Nghi Vấn Không Đáp Án - Jiddu Krishnamurti PDF EPUB

"Nghi Vấn Không Đáp Án - Jiddu Krishnamurti PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nghi Vấn Không Đáp Án - Jiddu Krishnamurti PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo NGHI VẤN KHÔNG ĐÁP ÁN J. KRISHNAMURTI THE IMPOSSIBLE QUESTION Lời dịch: ÔNG KHÔNG – 2010 – Phần 1 Nói chuyện trước công chúng tại Saanen 1970 Chương 1 HÀNH ĐỘNG NHÌN Chương 2 TỰ DO Chương 3 PHÂN TÍCH Chương 4 PHÂN CHIA Chương 5 SỢ HÃI và VUI THÚ Chương 6 HOẠT ĐỘNG MÁY MÓC CỦA TƯ TƯỞNG Chương 7 TÔN GIÁO Phần 2 NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG TẠI SAANEN 1970 NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ NHẤT NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ HAI NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ BA NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ TƯ NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ NĂM NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ SÁU NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ BẢY KRISHNAMURTI tại LOS ALAMOS Hội thảo chuyên đề lần thứ nhất Hội thảo chuyên đề lần thứ hai Phần 1 Nói chuyện trước công chúng tại Saanen 1970 Chương 1 HÀNH ĐỘNG NHÌN Ngày 16 tháng 7 năm 1970 Trong một thế giới hoàn toàn hỗn loạn và bạo lực, nơi có mọi hình thức phản kháng và hàng ngàn giải thích cho những phản kháng này, người ta hy vọng sẽ có sự đổi mới xã hội, những thực tế khác hẳn và sự tự do nhiều hơn cho con người. Trong mỗi quốc gia, trong mỗi vùng đất, dưới khẩu hiệu hòa bình, có bạo lực; nhân danh chân lý, có bóc lột, đau khổ; có hàng triệu người đang chết đói; có đàn áp dưới những chế độ độc tài; có nhiều bất công xã hội. Có chiến tranh, cưỡng bách tòng quân, gia tăng thuế má để phục vụ chiến tranh. Có hỗn loạn vô cùng và bạo lực khủng khiếp; hận thù được bào chữa; sự tẩu thoát trong mọi hình thức được chấp nhận như thói thường của sống. Khi người ta nhận biết được tất cả điều này, người ta bị rối loạn, hoang mang, không biết phải làm gì, suy nghĩ ra sao, đảm trách vai trò nào. Người ta phải làm gì? Gia nhập những người hoạt động hoặc tẩu thoát vào một loại cô lập phía bên trong nào đó? Quay trở lại những ý tưởng tôn giáo cổ lỗ? Bắt đầu một giáo phái mới, hoặc tiếp tục những thành kiến và những khuynh hướng riêng của người ta? Bởi vì thấy tất cả điều này, tự nhiên người ta muốn biết chính mình phải làm gì, suy nghĩ ra sao, sống một loại sống khác hẳn như thế nào? Nếu trong suốt những nói chuyện và những bàn luận này chúng ta có thể tìm được một ngọn đèn cho chính chúng ta, một cách sống trong đó không còn bạo lực gì cả, một cách sống hoàn toàn tôn giáo và thế là chẳng còn sợ hãi, một cách sống cân bằng bên trong mà không thể bị tác động bởi những biến cố bên ngoài, vậy thì tôi nghĩ chúng sẽ hoàn toàn xứng đáng. Liệu chúng ta có thể trao sự chú ý thật nhạy cảm và trọn vẹn vào điều gì chúng ta sắp sửa bàn luận? Chúng ta sẽ cùng nhau làm việc để tìm ra làm thế nào sống trong hòa bình. Không phải rằng người nói sẽ bảo bạn phải làm gì, suy nghĩ ra sao – ông ta không có uy quyền, không ‘triết lý’. Có sự khó khăn là bộ não của người ta vận hành trong những thói quen cũ kӻ, giống như một máy hát đĩa đang lặp đi lặp lại cùng một âm điệu. Trong sự nhiễu loạn của âm điệu đó, của thói quen đó đang tiếp tục, người ta không thể lắng nghe bất kỳ điều gì mới mẻ cả. Bộ não đã bị quy định phải suy nghĩ trong một lối nào đó để đáp lại tùy theo văn hóa, truyền thống và giáo dục của chúng ta; cùng bộ não đó cố gắng lắng nghe cái gì đó mới mẻ và nó không thể lắng nghe được. Đó là nơi sự khó khăn của chúng ta sẽ bắt đầu. Một nói chuyện được thâu băng có thể xóa sạch và bắt đầu lại; rủi thay sự ghi lại trên cuộn băng của bộ não đã bị hằn sâu trên nó đến độ rất khó khăn để xóa sạch và bắt đầu lại. Chúng ta lặp lại cùng khuôn mẫu và cùng những thói quen thân thể, lặp đi và lặp lại, vì vậy chúng ta chẳng bao giờ bắt gặp bất kỳ thứ gì mới mẻ. Tôi cam đoan với bạn người ta có thể xóa sạch cuộn băng cũ kӻ, cách suy nghĩ, cảm thấy, phản ứng cũ kӻ, vô vàn thói quen người ta có. Người ta có thể thực hiện nó nếu người ta thực sự trao sự chú ý. Nếu vấn đề người ta đang lắng nghe là rất nghiêm túc, rất quan trọng; vậy thì chắc chắn người ta lắng nghe để cho chính động thái lắng nghe đó sẽ xóa sạch cái cũ kӻ. Làm ơn hãy thử nó hay nói khác hơn – hãy thực hiện nó. Bạn phải quan tâm sâu sắc, ngược lại bạn sẽ không hiện diện ở đây. Làm ơn hãy lắng nghe bằng sự chú ý trọn vẹn, để cho trong chính động thái lắng nghe những kỷ niệm cũ kӻ, những thói quen cũ kӻ, truyền thống đã tích lũy, tất cả điều đó sẽ được xóa sạch. Người ta phải nghiêm túc khi bị đối diện với sự hỗn loạn trong thế giới, sự hoang mang, chiến tranh và hủy diệt, nơi mọi giá trị đã bị quẳng đi trong một xã hội hoàn toàn buông thả, thuộc tình dục lẫn kinh tế. Không có đạo đức, không có tôn giáo; mọi thứ đang bị xếp xó và người ta phải hoàn toàn nghiêm túc; nếu bạn có sự nghiêm túc đó trong tâm hồn của bạn, bạn sẽ lắng nghe. Nó tùy thuộc vào bạn, không phải vào người nói, liệu bạn có dư thừa sự nghiêm túc để lắng nghe trọn vẹn đến độ tìm được cho chính bạn một ngọn đèn mà không bao giờ có thể bị dập tắt, một cách sống không lệ thuộc vào bất kỳ ý tưởng nào, vào bất kỳ hoàn cảnh nào, một cách sống luôn luôn được tự do, mới mẻ, tươi trẻ, sinh khí. Nếu bạn có chất lượng của cái trí mà muốn tìm được bằng bất kỳ giá nào, vậy thì bạn và người nói có thể cùng nhau làm việc và bắt gặp cái sự việc lạ thường này mà sẽ giải quyết được tất cả những vấn đề của chúng ta – dù chúng là những vấn đề thuộc sự đơn điệu của sống hay những vấn đề có bản chất cơ bản nhất. Bây giờ chúng ta sẽ tiếp cận nó như thế nào đây? Tôi cảm thấy chỉ có một cách duy nhất, đó là: qua sự phủ nhận đến được sự tích cực; qua sự hiểu rõ điều gì không phải, để tìm ra điều gì đúng thực, để thấy thực sự người ta là gì và vượt khỏi nó. Bắt đầu nhìn vào thế giới và tất cả những biến cố của thế giới, nhìn vào những sự việc đang xảy ra; thấy liệu rằng có hoặc không có sự tách rời trong sự liên hệ của người ta với nó. Người ta có thể nhìn vào những biến cố của thế giới như thể chúng không dính líu đến người ta như một cá thể, tuy nhiên lại cố gắng định hình chúng, cố gắng làm điều gì đó về chúng. Trong cách nhìn đó, có một phân chia giữa chính người ta và thế giới. Người ta có thể nhìn theo cách đó bằng trải nghiệm và hiểu biết của người ta, bằng những đặc điểm, những thành kiến riêng của người ta và vân vân; nhưng nó đang nhìn như một người bị tách rời khỏi thế giới. Người ta phải tìm được nhìn như thế nào để cho người ta thấy tất cả những sự việc đang xảy ra, cả bên ngoài lẫn bên trong của người ta, như một tiến hành đơn nhất, như một chuyển động tổng thể. Hoặc người ta nhìn vào thế giới từ một quan điểm đặc biệt – giữ vững quan điểm bằng từ ngữ, bằng học thuyết, cam kết vào một hành động đặc biệt và thế là bị cô lập khỏi phần còn lại của thế giới – hoặc người ta nhìn vào toàn hiện tượng này như một tiến hành đang chuyển động, đang sống, một chuyển động tổng thể trong đó người ta là một bộ phận và qua đó người ta không bị tách rời. Cái gì người ta là, là kết quả của văn hóa, tôn giáo, giáo dục, tuyên truyền, khí hậu, thực phẩm – người ta là thế giới và thế giới là chính người ta. Liệu người ta có thể thấy tổng thể của điều này và không phải điều gì người ta nên làm về nó? Liệu người ta có cảm thấy của trạng thái tổng thể của nhân loại này? Nó không là một vấn đề của đồng hóa mình với thế giới, bởi vì người ta là thế giới. Chiến tranh là kết quả của chính người ta. Bạo lực, thành kiến, sự tàn nhẫn kinh hoàng đang xảy ra, là bộ phận của chính người ta. Nó phụ thuộc vào cách bạn nhìn vào hiện tượng này, cả bên trong lẫn bên ngoài, và cũng cả bạn nghiêm túc đến mức độ nào. Nếu bạn thực sự nghiêm túc, vậy thì khi bạn nhìn, động lực cũ kӻ – sự lặp lại của những khuôn mẫu cũ kӻ, những cách suy nghĩ, sống và hành động cũ kӻ – kết thúc. Liệu bạn có dư thừa nghiêm túc để tìm ra một cách sống trong đó tất cả xung đột này, đau khổ và phiền muộn này không còn tồn tại? Đối với hầu hết chúng ta, sự khó khăn nằm ở giải thoát khỏi những thói quen cũ kӻ của tư tưởng: ‘Tôi là cái gì đó’, ‘Tôi muốn phát huy hết năng lực bản thân’, ‘Tôi muốn trở thành’, ‘Tôi tin tưởng những quan điểm của tôi’, ‘Đây là cách đúng’, ‘Tôi theo giáo phái đặc biệt này’. Khoảnh khắc bạn có một quan điểm bạn đã tự-tách rời mình và vì vậy không thể nhìn vào toàn tiến hành. Chừng nào còn có sự phân chia của sống, cả bên ngoài lẫn bên trong, phải có sự hỗn loạn và chiến tranh. Làm ơn thấy điều này bằng tâm hồn của bạn. Hãy quan sát chiến tranh đang xảy ra ở Trung đông. Bạn biết tất cả điều này; có vô số sách đã giải thích tất cả về nó. Chúng ta bị trói buộc trong những giải thích – như thể bất kỳ giải thích nào sẽ luôn luôn giải quyết được mọi vấn đề. Nhất thiết cần nhận ra rằng người ta phải không bị trói buộc trong những giải thích, không đặt thành vấn đề người nào đưa ra chúng. Khi bạn thấy ‘cái gì là’, nó không đòi hỏi một giải thích; con người không thấy ‘cái gì là’, bị mất hút trong những giải thích. Làm ơn thấy điều này; hiểu rõ điều này từ cơ bản đến độ bạn không bị trói buộc bởi những từ ngữ. Ở Ấn độ, nó là phong tục khi sử dụng quyển sách thiêng liêng của họ, kinh Gita, và giải thích mọi thứ tùy theo nó. Hàng ngàn trên hàng ngàn người lắng nghe những giải thích này về vấn đề bạn nên sống như thế nào, bạn nên làm điều gì, Thượng đế là điều này hay điều kia – họ lắng nghe những câu kinh rồi sau đó tiếp tục sống thông thường của họ. Những giải thích làm đui mù bạn, chúng ngăn cản bạn không thực sự đang thấy ‘cái gì là’. Rất quan trọng phải tìm ra cho chính bạn cách bạn nhìn vấn đề của sự tồn tại này như thế nào. Bạn nhìn từ một giải thích, từ một quan điểm đặc biệt, hay bạn nhìn không-tách rời? Làm ơn hãy tìm ra. Hãy dạo bộ một mình và tìm ra, trao trọn vẹn tâm hồn của bạn để tìm ra cách bạn nhìn vào tất cả những hiện tượng này như thế nào. Sau đó chúng ta có thể cùng nhau khai triển những chi tiết; và chúng ta sẽ thâm nhập những chi tiết sâu thẳm nhất để tìm ra, để hiểu rõ. Nhưng trước khi chúng ta thực hiện điều đó, bạn phải rất rõ ràng rằng bạn đã được tự do khỏi sự phân chia, rằng bạn không còn là một người Anh, một người Mӻ, một người Do thái – bạn theo kịp chứ? – rằng bạn được tự do khỏi tình trạng bị quy định của bạn trong một tôn giáo hay văn hóa đặc biệt, mà trói buộc bạn, mà tùy theo nó bạn có những trải nghiệm của bạn, mà chỉ dẫn đến bị quy định thêm nữa. Nhìn vào toàn chuyển động của sống này như một sự việc; có vẻ đẹp vô cùng trong nó và năng lượng vô hạn; thế là hành động là trọn vẹn và có sự tự do. Và một cái trí phải được tự do để tìm ra sự thật là gì, không phải một sự thật được sáng chế do tưởng tượng. Phải có sự tự do tổng thể mà trong đó không còn sự phân chia. Việc đó chỉ có thể xảy ra nếu bạn thực sự nghiêm túc – không phụ thuộc người nào đó mà nói, ‘Đây là phương cách để nghiêm túc’, hãy quẳng đi tất cả vô lý đó, đừng lắng nghe nó. Hãy tự-tìm ra cho chính bạn, không đặt thành vấn đề liệu bạn còn trẻ tuổi hay đã già nua. Các bạn muốn hỏi thêm điều gì nữa không? Trước khi bạn hỏi, hãy thấy tại sao bạn đang hỏi và bạn chờ đợi câu trả lời từ ai. Trong khi đang hỏi liệu bạn chỉ thỏa mãn với sự giải thích mà có lẽ là câu trả lời? Nếu người ta đưa ra một câu hỏi – và người ta phải luôn luôn tìm hiểu về mọi sự việc – liệu người ta đang hỏi nó bởi vì trong chính đang hỏi đó người ta đang bắt đầu thâm nhập và thế là cùng nhau chia sẻ, chuyển động, trải nghiệm, cùng nhau sáng tạo? Người hỏi: Nếu có người nào đó, ví dụ một phụ nữ, bắn và giết chết người khác, và nó là quyền hành của người ta để chặn đứng bà ấy bằng cách bắn chết bà ấy, người ta nên làm gì? Krihnamurti: Vậy thì chúng ta hãy giết chết tất cả những tổng thống, tất cả những người cai trị, tất cả những người hàng xóm và chính bạn! (Tiếng cười) Đừng, đừng, đừng cười. Chúng ta là bộ phận của tất cả điều này. Bằng sự bạo lực riêng của chúng ta, chúng ta đã góp phần vào tình trạng của thế giới hiện nay mà trong đó chúng ta sống. Chúng ta không thấy điều này rõ ràng lắm. Chúng ta nghĩ rằng bằng cách loại bỏ một ít người, bằng cách lật đổ một chế độ, chúng ta sẽ giải quyết toàn vấn đề. Mọi cách mạng vật chất đã được đặt nền tảng trên điều này, cách mạng Pháp, Cộng sản vân vân và họ đã chấm dứt trong sự quan liêu hay chuyên chế. Vì vậy những người bạn thương yêu của tôi, sáng tạo một cách sống khác hẳn là sáng tạo nó không những cho những người khác nhưng còn cho chính bạn; bởi vì ‘những người khác’ là ‘chính bạn’, không có ‘chúng tôi’ và ‘chúng nó’, chỉ có ‘chính chúng tôi’. Nếu người ta thực sự thấy điều này, không phải bằng từ ngữ, không phải bằng trí năng, nhưng bằng quả tim của người ta, vậy thì người ta sẽ thấy có thể có một hành động tổng thể đang sáng tạo, một loại kết quả hoàn toàn khác hẳn, không phải lật đổ một chế độ và thiết lập một chế độ khác. Người ta phải có dư thừa sự kiên nhẫn để thâm nhập; những người trẻ không có đủ kiên nhẫn, họ muốn những kết quả tức thời – cà phê pha liền, trà tan ngay, thiền định cấp tốc – mà có nghĩa rằng họ đã không bao giờ hiểu rõ toàn tiến hành của sống. Nếu người ta hiểu rõ tánh tổng thể của sự sống, có một hành động xảy ra tức khắc, mà hoàn toàn khác hẳn hành động tức thời của không-kiên nhẫn. Hãy nhìn, thấy điều gì đang xảy ra ở Mӻ, những bạo loạn thuộc chủng tộc, nghèo đói, những khu nhà ổ chuột, tình trạng vô nghĩa hoàn toàn của sự giáo dục như hiện nay nó là – nhìn vào sự phân chia ở Châu âu, và phải mất bao nhiêu thời gian để tạo ra một Liên hiệp Châu âu. Và nhìn vào điều gì đang xảy ra ở Ấn độ, Châu á, Nga và Trung quốc. Khi người ta nhìn vào tất cả những quốc gia đó và những phân chia khác nhau của tôn giáo, chỉ có một đáp án, một hành động, một hành động tổng thể, không phải một hành động từng phần và tách rời. Hành động tổng thể đó không chỉ giết chết hành động tách rời mà còn thấy những phân chia đã tạo ra sự hủy diệt của con người này. Khi người ta thấy một cách thực sự nghiêm túc và nhạy cảm điều đó, sẽ có một hành động hoàn toàn khác hẳn. Người hỏi: Đối với một người được sinh ra trong một quốc gia nơi có sự chuyên chế tuyệt đối đến độ anh ấy hoàn toàn bị kiềm chế, không có cơ hội để tự mình làm bất kỳ điều gì – tôi cảm thấy hầu hết mọi người ở đây không thể tưởng tượng được nó – anh ấy được sinh ra trong hoàn cảnh này và cha mẹ của anh ấy cũng vậy, anh ấy đã làm gì mà tạo ra sự hỗn loạn trong thế giới này? Krishnamurti: Có thể anh ấy đã không làm gì cả. Một con người tội nghiệp đã làm gì khi sống trong những vùng hoang dã của Ấn độ, hay trong một ngôi làng nhỏ của Châu phi, hay trong một thung lũng nhỏ bé hạnh phúc nào đó, mà không biết bất kỳ việc gì đang xảy ra trong phần còn lại của thế giới? Anh ấy góp phần vào cấu trúc quái quỉ này trong cách nào? Có thể anh ấy đã chẳng làm gì cả, con người tội nghiệp, anh ấy có thể làm gì? Người hỏi: Nghiêm túc có nghĩa gì? Tôi có cảm giác rằng tôi không nghiêm túc. Krishnamurti: Chúng ta hãy cùng nhau tìm ra. Nghiêm túc có nghĩa gì – để cho bạn hoàn toàn hiến dâng cho cái gì đó, cho tâm nguyện nào đó đến độ bạn muốn theo đuổi nó đến tận cùng. Tôi không đang định nghĩa nó, đừng chấp nhận bất kỳ định nghĩa nào. Người ta muốn tìm ra làm thế nào để sống một loại sống hoàn toàn khác hẳn, một sống trong đó không còn bạo lực, trong đó có sự tự do tuyệt đối bên trong; người ta muốn tìm ra và có ý định trao thời gian, năng lượng, tư tưởng, và mọi thứ vào cái đó. Tôi sẽ gọi một người như thế là một người nghiêm túc. Anh ta không dễ dàng từ bỏ – anh ta có lẽ giải trí, nhưng hướng đi của anh ta đã được cố định. Điều này không có nghĩa rằng anh ta cố chấp hay ương ngạnh, rằng anh ta không điều chỉnh. Anh ta sẽ lắng nghe những người khác, suy xét, tìm hiểu, quan sát. Trong sự nghiêm túc của anh ta, anh ta có lẽ trở nên tự cho mình là trung tâm; chính tự cho mình là trung tâm đó sẽ ngăn cản anh ta không tìm hiểu; nhưng, anh ta phải lắng nghe những người khác, anh ta phải tìm hiểu, nghi vấn liên tục; mà có nghĩa anh ta phải nhạy cảm cực kỳ. Anh ta phải tìm ra anh ta lắng nghe như thế nào và lắng nghe ai. Vì vậy luôn luôn anh ta đang lắng nghe, đang theo đuổi, đang tìm hiểu; anh ta đang khám phá và với một bộ não nhạy cảm, một cái trí nhạy cảm, một quả tim nhạy cảm, chúng không là những sự vật tách rời – anh ta đang tìm hiểu bằng tánh tổng thể và tánh nhạy cảm của tất cả thân tâm. Hãy tìm ra liệu thân thể có nhạy cảm; nhận biết được những cử chỉ của nó, những thói quen đặc biệt của nó. Bạn không thể nhạy cảm phần thân thể nếu bạn ăn uống quá độ, bạn cũng không thể trở nên nhạy cảm qua nhịn đói hay ăn chay. Người ta phải lưu ý những thứ gì người ta ăn uống. Người ta phải có một bộ não nhạy cảm; điều đó có nghĩa một bộ não không đang vận hành trong những thói quen, không đang theo đuổi vui thú nhỏ nhen riêng của nó, tình dục hay những thứ khác. Người hỏi: Ông đã bảo chúng tôi đừng nghe những giải thích. Sự khác biệt giữa những nói chuyện của ông và những giải thích là gì? Krishnamurti: Bạn nghĩ thế nào? Liệu có bất kỳ khác biệt nào, hay nó chỉ là cùng qui trình giải thích bằng những từ ngữ đang xảy ra? Người hỏi: Từ ngữ và từ ngữ. Krishnamurti: Chúng ta giải thích, đưa ra sự diễn tả về nguyên nhân và hậu quả, đang nói, ví dụ: con người đã thừa hưởng sự tàn nhẫn từ thú vật. Người nào đó đã vạch ra điều này; nhưng nếu trong ngay vạch ra đó bạn hành động, bạn không còn bạo lực, không có một khác biệt à? Hành động là điều gì được yêu cầu; nhưng liệu hành động sẽ xảy ra qua những giải thích, qua những từ ngữ? Hay hành động tổng thể này chỉ xảy ra khi bạn dư thừa sự nhạy cảm để quan sát, để thấy toàn chuyển động của sống, tổng thể của nó? Chúng ta đang cố gắng làm gì ở đây? Cho những giải thích của ‘tại sao’ và nguyên nhân của ‘tại sao’? Hay chúng ta đang cố gắng sống để cho sống của chúng ta không bị đặt nền tảng trên những từ ngữ nhưng trên sự khám phá của cái gì thực sự là – mà không lệ thuộc vào những từ ngữ. Có một khác biệt vô cùng giữa hai điều này – mặc dù tôi giải thích nó. Nó giống như một người bị đói; bạn không thể giải thích cho anh ấy bản chất và và hương vị của thức ăn, bằng cách chỉ cho anh ấy cái thực đơn, bằng cách chỉ cho anh ấy qua cái cửa sổ trưng bày thức ăn. Nhưng điều gì anh ấy muốn là thức ăn thực sự; và những giải thích không trao tặng anh ấy cái đó. Đó là sự khác biệt. Ngày 16 tháng 7 năm 1970 Chương 2 TỰ DO Ngày 19 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Có nhiều vấn đề chúng ta phải bàn luận, nhưng trước hết, dường như đối với tôi, chúng ta phải suy xét rất kӻ càng sự tự do là gì. Nếu không hiểu rõ sự tự do, không chỉ phía bên ngoài, nhưng đặc biệt phía bên trong, một cách sâu thẳm và nghiêm túc – không chỉ thuộc trí năng, nhưng thực sự cảm thấy nó – bất kỳ điều gì chúng ta nói sẽ chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Ngày hôm trước chúng ta đang bàn luận về bản chất của cái trí. Chính là cái trí nghiêm túc mà thực sự sống và tận hưởng sống – không phải cái trí chỉ đang tìm kiếm sự tiêu khiển, sự thỏa mãn hay thành tựu đặc biệt nào đó. Sự tự do hàm ý sự từ bỏ hay phủ nhận toàn bộ của uy quyền tâm lý phía bên trong. Thế hệ trẻ nghĩ rằng tự do là phỉ nhổ người cảnh sát, làm bất kỳ điều gì họ muốn. Nhưng sự phủ nhận uy quyền phía bên ngoài không có nghĩa sự tự do hoàn toàn khỏi tất cả uy quyền thuộc tâm lý, phía bên trong. Khi chúng ta hiểu rõ uy quyền phía bên trong, cái trí và quả tim được tự do một cách trọn vẹn và tuyệt đối; sau đó chúng ta sẽ có thể hiểu rõ sự tự do của hành động phía bên ngoài. Sự tự do của hành động phía bên ngoài, phụ thuộc hoàn toàn vào một cái trí được tự do khỏi uy quyền phía bên trong. Điều này cần đến nhiều sự thận trọng và sự tìm hiểu đầy kiên nhẫn. Nó là một vấn đề có tầm quan trọng cơ bản; nếu nó được hiểu rõ, vậy thì chúng ta sẽ tiếp cận những vấn đề khác được bao hàm trong sự sống và sống hàng ngày bằng một chất lượng hoàn toàn khác hẳn của cái trí. Theo từ điển, nghĩa lý của từ ngữ ‘authority’ uy quyền là: ‘người khởi đầu một ý tưởng căn nguyên’, ‘người tạo ra cái gì đó hoàn toàn mới mẻ’. Anh ấy thiết lập một khuôn mẫu, một hệ thống được đặt nền tảng trên ý tưởng của anh ấy; những người khác theo sau, tìm được sự thỏa mãn nào đó trong nó. Hay anh ấy bắt đầu một kiểu sống tôn giáo nào đó mà những người khác tuân theo một cách mù quáng hoặc có trí năng. Thế là những khuôn mẫu, hay những phương cách của sống, của cư xử được thiết lập, thuộc chính trị hay tâm lý, phía bên ngoài và phía bên trong. Cái trí, thông thường rất biếng nhác và dật dờ, phát giác rằng quá dễ dàng khi tuân theo điều gì đó mà những người khác đã nói. Người tuân theo chấp nhận ‘uy quyền’ như một phương tiện để đạt được điều gì đã được hứa hẹn bởi hệ thống đặc biệt của triết lý hay ý tưởng; anh ấy bám vào nó, lệ thuộc vào nó và thế là khẳng định ‘uy quyền’. Thế là, người theo sau là một người phó bản; và hầu hết mọi người đều là bản sao. Họ có lẽ nghĩ rằng họ có những ý tưởng căn nguyên nào đó liên quan đến hội họa, viết lách và vân vân, nhưng từ cốt lõi, bởi vì họ đã bị quy định để tuân theo, để bắt chước, để tuân phục, họ đã trở thành những con người, vô lý, phó bản. Đó là một khía cạnh thuộc bản chất hủy diệt của uy quyền. Là một con người, liệu bạn có theo sau người nào đó thuộc phần tâm lý? Chúng ta không đang nói về sự vâng lời phía bên ngoài, sự tuân theo luật pháp – nhưng phía bên trong, thuộc tâm lý, liệu bạn có tuân theo? Nếu bạn có, vậy thì bạn là một bản sao từ cốt lõi; bạn có lẽ làm những công việc tốt lành, bạn có lẽ theo đuổi một sống rất trong sạch, nhưng tất cả nó chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Cũng có uy quyền của truyền thống. Truyền thống có nghĩa: ‘chuyển từ quá khứ sang hiện tại’ – truyền thống tôn giáo, truyền thống gia đình, hay truyền thống chủng tộc. Và có truyền thống của ký ức. Người ta có thể thấy rằng theo truyền thống tại những mức độ nào đó có giá trị; tại những mức độ khác nó không có giá trị gì cả. Những cách cư xử, sự lễ phép, sự ý tứ tốt lành được sinh ra từ sự tỉnh táo của cái trí mà đang nhìn ngắm, có thể dần dần trở thành truyền thống; khuôn mẫu đang được thiết lập, cái trí lặp lại nó. Người ta mở cửa giùm cho ai đó, đúng giờ cho những bữa ăn, và vân vân. Nhưng nó đã trở thành truyền thống và không còn được sinh ra từ sự tỉnh táo, sự nhạy bén và sự rõ ràng. Cái trí mà đã nuôi dưỡng ký ức, vận hành từ truyền thống, giống như một cái máy – lặp đi lặp lại mọi sự việc. Nó không bao giờ có thể nhận được bất kỳ điều gì mới mẻ, nó không bao giờ có thể lắng nghe bất kỳ điều gì trong một cách hoàn toàn mới mẻ. Những bộ não của chúng ta giống như những cái máy thâu băng: những kỷ niệm nào đó đã được nuôi dưỡng qua hàng thế kỷ và chúng ta tiếp tục lặp lại chúng. Qua sự huyên náo của lặp lại đó người ta không thể lắng nghe cái gì đó mới mẻ. Thế là người ta hỏi: ‘Tôi phải làm gì?’ ‘Làm thế nào tôi sẽ xóa sạch bộ máy cũ kӻ, cuộn băng cũ kӻ này?’. Cái mới mẻ có thể nghe được chỉ khi nào cuộn băng cũ kӻ trở nên hoàn toàn yên lặng mà không cần bất kỳ nỗ lực nào, khi người ta nghiêm túc để lắng nghe, để tìm ra, và có thể trao toàn sự chú ý của người ta. Vậy là có uy quyền của người khác mà chúng ta lệ thuộc, uy quyền của truyền thống, và uy quyền của trải nghiệm quá khứ như ký ức, như hiểu biết. Cũng có uy quyền của trải nghiệm tức thời, mà được công nhận từ trải nghiệm tích lũy ở quá khứ của người ta; và bởi vì được công nhận, nó không còn là cái gì đó mới mẻ nữa. Làm thế nào một cái trí, một bộ não, mà bị quy định quá nặng nề bởi uy quyền, bắt chước, tuân phục và điều chỉnh, có thể lắng nghe bất kỳ cái gì đó hoàn toàn mới mẻ? Làm thế nào người ta có thể thấy vẻ đẹp của một ngày, khi cái trí và quả tim và bộ não bị phủ đầy bởi quá khứ như uy quyền. Nếu người ta thực sự nhận biết được sự kiện rằng cái trí bị chất nặng bởi quá khứ và bị quy định bởi những hình thức khác nhau của uy quyền, nó không được tự do và vì vậy không thể thấy đầy đủ, vậy thì quá khứ bị xóa sạch mà không cần nỗ lực nào cả. Sự tự do hàm ý sự kết thúc tuyệt đối tất cả uy quyền phía bên trong. Từ chất lượng của cái trí đó hiện diện một tự do phía bên ngoài – cái gì đó mà hoàn toàn khác hẳn phản ứng của đối nghịch hay kháng cự. Điều gì chúng ta đang nói thực sự quá đơn giản và do bởi tánh đơn giản của nó nên bạn sẽ bỏ lỡ nó. Cái trí, bộ não, bị quy định qua uy quyền, qua bắt chước và qua tuân phục – đó là một sự kiện. Cái trí mà thực sự được tự do, không có uy quyền phía bên trong gì cả; nó biết tình yêu và thiền định có nghĩa gì. Trong hiểu rõ sự tự do, người ta cũng hiểu rõ kỷ luật là gì. Dường như điều này có lẽ khá mâu thuẫn bởi vì thông thường chúng ta hiểu sự tự do có nghĩa được tự do khỏi tất cả kỷ luật. Chất lượng của cái trí mà có kỷ luật tột đỉnh là gì? Sự tự do không thể tồn tại nếu không có kỷ luật; mà không có nghĩa trước hết bạn phải bị kỷ luật rồi sau đó bạn sẽ có tự do. Tự do và kỷ luật theo cùng nhau, chúng không là hai sự việc tách rời. Vì vậy ‘discipline’ có nghĩa gì? Theo từ điển, nghĩa lý của từ ngữ ‘discipline’ là ‘to learn’ học hành – không phải một cái trí mà tự ép buộc chính nó vào một khuôn mẫu nào đó của hành động tùy theo một học thuyết hay một niềm tin. Một cái trí mà có thể học hành hoàn toàn khác hẳn một cái trí mà chỉ có thể tuân phục. Một cái trí mà đang học hành, mà đang nhìn ngắm, đang thấy thực sự ‘cái gì là’, không đang diễn giải ‘cái gì là’ tùy theo những ham muốn riêng của nó, bị quy định riêng của nó, những vui thú đặc biệt riêng của nó. Kỷ luật không có nghĩa kiềm chế và kiểm soát, nó cũng không là sự điều chỉnh đến một khuôn mẫu hay một học thuyết; nó có nghĩa một cái trí mà thấy ‘cái gì là’ và học hành từ ‘cái gì là’. Một cái trí như thế phải cảnh giác, tỉnh táo lạ thường. Trong ý nghĩa thông thường ‘to disipline oneself’ tự kỷ luật hàm ý rằng có một thực thể đang tự-kỷ luật chính nó tùy theo cái gì đó. Có một qui trình phân hai: tôi tự nhủ với mình, ‘Tôi phải thức dậy sớm mỗi buổi sáng và không được lười biếng’ hoặc ‘Tôi không được tức giận’. Việc đó hàm ý một qui trình phân hai. Có cái người mà với ý chí của người ấy cố gắng kiểm soát việc gì người ấy nên làm, đối nghịch với việc gì anh ấy thực sự làm. Trong trạng thái đó có xung đột. Kỷ luật được thiết lập bởi cha mẹ, bởi xã hội, bởi những tổ chức tôn giáo có nghĩa sự tuân phục. Và có sự phản kháng chống lại tuân phục – cha mẹ muốn người con làm những việc gì đó, và sự phản kháng chống lại mong muốn đó, và vân vân. Nó là một sống được đặt nền tảng trên sự vâng lời và sự tuân phục; và có sự đối nghịch của nó, khước từ sự tuân phục và làm điều gì người ấy ưa thích. Vì vậy chúng ta sẽ tìm ra điều gì là chất lượng của cái trí mà không tuân phục, không bắt chước, không tuân theo và không vâng lời, tuy nhiên vẫn có một chất lượng trong chính nó mà có kỷ luật tột đỉnh – ‘discipline’ trong ý nghĩa của đang học hành liên tục. Discipline là đang học hành, không phải đang tuân phục. Sự tuân phục hàm ý đang tự-so sánh chính mình với một người khác, đang tự-đo lường tôi là gì, hay suy nghĩ tôi nên là gì, với một người anh hùng, một vị thánh, và vân vân. Nơi nào có sự tuân phục phải có sự so sánh – làm ơn thấy điều này. Hãy tìm ra liệu bạn có thể sống mà không so sánh, mà có nghĩa, không tuân phục. Từ niên thiếu chúng ta bị quy định để so sánh – ‘Bạn phải giống như người anh của bạn, hay người bác của bạn’, ‘Bạn phải giống như vị thánh’, hay ‘Hãy tuân theo Mao’. Chúng ta so sánh trong giáo dục của chúng ta, trong những trường học có công việc chấm điểm và vượt qua những kỳ thi. Chúng ta không biết nó có nghĩa gì để sống mà không có so sánh và không có ganh đua, vì vậy không hung hăng, không đấu tranh, không bạo lực. Tự-so sánh chính mình với một người khác là một hình thức của hung hăng và một hình thức của bạo lực. Sự bạo lực không chỉ là giết chết hay đánh đập người nào đó, nó còn ở trong tinh thần so sánh, ‘Tôi phải giống như người nào đó’, hay ‘Tôi phải tự-hoàn thiện mình’. Tự-hoàn thiện chính là sự đối nghịch của tự do và học hành. Hãy tìm ra cho chính bạn làm thế nào để sống một sống không-so sánh, và bạn sẽ thấy một sự việc thật lạ thường xảy ra. Nếu bạn thực sự trở nên tỉnh táo, một cách không chọn lựa, bạn sẽ thấy nó có nghĩa gì khi sống không-so sánh, không bao giờ sử dụng những từ ngữ ‘Tôi sẽ là’. Chúng ta là những nô lệ cho động từ ‘to be’ là, mà hàm ý: ‘Tôi sẽ là người nào đó vào thời gian nào đó trong tương lai’. So sánh và tuân phục theo cùng nhau; chúng không nuôi dưỡng gì cả ngoại trừ sự kiềm chế, xung đột và sự đau khổ vô tận. Tìm được một cách sống không-so sánh là điều rất quan trọng. Hãy thực hiện nó, và bạn sẽ thấy nó là một sự việc thật lạ thường; nó giải thoát bạn khỏi vô vàn gánh nặng. Sự nhận biết được nó tạo ra một chất lượng của cái trí nhạy cảm cao độ và thế là có kỷ luật, đang học hành liên tục – không phải điều gì nó muốn học, hay điều gì gây vui thú gây hài lòng khi học, nhưng học hành. Thế là bạn trở nên nhận biết được tình trạng bị quy định phía bên trong bị sinh ra bởi uy quyền, bởi tuân phục vào một khuôn mẫu, vào truyền thống, vào tuyên truyền, vào điều gì những người khác đã nói, và nhận biết được trải nghiệm đã tích lũy riêng của bạn, của chủng tộc và của gia đình. Tất cả điều đó đã trở thành uy quyền. Nơi nào có uy quyền, cái trí không bao giờ có thể được tự do để khám phá bất kỳ điều gì phải được khám phá – cái gì đó không thời gian, tuyệt đối mới mẻ. Một cái trí nhạy cảm không bị giới hạn bởi bất kỳ khuôn mẫu được thiết lập nào; nó đang chuyển động liên tục, đang trôi chảy giống như một con sông, và trong chuyển động liên tục đó không có sự kiềm chế, không có sự tuân phục, không có sự ham muốn để thành tựu. Rất quan trọng phải hiểu rõ một cách minh bạch, nghiêm túc và thăm thẳm, bản chất của một cái trí tự do và vì vậy là tôn giáo thực sự. Một cái trí tự do thấy rằng sự lệ thuộc vào cái gì đó – vào con người, vào bạn bè, vào người chồng hay người vợ, vào ý tưởng, uy quyền, và vân vân – nuôi dưỡng sợ hãi, có nguồn gốc của sợ hãi. Nếu tôi lệ thuộc vào bạn để có sự thanh thản của tôi, như một tẩu thoát khỏi sự xấu xa và sự cô độc của tôi, khỏi sự nông cạn và sự nhỏ nhen riêng của tôi, vậy thì sự lệ thuộc đó nuôi dưỡng sợ hãi. Sự lệ thuộc vào bất kỳ hình thức nào của tưởng tượng, ảo tưởng hay hiểu biết chủ quan, nuôi dưỡng sợ hãi và hủy diệt sự tự do. Khi bạn thấy tất cả điều đó hàm ý gì – mà không có tự do như thế nào khi có sự lệ thuộc phía bên trong và vì vậy sợ hãi, và làm thế nào chỉ có cái trí rối loạn mới lệ thuộc – bạn nói: ‘Làm thế nào tôi sẽ được tự do khỏi sự lệ thuộc?’ Mà lại nữa là một nguyên nhân khác của xung đột. Trái lại, nếu bạn quan sát rằng một cái trí lệ thuộc phải bị rối loạn; nếu bạn thấy sự thật rằng một cái trí phía bên trong lệ thuộc vào bất kỳ uy quyền nào chỉ tạo ra sự rối loạn – nếu bạn thấy điều đó, mà không hỏi làm thế nào được tự do khỏi sự rối loạn – thế là bạn sẽ kết thúc sự lệ thuộc. Thế là cái trí của bạn trở nên nhạy cảm lạ thường và vì vậy có thể tự-học hành và nó tự-kỷ luật chính nó mà không có bất kỳ hình thức nào của cưỡng bách hay tuân phục. Liệu tất cả sự trình bày này trong chừng mực nào đó đã rõ ràng – không phải bằng từ ngữ nhưng thực sự? Tôi có thể tưởng tượng, hay suy nghĩ rằng tôi thấy rất rõ ràng, nhưng sự rõ ràng đó ngắn ngủi lắm. Chất lượng thực sự của sự nhận biết rõ ràng chỉ hiện diện khi không có sự lệ thuộc, và thế là không có sự rối loạn đó mà nảy sinh khi có sợ hãi. Một cách chân thật, nghiêm túc, bạn có thể gom tụ thân tâm để tìm ra liệu bạn có được tự do khỏi uy quyền? Nó cần đến sự thâm nhập vô tận vào trong chính bạn, trạng thái tỉnh táo lạ thường. Từ sự rõ ràng đó hiện diện một loại hành động hoàn toàn khác hẳn, một hành động mà không là tách rời, mà không bị phân chia thuộc chính trị hay tôn giáo – nó là một hành động tổng thể. Người hỏi: Từ điều gì ông vừa nói, có vẻ rằng một hành động ở một vấn đề có thể được nghĩ là một phản ứng đến uy quyền phía bên ngoài nào đó, ở một vấn đề đó có thể là một hành động tổng thể, bởi một cá thể khác. Krishnamurti: Thuộc trí năng, thuộc từ ngữ, chúng ta có thể ganh đua với nhau, giải thích với nhau để thông suốt, nhưng đó không là vấn đề phải quan tâm; việc gì đối với bạn có lẽ là một hành động trọn vẹn, dường như đối với tôi lại là một hành động không-trọn vẹn – đó không là vấn đề. Vấn đề là liệu cái trí của bạn, như cái trí của một con người, có hành động trọn vẹn. Một con người của thế giới – bạn hiểu chứ? – không phải là một cá thể. ‘Cá thể’ có nghĩa không thể phân chia được. Một cá thể là một người mà không bị phân chia trong chính anh ấy, mà không tách rời, mà là tổng thể, thông minh, lành mạnh; cũng vậy ‘whole’ có nghĩa thiêng liêng. Khi bạn nói ‘Tôi là một cá thể’, bạn không là như thế. Sống một sống của không uy quyền, của không so sánh, và bạn sẽ khám phá nó là một sự việc thật lạ thường; bạn có năng lượng vô tận khi bạn không đang ganh đua, không đang so sánh và không đang kiềm chế; bạn thực sự sinh động, thông minh, tổng thể và vì vậy thiêng liêng. Người hỏi: Điều gì ông nói không rõ ràng lắm cho tôi. Tôi có thể làm gì? Krishnamurti: Hoặc điều gì được nói không rõ ràng lắm trong chính nó, hoặc bạn có lẽ không hiểu tiếng Anh đúng cách, hoặc bạn có lẽ không luôn luôn duy trì sự chú ý. Rất khó khăn khi duy trì sự chú ý suốt một tiếng mười phút; có những khoảnh khắc khi bạn không trao sự chú ý trọn vẹn và sau đó bạn nói, ‘Tôi không hiểu rõ hoàn toàn điều gì ông đang nói’. Hãy tìm ra liệu bạn có đang duy trì sự chú ý, đang lắng nghe, đang quan sát, hay bạn đang lang thang, đang thơ thẩn trong những ý tưởng khác. Nó là cái nào? Người hỏi: Ông nghĩ có thể luôn luôn học hành hay sao? Krishnamurti: Khi bạn đưa ra nghi vấn của chính bạn đó, bạn đã khiến cho nó thành khó khăn rồi. Bằng cách đưa ra một câu hỏi thuộc loại đó bạn đang tự-ngăn cản chính bạn khỏi học hành – bạn thấy vấn đề chứ? Tôi không quan tâm liệu tôi sẽ luôn luôn học hành, tôi sẽ tìm ra. Điều gì tôi quan tâm là: tôi có đang học hành hay không? Nếu tôi đang học hành, tôi không quan tâm đến vấn đề liệu nó ‘luôn luôn’ – tôi không tạo ra một vấn đề về nó. Câu hỏi trở thành không liên quan nếu tôi đang học hành. Người hỏi: Ông có thể học hành từ bất kỳ sự việc gì. Krishnamurti: Đó là, nếu bạn nhận biết rằng bạn đang học hành. Điều này rất phức tạp: tôi xin phép giải thích một chút? ‘Liệu tôi có thể luôn luôn học hành?’ Yếu tố nào quan trọng ở đây? ‘Học hành’ hay ‘Luôn luôn’? – chắc chắn nó là học hành. Khi tôi đang học hành tôi không quan tâm đến ‘phần còn lại của thời gian’, khoảng ngừng thời gian và vân vân. Tôi chỉ quan tâm đến tôi đang học hành cái gì. Theo tự nhiên cái trí lang thang đi khỏi, nó bị mệt mỏi, nó trở nên không-chú ý. Bởi vì không-chú ý nó làm mọi loại sự việc ngu xuẩn. Vì vậy đó không là vấn đề của làm thế nào để chuyển cái trí không-chú ý thành chú ý. Điều gì quan trọng là làm cho cái trí không-chú ý trở nên nhận biết được rằng nó không-chú ý. Tôi đang nhận biết, đang quan sát mọi thứ, chuyển động của cây cối, dòng chảy của nước, và tôi đang quan sát về chính tôi – không phải đang sửa đổi, không đang nói điều này nên và điều kia không nên – chỉ đang nhìn ngắm. Khi cái trí đang nhìn ngắm trở nên không-chú ý, bỗng nhiên nó trở nên nhận biết được điều này, và cố gắng tự-ép buộc chính nó trở nên chú ý; vậy là có một xung đột giữa không-chú ý và chú ý. Tôi nói: đừng làm điều đó, nhưng trở nên nhận biết được rằng bạn không-chú ý – đó là tất cả. Người hỏi: Ông làm ơn giải thích làm thế nào ông nhận biết được rằng ông không-chú ý? Krishnamurti: Tôi đang học hành về chính tôi – không phụ thuộc vào người tâm lý học hay chuyên gia nào – tôi đang nhìn ngắm và tôi thấy cái gì đó trong chính tôi; nhưng tôi không chỉ trích nó, tôi không bênh vực nó, tôi không gạt nó đi – tôi chỉ nhìn ngắm nó. Tôi thấy rằng tôi đang kiêu ngạo – chúng ta hãy dùng ví dụ đó. Tôi không nói, ‘Tôi phải gạt nó đi, kiêu ngạo xấu xa lắm’ – nhưng tôi chỉ nhìn ngắm nó. Khi tôi đang nhìn ngắm tôi đang học hành. Đang nhìn ngắm có nghĩa đang học hành sự kiêu ngạo hàm ý gì, nó đã hiện diện bằng cách nào. Tôi không thể nhìn ngắm nó nhiều hơn năm hay sáu phút – nếu người ta có thể, từng đó là nhiều lắm – khoảnh khắc kế tiếp tôi trở nên không-chú ý. Bởi vì đã chú ý và biết không-chú ý là gì, tôi đấu tranh để chuyển không-chú ý thành chú ý. Đừng làm việc đó, nhưng hãy nhìn ngắm không chú ý, hãy trở nên nhận biết được rằng bạn đang không-chú ý – đó là tất cả. Kết thúc ở đó. Đừng nói, ‘Tôi phải dành mọi thời gian của tôi để chú ý’, nhưng chỉ nhìn ngắm khi bạn đang không-chú ý. Tìm hiểu thêm nữa về vấn đề này sẽ rất, rất phức tạp. Có một chất lượng của cái trí mà luôn luôn thức giấc và nhìn ngắm, nhìn ngắm mặc dù chẳng có gì để học hành. Điều đó có nghĩa một cái trí yên lặng lạ thường, phẳng lặng lạ thường. Một cái trí yên lặng, minh bạch, phải học hành cái gì? Người hỏi: Truyền đạt bằng những từ ngữ, bằng những ý tưởng không thể trở thành một thói quen, một truyền thống hay sao? Krishnamurti: Chúng trở thành một thói quen, một truyền thống, chỉ khi nào chúng trở thành quan trọng như những từ ngữ. Phải có sự truyền đạt bằng từ ngữ, việc đó sẽ chia sẻ bất kỳ vấn đề gì chúng ta đang cùng nhau quan sát – giống như sự sợ hãi; điều đó có nghĩa cả bạn và người nói đều ở cùng một mức độ, cùng một thời điểm, có cùng sự mãnh liệt, đang quan sát, đang hợp tác, đang chia sẻ. Việc đó tạo ra một hiệp thông không-từ ngữ mà không là thói quen. Người hỏi: Làm thế nào một cá thể thông minh, tổng thể, thiêng liêng, mà không bị tách rời và không thể phân chia, có thể thương yêu một người khác? Làm thế nào một con người tổng thể có thể thương yêu một con nguời bị tách rời? Thêm nữa, làm thế nào một con người tổng thể có thể thương yêu một con người tổng thể khác? Krishnamurti: Bạn không thể là ‘tổng thể’ nếu bạn không biết tình yêu là gì. Nếu bạn là tổng thể – trong ý nghĩa chúng ta đang nói – vậy thì không có câu hỏi của thương yêu một người khác. Bạn có khi nào nhìn ngắm một bông hoa bên lề đường? Nó hiện diện, nó sống dưới ánh mặt trời, trong cơn gió, trong vẻ đẹp của ánh sáng và màu sắc, nó không nói với bạn: ‘Đến đây và ngửi tôi, thưởng thức tôi, nhìn ngắm tôi’ – nó sống và chính hành động đang sống của nó là tình yêu. Ngày 19 tháng 7 năm 1970 Chương 3 PHÂN TÍCH Ngày 21 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Rất quan trọng phải hiểu rõ toàn vấn đề của đang sống: từ khoảnh khắc chúng ta được sinh ra đến lúc chúng ta chết, chúng ta luôn luôn trong xung đột. Luôn luôn có một đấu tranh, không chỉ phía bên trong chúng ta, mà còn cả phía bên ngoài trong những liên hệ của chúng ta; có sự căng thẳng và xung đột; có sự phân chia liên tục, và một ý thức của sự tồn tại cá thể tách rời đối nghịch với cộng đồng. Trong những liên hệ thân thiết nhất, mỗi người đang theo đuổi vui thú riêng của anh ấy, một cách kín đáo hay lộ liễu; mỗi người đang theo đuổi tham vọng và thành tựu riêng của anh ấy, vì vậy tạo ra sự thất vọng. Điều gì chúng ta gọi là sống, thật ra lại là lao dịch. Trong lao dịch này chúng ta cố gắng có sáng tạo. Nếu người ta có tài năng, người ta viết một quyển sách hay một bài thơ, vẽ một bức tranh và vân vân, nhưng tất cả vẫn còn trong khuôn mẫu của sự đấu tranh, sự đau khổ, và sự thất vọng; tuy nhiên đây lại là điều gì được nghĩ là sống sáng tạo. Trong đi đến mặt trăng, sống dưới đại dương, tiến hành những chiến tranh, đều có sự xung đột nghiệt ngã liên tục này của con người đối chọi với con người. Đây là sống của chúng ta. Dường như đối với tôi chúng ta nên tìm hiểu vấn đề này rất nghiêm túc, sâu thẳm, và nếu chúng ta có thể, thâm nhập vào chất lượng của cái trí nơi không còn xung đột gì cả, cả tại tầng ý thức bên ngoài và cũng cả trong những tầng nằm dưới tầng ý thức bên ngoài. Vẻ đẹp không là kết quả của sự xung đột. Khi bạn thấy vẻ đẹp của một hòn núi hay của dòng nước chảy xiết, trong sự tiếp nhận tức khắc đó không có ý thức của xung đột. Trong sống của chúng ta không có nhiều vẻ đẹp bởi vì trận chiến đang xảy ra. Để tìm được một chất lượng của cái trí mà từ cơ bản là tốt lành và trong sáng, mà không bao giờ bị tiếp xúc bởi sự xung đột, có tầm quan trọng cực kỳ; trong hiểu rõ điều đó – không phải thuộc từ ngữ hay trí năng, nhưng trong thực sự sống cùng nó trong sống hàng ngày – chúng ta có lẽ có loại an bình nào đó bên trong chính chúng ta và trong thế giới. Có lẽ sáng nay chúng ta sẽ có thể, từ tốn và cùng sự tỉnh táo nhạy cảm, hiểu rõ trận chiến này mà chúng ta sống trong nó, và được tự do khỏi nó. Nguyên nhân gốc rễ của sự mâu thuẫn và xung đột này là gì? Hãy đặt câu hỏi này cho chính bạn. Đừng cố gắng đưa ra một giải thích bằng những từ ngữ, nhưng đầy đơn giản hãy thâm nhập không từ ngữ, nếu bạn có thể, vào nền tảng của sự phân chia và mâu thuẫn này, sự đấu tranh và xung đột này. Hoặc bạn tìm hiểu bằng phân tích hoặc bạn trực nhận tức khắc gốc rễ của nó. Bằng phân tích bạn có lẽ tháo gỡ từng mảnh một và bắt gặp bản chất, cấu trúc, nguyên nhân và hậu quả bên trong chính chúng ta, giữa cá thể và chính thể. Hoặc bạn có lẽ trực nhận tức khắc nguyên nhân của nó. Trong cách này bạn có lẽ thực sự tìm được nguyên nhân của tất cả sự xung đột này và trực nhận sự thật của nó ngay tức khắc. Chúng ta hãy hiểu rõ nó có nghĩa gì khi phân tích, khi nỗ lực khám phá một cách trí năng, bằng từ ngữ, nguyên nhân của sự xung đột này. Bởi vì ngay khi bạn hiểu rõ qui trình của sự phân tích – thấy sự thật hay sự giả dối của nó – bạn sẽ hoàn toàn được tự do khỏi nó mãi mãi; điều đó hàm ý một hiểu rõ mà trong đó đôi mắt của bạn, cái trí của bạn, và quả tim của bạn trực nhận tức khắc sự thật của vấn đề. Chúng ta quen thuộc với, bị quy định vào, qui trình phân tích và sự tiếp cận thuộc tâm lý lẫn triết lý đến những chuyên gia khác nhau; nó đã trở thành một thói quen. Chúng ta bị quy định vào sự cố gắng để hiểu rõ toàn tiến hành phức tạp của đang sống này bằng phân tích, bằng trí năng. Nhận xét này không phải để ủng hộ điều đối nghịch của nó – tánh ủy mị thuộc cảm xúc. Nhưng nếu bạn hiểu rõ rất minh bạch bản chất và cấu trúc của qui trình phân tích, vậy thì bạn sẽ có một tầm nhìn hoàn toàn khác hẳn; bạn sẽ có thể hướng dẫn năng lượng mà trước kia đã được trao cho sự phân tích trong một phương hướng hoàn toàn khác hẳn. Phân tích hàm ý phân chia. Có người phân tích và vật phải được phân tích. Dù bạn tự-phân tích về chính bạn hoặc nó được thực hiện bởi một chuyên gia, có sự phân chia, thế là có sẵn sự khởi đầu của xung đột. Chúng ta có thể làm những sự việc lạ thường chỉ khi nào có sự đam mê vô tận, năng lượng vô hạn, và chỉ nhờ sự đam mê này mới có thể sáng tạo một loại sống hoàn toàn khác hẳn trong chính chúng ta và trong thế giới. Đó là lý do tại sao rất quan trọng phải hiểu rõ qui trình phân tích này mà trong đó cái trí con người đã bị trói buộc trong hàng thế kỷ. Trong nhiều mảnh mà con người đã phân chia, một mảnh đảm trách uy quyền của người phân tích, cái sự việc phải được phân tích là một mảnh khác. Người phân tích đó trở thành người kiểm duyệt; anh ấy, cùng hiểu biết được tích lũy của anh ấy, đánh giá điều tốt lành và điều xấu xa, điều gì là đúng đắn và điều gì là sai trái, điều gì nên hay không nên bị kiềm chế, và vân vân. Cũng vậy, người phân tích phải thực hiện mọi phân tích một cách trọn vẹn; ngược lại, sự đánh giá của anh ấy, kết luận của anh ấy, sẽ là từng phần. Người phân tích phải tìm hiểu mọi tư tưởng – mọi vấn đề mà anh ấy suy nghĩ phải được phân tích, và việc đó sẽ mất thời gian. Bạn có lẽ mất nguyên một đời để phân tích – nếu bạn có tiền bạc và ưa thích, hoặc nếu bạn có thể tìm được một người phân tích mà bạn thương yêu, và mọi chuyện như thế. Bạn có thể trải qua tất cả những ngày của bạn để phân tích và tại điểm cuối của nó bạn là nơi bạn đã là, cùng nhiều vấn đề thêm nữa phải phân tích. Chúng ta thấy rằng trong sự phân tích có sự phân chia giữa người phân tích và vật được phân tích, và cũng vậy rằng người phân tích phải phân tích một cách chính xác, trọn vẹn, nếu không những kết luận của anh ấy sẽ gây trở ngại sự phân tích kế tiếp. Chúng ta thấy rằng qui trình phân tích mất thời gian vô tận và trong suốt thời gian đó nhiều vấn đề khác có lẽ xảy ra. Vì vậy khi bạn thấy toàn cấu trúc của sự phân tích, đang thấy đó thực sự là một phủ nhận của hành động đó – mà là hành động trọn vẹn. Người hỏi: Ông có ý gì qua từ ngữ hành động? Krishnamurti: Hành động theo một ý tưởng, một học thuyết, trải nghiệm được tích lũy của người ta. Hành động luôn luôn đang tự-phỏng chừng chính nó đến lý tưởng, đến nguyên mẫu, thế là có một phân chia giữa hành động và lý tưởng. Hành động như thế không bao giờ trọn vẹn, sự phân tích không bao giờ trọn vẹn; sự phủ nhận của hành động không-trọn vẹn đó là hành động trọn vẹn, tổng thể. Khi cái trí đã thấy sự vô lý, sự vô ích của phân tích, cùng tất cả những vấn đề được bao hàm, nó sẽ không bao giờ dùng đến phương pháp đó nữa; cái trí sẽ không bao giờ tìm kiếm để hiểu rõ sự phân tích ‘đúng thực’. Cái trí mà đã theo dõi qui trình của sự phân tích đã trở nên rất sắc bén, sinh động, nhạy cảm, bởi vì nó đã phủ nhận điều mà chúng ta đã nghĩ là phương pháp và phương tiện của sự hiểu rõ. Nếu bạn tự-thấy rất rõ ràng cho chính bạn – không bị ép buộc hay thúc đẩy bởi sự tranh luận hay lý luận của một người khác – sự giả dối hay sự thật của phân tích, vậy thì cái trí của bạn được tự do và có năng lượng để nhìn trong một phương hướng khác. ‘Phương hướng khác’ là gì? Nó là sự tức khắc của trực nhận mà là hành động tổng thể. Như chúng ta đã nói, có sự phân chia giữa người phân tích và vật phải được phân tích, sự phân chia giữa người quan sát và vật được quan sát: đây là nguyên nhân gốc rễ của sự xung đột. Khi bạn quan sát, bạn luôn luôn làm như thế từ một trung tâm, từ nền tảng của trải nghiệm và hiểu biết; ‘cái tôi’ như người Thiên chúa giáo, người Cộng sản, người đặc biệt, và vân vân, đang quan sát. Thế là có một phân chia giữa ‘cái tôi’ và vật được quan sát. Điều này không cần đến nhiều hiểu rõ, nó là một sự kiện hiển nhiên. Khi bạn nhìn cái cây, người chồng, hay người vợ của bạn, có sự phân chia này. Nó hiện diện giữa chính bạn và cộng đồng. Thế là có người quan sát này và vật được quan sát: trong phân chia đó chắc chắn có sự mâu thuẫn. Sự mâu thuẫn đó là gốc rễ của mọi xung đột. Nếu đó là nguyên nhân gốc rễ của xung đột, vậy thì câu hỏi kế tiếp là: liệu bạn có thể quan sát mà không có ‘cái tôi’, người kiểm duyệt, mà không có tất cả những trải nghiệm được tích lũy của đau khổ, xung đột, tàn nhẫn, hão huyền, kiêu ngạo, thất vọng, mà là ‘cái tôi’? Liệu bạn có thể quan sát mà không có quá khứ – những kỷ niệm, những kết luận và những hy vọng thuộc quá khứ, mà không có tất cả nền tảng? Nền tảng đó – như ‘cái tôi’, ‘người quan sát’ – tách rời bạn khỏi vật được quan sát. Bạn có khi nào quan sát mà không có nền tảng? Làm ơn, hãy thực hiện nó ngay lúc này. Hãy vui đùa cùng nó. Hãy quan sát những sự việc phía bên ngoài một cách khách quan; lắng nghe âm thanh chuyển động của con sông, nhìn ngắm đường nét của những hòn núi, vẻ đẹp, sự rõ ràng của tất cả nó. Việc đó thực hiện rất dễ dàng mà không có ‘cái tôi’, như quá khứ, đang quan sát. Nhưng liệu bạn có thể nhìn ngắm vào chính bạn phía bên trong, mà không có người quan sát? Làm ơn, hãy thực hiện nó, hãy nhìn ngắm vào chính bạn, tình trạng bị quy định của bạn, giáo dục của bạn, cách suy nghĩ của bạn, những kết luận của bạn, những thành kiến của bạn, mà không có bất kỳ loại chỉ trích hay giải thích hay biện hộ nào – chỉ nhìn ngắm. Khi bạn nhìn ngắm như thế không có ‘người quan sát’ và thế là không xung đột. Cách sống đó hoàn toàn khác hẳn cách sống cũ kӻ – nó không là đối nghịch, không là một phản ứng với cái cũ kӻ, nó hoàn toàn khác hẳn. Và trong nó có sự tự do lạ thường và một dư thừa năng lượng lẫn đam mê. Nó là sự quan sát tổng thể, hành động trọn vẹn. Khi bạn đã hoàn toàn hiểu rõ, hành động của bạn sẽ luôn luôn minh bạch. Nó giống như nhìn vào toàn cái bản đồ đang trải ra, không chi tiết của nơi bạn muốn đi. Thế là người ta tự-tìm được cho chính người ta, như một con người, rằng có thể sống mà không có bất kỳ loại xung đột nào. Điều này hàm ý một cách mạng cơ bản trong chính người ta. Đó là sự cách mạng duy nhất. Mọi hình thức của cách mạng phía bên ngoài, vật chất – thuộc chính trị, kinh tế, xã hội – luôn luôn chấm dứt trong sự độc tài, hoặc của quan liêu, hoặc của người lý tưởng, hoặc của kẻ chiến thắng nào đó. Trái lại, sự cách mạng tổng thể, trọn vẹn, bên trong này, mà là kết quả của sự hiểu rõ tất cả mọi xung đột, mà bị gây ra bởi sự tách rời giữa người quan sát và vật được quan sát, sáng tạo một cách sống hoàn toàn khác hẳn. Bây giờ, làm ơn chúng ta sẽ thâm nhập thêm nữa, nếu bạn muốn, bằng cách đưa ra những câu hỏi về nó. Người hỏi: Làm thế nào người ta có thể tự tách rời chính người ta ra khỏi những vấn đề, khi người ta sống trong một thế giới đầy những vấn đề? Krishnamurti: Bạn khác biệt thế giới à? Bạn là thế giới – đúng chứ? Người hỏi: Tôi chỉ là một người sống trong thế giới. Krishnamurti: ‘Chỉ là một người sống trong thế giới’ – tách rời, không liên quan đến tất cả những biến cố đang xảy ra trong thế giới? Người hỏi: Không, tôi là thành phần của thế giới. Nhưng làm thế nào tôi có thể tự-tách rời chính tôi khỏi nó? Krishnamurti: Bạn không thể tự-tách rời chính bạn khỏi thế giới: bạn là thế giới. Nếu bạn sống trong nước theo đạo Thiên chúa giáo, bạn bị quy định bởi văn hóa, bởi tôn giáo, bởi giáo dục, bởi công nghiệp hóa, bởi tất cả những xung đột thuộc chiến tranh của nó. Bạn không thể tự-tách rời chính bạn khỏi thế giới đó. Những tu sĩ đã cố gắng rút lui khỏi thế giới, khép kín họ trong một tu viện, nhưng dẫu vậy, họ là kết quả của thế giới trong đó họ sống; họ muốn tẩu thoát khỏi văn hóa đó bằng cách rút lui khỏi nó, bằng cách tự-hiến dâng đến điều gì họ nghĩ là sự thật, đến lý tưởng của Jesus và vân vân. Người hỏi: Làm thế nào tôi có thể nhìn vào chính tôi với tất cả những lo âu đang ở trong cái trí của tôi, với kiếm tiền của tôi, mua một ngôi nhà, và vân vân? Krishnamurti: Làm thế nào bạn nhìn vào công việc của bạn? Bạn nghĩ về nó như thế nào? Người hỏi: Tôi nghĩ nó như một phương tiện để tồn tại trong thế giới. Krishnamurti: Tôi phải có một công việc để tồn tại. Toàn cấu trúc của xã hội, dù ở đây, hay ở Nga, đều được đặt nền tảng trên sự tồn tại, làm công việc nào đó mà xã hội đã thiết lập. Làm thế nào người ta có thể tồn tại một cách an toàn, lâu dài, khi có sự phân chia giữa chính chúng ta? Khi bạn là một người Châu âu và tôi là một người Châu á, khi có sự phân chia giữa chính chúng ta, mỗi người đang ganh đua để được an toàn, để tồn tại, vì vậy đang chiến đấu với nhau một cách cá nhân và tập thể, làm thế nào có thể tồn tại? Một tồn tại nhất thời à? Vì vậy câu hỏi thực sự là, không phải câu hỏi của tồn tại, nhưng liệu có thể sống trong thế giới này mà không phân chia; khi không có sự phân chia chúng ta sẽ tồn tại, một cách trọn vẹn, không có sự sợ hãi. Đã có những chiến tranh tôn giáo; đã có những chiến tranh thảm khốc giữa Thiên chúa giáo và Tin lành giáo – mỗi tôn giáo đều nói, ‘Chúng tôi phải tồn tại’. Họ không bao giờ tự nhủ với chính họ, ‘Nhìn kìa! Sự phân chia này thật xuẩn ngốc làm sao.’ Một người đang tin tưởng điều này và người khác đang tin tưởng điều kia; họ không bao giờ thấy sự vô lý của tình trạng bị quy định của họ. Liệu chúng ta có thể trao toàn năng lượng của suy nghĩ của chúng ta, cảm thấy của chúng ta, đam mê của chúng ta, vào việc tìm ra liệu có thể sống mà không có sự phân chia này, để cho chúng ta có thể sống một cách trọn vẹn, trong sự an toàn tổng thể? Nhưng bạn không hứng thú tất cả điều đó. Bạn chỉ muốn tồn tại. Bạn không biết sự tồn tại của bạn là gì bởi vì bạn không-tồn tại. Thưa bạn, hãy theo dõi, những chính phủ cầm quyền, mỗi chính phủ với quân đội riêng của họ đã phân chia thế giới và đang đấu tranh với nhau, đang duy trì danh tiếng và sự tồn tại thuộc kinh tế. Máy vi tính, không có những người chính trị, trong bàn tay của những người tốt lành có thể thay đổi toàn cấu trúc của thế giới này. Nhưng chúng ta không quan tâm đến sự hợp nhất của nhân loại. Vẫn vậy, thuộc chính trị, đó là vấn đề duy nhất. Điều đó chỉ có thể được giải quyết khi không có những người chính trị, khi không có những người cầm quyền, khi không có những giáo phái tách rời – và bạn, bởi vì đang lắng nghe điều này, bạn là những người phải thực hiện nó. Người hỏi: Liệu không cần sự phân tích có ý thức để đạt được kết luận đó? Krishnamurti: Nó là một kết luận, sinh ra từ sự phân tích? Bạn phải quan sát sự kiện này. Hãy quan sát thế giới bị phân chia như thế nào bởi những chính phủ cầm quyền và những tôn giáo; bạn có thể thấy nó – đó là sự phân tích hay sao? Người hỏi: Ông không nghĩ rằng với mục đích thay đổi tất cả điều đó, chúng ta cũng cần một cách mạng bên ngoài hay sao? Krishnamurti: Một cách mạng bên trong và một cách mạng bên ngoài tại cùng thời điểm. Không phải trước tiên một cách mạng và tiếp theo cái còn lại; nó phải xảy ra đồng thời. Nó phải là một cách mạng bên trong và bên ngoài tức khắc mà không nhấn mạnh cái này hay cái kia. Làm thế nào việc đó có thể xảy ra? Khi bạn thấy việc đó, vậy thì nó xảy ra – và không phải bằng trí năng, từ ngữ, lý tưởng. Nhưng liệu trong bạn có một cách mạng trọn vẹn bên trong? Nếu không có và bạn muốn cách mạng bên ngoài, vậy thì bạn sắp sửa mang sự hỗn loạn vào trong thế giới. Và có hỗn loạn trong thế giới. Người hỏi: Ông nói về những chính phủ, và giáo hội, và chủ nghĩa quốc gia, họ có điều gì chúng ta nghĩ là quyền lực. Krishnamurti: Những người quan liêu muốn quyền hành và họ có nó. Liệu bạn không muốn quyền hành, với người vợ của bạn hoặc người chồng của bạn hay sao? Trong những kết luận của bạn về vấn đề bạn nghĩ là đúng, có quyền lực; mọi con người đều muốn loại quyền lực nào đó. Vì vậy đừng chê trách quyền lực được trao cho những người khác, nhưng hãy được tự do khỏi sự đòi hỏi quyền lực trong chính bạn; vậy thì hành động của bạn sẽ hoàn toàn khác hẳn. Chúng ta muốn chê trách quyền lực bên ngoài, tước đoạt quyền hành khỏi bàn tay của những người có nó và trao nó cho người nào khác; chúng ta không nói với chính mình, ‘Chúng ta hãy được tự do khỏi tất cả sự thống trị và sở hữu’. Nếu bạn thực sự vận dụng toàn cái trí của bạn để được tự do khỏi mọi loại quyền lực – mà có nghĩa vận hành mà không có giai cấp – vậy thì bạn sẽ tạo ra một xã hội hoàn toàn khác hẳn. Người hỏi: Nếu ông đang bị đói, thậm chí ông không thể bắt đầu giải quyết những vấn đề này. Krishnamurti: Nếu bạn thực sự đang bị đói bạn sẽ không có mặt ở đây! Chúng ta không bị đói và vì vậy chúng ta có thời gian để lắng nghe, để quan sát. Bạn có lẽ nói, chúng ta là một nhóm ít người, một giọt nước trong đại dương, chúng ta có thể làm gì? Liệu đó là một câu hỏi có giá trị khi chúng ta đối diện với vấn đề phức tạp kinh khủng của thế giới mà trong đó chúng ta sống? Như một con người, một cá thể đơn giản, tôi có thể làm gì? Nếu bạn thực sự đối diện với vấn đề, liệu bạn sẽ đặt ra câu hỏi đó? Bạn chỉ đang làm việc – bạn hiểu chứ, thưa bạn? Khi bạn nói, ‘Tôi có thể làm gì?’, trong đó đã có sẵn một khẳng định của vô vọng. Người hỏi: Nhiều người đang đói, họ phải có những giải pháp để tồn tại. Tất cả điều này có ý nghĩa gì cho họ? Krishnamurti: Không có ý nghĩa gì cả. Thưa bạn, khi tôi đang bị đói, tôi cần lương thực – và tất cả điều này chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Vì vậy câu hỏi của bạn là gì? Người hỏi: Chúng ta là một thiểu số, một nhóm nhỏ. Đa số lớn, ở Ấn độ, ở Châu á, ở nhiều vùng đất của Châu âu và Châu mӻ, thực sự đang bị đói, làm thế nào điều gì chúng ta đang nói ở đây, có thể gây ảnh hưởng tất cả những người này? Krishnamurti: Nó phụ thuộc vào bạn, vào điều gì bạn làm, thậm chí như một nhóm nhỏ. Một cách mạng vĩ đại trong thế giới được sáng tạo bởi vì một tối thiểu người trong chính chúng ta đã thay đổi. Bạn quan tâm đến sự đau khổ của thế giới, sự nghèo khó, sự bại hoại, sự chết đói, và bạn nói, ‘Tôi có thể làm gì?’ Hoặc không suy nghĩ bạn tham gia một cách mạng bên ngoài, cố gắng phá sập tất cả và tạo ra một loại cấu trúc xã hội mới – và trong sự tiến hành đó bạn sẽ lại thiết lập cùng sự đau khổ, hoặc bạn suy nghĩ về một cách mạng tổng thể, không từng phần, không chỉ là vật chất, mà trong đó cấu trúc bên trong của cái tinh thần sẽ hành động trong một liên hệ hoàn toàn khác hẳn với xã hội. Người hỏi: Ông nói như thể là cách mạng bên trong chỉ xảy ra một cách đột ngột – liệu nó chỉ thực sự xảy ra theo cách đó à? Krishnamurti: Liệu cách mạng bên trong là một vấn đề của thời gian, của thay đổi bên trong dần dần? Đây là một câu hỏi rất phức tạp. Chúng ta bị quy định để chấp nhận rằng, qua cách mạng dần dần phía bên trong sẽ có một thay đổi. Liệu nó xảy ra từng bước một, hay nó xảy ra ngay tức khắc khi bạn thấy sự thật của vấn đề? Khi bạn thấy sự nguy hiểm tức khắc, có hành động tức khắc, đúng chứ? Vậy thì hành động của bạn không là dần dần hay phân tích; khi có sự nguy hiểm, có hành động tức khắc. Chúng ta đang vạch rõ những nguy hiểm – những nguy hiểm của phân tích, những nguy hiểm của quyền hành, của trì hoãn, của phân chia. Khi bạn thấy sự nguy hiểm thực sự của nó không phải bằng từ ngữ, nhưng thực sự, thuộc vật chất và tâm lý – lúc đó có hành động tức khắc, hành động của một cách mạng tức khắc. Để thấy những nguy hiểm tâm lý này, bạn cần một cái trí cảnh giác, tỉnh táo, nhạy cảm. Nếu bạn nói, ‘Làm thế nào tôi sẽ có một cái trí cảnh giác, một cái trí nhạy cảm?’ Lại nữa bạn bị trói buộc trong trạng thái dần dần. Nhưng khi bạn thấy sự cần thiết giống như khi bạn bị đối diện bởi nguy hiểm – và xã hội là nguy hiểm, tất cả mọi sự việc mà bạn có liên quan là nguy hiểm – thế là có hành động tức khắc. Ngày 21 tháng 7 năm 1970 Chương 4 PHÂN CHIA Ngày 23 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Khi chúng ta đối diện với vô số những vấn đề của chúng ta, chúng ta có khuynh hướng cố gắng giải quyết mỗi vấn đề một cách riêng biệt. Nếu nó là vấn đề tình dục, chúng ta đối xử với nó như thể nó là điều gì đó hoàn toàn không liên quan đến những vấn đề khác. Giống như vấn đề của tình dục là nạn đói, mà chúng ta cố gắng giải quyết theo chính trị, kinh tế hay xã hội. Tôi không hiểu tại sao chúng ta lại cố gắng giải quyết riêng từng vấn đề một. Thế giới bị chất đầy bởi bạo lực; những quyền lực khác nhau cố gắng giải quyết mỗi vấn đề như thể nó là cái gì đó tách rời khỏi phần còn lại của thế giới. Chúng ta không suy nghĩ những vấn đề này như một tổng thể, thấy mỗi vấn đề có liên quan đến những vấn đề khác và không phải tách rời. Bạo lực, như người ta có thể thấy trong chính người ta, là bộ phận thuộc sự thừa hưởng thú vật của chúng ta. Một bộ phận lớn của chúng ta là thú vật, và nếu không hiểu rõ cấu trúc của chính chúng ta như những con người tổng thể, cố gắng giải quyết riêng bạo lực chỉ dẫn đến bạo lực thêm nữa. Tôi nghĩ điều này phải được hiểu rõ bởi mỗi người chúng ta. Có hàng ngàn vấn đề mà dường như tách rời, mà dường như chúng ta không bao giờ thấy có liên quan lẫn nhau, nhưng không có vấn đề nào có thể được giải quyết bằng cách tách rời riêng nó. Chúng ta phải đối xử với sống như một chuyển động liên tục của những vấn đề và những khủng hoảng, to tát hay nhỏ bé. Chúng ta hãy tìm hiểu điều này rất cẩn thận, bởi vì nếu nó không được hiểu rõ khi chúng ta bàn luận về những chủ đề của sợ hãi, tình yêu, chết, thiền định và sự thật; chúng ta sẽ không hiểu rõ làm thế nào tất cả chúng đều có liên quan lẫn nhau. Bởi vì vẻ đẹp của sự sống, sự ngây ngất, cái mênh mang vô hạn, không tách rời khỏi những vấn đề hàng ngày của chúng ta. Nếu bạn nói, ‘Tôi chỉ quan tâm đến thiền định và sự thật’, bạn sẽ không bao giờ tìm được nó, nhưng làm ơn hãy hiểu rõ làm thế nào tất cả những vấn đề này đều có liên quan lẫn nhau. Ví dụ về nạn đói, mà không thể chặn đứng một mình nó, bởi vì nó là một vấn đề bao gồm những phân chia thuộc quốc gia, chính trị, kinh tế, xã hội, tôn giáo và tâm lý giữa con người và con người. Và chúng ta có vấn đề của sự liên hệ thuộc cá nhân, vấn đề của đau khổ – không chỉ đau khổ phần thân thể mà còn cả đau khổ phần tâm lý – những vấn đề của tai họa khủng khiếp, không chỉ tai họa thuộc cá nhân mà còn cả tai họa của thế giới, sự bất ổn và rối loạn của nó. Nếu chúng ta cố gắng tìm ra một đáp án cho mỗi vấn đề đặc biệt, vậy thì chúng ta chỉ tạo ra sự phân chia thêm nữa, sự xung đột thêm nữa. Nếu bạn dư thừa sự nghiêm túc và chín chắn, chắc hẳn bạn phải đặt ra câu hỏi tại sao cái trí lại cố gắng giải quyết từng vấn đề riêng biệt như thể chúng không có liên quan gì đến những vấn đề khác. Tại sao cái trí con người, bộ não, lại luôn luôn phân chia ‘cái tôi’ và ‘cái của tôi’, ‘chúng tôi’ và ‘chúng nó’, tôn giáo và chính trị, và vân vân? Tại sao lại có sự phân chia liên tục này cùng tất cả mọi nỗ lực để giải quyết mỗi vấn đề riêng rẽ trong sự tách rời? Để trả lời nghi vấn đó chúng ta phải tìm hiểu chức năng của tư tưởng, ý nghĩa, bản chất, cấu trúc của nó; bởi vì chính tư tưởng tự-tách rời, và rằng chính sự tiến hành của cố gắng tìm được một đáp án qua suy nghĩ, qua lý luận, gây ra sự tách rời. Con người mong ước một cách mạng vật chất với mục đích tạo ra một trật tự tốt hơn, quên bẵng những hàm ý của một cách mạng vật chất, quên bẵng toàn bản chất tâm lý của con người. Vì vậy nguời ta phải đặt ra nghi vấn này. Và đáp án là gì? Nó là đáp án của tư tưởng, hay nó là đáp án bởi vì đã hiểu rõ tánh tổng thể của cấu trúc rộng lớn thuộc sống của con người này? Chúng ta muốn tìm ra tại sao sự phân chia này tồn tại? Chúng ta đã đề cập ngày hôm trước, như ‘người quan sát’ và ‘vật được quan sát’. Chúng ta không trình bày giống như thế nhưng tiếp cận nó một cách khác hẳn. Liệu tư tưởng tạo ra sự phân chia này? Nếu chúng ta tìm ra là chính nó tạo ra, đó là bởi vì tư tưởng cố gắng tìm được một đáp án cho một vấn đề đặc biệt bị tách rời khỏi những vấn đề còn lại. Làm ơn, đừng đồng ý với tôi; nó không là vấn đề của đồng ý, nó là vấn đề của tự-thấy cho chính bạn sự thật hay sự giả dối của nó. Dù trong mọi hoàn cảnh nào đều không nên chấp nhận bất kỳ điều gì người nói trình bày; không có uy quyền, cả bạn lẫn người nói đều không có uy quyền; cả hai chúng ta đang tìm hiểu, đang quan sát, đang nhìn ngắm, đang học hành. Nếu tư tưởng, bởi chính bản chất và cấu trúc của nó, phân chia sống thành nhiều vấn đề, cố gắng tìm ra một đáp án qua tư tưởng sẽ chỉ dẫn đến một đáp án bị tách rời, vì vậy chúng ta thấy rằng điều đó nuôi dưỡng rối loạn thêm nữa, đau khổ thêm nữa. Người ta phải tìm ra cho chính người ta, một cách tự do, không có bất kỳ thành kiến nào, không có bất kỳ kết luận nào, liệu rằng tư tưởng vận hành theo cách này. Hầu hết chúng ta đều cố gắng tìm ra một đáp án bằng trí năng hay bằng cảm xúc, hay nói chúng ta làm như thế bằng trực giác. Người ta phải rất cẩn thận với từ ngữ ‘trực giác’ đó, trong từ ngữ đó đã nằm sẵn sự lừa dối vô cùng, bởi vì người ta có thể có trực giác bị sai khiến bởi những thất vọng, những cay đắng, những sợ hãi, những hy vọng, những mơ ước riêng của người ta và vân vân. Chúng ta cố gắng tìm ra một đáp án bằng trí năng hay cảm xúc, như thể trí năng là cái gì đó tách rời khỏi cảm xúc, và cảm xúc là cái gì đó tách rời khỏi sự phản ứng thuộc thân thể. Giáo dục và văn hóa của chúng ta cùng tất cả những ý tưởng triết học của chúng ta đều được đặt nền tảng trên sự tiếp cận thuộc trí năng này đến sống; cấu trúc xã hội của chúng ta, và đạo đức của chúng ta đều được đặt nền tảng trên sự phân chia này. Vì vậy nếu tư tưởng phân chia, nó phân chia như thế nào? Nếu bạn thực sự quan sát nó trong chính bạn, bạn sẽ thấy một sự việc thật lạ thường mà bạn sẽ khám phá. Bạn sẽ là một ngọn đèn cho chính bạn, bạn sẽ là một con người hòa hợp, không mong chờ nguời nào đó chỉ bảo cho bạn phải làm gì, suy nghĩ ra sao và suy nghĩ như thế nào. Tư tưởng có thể có lý luận cực kỳ; nó phải lý luận liên tục, hợp lý, khách quan, khôn ngoan; nó phải vận hành hoàn hảo, giống như một máy vi tính chạy đều đều mà không có bất kỳ cản trở, mà không có bất kỳ ma sát. Lý luận là cần thiết, thông minh là thành phần của khả năng lý luận. Liệu tư tưởng có khi nào được mới mẻ, tươi trẻ? Mỗi vấn đề con người – không phải vấn đề khoa học hay kӻ thuật – nhưng mỗi vấn đề của con người đều luôn luôn mới mẻ và tư tưởng cố gắng hiểu rõ nó, cố gắng thay đổi nó, cố gắng diễn giải nó, cố gắng làm cái gì đó cho nó. Nếu thật sâu thẳm chúng ta cảm thấy thương yêu lẫn nhau – không phải bằng từ ngữ nhưng thực sự, vậy thì tất cả sự phân chia này sẽ kết thúc. Điều đó chỉ có thể xảy ra khi không có tình trạng bị quy định, khi không có trung tâm như ‘cái tôi’ và ‘cái bạn’. Nhưng tư tưởng, mà là hoạt động của bộ não, của trí năng, không thể thương yêu. Tư tưởng phải được hiểu rõ và chúng ta hỏi liệu tư tưởng có thể thấy bất kỳ cái gì đó mới mẻ; hay có phải rằng tư tưởng ‘mới mẻ’ là luôn luôn cũ kӻ đến độ khi nó đối diện một vấn đề của sống mà luôn luôn mới mẻ – nó không thể thấy trạng thái mới mẻ của nó bởi vì nó cố gắng diễn giải nó tùy theo tình trạng bị quy định riêng của nó. Tư tưởng là cần thiết, tuy nhiên chúng ta thấy rằng tư tưởng là phân chia, như ‘cái tôi’ và ‘cái không tôi’; nó cố gắng giải quyết vấn đề của bạo lực trong sự tách rời, không liên quan đến tất cả những vấn đề khác của sự tồn tại. Tư tưởng luôn luôn thuộc về quá khứ: nếu chúng ta không có bộ não, mà giống như một máy thâu băng đã tích lũy tất cả mọi loại thông tin và hiểu biết, chúng ta sẽ không thể suy nghĩ hay phản ứng. Tư tưởng, khi gặp gỡ một vấn đề mới, phải diễn giải nó trong những bị quy định riêng thuộc quá khứ của nó và vì vậy tạo ra sự phân chia. Hãy gạt đi mọi vấn đề trong chốc lát và quan sát suy nghĩ riêng của bạn: nó là sự phản ứng của quá khứ. Nếu bạn không có tư tưởng sẽ không có quá khứ, sẽ có một trạng thái quên lãng. Rõ ràng tư tưởng phân chia sống thành quá khứ, hiện tại và tương lai. Chừng nào còn có tư tưởng, như quá khứ, sống phải bị phân chia thành thời gian. Nếu tôi muốn hiểu rõ vấn đề của bạo lực một cách trọn vẹn, tổng thể, để cho cái trí hoàn toàn được tự do khỏi bạo lực, tôi chỉ có thể hiểu rõ nó bằng cách hiểu rõ cấu trúc của tư tưởng. Chính do bởi tư tưởng mới nuôi dưỡng bạo lực: ngôi nhà ‘của tôi’, người vợ ‘của tôi’, quốc gia ‘của tôi’, niềm tin ‘của tôi’, mà là điều vô lý hoàn toàn. Ai là ‘cái tôi’ luôn luôn đối nghịch với phần còn lại? Cái gì gây ra nó? Nó là giáo dục, xã hội, chính thể, giáo hội? Tất cả chúng đều đang làm nó và tôi là bộ phận của tất cả chúng. Tư tưởng là vật chất; nó ở trong chính cấu trúc, trong chính những tế bào của bộ não; vì vậy khi bộ não vận hành dù một cách tâm lý, xã hội, hay tôn giáo – luôn luôn nó phải vận hành dựa vào tình trạng bị quy định thuộc quá khứ của nó. Chúng ta thấy rằng tư tưởng là cần thiết và phải vận hành tuyệt đối một cách hợp lý, khách quan, không riêng tư, và vẫn vậy chúng ta thấy tư tưởng phân chia như thế nào. Tôi không đang thúc đẩy bạn đồng ý, nhưng liệu bạn thấy rằng tư tưởng chắc chắn phải phân chia? Hãy quan sát điều gì đã xảy ra: tư tưởng thấy rằng chủ nghĩa quốc gia đã dẫn đến mọi loại chiến tranh và huỷ diệt, thế là nó nói, ‘Tất cả chúng ta hãy thống nhất, hãy thành lập một tổ chức của những quốc gia’. Nhưng tư tưởng vẫn còn đang vận hành, vẫn còn đang duy trì sự tách rời – bạn, như một người Ý, theo chính thể thuộc Ý của bạn, và vân vân. Có nói chuyện về tình huynh đệ tuy nhiên vẫn duy trì sự sự tách rời, mà là đạo đức giả. Đặc điểm của tư tưởng là trình diễn trò chơi hai mặt trong chính nó. Vì vậy tư tưởng không là phương cách dẫn đến lối thoát – mà không có nghĩa giết chết cái trí. Vậy thì nó là cái gì mà thấy mỗi vấn đề khi nó nảy sinh trong tánh tổng thể của nó? Một vấn đề tình dục là một vấn đề tổng thể, có liên quan đến văn hóa, đến nhân cách, đến những vấn đề khác của sống – không phải một mảnh vấn đề. Cái trí nào mà thấy mỗi vấn đề một cách tổng thể? Người hỏi: Tôi đã hiểu rõ, nhưng vẫn còn có một nghi vấn. Krishnamurti: Khi bạn đã hiểu rõ điều gì tư tưởng làm, tại mức độ thấp nhất và mức độ cao nhất, tuy nhiên khi bạn nói vẫn còn một nghi vấn khác, nó là ai mà đang đưa ra nghi vấn đó? Khi bộ não, toàn hệ thần kinh, cái trí – mà bao phủ tất cả điều đó – nói, ‘Tôi đã hiểu rõ bản chất của tư tưởng’, vậy thì bước kế tiếp là: người ta hỏi liệu cái trí này có thể quan sát tổng thể của sống cùng tất cả sự phức tạp và rộng lớn của nó, cùng sự đau khổ vô tận rõ ràng của nó. Đó là nghi vấn duy nhất và tư tưởng không đang đưa ra nghi vấn đó. Cái trí đã quan sát toàn cấu trúc của tư tưởng và biết giá trị tương đối của nó; liệu cái trí này có thể nhìn ngắm bằng con mắt chưa bao giờ bị vấy bẩn bởi quá khứ? Đây thực sự là một nghi vấn rất nghiêm túc, không phải là một giải trí. Người ta phải trao đam mê, năng lượng của người ta, sống của người ta để tìm ra; bởi vì đây là phương cách duy nhất để thoát khỏi sự tàn nhẫn, sự đau khổ, sự thoái hóa khủng khiếp này, mọi thứ đều bại hoại. Liệu cái trí, bộ não, mà chính nó bị bại hoại qua thời gian, có thể được yên lặng, để cho nó có thể thấy sống như một tổng thể và thế là không còn những vấn đề? Một vấn đề chỉ phát sinh khi sống bị nhìn một cách tách rời. Làm ơn hãy thấy vẻ đẹp của nó. Khi bạn thấy sống như một tổng thể vậy là không còn vấn đề gì cả. Chỉ cái trí và quả tim bị vỡ vụn trong những mảnh mới tạo tác những vấn đề. Trung tâm của ‘mảnh’ là ‘cái tôi’. ‘Cái tôi’ được sinh ra do tư tưởng; chính nó không thực sự có. ‘Cái tôi’ – ngôi nhà ‘của tôi’, sự thất vọng ‘của tôi’, ham muốn ‘của tôi’ để trở thành người nào đó – ‘cái tôi’ đó là sản phẩm của tư tưởng mà phân chia. Liệu cái trí có thể nhìn mà không có ‘cái tôi’? Bởi vì không thể thực hiện việc này, chính ‘cái tôi’ đó nói: ‘Tôi sẽ hiến dâng mình cho Jesus, cho Buddha, cho cái này, cho cái kia’ – bạn hiểu chứ? – ‘Tôi sẽ trở thành một người Cộng sản mà sẽ quan tâm đến toàn thế giới’. ‘Cái tôi’ đang tự đồng hóa mình với cái gì nó nghĩ rằng quan trọng hơn, vẫn còn là ‘cái tôi’. Vậy là nghi vấn nảy sinh: liệu cái trí, bộ não, quả tim, toàn thân tâm, có thể quan sát mà không có ‘cái tôi’. ‘Cái tôi’ thuộc về quá khứ; không có ‘cái tôi’ trong hiện tại. Hiện tại không thuộc thời gian. Liệu cái trí có thể được tự do khỏi ‘cái tôi’ để quan sát tổng thể sự bao la của sống? Nó có thể, một cách trọn vẹn, hoàn toàn, khi bạn, toàn thân tâm của bạn, từ cơ bản đã hiểu rõ bản chất của sự suy nghĩ. Nếu bạn đã không trao trọn sự chú ý của bạn, mọi thứ bạn có, để tìm ra sự suy nghĩ là gì, bạn sẽ không bao giờ có thể tìm được liệu có thể quan sát mà không có ‘cái tôi’. Nếu bạn không thể quan sát mà không có ‘cái tôi’, những vấn đề sẽ tiếp tục – một vấn đề đối nghịch một vấn đề khác. Và tất cả những vấn đề này sẽ kết thúc, tôi cam đoan với bạn, khi con người sống một sống hoàn toàn khác hẳn, khi cái trí có thể nhìn ngắm thế giới như một chuyển động tổng thể. Người hỏi: Vào đầu nói chuyện ông đã hỏi điều gì đó khiến chúng tôi cố gắng giải quyết những vấn đề một cách tách rời. Sự khẩn cấp không là một trong những lý do mà bắt buộc chúng tôi cố gắng giải quyết những vấn đề một cách tách rời hay sao? Krishnamurti: Nếu bạn thấy sự nguy hiểm, bạn hành động. Trong hành động đó không có câu hỏi của khẩn cấp, không nôn nóng – bạn hành động. Sự khẩn cấp và sự đòi hỏi cho hành động tức khắc, xảy ra chỉ khi nào bạn thấy sự nguy hiểm như một nguy hiểm cho ‘cái tôi’ như tư tưởng. Khi bạn thấy sự nguy hiểm tổng thể của tư tưởng đang phân chia thế giới, đang thấy đó là sự khẩn cấp và hành động. Khi bạn thực sự thấy nạn đói, như nó xảy ra ở Ấn độ, và thấy bằng cách nào nạn đói này đã bị tạo ra, sự dửng dưng của những con người, của chính phủ, sự không năng lực của những người chính trị, bạn làm gì? Giải quyết một vùng riêng rẽ của nạn đói? Hay bạn nói ‘Toàn vấn đề này là một vấn đề thuộc tâm lý, nó được tập trung trong ‘cái tôi’ mà bị gây ra bởi tư tưởng’? Nếu nạn đói đó trong tất cả những hình thức của nó được hiểu rõ một cách hoàn toàn, trọn vẹn – không chỉ nạn đói thân thể, nhưng còn cả nạn đói của con người do không có tình yêu – bạn sẽ tìm được hành động đúng đắn. Chính sự thay đổi là khẩn cấp; không phải rằng sự thay đổi đó sẽ xảy ra qua sự khẩn cấp. Người hỏi: Dường như ông nói rằng tư tưởng phải vận hành, nhưng cùng lúc ông lại nói nó không thể. Krishnamurti: Tư tưởng phải vận hành một cách hợp lý, không riêng tư, và tại cùng thời điểm đó tư tưởng phải yên lặng. Làm thế nào điều này có thể xảy ra? Liệu bạn thực sự thấy, hay hiểu rõ, bản chất của sự suy nghĩ – không phụ thuộc tôi hay một chuyên gia – liệu bạn thực sự thấy tư tưởng vận hành thế nào? Hãy quan sát, thưa bạn: khi bạn bị hỏi một câu hỏi về một vấn đề hoàn toàn quen thuộc với bạn, phản ứng của bạn là ngay lập tức, phải không? Khi bạn bị hỏi một câu hỏi hơi phức tạp hơn, bạn phải mất nhiều thời gian hơn. Nếu bộ não bị hỏi một câu hỏi mà nó không thể tìm được một đáp án khi đã lục lọi tất cả những ký ức của sách báo, nó nói, ‘Tôi không biết’. Liệu nó đã sử dụng tư tưởng khi nói ‘Tôi không biết’? Khi bạn nói, ‘Tôi không biết’, cái trí của bạn không đang tìm kiếm, không đang chờ đợi, không đang ngóng trông; cái trí mà nói, ‘Tôi không biết’ hoàn toàn khác hẳn cái trí mà vận hành cùng hiểu biết. Vì vậy liệu cái trí có thể vẫn còn hoàn toàn được tự do khỏi hiểu biết và tuy nhiên lại vận hành theo chức năng trong lãnh vực của cái đã được biết? Hai cái này bị phân chia. Khi bạn muốn khám phá cái gì đó mới mẻ, bạn phải xóa sạch quá khứ. Cái mới mẻ có thể xảy ra chỉ khi nào có sự tự do khỏi cái đã được biết. Sự tự do đó có thể bất biến; mà có nghĩa rằng cái trí sống trong yên lặng tuyệt đối, trong trống không. Trống không và yên lặng này là bao la, và từ đó, hiểu biết – hiểu biết công nghệ – có thể được sử dụng để vận hành mọi sự việc. Cũng vậy, từ yên lặng đó, tổng thể của sống có thể được nhìn ngắm mà không có ‘cái tôi’. Người hỏi: Vào đầu nói chuyện, ông đã nói rằng khi muốn thay đổi những sự việc từ bên ngoài, sẽ dẫn đến sự độc tài của một nhóm người hay một người. Ông không nghĩ rằng hiện nay chúng ta đang sống dưới sự độc tài của tiền bạc và công nghệ hay sao? Krishnamurti: Dĩ nhiên. Nơi nào có uy quyền, có sự độc tài. Muốn tạo ra một thay đổi của con người, một thay đổi của tôn giáo, một thay đổi của xã hội, trước hết phải có sự hiểu rõ toàn bản chất của tư tưởng như ‘cái tôi’, mà đang tìm kiếm quyền lực – dù nó là ‘tôi’, hay người khác mà đang tìm kiếm quyền lực. Liệu cái trí có thể sống mà không tìm kiếm quyền lực? Hãy trả lời câu hỏi này, thưa bạn. Người hỏi: Liệu không phải tự nhiên khi tìm kiếm quyền lực? Krishnamurti: Dĩ nhiên nó tạm gọi là tự nhiên. Vì vậy con chó cũng đang tìm kiếm quyền lực trên những con chó khác. Nhưng chúng ta được nghĩ rằng có văn hóa, có giáo dục, có thông minh. Rõ ràng qua hàng thiên niên kỷ chúng ta đã không học hành để sống không quyền lực. Người hỏi: Tôi thắc mắc liệu cái trí có khi nào đặt ra một nghi vấn về chính nó mà nó không biết trước đáp án rồi. Krishnamurti: Khi cái trí, như ‘cái tôi’, như tư tưởng tách rời, tự-đặt ra một nghi vấn về chính nó, nó đã tìm ra đáp án rồi, bởi vì nó đang nói về chính nó; nó đang rung cùng cái chuông bằng một cái búa khác, nhưng đó là cùng cái chuông. Người hỏi: Liệu chúng ta có thể hành động mà không có một ‘cái tôi’? – lúc đó chúng ta không sống trong suy ngẫm hay sao? Krishnamurti: Liệu bạn có thể sống trong cô lập, trong suy gẫm? Ai sẽ cho bạn lương thực của bạn, quần áo của bạn? Những thầy tu và những người lừa dối của những tôn giáo đã thực hiện tất cả việc này. Có những người ở Ấn độ mà nói, ‘Tôi sống trong suy ngẫm, hãy nuôi tôi ăn, hãy cho tôi quần áo, hãy tắm cho tôi, tôi quá bị cách ly’, tất cả điều đó hoàn toàn không chín chắn. Bạn không thể tự-cô lập chính bạn, bởi vì bạn luôn luôn trong liên hệ với quá khứ hay với những sự việc chung quanh bạn. Sống trong cô lập, gọi nó là suy gẫm, chỉ là tẩu thoát, tự-lừa dối. Ngày 23 tháng 7 năm 1970 Chương 5 SỢ HÃI và VUI THÚ Ngày 26 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Lần cuối chúng ta gặp gỡ, chúng ta nói về cấu trúc của tư tưởng và những hoạt động của nó, về tư tưởng phân chia như thế nào và vì vậy tạo ra sự xung đột vô tận trong sự liên hệ của con người. Sáng nay tôi nghĩ chúng ta nên tìm hiểu – không phải bằng trí năng hay từ ngữ – bản chất của vui thú và sợ hãi, và liệu có thể hoàn toàn được tự do khỏi đau khổ. Muốn thâm nhập vào nghi vấn đó chúng ta phải tìm hiểu rất cẩn thận toàn vấn đề của thời gian. Nó là một trong những sự việc khó khăn nhất khi chuyển tải điều gì đó, mà không chỉ đòi hỏi sự sử dụng chính xác của những từ ngữ, nhưng còn cả một chính xác của trực nhận vượt khỏi những từ ngữ đó, và một cảm thấy, một ý thức, của tiếp xúc mật thiết cùng một sự thật. Trong lắng nghe người nói, nếu bạn chỉ diễn giải những từ ngữ tùy theo sự ưa thích và không-ưa thích của bạn, mà không nhận biết được những khuynh hướng riêng của bạn cho sự diễn giải, vậy thì từ ngữ trở thành một nhà tù mà trong đó hầu hết chúng ta, bất hạnh thay, đều bị trói buộc. Nhưng nếu người ta nhận biết được nghĩa lý của những từ ngữ và nhận biết được điều gì nằm sau những từ ngữ, vậy thì sự chuyển tải trở thành có thể được. Sự chuyển tải hàm ý không chỉ một hiểu rõ bằng từ ngữ, mà còn cả theo cùng nhau, thâm nhập cùng nhau, chia sẻ cùng nhau, sáng tạo cùng nhau. Điều này rất quan trọng, đặc biệt khi chúng ta nói về đau khổ, thời gian, và bản chất của vui thú lẫn sợ hãi. Đây là những vấn đề rất phức tạp. Mỗi vấn đề của con người đều rất phức tạp và cần đến một đơn giản nào đó, một mộc mạc, cho sự nhận biết của nó. Qua từ ngữ ‘austere’ mộc mạc không có nghĩa khe khắt, mà là nghĩa lý thông thường được dành cho từ ngữ đó, và cũng không có nghĩa sự khắc nghiệt của kỷ luật và kiểm soát. Chúng ta có ý tánh đơn giản mộc mạc cần phải có trong sự tìm hiểu và trong sự hiểu rõ về điều gì chúng ta sắp sửa nói chuyện. Cái trí phải thực sự nhạy cảm. Nhạy cảm hàm ý sự thông minh vượt khỏi sự diễn giải của trí năng, vượt khỏi sự cảm xúc và sự nhiệt thành. Trong tìm hiểu, trong lắng nghe, trong nhìn ngắm, trong học hành về thời gian, vui thú, sợ hãi và đau khổ, người ta phải có chất lượng của nhạy cảm này mà cho sự trực nhận tức khắc về điều gì đó như giả dối hay thực sự. Điều đó không thể được nếu trí năng, trong hoạt động thuộc tư tưởng của nó, phân chia, diễn giải. Tôi hy vọng bạn đã hiểu rõ, lần cuối khi chúng ta đã nói chuyện ở đây, làm thế nào tư tưởng, bởi bản chất tự nhiên của nó, gây phân chia sự liên hệ của con người – mặc dù tư tưởng là cần thiết, cũng như lý luận, suy nghĩ khách quan, rõ ràng, thông minh. Đối với hầu hết chúng ta, sợ hãi là người bạn đồng hành bất biến; dù người ta nhận biết được nó hay không, nó ở đó, ẩn nấp trong những ngõ nghách tối tăm của cái trí người ta; và chúng ta đang hỏi liệu, một cách trọn vẹn và tổng thể, cái trí có thể được tự do khỏi gánh nặng này. Người nói có lẽ gợi ý câu hỏi này, nhưng chính là bạn mà phải trả lời nó, nó là vấn đề của bạn; vì vậy bạn phải dư thừa sự kiên trì, và dư thừa sự tinh tế, để thấy nó là gì và để theo đuổi nó đến tận cùng, để cho cái trí – khi bạn rời căn lều này sáng nay, chắc chắn được tự do khỏi sợ hãi. Có lẽ điều đó đang đòi hỏi nhiều, nhưng nó có thể thực hiện được. Đối với một cái trí đã bị quy định trong văn hóa của sự sợ hãi, cùng tất cả những kết cục phức tạp, loạn thần kinh của những hành động của nó, thậm chí đặt ra câu hỏi liệu có thể một cách hoàn toàn, tuyệt đối, được tự do khỏi sợ hãi, trong chính câu hỏi là một vấn đề. Một vấn đề tồn tại chỉ khi nào nó không thể giải quyết được, khi bạn không thể thông suốt nó và nó tiếp tục xảy ra. Bạn nghĩ bạn đã giải quyết vấn đề của sợ hãi này, nhưng nó tiếp tục lặp lại trong những hình thức khác. Nếu bạn nói, ‘Điều đó không thể được’, bạn đã tự-khóa chặt chính bạn. Người ta phải rất cẩn thận không tự-khóa chặt chính mình, không tự-ngăn cản chính mình đừng thâm nhập vấn đề của sợ hãi này và giải pháp trọn vẹn của nó. Bất kỳ ý thức của sợ hãi nào đều sinh ra mọi loại hoạt động ma mãnh, không chỉ thuộc tâm lý và loạn thần kinh, mà còn cả phía bên ngoài. Toàn vấn đề của an toàn hiện diện, cả an toàn thuộc tâm lý lẫn thân thể. Làm ơn theo sát tất cả điều này, bởi vì chúng ta sắp sửa tìm hiểu cái gì đó mà cần đến sự chú ý; không phải sự đồng ý của bạn, không phải sự diễn giải của bạn, nhưng sự trực nhận của bạn, đang thấy vấn đề của bạn như nó là. Bạn không cần một người giải thích; hãy tự-tìm hiểu cho chính bạn, hãy tự-tìm ra cho chính bạn. Hầu hết chúng ta đều trải qua những sợ hãi thân thể, hoặc sợ hãi về một căn bệnh, cùng tất cả sự lo âu của nó và sự nhàm chán của đau đớn, hay khi đối diện với sự nguy hiểm thuộc thân thể. Khi bạn đối diện với sự nguy hiểm thuộc bất kỳ loại nào, liệu có sợ hãi? Dạo bộ trong những vùng đất hoang dã, ở Ấn độ hay Châu phi hay Châu mӻ, nguời ta có lẽ gặp một con gấu, một con rắn hay một con cọp; lúc đó có hành động tức khắc, không phải hành động có chủ ý thuộc ý thức, nhưng hành động thuộc bản năng. Bây giờ, hành động đó từ sợ hãi, hay hành động đó là thông minh? Chúng ta đang cố gắng tìm ra một hành động mà là thông minh, khi so sánh với hành động được sinh ra từ sợ hãi. Khi bạn gặp một con rắn, chỉ có phản ứng tức khắc thuộc thân thể, bạn chạy trốn, bạn đổ mồ hôi, bạn cố gắng làm cái gì đó về nó; đó là một phản ứng bị quy định, bởi vì trong hàng thế kỷ bạn đã được chỉ bảo hãy cẩn thận vói những con rắn, những thú hoang. Bộ não, hệ thần kinh, phản ứng theo bản năng để tự-bảo vệ nó; đó là một phản ứng thông minh tự nhiên. Bảo vệ các cơ quan thân thể là cần thiết; con rắn là một nguy hiểm và phản ứng đến nó trong ý nghĩa của sự bảo vệ là một hành động thông minh. Bây giờ hãy quan sát sự đau đớn thân thể. Trước kia bạn đã trải qua sự đau đớn thân thể và bạn sợ rằng nó có lẽ trở lại. Sự sợ hãi bị gây ra bởi tư tưởng, bởi suy nghĩ về cái gì đó đã xảy ra cách đây một năm, hay ngày hôm qua, và điều đó có lẽ xảy ra lại vào ngày mai. Hãy thâm nhập nó, hãy quan sát những phản ứng riêng của bạn và những hoạt động riêng của bạn đã là gì. Đó kìa, sợ hãi là sản phẩm của tư tưởng nhận biết được hay không-nhận biết được – tư tưởng như thời gian, không phải thời gian tuần tự, nhưng tư tưởng như thời gian đang suy nghĩ về điều gì đã xảy ra và đang sinh ra sự sợ hãi về điều đó sẽ xảy ra lại trong tương lai. Vì vậy tư tưởng là thời gian. Và tư tưởng sinh ra sự sợ hãi, ‘Tôi có lẽ chết ngày mai’, ‘Tôi có lẽ bị phơi bày về điều gì đó mà tôi đã làm trong quá khứ’; đang suy nghĩ về nó sinh ra sự sợ hãi. Bạn đã làm điều gì đó mà bạn không muốn bị phơi bày, hay bạn muốn làm điều gì đó trong tương lai mà bạn sẽ không thể làm; tất cả điều đó là sản phẩm của tư tưởng như thời gian. Liệu chuyển động của tư tưởng này, mà nuôi dưỡng sự sợ hãi trong thời gian, và như thời gian, có thể kết thúc? Bạn đã hiểu rõ câu hỏi của tôi? Có hành động thông minh của sự bảo vệ, của tự-giữ gìn, sự cần thiết thuộc thân thể để sinh tồn, mà là một phản ứng thông minh, tự nhiên. Có hành động khác: tư tưởng, đang suy nghĩ về điều gì đó và đang chiếu rọi nó có thể xảy ra, hay không có thể xảy ra trong tương lai, và vì vậy nuôi dưỡng sự sợ hãi. Vì vậy câu hỏi là: liệu chuyển động của tư tưởng này, thật tức khắc, thật khăng khăng, thật vững vàng, có thể kết thúc một cách tự nhiên? Không phải qua sự phản kháng; nếu bạn phản kháng nó, nó vẫn còn là sản phẩm của tư tưởng. Nếu bạn vận dụng ý chí của bạn để chặn đứng nó, nó vẫn còn là sản phẩm của tư tưởng. Nếu bạn nói, ‘Tôi sẽ không cho phép mình suy nghĩ theo cách đó’, ai là thực thể mà nói, ‘Tôi sẽ không’? Nó vẫn còn là tư tưởng đang hy vọng bằng cách chặn đứng chuyển động đó, để thành tựu điều gì khác, mà vẫn còn là sản phẩm của tư tưởng. Tư tưởng có lẽ chiếu rọi nó và có lẽ không thể thành tựu nó; thế là lại nữa có sợ hãi dính dáng. Vì vậy chúng ta đang hỏi liệu toàn hoạt động của tư tưởng, mà đã sinh ra sợ hãi tâm lý, không chỉ một sợ hãi nhưng nhiều, nhiều sợ hãi, liệu nó có thể kết thúc một cách tự nhiên, dễ dàng, mà không có nỗ lực. Nếu bạn tạo ra một nỗ lực, nó vẫn còn là tư tưởng và vì vậy sinh ra sự sợ hãi và nó vẫn còn thuộc thời gian. Người ta phải tìm ra một cách trong đó tư tưởng sẽ tự nhiên đến một kết thúc và vì thế không còn tạo ra sự sợ hãi. Chúng ta đang cùng nhau chuyển tải, không chỉ bằng từ ngữ? Có lẽ bạn đã thấy ý tưởng một cách rõ ràng, nhưng chúng ta không quan tâm đến sự hiểu rõ ý tưởng bằng từ ngữ, nhưng bằng sự dính dáng đến sợ hãi của bạn trong sống hàng ngày. Chúng ta không quan tâm đến sự diễn tả về sống của bạn; điều được diễn tả không là điều thực sự, sự giải thích không là điều được giải thích, từ ngữ không là sự việc. Sống của bạn, sợ hãi của bạn, không được phơi bày bởi những từ ngữ của người nói; nhưng trong lắng nghe, chính là bạn mà phải phơi bày điều sợ hãi và thấy tư tưởng tạo ra sợ hãi đó như thế nào. Chúng ta đang hỏi liệu hoạt động của tư tưởng – mà sinh ra, nuôi dưỡng, duy trì, và ấp ủ sự sợ hãi – có thể kết thúc một cách tự nhiên mà không có bất kỳ sự kháng cự nào. Trước khi chúng ta có thể tìm ra câu trả lời thực sự, chúng ta cũng phải tìm hiểu sự theo đuổi của vui thú; bởi vì lại nữa chính là tư tưởng mà duy trì vui thú. Bạn có lẽ trải qua một khoảnh khắc tuyệt vời, khi bạn nhìn ngắm cảnh hoàng hôn diễm ảo ngày hôm qua, bạn đầy hài lòng trong nó; tiếp theo tư tưởng chen vào và nói, ‘Đẹp quá, tôi muốn trải nghiệm đó được lặp lại ngày mai’. Nó đều giống hệt dù đó là một hoàng hôn, hay dù ai đó nịnh nọt bạn, hay dù nó là một trải nghiệm tình dục, hay dù bạn đã thành tựu cái gì đó mà bạn phải duy trì, mà cho bạn vui thú. Có một vui thú mà bạn có được từ sự thành tựu, từ là một người thành công, vui thú trong chờ đợi điều gì bạn sắp sửa làm ngày mai, từ sự lặp lại điều gì đó mà bạn đã trải nghiệm, tình dục, hay nghệ thuật. Đạo đức xã hội được đặt nền tảng trên vui thú và vì vậy nó không là đạo đức gì cả: đạo đức xã hội là vô-đạo đức. Người ta phải tìm ra điều đó; nhưng nó không có nghĩa rằng bằng cách phản kháng chống lại đạo đức xã hội, người ta sẽ trở thành đạo đức – làm bất kỳ điều gì người ta ưa thích, ngủ với bất kỳ ai người ta ưa thích. Nếu người ta sắp sửa hiểu rõ và được tự do khỏi sợ hãi, người ta nên hiểu rõ vui thú; chúng có liên quan qua lại. Mà không có nghĩa bạn phải từ bỏ vui thú. Tất cả những tôn giáo có tổ chức – và chúng đã là nguyên nhân bất hạnh của văn minh, đã nói, người ta phải không có vui thú, không có tình dục, người ta phải tiếp cận Thượng đế như một con người bị hành hạ. Chúng đã nói người ta không được nhìn ngắm một phụ nữ, hay bất kỳ điều gì mà nhắc nhở người ta về tình dục và vân vân. Khi nói người ta không được có vui thú, có nghĩa người ta không được có ham muốn. Thế là người ta cầm quyển kinh Bible khi ham muốn nảy ra và chôn vùi nó trong đó; hay người ta lặp lại vài từ ngữ của kinh Gita – điều đó hoàn toàn vô lý. Sợ hãi và vui thú là hai mặt của đồng tiền cắc: bạn không thể được tự do khỏi một mặt nếu không được tự do khỏi mặt còn lại. Bạn muốn có vui thú suốt sống của bạn và tuy nhiên lại được tự do khỏi sợ hãi! – đó là tất cả mà bạn quan tâm. Nhưng bạn không thấy rằng bạn cảm thấy bị thất vọng nếu vui thú ngày mai bị từ chối, bạn cảm thấy không đạt được, tức giận, lo lắng và tội lỗi, và tất cả những đau khổ thuộc tâm lý nảy sinh. Vì vậy bạn phải nhìn vào vui thú và sợ hãi cùng nhau. Trong hiểu rõ vui thú bạn cũng phải hiểu rõ hân hoan là gì. Vui thú là hân hoan? Liệu sự hài lòng của tồn tại không là điều gì đó hoàn toàn khác hẳn vui thú hay sao? Chúng ta đang hỏi liệu tư tưởng, cùng tất cả những hoạt động của nó mà nuôi dưỡng và duy trì cả sợ hãi lẫn vui thú, có thể tự nhiên kết thúc, mà không cần nỗ lực. Có những sợ hãi không-nhận biết được mà đóng một vai trò quan trọng trong sống của người ta nhiều hơn những sợ hãi mà người ta nhận biết được. Làm thế nào bạn sẽ lật tung những sợ hãi không-nhận biết được này và phơi bày chúng ra ánh sáng? Bằng sự phân tích? Nếu bạn nói, ‘Tôi sẽ phân tích những sợ hãi của tôi,’ vậy thì ai là người phân tích? Anh ấy không là một bộ phận, một mảnh của sợ hãi hay sao? Vì vậy sự phân tích riêng của anh ấy về những sợ hãi riêng của anh ấy sẽ không có giá trị gì cả. Hay nếu bạn tìm đến một người phân tích, anh ấy, giống như bạn, cũng bị quy định, bởi Freud, Jung hay Adler: anh ấy phân tích tùy theo tình trạng bị quy định của anh ấy, vì vậy anh ấy không giúp đỡ bạn được tự do khỏi sợ hãi. Như trước đây chúng ta đã nói, sự phân tích là một tiêu cực của hành động. Khi biết sự phân tích không có giá trị gì cả, làm thế nào bạn sẽ lật tung những sợ hãi không-nhận biết được? Nếu bạn nói, ‘Tôi sẽ tìm hiểu những giấc mộng của tôi’, lại nữa cùng vấn đề nảy sinh. Ai là thực thể mà sẽ tìm hiểu những giấc mộng – một mảnh của nhiều mảnh còn lại? Vì vậy bạn phải đưa ra một câu hỏi hoàn toàn khác hẳn, đó là: ‘Tại sao tôi nằm mộng?’ Những giấc mộng chỉ là sự tiếp tục của hoạt động ban ngày; luôn luôn có hành động đang xảy ra, thuộc một loại này hay một loại kia. Làm thế nào hoạt động đó có thể được hiểu rõ và kết thúc? Đó là, liệu cái trí trong suốt thời gian ban ngày có thể tỉnh táo để nhìn ngắm tất cả những động cơ của nó, tất cả những thúc đẩy của nó, tất cả những phức tạp của nó, những kiêu ngạo của nó, những tham vọng và những thất vọng của nó, sự đòi hỏi để thành tựu của nó, để là người nào đó, và vân vân? Liệu tất cả chuyển động của tư tưởng trong suốt ban ngày đó có thể được nhìn ngắm mà không có ‘người quan sát’? Bởi vì nếu có ‘người quan sát’ đang nhìn ngắm, người quan sát đó là một mảnh của tư tưởng, mà đã tự-tách rời chính nó khỏi phần còn lại và đã đảm trách uy quyền để quan sát. Nếu trong suốt ban ngày bạn quan sát toàn chuyển động của những hoạt động của bạn, những tư tưởng và những cảm thấy của bạn mà không diễn giải, vậy thì bạn sẽ thấy rằng những giấc mộng chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Vậy thì hầu như bạn sẽ chẳng còn nằm mộng nữa. Nếu trong suốt bạn ngày bạn tỉnh táo, và không mê muội, nếu bạn không bị trói buộc trong những niềm tin của bạn, những thành kiến của bạn, những hão huyền nhỏ nhen vô lý của bạn, sự hiểu biết tầm thường của bạn, bạn sẽ thấy rằng không chỉ có sự kết thúc những giấc mộng, mà còn cả thấy rằng chính tư tưởng cũng bắt đầu tự-lắng xuống. Tư tưởng luôn luôn đang tìm kiếm, hay đang duy trì, hay đang lẩn tránh sợ hãi; nó cũng đang tạo tác vui thú, đang tiếp tục nuôi dưỡng sự việc có thể gây vui thú. Bởi vì bị trói buộc trong sợ hãi và vui thú – mà tạo ra đau khổ – làm thế nào tất cả điều đó có thể kết thúc? Làm thế nào bộ máy của tư tưởng – mà tạo tác tất cả chuyển động của vui thú và sợ hãi này – có thể tự nhiên kết thúc? Đó là vấn đề. Người ta sẽ làm gì với nó? Từ bỏ nó, hay tiếp tục như người ta đã là, sống trong vui thú và đau khổ – mà là chính bản chất của cái trí trưởng giả – mặc dù bạn có lẽ để tóc dài, ngủ dưới chân cầu, phản kháng, ném bom, kêu gào ‘hòa bình’ tuy nhiên vẫn chiến đấu cho chiến tranh ưa thích của bạn? Dù làm bất kỳ điều gì, nó chính là bản chất của cái trí trưởng giả mới phải bị trói buộc trong sợ hãi và vui thú. Hãy đối diện nó! Làm thế nào bạn sẽ giải quyết vấn đề này? Bạn phải giải quyết nó nếu bạn muốn một loại sống hoàn toàn khác hẳn, một loại xã hội khác hẳn, một loại đạo đức khác hẳn; bạn phải giải quyết vấn đề này. Nếu bạn còn trẻ, bạn có lẽ nói, ‘Điều đó không quan trọng’, ‘Tôi sẽ có vui thú “tức khắc”, sợ hãi “tức khắc”.’ Nhưng tất cả đều giống hệt, nó tích tụ lại và rồi thì một ngày đẹp trời bạn phát hiện rằng bạn bị trói buộc. Nó là vấn đề của bạn, và không uy quyền nào có thể giải quyết nó cho bạn. Bạn đã có những uy quyền – những giáo sĩ và những uy quyền tâm lý và họ đã không thể giải quyết nó; họ đã trao tặng bạn những tẩu thoát, giống như thuốc kích thích, những niềm tin, những nghi lễ và tất cả những gánh xiếc tiếp tục nhân danh tôn giáo; họ đã trao tặng bạn tất cả việc này nhưng nghi vấn cơ bản của sợ hãi và vui thú họ đã không bao giờ giải quyết. Bạn phải giải quyết nó. Làm thế nào? Bạn sẽ làm gì? Hãy chuyên tâm vào điều này – vì biết rằng không ai sẽ giải quyết nó cho bạn. Trong nhận ra rằng không ai sẽ giải quyết nó cho bạn, bạn đang bắt đầu được tự do khỏi thế giới trưởng giả rồi. Nếu bạn không giải quyết nghi vấn của sợ hãi và vui thú này, đau khổ là điều không tránh khỏi – không chỉ những đau khổ cá nhân, nhưng còn cả sự đau khổ của thế giới. Bạn biết sự đau khổ của thế giới là gì không? Bạn biết điều gì đang xảy ra trong thế giới? Không phải phía bên ngoài – tất cả những chiến tranh, tất cả những ma mãnh của những người chính trị và vân vân – nhưng bên trong, sự cô độc khủng khiếp của con người, những tuyệt vọng sâu thẳm, không còn tình yêu trong thế giới dửng dưng, tàn nhẫn, rộng lớn này. Nếu bạn không giải quyết nghi vấn này, đau khổ là điều không tránh khỏi. Và thời gian sẽ không giải quyết nó. Bạn không thể nói, ‘Ngày mai tôi sẽ suy nghĩ về nó’, ‘Tôi sẽ có vui thú “tức khắc” và tất cả nhưng sợ hãi sinh ra từ nó’, ‘Tôi sẽ dung thứ nó’. Ai sẽ trả lời nó cho bạn? Sau khi đặt ra nghi vấn này, thấy tất cả sự phức tạp của nó, thấy rằng không ai trên quả đất này, hay bất kỳ sức mạnh siêu nhiên nào như chúng ta đã ỷ lại trước kia, sẽ giải quyết nghi vấn cốt lõi này, làm thế nào bạn trả lời nó? Các bạn nói gì đây, thưa các bạn? Bạn không có đáp án, phải không? Nếu bạn thực sự chân thật, không đang là người đạo đức giả, hay đang cố gắng lẩn tránh nó, không đang cố gắng lách qua một bên khi bạn bị đối diện với nghi vấn này, mà là nghi vấn cốt lõi, bạn không có đáp án. Vậy thì, làm thế nào bạn sẽ tìm được nó sẽ tự nhiên kết thúc ra sao? – mà không có phương pháp, bởi vì chắc chắn phương pháp hàm ý thời gian. Nếu người nào đó cho bạn một phương pháp, một hệ thống, và bạn thực hành nó, nó sẽ khiến cho cái trí của bạn mỗi lúc một máy móc hơn, mang lại mỗi lúc một xung đột hơn giữa ‘cái gì là’ và hệ thống đó. Hệ thống hứa hẹn điều gì đó, nhưng sự thật là bạn có sợ hãi; bằng cách thực hành một hệ thống bạn đang chuyển động mỗi lúc một xa khỏi ‘cái gì là’; và thế là xung đột gia tăng, nhận biết được cũng như không-nhận biết được. Vậy thì, bạn sẽ làm gì đây? Lúc này, điều gì đã xảy ra cho cái trí, cho bộ não, mà đã lắng nghe tất cả điều này – không chỉ nghe một vài từ ngữ, nhưng thực sự đã lắng nghe, đã chia sẻ, đã chuyển tải, đã học hành? Điều gì đã xảy ra cho cái trí của bạn mà đã lắng nghe bằng sự chú ý vô hạn đến sự phức tạp của nghi vấn, bằng sự nhận biết được những sợ hãi riêng của nó, và đã thấy tư tưởng nuôi dưỡng và duy trì sợ hãi cũng như vui thú? Điều gì đã xảy ra cho cái trí đã lắng nghe như thế? Liệu chất lượng của cái trí có hoàn toàn khác hẳn khoảnh khắc khi chúng ta bắt đầu sáng nay, hay nó là cùng cái trí lặp lại, bị trói buộc trong vui thú và sợ hãi? Liệu có một chất lượng mới mẻ? Liệu nó là một cái trí mà không đang nói, ‘Người ta phải kết thúc sợ hãi hay vui thú’, nhưng một cái trí đang học hành bằng quan sát? Liệu cái trí của bạn không trở nên hơi hơi nhạy cảm hơn hay sao? Trước kia, bạn chỉ đang vác gánh nặng của sợ hãi và vui thú này. Bằng cách học hành về trọng tải của gánh nặng, liệu bạn đã không nhẹ nhàng lau sạch nó hay sao? Liệu bạn đã không buông bỏ nó – và thế là lúc này bạn đang dạo bộ rất cẩn thận hay sao? Nếu bạn thực sự đã theo sát vấn đề này chỉ bằng cách nhìn ngắm – không qua sự khẳng định hay nỗ lực – cái trí của bạn đã trở nên rất nhạy cảm và thế là rất thông minh. Lần sau khi sợ hãi phát sinh – như nó sẽ xảy ra, thông minh sẽ phản ứng đến nó, nhưng không dựa vào vui thú, vào kiềm chế hay tẩu thoát. Thông minh và nhạy cảm này đã xảy ra bằng cách nhìn ngắm gánh nặng này và cởi bỏ nó. Nó đã trở thành sinh động lạ thường; nó có thể đặt ra một nghi vấn hoàn toàn khác hẳn, đó là: nếu vui thú không là phương cách của sống, như nó đã như vậy cho hầu hết chúng ta, vậy thì sống là chết rồi? Liệu nó có nghĩa rằng không bao giờ tôi tận hưởng sống? Liệu không có một khác biệt giữa vui thú và hân hoan? Trước kia bạn đã sống dựa vào vui thú và sợ hãi – vui thú ‘tức khắc’ của tình dục, nhậu nhẹt, giết chết một con thú rồi nhồi nhét vào miệng bạn thịt xương của nó, và tất cả phần còn lại của ‘vui thú’ đó. Đó đã là phương cách sống của bạn và bỗng nhiên bạn khám phá, bằng tìm hiểu, vui thú đó không là phương cách đúng đắn, bởi vì nó dẫn đến sợ hãi, đến thất vọng, đến đau khổ, đến phiền muộn, đến những bực dọc thuộc cá nhân và xã hội và vân vân. Thế là lúc này bạn đặt ra một nghi vấn hoàn toàn khác hẳn; ‘Liệu có hân hoan mà hoàn toàn không bị tiếp xúc bởi tư tưởng và vui thú?’ Bởi vì nếu nó bị tiếp xúc bởi tư tưởng, lại nữa nó trở thành vui thú và vì vậy sợ hãi. Thế là bởi vì đã hiểu rõ vui thú và sợ hãi, liệu có một phương cách của sống hàng ngày mà là hân hoan – không phải mang theo vui thú ngày này sang ngày khác? Để nhìn ngắm những hòn núi kia, vẻ đẹp của thung lũng, ánh sáng trên những quả đồi, cây cối và dòng nước đang chảy và để tận hưởng chúng! Nhưng không còn khi bạn nói, ‘Nó tuyệt vời làm sao’, không còn khi tư tưởng đang sử dụng nó như một phương tiện của vui thú. Bạn có thể nhìn ngắm hòn núi kia, chuyển động của một cái cây, hay khuôn mặt của một người phụ nữ, của một người đàn ông, và nhận được sự hài lòng lạ thường trong nó. Khi bạn đã nhận được, nó chấm dứt. Nhưng nếu bạn chuyển động nó trong tư tưởng, vậy là đau khổ và vui thú bắt đầu. Liệu bạn có thể nhìn ngắm như thế và chấm dứt cùng nó? Làm ơn hãy rất cẩn thận, cảnh giác về điều này. Liệu bạn có thể nhìn ngắm hòn núi kia và sự hài lòng trong nó là đủ rồi? Không chuyển động nó trong tư tưởng sang ngày mai; mà có nghĩa bạn thấy sự nguy hiểm của điều đó. Bạn có lẽ trải qua vài vui thú to tát và nói, ‘Nó chấm dứt’; tuy nhiên, liệu nó chấm dứt? Liệu cái trí, nhận biết được hay không-nhận biết được, không đang suy nghĩ về nó, không đang ao ước nó xảy ra lại hay sao? Thế là người ta thấy rằng tư tưởng không liên quan gì đến hân hoan. Đây là một khám phá lạ thường cho chính bạn, không phải điều gì đó mà bạn đã được kể lại, không phải điều gì đó để viết về nó, diễn giải nó cho người khác đọc. Có một khác biệt vô cùng giữa hài lòng, hân hoan và hạnh phúc, ở một phía, và vui thú phía còn lại. Tôi không biết liệu bạn đã nhận thấy, rằng những bức tranh tôn giáo đầu tiên ở thế giới phương Tây tránh bất kỳ loại vui thú giác quan nào; không có phong cảnh gì cả, chỉ có thân thể con người đang bị hành hạ, hoặc Đức mẹ Đồng trinh Maria và vân vân. Không có phong cảnh bởi vì đó là vui thú, và có lẽ làm xao lãng bạn không còn quan tâm đến hình người và biểu tượng của nó. Chỉ sau đó rất lâu phong cảnh mới được giới thiệu, trong khi đó ở Trung quốc và Ấn độ phong cảnh luôn luôn là một phần của sống. Bạn có thể quan sát tất cả điều này và tìm được vẻ đẹp của đang sống mà trong đó không còn nỗ lực, của đang sống bằng ngây ngất lạ thường, mà trong đó vui thú và tư tưởng và sợ hãi không thâm nhập vào. Người hỏi: Khi tôi nằm mộng, thỉnh thoảng tôi thấy việc gì đó đang xảy ra trong tương lai, mà chính xác. Tôi đã nằm mộng rằng tôi thấy ông đến gặp gỡ này và đặt cái áo khoác màu nâu ở đó và điều chỉnh cái microphone; rõ ràng đây là giấc mộng về điều gì sắp xảy ra sáng hôm sau. Krishnamurti: Bạn giải thích điều này như thế nào? Trước hết: tại sao bạn trao sự quan trọng kỳ lạ thế cho việc gì sắp sửa xảy ra trong tương lai? Tại sao? Người chiêm tinh, người thày bói, người xem chỉ tay, những điều tuyệt vời mà họ nói sắp sửa xảy đến cho bạn! Tại sao bạn lại quan tâm như thế? Tại sao bạn không quan tâm đến sống hàng ngày thực sự, mà chứa đựng tất cả những kho báu – bạn không thấy nó! Bạn biết, khi cái trí, bởi vì bạn đã lắng nghe ở đây, đã trở nên nhạy cảm trong chừng mực nào đó – tôi không nói hoàn toàn nhạy cảm, nhưng nhạy cảm trong chừng mực nào đó – tự nhiên nó nhìn ngắm nhiều thêm, dù nhìn ngắm về ngày mai hay hôm nay. Điều đó giống như đang nhìn xuống từ một chiếc máy bay và thấy hai con thuyền đang tiến đến từ những phương hướng khác nhau trên cùng con sông; người ta thấy rằng chúng sắp sửa gặp gỡ tại một điểm nào đó – và đó là tương lai. Cái trí, trong chừng mực nào đó nhạy cảm nhiều hơn. Trở nên nhận biết được những sự việc nào đó mà có lẽ xảy ra vào ngày mai, cũng như nhận biết được những sự việc đang xảy ra ngay lúc này. Hầu hết chúng ta đều trao quá nhiều quan trọng vào điều gì sắp sửa xảy ra vào ngày mai và quá ít ỏi vào điều gì đang thực sự xảy ra ngay lúc này. Và bạn sẽ tìm được, nếu bạn thâm nhập điều này rất sâu thẳm, rằng không có gì ‘xảy ra’ cả: bất kỳ ‘đang xảy ra’ đều là bộ phận của sống. Tại sao bạn muốn ‘trải nghiệm’? Một cái trí nhạy cảm, sinh động, dư thừa sự rõ ràng, liệu nó cần có ‘trải nghiệm? Làm ơn hãy tự-trả lời nghi vấn đó. Người hỏi: Ông yêu cầu chúng tôi nhìn ngắm những hành động của chúng tôi trong sống hàng ngày, nhưng ai là thực thể mà quyết định nhìn ngắm cái gì và nhìn ngắm khi nào? Ai quyết định liệu người ta nên nhìn ngắm? Krishnamurti: Bạn quyết định nhìn ngắm? Hay bạn chỉ nhìn ngắm? Bạn quyết định và nói, ‘Tôi sẽ nhìn ngắm và học hành’? Bởi vì sau đó có câu hỏi: ‘Ai đang nhìn ngắm?’ Liệu nó là ý chí mà nói, ‘Tôi phải’? và khi nó thất bại, nó tự-trừng phạt chính nó thêm nữa và nói, ‘Tôi phải, phải, phải’, trong đó có xung đột; vì vậy trạng thái của cái trí mà đã quyết định nhìn ngắm không là nhìn ngắm gì cả. Bạn đang dạo bộ xuống con đường, người nào đó đi ngang qua bạn, bạn quan sát và bạn tự nhủ với mình, ‘Anh ấy xấu xí quá; anh ấy hôi hám quá; tôi muốn anh ấy sẽ làm điều này hay điều kia’. Bạn nhận biết được những phản ứng của bạn đối với người đi ngang qua đó, bạn nhận biết rằng bạn đang đánh giá, đang chê bai hay đang bênh vực; bạn đang nhìn ngắm. Bạn không nói, ‘Tôi không được đánh giá, tôi không được bênh vực’. Trong nhận biết những phản ứng của bạn, không có quyết định gì cả. Bạn thấy người nào đó, mà chê bai bạn ngày hôm qua. Tức khắc bạn sửng cồ lên, bạn trở nên căng thẳng hay lo lắng, bạn bắt đầu không thích; hãy nhận biết được không thích của bạn, hãy nhận biết được tất cả điều đó, đừng ‘quyết định’ để nhận biết. Hãy quan sát, trong quan sát đó, không có ‘người quan sát’ và ‘vật được quan sát’ – chỉ có quan sát đang xảy ra. ‘Người quan sát’ tồn tại chỉ khi nào bạn tích lũy trong quan sát; khi bạn nói, ‘Anh ấy là người bạn của tôi bởi vì anh ấy đã nịnh nọt tôi’, hay, ‘Anh ấy không là người bạn của tôi bởi vì anh ấy đã nói điều gì đó xấu xa về tôi, hay điều gì đó đúng thực mà tôi không thích’. Đó là sự tích lũy qua quan sát và sự tích lũy đó là ‘người quan sát’. Khi bạn quan sát mà không có sự tích lũy, vậy thì không có sự đánh giá. Luôn luôn bạn có thể làm điều này; theo tự nhiên trong sự quan sát đó những quyết định rõ ràng nào đó được thực hiện, nhưng những quyết định đó là những kết quả tự nhiên, không phải những quyết định được thực hiện bởi người quan sát mà đã tích lũy. Người hỏi: Thoạt đầu ông nói rằng phản ứng theo bản năng của tự-bảo vệ chống lại một thú hoang là thông minh và không là sợ hãi, và rằng tư tưởng mà nuôi dưỡng sợ hãi hoàn toàn khác biệt. Krishnamurti: Chúng không khác biệt à? Bạn không quan sát sự khác biệt giữa tư tưởng mà nuôi dưỡng và duy trì sợ hãi, và thông minh mà nói ‘hãy cẩn thận’ hay sao? Tư tưởng đã tạo ra chủ nghĩa quốc gia, thành kiến thuộc chủng tộc, sự chấp nhận những giá trị đạo đức nào đó; nhưng tư tưởng không thấy sự nguy hiểm của điều đó. Nếu nó thấy sự nguy hiểm, lúc đó sẽ có phản ứng không phải của sợ hãi, nhưng của thông minh, mà sẽ giống hệt như gặp một con rắn. Trong gặp con rắn đó, có phản ứng đang tự-bảo vệ tự nhiên; khi gặp chủ nghĩa quốc gia, mà là sản phẩm của tư tưởng, mà phân chia con người và là một trong những nguyên nhân của chiến tranh, tư tưởng không thấy sự nguy hiểm. Ngày 26 tháng 7 năm 1970 Chương 6 HOẠT ĐỘNG MÁY MÓC CỦA TƯ TƯỞNG Ngày 28 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Chúng ta đang nói về sự quan trọng của tư tưởng và cũng vậy về sự không-quan trọng của nó; về làm thế nào tư tưởng có nhiều hoạt động, và trong lãnh vực riêng của nó chỉ có sự tự do giới hạn. Chúng ta nói về một trạng thái của cái trí mà hoàn toàn không bị quy định. Sáng nay chúng ta có thể tìm hiểu nghi vấn của tình trạng bị quy định này; không chỉ bị quy định thuộc văn hóa, hời hợt, nhưng còn cả tại sao bị quy định lại xảy ra. Chúng ta có thể tìm hiểu về chất lượng của cái trí mà không bị quy định, mà đã vượt khỏi bị quy định. Chúng ta phải thâm nhập nghi vấn này rất sâu thẳm để tìm ra tình yêu là gì. Và trong hiểu rõ tình yêu là gì, có lẽ chúng ta sẽ có thể nắm bắt được ý nghĩa trọn vẹn của chết. Vậy là, trước hết chúng ta sẽ tìm ra liệu, một cách tổng thể và hoàn toàn, cái trí có thể được tự do khỏi tình trạng bị quy định. Rất dễ dàng để hiểu rõ làm thế nào trên bề mặt chúng ta bị quy định bởi văn hóa, xã hội, sự tuyên truyền quanh chúng ta, và cũng vậy bởi chủ nghĩa quốc gia, bởi một tôn giáo đặc biệt, bởi giáo dục và qua những ảnh hưởng thuộc môi trường sống. Tôi nghĩ khá rõ ràng và khá đơn giản để thấy làm thế nào hầu hết những con người, thuộc bất kỳ quốc gia hay chủng tộc nào, đều bị quy định bởi văn hóa hay tôn giáo đặc biệt mà họ lệ thuộc. Họ bị đúc khuôn, bị nhốt chặt trong một khuôn mẫu đặc biệt. Người ta có thể gạt bỏ bị quy định đó khá dễ dàng. Rồi lại có bị quy định sâu thẳm hơn, như một thái độ hung hăng đối với sống. Hung hăng hàm ý một ý thức của thống trị, của tìm kiếm quyền lực, những sở hữu, thanh danh. Người ta phải thâm nhập thật sâu thẳm để hoàn toàn được tự do khỏi điều đó; bởi vì nó rất tinh tế, khoác vào vô số những hình thức khác nhau. Người ta có lẽ nghĩ rằng người ta không hung hăng, nhưng khi người ta có một lý tưởng, một quan điểm, một đánh giá, bằng từ ngữ hay không-từ ngữ, có một ý thức của khẳng định mà từ từ trở thành hung hăng và bạo lực. Người ta có thể thấy điều này trong chính người ta. Đằng sau chính từ ngữ ‘hung hăng’, mặc dù bạn có thể nói nó rất dịu ngọt – có một cú đá, một hành động phản đối ngấm ngầm đang chi phối mà trở thành dữ dằn và bạo lực. Người ta phải khám phá tình trạng bị quy định của sự hung hăng đó, liệu người ta đã thừa hưởng nó từ thú vật, hay đã trở thành hung hăng trong vui thú tự-khẳng định riêng của người ta. Liệu người ta hung hăng trong toàn ý nghĩa của từ ngữ đó, mà có nghĩa ‘tiến về phía trước’. Một hình thức khác của bị quy định là hình thức của so sánh. Người ta tự-so sánh mình với điều gì người ta nghĩ là cao quý và anh hùng, với điều gì người ta muốn là, đối nghịch với điều gì người ta là. Sự theo đuổi so sánh là một hình thức của bị quy định; lại nữa nó tinh tế ghê lắm. Tôi tự- so sánh mình với người nào đó mà thông minh hơn một chút hoặc đẹp đẽ hơn một chút. Kín đáo hay lộ liễu, có một độc thoại liên tục, tự nói với mình trong nền tảng của so sánh. Hãy quan sát điều này trong chính bạn. Nơi nào có sự so sánh, có một hình thức của hung hăng trong cảm giác của thành tựu; hoặc, khi bạn cảm thấy không thành tựu, có một ý thức của tuyệt vọng và một cảm giác của thấp kém. Từ niên thiếu chúng ta được giáo dục để so sánh. Hệ thống giáo dục của chúng ta được đặt nền tảng trên sự so sánh, trên chấm điểm, trên những kỳ thi. Trong tự-so sánh chính mình với người nào đó mà thông minh hơn, có ganh ghét, đố kỵ, và tất cả xung đột phát sinh từ đó. So sánh hàm ý đo lường; tôi đang tự-đo lường chính tôi với cái gì đó mà tôi nghĩ tốt lành hơn và cao quý hơn. Người ta hỏi: ‘Liệu cái trí có thể được tự do khỏi tình trang bị quy định thuộc văn hóa và xã hội này, khỏi cái trí đang đo lường và đang so sánh, khỏi tình trạng bị quy định của sợ hãi và vui thú, của phần thưởng và hình phạt?’ Toàn cấu trúc thuộc tôn giáo và đạo đức của chúng ta đều được đặt nền tảng trên điều đó. Tại sao chúng ta bị quy định? Chúng ta thấy những ảnh hưởng phía bên ngoài mà đang quy định chúng ta và sự đòi hỏi tự nguyện phía bên trong để bị quy định. Tại sao chúng ta chấp nhận bị quy định này? Tại sao cái trí đã tự-cho phép chính nó để bị quy định. Nhân tố đằng sau tất cả điều này là gì? Tại sao tôi, được sinh ra trong một quốc gia và văn hóa nào đó, đang gọi chính tôi là một người Ấn độ, cùng tất cả sự mê tín và truyền thống bị áp đặt bởi gia đình, xã hội, lại chấp nhận bị quy định như thế? Sự thôi thúc nằm sau điều này là gì? Nhân tố mà liên tục đang đòi hỏi và đang bằng lòng, đang nhượng bộ hoặc đang chống đối bị quy định này là gì? Người ta có thể thấy rằng người ta muốn được an toàn và bảo đảm trong cộng đồng mà đang tuân theo một khuôn mẫu nào đó. Nếu người ta không tuân theo khuôn mẫu đó, người ta có lẽ mất việc làm, sống không tiền bạc, không được coi như một con người đáng kính trọng. Có một phản kháng chống lại điều đó, và phản kháng đó hình thành một quy định riêng của nó – mà lúc này tất cả những người trẻ đang trải qua. Người ta phải tìm ra cái gì là sự thôi thúc mà bắt buộc người ta tuân phục. Nếu người ta không tự-khám phá nó cho chính người ta, người ta sẽ luôn luôn bị quy định theo cách này hay cách khác, một cách tích cực hay tiêu cực. Từ khoảnh khắc người ta được sinh ra cho đến khi người ta chết đi, tiến trình này tiếp tục. Người ta có lẽ phản kháng chống lại nó, người ta có lẽ cố gắng tẩu thoát vào một bị quy định khác, rút lui vào một tu viện như những người hiến dâng trọn đời cho sự suy ngẫm, cho một triết lý, đã thực hiện, nhưng nó cũng chỉ là cùng một chuyển động. Cái gì là bộ máy mà đang tự-chuyển động liên tục, đang tự-điều chỉnh chính nó đến vô vàn hình thức của bị quy định? Tư tưởng vĩnh viễn bị quy định, bởi vì nó là sự phản ứng của quá khứ như ký ức. Tư tưởng luôn luôn thuộc máy móc; nó dễ dàng rơi vào một khuôn mẫu, vào một khe rãnh, rồi sau đó bạn lại nghĩ rằng bạn rất năng động, dù bạn bị đúc khuôn vào khe rãnh Cộng sản, khe rãnh Thiên chúa giáo, hay bất kỳ khe rãnh nào. Nó là việc dễ dàng nhất, máy móc nhất khi thực hiện – và chúng ta nghĩ chúng ta đang sống! Thế là mặc dù tư tưởng có một tự do bị giới hạn nào đó trong lãnh vực của nó, mọi thứ nó làm đều bị quy định. Rốt cuộc, đi dến mặt trăng hoàn toàn thuộc máy móc, nó là kết quả của sự hiểu biết được tích lũy qua hàng thế kỷ. Sự theo đuổi của suy nghĩ thuộc kӻ thuật đưa bạn đến mặt trăng, hay xuống đáy biển và vân vân. Cái trí muốn tuân theo một khe rãnh, muốn được máy móc và theo cách đó có sự an toàn, sự bảo đảm, không có sự quấy rầy. Sống máy móc không những được khuyến khích bởi xã hội, mà còn bởi mỗi người chúng ta, bởi vì đó là cách dễ dàng nhất khi sống. Vì vậy tư tưởng là một theo đuổi lặp lại, máy móc, chấp nhận bất kỳ hình thức của bị quy định nào mà làm cho nó có thể tiếp tục trong hoạt động máy móc của nó. Một người triết lý sáng chế một lý thuyết mới, một người kinh tế sáng chế một hệ thống mới, và chúng ta chấp nhận khe rãnh đó và tuân theo nó. Xã hội của chúng ta, văn hóa của chúng ta, sự xúi giục tôn giáo của chúng ta, dường như mọi thứ vận hành một cách máy móc; tuy nhiên trong đó có một ý thức nào đó của kích thích. Khi bạn đi dự một thánh lễ Mass, có một hứng khởi, một cảm xúc nào đó, và việc đó trở thành một khuôn mẫu. Tôi không biết liệu đây là cái gì đó mà bạn đã từng thử – hãy thực hiện nó một lần và bạn sẽ thấy điều nực cười của nó: nhặt một miếng gỗ hay một cục đá, bất kỳ miếng nào là lạ hao hao giống như một hình thể, đặt nó trên kệ lò sưởi và đặt một bông hoa bên cạnh nó mỗi sáng. Trong khoảng một tháng bạn sẽ thấy rằng nó đã trở thành một thói quen, như một biểu tượng tôn giáo, và bạn đã bắt đầu đồng hóa mình cùng nó. Tư tưởng là sự phản ứng của quá khứ. Nếu người ta được dạy ngành kӻ sư như một nghề nghiệp, người ta thêm vào và điều chỉnh hiểu biết đó, nhưng người ta bị cố định trong lãnh vực đó; tương tự như thế nếu bạn là bác sĩ và vân vân. Trong chừng mực nào đó tư tưởng được tự do bên trong một lãnh vực nào đó, nhưng nó vẫn còn trong những giới hạn của sự vận hành thuộc máy móc. Liệu bạn thấy điều đó, không chỉ bằng từ ngữ và trí năng, nhưng thực sự? Liệu bạn nhận biết được điều đó giống như bạn nghe tiếng ồn của chiếc xe lửa kia? (Xe lửa đang chạy ngang qua). Liệu cái trí có thể làm tự do chính nó khỏi những thói quen mà nó đã nuôi dưỡng, từ những quan điểm, những đánh giá, những thái độ và những giá trị nào đó? Mà có nghĩa, liệu cái trí có thể được tự do khỏi tư tưởng? Nếu điều này không được hiểu rõ hoàn toàn, vậy thì vấn đề kế tiếp mà tôi sắp sửa trình bày, sẽ chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Hiểu rõ điều này dẫn đến câu hỏi kế tiếp, mà là điều không tránh khỏi, nếu bạn thâm nhập nó. Nếu tư tưởng là máy móc, nếu nó chắc chắn tuân phục vào tình trạng bị quy định của cái trí, vậy thì tình yêu là gì? Tình yêu là sản phẩm của tư tưởng? Tình yêu được nuôi dưỡng, được vun quén bởi tư tưởng, lệ thuộc vào tư tưởng? Tình yêu là gì? – luôn luôn nhớ rằng sự diễn tả không là điều được diễn tả, từ ngữ không là sự việc. Liệu cái trí có thể được tự do khỏi hoạt động máy móc của tư tưởng để tìm được tình yêu là gì? Đối với hầu hết chúng ta, tình yêu được liên tưởng, hay tương đương, với tình dục. Đó là một hình thức của bị quy định. Khi bạn đang thâm nhập cái sự việc thực sự phức tạp, khó hiểu và đẹp đẽ lạ thường này, bạn phải tìm được từ ngữ ‘tình dục’ đã quy định cái trí như thế nào. Chúng ta nói chúng ta sẽ không giết chóc – chúng ta sẽ không đi đến Việt nam hay nơi nào khác để giết chóc, nhưng chúng ta không thèm quan tâm khi giết chết thú vật. Nếu tự tay bạn phải giết chết con thú mà bạn ăn, và thấy được sự đau đớn của nó, liệu bạn sẽ ăn nổi con thú đó? Tôi nghi ngờ điều đó nhiều lắm. Nhưng bạn không thèm quan tâm khi để người bán thịt giết chết nó cho bạn ăn; trong đó có quá nhiều đạo đức giả. Vì vậy người ta phải hỏi không chỉ tình yêu là gì, mà còn cả từ bi là gì. Trong văn hóa Thiên chúa giáo thú vật không có linh hồn, chúng được đem xuống thế gian này cho bạn hưởng thụ; đó là tình trạng bị quy định của Thiên chúa giáo. Trong những vùng đất nào đó của Ấn độ, giết chóc là sai trái, dù giết một con ruồi, một con thú hay bất kỳ con gì. Vì vậy họ chẳng giết chết con gì cả, họ đi đến sự cực đoan; lại nữa, đó là tình trạng bị quy định của họ. Và cũng có những người cổ vũ không mổ xẻ thịt sống, tuy nhiên lại mặc những bộ lông thú tuyệt vời: sự đạo đức giả như thế tiếp tục! Sống từ bi có nghĩa gì? Không chỉ bằng từ ngữ, nhưng thực sự từ bi? Từ bi là một vấn đề của thói quen, của tư tưởng, một vấn đề thuộc sự lặp lại máy móc của ân cần, tử tế, hòa nhã, dịu dàng? Liệu cái trí mà bị trói buộc trong hoạt động của tư tưởng cùng bị quy định của nó, sự lặp lại máy móc của nó, có thể từ bi? Nó có thể nói về tình yêu, nó có thể khuyến khích sự đổi mới xã hội, hãy tử tế với những người ngoại đạo và vân vân; nhưng liệu đó là từ bi? Khi tư tưởng sai khiến, khi tư tưởng năng động, liệu có nơi chỗ nào cho từ bi? Từ bi là hành động mà không có động cơ, mà không có ích kỷ, mà không có bất kỳ ý thức của sợ hãi nào, mà không có bất kỳ ý thức của vui thú nào. Vậy là người ta hỏi: ‘Liệu tình yêu là vui thú?’ – tình dục là vui thú, dĩ nhiên. Chúng ta nhận được vui thú trong bạo lực, chúng ta nhận được vui thú trong thành tựu, trong khẳng định, trong hung hăng. Chúng ta cũng nhận được vui thú trong là người nào đó. Và tất cả điều đó là sản phẩm của tư tưởng, sản phẩm của sự đo lường – ‘Tôi là điều kia’ và ‘Tôi sẽ là điều này’. Liệu vui thú, trong ý nghĩa mà chúng ta đang nói, liệu đó là tình yêu? Làm thế nào một cái trí mà bị trói buộc trong thói quen, trong đo lường và so sánh, có thể biết tình yêu là gì? Người ta có lẽ nói, tình yêu là điều này hay điều kia, nhưng tất cả đều là sản phẩm của tư tưởng. Từ sự quan sát đó nảy sinh câu hỏi: chết là gì? Nó có nghĩa gì, chết? Nó phải là trải nghiệm lạ thường nhất! Nó phải hàm ý cái gì đó hoàn toàn kết thúc. Chuyển động mà đã được cố định tạo tác xung đột, đấu tranh, lao dịch, tất cả những tức giận và tuyệt vọng – tất cả đều đột ngột kết thúc. Cái người đang cố gắng trở nên nổi tiếng, mà khẳng định, bạo lực, hung tợn – hoạt động đó bị cắt đứt! Bạn đã nhận thấy làm thế nào bất kỳ điều gì mà tiếp tục thuộc tâm lý đều trở nên máy móc, lặp lại. Chỉ khi nào sự tiếp tục thuộc tâm lý kết thúc, lúc đó có cái gì đó hoàn toàn mới mẻ – bạn có thể thấy điều này trong chính bạn. Sáng tạo không là sự tiếp tục của cái gì là, của cái gì đã là, nhưng sự kết thúc của nó. Vậy là thuộc tâm lý liệu người ta có thể chết? Bạn hiểu rõ câu hỏi của tôi? Liệu người ta có thể chết đi cái đã được biết, chết đi cái gì đã là – không phải với mục đích trở thành cái gì khác – mà là sự kết thúc của cái đã được biết và sự tự do khỏi cái đã được biết? Rốt cuộc, đó là chết là gì. Các cơ quan thân thể sẽ chết, tự nhiên; nó đã bị lạm dụng, đã bị đối xử tàn bạo, đã bị chà đạp; nó đã nuốt trọn và ngấu nghiến mọi loại sự việc. Bạn biết bạn sống như thế nào và bạn tiếp tục theo cách đó cho đến khi nó chết. Thân thể, qua tai nạn, qua tuổi già, qua căn bệnh nào đó, qua sự căng thẳng của đấu tranh cảm xúc liên tục phía bên trong và bên ngoài, trở thành quằn quại, xấu xí, và nó chết. Có tự-thương xót trong chết này và cũng tự-thương xót cho chính người ta khi người nào khác chết. Khi người nào khác mà chúng ta thương yêu chết, liệu trong đau khổ đó không có nhiều lo lắng hay sao? Bởi vì bạn bị bỏ lại một mình, bạn phải tự-phơi bày trước mọi người, bạn không có ai để nhờ cậy, không người nào cho bạn sự an ủi. Đau khổ của bạn bị lồng khung cùng sợ hãi và tự-thương xót này, và tự nhiên trong sự hoang mang này người ta chấp nhận mọi hình thức của niềm tin. Toàn thế giới Châu á tin tưởng sự đầu thai, được sinh lại một đời khác. Khi bạn tìm hiểu nó là gì mà sắp sửa được sinh lại trong đời sau, bạn gặp phải nhiều khó khăn. Nó là gì? Chính bạn? Bạn là gì? Nhiều từ ngữ, nhiều quan điểm, nhiều quyến luyến đến những sở hữu của bạn, đến đồ đạc của bạn, đến tình trạng bị quy định của bạn. Liệu đó là tất cả, mà bạn gọi là linh hồn, sắp sửa được sinh lại trong đời sau? Sự đầu thai hàm ý rằng điều gì bạn là hôm nay khẳng định điều gì bạn sẽ lại là trong đời sau. Vì vậy, hãy cư xử tốt lành! – không phải ngày mai, nhưng ngày hôm nay, bởi vì điều gì bạn làm ngày hôm nay sẽ đền bù cho bạn trong đời sau. Những người tin tưởng sự đầu thai không bận tâm về cách cư xử gì cả; nó chỉ là một vấn đề của niềm tin, mà không có giá trị. Hãy tạo hình hài, mới mẻ lại ngày hôm nay, không phải trong đời sau! Hãy thay đổi nó hoàn toàn ngay lúc này, thay đổi bằng đam mê vô hạn, hãy để cho cái trí lột bỏ khỏi nó mọi thứ, mọi bị quy định, mọi hiểu biết, khỏi mọi thứ nó nghĩ là ‘đúng đắn’ – hãy làm trống không nó. Vậy thì bạn sẽ biết chết có nghĩa gì; và vậy thì bạn sẽ biết tình yêu là gì. Bởi vì tình yêu không là cái gì đó của quá khứ, của tư tưởng, của văn hóa; nó không là vui thú. Một cái trí mà đã hiểu rõ toàn chuyển động của tư tưởng trở nên phẳng lặng lạ thường, tĩnh lặng tuyệt đối. Tĩnh lặng đó là sự khởi đầu của cái mới mẻ. Người hỏi: Thưa ông, liệu tình yêu có thể có một mục tiêu? Krishnamurti: Ai đang đưa ra câu hỏi? Tư tưởng hay tình yêu? Tình yêu không đang đưa ra câu hỏi này. Khi bạn thương yêu, bạn thương yêu! – bạn không hỏi, ‘Liệu có một mục tiêu, hay không mục tiêu, liệu nó là cá nhân, hay không cá nhân?’ Tình yêu của chúng ta, như nó là, là một thử thách như thế; sự liên hệ lẫn nhau của chúng ta là một xung đột như thế. Tình yêu của chúng ta được đặt nền tảng trên hình ảnh về tôi của bạn và hình ảnh về bạn của tôi. Hãy quan sát nó rất cẩn thận, quan sát sự liên hệ giữa hai hình ảnh tách rời này mà nói với nhau, ‘Chúng ta thương yêu’. Những hình ảnh là sản phẩm của quá khứ, của những kỷ niệm, những kỷ niệm của điều gì bạn đã nói với tôi và tôi đã nói với bạn; và sự liên hệ giữa hai hình ảnh này chắc chắn phải là một tiến trình tách rời. Đó là điều gì chúng ta gọi là liên hệ. Có liên hệ có nghĩa tiếp xúc không chỉ phần thân thể mà không thể được khi có một hình ảnh, khi có tiến trình tự-tách rời của tư tưởng, đó là ‘cái tôi’, và ‘cái bạn’. Chúng ta hỏi: ‘Tình yêu có một mục tiêu? Hay tình yêu là thiêng liêng hay dục vọng?’ – bạn theo kịp chứ? Thưa bạn, khi bạn thương yêu, bạn không cho và không nhận. Người hỏi: Khi người ta thâm nhập đằng sau những từ ngữ ‘vẻ đẹp’ và ‘tình yêu’, tất cả những phân chia này không biến mất hay sao? Krishnamurti: Bạn đã từng ngồi, không phải mơ mộng, nhưng rất yên lặng, hoàn toàn tỉnh táo? Trong tỉnh táo đó không hình thành từ ngữ, không chọn lựa, không kiềm hãm hay phương hướng. Khi thân thể hoàn toàn thư giãn, bạn có nhận thấy sự yên lặng hiện diện? Điều đó đòi hỏi nhiều tìm hiểu, bởi vì cái trí của chúng ta không bao giờ yên lặng nhưng huyên thuyên vô tận và vì vậy bị tách rời. Chúng ta tách rời sống thành những mảnh. Liệu tất cả phân chia này có thể kết thúc? Vì biết rằng tư tưởng chịu trách nhiệm cho sự phân chia này, chúng ta hỏi, ‘Liệu tư tưởng có thể hoàn toàn yên lặng tuy nhiên lại phản ứng khi cần thiết, mà không bạo lực, một cách khách quan, thông minh, hợp lý – và vẫn cho phép sự yên lặng này lan tràn?’ Đó là cách duy nhất: tự tìm ra cho chính mình chất lượng của cái trí này mà không có những mảnh, mà không bị vỡ vụn như ‘cái bạn’ và ‘cái tôi’. Người hỏi: Thưa ông, liệu giết chết một con ruồi cũng cùng mức độ như giết chết một con thú hay một con người? Krishnamurti: Bạn sẽ bắt đầu hiểu rõ sự giết chóc từ đâu? Bạn nói bạn sẽ tham gia chiến tranh, giết chết một con người (Tôi không biết liệu bạn nói nó hay không, điều đó tùy thuộc vào bạn), nhưng bạn không thèm quan tâm đến sự phân chia phe phái của bạn và phe phái của tôi. Bạn không thèm quan tâm đến tin tưởng điều gì đó và ủng hộ điều gì bạn tin tưởng. Bạn không thèm quan tâm đến giết chết con người bằng một từ ngữ, bằng một cử chỉ – và bạn sẽ rất cẩn thận khi giết chết một con ruồi! Cách đây vài năm người nói đến một quốc gia nơi Phật giáo là một tôn giáo được chấp nhận. Nếu bạn đang là một Phật tử, nó là một nguyên tắc được chấp nhận khi không giết chóc. Hai người đến gặp người nói và hỏi, ‘Chúng tôi có một vấn đề: chúng tôi không muốn giết chóc. Chúng tôi là những Phật tử nhiệt thành, chúng tôi đã được dạy dỗ không được giết chóc; nhưng chúng tôi thích ăn trứng và chúng tôi không muốn giết trứng có trống – vì vậy chúng tôi phải làm gì?’ Bạn hiểu chứ? Nếu bên trong bạn rất rõ ràng về vấn đề giết chóc hàm ý gì – không chỉ bằng một khẩu súng, nhưng bằng một từ ngữ, bằng cử chỉ, bằng phân chia, bằng nói ‘quốc gia của tôi’, ‘quốc gia của bạn’, ‘Thượng đế của tôi’, ‘Thượng đế của bạn’, chắc chắn sẽ có đang giết chóc trong hình thức nào đó. Không nên rối rắm về việc giết chết một con ruồi và sau đó đi và ‘giết chết’ một người hàng xóm bằng một từ ngữ. Người nói chưa bao giờ ăn thịt trong sống của ông ta, thậm chí không biết hương vị của nó ra sao, và tuy nhiên ông ta lại mang đôi giày bằng da thuộc. Người ta phải sống, và mặc dù trong quả tim của bạn bạn không muốn giết chóc bất kỳ thứ gì cả, gây tổn thương bất kỳ ai cả – và bạn thực sự có ý như thế – tuy nhiên bạn phải giết chết ‘rau’ mà bạn ăn; bởi vì nếu bạn không ăn gì cả, bạn sẽ kết thúc rất mau lẹ. Người ta phải tìm ra cho chính người ta một cách rõ ràng mà không chọn lựa, mà không thành kiến, người ta phải nhạy cảm và thông minh cao độ và sau đó để cho thông minh đó hành động – không nói, ‘Tôi sẽ không giết chết những con ruồi’, tuy nhiên lại đề cập điều gì đó rất tàn nhẫn về người chồng của người ta. Ngày 28 tháng 7 năm 1970 Chương 7 TÔN GIÁO Ngày 30 tháng 7 năm 1970 Krishnamurti: Sáng nay tôi nghĩ chúng ta nên cùng nhau bàn về chủ đề tôn giáo. Nhiều người không thích từ ngữ đó, họ nghĩ nó đã quá cổ hũ rồi và chẳng có ý nghĩa bao nhiêu trong thế giới hiện đại. Và có những người theo tôn giáo vào kỳ nghỉ cuối tuần; họ trang phục thật đẹp đẽ vào sáng Chủ nhật và làm mọi điều ma mãnh có thể được trong suốt tuần. Khi chúng ta sử dụng từ ngữ ‘tôn giáo’, chúng ta không quan tâm đến những tôn giáo, những giáo hội, những giáo điều, những nghi thức có tổ chức, hay uy quyền của những đấng cứu rỗi, những đại diện của Thượng đế và mọi chuyện còn lại. Chúng ta đang nói về điều gì đó hoàn toàn khác hẳn. Trong quá khứ, cũng như trong hiện tại, những con người đã luôn luôn hỏi liệu có cái gì đó thăng hoa, thực sự nhiều hơn sự tồn tại hàng ngày cùng tất cả lề thói mệt mỏi của nó, những tuyệt vọng, bạo lực và đau khổ của nó. Nhưng bởi vì không thể tìm được điều đó, họ đã tôn thờ một biểu tượng, trao cho nó một ý nghĩa lạ thường. Muốn tìm ra liệu có cái gì đó thực sự và thiêng liêng – tôi đang sử dụng từ ngữ đó khá do dự – chúng ta phải tìm ra cái gì đó không được sắp xếp vào chung bởi ham muốn và hy vọng, bởi sợ hãi và ao ước; không lệ thuộc vào môi trường sống, văn hóa và giáo dục, nhưng cái gì đó mà tư tưởng chưa bao giờ tiếp xúc, cái gì đó mà ‘mới mẻ’ tuyệt đối và không thể hiểu rõ. Có lẽ sáng nay chúng ta có thể dành ra chút ít thời gian để tìm hiểu điều này, cố gắng tìm ra liệu có một trạng thái vô hạn, một ngây ngất, một sống vĩnh cửu; nếu không tìm được nó, dù người ta có đạo đức bao nhiêu, trật tự bao nhiêu, không bạo lực bao nhiêu; sống trong chính nó chẳng có ý nghĩa gì cả. Tôn giáo trong ý nghĩa mà chúng ta đang sử dụng từ ngữ đó, nơi không có mọi loại sợ hãi hay niềm tin – là chất lượng mà sẽ sáng tạo một sống trong đó không còn phân chia gì cả. Nếu chúng ta sắp sửa tìm hiểu nó, chúng ta không những phải được tự do khỏi tất cả những niềm tin, nhưng chúng ta còn phải rất rõ ràng về nhân tố gây biến dạng của tất cả mọi nỗ lực, phương hướng và mục đích. Làm ơn hãy thấy sự quan trọng của điều này; nếu bạn thực sự nghiêm túc trong vấn đề này, rất quan trọng phải hiểu rõ làm thế nào mọi hình thức của nỗ lực gây biến dạng sự nhận biết trực tiếp. Và mọi hình thức của kiềm chế chắc chắn cũng gây biến dạng, cũng như mọi hình thức của phương hướng được sinh ra từ chọn lựa, từ mục đích đã thiết lập, được tạo tác bởi ham muốn riêng của người ta; tất cả những điều này làm cho cái trí không thể thấy những sự việc như chúng là. Khi chúng ta tìm hiểu nghi vấn của sự thật là gì này, liệu có một sự việc như khai sáng, liệu có cái gì đó không thuộc thời gian, một sự thật không lệ thuộc vào sự đòi hỏi riêng của người ta, phải có tự do, và một chất lượng nào đó của trật tự. Thông thường chúng ta liên kết trật tự với kỷ luật, kỷ luật là tuân phục, bắt chước, điều chỉnh, kiềm chế và vân vân; ép buộc cái trí phải tuân theo một khuôn mẫu nào đó, một tiêu chuẩn được nghĩ là đạo đức. Nhưng trật tự không liên quan gì đến kỷ luật như thế; kỷ luật hiện diện một cách tự nhiên và không tránh khỏi khi chúng ta hiểu rõ tất cả những nhân tố gây nhiễu loạn, những vô-trật tự và những xung đột đang xảy ra cả bên trong lẫn bên ngoài chúng ta. Khi chúng ta nhận biết được vô-trật tự này, nhìn thấy tất cả những ma mãnh, hận thù, sự theo đuổi của so sánh – khi chúng ta hiểu rõ nó vậy thì trật tự hiện diện; mà không liên quan gì đến kỷ luật. Bạn phải có kỷ luật; rốt cuộc, kỷ luật là đạo đức (bạn có lẽ không thích từ ngữ đó). Đạo đức không là cái gì đó phải được vun quén; nếu nó là một sự việc của tư tưởng, của ý chí, kết quả của sự kiềm chế, nó không còn là đạo đức. Nhưng nếu bạn hiểu rõ vô-trật tự thuộc sống của bạn, sự hỗn loạn, sự vô nghĩa hoàn toàn thuộc tồn tại của chúng ta, khi bạn thấy tất cả điều đó rất rõ ràng, không chỉ bằng từ ngữ và trí năng, mà còn không chê bai nó, không chạy trốn nó, nhưng quan sát nó trong sống, vậy thì từ nhận biết và quan sát đó trật tự hiện diện, mà tự nhiên là đạo đức. Đạo đức này hoàn toàn khác hẳn đạo đức của xã hội, cùng sự kính trọng của nó, những luật lệ của những tôn giáo cùng đạo đức giả của nó; nó hoàn toàn khác hẳn kỷ luật tự-áp đặt riêng của người ta. Kỷ luật phải tồn tại nếu chúng ta muốn tìm ra liệu có hay không có – một sự thật không thuộc thời gian, cái gì đó không thể bị huỷ hoại, không lệ thuộc vào bất kỳ thứ gì. Nếu bạn thực sự nghiêm túc về điều này, trong ý nghĩa rằng nó là một bộ phận cũng quan trọng như kiếm sống của người ta, như tìm kiếm vui thú, rằng nó là cái gì đó sinh động lạ thường, vậy thì bạn sẽ nhận ra rằng nó chỉ có thể tìm được qua thiền định. Ý nghĩa trong từ điển của từ ngữ đó là cân nhắc, suy nghĩ, tìm hiểu; nó có nghĩa có một cái trí mà có thể nhìn ngắm, mà là thông minh, mà là sáng suốt, không bị biến dạng hay loạn thần kinh, không mong ước cái gì đó từ nơi nào đó. Liệu có bất kỳ phương pháp, bất kỳ hệ thống, bất kỳ con đường nào mà bạn có thể theo đuổi và đến được sự hiểu rõ về thiền định là gì, hay sự nhận biết về sự thật là gì? Bất hạnh thay những người đến từ phương Đông cùng những hệ thống, những phương pháp của họ và vân vân; họ nói ‘Làm điều này’ và ‘Đừng làm điều kia’. ‘Thực hành Zen và bạn sẽ được Khai sáng’. Một số các bạn có lẽ đã đến Ấn độ và Nhật bản và trải qua nhiều năm học hành, kỷ luật chính bạn, cố gắng trở nên nhận biết được ngón chân của bạn hay mũi của bạn, luyện tập liên tục. Hay bạn có lẽ đã lặp lại những từ ngữ nào đó với mục đích làm phẳng lặng cái trí, để cho trong trạng thái phẳng lặng đó sẽ có sự trực nhận về cái gì đó vượt khỏi tư tưởng. Những bịp bợm này có thể được thực hành bởi một cái trí rất đờ đẫn, vô cảm. Tôi đang sử dụng từ ngữ stupid trong ý nghĩa của một cái trí đần độn. Một cái trí đần độn có thể luyện tập bất kỳ những lừa bịp này. Bạn có lẽ không quan tâm đến tất cả điều này, nhưng bạn phải tìm ra. Sau khi bạn đã lắng nghe rất cẩn thận, bạn có lẽ ra ngoài vào thế giới và giảng dạy cho mọi người; đó có lẽ là tâm nguyện của bạn và tôi hy vọng như thế. Bạn phải biết toàn thực chất, nghĩa lý, sự phong phú, vẻ đẹp, sự ngây ngất của tất cả điều này. Một cái trí đờ đẫn, một cái trí mà đã bị làm đần độn bởi ‘luyện tập’, dưới bất kỳ hoàn cảnh nào không thể hiểu rõ sự thật là gì. Một cách tổng thể, trọn vẹn, người ta phải được tự do khỏi tư tưởng. Người ta cần một cái trí rất rõ ràng, không bị biến dạng, không bị cùn lụt, không còn đang theo đuổi một phương hướng, một mục đích. Bạn sẽ hỏi: ‘Liệu có thể có trạng thái này của cái trí mà trong đó không trải nghiệm?’ ‘Trải nghiệm’ hàm ý một thực thể mà đang trải nghiệm; vì vậy, có sự phân hai: người trải nghiệm và vật được trải nghiệm. Hầu hết chúng ta đều muốn một loại trải nghiệm kỳ bí, tuyệt vời và sâu thẳm nào đó; những trải nghiệm hàng ngày riêng của chúng ta đều quá nhàm chán, vô vị, hời hợt, chúng ta muốn cái gì đó gây hứng khởi. Trong ý tưởng kỳ quái của một trải nghiệm tuyệt vời, có sự phân hai này của người trải nghiệm và vật được trải nghiệm. Chừng nào sự phân hai này còn tồn tại phải có sự biến dạng; bởi vì người trải nghiệm là quá khứ đã tích lũy cùng tất cả hiểu biết của anh ấy, những kỷ niệm của anh ấy. Bởi vì không thỏa mãn với điều đó, anh ấy muốn cái gì đó to tát nhiều hơn, thế là anh ấy chiếu rọi nó như một ý tưởng, và tìm được chiếu rọi đó; trong đó vẫn còn có sự phân hai và sự biến dạng. Sự thật không là cái gì đó để được trải nghiệm. Sự thật không là cái gì đó mà bạn tìm kiếm và tìm được. Nó vượt khỏi thời gian. Và tư tưởng, mà thuộc thời gian, không thể tìm ra nó và nắm bắt nó. Vì vậy người ta phải hiểu rõ rất sâu thẳm vấn đề của mong muốn trải nghiệm này. Làm ơn hãy thấy sự việc quan trọng lạ thường này. Bất kỳ hình thức nào của nỗ lực, của mong muốn, của tìm kiếm sự thật, cần đến trải nghiệm, là người quan sát đang muốn cái gì đó thăng hoa và đang tạo ra nỗ lực; vì vậy cái trí không rõ ràng, không nguyên sơ, không trong sáng. Một cái trí đang tìm kiếm trải nghiệm, dù tuyệt vời đến chừng nào, hàm ý rằng ‘cái tôi’ đang tìm kiếm nó – ‘cái tôi’ mà là quá khứ, cùng tất cả những thất vọng, những đau khổ và những hy vọng của nó. Hãy tự-quan sát cho chính bạn cái trí vận hành như thế nào. Nó là kho lưu trữ của ký ức, của quá khứ. Luôn luôn ký ức này đang phản ứng, như ưa thích và không-ưa thích, bênh vực, chỉ trích và vân vân; nó đang phản ứng tùy theo tình trạng bị quy định của nó, tùy theo văn hóa, tôn giáo, giáo dục, mà nó đã lưu trữ. Kho lưu trữ của ký ức đó, mà từ đó tư tưởng khởi nguồn, hướng dẫn hầu hết những hoạt động của chúng ta. Nó đang định hình và điều khiển sống của chúng ta từng giây phút trong ngày, có ý thức hay không-ý thức; nó đang sản sinh tư tưởng, ‘cái tôi’, mà chính là bản thể của tư tưởng và những từ ngữ. Liệu bộ não đó, cùng nội dung cũ kӻ của nó, có thể hoàn toàn yên lặng – chỉ được đánh thức khi nó cần thiết để vận hành, để làm việc, để nói chuyện, để hành động, nhưng suốt phần còn lại của thời gian tuyệt đối trống không? Thiền định là tìm ra liệu bộ não, cùng tất cả những hoạt động của nó, tất cả những trải nghiệm của nó, có thể tuyệt đối yên lặng. Không bị ép buộc, bởi vì khoảnh khắc bạn ép buộc, lại nữa có sự phân hai, thực thể mà nói, ‘Tôi muốn có những trải nghiệm tuyệt vời, vì vậy tôi phải ép buộc cái trí của tôi yên lặng’ – bạn sẽ không bao giờ thực hiện được nó. Nhưng nếu bạn bắt đầu tìm hiểu, quan sát, nhìn ngắm, lắng nghe tất cả những chuyển động của tư tưởng, tình trạng bị quy định của nó, những theo đuổi của nó, những sợ hãi của nó, những vui thú của nó, nhìn ngắm bộ não vận hành như thế nào, vậy thì bạn sẽ thấy rằng bộ não trở nên yên lặng lạ thường; trạng thái yên lặng đó không là ngủ gục nhưng năng động lạ thường và thế là yên lặng. Làm thế nào bộ não, mà luôn luôn đang huyên thuyên với chính nó, hay với những bộ não khác, luôn luôn đang nhận xét, đang đánh giá, đang ưa thích và đang không-ưa thích, luôn luôn đang thay đổi – làm thế nào bộ não đó có thể hoàn toàn yên lặng? Liệu bạn, cho chính bạn, thấy sự quan trọng lạ thường rằng bộ não nên hoàn toàn yên lặng? Bởi vì khoảnh khắc nó hành động, nó là phản ứng của quá khứ, lệ thuộc vào tư tưởng. Chỉ một bộ não hoàn toàn yên lặng mới có thể nhìn ngắm một đám mây, một cái cây, một dòng nước đang chảy. Bạn có thể thấy ánh sáng lạ thường trên những hòn núi kia, vẫn vậy bộ não có thể hoàn toàn yên lặng. Bạn đã nhận thấy điều này, phải không? Làm thế nào điều đó đã xảy ra? Cái trí, đang đối diện cái gì đó trọng đại lạ thường, như bộ máy rất phức tạp, một máy vi tính kỳ diệu, hay một cảnh hoàng hôn diễm ảo. Bạn đã nhận thấy khi bạn cho một em bé một món đồ chơi, món đồ chơi đó đã cuốn hút em bé biết chừng nào, em bé quá say đắm nó. Trong cùng cách như thế, bởi sự hoành tráng của chúng, những hòn núi, vẻ đẹp của một cái cây, những dòng nước đang chảy, làm say đắm cái trí và khiến cho nó yên lặng. Nhưng trong trường hợp đó, bộ não vẫn còn được làm cho yên lặng bởi cái gì đó. Liệu bộ não có thể yên lặng mà không có một tác nhân bên ngoài đang len lỏi vào nó? Không ‘đang tìm một phương cách’. Con người hy vọng Ân lành của Thượng đế, họ cầu nguyện, có sự trung thành, trở nên được thẩm thấu trong Jesus, trong điều này điều kia. Chúng ta thấy rằng sự thẩm thấu bởi cái gì đó phía bên ngoài này xảy đến cho một cái trí đờ đẫn, một cái trí đần độn. Bộ não năng động từ khoảnh khắc nó thức dậy đến khi nó đi ngủ; và thậm chí sau đó hoạt động của bộ não vẫn còn đang tiếp tục. Hoạt động đó trong hình thức của những giấc mộng là cùng chuyển động của ban ngày được chuyển tiếp trong suốt giấc ngủ. Bộ não không bao giờ có một khoảnh khắc nghỉ ngơi, không bao giờ nó nói, ‘Tôi đã làm xong’. Nó đã chuyển tiếp những vấn đề mà nó đã tích lũy trong suốt ban ngày qua giấc ngủ; khi bạn thức dậy những vấn đề đó vẫn tiếp tục – nó là một vòng tròn hiểm độc. Một bộ não muốn yên lặng phải không có những giấc mộng nào cả; khi bộ não yên lặng trong suốt giấc ngủ, có một chất lượng hoàn toàn khác hẳn đang thâm nhập vào cái trí. Làm thế nào nó xảy ra mà bộ não năng động một cách hăm hở, cực kỳ, có thể tự nhiên, dễ dàng, yên lặng, mà không có nỗ lực hay kiềm chế? Tôi sẽ giải thích nó cho bạn. Như chúng ta đã nói, trong suốt ban ngày nó năng động liên tục. Bạn thức giấc, bạn nhìn qua cửa sổ và tự nhủ với mình, ‘Sáng nay đẹp quá’, hoặc ‘Một ngày kinh khủng’, bộ não đã khởi động. Nhưng nếu bạn nhìn ngắm, quan sát qua cửa sổ và không nói một lời với mình – mà không có nghĩa rằng bạn kiềm hãm từ ngữ nhưng đang nhìn ngắm mà không có hoạt động của bộ não đang dồn dập vào; đó kìa bạn có chứng cớ, đó kìa bạn có chìa khóa. Khi bộ não cũ kӻ không phản ứng, có một chất lượng của bộ não mới mẻ hiện diện. Bạn có thể nhìn ngắm những hòn núi, con sông, những thung lũng, những cái bóng, những cái cây dễ thương và những đám mây diễm ảo đầy ánh sáng xa xa khỏi những hòn núi; bạn có thể nhìn ngắm mà không có một từ ngữ, mà không đang so sánh. Nhưng nó trở nên khó khăn nhiều hơn khi bạn nhìn ngắm một người khác; ở đó bạn đã thiết lập những hình ảnh rồi. Nhưng chỉ nhìn ngắm! Bạn sẽ thấy khi bạn nhìn ngắm như thế, khi bạn thấy rất rõ ràng, hành động đó trở thành sinh động lạ thường; nó trở thành một hành động trọn vẹn mà không chuyển tiếp sang giây phút sau. Bạn hiểu rõ chứ? Người ta có những vấn đề, sâu thẳm hay hời hợt, không ngủ ngon, cãi cọ với vợ của người ta, và người ta chuyển tiếp những vấn đề này ngày sang ngày. Những giấc mộng là sự lặp lại của những vấn đề này, sự lặp lại của sợ hãi và vui thú tiếp tục và tiếp tục. Chắc chắn điều đó làm đần độn cái trí và khiến cho bộ não đờ đẫn. Bây giờ liệu có thể kết thúc mỗi vấn đề khi nó nảy sinh? – không chuyển tiếp nó. Hãy dùng một vấn đề: người nào đó đã sỉ nhục tôi, nói tôi là một người ngu dốt; tại khoảnh khắc đó bộ não cũ kӻ phản ứng ngay tức khắc, nói ‘À! Bạn cũng là như thế’. Nếu, trước khi bộ não phản ứng, tôi hoàn toàn nhận biết được điều gì đã được nói là khó chịu – tôi có một khoảng ngừng, một khoảng trống, để cho bộ não không bao giờ ngay lập tức nhảy vào trận chiến. Vì vậy nếu bạn nhìn ngắm chuyển động của tư tưởng trong hành động trong suốt ban ngày, bạn nhận ra rằng nó đang nuôi dưỡng những vấn đề, và rằng những vấn đề là những sự việc không trọn vẹn, mà phải được chuyển tiếp. Nhưng nếu bạn nhìn ngắm bằng một bộ não khá yên lặng, vậy thì bạn sẽ thấy rằng hành động trở thành trọn vẹn, tức khắc; không có chuyển tiếp của một vấn đề, không chuyển tiếp của sự sỉ nhục hay sự khen ngợi – nó chấm dứt. Vậy thì, trong suốt giấc ngủ, bộ não không còn tiếp tục những hoạt động cũ kӻ của ban ngày, nó có sự nghỉ ngơi hoàn toàn. Và bởi vì bộ não yên lặng trong giấc ngủ, thế là có xảy ra một tươi trẻ lại của toàn cấu trúc. Một chất lượng của hồn nhiên hiện diện – và cái trí hồn nhiên có thể thấy điều gì là sự thật; không phải cái trí phức tạp, không phải cái trí của người triết lý, hay giáo sĩ. Cái trí hồn nhiên hàm ý tổng thể mà trong đó là thân thể, quả tim, bộ não và cái trí. Cái trí hồn nhiên này mà không bao giờ bị tiếp xúc bởi tư tưởng, có thể thấy sự thật là gì, thực tại là gì, nó có thể thấy liệu có cái gì đó vượt khỏi sự đo lường. Đó là thiền định. Để bất chợt bắt gặp vẻ đẹp lạ thường này của sự thật, cùng ngây ngất của nó, bạn phải đặt những nền tảng. Những nền tảng là sự hiểu rõ tư tưởng, mà nuôi dưỡng sợ hãi và duy trì vui thú, và sự hiểu rõ trật tự và vì vậy đạo đức; để cho có sự tự do khỏi tất cả xung đột, hung hăng, tàn nhẫn và bạo lực. Ngay khi người ta đã đặt nền tảng của sự tự do này, có một nhạy cảm mà là thông minh cực kỳ, và tổng thể của sống mà người ta sống trở thành hoàn toàn khác hẳn. Người hỏi: Tôi nghĩ rằng hiểu rõ ông là rất quan trọng cho sự hiểu rõ của chúng tôi về điều gì ông nói. Tôi rất ngạc nhiên khi nghe điều gì ông đã nói về Yoga, ông luyện tập nó hai tiếng đồng hồ mỗi ngày ra sao. Đối với tôi điều này có vẻ là một hình thức rõ rệt của kỷ luật. Dẫu vậy còn quan trọng hơn điều đó là câu hỏi về cái trí hồn nhiên – tôi quan tâm đến sự hồn nhiên của cái trí của ông. Krishnamurti: Muốn thấy sự hồn nhiên của cái trí, dù nó là cái trí của bạn hay cái trí của tôi, trước hết bạn phải hồn nhiên. Tôi không đang đưa đẩy câu hỏi về bạn, thưa bạn. Muốn thấy sự hồn nhiên của cái trí, bạn cần được tự do, bạn cần không có sợ hãi và một chất lượng đến với một bộ não đang vận hành mà không có nỗ lực nào. Luyện tập Yoga mỗi ngày trong hai tiếng đồng hồ, không là một hình thức của kỷ luật hay sao? Bạn biết thân thể bảo cho bạn khi nào nó mỏi mệt; thân thể nói với bạn, ‘Đừng luyện tập nó sáng nay’. Khi bạn đã lạm dụng thân thể bằng cách xô đẩy nó vào mọi loại sự việc, làm hư hỏng thông minh riêng của nó – bằng thức ăn sai lầm, thuốc men, nhậu nhẹt, mọi chuyện như thế – thân thể trở nên vô cảm. Và tư tưởng nói, ‘Tôi phải thúc đẩy nó’. Sự thúc đẩy thân thể như thế, ép buộc nó, thúc giục nó, trở thành một kỷ luật. Trái lại, khi bạn làm những sự việc này một cách đều đặn, dễ dàng, không cần nỗ lực, sự đều đặn của nó phụ thuộc vào sự nhạy cảm của thân thể. Bạn làm nó một ngày và ngày hôm sau thân thể có lẽ bị mệt và bạn nói, ‘Được rồi, tôi sẽ không làm nó’. Nó không là sự đều đặn thuộc máy móc. Tất cả điều này cần một thông minh nào đó, không chỉ của cái trí, nhưng còn của thân thể, và thông minh đó sẽ bảo bạn làm gì và không làm gì. Người hỏi: Chúng tôi có lẽ muốn những cái trí của chúng tôi yên lặng, nhưng thỉnh thoảng chúng tôi phải thực hiện những quyết định, điều này tạo ra sự khó khăn và gây ra những vấn đề. Krishnamurti: Nếu cái trí không thể quyết định rõ ràng, lúc đó vấn đề nảy sinh; chính sự quyết định là một vấn đề. Khi bạn quyết định, bạn thực hiện sự quyết định giữa điều này và điều kia – mà có nghĩa chọn lựa. Khi có chọn lựa, có xung đột; từ đó nảy sinh những vấn đề. Nhưng khi bạn thấy rất rõ ràng, không có chọn lựa, vì vậy không có quyết định. Bạn biết phương hướng từ đây đến nơi bạn sống rất rõ; bạn đi theo con đường rất rõ ràng. Bạn đã ở trên con đường đó hàng trăm lần, vì vậy không có chọn lựa, mặc dù bạn có lẽ tìm ra một lối tắt mà bạn có lẽ sử dụng lần sau. Đó là cái gì đó thuộc máy móc, không có vấn đề. Bộ não muốn cùng sự việc xảy ra lại để cho nó có lẽ vận hành một cách tự động, máy móc, để cho những vấn đề không nảy sinh. Bộ não đòi hỏi rằng nó vận hành một cách máy móc. Vì vậy nó nói, ‘Tôi sẽ kỷ luật chính tôi để vận hành một cách máy móc’, ‘Tôi phải có một niềm tin, một mục đích, một phương hướng, để cho tôi có thể lập một con đường và tuân theo nó’, và nó tuân theo khe rãnh đó. Điều gì xảy ra? Sống sẽ không cho phép điều đó, có mọi loại sự việc đang xảy ra; thế là tư tưởng phản kháng, thiết lập một bức tường của niềm tin và chính sự kháng cự này tạo tác những vấn đề. Khi bạn phải kết luận giữa điều này và điều kia, nó có nghĩa có sự hoang mang: ‘Tôi nên, hay tôi không nên làm điều này?’ Tôi chỉ đặt câu hỏi đó cho mình khi tôi không thấy rõ ràng sẽ phải làm gì. Chúng ta chọn lựa từ sự hoang mang, không từ sự rõ ràng. Khoảnh khắc bạn rõ ràng, hành động của bạn được trọn vẹn. Người hỏi: Nhưng nó luôn luôn không thể trọn vẹn. Krishnamurti: Tại sao không? Người hỏi: Thường thường nó là một chọn lựa rất phức tạp và ông phải mất thời gian, ông phải quan sát nó. Krishnamurti: Vâng, thưa bạn, mất thời gian, có kiên nhẫn để quan sát nó. Bạn phải so sánh, so sánh cái gì? So sánh hai vật liệu, xanh và trắng; bạn tìm hiểu liệu bạn thích màu sắc này hay màu sắc kia, liệu bạn nên leo lên quả đồi này hay quả đồi kia. Bạn quyết định: ‘Tôi thích leo lên quả đồi này ngày hôm nay và ngày mai tôi sẽ leo lên quả đồi kia’. Vấn đề nảy sinh khi bạn giải quyết với tinh thần, phải làm gì bên trong chính người ta. Trước hết hãy quan sát sự quyết định hàm ý gì. Quyết định làm điều này hay điều kia, quyết định đó được đặt nền tảng trên cái gì? Chắc chắn, trên sự chọn lựa. Tôi nên làm điều này, hay tôi nên làm điều kia? Tôi nhận ra rằng khi có chọn lựa, có hoang mang. Vì vậy tôi thấy sự thật của điều này, sự kiện, ‘cái gì là’; đó là: khi có chọn lựa phải có hoang mang. Bây giờ, tại sao tôi bị hoang mang? Bởi vì tôi không biết, hay bởi vì tôi thích một sự việc đối nghịch sự việc khác mà gây dễ chịu hơn, nó có lẽ sinh ra kết quả tốt hơn, tiền bạc nhiều hơn, hay bất kỳ điều gì. Vì vậy tôi chọn lựa điều đó. Nhưng trong tuân theo điều đó, tôi nhận ra cũng có sự thất vọng trong nó, mà là đau khổ. Thế là tôi lại bị trói buộc giữa sợ hãi và vui thú. Bởi vì thấy tôi bị trói buộc trong điều này, tôi hỏi, ‘Liệu tôi có thể hành động mà không chọn lựa?’ Điều đó có nghĩa: Tôi phải nhận biết được tất cả những hàm ý của sự hoang mang và tất cả những hàm ý của sự quyết định; bởi vì có sư phân hai, ‘người quyết định’ và vật được quyết định. Và vì vậy có sự xung đột và sự tiếp tục của hoang mang. Bạn sẽ nói, để nhận biết được tất cả những hàm ý của chuyển động này sẽ mất thời gian. Liệu nó sẽ mất thời gian? Hay nó có thể được thấy tức khắc và thế là có hành động tức khắc? Nó chỉ mất thời gian khi tôi không nhận biết được nó. Bộ não của tôi, bị quy định, nói, ‘Tôi phải quyết định’, quyết định tùy theo quá khứ; đó là thói quen của nó. ‘Tôi phải quyết định điều gì đúng, điều gì sai, điều gì là bổn phận, điều gì là trách nhiệm, điều gì là tình yêu’. Những quyết định của bộ não nuôi dưỡng nhiều xung đột hơn mà là điều gì những người chính trị khắp thế giới đang làm. Bây giờ, liệu bộ não có thể yên lặng, để cho nó thấy vấn đề của hoang mang ngay tức khắc, và hành động bởi vì nó là rõ ràng? Vậy thì không có quyết định gì cả. Người hỏi: Liệu chúng ta có thể học hành từ trải nghiệm? Krishnamurti: Chắc chắn không. Học hành hàm ý tự do, hiếu kỳ, tìm hiểu. Khi một em bé học hành điều gì đó, em bé hiếu kỳ về nó, em bé muốn biết, nó là một động lực tự do; không phải một động lực của đã kiếm được và của chuyển động từ sự kiếm được đó. Chúng ta có vô số trải nghiệm; chúng ta đã có năm ngàn năm chiến tranh. Chúng ta đã không học hành được bất kỳ điều gì cả ngoại trừ sáng chế máy móc gây chết người nhiều hơn để giết chóc lẫn nhau. Chúng ta đã có nhiều trải nghiệm với bạn bè của chúng ta, với người vợ của chúng ta, với quốc gia của chúng ta – chúng ta đã không học hành. Thật ra, học hành chỉ có thể xảy ra khi có sự tự do khỏi trải nghiệm. Khi bạn khám phá cái gì đó mới mẻ, chắc chắn cái trí của bạn phải được tự do khỏi cái cũ kӻ. Vì lý do này, thiền định là làm trống không cái trí khỏi cái đã được biết như trải nghiệm; bởi vì sự thật không là cái gì đó mà bạn sáng chế, nó là cái gì đó hoàn toàn mới mẻ, nó không dựa vào ‘cái đã được biết’ của quá khứ. ‘Mới mẻ’ không là đối nghịch của cái cũ kӻ; nó là cái gì đó mới mẻ lạ thường: một cái trí đến với nó bằng trải nghiệm, không thể thấy nó. Ngày 30 tháng 7 năm 1970 Phần 2 NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG TẠI SAANEN 1970 NÓI CHUYỆN TRƯỚC CÔNG CHÚNG LẦN THỨ NHẤT Saanen, ngày 2 tháng 8 năm 1970 Krishnamurti: Chúng ta sẽ có bảy bàn luận ở đây mà trong đó mỗi người chúng ta đều chia sẻ. Nó không chỉ là vấn đề của nghe vài từ ngữ từ lẫn nhau và bám vào những quan điểm hay những nhận xét của chúng ta; nhưng trong bàn luận, trong nói chuyện cùng nhau, chúng ta sẽ bắt đầu tìm ra cho chính chúng ta rằng chúng ta suy nghĩ như thế nào, từ quan điểm nào chúng ta nhìn vào sống, những công thức và những kết luận gây ảnh hưởng và kiểm soát những cái trí của chúng ta như thế nào. Trong suốt bảy bàn luận này chúng ta có thể tìm hiểu nhiều vấn đề, sử dụng mỗi buổi sáng cho một chủ đề đặc biệt và thâm nhập nó thật trọn vẹn lẫn thông suốt để cho cả hai chúng ta hiểu rõ nó hoàn toàn, không chỉ bằng từ ngữ, trí năng (mà dĩ nhiên không là hiểu rõ gì cả) và vượt khỏi nó. Vậy thì chúng ta sẽ bàn luận vấn đề gì sáng nay? Người hỏi 1: Chúng ta sẽ bàn về những gốc rễ và nguồn gốc của tư tưởng? Người hỏi 2: Chúng ta có thể tìm hiểu sự khác nhau giữa cái trí và bộ não? Người hỏi 3: Người ta có thể tìm được một hệ thống thiền định trong chính người ta hay nó là một phương pháp? Người hỏi 4: Chúng ta có sử dụng đúng cách những khả năng và những năng lực của chúng ta? Người hỏi 5: Ông có thể trình bày điều gì đó về sự liên hệ giữa con người? Người hỏi 6: Chúng ta có thể bàn luận vấn đề buông bỏ và không bám víu vào tình trạng bị quy định? Người hỏi 7: Khai sáng là gì? Người hỏi 8: Tại sao quá khó khăn cho chúng ta để đạt được một trạng thái của hạnh phúc được đặt nền tảng trên sự thật và vẻ đẹp? Krishnamurti: Chúng ta có thể sắp xếp tất cả những câu hỏi này vào chung? Tôi nghĩ nếu chúng ta có thể tìm hiểu chủ đề hiểu rõ về chính mình là gì, tất cả những câu hỏi này sẽ không được giải đáp hay sao? Những câu hỏi như: thiền định """