trở nên xấu tính đi. Người ta phải ủng hộ một cái gì chứ. Tôi không muốn tranh cãi tiếp về chuyện này. Tôi kể cho bà về chuyến đi sáng nay của chúng tôi và nói: “Mẹ để những tấm ảnh ở đâu rồi?” Xem cuốn album cổ là một lễ nghi trong gia đình. Nhưng chẳng bao giờ nó được đặt ở một vị trí cố định nào. Bà đặt nó xuống bàn cùng với một hộp giấy bồi. Không nhiều lắm những bức ảnh cũ. Manette trong bộ váy dài, trong ngày cưới. Một nhóm: bà, chồng bà, anh chị em của họ, toàn bộ thế hệ mà giờ đây chỉ còn mình bà sống sót. André lúc còn bé trông rất bướng bỉnh và quả quyết. Renée lúc hai mươi tuổi đứng giữa hai cậu em trai. Chúng tôi đã nghĩ rằng sẽ không thể vượt qua nổi sau cái chết Renée ấy lúc hai mươi tư tuổi, chị ấy đã hy vọng rất nhiều vào cuộc sống. Thực tế chị ấy sẽ nhận được gì? Chị ấy sẽ làm thế nào để đối phó với tuổi già? Lần đầu tiên chứng kiến sự chết chóc tôi khóc mới dữ làm sao. Sau đó tôi khóc ít dần đi – cha mẹ tôi, anh rể, bố chồng và các bạn bè. Cái đó còn có nghĩa là tuổi già. Đằng sau một con người còn rất nhiều cái chết của những người khác, để khóc, để lãng quên có những khi đọc báo tôi lại thấy một ai đó vừa mới chết – một nhà văn mà tôi ưa thích, một đồng nghiệp, một trong những cộng sự trước đây của André, một người bạn học cũ hoạt động chính trị mà tôi đã mất liên lạc. Hẳn là với một người như Manette, thật kỳ lạ và tuyệt vời khi là nhân chứng duy nhất, của cả một thế giới đã biến mất. - Em đang xem ảnh à? André quàng tay qua vai tôi. Anh giở nhanh cuốn album và chỉ cho tôi xem một bức anh chụp lúc mười một tuổi với các bạn trai cùng lớp. - Hơn một nửa số họ đã chết, – anh nói, – anh đã gặp lại cậu Pierre này và Paul, người không có trong bức ảnh. Thế là đã hai mươi sáu năm qua kể từ khi bọn anh gặp nhau. Anh hầu như không thể nhận ra họ. Em không thể tưởng tượng nổi họ tuy bằng tuổi anh nhưng trông thế nào đâu. Họ biến thành những ông già thực thụ, còn có vẻ mệt mỏi hơn cả Manette. Điều đó làm anh bị chấn động. - Bởi vì cuộc sống mà họ theo đuổi. - Đúng. Cuộc sống của người nông dân đã làm hỏng họ. - Hẳn anh phải thấy mình trẻ trung so với họ? - Không trẻ nhưng anh thấy mình như được ban một đặc ân lớn. – Anh gấp cuốn Album lại – Anh đưa em đến Villeneuve để uống chút gì trước bữa tối nhé. - Vâng. Ngồi trong xe, anh kể cho tôi nghe về trò chơi boules mà anh vừa giành chiến thắng; anh chơi khá lên rất nhiều từ khi xuống đây. Tâm trạng anh trở nên thăng bằng; sự công kích của tôi dường như không tác động được gì, tôi quan sát anh một cách cay đắng. Anh dừng xe ở rìa một khu đất với những chiếc dù che nắng mầu xanh da trời và mầu da cam. Dưới những chiếc dù đó người ta đang uống giải khát; hương thơm của cây anít thoang thoảng đâu đây. Anh kêu đồ uống. Một sự im lặng kéo dài. - Đây là một nơi nhỏ bé nhưng đông vui. - Rất vui. - Em nói với giọng buồn rầu quá. Có phải em hối hận đã không ở lại Paris không? - Ồ không, lúc này em chẳng quan tâm gì tới nơi chốn cả. - Em cũng chẳng quan tâm cả đến người khác nữa. Anh biết. - Điều gì làm anh nói như vậy? - Em không hay nói chuyện lắm. - Em xin lỗi, em thấy mệt mỏi rã rời. Em đã phải chịu quá nhiều ánh nắng mặt trời buổi sáng nay mà. - Em lại hay tỏ ra ngoan cố. - Em đang già đi mất rồi. Trong giọng nói của tôi chẳng có một chút thân mật nào. Trước đây tôi đã trông đợi gì ở André? Một sự phi thường chăng? Rằng anh sẽ vung cây gậy mầu nhiệm lên và cuốn sách của tôi trở nên tuyệt tác và tất cả những bài báo cũng thế? Hoặc rằng thất bại của tôi không có nghĩa lý gì khi tôi ở bên anh? Anh đã mang đến cho tôi rất nhiều điều kỳ diệu nho nhỏ: trong những ngày mà cuộc sống của anh trở nên căng thẳng vì vươn tới tương lai, thì mọi niềm mong mỏi của anh với cuộc sống đều dành cho tôi. Anh đã cho tôi niềm tin, gìn giữ sự tự tin vào bản thân mình. Anh đã mất đi sức mạnh đó. Thậm chí nếu như trước đây anh cứ tiếp tục tin tưởng vào tương lai của bản thân thì vẫn không đủ để an ủi tôi. Anh lấy từ trong túi áo ra một bức thư: - Philippe vừa viết cho anh. - Làm cách nào mà nó lại biết được anh ở đâu? - Anh gọi điện cho nó hôm anh đi. Nó bảo với anh rằng em tống cổ nó ra khỏi nhà. - Vâng. Em không hối hận gì về điều đó cả. Em không thể yêu thương một người mà em không tôn trọng. André nhìn tôi một cách gay gắt: - Anh không biết rằng em là người hoàn toàn thật thà. - Thế nghĩa là thế nào? - Em đã thu xếp tất cả lên một chiếc máy bay chở đạo đức, nhưng ngược lại về cơ bản nó lại rơi vào chiếc máy bay chở tình cảm và như thế em cảm thấy mình bị phản bội. - Ở đó có cả hai. Bị phản bội, bị bỏ rơi, vâng. Với tôi, đó là một vết thương quá đau, đến mức không thể nói thành lời được. Chúng tôi lại rơi vào yên lặng. Có phải giữa chúng tôi, sự thật thà sắp sửa hình thành là điều tốt không? Một cặp vợ chồng tiếp tục sống chung với nhau, đơn giản vì đó là cách mà họ phải làm và không có một lý do nào khác, đó có phải là những gì xảy ra với chúng tôi không? Có phải chúng tôi sẽ có mười lăm, hai mươi năm hay bao nhiêu năm tới mà không hề có bất cứ sự phàn nàn hay thù hằn nào, nhưng mỗi người sẽ khép lại trong một thế giới riêng của mình và lời nói trở nên hoàn toàn vô dụng? Ở Paris tôi rất vui vẻ còn anh lại ủ ê. Tôi thấy khó chịu với thái độ vui vẻ lúc này của anh đến mức tôi bắt đầu thấy chán nản. Tôi cố gắng nói: - Ba ngày tới chúng ta sẽ đến Ý. Anh có thích ý kiến này không? - Anh thích nếu em thích. - Em cũng thích nếu anh thích. - Vì em thực sự chẳng để tâm gì đến nơi mà mình sẽ đến chăng? - Cũng như anh, chỉ ở mức độ vừa phải thôi. Anh không đáp lại. Sự giao tiếp giữa chúng tôi có cái gì đó mắc míu: mỗi người thực hiện những điều mà ngươi kia cho rằng là không đúng. Liệu chúng tôi có bao giờ thoát khỏi tình trạng này không? Tại sao ngày mai lại hơn ngày hôm nay, tại sao ở Rome lại hơn ở đây? - Thôi, nếu vậy thì chúng ta về nhà, – tôi nói, sau khi dừng lại một chút. Buổi tối chúng tôi giết thời gian bằng cách chơi bài với Manette. Ngày hôm sau tôi từ chối đi chơi với anh, tránh ánh nắng mặt trời và tiếng kêu the thé của những chú ve sầu. Tại sao tôi lại làm như vậy? Tôi biết rằng cho dù có vào nơi ở của các giáo hoàng hay Pont du Gard tôi cũng vẫn giữ được sự bình tĩnh như ở Champeaux. Tôi nói dối mình bị đau đầu để nghỉ ở nhà. André mang về mười hai cuốn sách mới và anh đang vùi đầu vào một cuốn. Tôi không bỏ sót những cuốn sách mới nào, vì thế tôi biết tất cả những cuốn đó. Tôi xem qua thư viện của mẹ. Các tác phẩm kinh điển của Garinier, một số tuyển tập của Pleiade mà chúng tôi đã tặng. Ở đó còn có rất nhiều cuốn mà tôi không có dịp xem lại trong nhiều năm, và tôi đã quên mất chúng. Thế nhưng khi ý nghĩ về việc đọc lại chúng lóe lên thì tôi cảm thấy lo lắng. Khi bạn đọc lại những cuốn sách thì bạn phải nhớ; hay ít nhất bạn cũng có mường tượng trong trí nhớ, cái mới mẻ ban đầu bị mất đi. Những nhà văn này, những người đã tạo ra tôi bây giờ và sau này nữa, họ mang đến cho tôi cái gì? Tôi mở ra vài tập và lật một vài trang, tất cả chúng đều có mùi vị mệt mỏi như trong những cuốn sách của tôi – một sự suy sụp. Manette đang đọc sách, ngẩng lên: - Mẹ bắt đầu nghĩ rằng mẹ sẽ được tận mắt chứng kiên cảnh con người ở trên mặt trăng cơ đấy. - Tận mắt chứng kiến? Mẹ sẽ làm một chuyến đi? – André hỏi, với giọng hài hước. - Con biết rõ ý mẹ mà. Mẹ biết rồi sẽ có chuyện đó, con trai ạ, người Nga sẽ làm được điều đó, người Mỹ đã thất bại trong cuộc chạy đua 5 . - Vâng, rồi mẹ sẽ thấy người Nga ở trên mặt trăng. – André nói một cách âu yếm. - Thử nghĩ rằng chúng ta đã bắt đầu từ các hang động, – Manette nói tiếp, một cách trầm tư, – và chỉ có hai bàn tay trắng và giờ đây chúng ta sống như thế này, con phải thừa nhận rằng đó là điều đáng tự hào chứ. - Đúng, lịch sử của loài người rất tốt đẹp, – André nói, – nhưng thật là ngớ ngẩn rằng lịch sử của từng con người thì lại rất đáng buồn. Không phải lúc nào cũng buồn. Nếu như tiếng Trung Quốc của con không thổi tan thế giới thành từng mảnh, cháu chắt con sẽ biết đến chủ nghĩa xã hội. Mẹ sẽ rất hạnh phúc sống thêm năm mươi năm nữa để được chứng kiến điều đó. - Thật là một người phụ nữ tuyệt vời! Em có nghe thấy không? – Anh nói với tôi, – mẹ sẽ tiếp tục sống thêm năm mươi năm nữa đấy. - Còn con thì không chứ, André? - Không, thưa mẹ, thực thà mà nói là không. Lịch sử đi theo những con đường đáng ngờ đến mức con cảm thấy khó có gì hợp với con được. Con luôn có ý nghĩ rằng mình ở bên lề lịch sử vì vậy trong thời gian năm mươi năm tới... - Mẹ biết con không còn tin tưởng vào cái gì nữa. – Manette nói một cách dằn dỗi. - Điều đó không hoàn toàn đúng. - Thế con tin tưởng vào cái gì? - Sự chịu đựng của con người, và thực ra đó là điều tồi tệ. Con người ta cần tìm mọi cách để thủ tiêu nó đi. Nói thật với mẹ, với con bây giờ chẳng có điều gì là quan trọng cả. - Nếu như vậy, – tôi hỏi, – tại sao lại không phải là những trái bom, sự hủy diệt? Cứ để cho mọi thứ đi lên và rồi sẽ có lúc kết thúc. - Có những lúc như vậy khi con người ta có xu hướng mong muốn điều đó. Nhưng anh thích hy vọng rằng có thể sẽ có cuộc sống không phải chịu đựng đến vậy. - Cuộc sống mà ai cũng phải hài lòng. – Manette nói với vẻ gây gổ. Giọng André trả lời làm tôi nghẹn lại, anh không quá thờ ơ như anh đã tỏ ra: - Thật là ngớ ngẩn nếu cho rằng cuộc sống của con người lại buồn đến như vậy. Câu nói của anh mới đầy cảm thán làm sao! Tôi nhìn anh và cảm thấy một làn sóng tình cảm đang dâng lên trong anh và ngay lập tức thấy chắc chắn rằng chúng tôi chưa bao giờ là hai người xa lạ. Trong những ngày này, có thể là ngay ngày mai, chúng tôi sẽ lại tìm thấy nhau, và trái tim tôi một lần nữa lại hoa chung nhịp đập với anh. Sau bữa ăn tối, chính tôi là người gợi ý rằng nên đi chơi. Chúng tôi chậm chạp trèo lên Fort Sain – André. Tôi nói: - Anh có thực sự cho rằng chẳng có ý nghĩa ngoài sự chịu đựng không? - Thế còn gì có ý nghĩa nữa? - Chắc không phải là sự vui vẻ? - Đúng, sự vui vẻ đâu gọi được là ý nghĩa. Anh im lặng một lát: “Mẹ không đúng khi nói rằng chúng ta không tin tưởng vào bất cứ cái gì. Nhưng thực sự thì ta biết tin vào cái gì bây giờ. Chúng ta không ủng hộ Liên Xô và sự thỏa hiệp của nó; cũng không ủng hộ Trung Quốc. Ờ Pháp chúng ta không ủng hộ chính thể, cũng không ủng hộ bất cứ đảng đối lập nào. - Đấy là tình huống xấu nhất. - Đó là cách lý giải về thái độ của Philippe: chống đối mọi thứ. khi người ta ba mươi tuổi, chẳng đề cao một cái gì. - Khi người ta sáu mươi thì cũng vậy. Nhưng có lý do gì để phản bội lại những ý kiến của mình? - Những ý kiến đó có thực sự của Philippe không? - Anh nói thế nghĩa là sao? - Ôi, tất nhiên là nó bực mình bởi những bất công ghê gớm và những sụp đổ lớn. Nhưng nó chưa bao giờ thực sự có tư tưởng chính trị trong đầu. Nó tiếp nhận những ý kiến của chúng ta là bởi vì nó không thể là khác, nó nhìn thế giới bằng con mắt của chúng ta. Nhưng chỉ không biết nó bị thuyết phục đến mức nào? - Thế còn những hiểm họa mà nó đã gặp trong cuộc chiến ở Angiêri? - Điều đó thực sự làm nó nổi giận, rồi sau đó đến các bài diễn văn, các bản kháng nghị và các bản tuyên ngôn – tất cả chúng đều là trận chiến và sự may rủi. Nó không chứng tỏ rằng Philippe hoàn toàn hành động vì cánh tả. - Đó là một cách kỳ quặc của Philippe. Hơn là việc nó phụ thuộc để chúng ta kéo nó thành từng mảnh? - Không. Anh không kéo nó thành từng mảnh. Càng nghĩ kỹ anh càng thấy nó có lý. Anh thấy chúng mình đã làm nó quá lo lắng. Cuối cùng thì nó phải tự yêu cầu quyển lợi với chúng ta bằng bất cứ giá nào. Lại nói về Angiêri – nó hoàn toàn tan vỡ ảo mộng về sự kiện đó. Không có một đồng đội nào của nó, quan tâm đến nó mặc dù nó chịu nguy hiểm vì họ. Với nó, con người vĩ đại chỉ có ông De Gaulle. Chúng tôi ngồi xuống thảm cỏ ngay dưới pháo đài. Tôi lắng nghe giọng nói của André: bình tĩnh và thuyết phục; có thể từng người chúng tôi sẽ nói chuyện lại với nhau, và trong tôi một thứ gì đó đã tan ra. Lần đầu tiên tôi nghĩ đến Philippe mà không hể có sự tức giận nào, cũng không vui vẻ, nhưng thanh thản, có lẽ bởi vì André bỗng nhiên trở nên gần gũi với tôi đến mức hình ảnh về Philippe trở nên rất mờ nhạt. Tôi nói bằng một giọng nhẹ nhàng: - Chúng ta đã làm con lo lắng. Anh có nghĩ rằng em cần phải gặp lại nó không? - Nó sẽ rất đau khổ nếu như em cứ tiếp tục im lặng với nó, và như thế phỏng có ích gì? - Em không hề muốn làm nó đau khổ. Em chỉ thấy thờ ơ, thế thôi. - Ôi, tất nhiên, giữa chúng ta và nó không bao giờ có thể giống nhau được. Tôi nhìn André. Với tôi, dường như mọi chuyện giữa tôi và anh đã hoàn toàn trở lại như cũ. Mặt trăng đang tỏa ánh sáng xuống trần gian và ngôi sao nhỏ trung thành với nó cũng vậy: một cảm giác thanh bình lớn lao đến bên tôi. “Ngôi sao nhỏ mà tôi trông thấy được vẽ nên bởi mặt trăng”, lời nói cổ xưa rồi nhưng nó như được viết ra lần đầu tiên và nó đọng lại trên môi tôi. Nó là cầu nối giữa tôi với các thế kỷ trước, lúc đó, ngôi sao cũng sáng y hệt như bây giờ. Và sự hồi sinh cũng như sự lâu bền này mang lại cho tôi một cảm giác về sự vĩnh hằng. Đối với tôi, thế giới trở nên mới mẻ như trong những thời kỳ đầu và lúc này có thể tự đáp ứng đủ cho bản thân nó. Tôi ở nhà và ngắm nhìn những mái ngói đang được đắm mình trong ánh trăng, ngắm nhìn chúng không vì lý do gì cả, ngắm nhìn chúng chỉ vì thích được trông thấy chúng. -Viết lách thật là tuyệt vời, – tôi nói, – những bức tranh mất đi hình dáng, mầu sắc sẽ phai nhạt đi nhưng từ ngữ thì ta có thể mang theo bên mình được. - Tại sao em lại nghĩ như vậy? Tôi trích dẫn hai dòng của Aucassin et Nicoỉette và nói thêm một cách hối tiếc: “Ban đêm ở đây thật đáng yêu làm sao!” - Đúng vậy. Thật là ngốc vì em đã không đến đây sớm hơn. - Dại dột á? Nhưng anh không muốn em đến cơ mà! - Anh? Không phải, anh rất muốn em đến nhưng chính em đã từ chối khi anh bảo em là: “Tại sao em không đến Villeneuve?” và em đã trả lời: “Một ý hay đấy. Anh đi mà đi”. - Không phải như vậy. Em còn nhớ rõ từng lời của anh là: “Điều mà anh muốn là đi Villeneuve”. Anh đã chán em, vì vậy tất cả những gì anh muốn lúc ấy là thoát ra khỏi địa ngục đó. - Em bị mất trí rồi! Ý anh rõ ràng là anh muốn chúng ta đến Villeneuve. Và em đã đáp lại bằng một giọng làm anh hoàn toàn cụt hứng: “Vậy thì đi đi”. Nhưng mặc dầu, anh vẫn cứ nài nỉ em. - Ôi, đó chỉ là chuyện hình thức thôi. Chắc chắn anh đã trông đợi sự từ chối của em. - Không một chút nào. Anh tỏ ra chân thành đến mức những nghi ngờ của tôi dường như lắng xuống. Có phải tôi đã mắc sai lầm không? Tôi không thể thay đổi định kiến mà tôi áp đặt trong đầu. Nhưng chắc chắn không phải anh đang nói dối. - Thật là ngốc nghếch, – tôi nói, – lúc đó em bị sốc khi thấy anh tính cách đi mà không có em. - Ngốc nghếch! – André nói. – Anh tự hỏi tại sao em lại nghĩ như vậy? - Em đã không tin anh. - Bởi vì anh đã nói dối em? - Em thấy dạo này anh có vẻ thay đổi. - Thay đổi thế nào? - Anh cư xử như đang sắm vai một ông già ấy. - Đó không phải là trò chơi đâu, chính em hôm qua đã nói với anh rằng “Em đang già đi”. - Nhưng anh cứ cố tình làm như vậy về tất cả mọi mặt. - Chẳng hạn như gì nào? - Về phong cách. Anh cứ làm bẩn nhà bằng cao dán. - Ôi, đó là... - Gì cơ? - Hàm răng anh hơi bị sưng lợi. Nếu như nó nặng hơn thì anh sẽ phải mang răng giả. Em hiểu anh mà! Tôi hiểu ý anh nói. Đôi khi tôi mơ thấy tất cả răng trong miệng tôi rời ra và vỡ vụn và ngay lập tức sự suy sụp của tuổi già bao bọc chặt lấy tôi. Những chiếc răng giả... - Tại sao anh không kể với em? - Có những chuyện nhỏ và vớ vẩn mà người ta không muốn cho ai biết. - Đó có thể là một sai sót dẫn đến sự hiểu lầm. - Có thể, – anh đứng dậy, – đi nào, chúng ta sẽ bị cảm lạnh mất. Tôi cũng đứng lên. Chúng tôi đi bộ từ từ xuống dốc đầy cỏ. - Nhưng xét về một chừng mực nào đó em đã đúng khi nói rằng anh đang giả vờ, – André nói, – anh đã đi quá đà. Khi anh nhìn thấy tất cả những người bạn học già yếu hơn anh rất nhiều nhưng vẫn chấp nhận mọi hoàn cảnh mà không hề than vãn gì, anh tự nhủ không thể có chuyện như vậy được. Và anh quyết định tự giành lại mình. - Ồ vậy ra thế! Em cứ nghĩ rằng chính sự không có mặt của em đã làm tính tình anh trở lại tốt như vậy. - Em nói gì vậy! Còn lâu mới được như thế. Ý chính trong câu chuyện của em là anh đã quyết định nắm lấy bản thân. Anh không muốn là một ông già buồn chán. Già đã là quá đủ rồi còn buồn chán thì không. Tôi khoác tay anh. Tôi đã tìm ra được André chưa bao giờ bị mất và tôi không bao giờ được đánh mất. Chúng tôi đi vào vườn và ngồi trên một chiếc ghế băng đặt dưới gốc cây bách. Mặt trăng và ngôi sao nhỏ của nó đang chiếu sáng khắp căn nhà - Tuy nhiên, – tôi nói, – tuổi già vẫn tồn tại và không có gì đáng cười cả khi một người tự nhủ rằng mình đang bị hủy diệt dần dần. Anh đặt tay lên tay tôi: - Đừng có tự nhủ những điều như vậy. Anh cho rằng anh hiểu tại sao em không thành công với cuốn sách này. Em xuất phát với một hoài bão rất lớn – hoài bão tạo ra một điều gì đó hoàn toàn mới và làm nổi bật mình lên. Đó là một sai lầm chết người. Để hiểu được Rousseau và Montesequieu và làm cho người khác hiểu như mình là một công việc rất khó khăn và lâu dài. Nếu như một điều gì đó thực sự làm em chú ý, em có thể sẽ lại làm tốt công việc. - Xét về mọi mặt, sự nghiệp văn chương của em rồi cũng sẽ bỏ dở thôi. Em đã thấy cái hạn chế của mình. - Xét từ quan điểm tự xem xét mình, em có thể không tiến xa hơn nữa, đó là sự thực. Nhưng em có thể vẫn còn hấp dẫn độc giả, buộc họ phải suy nghĩ và làm phong phú thêm vốn hiểu biết của họ. - Chúng ta hãy hy vọng như vậy. - Về phần mình, anh đã quyết định rồi. Anh sẽ tiếp tục thêm một năm nữa rồi sau đó dừng lại. Anh sẽ trở lại học hành, giữ cho mình khỏi lạc hậu và lấp những điểm yếu của mình. - Anh nghĩ rằng sau đó anh sẽ lại bắt đầu với sức mạnh mới? - Không, nhưng có những điều mà anh chưa biết và rất muốn biết điều đó, chỉ để biết mà thôi. - Liệu như thế đối với anh là đủ? - Chỉ trong một số trường hợp thôi, chúng ta đừng nên trông xa quá. - Anh nói đúng. Trước đây, chúng tôi luôn trông xa. Liệu bây giờ chúng tôi có nên học cách sống một cuộc sống ngắn hạn không? Chúng tôi ngồi ở đó, bên nhau, bên dưới những ngôi sao với mùi hăng hắc từ cây bách thoảng đưa trong gió; tay trong tay. Trong một khoảnh khắc, thời gian như ngừng trôi. Rồi nó sẽ lại trôi đi. Lúc đó sẽ thế nào? Liệu tôi còn có thể làm việc hay không? Liệu sự tức giận của tôi với Philippe có mất đi được không? Liệu nỗi đe dọa của tuổi già có lấy đi lần nữa sự kiềm chế của tôi hay không? Không nên nhìn xa quá. Trước mặt là những nỗi sợ hãi về cái chết và những cuộc chia ly: đó là chiếc răng giả, bệnh đau dây thần kinh tọa, sự yếu đuối, trí thông minh cằn cỗi, nỗi cô đơn ở một thế giới xa lạ mà tôi sẽ không còn hiểu nổi và thế giới đó sẽ tiếp tục mà không có chúng tôi. Liệu tôi có thành công trong việc không chú ý đến những chân trời đó không? Hay tôi sẽ học cách quan sát chúng mà không tỏ ra sợ hãi? Chúng tôi có nhau: đó là tài sản quý báu của chúng tôi. Chúng tôi sẽ giúp đỡ nhau sống qua cuộc phiêu lưu cuối cùng này, cuộc phiêu lưu mà chúng tôi sẽ không quay trở lại. Liệu chúng tôi có thể chịu đựng được không? Tôi không biết. Hãy để chúng tôi hy vọng. Trong việc này chúng tôi không còn cách lựa chọn nào khác. -------------------------------- 1 Phân biệt chủng tộc 2 Quốc khánh Pháp 3 Nhà văn Pháp thế kỷ 19. 4 F.S.Figerald (1896-1940) nhà văn Mỹ (gốc Ireland). Các tác phẩm chính: This Side of Paradise (1920), The Great Gatsby (1925), Tender is the Night (1934)… 5Câu chuyện xảy ra trước ngày phi hành Mỹ đặt chân xuống mặt trăng. KỊCH MỘT VAI Lời độc thoại này là cách trả thù của người đàn bà ấy. FLAUBERT Thật là cái bọn con hoang hư hỏng! Tôi đã phải kéo màn cửa che đi màu sắc quái đản của những chiếc đèn lồng và cả ánh sáng dịu dịu phát ra từ cây thông Noel, vậy mà những tiếng ồn vẫn cứ xuyên qua tường vào phòng. Hết phanh gấp rồi lại rú còi. Tạo nên những tiếng động ầm ĩ là tất cả những gì mà cái bọn con hoang này làm khi ngồi sau tay lái của mấy chiếc xe bỏ mui tòng tọc kiểu Dauphines. Đấy là một việc ghê tởm mà bọn chúng cho là thể thao. Một chiếc xe bỏ mui màu trắng với mấy cái ghế ngồi màu đen, thật kinh khủng, mấy gã đó còn huýt sáo khi tôi đeo kính râm gọng chéo và đội khăn quàng kiểu Hermès đi ngang qua. Có lẽ bây giờ bọn chúng đang nghĩ là sẽ làm tôi chú ý đến với mấy cái còi điện choe choé và những đống sắt vụn cũ kỹ bẩn thỉu của mình. Tôi sẽ rất sung sướng nếu như bọn chúng đâm vào nhau ngay dưới cửa sổ phòng tôi. Mấy thằng con lợn này đang làm tôi vỡ cả màng nhĩ. Tôi chẳng còn cái phích cắm nào, cái cuối cùng đang cắm vào điện thoại – thứ phát ra từ những tiếng kêu ghê tởm. Ấy vậy mà chịu điếc tai vẫn còn hơn là để điện thoại không kêu. Chỉ có một cách xoá đi những tiếng gầm rú là giấc ngủ. Nhưng tôi sẽ không thể chợp mắt được, cũng giống như ngày hôm qua, tôi đã không chợp mắt được. Tôi đã phát ốm lên bởi sự hãi hùng trong cái ngày trước ngày hôm nay. Tôi đã dùng cả đống thuốc ngủ mà chẳng có tác dụng gì. Cái lão bác sĩ quái ác ấy đã cho tôi những viên thuốc hình viên đạn còn tôi thì không thể tọng chúng vào mình như một khẩu súng. Tôi phải nghỉ ngơi một chút, ngày mai tôi sẽ phải đối phó với Tristan, không khóc, không kêu gào. Thật là lố bịch, phi lý hết sức, thậm chí là từ chuyện tiền bạc. Một đứa trẻ phải cần mẹ của nó chứ. Tôi sẽ phải thức trắng đêm thôi và chắc chắn thần kinh tôi sẽ suy sụp hoàn toàn. Tôi đếch cần tới chúng. Đồ con hoang! Chúng đấm thùm thùm trong đầu tôi. Tôi có thể nhìn thấy chúng, nghe thấy chúng. Chúng đang tọng vào họng những miếng gan béo và thịt gà rán, chúng thèm thuồng những cái đó. Albert và Nanard Étiennette, cái khinh khỉnh của bọn họ giống hệt như của mẹ tôi, điều đó như không giống với thực tế là em ruột tôi và mẹ đẻ ra tôi lại thích người chồng cũ của tôi hơn tôi. Tôi chẳng có cách nào bảo bọn họ dừng lại cái việc không cho tôi ngủ. Tôi tự nhủ: thôi tốt hơn cả là nín lặng chấp nhận dù đúng dù sai, dù bọn họ chẳng đếm xỉa gì đến những điều đó. Tất nhiên, nếu tôi có tỏ ra cứng rắn thì bọn họ cũng chẳng làm gì được. Những lễ kỷ niệm mà có mặt bọn họ thì thật không thể ngửi được, điều đó là quá ghê gớm, ngay cả với những ngày bình thường. Tôi luôn căm ghét các ngày lễ Phục sinh, mười bốn tháng Bảy, bố tôi nhấc Nanard lên vai để nó có thể xem được pháo hoa, còn tôi thì đứng đó, giữa cái đám đông chen lấn xô đẩy đầy mùi dục vọng mà tôi lại chỉ cao đến háng họ. Mẹ tôi nói: “Đấy, con bé lại đang than vãn kia kìa”. Họ nhét một viên nước đá vào tay tôi. Tôi muốn làm một điều gì đó với viên nước đá này và tôi đã ném nó đi. Họ chỉ thở dài vì không thể mắng tôi vào một tối Quốc khánh được. Chỉ có bố tôi là thực sự yêu quý tôi. Khi ông chết, mẹ tôi đã chẳng buồn bã gì, bà ta thường đánh vào mặt tôi bằng những chiếc nhẫn đeo trên bàn tay. Thằng em Nanard của tôi từ đó đã trở thành ông hoàng trong gia đình. Tôi chưa bao giờ đánh con gái tôi, Sylvie. Nó thường kéo ông cậu Nanard của nó vào giường buổi sáng. Tôi nghe rõ chúng hú hí, mơn trớn nhau, mặc dù Nanard luôn phủ nhận điều đó. Tôi ghê tởm vì hắn không bao giờ sám hối và bọn chúng sẽ chẳng bao giờ thực sự sám hối. Cũng có thể là hắn đã quên. Bọn họ là những người thường dễ quên đi những gì khó chịu mà! Trong trí nhớ của tôi chúng đúng là những thứ rác rưởi. Con Sylvie thường đi lại trong cái buồng giống như nhà thổ của nó, với cái áo dài bằng lụa trắng đầy những vết bẩn và nốt thủng do tàn thuốc lá, còn thằng cậu Nanard thì cứ bám lấy đít nó. Điều đó làm bất cứ bà mẹ nào như tôi đều phải đau khổ. Tôi muốn con cái tôi phải là những đứa trẻ ngoan ngoãn, sạch sẽ. Tôi không muốn Francis lại trở thành thằng cậu nó – thằng Nanard chó chết, cũng như năm thằng bạn của nó. Dù là không ai nói ra thì tôi cũng chắc chắn rằng ai cũng phải coi thường những người đàn bà đã cưới cái con bò này. Chưa hết đâu. Liệu có bao kẻ như thế trên đời này? Có lẽ phải hàng trăm hàng nghìn trên những đường phố Paris, và cũng thế thôi, ở tất cả các thành phố trên quả đất này. Giờ đã là ba nghìn triệu và rồi sẽ còn tồi tệ hơn nữa, vì nạn đói. Người cứ đông lên mãi, còn mọi thứ chẳng bao giờ đủ cho họ. Thậm chí nếu chúng ta có chinh phục được vũ trụ thì cái bọn người này cũng sẽ chen chân lên đó, đông chẳng kém gì so với những đường cao tốc ngày nay. Lúc đó có lẽ bạn sẽ không thể ngắm trăng mà không nghĩ rằng đang có những mụ đàn bà trơ trẽn hướng xuống. Tôi đã từng yêu mặt trăng, nó giống như tôi vậy. Người ta đã làm hỏng nó, giống như đã làm hỏng mọi thứ, người ta đang đảo lộn những bức tranh đó. Cái vầng trăng đẹp đẽ, trong sáng, thiêng liêng, nay chỉ được coi là một thứ bụi bặm xam xám tối tăm mà ai cũng có thể chà đạp lên được. Tôi đã là một người thẳng thắn, trong sạch, không thoả hiệp. Sự trung thực đã thấm vào tận xương tuỷ từ khi tôi còn nhỏ. Tôi thấy mình giờ đây như một đứa trẻ xa lạ trong bộ quần áo rách rưới. Mẹ tôi đã đối xử với tôi rất tệ bạc. Bà ta lại còn cười điệu và hỏi đểu tôi: - Chúng mình vẫn yêu bố phải không? Tôi đã bình tĩnh trả lời: - Không, tôi ghét ông ta! Cái nhìn của bà ta tắt lạnh đi, như băng giá. Chắc mọi người sẽ nghĩ rằng tôi phải là một người ganh ghét đố kỵ – mọi cuốn sách đều nói như vậy mà. Còn tôi lại có ý thích lạ lùng là chấp nhận tất cả điều đó. Không thoả hiệp cũng không phản kháng, cái người phụ nữ đó chính là tôi. Tôi trong sạch thẳng thắn, không tham dự vào bất cứ trò xấu nào. Điều đó đã làm bọn họ phát điên lên. Bọn họ rất ghét việc bị người khác nhìn thấu. Người ta chỉ muốn bạn tin vào những gì mà người ta nêu ra, hoặc chí ít thì cũng giả vờ là như vậy. Bọn họ vẫn làm những trò vô nghĩa như chạy ầm ầm, gào thét trong cầu thang. Điều đó đã tạo nên cảm giác địa ngục. Bọn họ có thể nổi nóng lên, vào bất cứ lúc nào, có khi chỉ vì bạn bắt đầu dùng một cuốn lịch mới. Những việc như thế đã làm tôi mỏi mệt suốt cả cuộc đời, nó giống như một trò xúc xắc kích động vậy. Tôi cần phải kể cho các bạn nghe câu chuyện về cuộc đời tôi. Rất nhiều phụ nữ đã làm điều đó, người ta in sách của họ, kể về họ. Họ vênh váo hài lòng với chính mình. Cuốn sách của tôi sẽ thú vị hơn tất cả. Nó đã khiến tôi phải làm việc vất vả nhưng tôi đã sống, tôi đã sống không lừa dối, không giả mạo. Chắc bọn họ sẽ phải tức điên lên khi nhìn thấy tên và ảnh tôi ở các quầy sách, còn bất cứ ai trong số các bạn cũng sẽ tìm được ở đó một niềm tin chân thực. Tôi sẽ lại có một đám đàn ông quỳ dưới chân như những sinh vật ngớ ngẩn quỵ luỵ nhất. Đúng là khi một người đàn bà trở nên nổi tiếng thì người ta lập tức chạy theo cô ta. Có thể tôi nên gặp một ai đó và người đó sẽ biết cách yêu tôi. Cha tôi đã yêu tôi, và không có ai khác. Tất cả đều bắt đầu từ đó. Tất cả những suy tính của Albert đã dần dần lộ ra. Tôi đã quá ngu ngốc khi yêu anh ta. Tôi đã phải chịu đựng ghê gớm trong những ngày đó, ôi tuổi trẻ và sự chân thực đã đi qua! Vì thế mà mày sẽ làm những điều ngu ngốc ư? Tôi tự hỏi, có thể đó chỉ là một việc gian dối làm người khác tưởng anh ta không biết Olivier từ trước? Một mưu đồ bẩn thỉu đã làm đời tôi tan nát. Giờ đây, cái gì phải đến đã đến, đầu tôi rối bù, quay cuồng lên. Người ta làm tôi không thể ngủ được – ngày mai chết tiệt. Tôi sẽ phải tự kích thích bản thân mình để chế ngự Tristan và rồi tất cả điều đó sẽ kết thúc một cách tồi tệ. - Mày không thể làm thế được! Đồ con lợn! Điều đó là tất cả những gì ám ảnh tôi trong giấc ngủ cuộc đời. Quỷ thật, người ta hình như được phép làm vỡ màng nhĩ tôi, chà đạp lên tôi. - Cái bọn tầng trên chó má. Chúng không thể làm ầm ĩ như vậy được. Hôm nay là ngày đầu năm kia mà. - Thôi, quên chuyện đó đi, mình sẽ tìm được cách khác, dù cô ta có rủa mình là đồ chó cái. """