Kỹ Năng Giao Tiếp Đỉnh Cao PDF EPUB

" Kỹ Năng Giao Tiếp Đỉnh Cao PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Kỹ Năng Giao Tiếp Đỉnh Cao PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo HỘI MÊ SÁCH Tải eBooks miễn phí tại https://hoimesach.com Nhận eBooks miễn phí qua Zalo: https://zalo.hoimesach.com Group: https://facebook.com/groups/mesachhoi LÝ TỬ QUYÊN Nhà văn 8x, tốt nghiệp nghiên cứu sinh học viện Khoa học Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp thì bén duyên với văn chương, là tác giả của rất nhiều bài viết vừa sâu sắc, cảm động vừa truyền cảm hứng, được đông đảo bạn đọc yêu thích. Tác giả hiện đang sống ở Bắc Kinh, từng làm biên tập, thích đi du lịch, thưởng thức các món ăn ngon, và mong rằng có thể dùng lời văn dịu dàng, ấm áp để xoa dịu tâm hồn bạn. Lời nói đầu Năm tháng xoay vần, buồn vui giao hòa, nhắm lại khoảng thời gian đã sống thấy phần nhiều là những biến động thăng trầm, bão giông vần vũ. Mỗi chúng ta vốn chỉ là một điểm màu, trải bao mưa nắng chìm nổi, nếm bao đắng cay mặn ngọt, qua bao buồn vui hợp tan, những chấm nhỏ trở thành những dải màu ngắn dài khác nhau, và rồi, các dải màu đan cài lồng ghép, hoàn thiện từng bức họa đồ cuộc đời đầy sinh động, mỗi người mỗi khác. Điểm màu khởi nguyên bởi định mệnh, không ai được quyền lựa chọn, nhưng đoạn kết của cuộc đời ra sao đều là do mỗi chúng ta. Không phải đời ai cũng có thể hào quang xán lạn, nhưng điểm chung của những cuộc đời rực rỡ, xán lạn ấy, đó là họ đều là những kẻ giỏi ăn nói. Xét từ góc độ nào đó, chẳng phải cuộc đời được dệt nên bởi ngôn ngữ của chúng ta hay sao. “Chốt lưỡi đầu môi” không phải chỉ dùng để ăn ngon mà còn tạo ra “tài ăn nói”, dựng nên sự nghiệp, làm nên hạnh phúc, các mối quan hệ, hôn nhân, tình thân, tình yêu, tình bạn, niềm vui và nỗi buồn. Dù có ở bất cứ nơi đâu, những người khéo ăn nói luôn gây dựng được cho bản thân một hình ảnh vẹn toàn. Mỗi khi vành môi hé mở, ngôn ngữ của họ tô điểm cho thế giới trở nên tươi đẹp, diễm lệ. Đổng Khanh là một trong những người như vậy. Đổng Khanh được mệnh danh là "hoa đán” của đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV). Cô xứng đáng được xưng tụng là “chị đẹp”, bởi ở cô là sự tổng hòa duyên dáng của phong thái trang nhã, khí chất trí thức, vẻ phóng khoáng, tự tin và ngôn từ lấp lánh. Đọc sách về Đổng Khanh, giống như đang nghiên cứu một giáo trình về “nghệ thuật ăn nói” kinh điển và sống động. Từng chương, từng trang, từng câu, từng chữ đều tinh túy, độc đáo, quý giá, cho ta cảm giác hân hoan “được mùa”. Nhan sắc vốn hữu hạn, chỉ có tài ăn nói không chịu thua thời gian. Tốt nghiệp Học viện hí kịch Thượng Hải, với hành trang gần ba mươi năm tỏa sáng trên sân khấu, mỗi khi cất lời, Đổng Khanh luôn khiến người ta ngưỡng mộ. Sự ngưỡng mộ đến từ trí tuệ làu thông kinh sử, từ sự từng trải, từ thói quen không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, từ số phận đặc biệt và từ “mỹ nhân tâm kế” rất duyên dáng của cô. Cô hiểu rằng nhan sắc là của trời ban, dù diễm tuyệt nhường nào cũng sẽ đến lúc khiến người ta nhàm chán, bởi vậy cô quyết ý “điểm trang” cho tài ăn nói của mình: “Môi son” ngọt ngào, hàng mi rợp bóng, đáy mắt lắng đọng, nốt ruồi mỹ nhân giữa vầng trán rộng và gò má hồng tươi phơi phới, thanh lịch, không đậm không nhạt, vừa độ say lòng. Cô hiểu rằng diễn đạt phù hợp thì lời mới hay, ý mới đẹp, vậy nên mỗi câu thoại của cô đều mượt mà, sống động. Chỉ một tiếng xưng hô cũng đủ thể hiện nền tảng học vấn. Một lời cảm ơn hay một câu tán thưởng nhẹ nhàng đều bất giác len lỏi vào trái tim người đối thoại. Có lúc tự trào vui vẻ, hoạt bát, có lúc giảng giải ôn tồn, thú vị, tất cả kết lại trong tâm tưởng người nghe một chùm sáng linh lan, hắt bóng một Đổng Khanh rực rỡ. Nếu đọc thật kỹ, bạn sẽ thấy ngôn từ mà Đổng Khanh sử dụng không bóng bẩy hay hoa lệ, nhưng những chuyện trò về đời sống bình dị qua hệ thống ngôn từ của cô lúc nào cũng trở nên giàu chất thơ hơn. Cô nhẹ nhàng, hài hước, dịu dàng, ấm áp, lúc nào cũng nhún nhường, kính trọng, tuy mỗi lời nói đều mang sức nặng “đốn tim”, nhưng cô luôn coi mình là “vai phụ”, lặng lẽ lắng nghe, khéo léo dẫn dắt, khiến người ta luôn cảm nhận được cả bầu trời yên bình giữa những khoảng lặng vô thanh. Cô là người phụ nữ dịu dàng, thấu hiểu sâu sắc và ân cần với cảm xúc của người khác. Dù khi phải từ chối, cô luôn thân ái và đầy thiện ý. Cô lúc nào cũng giàu cảm xúc, giữa những ngôn từ ôn nhu, hiền hòa khiến người ta luôn thấy được sưởi ấm. Dẫu vậy, người ta cũng thấy được sự kiên định, cứng cỏi, mạnh mẽ ẩn sau vẻ dịu dàng của người con gái Giang Nam ấy. Giọng nói rủ rỉ, tâm tình nghe thực êm tai, nhưng vẫn toát lên phong thái ung dung, bình thản, về điềm tĩnh trước những mối nguy hay những trò đùa ác ý. Đó là người bản lĩnh, nguyên tắc, chính trực, mạnh mẽ, khiến người ta không khỏi cảm động và rung động. Cô biết điều gì nên nói, không nên nói, và phải nói ra sao, diễn đạt thế nào cho vừa độ, biết tiến thoái nhịp nhàng, tự trọng và tôn trọng, không cợt nhả kém duyên, không huyên thuyên quá độ, không thích gì nói nấy, không o bế người khác,... Mỹ nhân tựa sách quý, hương bay thoang thoảng, lưu dấu thiên cổ. Bàn tay ngọc ngà lướt qua, vệt sáng chói lóa, tài hoa kỹ nữ, khúc trường ca theo cùng năm tháng, tiếng thơm muôn thuở. Nếu mỗi pho sách là một thế giới, vậy sao ta không nhẹ nhàng lật mở, trầm ngâm thưởng thức, cùng tác giả bước vào thế giới của Đổng Khanh, để cùng giải mã truyền thuyết về người con gái có biệt tài “phun châu nhả ngọc”. Chương 1 ĐA TÀI VÀ TƯ DUY TỐT GIÚP BẠN TRỞ NÊN CÓ KHÍ CHẤT Làu thông kinh sử, lời hay ý đẹp Kinh Xuân Thu chép rằng: “Con người là “người” bởi có ngôn ngữ”. Lời nói vốn vô cùng vô tận, trang nhã hay thô tục đều bởi tại tâm. Giao tiếp là một môn học rộng và sâu, không thể trông chờ ngày một ngày hai có thể thành tài, cũng không thể chỉ dựa vào một vài kỹ năng để thành công. Nghệ thuật giao tiếp giống như cát sỏi, cần được mài giũa vô số lần mới có thể biến đổi và trở thành viên ngọc lấp lánh. Mỗi người có những cách riêng để trau dồi kỹ năng giao tiếp của mình, tuy nhiên, có một điều không thể phủ nhận rằng đọc sách là kỹ năng hiệu quả nhất, nhanh nhất và bền lâu nhất giúp chau chuốt vốn từ của bạn. Ai cũng biết, Đổng Khanh là một sách, mê đọc sách. Dạo nọ, khi nhận lời phỏng vấn, người dẫn chương trình hỏi cô: “Nếu chỉ được mang ba thứ ra hoang đảo để sinh sống, chị sẽ mang theo thứ gì?” Đổng Khanh trả lời tức thì: “Sách.” Đối với cô, yêu sách và đọc sách từ lâu đã trở thành một thú bản năng. Vậy, Đổng Khanh bắt đầu đam mê đọc sách từ khi nào? Bản thân cô cũng không nhớ rõ. Có lẽ là khi người cha nghiêm nghị nói với cô con gái nhỏ: “Dù tô vẽ trang trí thế nào, khoai lang vẫn chỉ là khoai lang. Ngày ngày lãng phí thời gian trước gương soi, chi bằng dành để đọc sách.” Hoặc cũng có thể, đó là khi mẹ đặt vào tay cô danh mục những cuốn sách bà cần mua. Dù ban đầu có chút không vui, nhưng khi đắm mình trong thế giới sách, cô dần dần mê đọc. Niềm đam mê ấy kéo dài suốt chục năm, chưa bao giờ ngừng cháy bỏng. Đến nay, dù bận rộn cỡ nào, mỗi ngày cô đều dành thời gian để đọc sách, bằng không, trong lòng sẽ thấy bất an. Cô nói: “Không đọc sách giống như ăn chưa đủ no, “tinh thần” tôi sẽ chịu đói khổ.” Và để thỏa mãn cơn đói khát “tinh thần”, Đổng Khanh đã đọc rất nhiều sách với đủ thể loại và lĩnh vực, tuy không dám nhận mình thông kim bác cổ, nhưng kiến thức về văn học của cô cũng rất uyên bác. Cô thường rất tập trung mỗi khi đọc sách, và dù bận rộn đến đâu cô cũng không bao giờ đọc lướt. Cô có thói quen ghi lại những nội dung độc đáo, thú vị, và viết bình sách. Bạn đọc thường thấy cô chia sẻ lên mạng xã hội những câu trích tâm đắc trong các cuốn sách cô đọc, đều là những câu trích kinh điển. Đọc sách có khó không? Không khó, nhưng cần kiên trì. Được mấy người kiên trì đọc sách đều đặn mỗi ngày suốt cả chục năm? Chắc chắn không nhiều. Nhưng Đổng Khanh lại là một người trong số họ. Đổng Khanh từng nói: “Tôi luôn tin không có cuốn sách nào vô dụng. Luôn có những cơ hội trong tương lai để mỗi cuốn sách góp phần giúp tôi trở nên xuất sắc hơn.” Sự thực là cuộc đời rất công bằng, có công mài sắt có ngày nên kim. Và những cuốn sách đã mang đến thành công cho Đổng Khanh. Trong cuộc thi The Chinese Poetry Competition (Cuộc thi thơ từ Trung Quốc) lần thứ hai, xúc động sâu sắc trước hình ảnh một người cha yêu thơ ca và đam mê đọc sách suốt nhiều năm, nhân lúc cao hứng cô đã ngâm tặng ông câu thơ của nhà văn nổi tiếng người Argentina, người theo trường phái siêu thực Nam Mỹ - Jorge Francisco Isidoro Luis Borges. “Thượng đế ban cho anh đại dương sách bao la và cặp mắt mù lòa. Dẫu vậy, anh vẫn thầm tưởng tượng, thiên đàng phải chẳng giống như một thư viện.” Khi dẫn chương trình The Reader (Người đọc), cô cũng từng nhiều lần “nhả ngọc phun châu”. Ví như lời bình luận: “Xét từ khía cạnh nào đó, vạn vật trên thế gian vốn đều là kết quả của sự gặp gỡ. Như lạnh gặp nóng để thành mưa; từ xuân sang đông, để thành năm tháng; trời gặp đất, tạo nên vĩnh hằng; và người gặp người, tạo ra sự sống.” Những người có tài ăn nói đều phóng khoáng, rộng lượng, học rộng, hiểu nhiều. Có câu: “Núi dầu không cao, có tiên nên danh. Sông dầu không sâu, có rồng nên thiêng”. Tài ăn nói của con người cũng vậy, lời nói hay không bởi câu từ cầu kỳ, bóng bẩy mà vì có chiều sâu. Anh em nhà Wright - những người phát minh ra máy bay, trong một lần đi du lịch châu Âu đã nhận lời mời dự tiệc của giới nhà giàu. Họ được mời lên diễn thuyết trong một bữa tiệc rất linh đình, hoành tráng, khách mời quý phái, lộng lẫy, có biết bao người rào trước đón sau, biết bao kẻ nịnh nọt, bợ đỡ. Khi ấy, chiếc máy bay đầu tiên họ phát minh đã bay thử thành công tại Mỹ. Không thể khước từ lời mời, người anh bước lên bục, cầm micro trước sự tung hô vang dội của đám đông. Thế nhưng, ông Wright đã không có một bài diễn thuyết hùng hồn về quá trình gian khổ để cho ra đời chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới như đám đông trông đợi. Trái lại, ông chỉ nói một câu duy nhất: “Theo tôi được biết, trong số các loài chim, chỉ có anh vũ là biết nói, nhưng nó không thể bay cao.” Chỉ một câu đơn giản, nhưng tất cả những người có mặt trong buổi tiệc hôm đó đều hưởng ứng nhiệt liệt. Câu nói ngắn gọn mà xúc tích, hàm chứa triết lý sâu sắc của ông Wright xuất phát từ những trải nghiệm phong phú và những đỉnh cao ông đã đạt được, mà không phải ai cũng có thể vươn tới. Hay nói cách khác, càng từng trải, càng lên cao, trông xa thì sự hiểu biết, cách nhìn đời và nhận thức của con người càng trở nên khác biệt. Cách nhìn đến từ tầm nhìn, tầm nhìn đến từ nhận thức. Chúng ta không thể lặp lại những trải nghiệm quá khứ, thời gian cũng không thể bất ngờ tăng tốc, nhưng những cuốn sách ẩn mình trong những góc khuất nào đó của tháng năm lại có thể giúp chúng ta vá lỗ hổng kiến thức, bổ sung những tri thức quý báu. Không phải ai cũng đủ điều kiện để “đi vạn dặm đường”, nhưng nếu thực sự kiên trì, tất cả chúng ta đều có thể dễ dàng “đọc vạn cuốn sách”. Đọc nhiều sẽ giúp tầm nhìn rộng mở, từ duy tiến bộ, kiến thức dồi dào, am hiểu sâu sắc và toàn diện về con người, về cuộc đời, cảm xúc trở nên phong phú hơn, khi làm việc, khi giao tiếp cũng hiệu quả và có sức thuyết phục hơn. “Lời hay ý đẹp” không hẳn bởi ngôn từ hoa mỹ, mà bởi ngôn từ có chiều sâu, chiều rộng, chiều cao và độ sáng. Có những nơi chúng ta chưa từng ghé qua, và có lẽ cả đời này cũng không thể đến đó, nhưng qua sách báo, chúng ta được chiêm ngưỡng những vẻ đẹp hoặc nền thơ hoặc hùng vĩ của nơi đó. Có những người chúng ta chưa từng gặp gỡ, và có lẽ chẳng thể có cơ hội gặp gỡ, nhưng qua sách báo, chúng ta được gặp gỡ và trò chuyện với họ. Có những sự kiện, có những cảm xúc mà có lẽ cả đời chúng ta không có điều kiện trải nghiệm, nhưng qua sách báo, chúng ta được trải nghiệm và chiêm nghiệm hàng trăm ngàn lần... Kết lại, lâu thông kinh sử, lời sẽ hay ý sẽ đẹp. Đọc sách, đọc thật nhiều, đọc sách hay, và kiên trì mỗi ngày, thì dù gặp ai, trong hoàn cảnh nào, chúng ta đều có thể kết nối với họ, chuyện trò với họ một cách thuyết phục, bởi chúng ta “nói có sách mách có chứng”. Ngôn ngữ đời thường cũng có thể diễn đạt thật nho nhã Một nghìn người sẽ có một nghìn mô tả sắc màu khác nhau. Một vạn người kể chuyện một vạn cảnh đời khác nhau. Những điều nhỏ nhặt, bình dị trong đời sống thường nhật cũng có thể được thi vị hóa. Văn chương nghệ thuật cũng có thể được biểu đạt một cách uyển chuyển chỉ bởi làn khói lam chiều tỏa bay trên nương. Những người quen thi vị hóa cuộc sống, thường chú trọng cách diễn đạt văn hoa, sang trọng. Còn những người quen hiện thực hóa thơ văn, thường muốn quyện hòa vẻ nho nhã, thanh tao vào trong ngôn ngữ của đời sống thế tục. Một lần nọ, khi được phỏng vấn trên truyền hình về chủ đề “tiền bạc” và “hiếu đạo”, Đổng Khanh đã không tầm chương trích cú, mà chỉ nói một câu: “Cho dù anh giàu có đến đâu nhưng lại bất hiếu, cũng không ai tôn trọng anh.” Rất thẳng thắn, rất đời. Có thể trong con mắt của những “nhà văn hóa” thích bắt lỗi, câu trả lời này không xứng tầm, quá dung tục. Nhưng Đổng Khanh đã nói những lời tương tự như vậy rất nhiều lần. Ví như, cô nói: “Dù cha mẹ có đáng trách thế nào, cũng có công sinh thành và dưỡng dục anh, luôn mở rộng cửa đón chờ anh. Vậy nên anh phải tròn chữ hiếu.” Hay như cô nói: “Dù tình cảm có sâu nặng đến đâu, chịu giày vò nhiều rồi cũng rạn nứt.” và “Thế giới rộng lớn là thế, dù anh kém cỏi đến mấy, cũng không phải người kém cỏi nhất. Đừng tự trách, lần sau hãy rút kinh nghiệm.” Lời nói - nét người. Ở chừng mực nào đó, lời nói phản ánh sự tu dưỡng, thái độ, tính cách, cuộc đời chúng ta, sách chúng ta đọc, nơi chúng ta đến và cả tâm hồn sâu kín của chúng ta. Vậy nên, nhiều người luôn cố gắng nói làm sao cho thật hay, thật cảm động, thật sang, thật đẳng cấp, để người khác không xem thường mình. Nhưng cái gọi là “đẳng cấp” ấy vốn dĩ không được hun đúc từ những ngôn từ cao sang, mỹ miều, càng không phải hễ cứ tuôn ra những thuật ngữ chuyên môn, những triết lý cao siêu là có thể hóa trang cho bản thân thành một người đẳng cấp. Ví như món “Phật khiêu tường”(1) nổi tiếng với những công đoạn chế biến cầu kỳ không hẳn đã là chuẩn mực để đánh giá một đầu bếp giỏi, có khi lại chỉ là món bắp cải luộc chẳng hạn. Tương tự, nét duyên dáng và thâm thúy trong lời nói của chúng ta không thể hiện ở cách vận dụng từ ngữ văn hoa, những trích dẫn bác học, mà thể hiện trực tiếp trong lời ăn tiếng nói hằng ngày của chúng ta. Xuа vua nước Ngô Việt - Tiền Lưu(2) gửi thư cho người vợ về quê thăm nhà, không lời lẽ ý tình say đắm, không bày tỏ nỗi niềm tương tư, chỉ là đôi lời dặn dò chân chất. Trong đó có câu: “Ven đường hoa đã nở, nàng cứ thong thả về.” Vào thời đại của ông, đây là những lời nói thường nhật. Trải qua thời gian, “lời nói thường nhật” ấy đã trở thành “lời tự tình” đẹp nhất. (1) Phật nhảy tường hay Phật khiêu tường, là một loại súp vi cá mập trong ẩm thực Phúc Kiến. Món ăn do vị bếp trưởng nổi tiếng đồng thời là chủ của nhà hàng Tụ Xuân Viên ở Phúc Châu, Phúc Kiến là Trịnh Thuần Phát sáng chế. (Mọi chú thích trong cuốn sách đều là của người dịch.) (2) Ngô Việt Vương Tiền Lưu (10/3/852 - 6/5/932) là người sáng lập và là vị vua đầu tiên của nước Ngô Việt thời Ngũ Đại Thập Quốc. Ông lập quốc từ việc chinh phục 13 châu huyện, bao gồm toàn bộ tỉnh Chiết Giang, vùng Đông Nam Giang Tô và Đông Bắc Phúc Kiến ngày nay. Nước Ngô Việt tồn tại qua 5 đời Vua, kéo dài 71 năm, mất vào tay nhà Tống. Lời nói được dùng để biểu đạt cảm xúc và kết nối chứ không phải để khoe chữ nghĩa. Trong đời sống thường nhật, đôi lúc khẩu ngữ nghe có vẻ “quê mùa”, “cục mịch”, nhưng lại thấm đượm tình người. Chúng ta đều là người thường, có gì không thể nói ngôn ngữ đời thường? Hướng hồ, ngôn ngữ đời thường không có nghĩa là ngôn ngữ “dung tục”, ngôn ngữ đời thường cũng có thể diễn đạt thật nho nhã. Phần lời của ca khúc Đôi cánh bướm từng nổi tiếng trên mạng thực ra rất giản dị: “Này em yêu hỡi, cứ chầm chậm thôi, hoa hồng kia e rằng có gai nhọn. Này em yêu hỡi, hãy hé môi cười, hương hoa trong gió sẽ khiến em say đắm. Này em yêu hỡi, cho anh theo với, chúng mình cùng xuyên qua cánh rừng, đi tìm dòng suối nhỏ…” Lời bài hát sao mà chân phương, giản dị, nhưng nếu nhẩm lại đôi lần sẽ thấy dư vị nồng đượm thật khác lạ. Mới hay, thanh - tục, cao - thấp vốn chỉ là cảm quan bên ngoài, phong - hoa - tuyết - nguyệt tuy rất đẹp, nhưng đôi khi sỏi đá cát bụi mới là diện mạo đích thực của đời sống. Chỉ cần đọc vài cuốn sách, bắt chước đôi ba người là có thể trở thành một diễn giả “phun châu nhả ngọc”, nhưng để có thể trò chuyện thật giản dị, thật lay động, thật nho nhã, đòi hỏi phải có quá trình trau dồi và tích lũy vốn ngôn từ rất sâu. Khi dẫn chương trình The Reader, The Chinese Poetry Competition, hay CCTV Young Singers Grand Prix, Gặp nhau cuối năm... phần lớn thời gian Đổng Khanh đều dẫn dắt bằng ngôn từ cô đọng, súc tích, dễ nghe, dễ hiểu. Cô không hay nói về những điều to tát, lớn lao, mà thường giao lưu với khách mời hay với các thí sinh bằng lối trò chuyện tâm tình. Những lúc xúc động, cô cùng khóc và nói: “Dùng cảm không có nghĩa không bao giờ khóc, mà là trong khi rơi lệ chúng ta vẫn tiếp tục dấn bước.” Khi nhắc đến thanh âm, cô tâm tình: “Âm thanh sinh ra là để lắng nghe, nhưng khi ta truyền cảm xúc vào thanh âm, nó sẽ có sức mạnh.” Giao lưu gặp gỡ người đàn ông vất vả đến bạc cả tóc, cô nhẹ nhàng bảo: “Cho em gọi anh là anh nhé, vì anh hơn tuổi em.” Có những câu từ không cần “trang sức” vì bản thân chúng đã hoàn hảo, hoàn mỹ. Có những lời nói chỉ cần vì chính sẽ trở nên sống động, lôi cuốn. Kẻ nông cạn thích làm màu, người sâu sắc ưa giản dị. Trau dồi kiến thức, trui rèn đạo đức, đến độ chín, ngôn ngữ đời thường của chúng ta tất có hương, có sắc. Biết ăn nói, có trình độ không thể hiện ở chỗ nói hay, nói giỏi, mà phải có sự giao lưu, tạo ra tiếng nói chung, sự thấu hiểu, diễn đạt được những điều phức tạp, khiến người khác cảm động chỉ bởi câu chữ bình dị, trò chuyện thân tình như người trong gia đình. Lời nói chính là tiếng lòng, truyền tải tình cảm, khi ấy, ngôn từ thường ngày, mộc mạc, giản dị nhất cũng trở nên nho nhã, thanh tao. Diễn đạt mới mẻ hay hơn diễn đạt cầu kỳ, kiểu cách Thế nào là “diễn đạt mới mẻ”? “Mới” không có nghĩa phủ định cái cũ, cái truyền thống, mà là trình bày một cách khác lạ, thú vị những tư tưởng, tình cảm, những câu chuyện, những con người trong đời sống chúng ta. Nếu ai cũng nói “Màu trắng của đám mây, màu xanh của bầu trời, màu biếc của đám cỏ”, có phải nghe nhiều cũng sẽ thấy nhàm? Nhưng nếu bạn sẵn sàng lách ra khỏi lối mòn để nói rằng: “Màu trắng của trăng sáng bên sông, màu xanh trong đôi mắt em, màu biếc trên trang phục tuổi trẻ”. Hoặc nếu bạn tả rằng: “Màu trắng tà váy thiếu nữ thướt tha, màu xanh sóng nước dòng Danube êm đềm, màu biếc của niềm hy vọng trào dâng”, có phải sẽ khiến người ta nhớ mãi, sẽ hấp dẫn hơn bao nhiêu! Đổng Khanh và Trương Lôi từng làm MC cho một game show truyền hình thực tế rất nổi tiếng mang tên Happy China. Tháng 4 năm 2009, Happy China quay ngoại cảnh ở Hồ Bà Dương1. Khi nhắc đến văn hóa “sông hồ” của Bà Dương, Đổng Khanh không theo lối mòn, không theo kịch bản hay khách sáo, lễ nghi, cô nói: “Chữ “hồ” theo chiết tự gồm chữ “thủy”, “cố” và “nguyệt” hợp thành, tôi thấy rất đúng với đặc điểm của Bà Dương: “thủy” đại diện cho văn hóa sông hồ của Bà Dương, “cố” đại diện cho lịch sử lâu đời của Bà Dương, và “nguyệt” tượng trưng cho những gì thuần khiết và đẹp đẽ.” 1 Thuộc huyện Bà Dương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Cô vừa dứt lời, tiếng vỗ tay dưới khán đài vang dội lên. Đổng Khanh luôn sáng tạo, luôn đổi mới bởi cô không ngừng học hỏi và hoàn thiện bản thân. Nghiên cứu sách vở, trải nghiệm thực tế, theo kịp thời đại, quan sát nhạy bén, thấu hiểu cuộc sống và lĩnh hội cuộc sống sâu sắc. Đời sống xã hội là cuốn bách khoa toàn thư mà cô học được rất nhiều điều ở đó. “Vốn liếng” giúp cô không ngừng đổi mới, sáng tạo ấy là: Trải nghiệm phong phú, kinh nghiệm dày dặn, tính cách cởi mở, nền tảng đạo đức, và kiến thức sâu sắc mà độc đáo về con người, cuộc đời và thế giới. Am hiểu, thấu hiểu cuộc sống, dễ dàng thâm nhập vào đời sống giúp cô dễ dàng tìm thấy cảm hứng trong cuộc sống. Đôi lúc ta thấy “lời hay ý đẹp” được tuôn trào một cách thật tình cờ, nhưng thực chất, đó là thành quả “tất yếu” của quá trình rèn giũa, “lên men tại hoa”. Phu nhân của nhà văn Tiền Chung Thư, bà Dương Giáng vốn là một dịch giả nổi tiếng, từng có một bình luận rất đời, rất mới mẻ về việc đọc sách như sau: “Việc đọc sách cũng giống như “ghé chơi nhà bạn”, mà ở đây là “lặng lẽ ghé thăm”. Chúng ta muốn gặp gỡ người thầy mà chúng ta khâm phục, hay các học giả thông thái, chúng ta không cần đặt lịch, không cần hẹn trước, cũng không ngại sẽ làm phiền chủ nhà. Lật mở trang sách tức là xông vào cửa chính, lật tiếp vài trang là vào đến gian chính. Lại thoải mái ghé chơi bất cứ khi nào. Nếu không gặt hái được gì, có thể ra về mà không cần chào từ biệt. Cũng có thể bỏ ngang để đi tìm cao nhân khác.” Góc nhìn thật độc đáo, diễn đạt thật mới mẻ, thu hút. Cho đến tận bây giờ, lối diễn ngôn của dịch giả vẫn khiến biết bao người ngợi ca không dứt. Mỗi trải nghiệm, mỗi đúc kết trong đời giống như một bộ trang phục. Người giàu vốn sống và nhiều tài hoa thường biết cách tạo ra những bộ trang phục phù hợp cho nhiều bối cảnh khác nhau. Cho dù đó có thể là những chủ đề khô khan, cũ rích, họ vẫn có thể kể lại bằng một thứ ngôn từ mới mẻ, tân thời. Trương Ái Linh đã cụ thể hóa tình yêu thành các biểu tượng độc đáo như “nốt ruồi son” hay “ánh trăng sáng”. Lâm Huy Nhân thật tinh nghịch khi ví von mảnh vải gai thêu hoa như “chiếc xà cạp của các cô gái Miêu”. Còn Lục Tiểu Mạn thì biểu đạt nỗi buồn thương bằng hình ảnh so sánh “sắc xanh là căn bệnh của bầu trời”. Còn trong thực tế đời sống thì sao? Nhiều người trong chúng ta còn quá trẻ, và do nhiều nguyên nhân khác nhau, chúng ta chưa đủ từng trải để lĩnh hội những đau bể của cuộc đời. Nhưng nếu có thể thay đổi cách tư duy, thay đổi cách nhìn, lựa chọn những cách thức mới mẻ, hấp dẫn cũng là điều bổ ích. Trong buổi phỏng vấn tuyển dụng tại chỗ của một công ty quảng cáo nổi tiếng, Quách Diễm Diễm cười thật rạng rỡ, tự giới thiệu bản thân: “Thưa các anh, chị, hôm nay tôi rất vinh dự được giới thiệu đến quý công ty một sản phẩm mới. Sản phẩm này ra đời tại Trung Quốc, cao 1,65 mét, nặng 48kg, sản xuất năm 1995, đã đi vào thị trường được 24 năm. Sản phẩm áp dụng công nghệ nhân tạo cao cấp, ba tháng trước vừa được gia công hoàn thiện tại Học viện truyền thông London, chất lượng đảm bảo, sẵn sàng cho dùng thử, nếu không đạt có thể trả lại hàng bất cứ lúc nào. Và bây giờ, sản phẩm này mong muốn có được cơ hội để chứng tỏ mình.” Vừa dứt lời, cô gái rút ra bộ hồ sơ thông tin cá nhân. “Đây là tài liệu về sản phẩm. Xin anh chị vui lòng xem qua.” Nghe xong bài giới thiệu, ban tuyển dụng lập tức lưu tâm và chăm chú đọc hồ sơ cá nhân của Diễm Diễm, sau đó đã ký hợp đồng với cô. Lý do là, ý thức cách tân và năng lực sáng tạo của cô chính là thứ mà công ty này cần. Thành Rome chỉ có một, nhưng có vô số con đường dẫn đến tòa thành này. Trong mối quan hệ xã giao của con người, giao tiếp suôn sẻ và hiệu quả chính là “thành Rome” duy nhất ấy, còn sự sáng tạo trong cách thức diễn đạt là lối đi tắt phía Nam dẫn đến Rome. Vì rõ ràng, sự khác biệt luôn nhận được nhiều quan tâm. Sự sáng tạo và đổi mới trong ngôn ngữ, suy cho cùng chính là nhận thức mới mẻ, độc đáo về mọi mặt của đời sống và thế giới quanh ta. Nó bắt rễ từ cuộc sống, phát triển dựa vào thực lực và vốn sống của mỗi người, chứ không phải là một thứ vô thường vô phạt. Vì vậy, nếu thực lực chưa đủ, chúng ta cần tiếp tục trau dồi, tích lũy, không nên nóng vội sáng tạo cái mới. Nếu chúng ta lĩnh hội ra nhiều điều, vốn sống dày dặn hơn, kiến thức phong phú hơn, chúng ta hãy mạnh dạn phát biểu những điều mới mẻ, hãy thử vài lần, biết đâu lại gặt hái được nhiều bất ngờ, thú vị. Vì “có mới nới cũ” vốn là thiên tính của con người và là đặc thù không thể bàn cãi của lịch sử. Ví von sinh động giúp lời nói trở nên có hồn Thế gian không tồn tại những điều đẹp đẽ mà không cần điểm tô, trang sức, cũng không tồn tại những năm tháng không cần rực rỡ, huy hoàng, hay không tồn tại những số phận ly kỳ mà không cần vô vàn sự kiện, biến cố. Ngôn ngữ cũng vậy, ngôn ngữ sống động, tinh tế đòi hỏi chúng ta bỏ công “thêu hoa trên gấm”, ví như các điển cố, danh ngôn, các triết lý, hay ví như những ví von, so sánh. Tám năm liên tiếp đạt giải “Top 10 MC xuất sắc nhất đài truyền hình trung ương Trung Quốc”, Đổng Khanh là người rất giỏi vận dụng những ví von, so sánh. Có lần bàn về việc đọc, cô nói: “Không đọc sách giống như ăn không đủ no, tinh thần cảm thấy đói khổ.” Khi được hỏi về những thăng trầm trong cuộc sống và công việc khi du học bên Mỹ, cô tâm sự: “Mọi sự diễn ra trong cuộc đời đều đi theo biểu đồ “hình sin”, chầm chậm lên đỉnh rồi lại chầm chậm đi xuống.” Khi trò chuyện về dũng khí, cô nói: “Đừng khi lá ánh sáng rực rỡ tỏa ra khi chúng ta đối mặt với nghịch cảnh.” Bàn về tâm hồn, cô nói: “Tâm hồn con người phải giống như biển rộng muôn trùng, sẵn sàng tiếp nhận muôn nhánh sông đổ về niềm hy vọng, dũng khí và sức mạnh thì tâm hồn mới phong phú và trường tồn.” Tâm sự về quá trình ra đời, trưởng thành, phát triển và những sóng gió xung quanh chương trình The Reader, cô nói: “Tôi vốn nghĩ The Reader sẽ là một đứa trẻ cô độc, lặng lẽ rảo bước trong đêm tối. Nhưng không ngờ, vừa ra khỏi cửa, chúng tôi lại được thấy cả một trời sao rực rỡ, soi sáng con đường phía trước.” Những ví von độc đáo không chỉ chạm vào lòng người, lay động những con tim lạnh lùng nhất, giúp cho cách thức diễn đạt trở nên sống động, hình tượng hơn, mà còn tạo ra sức hấp dẫn và khiến ngôn ngữ có hồn hơn, từ đó giúp cho nội dung biểu đạt trở nên dễ hiểu và dễ lĩnh hội hơn. Hạ Mẫn vốn là sinh viên chuyên ngành khoa học tự nhiên, sau khi tốt nghiệp đại học chuyên ngành toán, cô trở thành giáo viên Toán cấp hai. Không giống các giáo viên khác nhất nhất tuân thủ giáo án, giáo trình với những công thức và lý thuyết cứng nhắc, Hạ Mẫn vận dụng khéo léo những hiện tượng, sự vật, sự việc trong đời sống thường nhật vào quá trình giảng bài, giúp cho môn Toán khô khan trở nên sống động, lôi cuốn lạ kỳ. Khi giảng về phân số, cô nói với học sinh: “Mẫu số giống như người cha, tử số giống như con gái, phân số chính là cha cõng con gái”. Khi giảng về phương trình, cô nói: “Lập phương trình tức là đi giày cho ẩn số “X”, còn giải phương trình chính là cởi giày cho “X”.” Khi giảng về số nguyên tố, cô so sánh rất thú vị: “Hai số nguyên tố cùng nhau giống như hai người xa lạ, ước số chung lớn nhất là 1, và bội số chung nhỏ nhất là tích hai số.” Trong cuộc sống, chúng ta có vô vàn mối quan hệ xã hội, và vì thế cũng có vô vàn chủ đề để trao đổi. Sẽ có những chủ đề khô khan, thâm sâu, trừu tượng, dài dòng, phức tạp, rối rắm, nếu chúng ta cứ chiếu theo nguyên văn, mặc kệ khô khan hay thâm sâu, có sao nói vậy, thì có lẽ chỉ năm phút sau người nghe sẽ ngủ gà ngủ gật hoặc ngáp ngắn ngáp dài, thậm chí cuộc trò chuyện không thể tiếp tục. Nhưng nếu chúng ta biết cách vận dụng những ví von, so sánh, tô điểm một chút cho câu chữ, thì có thể hiệu quả mà chúng ta gặt hái được sẽ thật đáng ngạc nhiên. Nhà văn Tam Mao thường nhớ rồi yêu đương, ngày lại ngày, năm tiếp năm, không phút nào ngơi nghỉ. Ngày Jose ra đi, cô đã viết về nỗi tương tư của mình như thế này: “Mỗi lúc em nhớ anh, bầu trời lại rớt xuống một hạt cát, làm thành sa mạc Sahara. Mỗi lúc em nhớ anh, bầu trời lại thả xuống một giọt nước, làm thành Thái Bình Dương.” Và như thế, nỗi niềm thương nhớ khôn nguôi trong khoảnh khắc đã được lượng hóa và hình tượng hóa. Cách biểu đạt ấy vừa sáng rõ vừa sống động, mà những câu nói thông dụng như “Em nhớ anh”, “Rất nhớ anh”, “Nhớ anh vô cùng” không thể sánh bằng. Ví von và so sánh giống như một cây cầu, bắc giữa đôi bờ “trừu tượng” và “hình tượng”, thâm sâu và dễ hiểu, phức tạp và giản dị, khô khan và sinh động. Khi cất lời, nếu chúng ta biết vận dụng khéo léo thì nó sẽ giúp lời nói của chúng ta trở nên sinh động, giàu hình ảnh. Đồng thời, còn giúp tăng thêm hiệu quả diễn đạt. Trong một số trường hợp, nó có thể chuyển bại thành thắng một cách thần kỳ. Và xét cho cùng, ví von so sánh chính là nghệ thuật “trang điểm” cho ngôn ngữ, giống như chiếc nơ cài trên tóc, khuy cài áo, mặt ngọc trên nhẫn, cần được dùng đúng nơi, đúng chỗ và đúng cách. Nếu lạm dụng mà không cân nhắc lựa chọn, sẽ gây ra phản tác dụng, có khi làm hỏng việc, gây bối rối, thậm chí khiến người khác cảm thấy bị xúc phạm. Lê Việt và Thùy Tâm vốn là đồng nghiệp, chơi với nhau khá thân. Hồi tháng 9, Lê Việt kết hôn, mời Thùy Tâm đến dự. Trong tiệc cưới, có tiết mục cô dâu chú rể giao lưu với khách mời. Bạn bè reo hò đòi cô dâu chú rể kể lại tình sử yêu đương. Lê Việt thẹn thùng nhắc lại chuyện tình ngọt ngào của hai người, và nói: “Chúng tôi gặp gỡ rất tình cờ. Và tôi phải cảm ơn sự tình cờ đó. Có lẽ số phận đã sắp đặt tất cả, cho tôi gặp anh ấy, cho anh ấy gặp được tôi. Khoảnh khắc ấy, giống như…” Nói đến đây, Lê Việt chợt ngừng lại, có lẽ do cô bối rối, không biết phải diễn đạt thế nào. Đúng lúc này, Thùy Tâm đứng bên cạnh, khẽ nhắc Lê Việt: “… giống như mèo mù vớ phải chuột chết, như chuột cống rơi vào thùng gạo.” Thực ra Thùy Tâm không hề ác ý, cô chỉ muốn giải vây giúp Lê Việt. Có điều, câu ví von của cô không phù hợp với bối cảnh ấy, khiến cho mọi người có mặt khi đó đều thấy khó xử. Phải viện đến người dẫn chương trình bước tới giải nguy. Sau tình huống đó, Thùy Tâm đã nghiêm khắc kiểm điểm lại mình, biết rằng mình lỡ lời, có ân hận, rất muốn đền bù cho bạn. Vậy nên, khi cô dâu chú rể đến từng bàn chúc rượu quan khách, cô lên tiếng xin lỗi, rồi mượn ý của bài từ Ngu mỹ nhân của Lý Dục, với câu “Hỏi ai hay đặng bấy nhiêu sầu/ Đầy ngập một dòng xuân thủy chảy về Đông”. Cô tặng đôi uyên ương lời chúc: “Chúc cho tình yêu của anh chị “đầy ngập một dòng xuân thủy chảy về Đông”…” Thùy Tâm còn chưa dứt lời, Lê Việt đã tái mặt. Nói không hay không đáng sợ bằng việc nói năng bừa phứa. Nếu không giỏi ví von so sánh, không nên liều lĩnh, sẽ chỉ làm trò cười cho thiên hạ. Người khéo ăn nói là người giỏi điểm trang cho ngôn từ bằng các hình ảnh ví von so sánh, để gặt hái sự sinh động trong diễn đạt. Khéo ăn nói không đòi hỏi tài năng bẩm sinh, chúng ta có thể vận dụng, có thể mượn từ người khác, nơi khác. Cách học hiệu quả nhất là không ngừng tích lũy, ghi chép, học hỏi. Đồng thời cũng cần luyện óc quan sát nhạy bén, chú ý đến sự ăn ý. Khi vận dụng biện pháp so sánh, cần phải hợp người hợp cảnh, hợp mối quan hệ. Ví như, khi tả núi, có thể ví von với “nét mày thanh tú”. Khi tả túp lều màu đỏ nằm giữa lưng chừng núi non trùng điệp, có thể ví như “nốt ruồi son chấm giữa lông mày thiếu nữ”, đều rất hình ảnh và sống động. Càng trau dồi, ngôn ngữ càng tỏa sáng Đổng Khanh là MC hàng đầu của đài truyền hình trung ương Trung Quốc. Cô từng đảm nhận vai trò người dẫn chương trình của nhiều game show truyền hình nổi tiếng như The Reader, The Chinese Poetry Competition, Fascination 12. Cô là MC giàu thực lực và khéo giao tiếp, đồng thời cũng là một phụ nữ hiểu biết rộng, duyên dáng, nhẹ nhàng và cuốn hút. Tại diễn đàn cấp cao hợp tác quốc tế “One belt and one road”, Đổng Khanh đã ví von sự kiện lịch sử Trương Khiên đi sứ với câu chuyện đi Tây Thiên thỉnh kinh của thầy trò Đường Tăng. Cô bình luận: “Giao lưu văn hóa có khả năng biến khoảng cách xa xôi ngàn dặm thành không khoảng cách trong tâm tưởng con người.” Lời bình luận được khán giả nhiệt liệt tán thưởng. Trong buổi phỏng vấn trên truyền hình, khi được hỏi về quá trình sản xuất The Reader, cô bộc bạch: “Tôi có thể không bao giờ trưởng thành, nhưng tôi không bao giờ ngừng nỗ lực để trưởng thành.” Chỉ một câu nói đã tổng kết tất cả những khó khăn, vất vả, đồng thời không quên gửi gắm hy vọng vào tương lai. Trong số đầu tiên của game show The Reader, cảm động trước chuyện tình đẹp như cổ tích của khách mời, Đổng Khanh xúc động nói: “Một đời thương yêu vẫn là quá ngắn ngủi.” Trong chương trình The Chinese Poetry Competition, Đổng Khanh ngẫu hứng ngâm vịnh bài thơ Tôi vẫn nhớ của Diệp Tái Ninh để cổ vũ tinh thần các thí sinh... Những câu chuyện khiến người ta nhớ mãi như thế xuất hiện nhiều vô số kể trong cuộc đời làm MC của Đổng Khanh. Khả năng biểu đạt của cô khiến người ta không khỏi trầm trồ, thán phục. Như thể đối với cô, việc vận dụng khéo léo, sáng tạo danh ngôn, kính ngữ, thô phú và điển cố tựa như những việc nhỏ nhặt chúng ta làm hằng ngày, như chúng ta ăn cơm, uống nước, rất thuần thục, thành thạo và không hề tốn sức. Và rất nhiều người không khỏi hiếu kỳ, sao cô có thể làm được như vậy. Sử dụng máy nhắc chữ, có quân sư, lợi dụng kỹ thuật hậu kỳ? Nếu quan sát kỹ chúng ta sẽ thấy, phong thái ứng đối điềm đạm nhẹ nhàng ấy, cách trò chuyện thông minh, linh hoạt ấy rõ ràng không thể là thành tựu một sớm một chiều. Khi được hỏi về vấn đề này, Đổng Khanh đã trả lời rất thẳng thắn: “Càng trau dồi, ngôn ngữ của bạn càng tỏa sáng.” Sự tự tin trong giao tiếp là kết quả của quá trình trau dồi và tích lũy qua nhiều năm tháng. Đổng Khanh xuất thân trong một gia đình học thức, bố mẹ cô đều tốt nghiệp Đại học Phúc Đán, Thượng Hải, và đều là những người mê đọc sách. Sống trong môi trường truyền thống yêu sách đó của gia đình, từ nhỏ Đổng Khanh đã là một cô nàng mọt sách. Từ nhỏ Đổng Khanh đã có thói quen ghi chép lại những thành ngữ, những bài thơ cô mà cô yêu thích, để những khi rảnh rỗi, cô lại đem sổ tay thơ ca của mình ra ngâm đọc. Nghỉ hè chính là dịp để cô vùi mình vào thế giới sách. Chỉ vài ba ngày là cô “cày” xong một bộ sách kinh điển như Trà hoa nữ, Bá tước Monte Cristo. Hết trung học phổ thông, cô đã thuộc nằm lòng hầu hết các bộ sách kinh điển. Lên đại học, mặc dù bận việc, cô vẫn không bỏ thói quen đọc sách mỗi ngày. Đọc sách một tiếng trước giờ đi ngủ đã trở thành một nhu cầu ăn sâu bám rễ trong cô. Cô học được “yêu nhau đậm sâu, đừng phụ bạc nhau” qua những tiểu thuyết tình yêu kinh điển. Cô học được giá trị truyền thống và tri thức phong phú trong các tác phẩm nổi tiếng nước nhà. Cô học được cách bình tĩnh sống giữa cuộc đời xô bồ từ các cuốn sách truyền cảm hứng. Cô học được cách tư duy và lĩnh hội từ các tác phẩm triết học,... Trong sách có kho báu quý giá, trong sách có mỹ nhân như ngọc, một cuốn sách một thế giới, một trang giấy một chốn phồn hoa. Sách cũng như người vậy, có những nét tính cách khác nhau, thì thầm, rủ rỉ mà kể ta nghe nhiều điều bất tận về cuộc đời, phận người. Đọc sách nhiều, trải nghiệm nhiều, chúng ta sẽ không rơi vào tình cảnh ngượng ngùng khi không thể đối thoại với người khác vì kiến thức hạn hẹp và ngôn từ nghèo nàn. Trái lại, vì chúng ta từng trải qua, từng thấu hiểu, nên chúng ta không lo lắng, không sợ hãi, nhờ vậy có thể xuất khẩu thành thơ, đối đáp tức thì mà không khiến người khác khó chịu. Hơn hai mươi năm trong nghề, kể từ ngày bắt đầu làm việc ở đài truyền hình Chiết Giang năm 1994, đến năm 2002, Đổng Khanh chuyển công tác đến đài truyền hình trung ương Trung Quốc, rồi trở thành MC của chương trình Gặp nhau cuối năm, rồi dẫn chương trình The Reader, trở thành MC hàng đầu của CCTV, Đổng Khanh đã trải qua biết bao thăng trầm. Để có được vị trí đáng nể như hôm nay, tất cả đều nhờ vào quá trình tích lũy kiến thức bền bỉ và lâu dài của cô. Khổ công kiên trì “mười năm mài kiếm”, ngày ngày trau dồi, tích lũy kiến thức trong sách vở, đã hun đúc lên “tài ăn nói” của cô, đồng thời cũng tạo nên vầng hào quang rực rỡ quanh cô. Thời gian chưa bao giờ phụ lòng những ai biết nỗ lực và nhẫn nại. Có thể thời gian không giúp chúng ta “biến giấc mơ thành hiện thực”, nhưng chắc chắn chúng ta sẽ nhận được thành quả “vô tình cắm liễu, liễu mọc xanh”. Ngày mới vào nghề, Đổng Khanh không hề có tiếng tăm, những MC có học lực cao hơn, nhan sắc lộng lẫy hơn cô nhiều không đếm xuể. Nhưng đến cuối cùng, cô mới là người vượt lên xuất sắc. Vì sao? Bởi vì, dung nhan của cô chứa đựng vẻ đẹp bác học, ngôn từ của cô lắng đọng sự tu dưỡng, trong ánh mắt cô ẩn giấu những pho sách quý, lấp lánh những con đường cô từng đi qua, những câu chuyện cô từng nghe kể, những con người cô từng yêu thương. Có câu: “Thợ muốn làm việc khéo, khí cụ cần phải sắc”, hẳn là ngụ ý điều nêu ở trên. Đầu óc rỗng tuếch, kiến thức mù mờ thì sao có thể hạ bút thành thần. Đọc sách, tích lũy, cần mẫn mỗi ngày, đó mới là “vốn liếng” lớn nhất của tất cả những người thành tài trong xã hội. Demosthenes - diễn giả xuất chúng thời Hy Lạp cổ đại, vì muốn bài hùng biện của mình được trình bày trôi chảy, đã khổ công chép đi chép lại tám lần bộ sách lịch sử nổi tiếng của sử gia Hy Lạp cổ đại Thucydides. Diễn giả nổi tiếng Fox hàng ngày luyện đọc thật vang các tác phẩm kinh điển của William Shakespeare để muốn bài thuyết trình của mình thật hoàn hảo. Nhà thơ Hoàng gia Anh - Alfred Tennyson nghiên cứu Kinh Thánh mỗi ngày. Đại văn hào Nga - Lev Nikolayevich Tolstoy đọc đi đọc lại sách Tân Ước - Phúc Âm nhiều lần đến nỗi ông có thể đọc thuộc lòng nhiều trường đoạn trong sách... Không ai có thể thành công một cách tình cờ hay ngẫu nhiên. Đằng sau thành công của một người ẩn chứa biết bao đắng cay thầm lặng. Đằng sau vầng hào quang rực rỡ là tuổi trẻ vật lộn gian khổ. Người xưa từng nói: “Không đi mỗi bước ngắn, sao có ngàn dặm dài. Không là dòng suối nhỏ, sao thành được biển khơi.” Lời xưa, thấm thía mà quý giá! Càng trau dồi, bồi đắp tri thức, bạn càng trở nên rực rỡ, không chỉ ngôn ngữ mà khí chất, lòng độ lượng, đạo đức và cách ứng xử của bạn cũng sẽ trở nên tỏa sáng. Ngôn ngữ có thể phong phú càng thêm sức lôi cuốn Cuộc đời nhọc nhằn bể dâu, dấu vết tháng năm in hằn trên mỗi chi tiết dù là nhỏ nhặt của đời sống, mỗi câu hát vu vơ, tưởng chừng không đáng nhắc, nhưng lại là những gì tinh túy nhất lắng đọng lại, cũng là những niềm cảm động thiết tha nhất. Ngày 1 tháng 9 năm 2017, khi chương trình Bài học đầu tiên chuẩn bị lên sóng, dịch giả nổi tiếng Hứa Uyên Xung khi đó đã 96 tuổi vẫn nhận lời mời đến tham dự chương trình. Hứa tiên sinh vẫn rất dồi dào năng lượng, mấy mươi năm sương gió cuộc đời đã hun đúc lên tinh thần ông, cho ông nhiều trải nghiệm phong phú, để từng lời ông truyền tải đều là khuôn vàng thước ngọc, thú vị mà giá trị. MC Đổng Khanh khi ấy trong tư thế nửa quỳ gối bên cạnh tiên sinh, ngước nhìn ông bằng ánh mắt sùng bái, thỉnh thoảng cô hỏi ông vài câu, rất ngắn gọn, kiệm lời, đa phần thời gian cô dành để lắng nghe tiên sinh nói. Chỉ một hành động nhỏ bé, nhưng biết bao khán giả ở trường quay khi ấy đều khó cưỡng lại sức hút của Đổng Khanh. Hành động nữa quỳ gối của cô đã cất lên tiếng nói đẹp nhất. “Đại tượng vô hình, đại xảo bất công, đại âm hỷ thanh(1).” Những người có biệt tài ăn nói như Phó Doanh, Dương Lan, Chu... (1) Tác giả vận dụng Đạo đức kinh của Lão Tử, mang nghĩa là "vật cực lớn thường không thấy hình hài, vật cực tinh xảo thường không tồn công dễ gọt, âm thanh cực hay thường nghe không thấy." Đan đều là những “cao thủ” biết dùng vô thanh để diễn đạt hữu thanh, dùng ngôn ngữ có thể để biểu đạt ý tú. Mà trong số họ, Đổng Khanh là người giỏi vận dụng hơn cả. Trên thực tế, Đổng Khanh không chỉ một lần duy nhất sử dụng tư thế quỳ gối khi phỏng vấn khách mời. Trong đêm hội Gặp nhau cuối năm 2013 của Bộ Công an Trung Quốc, Đổng Khanh cũng đã quỳ gối khi phỏng vấn anh hùng cảnh sát Lý Phó Á, người phải ngồi xe lăn. Trong chương trình The Reader, cô cũng từng nữa quỳ gối và trò chuyện vui vẻ với một khách mời là người khuyết tật. Nơi nước sâu là biển cả, người biết hạ mình sẽ làm vua, quý gối không có nghĩa hèn mọn, mà trái lại, quý là một thứ ngôn ngữ của có thể, đó là phương thức bình dân nhất, phổ biến nhất, mà cũng là phương thức sâu sắc nhất để biểu đạt thiện chí, thể hiện con người có tu dưỡng, đạo đức, có hiểu biết. Và đồng thời cũng làm nên vẻ đẹp duyên dáng có một không hai ở Đổng Khanh. Những người quen Đổng Khanh đều biết cô có một thói quen khó sửa, đó là khi trò chuyện với ai cô thường giao lưu bằng ánh mắt với họ và hơi nghiêng người về phía họ. Động tác ấy hình thành bởi thói quen qua nhiều năm tháng, không phải cố ý, không phải làm màu, vì thế mới trở nên đặc biệt. Một nhân viên giấu tên của đài truyền hình trung ương Trung Quốc đã tiết lộ với chúng tôi rằng, một lần nọ khi đang quay chương trình, Đổng Khanh theo thói quen lại nghiêng người về phía khách mời, khiến cho anh chàng quay phim đứng sau cánh gà rất sốt ruột, anh chàng giường biến ra hiệu cho cô ngồi thẳng, trả về tư thế cũ. Bởi vì chỉ khi ở vị trí đó, hiệu ứng ánh sáng mới đạt hiệu quả cao nhất, lên hình mới đẹp được. Nhưng Đổng Khanh không làm theo, sau khi quay xong chương trình, người quay phim tỏ ra bực bội, còn Đổng Khanh chỉ cười: “Không sao, không cần phải đẹp mỹ miều khi lên hình đâu.” Vẻ đẹp đích thực không dựa vào kỹ xảo, con người đẹp nhất khi không cần viện đến dung mạo, mà là vẻ đẹp tự nhiên toát ra từ khí chất, phong thái và vẻ đẹp phẩm cách toát ra từ cử chỉ hành động. Nghiên cứu tâm lý học chỉ ra rằng: Hiệu quả truyền đạt thông tin = 7% ngôn từ + 38% giọng nói + 55% biểu cảm. Vì luôn có những điều mà chúng ta không thể diễn đạt bằng lời, có những lời chúng ta không biết phải diễn đạt thế nào, hoặc không tiện nói ra. Khi ấy, thông qua ngôn ngữ cơ thể, chúng ta có thể vừa trực quan, linh hoạt, vừa dễ dàng bày tỏ. Ánh mắt, đôi tay, đôi chân, cánh tay, hàng mi, cái đầu,... đều có thể trở thành ngôn ngữ cơ thể trong quá trình giao tiếp. Nếu vận dụng khéo léo, ngôn ngữ cơ thể cũng có thể giúp chúng ta đạt được hiệu quả giao tiếp không ngờ. Trong đó, món “vũ khí” thần kỳ nhất, thường xuyên được vận dụng nhất và cũng hữu hiệu nhất, chính là nụ cười. Nụ cười tựa đóa hoa chớm nở, chứa đựng trong đó những thi họa. Đằng sau nụ cười ấm áp ẩn chứa bao ý tình nồng đượm mà ngôn ngữ không có cách nào diễn tả. Kênh truyền hình Star TV, trực thuộc tập đoàn truyền thông News Corp. của tỷ phú Rupert Murdoch có chương trình truyền hình chuyên phỏng vấn các ngôi sao trong lĩnh vực thể dục thể thao, với tên gọi Sang Lan Olympics 2008. MC của chương trình là cô Sang Lan, từng đoạt huy chương vàng toàn quốc bộ môn thể dục dụng cụ, nhưng do gặp chấn thương nặng trong quá trình luyện tập, cô đã phải từ bỏ thi đấu. Mười bảy năm đầu đời, cả thế giới của Sang Lan chỉ xoay quanh thể dục dụng cụ. Đột ngột rẽ ngang làm MC truyền hình, nếu đánh giá cô rất chuyên nghiệp thì là nói dối. Thực tế là, trong buổi ghi hình đầu tiên, cô thậm chí còn run rẩy và bối rối hơn cả khách mời Liu Xiang(1) Đầu óc cô trống rỗng, không biết phải hỏi gì, hỏi thế nào, hết cách, cô đành cười ngây ngốc. (1) Ngôi sao điền kinh của Trung Quốc. Nhưng chính phút giây cười ngây ngốc ấy của cô đã khiến Liu Xiang, khiến khán giả và khiến cả thế giới cảm động. Có nụ cười ngọt ngào, duyên dáng, cũng có nụ cười tinh nghịch, nhẹ nhõm, cười thả ga, mỗi kiểu cười chứa đựng cảm xúc, tình cảm và sức mạnh khác nhau. Tương tự, vô vàn kiểu cách ngôn ngữ cơ thể khác nhau giúp chúng ta truyền tải vô số cảm xúc và thông tin khác nhau. Ví như, nghiêng người lắng nghe người khác trò chuyện biểu đạt sự chú ý và cảm thấy hứng thú. Ngẩng đầu ưỡn ngực biểu đạt sự tự tin. Mắt lạ mày lét biểu đạt “có thật giật mình”; lắc đầu biểu đạt sự không tán đồng; mím môi biểu đạt sự bối rối; cau mày biểu đạt sự bất mãn; vỗ vai biểu đạt tình hữu hảo, sự cổ vũ; gãi đầu gãi tai biểu đạt sự nghi hoặc,... Nắm bắt và hiểu rõ giá trị của ngôn ngữ cơ thể, đồng thời biết cách vận dụng khéo léo trong giao tiếp ứng đối, sẽ giúp cho những vấn đề tưởng như khó giải quyết sẽ trở nên dễ dàng hơn. Tất nhiên, cũng phải nói rõ điều này, mặc dù ngôn ngữ cơ thể có thể mang đến những hiệu quả giao tiếp diệu kỳ nhưng chúng tuyệt đối không phải công cụ vạn năng, cũng không thể “bách phát bách trúng”. Nếu chúng ta lạm dụng hoặc dùng không đúng nơi đúng chỗ, thì rất xin lỗi phải nói rằng, khi ấy, trong mắt người đối thoại, bạn chẳng khác một chàng hề múa may quay cuồng trong một vở hài kịch. Nói đến đây hẳn nhiều người sẽ đặt câu hỏi, vậy rốt cuộc phải sử dụng ngôn ngữ cơ thể như thế nào mới đúng cách? Thực ra thì, cùng một kiểu ngôn ngữ cơ thể nhưng với tính cách khác nhau, bối cảnh khác nhau, tình huống khác nhau sẽ truyền tải tâm tư, tình cảm ở mức hiệu quả khác nhau. Ngôn ngữ cơ thể vốn là một kiểu tâm lý học hành vi. Do đó, không có “vạn linh đơn” như bạn trông đợi. Tuy nhiên sẽ có một số kỹ năng thông dụng, ví như: 1. Khi trò chuyện, hãy nhìn vào mắt người đối thoại, nhưng đừng nhìn lâu quá, sẽ khiến họ không thoải mái. 2. Nếu người đối diện liên tục vặn tay, đưa tay lên mặt, rung đùi, tức là họ đang hồi hộp, lo lắng, run rẩy. Trong tình huống này, bạn không nên thao thao bất tuyệt, vì cuộc trò chuyện sẽ không mang lại hiệu quả. Bạn nên tìm cách giúp đối phương bớt căng thẳng. 3. Nếu bối rối, khó xử, không biết phải biểu đạt cảm xúc thế nào, bạn hãy xòe tay và nhún vai. 4. Nếu người kia bắt chước động tác của bạn, chứng tỏ anh ấy/cô ấy đang rất vui vẻ và đồng tình với bạn. Đây là một khởi đầu tốt, bạn hãy cố gắng phát huy. 5. Đút tay túi quần không phải một cử chỉ để tỏ ra “cool ngầu” đâu bạn, nó chỉ khiến người khác có cảm giác bạn đang lo lắng. Ngoài lời nói, ngôn ngữ cơ thể là bộ xiêm y lộng lẫy nhất, cuốn hút nhất, sang trọng nhất của con người. Không màu mè, không cao giọng nhưng có giá trị riêng. Mỗi người đều nên sở hữu một bộ y phục như thế. Cách xưng hô cũng thể hiện học vấn Lần đầu gặp mặt, nếu bạn xưng hô không phải phép thì dù phần sau của câu chuyện bạn có gắng nói hay đến đâu, cũng không có ý nghĩa. Xưng hô là một việc tuy nhỏ nhưng thể hiện học thức. Nếu xưng hô đúng, dù bạn nói chuyện có vấp váp thì vẫn có khả năng lớn sẽ thành công trong giao tiếp. Nhưng nếu xưng hô sai, dù bạn nói năng trôi chảy đến đâu, đối đáp lưu loát thì phần thất bại vẫn chiếm nhiều hơn. Trong mùa hai của chương trình The Reader, Đổng Khanh có dịp gặp gỡ nhà thư họa bậc thầy Hoàng Vĩnh Ngọc ở Phượng Hoàng cổ trấn. Hoàng tiên sinh tuổi tác đã cao, trải bao nắng mưa cuộc đời, nhưng trong khí phách không mảy may nỗi sợ tuổi tác. Ông giống hệt nhân vật Lão Ngoan Đồng trong tiểu thuyết kiếm hiệp Anh hùng xạ điêu của Kim Dung, tuy tóc đã bạc trắng nhưng không chịu khuất phục trước tháng năm. Vì thế ở lần đầu gặp gỡ, Đổng Khanh đã không theo quy củ mà gọi ông là “ông Hoàng”, hay “ngài”, hay “thầy Hoàng”, cũng không xưng hô một cách khách sáo là “Hoàng tiên sinh”. Cô thân mật, tươi cười gọi ông là: “Ông bác hơn tuổi”. Hoàng tiên sinh không chỉ là bậc thầy thư họa, ông còn rất giỏi khắc triện, viết văn, làm thơ, đủ mọi tài nghệ. Nhiều năm trước, ông từng xuất bản một cuốn sách có tên Ông lão hơn tuổi. Vì thế, Đổng Khanh gọi ông là “ông bác hơn tuổi” không hề khiến ông phật ý, trái lại, đó còn là cách bày tỏ sự tôn trọng và ngưỡng mộ tác phẩm của ông. Hơn nữa, cách xưng hô này còn mang nét tinh nghịch, thể hiện sự thân mật, giúp kéo gần khoảng cách giữa người với người thật tự nhiên. Quả nhiên, Hoàng tiên sinh đã bật cười khi Đổng Khanh xưng hô như vậy. Và nhờ đó, buổi phỏng vấn diễn ra rất vui vẻ, suôn sẻ. Chương “Nghi lễ” trong sách Lễ ký(1) có viết: “Vẻ đẹp của ngôn từ thể hiện trong cung cách”. Từ xưa tới nay, bất kể trong giao tiếp hay trong đối nhân xử thế, người Trung Quốc đều chú trọng lễ nghĩa, phép tắc. Xưng hô là một trong những hình thức thể hiện vẻ đẹp “lễ nghĩa” và “trang nhã” trong giao tiếp. Xưng hô đúng lễ nghĩa thì lời nói ra mới có ý nghĩa, xưng hô không phù hợp thì lời nói không có giá trị. Những người giỏi giao tiếp đều bỏ công nghiên cứu cẩn trọng về phép tắc khi xưng hô. Vì như thế không chỉ khiến người đối diện có cảm tình, mà còn khiến cuộc trò chuyện diễn ra suôn sẻ hơn, và còn giúp tránh được tình huống khó xử không cần thiết. Tháng 11 năm 2017, nam diễn viên Phan Hữu Thành tham gia game show Dream House - một chương trình thực tế về ý tưởng kiến trúc. (1) Là một quyển trong bộ Ngũ Kinh của Khổng Tử, tương truyền do các môn đệ của Khổng Tử thời Chiến quốc viết, ghi chép các lễ nghi thời trước. Lễ ký cùng với Chu lễ và Nghi lễ được gọi chung là Tam lễ. Trong chương trình, nam diễn viên Phùng Đức Luân tiết lộ anh đã mời một vị khách bí mật, và đề nghị mọi người đoán thử. Phan Hựu Thành mới hỏi: “Có phải “anh Hoa”(1) không?” (1) “Anh Hoa” là biệt danh người hâm mộ gọi thân mật Lưu Đức Hoa. Lời nói vừa dứt, khán giả phẫn nộ. Phùng Đức Luân tức giận: “Cậu gọi ai là anh Hoa? Cậu mới mấy tuổi!” “Anh Hoa” là biệt danh người hâm mộ gọi thân mật Lưu Đức Hoa, nhưng đó là kiểu gọi xuề xòa của người hâm mộ. Còn Phan Hựu Thành là người trong giới, lại là nghệ sĩ mới vào nghề, là thế hệ đàn em mà không biết giữ lễ nghi, phép tắc. Xưng hô như vậy thể hiện sự nông cạn, ngạo mạn, không phù hợp. Trong suốt thời gian phát sóng chương trình, nhiều khán giả đã viết bình luận phê bình Phan Hựu Thành thiếu lễ phép. Và sau chương trình ấy, danh tiếng của Phan Hựu Thành cũng không ít nhiều bị ảnh hưởng. Phải tôn trọng người thì người mới tôn trọng mình. Có thể đối với nhiều người, xưng hô chỉ là chuyện nhỏ, chẳng nên phóng đại, nghiêm trọng thái quá. Nhưng trong giao tiếp thực tiễn, xưng hồ giữ một vị trí rất quan trọng. Từ góc độ kinh tế xã hội học, xưng hô thể hiện địa vị và mức độ được tôn trọng của một người. Từ góc độ quan hệ cộng đồng, xưng hô thể hiện mối quan hệ trên - dưới và mối liên hệ giữa hai người. Từ góc độ tâm lý học, xưng hô thể hiện mức độ xa cách hay thân mật giữa hai người. Xưng hô có thể chỉ là chuyện nhỏ nhưng nó giúp chúng ta phân biệt được nhiều mối quan hệ phức tạp, giúp chúng ta tự tin giao tiếp với mọi đối tượng trong mọi bối cảnh. Vậy thì, trong giao tiếp, phải xưng hô thế nào mới gọi là hợp lễ nghi? Tất nhiên phải tùy người và tùy hoàn cảnh. Ví như, quan hệ giữa đồng nghiệp với nhau, nếu thân thiết thì có thể gọi anh Vương, cậu Trương, chị Lý, vừa không thất lễ, lại vừa thân mật. Nhưng nếu bạn là một nhân viên mới, vừa đến công ty đã học theo mọi người gọi những người lớn tuổi là anh nọ, chị kia, hay thậm chí gọi đồng nghiệp ít tuổi hơn là cậu nọ, cô kia thì sẽ không phù hợp và thể hiện sự thiếu tôn trọng. Ngoài việc phải nghiên cứu tuổi tác, mức độ thân sơ, quan hệ giữa hai người, trong cách xưng hô của những người giỏi giao tiếp, quan khác ta còn thấy ý thức nghiên cứu và tổng hợp các yếu tố liên như: Nghề nghiệp, địa vị, trình độ học vấn, tính chất công việc, chức vụ. Với mỗi người sẽ xưng hô mỗi khác. Nếu ta gọi ông lão bán bánh rán là “tiên sinh”, gọi cô bán hàng siêu thị là “đồng chí”, mặc dù không sai, nhưng không phù hợp và không hay. Nhưng nếu nhiều người cho rằng, cứ theo phép tắc, lễ nghi mà xưng hô, hãy khách sáo, cung kính, lịch sự, thì không sợ sai. Kỳ thực không hẳn vậy. Lấy một ví dụ thực tế, nhiều phụ nữ, đặc biệt là những người có tuổi rất mẫn cảm với tuổi tác, và không thích bị gọi là cô nọ, cô kia, vì họ không muốn bị xem như đã già. Họ thích được gọi là chị hơn. Nhưng tất nhiên, không nên thái quá. Ví như một bà cụ 70 - 80 tuổi mà bị gọi bằng “chị”, chắc chắn sẽ cảm thấy bị xúc phạm, không được tôn trọng. Còn một điểm nữa cần ghi nhớ, mặc dù xưng hô không phân quốc tịch, không chia có biên giới, nhưng con người thì có. Vì thế khi xưng hô cũng cần hết sức lưu ý, phải “nhập gia tùy tục”. Không ai có thể trở thành một người “ai gặp cũng yêu, ai gặp cũng say”. Giữa người với người luôn có những mối quan hệ thân – sơ, tốt – xấu, xa - gần, có người mến bạn, sẽ có người ghét bạn, điều này không cần thắc mắc. Chỉ cần bạn khéo xưng hô, giữ lễ nghi, ứng đối phù hợp tùy hoàn cảnh thì sẽ không tốn chút sức lực nào mà vẫn có thể làm cho cuộc sống của bạn thêm hương thơm sắc, công việc, cuộc sống thuận lợi mỹ mãn. Vậy thì cớ gì bạn không cố gắng? Chương 2 PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT KHÁC NHAU, HIỆU QUẢ GIAO TIẾP BẤT NGỜ Diễn đạt phù hợp mới là cách diễn đạt hay nhất Người xưa nói: "Người tài, người giỏi không bằng người phù hợp". Người phù hợp là người tốt nhất. Đó là cách chọn người, là cách sống, cũng là tiêu chuẩn trong giao tiếp. Lối diễn đạt hay nhất chưa bao giờ là lối diễn đạt cầu kỳ, hoa mỹ, đôi khi là lối diễn đạt phù hợp nhất. Vậy thế nào là diễn đạt phù hợp? Đó là cách lựa chọn từ ngữ phù hợp với từng đối tượng, ngữ cảnh và bối cảnh khác nhau. Hay nói cách khác, bạn cần phải nói năng đúng mực, đúng lúc, đúng đối tượng, làm sao để người nghe cảm thấy thoải mái. MC nổi tiếng Đổng Khanh là người thấu hiểu hơn ai hết điều này. Trong chương trình The Chinese Poetry Competition, một thí sinh đã phải rời khỏi cuộc thi trong nỗi luyến tiếc, về mặt buồn bã. Đổng Khanh không an ủi thí sinh ấy theo thói thường, không động viên bằng những câu như "cố gắng phấn đấu" hay như "hẹn gặp bạn lần sau". Cô chỉ nhẹ nhàng nhắn gửi một câu thơ của thi nhân Lục Du đời Tống: "Mái tóc, lâu năm hóa tuyết/Tắc lòng, chết vẫn như son". Câu thơ ấy đã khiến thí sinh cảm động rơi nước mắt. Những người biết ăn nói, trong bất cứ hoàn cảnh, tình huống nào họ cũng luôn là người đầu tiên đọc được tâm tư của người khác và biết cách biểu đạt sự quan tâm chân thành, cảm động bằng việc sử dụng những ngôn từ thích hợp nhất. Họ không nhiều lời, không đao to búa lớn, nhưng ấm áp, lay động, xoa dịu. MC nổi tiếng của đài truyền hình Hồ Nam - Uông Hàm, khi dẫn chương trình Ngày ngày tiến lên từng để lại một giai thoại đặc sắc về tài ứng đối với khách mời. Trong một số của Ngày ngày tiến lên, các khách mời rôm rả thảo luận về Thái cực quyền với tinh hoa "lấy nhu thắng cương", về ngoài tưởng chừng mềm yếu, chậm chạp, lục đạo không đủ, kỳ thực lại có thể lấy ít địch nhiều, lục nhẹ mà có thể đẩy đối phương đi rất xa. Khi nói đến đây, khách mời Âu Đệ cười, hỏi: "Nhà tôi ở Đài Loan, đấy mấy cái thì tôi về được đến nhà?" Đây là một câu hỏi đường đột, có phần khinh suất và gây khó dễ. Nhưng Uông Hàm đã ứng đối nhanh nhạy, hợp tình hợp lý. Anh nói: "Đài Loan thì chúng tôi không đẩy, chúng tôi kéo về." Chúng ta sẽ gặp rất nhiều tình huống tương tự trong đời sống thường ngày. Những lúc ấy sẽ là bài kiểm tra khả năng ngôn ngữ của chúng ta. Nếu chúng ta không nhanh nhạy và khéo léo, rất có thể cuộc trò chuyện sẽ rơi vào bế tắc, hai bên trở nên khó xử, bối rối, mất hết ý nghĩa. Vậy thì, phải làm sao để nói năng phù hợp? Đầu tiên, cần có sự đồng cảm, phải biết giữ chừng mực, phải biết quan sát biểu cảm của người đối diện, và phải lưu tâm đến cảm xúc của họ. Trong Hồng lâu mộng có câu chuyện như sau: Vào sinh nhật tuổi 15, Tiết Bảo Thoa được nhà họ Giả tổ chức buổi lễ cài trâm(1). Hôm đó họ mời một đoàn kịch tới nhà, trong đoàn kịch có người hao hao Lâm Đại Ngọc. Vương Hy Phượng trêu đùa, bảo: "Đứa bé này giống hệt một người, có ai thấy thế không?" Mọi người đều hiểu ý của Vương Hy Phượng, nhưng không ai tiếp lời, chỉ có Sử Tương Vân đáp: "Rất giống em Lâm của chúng ta." (1) Nghi lễ trưởng thành của phụ nữ thời xưa. Có người bình luận: Sử Tương Vân đáng yêu, dễ thương, bộc trực, ngay thẳng, phải thế không? Thời cổ đại, người trong đoàn kịch bị liệt vào hàng "xuống ca vô loài", tức là tầng lớp thấp hèn trong xã hội. Trong khi Lâm Nhu Hải, cha của Đại Ngọc khi đó là Lan đài tự đại phu, Tuần điếm ngự sử, thuộc hàng quan nhị phẩm. Vì vậy, lời so sánh kia bị xem là một sự sỉ nhục ghê gớm. Sử Tương Vân "mồm miệng nhanh nhẩu", rõ ràng là phát ngôn không cân nhắc trước sau. Hoặc có thể nói, Sử Tương Vân không tế nhị, không am hiểu nghi lễ phép tắc. Người như thế không thể khiến người ta yêu mến. Lời nói ra để người khác nghe, không phải cho bản thân nghe. Và hiệu quả của lời nói ở mức nào, hay hay dở, phù hợp hay không phù hợp, thì ngoài việc nó có biểu đạt được hết ý kiến, suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta hay không, còn phải xem người nghe có thấu hiểu, đồng thuận và vui vẻ chấp nhận hay không. Tất nhiên, nói như vậy không có nghĩa khi giao tiếp chúng ta chỉ nên một mực lấy lòng người khác, chăm lo cho cảm xúc của người khác, sẵn sàng đi ngược với tâm ý của bản thân. Dù vậy, trong giao tiếp, nếu chúng ta nói năng khéo léo khiến người nghe cảm thấy thoải mái và cuộc trò chuyện trở nên tốt đẹp, vui vẻ hơn thì cũng không có gì sai. Bên cạnh đó, còn phải biết cân nhắc, khi nào nên mở lời và khi nào nên giữ im lặng. Trong một vài trường hợp, sự im lặng lại là phương thức biểu đạt tốt nhất, hiệu quả và phù hợp nhất. Nhà văn nổi tiếng Giả Bình Ao có một người bạn, người bạn này mắc tật nói lắp bẩm sinh, vừa nói lắp vừa nói chậm. Một hôm, tiên sinh Giả Bình Ao cùng bạn ra ngoài đi dạo. Bỗng có người ghé lại hỏi đường, và thật tình cờ, người này cũng là một người mắc tật nói lắp. Thấy vậy, người bạn mỉm cười lắc đầu và im lặng, để Giả Bình Ao chỉ đường cho họ. Khi người đó đi rồi, Giả Bình Ao hỏi bạn: "Sao anh không trả lời họ?" Người bạn đáp: "Tôi nói lắp thật nhưng nếu bảo tôi trả lời, họ sẽ nghĩ tôi cố tình bắt chước họ để chọc ghẹo họ." Một chuyện nhỏ nhặt nhưng cho thấy đạo đức và tu dưỡng của một con người. Và như thế, đôi khi im lặng lại có giá trị hơn tất thảy. Nắm bắt sự chừng mực, biết diễn đạt sao cho phù hợp, biết tiến thoái vừa độ, tất cả những kỹ năng này không phải một sớm một chiều có thể học được. Đôi khi, nó là sự lắng đọng, đúc kết qua bao đắng cay mặn ngọt, vui buồn hờn giận của đời sống, mà không phải ai cũng gặt hái được. Hướng hồ, trong đa số hoàn cảnh, vì nhiều lý do khác nhau như: Giữ phép lịch sự, thể hiện sự tôn trọng,... chúng ta khó lòng giữ im lặng. Vì vậy, chúng ta cần học một số kỹ năng để có thể nói năng sao cho phù hợp. 1. Bắt chước thói quen ngôn ngữ của người khác, lặp lại lời họ nói. Mối quan hệ giữa người với người là quá trình đi từ xa lạ đến thân mật. Lần đầu gặp mặt, đôi bên thường không hiểu về nhau, anh không biết sở thích của tôi, tôi không hiểu thâm ý của anh, nếu lúc này mạo muội nói những điều chủ quan, có lẽ sẽ đưa cuộc chuyện vào bế tắc. Nhưng nếu không nói không rằng, chỉ im lặng trầm ngâm cũng không ổn. Vậy thì, trong tình huống này, thay vì nói những điều xa xôi, vòng vo, nhạt nhẽo, khiến đôi bên đều khó xử, chúng ta có thể thử bắt chước người kia, giúp cho bầu không khí trở nên gần gũi hơn. Khi chúng ta nói cùng một thứ "ngôn ngữ", mối quan hệ tự khắc sẽ trở nên thân mật hơn. Hơn nữa, việc chúng ta "bắt chước" và "lặp lại" một cách khôn khéo, giữa hai người sẽ dễ dàng nảy sinh tiếng nói chung, không gây ra những bối rối, khó xử, ông nói gà bà nói vịt nào đó, và cuộc trò chuyện sẽ trở nên suôn sẻ hơn. 2. Không nên hoặc hạn chế sử dụng những từ phủ định, thay vào đó nên sử dụng từ ngữ trung tính, ôn hòa nhiều hơn. Bởi vì không ai thích bị phủ định, dù anh ấy hoặc cô ấy đã thực sự sai đi nữa. Thiên tính của con người là muốn được công nhận, được tôn trọng. Vì thế, những người biết ăn nói không khi nào dùng những từ như "không đúng", "sai rồi", "không thể nào". Dù bất đồng quan điểm họ cũng khéo léo sử dụng cách diễn đạt uyển chuyển "tán dương trước, phản đối sau". Khi bày tỏ ý kiến phản đối, họ sẽ vận dụng những từ ngữ trung tính, ôn hòa, mềm mỏng, thể hiện sự tôn trọng cảm xúc của đối phương. Những kỹ năng giao tiếp nho nhỏ tưởng như vậy còn có rất nhiều. Ví như khi nói chuyện hãy nói thật cô đọng, súc tích, đừng dài dòng, huyên thuyên. Hay như, tùy người tùy việc mà vận dụng cho hợp lý. Ví dụ, cũng là những lời tán dương, nhưng có người nghe xong thấy như rót mật bên tai, có người lại nghe ra ý tứ nhạo báng, mỉa mai. Hay như, khi nói năng cần chú ý cử chỉ, ngữ điệu, động tác. Ví như nói lời "cảm ơn" bằng một gương mặt lạnh như băng, giọng điệu cũng như thếp, thì hẳn là người nói không hề muốn cảm ơn mà đang hờ tội ai đó. Nói lời phù hợp là cả một kho tàng tri thức. Lời nói là cách thức hữu hiệu nhất để thể hiện học thức, tu dưỡng, trí tuệ và chỉ số cảm xúc của mình, cũng là "mộc bản" hoàn hảo sao chép sự điềm tĩnh, khả năng chọn lựa, năng lực cảm giác và nhận thức cảm xúc, năng lực tư duy và sức sáng tạo của con người. Người giao tiếp giỏi không hẳn là người có tài ăn nói, mà là người luôn khiến người ta cảm thấy ấm áp, thoải mái, vui vẻ khi họ cất lời. Diễn đạt phù hợp mới là cách diễn đạt hoàn hảo. Thăm hỏi chuyện đời thường, chan hòa mà tình cảm Chuyện nhà, chuyện nước, chuyện thiên hạ, xưa nay biết bao chuyện, nhưng chân thực nhất vẫn là chuyện đời thường. Lời quan, lời khách, lời hay dở, đong đếm biết bao lời, nhưng hay họ nhất vẫn là lời ăn tiếng nói hằng ngày. Những người thực sự giỏi giao tiếp đều là các “cao thủ” trong khoản nói chuyện đời thường. Trong vòng loại trực tiếp đầu tiên của cuộc thi Young Singers Grand Prix của đài CCTV, thí sinh Lý Quang Minh đến từ huyện Hoành Sơn, tỉnh Thiểm Tây đã trình bày ca khúc Lên đồi xuống dốc với chất giọng đầy nội lực mà mộc mạc, dân dã, phóng khoáng Nhưng vì không được đào tạo chuyên nghiệp, giọng hát của Lý Quang Minh mắc một số lỗi về kỹ thuật thanh nhạc, và với điểm số khiêm tốn dành cho những đánh giá về các kỹ năng tổng quát, chàng trai cao nguyên ấy đã bị loại khỏi cuộc thi. Khi điểm số được xướng lên, Lý Quang Minh tỏ ra buồn bã, thất vọng. Đổng Khanh liền nhẹ nhàng đến bên, trò chuyện với cậu. Cô hỏi tuổi tác của cậu, cha mẹ ở nhà có khỏe không, sở thích của cậu là gì, công việc có nhiều áp lực không, cậu đã kết hôn chưa,... Khi biết Lý Quang Minh đã 30 tuổi vẫn chưa lấy vợ, cô thấy lo lắng thay cho cậu, đề nghị truyền thụ bí kíp tán tỉnh cho cậu. Những câu chuyện lặt vặt cứ thế đưa đẩy, Lý Quang Minh bất giác nở nụ cười, bầu không khí căng thẳng, khó xử trước đó đã được hâm nóng trở lại. Trong cuộc sống cũng như trong công việc, chúng ta không thể né tránh những giao tiếp xã hội, trong đó trò chuyện với người lạ là cả một vấn đề khó khăn. Khó ở điểm nào? Sự khác biệt về tính cách, sở thích, hoàn cảnh gia đình, học lực, quan điểm về giá trị, quá trình trưởng thành khiến chúng ta không có chủ đề chung, hoặc không hiểu nhau. Hay nói cách khác, vì hoàn cảnh khác nhau, trình độ kiến thức khác nhau, nên nhận thức của chúng ta không giống nhau, do đó, chúng ta không tìm thấy điểm chung để có thể bắt đầu câu chuyện. Họ không hiểu điều bạn nói, còn bạn thì không thấy hứng thú với những gì họ kể, thậm chí còn chán ghét. Trong tình cảnh đó, chỉ vài câu là cuộc chuyện sẽ đi vào ngõ cụt. Vậy nên điều then chốt trong giao tiếp chính là “điểm chung”. Con người có muôn vàn tính cách và trải nghiệm khác nhau, nhưng dù thế nào, thứ mà tất cả chúng ta đều cùng phải đối diện ấy là cuộc sống, là nhu cầu ăn ở, đi lại, là cơm áo gạo tiền, là buồn vui hờn giận, là những điều nhỏ nhặt trong nhà ngoài phố. Nhưng bạn có biết, chính những điều tưởng chừng lặt vặt trong nhà ngoài phố ấy lại là “điểm chung” mà chúng ta cần tìm kiếm cho mỗi cuộc đối thoại. Xảo Lệ là phóng viên của kênh Đời sống đô thị. Vì đài truyền hình cần lên sóng một chương trình về nêu gương đạo đức xã hội, nên đã cử cô đi phỏng vấn tấm gương hiếu thuận điển hình Lưu Quế Hương dưới huyện. Lưu Quế Hương là một phụ nữ nông thôn chất phác đã ngoài 50 tuổi, chị ít nói và không quen với ống kính truyền hình nên rất căng thẳng. Chị ngồi đó lặng thinh, còn không biết phải đặt tay ở đâu. Hỏi câu gì chị cũng chỉ trả lời “dạ”, “vâng”, chương trình gần như đi vào bế tắc, đã thay nhiều phóng viên mà kết quả vẫn không mấy cải thiện. Biết chuyện, Xảo Lệ đã chủ động xin đi. Khác với các đồng nghiệp khác, cô không cầm micro khi phỏng vấn Lưu Quế Hương, mà chỉ đơn giản là chuyện phiếm với chị. Cô hỏi chị nhà có mấy người, làm việc ở đâu, thường ngày ở nhà chị làm gì, có mấy con rồi,... Cứ thế, tâm trạng hồi hộp, căng thẳng của Lưu Quế Hương dần tan biến, chị đã mạnh dạn, nhiệt tình hơn. Xảo Lệ cũng khéo léo “mượn gió Đông” khi nhắc đến chủ đề “con cái”, để nhân đó mà hỏi chuyện chị Hương nuôi con nhỏ chăm mẹ già, bắt nhịp vào chủ đề hiếu thuận của chương trình. Hỏi chuyện gia đình là một trong những cách thức hữu hiệu nhất trong trao đổi thông tin và giao lưu tình cảm giữa con người với con người. Kể chuyện đời thường không chỉ giúp kéo gần khoảng cách, làm cho bầu không khí trở nên thân mật, mà đôi lúc còn tạo ra hiệu quả bất ngờ, thúc đẩy sự đồng cảm sâu sắc giữa người với người. Con người vốn có thiên tính chuộng tình cảm, những giao lưu dân dã, chuyện phiếm hỏi han đời tư giống như một thiết bị có thể giúp khuếch đại sự đồng cảm giữa người với người lên hàng nghìn, hàng vạn, thậm chí hàng triệu triệu lần. Khi tình cảm nảy sinh, những chủ đề chung sẽ xuất hiện nhiều hơn, khoảng cách giữa đôi bên bị xóa nhòa, cuộc trò chuyện coi như đã thành công một nửa. Nhưng phải làm thế nào mới dẫn dắt được người khác “tám chuyện nhà”? Lôi chuyện nhà anh A thế này, chị B thế kia vào cuộc chuyện một cách khiên cưỡng không phải cách thông minh. Đi thẳng vào vấn đề, đặt câu hỏi một cách khiếm nhã cũng không hay. Xun xoe, nịnh nọt, giả nai tiếp cận, lấy lòng cũng không phải phép. Để có thể “tám chuyện” với người đối diện, điều mấu chốt là phải tìm ra “điểm hứng thú” của đối phương. Tức là phải tìm ra chủ đề mà đối phương có hứng thú, khiến họ muốn tiếp tục cuộc chuyện trò. Ví dụ, khi trò chuyện với một ông lão đã gần trăm tuổi, nếu chốc chốc chúng ta lại xen vào một vài cụm từ lưu hành trên mạng, như “bùn qué, mún hóc qué”, “mang cư dân”, “Không hiểu anh nói gì, nhưng nghe có vẻ nguy hiểm đấy”(1), thì chắc chắn không ổn chút nào. Khi nói “chuyện phiếm”, đừng xen vào những chủ đề lạ hoắc, những câu chuyện hàn lâm, những ngôn từ xa lạ. (1) Lời thoại trong phim The God of Cookery (Thần ăn) của Châu Tinh Trì. Chuyện phiếm là để khỏa lấp hố sâu giữa đôi bên, gỡ bỏ hàng rào ngăn cách, xóa bỏ cảm giác xa lạ, tạo bầu không khí và cảm giác thân mật, mà không phải nói để khoe bản thân. Ngoài ra, khi nói “chuyện phiếm” cũng cần hết sức lưu ý cách dùng từ ngữ. Trong đời sống, thỉnh thoảng chúng ta gặp một vài cô gái “tự nhiên quá mức” hoặc “thật thà quá mức”, mới chuyện trò vài ba câu, bầu không khí đang chan hòa, vui vẻ, bỗng các cô mặc sức “bung lụa”, có bao nhiêu bí mật liền tuôn ra bằng hết, chẳng nề hà, chẳng ý tứ. Vì các cô cho rằng như thế mới thể hiện sự chân thành và thân thiết. Nhưng đôi bên đâu đã thân đến mức đó. Phàm việc gì thái quá cũng không tốt, ngay cả khi chúng ta cố tạo ra bầu không khí gia đình, giúp mọi người xích lại gần nhau thì chúng ta cũng vẫn cần giữ chừng mực, bằng không sẽ hỏng việc. Bạn lỡ lời? Không sao, hãy xin lỗi Trong đời, chúng ta sẽ gặp nhiều điều không như ý, đắng cay mặn ngọt, vui buồn hờn giận xoay vần, đó mới là cuộc sống. Ai cũng có lúc phạm sai lầm. Phạm sai lầm không phải chuyện gì ghê gớm, điều quan trọng là chúng ta dám đứng ra nhận sai. Ai cũng có thể mắc sai lầm, ai cũng có quyền được tha thứ. Mắc sai lầm không đáng ngại, điều đáng ngại là khi đã mắc sai lầm mà vì sĩ diện, vì hư vinh, vì vô số lý do khác nhau, chúng ta kiếm cớ thoái thác, xảo biện, đùn đẩy trách nhiệm, không chịu nhận sai, không chịu xin lỗi với thái độ cố chấp. Khổng Tử dạy rằng: “Biết sai để sửa, chẳng phải là việc thiện hay sao.” Biết sai, nhận sai để sau đó sửa sai, đó mới là thái độ đúng đắn chúng ta khi đối diện với sai lầm. Không ai coi thường bạn khi bạn mắc sai lầm và đã nhận lỗi. Nhưng nếu sai mà vẫn cãi chày cãi cối, quyết không nhận lỗi sẽ khiến người khác coi thường. Biết sai, nhận sai, sửa sai thực ra là một quá trình không ngừng đổi mới và hoàn thiện bản thân. Biết sai, dù chủ động hay bị động, đều giúp chúng ta nhận ra khuyết điểm và yếu kém của bản thân. Nhận sai, không những giúp xóa bỏ hiểu lầm, khúc mắc, giải quyết vấn đề hiệu quả, còn thể hiện sự cởi mở, khí độ, tính trách nhiệm của một người. Nhận sai còn giúp nâng cao sức hấp dẫn của một người, khiến người khác có cảm nhận tốt về người đó, vì biết người đó thành thực, chính trực và đáng tin. Danh họa Từ Bi Hồng năm xưa từng vẽ một bức tranh, tên gọi “Họa ý thơ Sông xuân nước ấm vịt đùa của Tô Đông Pha”, tranh vẽ một con vịt cỏ, và là vịt mái. Chú vịt cỏ thần sắc sống động như thật, mỏ, cánh rõ ràng, đuôi uốn cong, đôi chân đạp khẽ, nước sông xao động. Biết bao người tán dương và khen đẹp. Nhưng có một lão nông cau mày khó chịu. Lão nông nói với Từ Bi Hồng: “Tiên sinh ơi, ngài vẽ con vịt cỏ này sai rồi, đuôi vịt mái đâu có dài như thế!” Sau đó, ông lão giải thích để ngài Từ Bi Hồng hiểu, giống vịt cỏ, đuôi con trống khá dài, màu sắc sặc sỡ, ở một số loài vịt thì đuôi con trống quả có uốn cong thật, nhưng đuôi con mái ở loài vịt cỏ thì màu nâu tối và rất ngắn, vì thế không có chuyện đuôi vịt uốn cong như thế, con vịt trong tranh của Từ Bi Hồng là con vịt vẽ sai. Khi ấy, Từ Bi Hồng là “lãnh tụ” trong giới họa sĩ, tiếng tăm lẫy lừng, còn lão nông kia chỉ là một người vô danh. Bị phê bình trước mặt bao nhiêu người, nhưng tiên sinh Từ Bi Hồng không hề phật ý, trái lại, tiên sinh khiêm cung đón nhận lời chỉ giáo từ lão nông, thừa nhận mình đã sơ suất và đã vẽ sai. Tiên sinh còn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến ông lão. Từ đó về sau, mỗi khi vẽ những bức tranh tả thực, tiên sinh Từ Bi Hồng luôn chăm chút những chi tiết dù là nhỏ nhặt nhất, không ngừng hoàn thiện tri thức cho bản thân và rồi ông trở thành đại danh họa một thời của Trung Quốc. Trong cuốn tản văn Sự cao quý thực sự, văn hào Hemingway từng viết: “Không có gì cao quý khi ta ưu việt hơn người khác, sự cao quý thực sự nằm ở việc vượt lên chính bản thân mình”. Nếu đã phạm sai lầm thì cần thừa nhận sai lầm, đó là lẽ thường, không cần bàn cãi. Nhận sai không phải điều gì tồi tệ, mà trái lại, khi chúng ta nhận thức được sai lầm của mình và dũng cảm thừa nhận, điều đó cho thấy chúng ta đã trưởng thành và hiểu biết hơn thời điểm ta phạm sai lầm, đó là chuyện đáng mừng. Có điều, người viết muốn bàn thêm đôi câu về việc nhận sai. Thế nào là nhận sai, và nhận sai như thế nào? Có phải chỉ cần nói “xin lỗi” là đâu vào đấy? Rõ ràng không phải. Nhận lỗi cũng phải biết cách, nếu nhận lỗi không đúng cách có thể sẽ càng khiến người khác phật lòng, khiến hiểu lầm gia tăng, khiến khoảng cách bị đẩy xa. Trái lại, nếu chúng ta nhận lỗi đúng cách, nhận lỗi khéo léo, đối phương không những sẽ tha thứ, mà chúng ta còn có thể trở thành bạn bè sau đó. Vậy thì, nhận lỗi như thế nào mới là đúng cách? Đầu tiên, phải thành khẩn và nhận định rõ mình sai ở đâu. Triết gia Cicero từng nói: “Ai cũng có thể mắc sai lầm, và chỉ có kẻ cố chấp, ngu muội mới không chịu thừa nhận sai lầm của mình.” Nếu biết mình sai, không nên chần chừ do dự, hãy nhận sai và xin lỗi ngay. Nhưng khi nhận sai hay khi xin lỗi, chúng ta phải giữ thái độ chủ động cầu hòa. Hành động nhận sai, xin lỗi phải thể hiện mong muốn thiết tha nhận được sự tha thứ của người khác. Và nhận sai, xin lỗi là trách nhiệm của bản thân chúng ta, không phải vì bị ép buộc bởi bên chịu tổn thương. Do đó, khi nhận lỗi, chúng ta phải thành khẩn, chân thành, đừng viện cớ đùn đẩy trách nhiệm, đừng bao biện sai lầm, cũng đừng vòng vèo, đánh võng, càng không nên hung hăng tự trào “anh mà không tha thứ cho tôi, chứng tỏ anh hẹp hòi”. Hãy nhớ, bạn đang nhận lỗi, không phải kiếm chuyện! Ngoài ra, vì chúng ta nhận lỗi nên chí ít phải biết mình sai ở đâu. Nếu chỉ qua loa đại khái “tôi sai rồi, tôi xin lỗi”, mà thực không biết mình sai ở đâu, hoặc cố tình né tránh, chỉ càng khiến người khác cho rằng bạn “xin lỗi lấy được, xin lỗi cho có”, không hề có thành ý. Lấy ví dụ, bạn và người bạn của bạn xảy ra tranh cãi quyết liệt vì giữa hai người nảy sinh bất đồng quan điểm về một ai đó hoặc một việc gì đó. Thậm chí, trong lúc nóng giận bạn đã lỡ lời xúc phạm người bạn kia, thì khi xin lỗi, bạn không nên chỉ nói qua loa: “Tôi sai rồi, anh đừng giận, hãy thứ lỗi cho tôi.” Bạn có thể nói: “Tôi đã sai, tôi không nên cãi lộn với anh về chuyện này. Bất đồng quan điểm là chuyện bình thường. Việc tôi cho rằng việc này là đúng chỉ là quan điểm cá nhân của tôi. Cách nghĩ của chúng ta khác nhau không có nghĩa anh sai. Tôi vì chuyện này gây lộn với anh là lỗi ở tôi. Tôi xin lỗi về hành vi nông nổi của mình, mong anh tha lỗi.” Nếu bạn nói vậy, người nghe sẽ cảm nhận được thành ý của bạn. Thêm nữa, có thể có nhiều cách xin lỗi khác nhau, nhưng nhất thiết phải kịp thời. Mọi cảm xúc đều có quá trình tích tụ, mọi mâu thuẫn đều sẽ bị khuếch đại theo thời gian. Vì vậy, nếu muốn giải tỏa mâu thuẫn, duy trì quan hệ, điều quan trọng là chúng ta phải tiêu diệt mầm mống của mâu thuẫn, của cảm xúc tiêu cực, của sự bất đồng ngay từ đầu. Khi biết mình sai, hãy mau chóng nhận lỗi, xin lỗi, đừng vì sĩ diện hay hư vinh hoặc vì bất cứ lý do nào khác mà kéo dài thời gian, chờ đến lúc không thể đừng được mới đi xin lỗi. Bởi vì, nếu đến lúc đó bạn mới mở lời xin lỗi, thì dù bạn có thành khẩn đến đâu, người ta cũng cho rằng bạn bị ép buộc, bạn không tự nguyện, vì nếu như bạn tự nguyện thì tại sao không đến xin lỗi họ sớm hơn? Tất nhiên, các cô gái của chúng ta vốn dĩ “da mặt mỏng”, đôi khi khó mở lời xin lỗi người khác. Không sao cả, vì có nhiều cách thức để chúng ta bày tỏ sự xin lỗi, không riêng gì một câu nói “tôi xin lỗi”. Ví như bạn có thể viết thư xin lỗi. Hãy viết một lá thư cho họ, gửi một email cho họ, bày tỏ sự xin lỗi chân thành, điều đó cũng không tệ chút nào. Hoặc nếu bạn là người không giỏi xin lỗi, cũng không thể nói những lời nhận sai thì bạn có thể tặng quà cho họ, một bó hoa tươi, gói kẹo sô cô la, một cuốn sách, hoặc mời họ một bữa cơm, đó đều là những cách thức uyển chuyển để bày tỏ lời xin lỗi chân thành của bạn. Thêm vào đó, bạn cũng cần kịp thời sửa chữa sai lầm. Không gì thể hiện sự hối lỗi tốt hơn, hiệu quả hơn việc kịp thời sửa chữa sai lầm. Khi xảy ra bất đồng chính kiến hay mắc sai lầm, rất có thể hành động xin lỗi không giúp bù đắp, vãn hồi được điều gì, nhưng nếu bạn hành động thì sẽ khác. Đôi khi xin lỗi bằng hành động sửa chữa sai lầm có tác dụng lớn gấp nhiều lần nói lời xin lỗi. Tất nhiên, nếu trước khi sửa chữa sai lầm bạn có thể nhận lỗi và xin lỗi thì sẽ càng hoàn hảo hơn. Nói tóm lại, biết sai và sửa sai không bao giờ là muộn màng. Nếu đã mắc sai lầm, không sao cả, chúng ta hãy xin lỗi. Những người giỏi giao tiếp biết mình phải làm gì. Họ không bao giờ che giấu lỗi lầm của mình, cũng không bao giờ bao biện cho sai lầm của mình. Bởi vì, họ biết rằng lời xin lỗi nặng tựa núi cao, nhưng nếu bạn sẵn sàng gánh lấy, sức hấp dẫn của bạn sẽ chỉ có tăng mà không giảm. Chủ động đóng vai phụ, khuyến khích đối thoại Mong muốn được chú ý, được tung hô, được ca ngợi, mong muốn trở thành vai chính độc nhất vô nhị vốn là bản năng của con người. Tuy vậy, vũ đài tuy rộng nhưng vị trí trung tâm chỉ có bấy nhiêu, điều đó có nghĩa chỉ một số ít người đứng được vào vị trí đó. Thay vì tranh giành sứt đầu mẻ trán, toàn thân thương tích, chỉ để chen chân chiếm một vị trí quá sức mình, sao không chủ động làm một ngôi sao giữa đêm trăng sáng, lặng lẽ chiếu rọi, lặng lẽ tỏa sáng. Hơn 20 năm theo nghiệp MC, Đổng Khanh vẫn luôn giữ tâm niệm bản thân mình chỉ là “một chiếc lá xanh”. Dù là chương trình CCTV Young Singers Grand Prix, Gặp nhau cuối năm, hay The Reader, The Chinese Poetry Competition, vai trò của người dẫn chương trình là điều phối, dẫn dắt, kiểm soát và duy trì bầu không khí vui vẻ tại trường quay, giúp cho chương trình diễn ra thuận lợi, mà không phải diễn vai chính trên sân khấu. Đổng Khanh hiểu rất rõ điều này. Tại cuộc thi CCTV Young Singers Grand Prix lần thứ 11, Đổng Khanh luôn xuất hiện tại trường quay với tư cách một trong những MC chính của chương trình. Lúc nào cũng có thể bắt gặp bóng dáng chỉnh tề với gương mặt rạng rỡ của cô, nhưng cô luôn cố nép mình bên lề chương trình. Cô nói: “Tôi chỉ là một người đọc lời thoại hiện trên màn hình.” Thực tế đúng như cô nói, trong cuộc thi, phần việc chính của cô là đọc đề bài bằng chất giọng mềm mại, điềm tĩnh, trôi chảy, đôi lúc cô dùng ánh mắt, nụ cười cổ vũ các thí sinh, đôi lúc cô nói vài câu bên lề để động viên tinh thần họ. Cô hiểu rằng, trong cuộc thi này cô không phải vai chính, cô thu mình lại, tình nguyện đóng vai phụ, phối hợp nhịp nhàng và hiệu quả với các thí sinh. Không nhất thiết phải đứng giữa sân khấu mới thể hiện vai trò quan trọng và năng lực của bản thân. Vai chính quan trọng, nhưng vai phụ cũng quan trọng không kém. Một cô gái thông minh sẽ không đòi làm hoa hậu bằng mọi giá. Một cô gái giỏi giao tiếp là người thấu hiểu giá trị của những “chiếc lá xanh”. Hãy kiệm lời để người khác lên tiếng, hãy khiêm tốn thu mình để người khác được tỏa sáng, sẵn sàng làm vai phụ điểm xuyết, để người khác trở thành vai chính, là nhân vật trung tâm, làm được như thế, bạn sẽ thấy, thực ra không có gì là không tốt. Khi bàn về công việc người dẫn chương trình, MC nổi tiếng của đài truyền hình Hồ Nam - Uông Hàm đã đưa ra ba lời khuyên vàng ngọc: Thứ nhất, học cách lắng nghe. Thứ hai, không đắm chìm trong những tràng vỗ tay. Thứ ba, tình nguyện làm chiếc lá xanh. Anh nói, MC phải biết rõ vị trí của mình ở đâu, hãy sẵn sàng làm chiếc lá xanh, làm nền cho khách mời tỏa sáng. Bởi vì trong mọi chương trình, vai chính thực sự luôn luôn là khách mời. Anh nói thế nào thì làm theo thế ấy. Khi dẫn chương trình Tình yêu đích thực, Super Boy, hay Super Girl, Ước hẹn hoa hồng, Uống Hàm luôn chủ động, tự giác đóng vai phụ. Ai cũng có lòng tự trọng, bởi vậy không ai muốn vào vai phụ, không ai muốn tô điểm cho người khác. Nhưng có lúc, nhất là trong giao tiếp, có thể làm một chiếc “lá xanh” để tôn lên vẻ đẹp của những bông “hoa đỏ”, cũng rất xứng đáng. Bởi vì, rất nhiều “lá xanh”có thể làm nền cho “hoa đỏ”, nhưng “hoa đỏ” được “lá xanh” tôn lên rực rỡ thì chỉ có một phiến ấy mà thôi. Thế nên, hãy cứ làm “lá xanh” đi, có sao đâu. Huống hồ, làm “lá xanh” cũng có cái lợi của “lá xanh”. Lý Tuyết tốt nghiệp chuyên ngành thiết kế ở một trường đại học tỉnh lẻ. Vì chưa có kinh nghiệm làm việc, thành tích học tập cũng không quá xuất sắc, nên sau khi tốt nghiệp, mất ba tháng ròng cô mới tìm được việc ở phòng thiết kế trong một công ty quảng cáo địa phương. Không giống các công ty thiết kế hoành tráng khác, quy mô công ty của Lý Tuyết rất khiêm tốn, tài lực hạn chế, nhân sự phòng thiết kế đa số đều là các anh chị ngoài 40 tuổi, tuy kinh nghiệm phong phú nhưng tư duy lại cổ hủ, lạc hậu, thiếu kiến thức về phong cách thiết kế thịnh hành, phong cách thời trang mới mẻ, thiếu sáng tạo, không thông thạo những khái niệm mới, trong khi tất cả những điều này đều là thế mạnh của Lý Tuyết. Vì vậy, khi tham gia vào các dự án thiết kế, nếu đụng phải các khái niệm mới, đồng nghiệp đều đến hỏi và thảo luận với Lý Tuyết. Cô cũng nhiệt tình trả lời họ, không giấu kiến thức. Nhưng đôi lúc, trong quá trình trao đổi, cô thường nói những câu như: “Anh phải thế này...”, “Tôi thấy anh làm thế này...”. Dần dần, đồng nghiệp ngày càng trở nên lạnh nhạt hơn với cô. Lúc đầu, cô lấy làm khó hiểu, nhưng sau vài ngày phản tỉnh, và được bạn bè lão luyện trong giới công sở tư vấn, cô dần hiểu ra sai lầm của mình. Sai lầm ở chỗ là do cô quá “nổi bật”, thích thể hiện mình, và đôi khi vô tình, cô có hơi kênh kiệu với đồng nghiệp, khi trò chuyện cô hay cướp lời, thích phô trương năng lực, thế mạnh của bản thân, và hay tỏ ra mình là vai chính, giỏi giang hơn người khác. Thái độ và lối ứng xử ấy rõ ràng không thể lấy được cảm tình của người khác. Ý thức được điều này, Lý Tuyết quyết tâm sửa đổi bản thân. Khi trao đổi với đồng nghiệp, cô không còn ưa thể hiện nữa, không tranh nói, cũng không thao thao bất tuyệt, cô tình nguyện làm một chiếc lá xanh, cô thường nói câu: “Anh/chị thấy thế nào ạ...” Ý rằng, tôi thì nghĩ như vậy, còn anh chị, anh chị là người giàu kinh nghiệm hơn, theo quan điểm của anh chị thì nên thế nào, mong anh chị chia sẻ để tôi học hỏi thêm. Hay như câu: “Xin anh chị đừng khách sáo như vậy, em chỉ biết chút ít thôi.” “Em chỉ là viên gạch lót đường, đưa ra gợi ý cho anh chị thôi. Còn về dự án này, em có câu hỏi muốn anh chị chỉ giáo...” Sau khi giải đáp những câu hỏi của đồng nghiệp, cô sẽ không nói gì thêm, cũng không tham lam ghi công, cô dành nhiều thời gian để lắng nghe, tìm kiếm cơ hội giúp họ thể hiện bản thân. Dần dần, nhiều người quý mến cô hơn, đồng nghiệp vui vẻ trò chuyện, trao đổi, giúp đỡ, chỉ dẫn cô. Con đường sự nghiệp của Lý Tuyết vì thế mà trở nên suôn sẻ, thuận lợi, rộng mở hơn. “Nếu muốn kiếm kẻ thù, dễ lắm, bạn chỉ cần vượt mặt anh ta, chèn ép anh ta là được. Nhưng nếu muốn kết bạn, bạn buộc phải chịu thiệt. Hãy giúp người khác vượt qua bạn, đi lên trước bạn.” Đó là lời khuyên của một nhà tâm lý học nổi tiếng người Pháp dành cho chúng ta. Trong cuộc sống thường ngày, chúng ta hãy chủ động lùi lại, nhường bước và diễn một vai phụ, điều này không khiến chúng ta phải chịu tổn thất, trái lại, chúng ta sẽ gặt hái được nhiều thứ, mà trước nhất chính là các mối quan hệ xã hội. Trong thời buổi mà giá trị của năng lực cá nhân và các mối quan hệ xã hội là tương đương nhau, thì việc chúng ta gây dựng cho mình các mối quan hệ tốt đẹp sẽ giúp ích cho chúng ta rất nhiều. Tất nhiên, làm “lá xanh” không hề đơn giản. Muốn làm một chiếc “lá xanh” thành công, cũng cần dày công nghiên cứu, học hỏi để nắm bắt một số kỹ năng. Ví như, muốn tôn người khác lên cũng đừng tôn quá đà, muốn nói lời thật thà cũng cần nói sao cho khéo, không “chém gió”, không xu nịnh, không thể hiện quá đà. Hay như, bàn luận việc nào thì chỉ tập trung việc ấy, không lan man, sa đà, cũng đừng vội kết luận. Hạn chế sử dụng những từ ngữ mang ý nghĩa tuyệt đối. Hay như, phải khéo léo tiếp lời, đưa đẩy, dẫn dắt chủ đề và câu chuyện, để đối phương mở lòng, thoải mái chia sẻ và thể hiện bản thân,... Lá xanh thầm lặng làm nền cho hoa đỏ, sao đêm thu mình điểm xuyết cho vầng trăng tỏa sáng. Vai chính có vinh quang của vai chính, nhưng vai phụ cũng có vòng nguyệt quế của vai phụ. Người giỏi giao tiếp không khi nào tranh làm vai chính, họ luôn chủ động tình nguyện vào vai phụ, để cổ vũ đối phương, giúp đối phương thể hiện mình tốt hơn, giúp đối phương tỏa sáng. Và như thế, không những giành được cảm tình của đối phương, lòng cảm kích của đối phương, mà còn giúp chúng ta đạt được mục tiêu của mình, như vậy chẳng phải vẹn cả đôi đường hay sao. Người giỏi giao tiếp đều là “cao thủ” khiêm tốn Tôi từng đọc câu chuyện như sau trên trang mạng xã hội Weibo: “Vùng biển nước Úc có hai giống cua càng xanh rất đặc biệt, một loại tính tình nóng nảy, hung hăng, dữ tợn, không biết sợ ai. Trái lại, loại kia rất ôn hòa, lành tính, thường tỏ ra sợ hãi, nếu gặp phải kẻ thù, chúng sẽ lẩn trốn hoặc lập tức giả chết. Ban đầu, số lượng hai giống cua này là ngang nhau, nhưng vài trăm năm sau, giống cua càng xanh hung hăng, hiếu chiến ngày càng ít dần, thậm chí gần như tuyệt chủng. Ngược lại, số lượng giống cua càng xanh lành tính ngày một gia tăng.” Sắc bén, mạnh mẽ không có gì sai, nhưng khi xảy ra xung đột, thì kết quả hoặc là hai bên cùng tổn thương, hoặc là hai bên cùng bị tiêu diệt, đó đều là kết cục tệ hại. Trái lại, nếu ôn hòa, chấp nhận làm kẻ yếu, chủ động né tránh mũi tấn công của người khác, lùi một bước để tiến hai bước, kiên trì nguyên tắc dĩ hòa vi quý thì không những có thể bảo vệ bản thân, mà đôi khi còn có thể gặt hái những kết quả bất ngờ. Nói cách khác, khiêm tốn không có nghĩa hèn nhát, đó là kỹ năng sinh tồn. Xưa nay những người khiêm nhường đều là những bậc trí giả vốn đã thấu suốt sự đời, họ luôn ung dung tự tại. Đổng Khanh là người giỏi giao tiếp được tất cả mọi người công nhận. Và một trong những nguyên nhân chính khiến tài ăn nói của cô nức tiếng gần xa, chính bởi cô là một người khiêm nhường. Cả trong cuộc sống lẫn công việc, khi trò chuyện với mọi người, Đổng Khanh luôn giữ thái độ hòa nhã, ôn tồn, nhỏ nhẹ, vui vẻ, không khi nào cáu gắt, cũng không bao giờ gây khó dễ cho người khác. Sau khi du học Mỹ trở về, Đổng Khanh rơi vào tình thế khó xử. Vì năm xưa cô đã lựa chọn ra đi, vị trí của cô ở đài truyền hình đã được thay thế bởi người khác. Giờ đây trở lại, cô chưa thể thích nghi với tất cả mọi thứ. Mặc dù thành danh với vai trò MC của chương trình Gặp nhau cuối năm, nhưng sau khi về nước, trong suốt hai năm liền tên cô không hề có trong danh sách người dẫn chương trình. Ai ở vào vị trí của cô lúc này hẳn là cũng đều cảm thấy ấm ức. Nhưng Đổng Khanh không như vậy, cô vẫn hòa nhã, dịu dàng, bình thản. Cô quyết định không cạnh tranh, mà bắt đầu lại với một chương trình hoàn toàn mới là The Reader. Vì là chương trình hoàn toàn mới, nên khởi đầu rất gian nan. Ban biên tập họp bàn thảo luận, nhiều ý kiến cho rằng ngày nay các game show giải trí “mì ăn liền” mới đạt hiệu suất người xem cao, còn như các chương trình văn hóa văn học nghệ thuật mà hiệu suất người xem cầm chắc thấp thì không phải một sự đầu tư hiệu quả. Thậm chí có người thẳng thừng phản đối, không chút nể nang. Vấp phải những ý kiến trái chiều, Đổng Khanh không hề lên gân tranh luận, cũng không ra sức biện hộ, cô nhẫn nhịn, từ tốn phân tích, giải thích, từ những thay đổi trong định hướng văn hóa của xã hội, đến số lượng độc giả trung bình, từ số lượng độc giả trung bình đến chương trình The Reader. Cuối cùng, cô kết luận: “Chúng ta cần tạo ra một cơ hội để tất cả mọi người được thư thái ngồi xem một chương trình truyền hình”. Sau đó, cô bày tỏ nguyện vọng thiết tha của mình được làm chương trình này và mong mỏi nhận được sự ủng hộ của mọi người. Kết thúc cuộc họp, đa số thành viên đều quyết định ủng hộ cô. “Hàm răng chắc đến đâu, từng chiếc răng rồi sẽ theo nhau rụng sạch. Miệng lưỡi mềm biết bao, nhưng sẽ theo chúng ta đến phút cuối cùng.” Nhiều người đã phải nhận lấy kết cục thất bại khi họ muốn tỏ ra mạnh mẽ, hơn người. Tất nhiên, thể hiện cá tính, thể hiện bản thân, mạnh mẽ, không sợ hãi không có gì sai cả. Nhưng trong nhiều trường hợp, nhiều hoàn cảnh, sự nhún nhường, khiêm tốn lại giúp giao tiếp đạt hiệu quả cao hơn. Trương Thiện là giám đốc kinh doanh của một công ty công nghệ, tuổi trẻ tài cao, tính cách mạnh mẽ, quyết liệt. Tuần vừa qua, cô nhân viên Tiểu Lý của phòng kinh doanh làm việc không tập trung, khiến doanh số của cả phòng không đạt chỉ tiêu, nhiều đồng nghiệp nói vào nói ra, Trương Thiện rất bực, quyết định gọi Tiểu Lý vào nói chuyện. Tiểu Lý vừa vào phòng, Trương Thiện lập tức chỉ trích: “Thái độ làm việc của cô gần đây rất tệ, doanh số kém, rốt cuộc là thế nào? Có phải cô chây ì lười biếng, làm việc qua loa?” Tiểu Lý nghe vậy thì tỏ ra không vui, cô giải thích: “Thưa giám đốc, tôi biết gần đây tôi làm việc không được hiệu quả, nhưng thực sự là tôi đã nỗ lực hết sức, nhà tôi...” Tiểu Lý còn chưa nói hết câu, Trương Thiện đã ngắt lời cô và lớn tiếng: “Cố hết sức? Như thế mà gọi là cố hết sức à? Một ngày làm việc 8 tiếng thì 4 tiếng cô như người trên mây ấy. Đưa khách đi xem nhà mà lộn chỗ. Như thế mà gọi là cố hết sức à? Chẳng qua cô chỉ tỏ ra đã cố hết sức thôi! Tôi cho cô biết, tôi đây cũng đi lên từ vị trí của một nhân viên bán hàng, mấy trò vặt của các cô đừng hòng qua mặt tôi...” Những lời chỉ trích, nạt nộ tuôn ra như bắn súng liên thanh. Cuối cùng, Trương Thiện đưa ra thông điệp: “Nếu đến cuối tháng mà doanh số của cô vẫn tiếp tục tụt dốc thì mời cô cuốn sh god gói đi cho!” “Đi thì đi, đằng nào tôi cũng chẳng tiếc cái công ty vớ vẩn này!” Tiểu Lý thẳng thừng đáp lại. Nói xong, đẩy cửa bước ra ngoài. Trương Thiện sững sờ nhìn theo bóng Tiểu Lý. Cô không hề có ý định đuổi việc Tiểu Lý, chỉ muốn hù dọa cô mà thôi, không ngờ... Kẻ mạnh thường khiêm nhường, kẻ yếu thường ngạo mạn. Kẻ mạnh thực sự không thể hiện ra bên ngoài. Mạnh miệng không phải kẻ mạnh thực sự. Tương tự, khiêm nhường không có nghĩa là yếu hèn. Nhà văn Trương Ái Linh từng nói: “Người biết cúi mình mới là người đáng nể.” Ở đây “cúi mình” không có nghĩa bạc nhược, yếu hèn, trái lại, nó thể hiện sự tôn trọng, lòng khoan dung, và một trái tim khoan hòa. Nó thể hiện một con người có học thức, có tu dưỡng đích thực. Con người nên có sự khiêm nhường, đó mới thực sáng suốt. Đối nhân xử thế nên như vậy, và nói năng giao tiếp cũng cần như vậy. Đôi lúc chúng ta khó nói chuyện, khó làm việc chung, thường xuyên xung đột, là bởi hai bên đều không chịu xuống nước, không ai chịu nhường nhịn và nương theo ý muốn của người kia. Ai cũng muốn bản thân phải là người kiểm soát, vì vậy, kết cục cuối cùng sẽ luôn là tan đàn xẻ nghé. Thực ra, ai cũng muốn đổi bên trò chuyện suôn sẻ, thuận lợi. Mà muốn đạt được mục tiêu này thì đối khi không nên làm quá, vì nếu nhất định phải so đo xem ai yếu ai mạnh, ai hơn ai kém, bầu không khí của cuộc trò chuyện trở nên căng thẳng, mà như thế, chẳng ai được lợi lộc gì. Ai cũng muốn thể hiện bản thân! Nhưng đối đầu, ganh đua để làm gì? Cùng lắm cũng chỉ mua vui, hả hê được chốc lát, sau đó thì sao, thường chúng ta sẽ phải đánh đổi bằng những tổn thương trong quan hệ xã hội. Và cũng có khi ngay cả sự hả hê chốc lát chúng ta cũng không hề có được. Trái lại, khi nói năng hay làm việc, nếu chúng ta mềm mại hơn, ít thể hiện mình hơn, khiêm nhường hơn, đôi lúc vờ ngốc nghếch một chút thì biết đâu lại gặt hái được cả một tương lai tươi sáng, rộng mở thênh thang. Vương Dao cùng chồng là Tề Khâm về dự lễ kỷ niệm ngày thành lập trường Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải. Ngày hội trường, bạn học cũ mới tề tựu đông đủ, trò chuyện vui vẻ, hân hoan. Trước mặt bạn bè, Vương Dao luôn tỏ ra là một phụ nữ yếu mềm. Khi nhắc đến gia đình, sự nghiệp, cô hết lời ca ngợi chồng mình, bảo rằng anh là trụ cột gia đình, lăn lộn từ hai bàn tay trắng gây dựng lên công ty. Công ty hiện làm ăn rất tốt,... Còn khi nói về bản thân, cô cười hiền, bảo: “Mình chỉ là người phụ nữ của gia đình, tất cả đều dựa hết vào Tề Khâm. So với anh ấy, mình kém xa lắm. Mình không có đầu óc làm ăn, cũng không biết quản lý lãnh đạo, chỉ chăm chỉ làm công ăn lương, làm thuê cho người ta thôi.” Thực tế thì, Vương Dao là tổng giám đốc chi nhánh Trung Quốc của một công ty truyền thông hàng đầu thế giới. So với Tề Khâm, cả sự nghiệp và thu nhập của cô đều vượt xa chồng. Cô không hề kém cỏi, trái lại, cô rất tài giỏi, nhưng khi ở nhà cũng như lúc ra ngoài, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cô đều tỏ ra là mình kém hơn. Sự khiêm nhường này không hề làm mất đi năng lực tài giỏi của cô, lại vừa có thể giúp vợ chồng cô được thuận hòa, dù đã 20 năm chung sống, họ vẫn mặn nồng, ngọt ngào như thuở ban đầu. Sự tương tác giữa người với người giống như cấu trúc mộng lỗ trong kiến trúc nhà gỗ vậy. Mộng phải được ghép với lỗ mộng, còn nếu mộng ghép với mộng sẽ không khớp nhau. Lỗ mộng ghép với lỗ mộng cũng vậy, không thể tạo một khối gắn kết chắc chắn. Chỉ khi mộng được ghép với lỗ mộng, một bên lồi một bên lõm, bên tiến bên lùi mới có thể vừa khít, liên kết chặt chẽ, tương xứng tuyệt đối. Cấu trúc mộng lỗ là vậy, và giao tiếp giữa con người với nhau cũng tương tự. Trong cuộc sống, nếu biết khiêm nhường có thể tránh được cọ xát và mâu thuẫn. Trong công việc, nếu biết khiêm nhường có thể bớt được nhiều phiền phức không cần thiết. Trong hôn nhân, nếu biết khiêm nhường có thể giúp cho hôn nhân được hạnh phúc viên mãn. Người tài giỏi nếu biết khiêm nhường sẽ càng thể hiện sự rộng rãi, độ lượng. Người yếu kém biết khiêm nhường sẽ giúp tích lũy năng lượng, tránh được “phong ba bão táp”, dần trở nên giỏi giang hơn. Đàn ông biết khiêm nhường càng thể hiện phong độ nho nhã, học thức. Phụ nữ biết khiêm nhường sẽ dịu dàng, mềm mỏng, càng đáng yêu, thân thiện, dễ gần. Tất nhiên, khiêm nhường chỉ là một “chiến lược” trong giao tiếp, không có nghĩa chúng ta nhất định phải hạ thấp mình. Trong thực tế giao tiếp, mỗi người cần vận dụng linh hoạt “chiến lược” này sao cho phù hợp và hiệu quả. Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói Ở đâu có người, ở đó có cộng đồng, ở đâu có cộng đồng ở đó có giao tiếp, ở đâu có giao tiếp ở đó có lời nói. Lời nói truyền tải tâm tư, tình cảm. Khéo ăn nói chắc chắn sẽ được yêu mến, ăn nói hàm hồ chắc chắn sẽ bị xa lánh. Bởi vậy, “uốn lưỡi bảy lần trước khi nói” là “bảo vật” trong kỹ năng giao tiếp. Kể từ lần đầu tiên xuất hiện trên màn hình vào năm 1994, trong suốt hơn 20 năm, Đổng Khanh đã làm MC cho rất nhiều game show, và chương trình nào cô đảm nhận cũng vô cùng đặc sắc, hấp dẫn. Bạn đều có thể bắt gặp hình ảnh của cô xuất hiện trong rất nhiều chương trình. Có thể nói, Đổng Khanh đã đạt tới đỉnh cao huy hoàng trong sự nghiệp làm người dẫn chương trình truyền hình của mình. Và để vươn lên đỉnh cao ấy, đều nhờ cả vào “vốn liếng” không hề nhỏ của cô, đó là tỷ lệ mắc sai lầm trong cuộc đời làm MC của cô gần như bằng 0. Bất kể là dẫn chương trình trực tiếp hay thu hình gián tiếp, Đổng Khanh đều rất ít khi mắc lỗi. Trong hơn 20 năm sự nghiệp, số lần mắc lỗi của cô nhiều nhất cũng chỉ 10 lần. Đây là một con số ấn tượng. Đổng Khanh làm cách nào đạt được thành tích ấn tượng này? Đơn giản thôi, cô luôn suy nghĩ cẩn trọng trước khi phát ngôn. Trước khi mở lời, hãy chậm lại vài giây và ôn lại trong đầu những gì chúng ta định phát biểu, kiểm tra xem có lời nào không nên nói, nghĩ xem những gì chúng ta định nói có hợp logic, tưởng tượng xem người khác sẽ nghĩ thế nào về những điều chúng ta nói, thử tìm xem còn cách diễn đạt nào hay hơn, phù hợp hơn. Sau tất cả những suy xét này, chúng ta hãy phát ngôn, hiệu quả chắc chắn sẽ cao hơn. Sách Luận ngữ viết rằng: “Hãy cẩn trọng khi phát ngôn”. Sách Kinh dịch cũng viết rằng: “Tai họa sinh ra từ sự bất cẩn trong lời nói”. Lời nói ra giống như bát nước đổ đi, vì thế không thể không thận trọng. Bệnh từ miệng mà vào, họa từ miệng mà ra. Trước khi phát ngôn nếu không suy nghĩ cẩn thận, mà hồ đồ, hấp tấp, thì nhiều khi sẽ nhận về quả đắng. Người ta có thể không có tài, không có nhan sắc, nhưng không thể không có đạo đức. Người ta có thể kiệm lời, ít nói, m nhưng không thể nói năng xằng bậy. Ông trời ban cho con người hai con mắt, hai cái tai nhưng chỉ có một cái miệng là để chúng ta nhìn rộng, nghe nhiều, và thận trọng khi phát ngôn. Quân tử nói năng phải thận trọng, hành động phải quyết đoán. Tất nhiên thời đại đã thay đổi, ngày nay những người giỏi giao tiếp rất được yêu thích. Nhưng giỏi giao tiếp không có nghĩa là nói nhiều, cũng không có nghĩa là nói năng bất chấp. Những người giỏi giao tiếp đều là những người biết suy nghĩ cẩn trọng và lựa lời trước khi nói. Hay nói cách khác, sự thận trọng trong giao tiếp không liên quan đến việc bạn kiệm lời hay hoạt ngôn, người thận trọng dù thao thao bất tuyệt vẫn đâu ra đấy, còn người bất cẩn trong giao tiếp, thì có khi chỉ một câu nói thôi cũng đắc tội với cả thế giới. Những quy tắc về ngôn hành thời xưa vẫn có thể áp dụng cho thời nay. Ông chủ của tập đoàn Alibaba - Mã Vân được mời đến giao lưu tại Đại học Thanh Hoa. Khi bàn về “tinh thần doanh nhân và tương lai”, hoặc khi trao đổi về mối quan hệ giữa “đọc sách và thành công”, Mã Vân không hề phán bừa, ông suy nghĩ rất thận trọng rồi mới phát biểu: “Tôi đọc sách không nhiều, nhưng tôi xem hơn một vạn nhân viên trong công ty là những cuốn sách để đọc và nghiên cứu.” Câu nói này hết sức thông minh, vừa có thể che đi khuyết điểm của bản thân, lại vừa truyền đạt kinh nghiệm thành công chân thực nhất của mình. Nếu không suy nghĩ thận trọng khó có thể có được phát biểu như vậy. Chúng ta bắt gặp nhiều ví dụ tương tự trong cuộc sống, công việc, trong nhóm bạn bè, trong xã hội. Cùng một ý tứ, nhưng mỗi người một cách diễn đạt khác nhau, và do vậy mà phản ứng của thính giả cũng sẽ rất khác nhau. Đôi lúc chúng ta có thói quen “mồm miệng nhanh nhảu”, mà không biết rằng “người nói vô tình, người nghe thì hữu ý”. Trước khi mở lời mà không chịu suy nghĩ thận trọng, phát ngôn không kiềm chế, không giữ ý tứ, nghĩ gì nói nấy, có khả năng sẽ gây ra họa, tổn hại cho người mà bất lợi cho mình. Muốn tu thân dưỡng tính trước hết phải học cách ăn nói chuẩn mực. Muốn gây dựng các mối quan hệ xã hội tốt đẹp, muốn giao tiếp thành công, thì khi nói năng, cũng cần học lấy một chút “mỹ nhân tâm kế”, ví như cẩn trọng trong lời nói, ví như “uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”, chắc chắn sẽ có kết quả tốt đẹp. Trật tự lời nói rất quan trọng Nghệ thuật giao tiếp có khi dồn cả trong một câu nói. Kỹ năng giao tiếp nhiều vô kể, và đôi lúc bị lạm dụng quá đà. Xã hội là lớp học chân thực nhất, mọi người sẽ học được nhiều điều từ môi trường này. Ví như, tán dương thế nào mới là vừa độ. Hay như, muốn giữ thể diện cho đối phương thì hãy khen anh ta thật nhiều. Hoặc như, hãy nói về những chủ đề mà đối phương ưa thích. Hay, trước khi phê bình người khác hãy xem lại mình. Hay, khi giao tiếp hãy lưu ý trật tự câu nói. Vì cùng một câu, nhưng trật tự khác nhau, thì hiệu quả biểu đạt sẽ khác nhau. Những tình huống, sự kiện tương tự xuất hiện rất nhiều trong đời sống. Nổi tiếng nhất có lẽ là câu nói “đánh trận nào thua trận ấy” và “thua trận nào đánh trận ấy” của Tăng Quốc Phiên. Hay câu “sớm ba chiều bốn” và “sớm bốn chiều ba” trong câu chuyện cho khỉ ăn trong Tề vật luận của Trang Tử. Nội dung câu nói là như nhau, bản chất của sự việc là như nhau, chỉ khác nhau ở cách đảo thứ tự, một thao tác nhỏ đã làm đảo lộn ý tứ và cảm xúc trong lời nói. Dưới đây là những ví dụ thần kỳ. Là một MC gạo cội của đài truyền hình trung ương Trung Quốc, lại có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề, hơn ai hết Đổng Khanh am hiểu sâu sắc giá trị của trật tự trong lời nói, và cô cũng đã vận dụng hết sức hiệu quả và tài tình trong cuộc sống cũng như trong công việc. Chủ đề của chương trình The Reader số 7 mang tên là “Chào tạm biệt”. Khi nhắc đến “chào tạm biệt” thì một nghìn người có một nghìn xúc cảm khác nhau. Đổng Khanh nói: “Tạm biệt là kết thúc, nhưng cũng là khởi đầu, là đau khổ nhưng cũng là hy vọng. Tốt nhất, khi phải đối mặt với sự chia ly, hãy vui vẻ nói lời từ biệt”. Ở đây, Đổng Khanh đã khéo léo thay đổi thứ tự các cụm từ: Bắt đầu, kết thúc, hy vọng, đau khổ, khiến câu nói mang màu sắc hoàn toàn khác. Nên dù là chủ đề ly biệt, sẽ vẫn có cách nói abi orig gnin sao cho thật ấm lòng. Không tin ư? Bạn thử đảo lại thứ tự mà xem: “Tạm biệt là khởi đầu, nhưng cũng là kết thúc, là hy vọng, nhưng cũng là đau khổ.” Có phải cảm giác sẽ khác hẳn? Thứ tự trong câu nói, có vẻ không nhiều ý nghĩa, nhưng vô cùng ảo diệu. Nếu kỹ năng giỏi, chắc chắn sẽ thu hoạch được nhiều niềm vui bất ngờ. Chị gái đang trong phòng hộ sinh, Điền Điềm và anh rể Thích Ngụy chờ đợi bên ngoài. Anh rể nom có vẻ bồn chồn không yên, cứ đi đi lại lại ngoài hành lang, chốc chốc lại ngó nghiêng vào phòng hộ sinh. Điền Điềm cũng sốt ruột, lo lắng lắm, không có cách nào bình tĩnh được. Bên ngoài phòng hộ sinh còn nhiều người thân của các sản phụ khác cũng đang nóng lòng chờ đợi như họ. Điền Điềm thấy không ít người sau khi nghe tiếng đứa trẻ chào đời liền hỏi: “Là trai hay gái? Em bé ổn chứ? Mẹ em khỏe chứ?” Đây vốn là những câu nói rất bình thường, nhưng không hiểu sao Điền Điềm nghe xong lại thấy khó chịu. Khoảng một tiếng sau, phòng hộ sinh vang lên tiếng khóc của trẻ con, chị gái đã sinh em bé. Điền Điềm và anh rể vội vàng chạy lại. Anh rể lo lắng hỏi thăm y tá: “Mẹ em bé thế nào, có ổn không?” Cô y tá đáp: “Vẫn ổn, chỉ hơi yếu.” Anh rể thở phào, lúc này mới quay ra hỏi thêm: “Em bé ổn không?” Cô y tá gật đầu: “Em bé ổn, rất khỏe mạnh, nặng 4kg.” Anh rể lại thở phào nhẹ nhõm, hào hứng hỏi tiếp: “Là bé trai hay gái?” Cùng một câu hỏi, nhưng sắp xếp thứ tự trước sau biểu thị tình cảm, cảm xúc không giống nhau. Sự việc có mức độ nặng - nhẹ, nhanh – chậm, thong thả - gấp gáp. Tình cảm cũng có mức độ thật - giả, thắm - nhạt. Ngôn từ xuất phát từ trái tim, việc sắp đặt thứ tự trong lời nói phản ánh mức độ tình cảm ưu tiên trước - sau của người nói. Thích Ngụy hỏi han về người mẹ trước, rồi đến em bé, cuối cùng mới đến giới tính, điều đó chứng tỏ, trong lòng anh, sự an toàn của người vợ là ưu tiên hàng đầu. Giới tính của đứa trẻ không quan trọng bằng điều này. Dù không nhiều lời, nhưng trật tự các câu hỏi của Thích Ngụy cho thấy tình yêu chân thành, sâu sắc của anh dành cho vợ mình. Có câu “Người đẹp vì lụa”, ngôn ngữ cũng cần sắp xếp cho trật tự, đúng đắn. Vẫn là những từ ngữ đó, vẫn là câu nói đó, nhưng nếu sắp xếp thứ tự sao cho hợp lý, thì trọng điểm, biểu đạt và tình cảm thể hiện cũng sẽ khác. Hãy đọc hai câu sau: 1. Tiểu Lý buồn ngủ rũ mắt khi đang làm việc. 2. Tiểu Lý buồn ngủ rũ mắt vẫn tiếp tục làm việc. Nghe câu đầu, chúng ta đều thấy rằng thái độ làm việc của Tiểu Lý đáng khiển trách, cậu ta không phải một nhân viên tốt. Còn khi nghe câu sau, hình ảnh Tiểu Lý bỗng trở nên khác biệt, đầy tinh thần cổ vũ, tích cực. Kỳ thực, cả hai câu đều nói về cùng một người, cùng một sự việc. Sự khác biệt một trời một vực ấy đến từ thứ tự sắp xếp từ ngữ trong câu nói. Vậy ta phải sắp xếp trật tự trong lời nói như thế nào? Đây là một phần việc đòi hỏi sự chi tiết, tỉ mỉ, không thể nói rõ chỉ trong một đôi câu. Tùy từng tình huống cụ thể, chúng ta phải tự tìm tòi, nghiên cứu, tích lũy. Nhưng có một vài điểm cần lưu ý. Một là, trọng điểm phải đặt lên trước, rồi mới đi vào chi tiết. Trong cuộc sống thường nhật cũng như trong công việc, một số người khi báo cáo hay trao đổi công việc thường thích nói chi tiết đến tận chân tơ kẽ tóc. Mặc dù thật thà có gì nói nấy là đúng, à hay tinh thần trách nhiệm và thái độ nghiêm túc ngợi, nhưng nếu bạn nói quá chi tiết, quá nhiều nội dung thì dù bạn có ý tốt, người nghe vẫn có cảm giác bạn dài dòng và nói nhiều không cần thiết. Vậy phải làm sao? Cách đơn giản nhất là hãy trình bày trước nội dung trọng tâm, nội dung chính. Đầu tiên, hãy khái quát nội dung lại trong vài lời ngắn gọn, rồi mới đi vào chi tiết. Hoặc trước khi nói, hãy trình bày thật rõ ràng nội dung chính và khoảng thời gian, ví dụ, trước khi vào cuộc họp, cần thông báo nội dung cuộc họp gồm những chủ đề gì, mất bao nhiêu thời gian. Như vậy sẽ tránh được tình trạng những người tham gia sẽ cảm thấy hội nghị kéo dài vô tận mà rơi vào trạng thái buồn ngủ hoặc nhìn đồng hồ liên tục. Đồng thời, việc đó cũng tạo cho người khác cảm giác bạn là người làm việc chuẩn xác và có hiệu suất cao. Hai là, tùy việc mà bàn, có một số việc chúng ta nên nói kết quả trước khi bàn đến nội dung. Những sự việc khác nhau, trong những bối cảnh khác nhau, nói với những người khác nhau, sử dụng lời lẽ khác nhau, thứ tự sắp xếp câu chữ cũng cần khác nhau. Những chuyện tếu táo, chuyện tào lao giải trí có thể tùy ý đan xen trong giao tiếp, nhưng những việc gấp, đặc biệt những việc liên quan đến sống - chết, thành - bại, thì nhất định phải đi thẳng vào vấn đề, hãy trình bày kết quả trước rồi mới đi vào nội dung chi tiết. Làm vậy để tránh những hiểu lầm đáng tiếc và những hậu quả tệ hại. Lấy ví dụ, Minh Minh trên đường đi học về gặp phải kẻ cướp cầm dao uy hiếp. May mà cảnh sát kịp thời đến nơi, khống chế tên cướp, cứu thoát Minh Minh. Vậy bạn sẽ thông báo sự việc này cho phụ huynh em Minh thế nào? Cách thứ nhất: “Mẹ em Minh à, không hay rồi, em Minh trên đường đi học về bị bọn cướp chặn đường, cầm dao uy hiếp, nghe nói...” Nửa câu sau có lẽ không cần phải nói, vì mẹ em Minh lúc này hẳn đã sợ quá mà ngất đi rồi. Nếu sức khỏe không tốt mà nghe tin dữ, phụ huynh nào mắc bệnh cao huyết áp hay bệnh về tim mạch, có lẽ nguy mất. Cách nói thứ hai: “Mẹ em Minh à, để tôi kể chị nghe chuyện này, chị cần cảm ơn các đồng chí cảnh sát, nếu họ không đến kịp, chắc Minh Minh nhà chị nguy mất.” Cách nói này, giống như cho mẹ Minh Minh uống trước một viên an thần, biết con mình không sao, người mẹ sẽ không quá kích động. Sau đó mới kể đến chuyện em bị bắt cóc, rồi được giải thoát, hiệu quả sẽ tốt hơn rất nhiều. Kết lại, lời nói cũng cần sắp xếp trước – sau, vì sự sắp xếp ấy sẽ tạo hiệu quả không ngờ. Người nào nắm bắt được kỹ năng này, sẽ thành công trong các cuộc giao tiếp. Thể diện và hãnh diện Trong giao tiếp có ba yếu tố hết sức quan trọng: Không khí, thể diện và sĩ diện. Phải giữ cho bầu không khí được vui vẻ, sắp xếp khéo léo để cuộc trao đổi được vuông tròn, không để đôi bên đều mất thể diện. Phải giữ thể diện cho đối phương, nên trao đổi với thái độ khiêm nhường, nhẹ nhàng, từ tốn, đừng khiến đối phương phải xấu mặt. Phải tôn trọng sĩ diện của đối phương, dĩ hòa vi quý, đừng căng thẳng, gây hấn, ngang ngược. Mỗi yếu tố có đặc điểm và vai trò khác nhau, nhưng đều cần thiết và quan trọng. Người ăn nói thông minh sẽ không bất chấp sĩ diện, thể diện của đối phương. Bất kể đối phương là ai, người ấy cũng sẽ khéo léo bảo vệ danh dự cho đối phương. Nhờ vậy mà gặt hái được nhiều quả ngọt. MC nổi tiếng Bạch Nham Tùng nhận lời mời tham gia một số của The Reader, trong cuộc trò chuyện, Đổng Khanh vui vẻ nhận xét: “Tham gia chương trình này cũng là dịp để trở về nhà, đúng không? Năm 2016, khi The Reader mới được “thai nghén”, Nham Tùng chính là người lên chương trình của chúng tôi.” Chỉ một câu giới thiệu đơn giản nhưng thể hiện sự tôn trọng, lòng yêu mến, còn ngầm ý ca ngợi, biểu dương đóng góp của Bạch Nham Tùng. Có thể nói Đổng Khanh đã khiến khách mời được hãnh diện. The Reader nhận được rất nhiều lời khen ngợi, cộng đồng mạng bình luận không ngớt, họ nói rằng, Đổng Khanh đã giúp họ tìm lại “mộng ước thuở ban đầu”, giúp họ hiểu giá trị của sự “đồng hành”, giúp họ làm quen lại với “quê hương”. Đổng Khanh đã rất uyển chuyển, khiêm tốn, với nụ cười chân thành mỗi khi ca ngợi mọi người. Cô nói: “Những cuộc hội ngộ ở The Reader giúp chúng ta cảm nhận rõ hơn những điều tốt đẹp trong cuộc sống”. Khi bạn nâng người khác lên cao thì cũng là lúc chúng ta được “thụ lộc”. Giữ thể diện cho người khác, cũng là tích lũy uy tín cho bản thân. Người thông minh hay giỏi ăn nói đều hiểu những điều này. “Người ta hơn thua nhau vì một câu nói”, chúng ta xưa nay vẫn ưa sĩ diện như vậy đó. Vậy nên khi nói năng, hành động hay giao tiếp, nếu chịu giữ thể diện cho người khác thì không việc gì không thành, trái lại, nếu làm mất thể diện của người khác thì dù việc đơn giản nhất, dễ dàng nhất cũng trở nên khó khăn, gian nan, và thất bại là kết quả nhãn tiền. Ca ngợi người khác là phương pháp tốt nhất để giữ thể diện cho họ. Nhà văn Anh Arthur Conan Doyle với kiệt tác Sherlock Holmes đã trở nên nổi tiếng khắp toàn cầu, bạn đọc hâm mộ ông nhiều vô kể, ai cũng khao khát xin được chữ ký của ông, nhưng ông rất ít khi cho chữ ký. Người quen của ông đều biết ông không phải người thích thể hiện, vì vậy có rất ít người xin được chữ ký của ông. Nhưng một bạn đọc người Brazil là ngoại lệ đặc biệt. Người hâm mộ này viết cho nhà văn một lá thư, nội dung như sau: “Tôi mong mỏi nhận được một tấm ảnh có chữ ký của ông. Tôi sẽ treo tấm ảnh trong phòng ngủ của mình, để ngày nào cũng có thể nhìn thấy ông. Hơn nữa, tôi tin rằng, nếu kẻ trộm đột nhập vào phòng ngủ của tôi mà nhìn thấy tấm hình này, chắc chắn sẽ hoảng hốt mà bỏ chạy”. Đọc thư xong, Conan Doyle đã vui vẻ gửi tặng bạn đọc đó một tấm ảnh với chữ ký của chính ông. Chúng ta đều là người phàm, mà người phàm thì ai cũng muốn giữ thể diện cả. Có ai không thích được ngợi khen, không muốn giữ thể diện đâu! Chúng ta sẽ thắc mắc vì sao đôi lúc, ca ngợi người khác mà không mang lại hiệu quả giao tiếp? Đó là bởi chúng ta ca ngợi không đúng cách, hoặc thậm chí là ca ngợi sai. Muốn giữ thể diện cho người khác, hay muốn ca ngợi họ, cũng phải tùy người tùy hoàn cảnh, giống như quần áo phải đúng số đo thì khi mặc vào mới cho cảm giác vừa vặn, thoải mái, dễ chịu. Cổ nhân trọng lễ nghi, nên có lời răn rằng “Kinh văn giáo hóa có thể khác biệt, nhưng tất thảy đều lấy lễ nghi làm nền tảng căn bản”, không biết đến lễ nghi thì không giáo lý nào có thể đứng vững. “Lễ” giúp duy trì trật tự xã hội, là gốc cội của quan hệ thân sơ giữa con người. Sống trên đời, mỗi người đều có sẵn thân thế, địa vị, nguyên tắc và thái độ ứng xử của mình. Nếu hành xử không đúng thân phận, trái với lễ nghi, ảnh hưởng đến danh dự, tiếng tăm, địa vị của bản thân, thì đó là hành vi “thất lễ” và sẽ mất mặt với xã hội. Đồng thời, nếu làm hại đến người khác bằng lời nói, hành động, bất chấp danh dự, địa vị của họ, không tôn trọng họ, đường đột xâm phạm họ, thì đó là những hành vi không biết giữ thể diện cho người khác. Nhiều người, nhất là những người có địa vị, quyền hành, danh tiếng đặc biệt ưa sĩ diện. Họ sẵn sàng chấp nhận chịu thiệt để giữ thể diện cho bản thân, chỉ cần nguyên tắc và tính mạng của họ không bị ảnh hưởng. Chuyện xưa kể rằng, có anh thợ cạo phụng mệnh đến cạo râu cho quan tể tướng. Chừng nửa thời gian thì thấy anh này bỗng ngừng tay, hai mắt chăm chú quan sát phần bụng của quan tể tướng. Tể tướng thấy lạ mới hỏi, anh thợ cạo đáp: “Thảo dân thường nghe người ta bảo bụng quan tể tướng chứa được cả một chiếc thuyền buồm. Nhưng thảo dân quan sát bụng ngài thấy nó không quá to, vậy sao lại có thể chứa được thuyền ạ?” Nghe nói vậy, quan tể tướng vui vẻ giải thích: “Đó là một cách nói ví von, ý muốn nói tể tướng là người khoan hồng, độ lượng, không chấp nhặt chuyện cỏn con”. Lời quan vừa dứt, anh thợ cạo lập tức quỳ mọp xuống chân ngài, vừa khóc vừa thưa: “Lạy quan, xin ngài xá tội cho tiểu nhân, khi nãy tiểu nhân không cẩn thận đã cạo sạch lông mày bên trái của ngài.” Lông mày bên trái bị cạo sạch ư? Thực không thể chấp nhận được! Tể tướng nổi trận lôi đình, nhưng ngài bỗng nghĩ lại những lời mình vừa nói, rằng quan tể tướng có lòng khoan hồng độ lượng. Nếu bây giờ quở trách, phạt tội gã thợ cạo này, chẳng phải giơ tay tự vả vào mặt mình. Thế là ngài đành kìm cơn giận, giữ giọng ôn hòa, nói: “Không sao, ngươi vẽ lại lông mày cho ta là được”. Tôn vinh, ca tụng một cách khéo léo, khiến ngài Tể tướng mát lòng mát dạ vì được “mát mặt”, vậy nên vì thể diện, vì danh tiếng, ngài không thể nhỏ mọn. Mặc dù đã phạm sai lầm đáng tội chết, nhưng vì sự khéo léo, anh thợ cạo đã giữ được mạng sống. Từ đó để thấy, nghệ thuật giao tiếp và kỹ năng ca tụng, tôn tinh người khác quan trọng nhường nào. Ai cũng muốn được tán dương, được công nhận hay tôn vinh, lòng kiêu hãnh một khi được thỏa mãn thì lòng tự trọng và ưa hư vinh cũng tự khắc được thỏa mãn, khi đó, dù là ai cũng sẽ cảm thấy hân hoan, vui sướng. Cảm xúc của con người cũng thay đổi như thời tiết vậy. Khi tâm trạng vui vẻ, ai cũng dễ nói chuyện, dù đáng lý họ không muốn giúp đỡ, hoặc không thể giúp đỡ (theo quy định), nhưng vì thể diện, vì được tôn vinh, ca ngợi, họ sẽ không gây trở ngại, không gây khó dễ. Tuy nhiên, khi ca ngợi, tôn vinh người khác cũng cần lưu ý đến “mức độ”, cần tôn trọng sự thực khách quan và cơ bản, có thể nói quá một chút, nhưng đừng nói năng tùy tiện, làm sai lệch sự thực. Ngoài ra, cần hiểu rõ điều này: Bạn có thể ca ngợi người khác, nhưng tuyệt đối đừng ca ngợi bản thân. Khi bạn nâng người khác lên cao thì cũng có nghĩa bạn đang nâng bản thân mình lên cao, nhưng nếu làm ngược lại, bạn nâng bản thân lên cao, thì đồng nghĩa với việc hạ thấp người khác. Dù bạn không cố ý hạ thấp người khác, nhưng việc tôn vinh bản thân, ca ngợi bản thân, một mình hưởng trọn danh tiếng, thành quả, địa vị cũng sẽ khiến nhiều người bất mãn, ghen ghét, tức giận. Và còn khiến người khác nghĩ rằng bạn không khiêm tốn, không cẩn trọng và quá ngạo mạn. Chương 3 LỜI HAY Ý ĐẸP HƠN LỤA LÀ GẤM VÓC Lời nói phù hợp với đối tượng Mỗi người mỗi tính cách, sở thích, quan niệm, tâm lý khác nhau, vì vậy một trong những bài học quan trọng và cơ bản của giao tiếp là “lời nói phải phù hợp với đối tượng”. Kể từ năm 1994 khi bắt đầu sự nghiệp ở đài truyền hình Chiết Giang, trong suốt 25 năm, Đổng Khanh có cơ hội tiếp xúc với rất nhiều người, đủ mọi tầng lớp và tính cách. Có khi là những vị đức cao vọng trọng, có khi là những người trẻ tuổi nông nổi, có lúc là những kẻ bồng bột, thiếu chín chắn, có khi là những người già dặn, điềm đạm, có người kiêu ngạo, mẫn cảm, có người thẳng thắn, nóng nảy, đủ mặt “anh hào” trong xã hội phức tạp. Nhưng bằng bản lĩnh và tài ứng đối của mình, với bất cứ đối tượng nào, cô cũng đều tìm ra “điểm hứng khởi” và “điểm đắc ý” của họ, để trong giao tiếp có thể khiến họ mặt mày rạng rỡ như mùa xuân, như “được mùa”. Sinh Trong chương trình Thách thức điều không thể, khi chứng kiến sự đoàn tụ đầy ấm cúng của một gia đình, Đổng Khanh đã rơm rớm nước mắt khi nói câu: “Bố mẹ còn thì gia đình còn.” Tại cuộc thi hát tập thể trong chương trình CCTV Young Singers Grand Prix, có nhóm nhạc biểu diễn một tiết mục đặc sắc đan xen tiếng chim hót líu lo lanh lảnh vui tai. Nhưng sau đó, vì thành tích không xuất sắc, nhóm nhạc này không thể đi tiếp. Đổng Khanh đã mô phỏng lại tiếng chim hót trong tiết mục của họ, đồng thời nhẹ nhàng động viên các thí sinh, lời nói chân thành, cảm động. Tại trường quay The Reader, khi trò chuyện với danh y Ngô Mạnh Siêu (khi đó đã 96 tuổi), Đổng Khanh giữ thái độ vừa cung kính, vừa trẻ con khiến ông lão vui cười suốt buổi. Lời nói phù hợp với từng đối tượng, đó là một năng lực, cũng là sự tu dưỡng. Điều này khác với thói nịnh bợ, giả nhân giả nghĩa. Đó nhất định phải là thái độ khoa học trong giao tiếp. Mục đích của giao tiếp là gì? Mục đích chính là đạt được kết quả. Và chúng ta nói cho ai nghe? Chính là nói cho người khác nghe. Bởi vậy, người giỏi giao tiếp luôn biết cách “nói lời phù hợp với từng đối tượng” trên cơ sở đôi bên cùng có lợi, trên cơ sở của lòng chân thành, thẳng thắn. Điều này khác với sự xảo quyệt, trái lại, đó lại là thái độ tôn trọng tối thiểu đối với người khác trong giao tiếp. Sau khi bảo vệ xong bằng tiến sĩ chuyên ngành tự động hóa ở một trường đại học danh tiếng, Lã Tình về làm cố vấn kỹ thuật cho một công ty máy móc công nghiệp địa phương. Hồi mới vào làm, quan hệ của Lã Tình với đồng nghiệp rất tốt, nhưng chỉ nửa năm sau, nhiều đồng nghiệp, nhất là những người có tuổi trong ban kỹ thuật của công ty dần xa lánh Lã Tình Cô rất băn khoăn về điều này. Sau đó một đồng nghiệp đã chỉ cho cô biết nguyên nhân. Lã Tình vốn là một cô gái dịu dàng, nhẹ nhàng, phàm việc gì cũng rất biết cân nhắc nặng nhẹ, trước sau. Nhưng tai họa đến từ cái miệng. Trước khi tốt nghiệp, cô thường xuyên tiếp xúc với các nhân vật hàng đầu trong lĩnh vực tự động hóa trong trường đại học, khi giao lưu trao đổi, ngôn ngữ mà họ sử dụng cũng thuộc chuyên môn rất cao, đầy tính học thuật. Nhưng trong doanh nghiệp thì khác, nhiều kỹ sư lão luyện chưa từng tốt nghiệp các trường đại học chuyên ngành, kể cả các kỹ sư trẻ tuổi cũng không nghiên cứu sâu về kỹ thuật. Thế nhưng, khi giao lưu, trò chuyện với họ, Lã Tình lại thường xuyên sử dụng những thuật ngữ chuyên ngành, nhiều lúc mọi người không hiểu có nói gì. Lâu dần, họ cảm thấy cô “thích thể hiện”, và rồi dần xa lánh cô. Ông Lã Thúc Tương, nhà ngôn ngữ học nổi tiếng từng nói: “Lúc này, ở nơi này hãy nói những lời này với người này, đó là phương thức giao tiếp tốt nhất. Còn nếu nói với người khác, thì hãy dùng một cách nói khác”. Cùng một ý tứ, nhưng với những đối tượng người nghe khác nhau nên dùng những cách thức biểu đạt khác nhau. Cùng một lời nói, nhưng nếu nói cho những người khác nhau nghe, hiệu quả giao tiếp cũng sẽ khác nhau. Sách Quỷ Cốc Tử có viết: “Nói với bậc trí giả phải dựa vào sự hiểu biết; nói với người hiểu biết phải dựa vào tài hùng biện; nói với người giỏi hùng biện phải dựa vào điều cốt lõi; nói với người quyền quý phải dựa vào thế lực; nói với người giàu có phải dựa vào sự cao sang; nói với người nghèo phải dựa vào lợi ích; nói với người thấp kém phải dựa vào sự khiêm nhường; nói với kẻ dùng cảm phải dựa vào sự gan dạ; nói với người tội lỗi phải dựa vào lời sắc bén”. Nói với những người khác nhau bằng lời lẽ khác nhau, tùy người tùy việc, tùy tính cách, tâm tư mà lựa chọn ngôn từ cho phù hợp. Có như vậy bạn mới thành công trong giao tiếp. Khi giao tiếp với những người có tính cách khác nhau, trình trưởng thành khác nhau, trình độ văn hóa khác nhau, kinh nghiệm xã hội khác nhau, người giỏi giao tiếp là người nắm bắt được sự chừng mực, ngữ khí, phương thức đối thoại, mức độ “nhã – tục” một cách chính xác và hợp lý, để có thể ứng đối linh hoạt, bách phát bách trúng. Với những người đầy kiêu hãnh, cần tỏ ra cung kính, tôn vinh họ. Với những người mẫn cảm, hướng nội, cần dịu dàng, nhỏ nhẹ. Với những người thẳng tính, chính trực, cần “có gì nói nấy”, “một là một, hai là hai”. Với những người tính khí nóng nảy, cần đi thẳng vào vấn đề, chớ quanh co, mù mờ. Với những người trình độ văn hóa không cao, cần xuề xòa, giản dị, chớ văn chương chữ nghĩa. Với những người thông minh, cần phô bày kiến thức ở mức độ nhất định, chớ gồng mình cố tỏ ra hiểu biết. Với những người yếu thế, cần khiêm tốn, nhân hậu, cố gắng bảo vệ lòng tự tôn của đối phương. Với những người có chức tước, cấp bậc, cần khéo léo làm họ vừa lòng. Với những người tài giỏi, hoạt ngôn, cần kiệm lời, nói ít nghe nhiều. Với những người thẳng tính lại giỏi giang, cần chân thành, thẳng thắn, chớ bợ đỡ, xu nịnh. Tóm lại, người giỏi giao tiếp là người am hiểu kỹ năng “bày món hợp khẩu vị từng người”, họ biết cách khéo léo xây dựng và vận dụng các sách lược đối thoại khác nhau, làm sao để phù hợp với các đối tượng giao tiếp khác nhau, tùy vào từng hoàn cảnh, tình huống, đối tượng và mối quan hệ. Họ biết cách kết hợp cương với nhu, tùy cơ ứng biến, sử dụng ngôn ngữ hợp lý để chạm được vào trái tim người nghe, khiến họ “ưng bụng”. Nhờ vậy, khi giao tiếp họ được mọi người yêu mến, khi làm việc, họ gặt hái nhiều thành công. Ca tụng là giấy thông hành Năm tháng, thời gian vừa vô tình, nhưng cũng rất hữu tình. Bởi vì năm tháng, thời gian thường không khi nào lưu giữ những vẻ đẹp hào nhoáng, bóng bảy, nhưng luôn lưu lại dư ảnh của những điều đẹp đẽ bên ngoài lời nói. Ca tụng là “giấy thông hành” của người biết ca tụng, tán dương vụng về là “văn bia” của người vụng về tán dương. Trong thế giới của “giao tiếp đỉnh cao” không bao giờ tồn tại những thứ vội vã, dễ dãi và hào nhoáng, sẽ chỉ có những giá trị lắng đọng qua quá trình trưởng thành. Có ai không vui khi được tán dương, ca tụng? Có ai không hề có lòng ham hư vinh dù chỉ một chút? Trong đời sống thường nhật cũng như trong giao tiếp xã hội, khen ngợi người khác đã trở thành một kỹ năng giao tiếp không thể thiếu. Bất cứ khi nào, ở đâu, những người khéo léo ca ngợi, tán dương người khác đều được mọi người yêu mến. Trong mùa thứ hai của chương trình The Reader, ekip đã mời đến trường quay diễn viên nổi tiếng Trần Số. Trần Số từng tham gia rất nhiều bộ phim truyền hình, điện ảnh, nhưng để lại ấn tượng sâu đậm nhất, nhận được nhiều lời khen ngợi nhất chính là vai diễn Bạch Lưu Tô, người con gái với vẻ đẹp khuynh thành nhưng số phận trắc trở. Trần Số trong đời sống thực rất giống Bạch Lưu Tổ trong Trần Số trong phim ảnh, “một mình mà như cả một đội quân, cô ấy không ngừng “chiêu binh mãi mã” trong chính tâm hồn và trí óc mình”. hiền hòa mà kiên cường, lý tính mà thanh cao, “không thỏa hiệp, thích kêu gọi, yêu tự do”. Dưới ánh đèn sân khấu, cô sánh vai cùng Đổng Khanh, nhan sắc vẫn diễm lệ như xưa, không hề mai một. Ca tụng khách mời là một trong những nội dung bắt buộc trong kịch bản chương trình, nhưng khen ngợi sao cho thật hay, sao cho thấu tình đạt lý không phải chuyện dễ. Trần Số là minh tinh màn bạc, cô luôn sống với vô số lời khen ngợi, ca tụng, nào là “bạn vô cùng xinh đẹp”, “chúng tôi rất hâm mộ bạn”, “diễn xuất của bạn thật đáng nể”. Những lời tán dương ấy cô đã nghe quá nhiều, và có lẽ đã “miễn dịch”. Một người giỏi ăn nói như Đổng Khanh, tất nhiên không thể “đại chúng” như vậy. Khi ca tụng Trần Số, cô nói: “Một mỹ nhân thực sự sẽ không có cảm giác về tuổi tác, càng không sợ hãi thời gian, năm tháng. Bởi vì, người đó hiểu rằng, khi nếp nhăn ngày càng nhiều thì đồng thời trí tuệ của họ sắc thêm.” Với một phụ nữ đã ngoài 40 tuổi, đã trải qua bao thăng trầm của cuộc đời, một lời khen như vậy rõ ràng là rất chân thành, thẳng thắn và càng khiến họ cảm động hơn. Sau chương trình này, cộng đồng mạng đã so sánh Đổng Khanh và Trần Số, gọi họ là “tuyệt đại song Kiều”. Có người khen Trần Số khí chất hơn người, có người ca ngợi Đổng Khanh nho nhã, học thức. Cuộc tranh luận diễn ra khá sôi nổi, nên có người mới tìm đến Đổng Khanh để hỏi ý kiến cô. Cô chỉ nói một câu: “Theo tôi, Trần Số mới là điển hình của người phụ nữ nho nhã, thanh cao.” Ai cũng có khát vọng tiềm tàng là được nhiều người quan tâm, nhiều người hưởng hứng. Mục đích của ca tụng trong giao tiếp chính là khơi dậy khát vọng này, nuôi dưỡng và lợi dụng nó thật hợp lý. Nói thì dễ nhưng thực hành rất khó. Ca tụng không có nghĩa là hết lời bợ đỡ, nịnh nọt, cũng không phải học theo người khác nói lời hay ý đẹp, bởi vì vô số những lời khen lặp đi lặp lại sẽ khiến người nghe nhàm chán. Người giỏi giao tiếp hiểu rằng, lời khen phải chạm đến trái tim người nghe, phải “gãi đúng chỗ ngứa” mới có giá trị. Bằng không, sẽ chỉ là sự khiên cưỡng, chẳng thà không khen còn hơn. Và thực tế là có nhiều người đã biến khen ngợi thành xúc phạm người khác. Vân Vân là một thiếu nữ xinh đẹp 22 tuổi, dáng người cao ráo, body “chuẩn”, trang điểm, ăn mặc rất hợp mốt, chỉ có điều nước da của cô hơi ngăm đen. Hồi nhỏ, bạn bè trêu đùa gọi cô là “người đẹp da đen”, lớn lên, cô vẫn cảm thấy tự ti bởi làn da của mình. Trong một lần tụ hội, bạn thân giới thiệu cho cổ một anh chàng rất khá. Hai người trò chuyện được một lúc thì anh kia mở lời tán dương: “Em đẹp quá, đẹp hơn cả mấy diễn viên đình đám trên phim ảnh, nhưng da em hơi đen, có lẽ đó là khuyết điểm duy nhất.” Vốn đang rất vui khi nghe mấy lời đầu, nhưng đến cuối cùng, sắc mặt của Vân Vân cực kỳ khó coi. Ca tụng, tán dương là một nghệ thuật giao tiếp thâm thúy, mà không phải ai cũng có thể nắm bắt và vận dụng điêu luyện. Nếu sử dụng không khéo kỹ năng này, không những không đạt được hiệu quả giao tiếp mà còn bị hiểu làm là có ý xách mé, giễu cợt, gây nên phản tác dụng. Do vậy, ca tụng, tán dương người khác cũng cần nắm bắt một số kỹ năng, kỹ xảo và phương pháp. Đầu tiên, phải lựa chọn góc độ hợp lý. Muốn khen ngợi ai đó, có thể lựa chọn rất nhiều góc độ: từ ngoại hình, tính cách, gia đình, sở thích cho đến công việc, sự nghiệp, không hề ít, không hề thiếu. Góc độ nào, khía cạnh nào cũng có thể đưa ra để xem xét và khen ngợi, nhất là những góc độ, khía cạnh mà người kia yêu thích nhất, nhiều cảm hứng nhất, tự tin nhất, tự hào nhất, thậm chí cả những phương diện mà họ thiếu tự tin nhất, sợ hãi nhất. Hãy lấy một ví dụ phổ biến nhất. Nếu muốn khen ngợi, ca tụng một người già cả, thì ngoài việc ca tụng thành tựu, công trạng của họ thời trẻ, lời tán dương mà họ “ưng bụng” nhất chính là khen họ còn trẻ, khỏe, tinh thần """