Lăng Mộ Taj Mahal Ở Đâu? PDF EPUB

"Lăng Mộ Taj Mahal Ở Đâu? PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Lăng Mộ Taj Mahal Ở Đâu? PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo “Một kiệt tác được ngưỡng vọng trong kho tàng di sản thế giới.” UNESCO T LỜI DẪN ---❊ ❖ ❊--- Lâu đài Taj Mahal: Giọt nước mắt lăn trên má thời gian aj Mahal đượ c xem là một trong những công trınh ̀ kien trúc lãng mạn và lộng lay nhat thegiới. Đen An Độ, bạn không nên bỏ qua điem du lich ̣ giátrịnày. Nơi đây đãđượ c UNESCO công nhận là di sản Văn hóa The giới và là một trong bảy kỳ quan của The giới hiện đại. Đieu khien Taj Mahal ở Agra trở thành một trong bảy kỳ quan của Thegiới không chı̉bởi vẻtráng lệ của tòa lâu đài mà còn bởi nhieu lýdo khác. Chınh ́ lich ̣ sử Taj Mahal đãthoi hon cho cái đẹp ở nơi đây. Bước chân tới Taj Mahal, du khách cảm nhận đượ c một tâm hon tràn đay tınh̀ yêu pha lan noi đau mat mát và sự hoi hận. Chúng ta thự c sự xúc động trước tınh ̀ cảm mà một người đàn ông dành cho vợ của mınh, ̀ tınh ̀ cảm ay sâu nặng đen mức ngay cả khi người phụ nữ đã đi đen cõi vınh ̃ hang, người chong van luôn giữ những kỷ niệm vevợ trong tâm trı́mınh. ̀ Và ông ay muon đảm bảo rang, những kỷ niệm êm đem, đẹp đẽ đó sẽ không bao giờ mờ nhạt theo thời gian. Người đàn ông ay là Hoàng đe Shah Jahan. Người vợ của ông là Hoàng hậu Arjumand Banu Begum. Bà von là công chúa nước Ba Tư theo đạo Hoi. Hoàng đeShah Jahan là con trai của Hoàng đeJehangir và là cháu trai của Đại đeAkhar. Vào năm 14 tuoi, Hoàng đeShah Jahan đã gặp và nảy sinh tınh ̀ cảm với công chúa Mumtaz. Năm năm sau, vào năm 1612, họ đã ket hôn. Hoàng hậu Mumtaz Mahal, người luôn “như hınh ̀ với bóng” với Hoàng đeShah Jahan, qua đời vào năm 1631 trong lúc sinh đứa con thứ 14 của hai người. Chınh ́ noi nhớ dành cho người vợ yêu đãkhien Hoàng đeShah Jahan cho xây dựng một lâu đài lộng lay đedành riêng cho Hoàng hậu Mumtaz. Ngày nay, mọi người gọi công trınh ̀ nguy nga đó là Taj Mahal. C LĂNG MỘ TAJ MAHAL Ở ĐÂU? ---❊ ❖ ❊--- ứ moi năm lại có hơn hai triệu du khách ghé thăm thành phoAgra, An Độ. Có người lặn lội từ bên kia bán cau. Họ đen đethưởng ngoạn công trınh kie ̀ n trúc noi tieng bậc nhat the giới. Taj Mahal! Vòm đá cam thạch tỏa rạng dưới ánh mặt trời và lap lánh khi ánh trăng chieu rọi. Nhieu người quả quyet đây là công trınh ̀ đẹp nhat the gian. Taj Mahal không đứng một mınh. ̀ Đó là một phan của cụm kien trúc đen đài và vườn tượ c chiem diện tıch ́ gan 170.000 m2, ngự ven dòng Yamuna, con sông lớn nhat mien Bac An. Ai chưa biet sẽtưởng Taj Mahal là một lâu đài. Nhưng kỳ thự c nó không đượ c xây cho người song. Taj Mahal là lăng mộ vua Shah Jahan và hoàng hậu Mumtaz Mahal. Taj Mahal là viet tat tên hoàng hậu. Shah Jahan rat mự c yêu thương vợ mınh. ̀ Hoàng hậu mat sau khi hạ sinh người con thứ mười bon. Shah Jahan nguyện xây một lăng mộ lộng lay đe bày tỏ tınh y ̀ êu bat diệt với bà… và ông đã y lời. Ấn Độ hiện đại Dau đượ c dựng từ ngót nghét 400 năm trước, Taj Mahal van là bieu tượng của An Độ ngày nay. An Độ có 1,2 tỷ dân, đông thứ hai trên the giới, xep sau Trung Quoc. Agra, nơi lăng mộ Taj Mahal tọa lạc, cách thủ đô New Delhi gan 210 km. An Độ là quêhương của các tôn giáo lớn. Nhieu ngôn ngữ đượ c dùng trong lãnh tho. Trước kia, chınh ́ sự đa dạng này đãngăn trở An Độ trở thành một quoc gia thong nhat. Ngày nay, phan lớn người An Độ đeu kiêu hãnh vebedày truyen thong và văn hóa đa dạng của đat nước mınh. ̀ CHƯƠNG 1 ---❊ ❖ ❊--- TUỔI THƠ TRÀN HẠNH PHÚC V ịhoàng đe, sau này đượ c biet đen với tên gọi Shah Jahan, là hoàng đe thứ năm của đequoc Mogul (1526 - 1858), vùng đat bao trùm phan lớn An Độ ngày nay. Ơ giai đoạn cự c thinh, ̣ đequoc Mogul bao trùm cả phan lớn Pakistan và Afghanistan. Sáu vị vua đau tiên của đequoc Mogul han là những bậc đevương giàu nhat thegian. Những vị khách phương Tây đãlan truyen nhieu câu chuyện vesự giàu có và quyen lự c của Mogul. Các hoàng đephương Tây ngưỡng vọng một Mogul lộng lay, xa hoa. Khoảng những năm 1600 và 1700, thuật ngữ “Great Mogul” trong tieng Anh hàm ý dạng quyen lự c cai tri ṭ ột bậc mà vua chúa phương Tây khao khát. Tieng tăm vesự giàu có của Mogul đãtạo ra từ “mogul” trong tieng Anh đechı̉người giàu có – mà ngày nay van còn sử dụng. Những người đạt thành tựu chói lọi trong kinh doanh, đặc biệt là trong công nghiệp điện ảnh, đượ c gọi là “mogul”. Nói tới Shah Jahan, mọi thứ liên quan đen ngày sinh của ông vào năm 1592 dường như đeu là điem tot. Ay là năm 1000 trong lich ̣ Hoi giáo và tháng trùng với tháng sinh của Đức Muhammad – người sáng lập đạo Hoi. Hồi giáo Hoi giáo khởi phát từ nhàtiên tri Muhammad vào thekỷ7. Ngài song ở A Rập. Thánh kinh của đạo Hoi làKinh Koran. Giong như Do Thái giáo và Kitô giáo, Hoi giáo răn dạy rang chı̉ có một Thiên Chúa. Tın ́ đoHoi giáo tin rang Chúa Jesus, Moses là những nhà tiên tri giong như Đức Muhammad. Tın ́ đoHoi giáo coi Mecca, thành phothuộc A Rập Saudi, là vùng đat thánh. Moi ngày năm lan, họ hướng vethánh đia ̣ Mecca cau nguyện. Ai nay đeu co gang hành hương ve đat thánh ıt nha ́ t một lan trong đời. Vào thời cođại, tın ́ đoHoi giáo đãtruyen bá tôn giáo của mınh ̀ ra cả một vùng rộng lớn, từ Bac Phi đen trung tâm châu A. Những hoàng đe của đequoc Mogul cũng là tıń đoHoi giáo. Nhưng họ van chap thuận cho than dân theo tôn giáo khác. Khi sinh ra, hoàng tử đượ c đặt tên là Khurram, hàm ý “tràn hạnh phúc”. Trước khi cậu bé chào đời, một nhà tiên tri trong trieu đãcó lời tiên đoán với Ruqaiya, người vợ đau của ông nội hoàng tử. Rang đứa trẻ này sẽ có một tương lai rự c rỡ và “chói lọi hơn cả vang dương”. Ruqaiya không có con cái. Bà muon nuôi dưỡng hoàng đetương lai. Thenên mới lên sáu, hoàng tử Khurram đãbị đoạt khỏi tay mẹ và đưa tới choRuqaiya. Người ta bù đap noi mat mát này cho người mẹ bang ngọc ngà châu báu. Ke từ đó, Ruqaiya lo việc nuôi dạy hoàng tử nhỏ. Như mọi đứa trẻ hoàng gia, hoàng tử Khurram lớn lên trong hậu cung. (Từ “hậu cung” trong tieng Anh là “harem”, xuat phát từ tieng A Rập với nghıa ̃ “bat khả xâm phạm”.) Ay là nơi phụ nữ và trẻ em hoàng gia sinh song, tách biệt han với thegiới đàn ông. Những người vợ vua song ở đó, cùng mẹ, dı, ̀ cháu chat nhà vua. Cung nữ cũng song ở đó. Ngay cả những người bảo vệ hậu cung cũng là phụ nữ đượ c rèn giũa kiem cung. Chı̉có duy nhat một người đàn ông trưởng thành đượ c bước vào đây là hoàng đe. Ong ngủ tại nơi này. Phan lớn giay tờ quan trọng đượ c lưu giữ ở hậu cung. Hậu cung Hậu cung là một quan thenhà ở hoàng gia xa hoa, rộng lớn. Ngoài trường học, khu chăm sóc trẻ em, còn có chợ búa, xưởng giặt, nhà bep, sân chơi, nhà tam. Các trò giải trı́là ban pháo hoa, bieu dien đieu khien ran, bieu dien gau nhảy, đau linh dương. Nhưng thú vui đượ c ưa thıch́ nhat là chưng cat dau thơm. Người phụ nữtrong hậu cung thậm chı́còn bỏ von làm ăn ở bên ngoài. Theo truyen thong Hoi giáo, khi xuat hiện ở nơi công cộng, phụ nữphải che mặt bang một tam mạng. Nhưng ở trong cung, họ có the gỡ mạng che. Khurram bat đau học tập từ lúc bon tuoi bon tháng bon ngày. (Bon đượ c coi là con somay man). Cậu học ở ngôi trường nam trong thánh đường Hoi giáo. Ơ đây, cậu đượ c tım ̀ hieu giáo lý, nghệ thuật, văn chương và lich sư ̣ ̉. Cậu còn đượ c học ve hoàng tộc và to tiên nhà Mogul. Từ tam bé, Khurram đã rat yêu thıch ́ những thứ đẹp đẽ. Cậu thıch́ xức nước hoa ướt đam mınh ̀ và quan áo, thıch ́ chơi đùa cùng ngọc quý. Nhưng cậu cũng đượ c học đetrở thành chien binh. Săn ban và đánh trận là một phan cuộc đời cậu bé. Khurram hay đượ c gan gũi với ông nội – vua Akbar. Nhà vua đem cậu ra chien trường đerèn giũa kiem cung và học cưỡi ngự a. Mới lên chın, ́ cậu bé Khurram đã đượ c tham gia vào hội đong quân sự. Những ngày vua Akbar hap hoi, Khurram không rời khỏi giường ông nội nửa bước. Chın ́ ngày sau khi nhà vua băng hà, cha của Khurram lên ngôi ở Pháo Đài Đỏ tại Agra. Ong lay hiệu làJahangir, “Người chinh phục the giới”. Pháo Đài Đỏ Vua Akbar là một công trınh ̀ sư vı̃đại. Ong đãcho xây Pháo Đài Đỏ kỳ vı̃ở Agra. Kien trúc này gom cung điện, sảnh thiet trieu, cung that hoàng gia và trieu than. Bao quanh pháo đài là 2,5 km tường kép. Đe phôtrương sức mạnh, có lan vua Akbar vừa kẹp moi bên tay một người đàn ông, vừa chạy vòng quanh pháo đài. Nơi đây, nhà vua xử án và nhận tau sớ. Một vị thượng thư của ông viet lại: “Lâu đài sa thạch đỏ, tạo vật chưa ai từng chứng kien, đượ c tạo tác từ một bậc quân vương. Chı̉riêng pháo đài đã chứa 500 tòa nhà bang đá nguy nga.” Ơ đây có hàng nghın ̀ người sinh song cùng các loài động vật như voi, sư tử, lạc đà. Pháo Đài Đỏ giữ vai trò quan trọng trong cuộc đời hoàng đe Shah Jahan và hoàng hậu Mumtaz Mahal. Thái tử Khurram tiep tục học tập, luyện rèn. Ong bộc lộ năng khieu vượt trội trong quân sự, nghệ thuật và kien trúc. Roi đen năm 15 tuoi, cuộc đời ông bong thay đoi. Đieu gı đa ̀ ̃ xảy đen? Ong gặp và phải lòng một cô gái. CHƯƠNG 2 ---❊ ❖ ❊--- ĐÔI UYÊN ƯƠNG TRẺ T rong suot mùa lehội đón mừng năm mới, phụ nữtrong cung thường tochức hội chợ ở Pháo Đài Đỏ. Họ bán hàng từ thiện. Đó là khoảng thời gian hiem hoi phụ nữ Hoi giáo có thexuat hiện trước nhieu người mà không có mạng che. Có nàng thieu nữ 14 tuoi tới phụ bán ở một quay hàng. Nàng xuat thân từ một gia đınh ̀ vai venhưng không phải là công chúa. Khurram dừng lại trước sạp hàng của nàng và mua một mieng thủy tinh to hınh̀ viên kim cương. Ong trả 10.000 rupi, mức giá cao ngat ngưởng. Sá gı̀đâu, ông có themua mọi thứ chı̉đevừa lòng người đẹp. Ngay hôm sau, ông xin cha hỏi nàng velàm vợ. Vua cha đong ý với một đieu kiện: Khurram phải chờ năm năm nữa và trong suot thời gian ay, ông không đượ c gặp nàng. Tuyệt nhiên không. Bao chuyện đãxảy ra trong năm năm. Vua cha sap đặt hôn ước cho Khurram với một công chúa Ba Tư. (Ong đượ c phép có bon vợ.) Và dau còn hai người anh, Khurram van đượ c chọn kengôi. Nghıa ̃ là ông sẽtrở thành hoàng đesau khi vua cha băng hà. Khurram đượ c quyen dùng leu đỏ. Đặc ân này thông thường chı̉dành cho hoàng tử cả. Ong còn đượ c chı hu ̉ y quân đội. Suot thời gian ay, côgái ở buoi hội chợ van luôn làtınh ̀ yêu đıch ́ thự c trong ông. Thời hạn năm năm vừa dứt, Khurram lập tức nhac vua cha ve lời hứa. Nhà vua van giữ lời. Ngày 27 tháng 3 năm 1612, một ngày đẹp đe cử hành hôn le, đôi uyên ương trẻ nên duyên. Phan lớn người An theo đạo Hindu. Vı̀vậy, dù hoàng gia có theo đạo Hoi nhưng phan lớn các nghi thức van theo truyen thong Hindu. Chú re cưỡi voi đen rước dâu. (Ganesh là vị than Hindu có đau voi. Ngài ban phước cho những sự khởi đau trọng đại.) Hindu giáo Hindu làtôn giáo truyen thong của người An, dù nhieu tın ́ đovan cho rang đó không han là tôn giáo mà là đạo lý song (dharma). Dau vậy, người theo Hindu giáo van tin vào rat nhieu vị than. Có cơ man truyện kevechuyen phiêu lưu của các vị than. Nhieu đen thờ đượ c trang trı́ bang tượng than. Ngày nay, phan đông người An van theo một somau thức Hindu. Khi chú ređen nơi, những phụ nữ giau mặt sau rèm sơn vẽlên tay chú re. Đó là nghi thức cau chúc điem lành. Vua cha that lên mũmiện của Khurram một chuoi ngọc trai. Người ta ướm lời hỏi côdâu có đong ý ket hôn chăng. Khi nàng ưng thuận, hai bên gia đınh ̀ trao nhau quà cưới. Hoàng tử Khurram rửa tay bang nước hoa hong và uong nước đó đetỏ ý cũng thuận lòng. Khurram trao cho côdâu mới tên hiệu Mumtaz Mahal, nghıa ̃ là “người đượ c yêu men nhat”. Tiệc tùng với đám rước linh đınh ̀ và pháo hoa kéo dài suot tháng. Ay mới là khởi đau của một chặng đường hạnh phúc. CHƯƠNG 3 ---❊ ❖ ❊--- SÁT CÁNH BÊN NHAU V ua Jahangir, cha của Khurram, khá thờ ơ với việc phát động chien tranh và xâm lượ c các vùng đat mới. Ong say mêvẽtranh và lich ̣ sử tự nhiên. Ong còn đam chım ̀ trong rượu và thuoc phiện. Việc trieu chınh́ đeu phó thác cho một người vợ. Nhờ Khurram đứng ra lo giữ mà đat nước không bị xẻ chia. Ong chı̉ huy quân đội và nhieu lan cam quân dẹp loạn. Phụ nữ hiem khi ra trận. Nhưng Khurram và Mumtaz yêu thương nhau đen noi khó chia rời. Mumtaz luôn sát cánh bên chong, ngay cả lúc nguy nan nhat. Bảy năm sau khi ket hôn, bà sinh bảy đứa con – hau het đeu ở trong leu trại chien trường. Dau vậy chang khi nào Mumtaz phải chiu ̣ cảnh thieu thon. Căn leu của bà không như leu trại thông thường mà rộng rãi và đay đủ tiện nghi. Leu hoàng gia đượ c trang trı́ xung quanh bang thanh gogan vải đieu. Trong leu có nhieu phòng lớn gom phòng của Mumtaz và tùy tùng. Ơ căn khác, Khurram đón tiep các tướng lınh, ̃ quân sư. Đau bep nau nướng trong một căn bep đặc biệt. Đèn thap sáng bang dau. Ca nương, vũcông, nhạc công phục vụ những màn tiêu khien. Và chı̉có hai căn leu hoàng gia như vậy. Moi sáng, người hau sẽđi trước đen điem hạ trại ke tiep. Ơ đó, họ dựng leu mới cho Khurram, Mumtaz và các trieu than khác. Khi đoàn hoàng gia tới nơi, mọi thứ đã đâu vào đay. Dau song xa trieu đınh ̀ trong một thời gian dài, Khurram van nam đượ c âm mưu phản loạn ở Agra. Một trong những người vợ đượ c sủng ái của vua cha có một cậu con trai. Bà ta tım ̀ đủ cách đeJahangir lập con mınh ̀ kevi. ̣ Khurram biet cha mınh ̀ quá yeu đuoi. Vı̀ vậy, ông noi dậy lật đo cha. Cuộc noi loạn bat thành. Nhưng Khurram van đượ c cha tha thứ với hai đieu kiện. Cả Khurram và Mumtaz đeu bị lưu đày. Và họ phải đelại hai đứa con làm con tin. Họ bịlưu đày cho đen khi vua Jahangir qua đời vào năm 1627. Người Mogul có câu: Nhà vua băng hà, hoàng tộc đau đá. Các hoàng tử hoặc “đoạt đượ c ngai vàng” hoặc “rớt xuong quan tài”. Khurram nam đượ c quân đội. Bởi vậy, chı̉trong một thời gian ngan, ông đãđánh bại và tiêu diệt het các anh em cùng cha khác mẹ của mınh. ̀ Ngày 24 tháng 1 năm 1628, Khurram chien thang khải hoàn tien ve Agra. Mumtaz sánh vai bên chong. Ay là một đám rước linh đınh, ̀ vợ chong họ cùng đoàn tùy tùng cưỡi voi tien bước. Họ rải tien cho dân chúng suot dọc đường đi. Khurram lên ngôi ngày 14 tháng 2, lay hiệu Shah Jahan, nghıa ̃ là “Chúa tethegiới”. Châu báu đượ c dội qua đau tân vương. Ong ban tặng cho hoàng hậu hàng ngàn đong vàng. Shah Jahan và Mumtaz chuyen đen song ở Pháo Đài Đỏ và bat đau bành trướng lãnh tho. Hoàng hậu trở thành quân sư thân cận và đượ c giao phó quoc an. Quoc an đượ c dùng như một con dau. Do đó, hoàng hậu đượ c quyen xem xét và đinh đoa ̣ ̣t công văn tau sớ. Shah Jahan có nhieu vợ nhưng Mumtaz luôn đượ c sủng ái bậc nhat. Một sử gia thời bay giờ cho rang Shah Jahan yêu bà “hơn nghın ̀ lan bat cứ thứ gı”̀. Ong gọi Mumtaz là “người bạn đường, bạn tâm giao, tri kỷ của một đang quân vương thang the, trong những lúc buon vui, sướng kho, khi phiêu bạt hay dừng chân dưới một mái nhà”. Bà sử dụng quyen lự c sau rèm. Nhà vua luôn hỏi ý kien của bà những chuyện quan trọng. Bởi luôn lo nghı̃đen dân nghèo nên Mumtaz đượ c dân chúng rat yêu men. Vào thời của Shah Jahan, Agra là một kỳ quan của phương Đông. Đó là nơi tụ họp của các học giả, nhà văn, lãnh tụ tôn giáo. Vien khách châu Au đen Agra lúc bay giờ môtả lại, đó là một trong những thành pholớn nhat thegiới. Hoa viên bao lay những tòa nhà đosộ hai bên bờ sông Yamuna. Shah Jahan xử án hai ngày một lan. Dân chúng đen choông cau xin ân huệ. Moi sáng, ông ra trước cửa sopháo đài đedân chúng biet rang ông còn mạnh khỏe. Vào ngày sinh nhật, ông sai người cân mınh ̀ bon lan. Lan thứ nhat, ông cân mıǹ h với bạc. Lan thứ hai, ông cân với vàng và đá quý. Lan thứ ba, ông cân với tam vải dệt từ sợi tơ, vàng và bạc. Cuoi cùng, ông cân mınh ̀ với các loại thự c pham. Tat cả những thứ này đeu đượ c ban phát cho dân chúng. Ong đıch ́ thự c là ông vua của nhân dân. Ngai vàng Chim công Ngay khi đăng quang, Shah Jahan đã cho làm một chiec ngai vàng lộng lay. Vı̀đượ c trang trı́bang lông chim công nên nó noi tieng với tên gọi Ngai vàng Chim công. Tın ́ đoHoi giáo tin rang chim công là loài gác cửa thiên đường. Vı̀ Shah Jahan xưng rang mınh ̀ nói thay lời Thiên Chúa nên ngai vàng của ông cũng giong thiên đường. Lời đetừ đượ c khac phıa ́ sau ngai vàng: “Neu có thự c thiên đường trên mặt đat, chınh la ́ ̀ đây, chınh ơ ́ ̉ nơi đây.” Một tam nệm đượ c đặt trên bục dài 2,4 m, rộng 1,8 m. Bao quanh là 12 cây cột đỡ mái vòm vươn cao 3,6 m. Nhà vua chi không tiec tay cho chiec ngai vàng. 12 cây cột đeu đượ c đúc bang vàng khoi. Người ta đã dùng tong cộng 1.134 kg vàng. Kim cương, hong ngọc, ngọc lục bảo, ngọc trai đượ c trang trı́ từ trong ra ngoài. CHƯƠNG 4 ---❊ ❖ ❊--- TẤN THẢM KỊCH C uoi xuân năm 1631, Shah Jahan đem quân tran áp một viên tong tran day binh noi loạn. Chien trường nam ở cao nguyên Deccan, phıa ́ nam An Độ. Mumtaz van theo chong như mọi bận, dù lúc này bà sap sinh đứa con thứ 14. Thời tiet cao nguyên vô cùng nóng nự c. Nhiệt độ thường xuyên lên tới gan 38 độ C. Đat bụi mù và khô can. Gan đen ngày sinh, Mumtaz chuyen đen một pháo đài nam trông xuong dòng sông. Nơi ay mát mẻ hơn. Mẹ con hoàng hậu sẽ đượ c an toàn. Ngày 16 tháng 6, quân của Shah Jahan giành thang lợi. Ong vui mừng đen pháo đài báo tin tot lành cho vợ. Nhưng Mumtaz bay giờ đang trong cơn thập tử nhat sinh. Bà vừa chuyen dạ. Đứa bé mãi không chiu ̣ ra. Bà kiệt sức vı̀cơn đau và sot. Bà nói với ngự y rang đứa trẻtrong bụng mınh ̀ đang khóc. Đó bị coi là điem xau. Ba mươi giờ sau, bà hạ sinh một bé gái. Ngự y lo hoàng hậu chang the nào qua khỏi. Và ông đã đúng. Shah Jahan đen bên cạnh vợ. Bà nói với chong đây là “thời khac lên đường”. Bà nói mınh ̀ đãmơ thay một cung điện lộng lay với vườn cây tươi tot chưa từng thay bao giờ. Bà xin hoàng đexây một lăng mộ như the cho mınh. Ba ̀ ̀ muon nơi ay phải tuyệt vời hoàn hảo tự a thiên đường. Bà mat trên tay chong khi ánh dương ngày mới bat đau hé rạng. Theo phong tục Hoi giáo, người chet phải đượ c chôn trong vòng 24 giờ. Bởi vậy, thi hài hoàng hậu yên nghı̉trong khu vườn cạnh pháo đài. Shah Jahan mặc đotang trang và đóng cửa leu. Tám ngày sau, ông xuat hiện trở lại. Râu tóc nhà vua đã bạc trang dù bay giờ ông mới 39 tuoi. Trở venhà, ông ban bothời gian đetang: cả nước đeu phải khóc thương cho Mumtaz trong hai năm. Suot quãng thời gian ay, ai cũng phải mặc đotang trang. Am nhạc, dau thơm, mỹpham, đotrang sức và quan áo màu sac đeu bi ca ̣ m. Ai không tuân theo sẽ bi tự ̉ hınh. ̀ Tháng 12 năm 1631, Shah Jahan lệnh cho con trai mang thi hài hoàng hậu trở veAgra. Hoàng tử y theo lời cha. Chàng dan đau đám rước voi mang theo thi hài mẹ trong một coquan tài vàng. Dọc đường đi, đoàn rước phát chan tien vàng và thức ăn cho dân. Những tặng vật này nham tưởng nhớ hoàng hậu Mumtaz, người luôn quan tâm đen người nghèo kho. Đoàn rước đen Agra vào khoảng đau tháng một. Hoàng hậu đượ c chôn cat cạnh dòng Yamuna. Cứ thứ tư hang tuan – ngày Mumtaz qua đời – Shah Jahan lại đen thăm mộ vợ. Ong quyet đinh ̣ lay thửa đat ven sông này làm nơi xây dựng lăng mộ nguy nga cho hoàng hậu. CHƯƠNG 5 ---❊ ❖ ❊--- MỘT KẾ HOẠCH S hah Jahan muon lăng mộ của người vợ yêu thương trông ra dòng sông Yamuna. Người chủ đat đãtặng mảnh đat ay cho nhà vua. Đoi lại, nhà vua ban cho ông cả một lâu đài. Trước cả khi lập xong kehoạch, thợ thuyen đãbat tay vào xây dựng. Nước là phan quan trọng trong kien trúc lăng mộ. Trong quan thelăng có cả kênh đào và đài phun nước. Công trınh ̀ xây gan sông nên gặp không ıt ́ trở ngại. Ơ An Độ, moi năm có một mùa mưa. Lăng mộ phải tránh đượ c lũ. Và cũng phải giữ cho nó không bi lụ ́n xuong nen đat yeu. Hàng trăm thợ bat tay vào đào móng. Shah Jahan muon xây càng nhanh càng tot. Thenên đám thợ phải làm việc ngay cả lúc nang nóng cao điem. Nhiệt độ có khi lên tới 43 độ C. Họ xây dựng hệ thong đường ong và kênh đào. Chúng đượ c bọc trong đá và vữa. Có tới hơn 1.000 ong như thephıa ́ dưới móng. Roi người ta lap đá vào móng đe tôn cao. Các công trınh ̀ sư lập tức bat tay vào thiet kelăng mộ. Shah Jahan đã đem các nghệ sı, ̃ công trınh ̀ sư noi tieng khap châu A veđây. Nhưng không một ai đượ c ghi công thiet keTaj Mahal. Bản thân Shah Jahan rat yêu thıch lı ́ nh vư ̃ ̣ c kien trúc và có the ông đã giám sát toàn bộ dự án. Taj Mahal không phải là kien trúc thông thường và Shah Jahan can nhan nại. Hơn 20.000 thợ xây vàthợ thủ công đãgóp sức cho công trınh̀ tưởng niệm này trong gan 22 năm. Đa phan họ theo đạo Hindu. Họ can nơi an cư và Shah Jahan đã cho xây dựng một thành phoở phıa ́ nam công trınh. No ̀ ́ đượ c đặt theo tên hoàng hậu Mumtaz. Hàng đoàn xe noi đuôi nhau vận chuyen thức ăn và vật liệu tới công trường. Người ta xây dựng cả nhà kho đechứa đo. Du khách cũng lũ lượt kéo đen đetận mat ngam nhın ̀ công trınh ̀ lạ lùng đang xây dựng. Những vi kha ̣ ́ch này còn đượ c phục vụ cả nhà trọ. Phan lớn các kien trúc lớn ở Mogul – như Pháo Đài Đỏ – đeu dùng sa thạch đỏ. Nhưng nơi an nghı̉ cuoi cùng của Mumtaz phải vô cùng đặc biệt. Dự kien phan lăng mộ chınh v ́ à nen đeu đượ c op lát đá cam thạch. Đá cam thạch đượ c vận chuyen từ xa đen. Mỏ đá ở Makrana, cách công trường hơn 300 km vephıa ́ tây. Shah Jahan đãđặt hàng toàn bộ đá ở đây đe xây dựng lăng mộ. Một giáo sı̃châu Au từng ghé thăm nơi này ghi chép lại: “Đá cam thạch trang đượ c mang vetừ cách đó cả 200 cây so… Có khoi tôi gặp trên đường… dài rộng hiem thay đen noi phải huy động cả đàn bò và trâu sừng lớn kéo những co xe to lớn, moi đàn chừng 20 hay 30 con.” Vào thời đó, thợ xây thường làm việc trên giàn giáo bang tre. Nhưng vı đa ̀ ́ xây lăng quá nặng nên giàn giáo của Taj Mahal phải xây bang gạch. Khi lăng sap xây xong, Shah Jahan nhận đượ c báo cáo rang phải mat ıt ́ nhat năm năm đedỡ het giàn giáo. Vậy là, ông ra lệnh tặng gạch cho bat cứ ai dỡ xuong từ giàn giáo. Và toàn bộ sogạch đãbien mat chı̉sau một đêm. Đá cam thạch dù đượ c đưa veđen công trường nhưng không thekéo lên vı̀ quá nặng. Thenên, thợ thuyen lại xây những con doc và dùng ròng rọc kéo đá nặng lên các tang cao nhat. Có lẽcả trâu bò, thậm chı́ voi cũng vào giúp sức. Riêng phan mái vòm lăng mộ đãnặng tới 12.000 tan, tương tương 25 chiec máy bay phản lự c. Hàng trăm thợ xây lành ngheđượ c triệu tập đeghép các khoi đá khıt́ nhau. Họ mài nhan mặt tiep xúc của từng khoi đá. Thành pham này tı̉mı̉ đen độ một sử gia đương thời viet rang không một ai có thenhın ̀ thay “bat kỳ khe hở nào ở giữa [các tảng đá]”. Sa thạch đỏ đượ c dùng trong một sophan của công trınh. ̀ Sau đó, thợ xây dùng đá cam thạch trang op bên ngoài sa thạch đỏ. Tháng 6 năm 1632, một năm sau khi hoàng hậu qua đời, letưởng niệm (Urs) đượ c cử hành ở công trường. Ketừ ay, moi năm vào ngày mat của bà, người ta lại tochức leUrs. Đó là cách tưởng nhớ hoàng hậu và giữ hınh a ̀ ̉nh bà song mãi trong lòng mọi người. Dip ̣ leay dù ảo não nhưng rat xa hoa. Leu trại đượ c căng khap hoa viên. Trên tam thảm trải bên trong, mọi người thưởng thức đoăn thức uong. Dau thơm và hương liệu ngạt ngào khap chon. Rat đông người tụ họp ở leUrs. Một sứ giả người Anh viet: “Toàn bộ mặt đat trong tam nhın ̀ của chúng tôi đeu bị che lap bởi ngự a, voi và cờ xı ngơ ́ ̣p trời… làm nên một bữa huyên náo.” Shah Jahan xuat hiện trong chiec áo tang trang. Sau khi nghe cau nguyện, ông lại lui vechon riêng ở Pháo Đài Đỏ. Ong hãy còn buon đau chưa dứt. CHƯƠNG 6 ---❊ ❖ ❊--- KẾ HOẠCH LỚN DẦN K hi công trınh ̀ hãy còn tiep tục, tam nhın ̀ của nhà vua ngày một lớn dan. Lăng mộ sẽlà một phan của khoi kien trúc phức hợp rộng lớn. Phan mộ (nơi lưu giữ thi hài hoàng hậu) sẽ nam ở trung tâm tat thảy. Phan mộ nam trên một bệ hınh̀ vuông hay plinth. Bệ rộng khoảng 29 m2 và cao hơn bảy mét. Phan chóp là mái vòm cam thạch trang trông như viên ngọc trai khong lo. Trên đınh ̉ mái vòm là một hınh ̀ chạm đau mái, tức trụ nhỏ với ba khoi cau và hınh ̀ mặt trăng lưỡi liem, bieu tượng của Hoi giáo. Ba khoi cau tượng trưng cho động vật, con người và thiên than. (Hınh ̀ chạm sơ khai làm bang vàng nhưng nay bi tha ̣ y the bang đong mạ vàng.) Khoi kien trúc dạng hınh ̀ vuông với các vạt góc tạo thành hınh ̀ bát giác. Moi góc của bon lăng mộ có một ngọn tháp cau nguyện cao gan 40 m. (Tháp cau nguyện là ngọn tháp đượ c các thay tu Hoi giáo kêu gọi tıń đođen cau nguyện.) Tháp cau nguyện ở Taj Mahal hơi nghiêng ra ngoài đe neu đo xuong cũng không làm nguy hại đen công trınh. ̀ Xung quanh lăng mộ chınh ́ có bon mái vòm nhỏ hơn, giong hệt mái vòm chınh. ́ Các hoc tường và cửa giả bao quanh đượ c thiet kegiong hệt cửa chınh. ́ Hoàng hậu Mumtaz sẽ đượ c chôn cat ở chınh ́ giữa. Theo luật Hoi giáo, thi thebà phải đượ c đặt sao cho khuôn mặt hướng vephıa ́ tây tới thánh đia ̣ Mecca. Mọi tın ́ đoHoi giáo đeu phải hướng veđó khi cau nguyện. Shah Jahan muon công trınh ̀ phải thật lộng lay khien người người muon ghé thăm. Bởi the, ở phıa ́ tây lăng mộ, ông cho xây dựng một thánh đường Hoi giáo bang sa thạch đỏ. Sàn thánh đường đượ c khảm 569 thảm cau nguyện bang đá cam thạch đen. (Tın ́ đoHoi giáo thường quỳ goi trên thảm khi cau nguyện.) Mọi thứ trong khu phức hợp đeu phải đoi xứng – có nghıa ̃ là hai mặt phản chieu nhau. Vı̀vậy, ở phıa ́ đoi diện của lăng mộ cũng có một công trınh ̀ giong thánh đường sa thạch đỏ. Đó là nơi khách khứa nghı̉ngơi. Nhà khách đượ c gọi là jahab của thánh đường hay “sự lặp lại”. Cả hai công trınh ̀ sa thạch đỏ đeu có mái vòm thap hơn đúng một nửa so với mái vòm lăng mộ chınh. ́ Vẻ đẹp của lăng mộ sẽvượt xa mọi so sánh thông thường. Tam nhıǹ cũng vô cùng quan trọng. Taj Mahal trông xuong một khu vườn có tường bao. Khu vườn này thehiện quan niệm vethiên đường của người Hoi giáo. Shah Jahan nhớ lại mong ước khi xưa của người vợ đãkhuat và tuyên bo: “Nhà của hoàng hậu sẽnhư một thiên đường.” Ong thậm chı có ̀n cho tạc một thông điệp trên cong sa thạch đỏ dan vào Taj Mahal. Hỡi linh hồn đang yên nghỉ Hãy trở về bình yên bên Thượng đế và thư thả bên Người Nhập vào đám tôi tớ của ta Và bước vào chốn Thiên đường của ta. CHƯƠNG 7 ---❊ ❖ ❊--- VÔ VÀN TRANG SỨC V ào leUrs lan thứ 12, khu mộ của hoàng hậu Mumtaz đãxây xong. Đó là vào năm 1643. Kien trúc ay vô cùng tráng lệ. Thenhưng Shah Jahan van chang vừa lòng. Ong muon công trınh ̀ phải vô cùng ngoạn mục. Nó phải đượ c trang trı y như tư ́ ởng tượng ve thiên đường. Shah Jahan thıch ́ mọi thứ trang sức. Ong tự thiet ketrang sức cho mınh ̀ và những bức tranh còn lại đen ngày nay cho thay ông vận trang sức vào cả áo quan, khăn đội đau. Ong dùng cả một chuoi ngọc trai đe cau nguyện. Ong muon tường của Taj Mahal tỏa chieu cùng trang sức. Khap công trınh la ̀ ̀ các loại đá quý và đá bán quý. Các thiet kephobien nhat là hoa đượ c ket từ những món trang sức nhỏ. Shah Jahan thıch ́ nhat hoa tulip nên nhieu hınh ̀ ảnh của loài hoa này xuat hiện trên các bức tường. Người thợ thủ công này đang dùng bánh xe mài đetạo đường vien hoa trên đá cam thạch. Roi ông cat những mảnh đá quý ghép vào sao cho vừa vặn. Ong dùng một loại keo đecođinh ̣ mảnh ghép. Bemặt bông hoa đượ c đánh bóng sao cho không nhın ̀ thay đường kẻ. Có những bông tulip đınh cư ́ ờm tinh xảo đen kinh ngạc. Đe làm một bông hoa cao gan 3 cm can tới 60 mảnh đá quý. Khoảng không gian tường lớn hơn đượ c phủ đay những cành hoa đượ c trau chuot tı̉mı. ̉ Người ta dùng cả thạch cao trang và đánh bóng đe đap noi hınh hoa. Be ̀ mặt min đe ̣ n noi khó biet đây là đá cam thạch. Chữ thư pháp đượ c khac lên các bức tường. Phan lớn trıch ́ từ kinh Koran. Người ta không hedùng mự c. Tat cả thư pháp đeu đượ c làm từ cam thạch đen. Thư pháp đóng vai trò quan trọng trong Hoi giáo vı̀từng chữ trong kinh Koran đeu rat thiêng liêng. Người khac những câu trıch ́ dan trong Taj Mahal đượ c nhận một vinh dự đặc biệt. Tên ông, Amanat Khan Shirazi, là cái tên duy nhat xuat hiện trong lăng mộ. Cái tên ay có nghıa ̃ là “Ong hoàng Sự thật” và đượ c chınh Shah Jahan ban ta ́ ̣̆ng. Người ta còn làm cả đèn và chân nen đethap sáng bên trong lăng mộ cũng như các tòa khác trong công trınh. ̀ Ban đau còn có thảm và đệm sàn nhưng đen nay không còn nữa. Sau khi khâu trang trı́ hoàn tat là đen phan xây dựng hào nước và vườn bên ngoài. Những kien trúc này sẽ hoàn thiện ý tưởng thiên đường theo quan niệm Hoi giáo. CHƯƠNG 8 ---❊ ❖ ❊--- KHU VƯỜN P aradise (thiên đường) trong tieng Anh xuat phát từ tieng Ba Tư pairidaeza, nghıa ̃ là “khu vườn có tường bao”. Thử nghı̃mà xem. Khu vườn có tường bao bọc sẽyên bınh ̀ biet chừng nào. Như thiên đường vậy. Nước là phan quan trọng trong các khu vườn Hoi giáo. Theo kinh Koran, thiên đường có bon dòng sông. Do đó, khu vườn ở Taj Mahal cũng đượ c chia thành bon dòng nước. Bon dòng nước gặp nhau ở trung tâm khu vườn, một honước bang đá cam thạch trang có đài phun nước. Honước này tượng trưng cho nơi con người và than linh gặp gỡ. Cuoi kênh đào đông-tây, người ta dựng một sân khau nhạc. Bon ôvuông do dòng nước phân chia đượ c phủ đay cây coi và hoa lá. Cây đượ c chọn đelay bóng râm và hương thơm. Cây sinh sôi ket quả. Hoa điem thêm sac hương. Chim làm todưới bóng cây và hòa tieng hót trong không trung. Tới đây, du khách đeu phải căng het mọi giác quan đe cảm nhận. Nước của các dòng chảy và đài phun nước đượ c lay từ sông Yamuna. Dan đượ c nước vào đây đòi hỏi một kỹthuật tài tınh ̀ vı̀ sông Yamuna thap hơn nen móng của Taj Mahal. Đau tiên, người ta phải dan nước sông vào belang. Ơ đây, bùn đat và tạp chat lang xuong, chı cỏ ̀n nước sạch. Sau đó, một hệ thong 13 pur đưa nước lên một máng nước bang gạch. Một pur gom một trục lăn lớn quan dây thừng. Một đau dây thừng gan với chiec xôbang da. Một cặp trâu kéo trục lăn, đieu khien chiec xô lên xuong. Một pur khác đonước vào chiec bekhác cho đen khi bang mức nen Taj Mahal. Từ đó, nước đượ c dan trự c tiep vào các dòng nước quanh khu vườn. Khi du khách bước vào cong, họ sẽtrông thay mái vòm trang vı̃đại của Taj Mahal hai lan. Lan đau là chınh ́ mái vòm và lan sau là hınh ̀ ảnh mái vòm soi bóng xuong honước phıa ́ trước. Tam nhın ̀ ay đượ c sap đặt kỹlưỡng đebat cứ ai cũng phải dừng lại ngam nhın. ̀ Du khách hôm nay van thường làm như the. CHƯƠNG 9 ---❊ ❖ ❊--- BỊ CẦM TÙ K ý ức vehoàng hậu có lẽđãkhien nhà vua đau buon đen mức không theở lại thêm. Mặc dù Taj Mahal còn dở dang nhưng năm 1639, ông đã bat đau cho xây dựng một thành pho đượ c đặt theo tên mınh: ̀ Shahjahanabad, cách Agra hơn 60 km, ở bờ tây sông Yamuna. Ơ đó có một thi tr ̣ an tên là Delhi. Công trınh ̀ chıń h ở thành phonày là Pháo Đài Đỏ mới, rộng gap đôi pháo đài cũở Agra. Bản thân nó đãhệt như một thành pho. Nam trong vòng bao bọc của những bức tường sa thạch đỏ và hào nước, pháo đài gom 27 ngọn tháp và 11 cong lớn. Bên trong là những con đường lớn, chợ búa, hàng quán, nhà ở của trieu than, cung điện và những chiec leu đượ c trang trı́bang vàng, đotrang sức. Hoàng đevà gia đınh ̀ song trong cung điện. Một lữ khách Pháp mô tả: “Hau như moi tòa đeu có bechứa nước chảy trước cửa; bon belà vườn tượ c, ngõ hẻm, dòng nước, đài phun nước, hang động, những ham sâu đủ tránh ánh nang mặt trời vào ban ngày… [và] những bậc cao đesay giac veđêm. Bên trong tường thành là chon mơ này, không áp lự c hay nóng bức.” Năm 1648, Shah Jahan xuôi thuyen dời đôtới pháo đài và mang theo cả Ngai vàng Chim công. Bay giờ ông đãvươn tới đınh ̉ cao quyen lự c. Noi thương nhớ hoàng hậu van chưa nguôi. Tien thue của các vùng xung quanh đeu đo vào xây dựng và bảo trı T̀ aj Mahal. Taj Mahaj, pháo đài và những công trınh ̀ đãvat kiệt ngân khohoàng gia. Những that bại quân sự lại khien tınh ̀ hınh ̀ càng thêm căng thang. Sau khi Shah Jahan lâm bệnh năm 1657, bon người con của ông tranh giành ngôi báu. Cuoi cùng, Aurangzeb đãđánh bại tat cả, hành hınh ̀ những người anh em của mınh ̀ và lên ngôi. Khi Shah Jahan khỏi bệnh, ông co đoạt lại vương quyen. Nhưng Aurangzeb không từ bỏ. Ong tuyên bocha mınh̀ không đủ sức nam quyen và giam cha ở Pháo Đài Đỏ Agra. Shah Jahan song ở đó trong tám năm cho đen khi mat vào năm 1666. Từ pháo đài, ông có the ngam nhın co ̀ ̂ng trınh mı ̀ nh x ̀ ây cho hoàng hậu. Shah Jahan mat khi đang đọc kinh cau nguyện. Suot những ngày cuoi đời của ông, người hau đặt một tam gương đeông có thenhın ̀ thay Taj Mahal từ giường bệnh. Aurangzeb lệnh chôn cha mınh ̀ ở Taj Mahal, cạnh người vợ yêu thương. Phan mộ của Shah Jahan là phan duy nhat không cân xứng với tong the công trınh. ̀ Du khách ngày nay Ngày nay, du khách có theleo lên bệ và bước qua cong chınh́ của Taj Mahal. Ơ bên trong, ánh sáng tự nhiên tràn vào qua cửa sotrên cao. Trên tran vòm là một chiec đèn lớn. (Do người đời sau thêm vào.) Vòm mái bên trong nhỏ hơn bên ngoài. Đieu này khien tỷ lệ kien trúc thuận mat hơn. Hau het khu vự c bên trong là chon tôn nghiêm, đượ c bao bọc trong một màn che cam thạch trang cao gan hai mét. Màn che đượ c chạm khac tinh xảo trông như tam đăng ten. Ơ đó có hai mộ giả. (Mộ giả trông như một coquách nhưng không chứa thi the.) Chúng chı̉tượng trưng cho nơi yên nghı̉ của đức vua và hoàng hậu. Từ đây, một hành lang dan vào căn phòng toi là nơi chứa quan tài thự c sự. Không ai đượ c phép bước chân vào đó. Dòng chữ khac trên tường lăng mộ là lời khan nguyện buon đau: “Hãy cứu chúng con, hỡi Thượng đe, chiu ̣ đựng những đieu mà chúng con không thechiu ̣ đựng.” Đieu đức vua không thechiu ̣ đựng chınh ́ là mat đi người vợ yêu dau. CHƯƠNG 10 ---❊ ❖ ❊--- SUY TÀN N ăm tháng trôi đi, Taj Mahal phải hứng chiu ̣ cảnh đonát, điêu tàn, bỏ mặc. Với một công trınh ̀ lay nước làm vai trò chủ đạo, sự rò rı̉là van đe khủng khiep. Ngay cả trong thời gian Shah bị giam cam, con trai ông cũng gửi thông báo cho ông ve những lan sửa chữa rò rı.̉ Quân xâm lượ c ngoại bang đã khien đe che Mogul suy yeu. Năm 1739, vua Nadir Shah của Ba Tư xâm lượ c An Độ và mang Ngai vàng Chim công ve nước. Tám năm sau, ông bi sa ̣ ́t hại và ngai vàng bi pha ̣ ́ hủy. Người châu Au bat đau thiet lập thuộc đia ̣ ở An Độ. Năm 1608, một công ty ở Anh gửi các thương đoàn đau tiên tới nước này. Năm 1757, công ty Đông An Anh chınh ́ thức nam quyen cai trị đat nước An Độ, bay giờ không có chınh qu ́ yen trung tâm. Thự c dân Anh thờ ơ với những công trınh ̀ lich ̣ sử của người An. Ngay cả Taj Mahal cũng không đượ c coi trọng. Họ còn đexuat tháo dỡ công trınh ̀ và đưa đá cam thạch veAnh. May thay, kehoạch đó tỏ ra khá ton kém nên không đượ c tien hành. Dân điạ phương cũng không may gın ̀ giữ Taj Mahal. Năm 1754, bọn cướp đãđột nhập vào các ngôi mộ phıa ́ dưới thánh đia ̣ và lay đi vàng bạc châu báu. Người ta lay Taj Mahal làm nơi nhảy múa, cam trại. Nhieu loại đá quý trên tường bi đu ̣ ̣c đẽo và đánh cap. Năm 1857, lự c lượng noi dậy Sepoy Mutiny đãtım ̀ cách lật đoCông ty Đông An Anh. Lúc này công ty van nam giữ quân đội riêng. Quân đội Anh dập tat cuộc bạo động. Và những ông vua Mogul cuoi cũng bị lưu đày. Công ty Đông An Anh phá hủy bên trong Pháo Đài Đỏ ở Delhi và dùng làm doanh trại. Nhưng ngày tàn của Công ty Đông An Anh cũng đen. Chınh ́ phủ Anh đãtiep quản và sở hữu nó. Nữ hoàng Anh Victoria xưng làm Nữ hoàng An Độ. Năm 1912, Delhi (trước đây là Shahjahanabad) trở thành thủ đô của nước An Độ thuộc Anh. Suot thời gian cai tri, ̣ nước Anh cosức phôdien quyen lự c bang cách trùng tu một sodi sản của An Độ. Taj Mahal là một trong sođó. The nhưng người Anh lại yêu thıch ́ các bãi cỏ. Họ trong cỏ trong vườn cây trái thuở xưa. Đó tuyệt nhiên không phải thiên đường trong hınh ̀ dung của hoàng đe Shah Jahan. CHƯƠNG 11 ---❊ ❖ ❊--- NIỀM KIÊU HÃNH CỦA ẤN ĐỘ N ăm 1947, An Độ giành đượ c độc lập. Nen cai trị của Anh sụp đo. Một buoi lelong trọng đãdien ra tại Pháo Đài Đỏ tại Delhi. Đó là khoảnh khac của niem hy vọng và tự hào An Độ. Đat nước sap sửa bước sang cheđộ dân chủ, người dân đượ c bỏ phieu bau ra lãnh đạo. Taj Mahal lộng lay trở thành bieu tượng kiêu hãnh của đat nước. Một nhà thơ noi tieng của An Độ đã viet: Bạn từng hay về hoàng đế Shah Jahan, Về cuộc đời, tuổi trẻ, sự giàu sang, danh giá Tất thảy trôi đi trên dòng chảy tháng năm Nhưng có một giọt nước mắt cô độc Mãi lặng rơi Trong dáng dấp Của Taj Mahal diễm lệ trắng ngời. Chınh ́ quyen mới tiep tục nolự c của người Anh nham bảo vệ di sản. Nhưng đat nước còn nhieu việc phải làm trước khi khôi phục các công trınh ̀ cokınh. ́ Người dân còn nghèo đói. Kỹthuật canh tác nông nghiệp can đượ c cải tien. Nhà máy can đượ c xây dựng. Nhưng Taj Mahal mau chóng trở thành điem du lich ̣ thu hút. Du khách khap thegiới tới đây thưởng ngoạn. Chınh ́ họ đãđem đen nguon kinh phı đe ́ thúc đay kinh te An Độ. Đó chınh ́ là động lự c đechınh ́ phủ An Độ tu boTaj Mahal. Mục tiêu là phục hoi công trınh ̀ như thuở ban đau. Các nhà sử học tım ̀ kiem tư liệu vekien trúc xây dựng nhà cửa, vườn tượ c. Các nhà khoa học chọn lự a chınh x ́ ác loại cây từng đượ c trong trong vườn thuở trước. Năm 1983, tochức UNESCO của Liên hợp quoc đãđưa Taj Mahal và Pháo Đài Đỏ vào hạng mục Di sản văn hóa thegiới. Nhờ vậy càng có thêm nguon tien đe phục che Taj Mahal. Di sản văn hóa thế giới UNESCO (To chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa thegiới) đã lập danh sách Di sản văn hóa thegiới. Danh sách này gom hơn 1.000 điạ điem có vai trò quan trọng trong nen văn hóa nhân loại. Một sonhư Taj Mahal, Tượng Nữthan Tự do... do con người tạo ra. Sokhác như đại vự c Grand Canyon (Mỹ) do thiên nhiên kien tạo. Việt Nam có tám di sản: Hoàng thành Thăng Long, thành nhà Ho, quan thedi tıch ́ cođôHue, phocoHội An, thánh đia ̣ MỹSơn, vinh ̣ Hạ Long, vườn quoc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, quan thedanh thang Tràng An. An Độ̣ có 23 di sản. Ngoài Taj Mahal còn có những nơi đượ c nhac đen trong cuon sách này là Pháo Đài Đỏ ở Agra và Pháo Đài Đỏ ở Delhi. Khoản tien phục chetrở thành van đecap thiet. Bởi cuoi những năm 1990, phan lớn Taj Mahal trông vô cùng xập xệ. Agra trở thành thành phocông nghiệp lớn. Nhà máy xả khói mit ̣ mùng và bụi ban. Khói làm o màu đá cam thạch của Taj Mahal. Cũng như nhieu quoc gia, lưu lượng xe máy lớn gây thêm tınh tr ̀ ạng ô nhiem. Thêm vào đó là những bep lửa do những người nghèo song ở khu vự c gan đó nau ăn. Hiện nay, người ta đang nolự c chong lại nạn ô nhiem nham bảo vệ Taj Mahal. Ơ Agra chı̉bán xăng không chı. ̀ Người dân bat buộc phải nau ăn bang ga. Moi năm lại có hai đen ba triệu du khách vieng thăm Taj Mahal. Phan lớn là người An. Du lich ̣ mang lại nguon lợi lớn. Nhưng đám đông cũng khien công trıǹ h thêm hư hại. Ngày nay, xe chạy xăng bị cam trong vòng nửa cây soquanh Taj Mahal. Du khách phải di chuyen bang xe điện hoặc xe động vật kéo. Đekhôi phục màu nguyên bản của Taj Mahal, người ta phải dùng một loại bùn đặc biệt dành cho đá. Tiep theo làtay rửa bang nước tinh khiet. Họ phải dựng cả một giàn giáo khong lo trợ giúp. Năm 1999, An Độ bước vào cuộc chien với nước Pakistan láng gieng. Liệu Taj Mahal có trở thành mục tiêu tan công? Hai năm sau, đebảo vệ công trınh, ̀ các thợ may đia ̣ phương đãmay một tam lưới ngụy trang bọc khap công trınh. ̀ Đieu này sẽbảo vệ Taj Mahal khỏi bom đạn. Dù Taj Mahal không bịtan công nhưng những nolự c ay chứng tỏ người dân An Độ đã lo lang cho công trınh bie ̀ t chừng nào. CHƯƠNG 12 ---❊ ❖ ❊--- KHÁM PHÁ MỚI Đ en nay, Taj Mahal van còn nhieu đieu khien các nhà nghiên cứu nghệ thuật boi roi. Trong khu vườn lăng mộ Hoi giáo, lăng mộ thường nam ở hợp lưu các dòng nước. Nhưng Taj Mahal lại không tuân theo quy tac ay. Lăng mộ nam ở đau rat xa của một dòng nước. Trong những năm 1990, các nhà khoa học đãtien hành khai quật khu vự c bên kia sông. Họ làm sạch lớp phù sa và phát quang đám cỏ dại hınh ̀ thành qua nhieu thekỷ. Ơ bên dưới, họ khám phá ra một thứ tuyệt vời – dau tıch cu ́ ̉a khu vườn tráng lệ thuở xưa. Cũng giong như khu vườn trong Taj Mahal, nó từng có những loi đi, sảnh đường, honước, đài phun nước, cây coi và hoa. Một bức tường gạch, thạch cao và sa thạch đỏ bao quanh khu vườn. Bon đài phun nước sa thạch tran giữ bon góc. Đây là “vườn ánh trăng”, nơi nhın ̀ Taj Mahal đẹp nhat veđêm. Trong tam nhın ̀ ay, có dòng sông Yamuna phản chieu ánh trăng. Đen tận ngày nay, mái vòm của Taj Mahal van lap lánh dưới trăng ram. Hoa trong vườn chủ yeu là hoa màu trang. Chúng đượ c chọn vı̀tỏa hương vào ban đêm. Khám phá này chứng tỏ lăng mộ nam chınh ́ giữa đường noi từ phan cuoi khu vườn ánh trăng và loi vào chınh. ́ Như có người từng dự đoán, lăng mộ chınh la ́ ̀ trung tâm của một tong the công trınh kho ̀ ng lo. Ngày nay, giong như khu vườn ở loi vào của Taj Mahal, khu vườn đêm bên kia sông cũng đang đượ c phục che. Có 81 loài hoa, đeu là những loài hoa ưa thıch ́ của người Mogul. Ban đêm, hoàng đe Shah Jahan thıch ng ́ am nhın quang ca ̀ ̉nh từ đây. Vào những đêm trăng sáng trời trong, Taj Mahal lại tỏa chieu như hơn 350 năm ve trước. Bí ẩn Taj Mahal Từ thuở đượ c xây, những truyen thuyet veTaj Mahal đãlan xa muôn nẻo. Một trong những câu chuyện phobien nhat là Shah Jahan đinh ̣ xây lăng mộ đặc biệt bang đá đen cho chınh ́ mınh, ̀ giong hệt lăng mộ của hoàng hậu. Sau đó, ông không the thự c hiện đượ c vı bi ̀ giam ca ̣ m. Nhưng thiet ketong thecủa Taj Mahal cho thay ông không có ý đinḥ xây dựng lăng mộ thứ hai. Khám phá vekhu vườn ánh trăng bên kia sông chı̉ ra rang ngôi mộ vòm trang là trung tâm của khu phức hợp có tınh ́ đoi xứng. Đặt ngôi mộ thứ hai trong phức hợp này sẽphá vỡ tong the. Một truyen thuyet khác là những người thợ xây dựng Taj Mahal đeu bị cat tay đekhông thexây dựng đượ c bat cứ công trınh ̀ kỳ vı̃nào như the. Câu chuyện này là bia ̣ đặt. Shah Jahan còn có những dự án khác. Tım thơ ̀ ̣ đe thự c hiện dự án đó sẽ khó khăn chừng nào neu hınh pha ̀ ̣t kia là “phan thưởng” cho công việc. NHỮNG DẤU MỐC LỊCH SỬ CỦA TAJ MAHAL 1526 - Khởi đau đe che Mogul của An Độ 1556 - Akbar Đại đe đăng quang 1592 - Khurram, hoàng đe tương lai Shah Jahan ra đời 1607 - Khurram gặp hoàng hậu Mumtaz 1612 - Đám cưới của Khurram và Mumtaz 1631 - Hoàng hậu Mumtaz qua đời 1632 - Khởi công Taj Mahal 1658 - Aurangzeb ke vi vua cha ̣ 1666 - Shah Jahan qua đời 1869 - Mahatma Gandhi chào đời 1877 - Nữ hoàng Victoria đăng quang Nữ hoàng An Độ 1947 - An Độ giành độc lập 1983 - Đượ c UNESCO công nhận di sản văn hóa the giới Những năm 1990 - Dau tıch ́ của Mehtab Bagh (vườn ánh trăng) đượ c khám phá ở bên kia sông 1998 - Tòa án toi cao An Độ ban bolệnh chong ô nhiem đebảo vệ công trınh kho ̀ ̉i sự xuong cap 1999 - Chien tranh An Độ - Pakistan, Taj Mahal đượ c ngụy trang 2007 - Đượ c chọn là một trong bảy kỳ quan thegiới hiện đại với hàng triệu phieu bau NHỮNG DẤU MỐC LỊCH SỬ THẾ GIỚI ---❊ ❖ ❊--- 1504 - Michelangelo điêu khac bức David 1600 - Công ty Đông An Anh đượ c thành lập 1610 - Galileo quan sát thay mặt trăng của Sao Mộc bang kınh ́ vien vọng 1619 - Con tàu Hà Lan đau tiên đưa nô lệ từ châu Phi tới Bac Mỹ 1620 - Pligrim đen Plymouth Rock 1642 - Nội chien Anh bat đau 1644 - Trieu đại nhà Minh của Trung Hoa ket thúc 1661 - Xây dựng cung điện Versailles, Pháp 1837 - Victoria trở thành Nữ hoàng Anh 1885 - Tòa nhà chọc trời đau tiên trên thegiới đượ c xây dựng ở Chicago 1945 - Liên Hiệp Quoc đượ c thành lập 1971 - An Độ tien hành chien tranh với Pakistan, giúp Bangladesh giành độc lập 1985 - Ronald Reagan nhậm chức Tong thong Hoa Kỳ 1991 - Chien tranh Vùng Vinh giư ̣ ̃a Mỹ và Iraq 2010 - Burj Khalifa ở Dubai trở thành tòa nhà cao nhat the giới """