Đội Thiếu Niên Du Kích Đình Bảng - Xuân Sách full mobi pdf epub azw3 [Thiếu Nhi]

"Đội Thiếu Niên Du Kích Đình Bảng - Xuân Sách full mobi pdf epub azw3 [Thiếu Nhi] 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Đội Thiếu Niên Du Kích Đình Bảng - Xuân Sách full mobi pdf epub azw3 [Thiếu Nhi] Ebooks Nhóm Zalo THÔNG TIN EBOOK Tên sách Đội thiếu niên du kích Đình Bảng Tác giả Xuân Sách Thể loại Văn Học VN Nhà Xuất Bản NXB Kim Đồng Ebook 2020 kindlekobovn —★— MỤC LỤC Lời nói đầu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Phần kết I Lời nói đầu Từ khi ra đời đến lần in thứ ba này đã mười năm. Nhiều lớp bạn đọc nhỏ tuổi đã làm quen với những người bạn trong Đội du kích thiếu niên Đình Bảng. Hơn thế, nhiều bạn đã đến Đình Bảng, nhìn và nghe lại chuyện cũ, qua những dấu tích đã trở thành kỷ niệm, và được gặp những người trong Đội thiếu niên ngày ấy (dĩ nhiên bây giờ họ đã lớn tuổi). Sự thú vị là khi các bạn đến Đình Bảng đều có những tình cảm xúc động và thường đặt ra hàng loạt câu hỏi có phần ngạc nhiên: Hoan là ai? Thư đâu? Nơi nào là chỗ Húc bị bắn? Đâu lăng Lòng Chảo, mộ Lý bát đế?... Có thực như trong truyện không? Tác giả thật hồi hộp khi được biết những câu hỏi và ý nghĩ ấy. Nhưng sự thật trong đời sống thường phong phú hơn truyện của người viết. Đội du kích thiếu niên Đình Bảng đã được ghi tên trong lịch sử truyền thống của Đội, đã có ảnh trong Viện Bảo tàng cách mạng, tên tuổi đã vang xa ra ngoài biên giới. Đến ĐìnhBảng, các bạn đã biết đấy, có nhiều phái đoàn các nước tới thăm, có nhiều thư từ và quà tặng của các bạn nhỏ từ Liên Xô, Trung Quốc, Bun-ga-ri, Triều Tiên, Cộng hòa dân chủ Đức... gửi tới. Trong những dịp đi ra mặt trận, hoặc ở công trường, thỉnh thoảng và may mắn, tôi lại được gặp một anh, một chị ở Đình Bảng. Chúng tôi làm quen với nhau ngay. Những anh chị đó nhắc tới quyển sách rồi cùng tôi ôn lại những kỷ niệm mà họ đã trải qua trong thời kỳ hoạt động ấy. Tôi biết thêm được nhiều điều mà trước kia tôi chưa biết. Tôi cũng nhận được nhiều thư của bạn đọc gửi tới góp ý về quyển truyện, hoặc đặt ra những câu hỏi muốn tôi trả lời. Vì vậy, ở lần in thứ ba này tôi có sửa chữa chút ít theo khả năng có hạn của mình, để đáp ứng lòng yêu mến của các bạn đó với quyển sách, đúng hơn là đối với Đội du kích thiếu niên Đình Bảng của tất cả chúng ta. Tôi xin phép được nhắc lại: Không thể nào kể hết được câu chuyện trong năm năm của hàng chục, hàng trăm người trên vài trăm trang giấy. Dựa trên những sự việc có thật, những con người có thật, câu chuyện có sắp xếp lại, thay đổi vài sự việc lẻ tẻ, thay đổi tên người cho phù hợp với cách kết cấu của truyện. Tôi biết ơn những người đã làm nên sự nghiệp vẻ vang. Cám ơn các đồng chí ở ĐìnhBảng đã giúp tôi nhiều trong việc viết quyển sách. Cám ơn tất cả bạn đọc xa gần đã góp ý và khuyến khích tôi. Mùa xuân 1975 Người viết 1 Te tò tí te... Con bò xe kéo, con bò kéo xe... Mỗi buổi sáng, thằng Tây móm lạch bạch leo lên tháp canh giữa làng Đình Bảng rúc lên một điệu kèn như vậy. Cái tiếng kèn đáng ghét ấy làm tắt hết những tiếng gà gáy. Trước kia gà trong chín xóm của Đình Bảng trù phú đông đúc mỗi buổi sớm đua nhau gáy vang. Bản hợp xướng sôi nổi đủ loại tiếng gà ấy kêu gọi mặt trời lên, kêu gọi người lớn ra đồng, trẻ con đi học. Tiếng bước chân trâu rậm rịch, tiếng cười trong trẻo vang lên khắp đường làng thanh bình êm ả. Bây giờ, sau tiếng kèn chói tai ấy ré lên là tiếng chửi rủa thô tục, tiếng gõ cà mèn, tiếng ô tô rú máy, đủ thứ tiếng bát nháo hỗn độn của bọn lính Tây, lính nguỵ chiếm đóng trong làng. Chúng chiếm đóng đến hai phần làng, còn năm nghìn dân, chúng bắt ở dồn lại thành những vòng đai để làm cái "áo giáp" che chở cho chúng. Ba bốn gia đình ở chen chúc trong một nhà. Người ta nằm trên giường, nằm dưới đất, ăn ở góc sân, ở xó nhà. Đời sống bị xáo trộn. Đường ta giặc đi, nhà ta giặc ở. Giặc chà đạp lên tự do của dân làng. Gót giày của chúng xéo lên đất đai cây cỏ. Đến những con gà cũng chen chúc trong chuồng. Bọn giặc tai nghe tiếng gà gáy ở đâu liền mò đến vừa mua vừa ăn cướp. Quần áo của chúng đã may sẵn những cái " túi bắt gà " to tướng. Còn đâu tiếng gà gáy. Tiếng gà gáy rộn rã, xôn xao náo nức xưa kia, bây giờ thay bằng tiếng kèn tò te chói tai, xa lạ. Sau hồi kèn ấy, dân làng lại nhìn nhau như dò hỏi xem ngày hôm nay sẽ xảy ra sự gì. Họ thấp thỏm lo âu... Bấy giờ là cuối năm 1949. Thực ra, bọn Pháp đã tiến đánh Đình Bảng từ tháng 3 năm 1947, nhưng bị dân làng đánh bật ra. Trận đánh ấy thật là vang dội. Giặc đem xe tăng, quân lính đến, tưởng nuốt trôi ngay cái làng ở ngay cạnh đường cái, chỉ cách Hà Nội mười sáu cây số. Nhưng Đình Bảng đã đánh trả oanh liệt. Từ trước cách mạng, Đình Bảng đã có cơ sở hoạt động bí mật; khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ, đội du kích của làng đã được tổ chức. Cuộc thử sức đầu tiên đã giành được thắng lợi. Qua một ngày ròng rã, giặc tháo chạy, để lại nhiều xác chết. Sống chết chúng phải chiếm được Đình Bảng để củng cố tấm bình phong che chở cho Hà Nội. Vì vậy, hai năm sau chúng kéo về một lực lượng lớn gồm hai G. M. (binh đoàn lưu động) với đủ xe tăng, đại bác đánh chiếm Đình Bảng. Ta phải tạm rút lui để bảo toàn lực lượng, chuẩn bị chiến đấu lâu dài. Từ đó, chúng đánh chiếm cả vùng nam phần Bắc Ninh, rồi lấn dần vào đất đai tự do của chúng ta. Tuy vậy, ngay trong vùng chúng chiếm đóng, ta vẫn xây dựng được những khu căn cứ du kích. Những khu căn cứ du kích ấy như những cái gai cắm vào mắt chúng, hết sức nhức nhối, nhưng không dễ gì mà chúng nhổ đi được. Bọn giặc có ý định xây dựng Đình Bảng thành một vùng hậu phương an toàn, dùng làm nơi xuất phát các cuộc hành binh; và khi đi càn quét về thì nghỉ ngơi củng cố. Đình Bảng có địa thế thuận lợi: gần Hà Nội, gần đường cái, lại là một làng giàu có, nhiều nhà ngói, đường sá rộng rãi, khô ráo. Dân vừa làm ruộng, vừa buôn bán. Dáng điệu nhẹ nhàng thanh lịch của các cô gái với những bộ quần áo tơ lụa, những gánh hàng tung tẩy trên vai làm cho chúng chú ý. Chúng nghĩ rằng với tiền bạc và hàng hóa hấp dẫn, có thể làm cho họ dễ dàng sống qui thuận, yên ổn dưới bàn tay lót nhung của chúng. Chỉ cần đánh bật những cơ sở cách mạng đi là ổn. Cái làng này không ít những cơ sở ấy. Trong tài liệu tình báo của chúng có đủ cả tên tuổi những người hoạt động cách mạng ở làng. Với ý định ấy, đánh chiếm xong, chúng lập tức dò xét phá hoại cơ sở của ta, nhưng mặt khác chúng cũng lừa phỉnh, tung tiền và hàng hóa, đề ra những "cải cách" để hòng biến nơi này thành nơi nghỉ ngơi an toàn thật sự. Te tò tí te... Con bò xe kéo, con bò kéo xe... Lại như hôm qua, mặt trời lên đỏ rực, gió thổi đưa cái mùi khét lẹt như lông bò thui của bọn lính bay khắp làng, ngửi vào chỉ còn thiếu buồn nôn. Nhưng hôm nay đã có những chuyện khác hôm qua rồi. 2 Buổi trưa im lặng. Tên lính bảo hoàng gác trên tháp canh vẫn nhìn hau háu ra cánh đồng trước mặt. Từ chân rào rìa làng chạy ra là một khoảng đồng trống bỏ hoang. Chúng nó rào 3 lần dây thép gai trên mặt ruộng khô nẻ vì nắng hanh. Từ những khe đất nẻ trồi lên một vài cây mạ. ở chỗ trước kia là bờ ruộng, những đám cỏ mọc xanh um và những cây cúc áo vọt lên những đốm hoa vàng le lói. Tuy vậy vẫn không giảm được cái không khí nhức nhối ảm đạm của cánh đồng hoang trông đến rợn người. Trông xa hơn là mấy làng Phù Lưu, Phù Chẩn, Phù Ninh hợp thành một khu xanh thẳm. Đấy là khu du kích của ta, là nơi ta trông thấy mà kiêu hãnh, mà gửi gắm niềm hy vọng. Nhưng đó cũng là nơi làm cho địch mất ăn mất ngủ, tìm mọi cách triệt hạ đi. Nắng hanh, bầu trời xanh nhạt óng lên như mặt biển, cái khu xanh thẳm kia nổi lên như một chiến hạm, bất thần sẽ nổ những phát súng vào kẻ địch. Đấy cũng là mặt canh phòng chủ yếu của bọn chúng. Trong mảnh vườn gần chân tháp canh có một người đàn ông và một chú bé đang cuốc đất. ở góc vườn, một người đàn bà ngồi nhặt cỏ. Chị trùm cái khăn vuông đen từ trên đầu bịt chéo xuống cằm che lấp nửa khuôn mặt, chỉ lộ cặp mắt đen lấp lánh tươi trẻ. Người đàn ông mặc bộ quần áo nâu bạc màu, vừa cuốc vừa thỉnh thoảng đưa mắt nhìn lên phía tháp canh, mỗi lúc cuốc gần chỗ chú bé lại trao đổi thì thầm: - Lượt vẫn nhớ các đội viên cũ đấy chứ? - Em vẫn nhớ. - Dựa vào tổ chức cũ, ta thành lập lại Đội. Nhưng tình hình mới, phải chọn lọc lại cẩn thận hơn. Lượt cúi đầu cuốc nhưng vẫn chăm chú lắng nghe. - Từ nay phải hoạt động bí mật. Anh không về làng luôn được, mọi việc chị Gái sẽ bàn với các em. Lượt nhìn nhanh về phía người đàn bà ngồi ở góc vườn. Người đàn ông chống cuốc đứng thẳng lên nói to: - Cậu về nhà xem khoai luộc đã chín chưa mang ra đây nhé. Lượt vác cuốc đi qua chỗ người đàn bà, ghé lại thì thầm một lát, rồi đi ra khỏi vườn, khuất vào xóm. Người đàn ông cuốc gần lại phía góc vườn. Từ trong khu nhà địch chiếm đóng, một chú bé mặc bộ quần áo đen, tay ôm một mớ vỏ đồ hộp chui qua hàng rào găng và xuất hiện ở góc vườn. Người đàn ông hỏi: - Đứa nào đấy? - Hoan, con bà Thử, chúng ta cũng đang cần gặp đấy. - Sao dạo này trông nó gầy nhom, lạ hẳn đi! - Có gì ăn mà chả gầy. Bố chết, một mẹ xoay xở nuôi bảy đứa con. Người đàn ông thấy Hoan đang nhìn ngơ ngác liền đi vào chỗ khuất, giơ tay vẫy Hoan lại gần, chỉ vào mớ vỏ đồ hộp: - Chú mày lấy cái của này làm gì? - Em đem đổi cho hàng đồng nát lấy bánh mì. Hoan chăm chú nhìn người đàn ông, hơi ngờ ngợ, rồi, quay ra hỏi người đàn bà: - Ai cuốc vườn cho chị Gái đấy? Người đàn ông cười: - A, cậu không nhận ra tớ nữa à? Hoan đã nhận ra, mặt Hoan ánh lên niềm vui: - Anh Bát, thế mà em cứ tưởng ai! Anh đi đâu lâu nay mới về? Bát vội ra hiệu cho Hoan, nói nhỏ: - Này, cái thằng đứng trên tháp canh kia nó nghe thấy bây giờ. Cậu lấy những thứ này chúng nó không nói gì à? - ồ, chúng nó vứt bừa ra đấy, dọn đi cho, chúng còn "méc-xì" (cảm ơn) nữa kia. Bát mỉm cười nheo mắt nhìn Hoan: - Thích nó "méc-xì" hay là thích bánh mì? Hoan lặng người đi và chợt thấy khó chịu vì nụ cười có vẻ chế giễu của anh Bát. Hoan ném mớ vỏ đồ hộp xuống kêu loảng xoảng. Tiếng động đó làm cho tên lính gác trên tháp canh chú ý nhìn xuống. Chị Gái liền quát to: - Của quỷ, có xéo đi không, đem cái của nợ ấy vào vườn người ta làm gì? Nhặt hết đi! Hoan lầm lũi bước đi. Chị Gái vội chạy theo nắm lấy tay Hoan. Hoan vùng vằng: - Em không nhặt. Chị Gái xoay người Hoan lại để Hoan nhìn vào mặt mình. Chị gạt cái múi khăn xuống cằm, mỉm cười dịu dàng: - Hoan, nghe chị nói này, đừng để ý đến chuyện vừa rồi. Sao lâu nay em không đến nhà chị? - Bây giờ có được đi lại lung tung như trước nữa đâu. Chị Gái gật đầu: - Phải đấy, nhưng tối nay em đến nhà chị nhé, chị có việc cần nói với em, rồi em sẽ hiểu. - Vâng. - Hoan trả lời do dự. Chị Gái nhắc lại: - Em đến chứ? - Vâng, em đến. 3 Buổi chiều, bất ngờ địch đem quân ra quây các xóm dân ở. Chúng sục vào từng nhà lục lọi tìm kiếm, xem các sổ kê khai nhân khẩu và lùa dân ra tập trung ở sân đình. Hoan cũng ra chỗ tập trung. Từ khi địch chiếm đóng, đây không phải là lần đầu tiên địch tập trung dân như vậy. Nhưng lần này Hoan thấy lo lắng, Hoan cảm thấy việc này hình như có dính líu với việc anh Bát về làng. Hoan ôn lại chuyện xảy ra ban trưa. Việc chị Gái hẹn tối nay đến nhà chị, tất nhiên không phải là đến chơi. Tự nhiên Hoan thấy có chuyện gì mới lạ đang chờ mình. Chợt một loạt súng nổ vang trong xóm khiến mọi người bồn chồn lo lắng nhìn nhau. Hoan không thể ngồi yên được nữa. Trông thấy Phát, một đứa bạn thân ở gần nhà, Hoan liền luồn đến chỗ bạn: - Chúng nó bắn gì đấy? Phát thì thầm : - Hình như có cán bộ về làng. - Sao mày biết? - Tao đoán thế, nhưng cũng có thể chúng bắn vu vơ thôi. Phát vẫn lầm lì. Hoan nghĩ mình lo lắng vô cớ. Lần quây ráp nào chúng chẳng bắn vài tràng súng vu vơ như thế. Một lát sau, bọn địch đi quây trở về. Tên chỉ huy gườm gườm nhìn dân làng. Hắn nói lúng búng điều gì đó rồi cười nhăn nhở, khoát tay : - Tốt, tốt, cho về. Ở đám đông đi ra, Hoan muốn chạy ngay đến nhà chị Gái, nhưng kịp nghĩ ra là không nên làm như thế. Hoan quay về nhà. Đến bữa ăn mẹ Hoan hỏi : - Mày làm sao thế, Hoan? ăn đi chứ, sao cứ ngồi ngớ ra thế? Cái Hỉ, em gái Hoan, trả lời thay anh : - Nghe súng bắn "đùng", anh ấy sợ đấy u ạ. Hoan đang định nói thì thấy mẹ đặt bát cơm xuống thở dài và đưa chéo khăn lau nước mắt, đôi đũa cầm ở tay run run : - Năm kia chúng nó bắn thầy chúng mày, cũng một tràng súng như vậy đấy. Hoan nuốt miếng cơm thấy nghẹn tắc ở cổ. Chưa bao giờ Hoan thấy một buổi chiều dài lê thê như vậy. ánh nắng chạy ngược lên đến ngọn cây phi lao ở sân đình rồi nằm im tại đấy. Hoan cầm cái gậy nhỏ ngồi ở thềm đình nhìn lên ngọn phi lao, chờ cho nắng tắt. Phải chi như trước kia, Hoan đã cầm gậy ép sát vào lưng, quay lộn trên bãi cỏ, sẽ thấy trời đất cùng quay lộn với bãi cỏ rộng mênh mông. Trông kìa, bây giờ sân đình đầy những đầu mẩu thuốc lá, những mảnh giấy vụn, những vết giày đinh sục đất lên, đến nỗi chỉ nghĩ đến việc đặt lưng xuống bãi cỏ cũng không thể được. Cái trò vui chơi trước kia bỗng chốc thấy xa xôi lắm rồi. Gió vẫn reo vi vu trên cành phi lao. Vui gì mà reo lên thế hỡi cây phi lao ? Một tốp lính nghênh ngang ra sân đình dạo chơi. Chúng cười hô hố, kéo nhau về phía các quán hàng. Một dãy phố nhỏ mới mọc lên. Hàng ăn, giải khát, hàng tạp hóa, vài hàng thợ may và một dãy hàng cắt tóc. Một tên lính mặt trắng như bột nặn, thúc mũi giày vào lưng Hoan: - Bé tí nhau, ngồi làm gì thế? Hoan không để ý nên giật mình run bắn lên. Chúng nó cười : - Mày làm thằng nhóc sợ vãi đái ra quần rồi kia. Hoan tái mặt, như có cái gì xói vào óc. Hoan lặng người đi, vừa xấu hổ vừa bực tức vì nỗi lo sợ bất ngờ của mình, vừa muốn vụt ngay gậy vào giữa hàm răng của cái thằng đang cười nhăn nhở kia. Mắt Hoan bỗng nhòa đi. Hoan vụt đứng dậy vòng ra sau đình đi vào trong xóm. Bóng tối ụp xuống sau lưng Hoan. Lúc ở chỗ tập trung, chị Gái có trông thấy Hoan, chị biết cả nỗi lo lắng của Hoan lúc nghe tràng súng nổ. Chị ngồi tránh không để Hoan nhìn thấy, chị lo Hoan sẽ đến gặp chị, như thế chẳng có lợi gì. Chị giữ vẻ bình thản bên ngoài, nhưng trong lòng lại không yên. Mặc dù chị biết anh Bát không dễ dàng bị lộ, vì anh đã có cơ sở kín đáo, nhưng chị vẫn không sao yên tâm được. Có khi chỉ một hành động sơ xuất nhỏ nhặt, vô lý mà tác hại không lường được. Tuy vậy, lúc trở về, chị cũng chưa dám đến ngay cơ sở mà anh Bát ở. Chị chờ đợi Hoan, lòng thấp thỏm... Những ngày đầu địch chiếm đóng, nhiều cơ sở của ta bị vỡ. Buổi đầu khó tránh khỏi điều đó. Các cán bộ phải bật đi để giữ lực lượng. Lúc ấy chị chẳng kịp gặp ai nữa. Chị cảm thấy lẻ loi như gà con mất mẹ. Sống ra sao đây? Nhẫn nhục trong tay giặc hay là sẽ làm gì? Chị khao khát được gặp một cán bộ, dù là ai. Nhưng ngày lại ngày, địch cứ đan dần những mắt lưới khắc nghiệt, đe dọa, bao vây dân làng. Đêm đêm chị vẫn nghe ngóng tiếng đập cửa, lắng nghe một bước chân, một tiếng nói quen thuộc, thèm muốn vô cùng một buổi sinh hoạt thanh niên để được đấm vào lưng nhau, được mọi người đề nghị năm lần bảy lượt chị mới đứng lên hát một bài quan họ. Và khi hát xong, có biết bao nhiêu cặp mắt đổ dồn về phía chị. Bây giờ đây nếu có cuộc họp như thế, chẳng cần ai yêu cầu chị sẽ đứng lên hát một bài, mười bài, hát suốt đêm. Hạnh phúc mới giản dị làm sao! Bao giờ những ngày ấy sẽ trở lại ? Lính địch nhung nhúc trong làng đủ các loại. Súng ống, xe cộ khắp nơi. Nửa đêm những chiếc xe bọc sắt bỗng chốc rú máy lên như con thú điên làm tan hết mọi giấc ngủ vốn chập chờn. Một buổi nhá nhem tối, chị đang đi trong xóm Xuân Đài, chợt thoáng thấy một dáng người quen thuộc phía trước. Chị rượt lên và xuýt kêu to : "Bác Nhã". Chị ghìm được tiếng kêu, tim đập mạnh, vượt lên trước. Chắc chắn bác Nhã đã nhìn thấy chị, nhưng bác không nói gì, lanh lẹn lánh vào một ngõ vắng và mất hút. Chị định chạy theo, nhưng như có cái gì giữ chân chị lại. Người ấy đúng là bác Nhã rồi nhưng có phải là bác Nhã trước kia nữa không ? Có phải người đã từng dạy bảo, chỉ dẫn cho chị hoạt động không? Đêm ấy nước mắt chị ướt đẫm vạt áo. Ngày hôm sau người chị rã rời bần thần chẳng muốn làm gì, mẹ chị tưởng chị ốm. Nhưng đến tối mọi chuyện xảy ra đúng như chị ao ước. Có người đến gọi chị đi. Trong một căn buồng vắng vẻ kín đáo, chị được gặp bác Nhã. Vẫn khuôn mặt khắc khổ mà hiền hậu, vẫn hàm răng đen đã bị rụng một chiếc răng cửa, vẫn đôi bàn tay có những ngón ngắn và mập, vẫn bác Nhã trước kia đứng đầu làng chị. Nỗi hờn giận đau khổ trong lòng chị bỗng chốc tiêu tan hết, thậm chí chị còn thấy xấu hổ khi nhận ra những ý nghĩ hấp tấp thiếu chín chắn của mình. - Tối hôm qua cô giận tôi phải không? Gái rụt rè : - Dạ. - Có phải thế không? - Cháu chỉ thấy tủi thân. Giá lúc khác thì Gái đã được nghe tiếng cười hể hả của bác Nhã, nhưng lúc này bác nghiêm giọng : - Bác cũng đoán thế, nhưng chắc bây giờ cô hiểu vì sao rồi. Dù có chết, bác cũng về làng này mà chết. Có thể nào quên được bà con dân làng? Nhưng kẻ địch đã đặt chúng ta vào một tình thế rất gay go. Việc hoạt động sẽ vô cùng khó khăn, phải cẩn thận và khôn khéo hơn nữa. Nhưng dù sao thì chúng ta vẫn không bó tay. Bó tay để chúng nó làm cỏ cả cái làng này ư? Có mà trời sập! Chúng ta sẽ hoạt động trong lòng địch, giữa cái nơi chúng tưởng như an toàn nhất, tưởng như dập tắt được mọi ý chí chống lại chúng. Chúng ta sẽ bàn bạc với nhau làm từng bước. Trước kia cô phụ trách thiếu niên, bây giờ bác bàn với cô về công việc ấy. Công việc sẽ nặng nề và quan trọng đấy... Chị Gái đứng ở cổng đợi Hoan. Chị không phải đợi lâu, Hoan đã đến kia. Chị đưa Hoan vào bếp. Bếp lửa đầy than, cháy âm ỉ. Chị lấy hai củ khoai lùi vào bếp, vui vẻ nói : - Khoai nhà chị nhiều bột lắm, ăn nghẹn cổ đấy Hoan ạ. Hoan đang nóng ruột : - Em chẳng thích ăn khoai đâu. Anh Bát có việc gì không chị? Chị Gái vui vẻ trả lời ngay : - Chẳng việc gì đâu. - Em nghe tiếng súng nổ. - Chúng nó bắn vu vơ đấy. Ban nãy chị được biết anh Bát đã yên lành trở về khu du kích rồi. - Em cũng nửa tin, nửa không tin. Chị Gái dịu giọng : - Không nên quá lo lắng như thế. Lúc chiều ở ngoài sân đình, chị thấy Hoan lo lắng ra mặt. Như vậy không nên đâu Hoan ạ. - Em lo thật đấy chứ. - Chị có bảo em lo vờ đâu. Nhưng bụng thì lo, mà mặt vẫn phải như không mới được. - Lần sau em sẽ làm như vậy. Chị Gái mỉm cười nhìn khuôn mặt Hoan đang hồng lên và đôi mắt như hai chấm sao nhỏ xíu. Chị chợt thấy hơi do dự về những điều sắp nói. - Hoan ạ, - vẫn giọng nhỏ nhẹ của một người chị, - chúng ta không thể khoanh tay ngồi yên, mặc cho địch muốn làm gì thì làm. Ta phải tìm cách đánh lại chúng, anh Bát về làng là để làm việc ấy. Việc của các em là xây dựng lại Đội thiếu niên. Hoan chăm chú nghe, lòng vui dần theo lời chị Gái. Chị bàn bạc với Hoan, giao nhiệm vụ cho Hoan. Chị hết sức tìm mọi lời lẽ diễn đạt được những điều cần nói để Hoan chú ý trong lúc này. Những hoạt động rồi đây sẽ bí mật, khác hẳn trước. Chị vừa khơi dậy ở lòng Hoan niềm say mê hoạt động, nhưng cũng làm cho Hoan thấy rõ những gì đang chờ đợi. Khi tiễn Hoan ra đến cổng, hai chị em còn đứng cạnh nhau một lúc. Chị giúi hai củ khoai còn ấm nóng vào tay Hoan: - Chị biết em đã nhớ những điều chị nói. Chị rất tin em. Khi nào cần, chị sẽ báo em để em đến gặp chị. Chị em mình không gặp nhau luôn được; địch sẽ nghi ngờ. Vì vậy, em phải hết sức cẩn thận, em nhớ chứ? - Vâng, em nhớ. Em về, chị nhé! Nhìn bóng Hoan lẩn vào đêm tối, chị Gái chợt thấy băn khoăn vì một nỗi lo lắng mơ hồ. Không hiểu Hoan có cái cảm giác như hôm chị gặp bác Nhã không? Không biết chị có truyền lại được cho Hoan cái ý mà bác Nhã đã nói với chị không? Cùng một lúc lòng căm thù giặc và tình yêu thương các em dội lên mãnh liệt trong lòng chị. 4 Đã lâu rồi, hôm nay Phát mới được cưỡi trâu ra đồng. Đêm qua nổi gió, sáng nay bầu trời xám như chì; tuy vậy, được nằm lăn ra giữa bãi cỏ, dang tay dang chân ra ngắm bầu trời thì thật là thích thú. Gió lành lạnh gợi những ký ức xa xôi quyến luyến. Ngọn cỏ mơn man vào da thịt, làm ngứa ngáy một cách dễ chịu. Lại được hít thở mùi cỏ non quen thuộc. Phát nhớ lại ngày Đội nhi đồng cứu quốc vác cờ xuống đây dự mít tinh. Vô vàn là cờ, những lá cờ to bằng vải, có lá màu đỏ thắm, có lá màu hồng điều; những lá nhỏ bằng giấy, và những ngôi sao nhuộm nghệ vàng tươi. Lá cờ Tổ quốc sao mà đẹp thế, khiến ta yêu, ta nhớ. Bây giờ chỉ thấy cờ tam tài và cờ ba que - lá cờ của chúng nó mà Phát phải chào mỗi buổi sáng thứ hai ở trường học. Bố nói đúng, thà đi chăn trâu còn hơn đi chào cờ Tây, hát bài hát Tây, học tiếng Tây, những bài học nhảm nhí. Bao giờ độc lập, buổi chào cờ đầu tiên ở trường, Phát phải hát bài chào cờ đến khản cổ mới thôi. "... Cờ pha máu chiến thắng mang hồn nước Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca..." Phát đang nhẩm bài hát thì một hòn đất rơi bịch ngay bên cạnh. Phát vùng dậy và chợt thấy Hoan nấp sau con trâu. Phát vui vẻ kêu to: - Lại đây thằng quỷ sứ, tao sẽ hỏi tội mày! Hoan cúi lom khom, luồn thoắt dưới bụng con trâu như người làm xiếc và nhảy lại đè Phát ngã xuống. Phát gỡ tay bạn, ngồi dậy: - Sao hôm nay mày đú đởn thế. Mày đi đâu? Hoan vỗ vào cái giỏ đeo bên hông: - Bắt ốc. Mày bỏ học rồi à? - Mặt Hoan dịu hẳn lại, cặp mắt như dài ra. - Sao mày biết? - Thằng Thuộc nói với tao. Hai đứa chúng mày bỏ học hả? - Đúng, đáng lẽ phải bỏ từ lâu rồi. Hoan đồng tình: - Phải tao, tao cũng cút ngay lập tức. Đầu thằng Thuộc còn sưng vù lên vì bị đòn. Thầy giáo gì mà đánh học trò như thế! Phát nhằn nhằn một cọng cỏ: - Thôi, nói chuyện khác. Có phải hôm nọ anh Bát về làng gặp mày mà mày giấu tao phải không? Thôi đừng vờ nữa, tao biết rồi. Mày tưởng hôm mày gặp anh ấy ở vườn mà tao không biết hay sao? Hoan gật đầu: - Mày tinh lắm, tao có giấu mày đâu! Hôm nay tao biết mày ra đây, nên tao đi theo để nói cho mày biết đấy. Đội ta được thành lập lại. Phát nói ngay: - Mày không quên tao chứ? - Sao lại quên, tao gặp mày là đứa thứ nhất. Trong xóm ta, tao nghĩ đến mày, thằng Lũy, còn những đứa khác sẽ nói sau. Ban đầu, Đội hãy cần ít người cho chắc đã. - Mày nói đúng. Mày biết chuyện thằng Lũy, thằng Thuộc rủ nhau đi lấy trộm đạn của chúng nó, bị thằng đội mặt đỏ bắn không? Hoan ngạc nhiên: - Bao giờ? - Cách đây ba hôm. Cũng may thằng đội hôm ấy đang đi bắn chim, nên đạn nó bắn chỉ là đạn ria, găm đến mấy viên vào mông thằng Lũy, nhưng không việc gì. - Ai bảo chúng nó làm? - Chẳng ai bảo. Thằng Thuộc tinh ranh lắm. Chúng nó đã vớ được nhiều đạn. Chúng nó rủ tao, nhưng tao chưa theo vì chẳng biết làm như vậy có đúng không. Hoan cầm lấy tay Phát, lắc mạnh: - Mày phải nói ngay với chúng nó đừng tự tiện làm như thế. Muốn làm gì phải được phép đấy. Hoạt động bây giờ không phải việc chơi đùa đâu. - Nếu tổ chức lại Đội, thì chúng nó phải theo đúng kỷ luật. Hoan đứng dậy: - Tao báo trước cho mày biết, tối nay tao sẽ nói thêm. Phát kéo Hoan ngồi xuống: - Mày ngồi lại đây với tao một lát nữa. Cả hai ngồi im lặng, cùng cảm thấy một điều quan trọng đến với mình, cảm thấy tình gắn bó thân thiết, cùng có một cảm giác lâng lâng mà lại sâu kín nhưng chưa nói ra được. Một lát sau, Hoan ôm lấy Phát, thụi vào bụng bạn, cười toét cái miệng rộng để lộ hàm răng đều đặn trắng bóng, rồi nhảy qua bờ cỏ, lủi xuống ruộng lúa. Con trâu đang gặm cỏ giật mình cất đầu kêu lên một tiếng nghé ọ. Hai cánh mũi nó phập phồng, nó ngoắt đôi sừng một cách thích thú. 5 Lượt hết sức buồn bã về những tháng ngày phải bó tay im lặng. Từ khi bọn Pháp chiếm đóng, Đội thiếu niên ngừng hoạt động, Lượt thấy lòng luôn canh cánh. Lượt là đội trưởng. Lượt chỉ còn giữ được trong tay một lá cờ, một số phù hiệu và một bản danh sách Đội. Lượt gói tất cả lại, cho vào một ống sắt gắn sáp cẩn thận rồi đem chôn. Lượt biết những thứ đó không thể để lọt vào tay địch, và một điều quan trọng, là trong thâm tâm, Lượt vẫn nghĩ là sẽ có ngày dùng đến. Đôi lúc, Lượt phác ra một kế hoạch, thử tìm gặp lại các đội viên bàn bạc xem sao, nhưng rồi Lượt lại xóa bỏ cái ý định ấy đi, vì Lượt chưa hình dung được rõ ràng công việc. Chưa rõ thì Lượt không làm. Trong Đội, Lượt lớn tuổi hơn các bạn nhưng người Lượt choắt đi vì những công việc nặng nề trong gia đình. Bố Lượt đau ốm luôn, không xốc vác làm lụng được, chị gái lớn đi lấy chồng, mẹ Lượt thì thầm với con: - Này, mày đừng có bép xép gì về cái chuyện mày làm đội trưởng trước kia đấy! Lượt nói với mẹ: - Thế u bảo con làm gì bây giờ? - Làm gì thì u chẳng biết, nhưng cái cung cách này xem ra chúng nó đang đánh hơi tìm kiếm tất cả những cán bộ trong làng đấy. - Con có phải là cán bộ đâu mà u lo. - Không cán bộ lớn thì cũng cán bộ nhỏ. Thế không phải là mày đứng đầu lũ trẻ à? Dễ trẻ con thì chúng nó tha mày đấy. - Nhưng cứ im lìm mãi thế này thì con chán lắm u ạ. Bà mẹ giấu tình cảm âu yếm đối với con, nói xẵng: - Mình mày thì làm nên trò trống gì. Các anh các chị ấy bây giờ cũng mỗi người bạt đi một nơi rồi. Cứ yên tâm làm ăn xem sao đã. Dễ vô cớ mà chúng nó giết cả làng đi ư? - Liệu có yên ổn làm ăn với chúng nó không? Ruộng nhà ta được vài sào đã bị chúng nó rào dây thép gai và bỏ hoang đấy. Con lo sau này các anh ấy hỏi con: "Nào, chú đã làm được những gì?" thì con biết trả lời làm sao. - Rồi u sẽ trả lời các anh ấy cho. Bố thì đau ốm... công việc trông vào con. Lượt hiểu mẹ. Trước kia dù bận rộn, mẹ vẫn giúp đỡ Lượt để Lượt được hoạt động dễ dàng. Có hôm Lượt không muốn để Đội đến họp ở nhà mình vì sợ bận đến mẹ, liền bị mẹ trách: - Mày tưởng mẹ phải nấu ấm nước thì vất vả lắm hay sao. Có chúng nó đến, thêm vui cửa, vui nhà, dễ nhà ai chúng nó cũng đến cả đâu. Bà còn niềm kiêu hãnh thầm kín khi được trông thấy con mình chững chạc nói trước Đội. Bà lắng nghe từng câu, từng tiếng. Lúc ấy bố Lượt nằm giường bên mà ho lên thì bà vội vàng đến nói nhỏ: "ông làm sao thế?". ông chồng hiểu ý vợ, cố nén cơn ho, hoặc đi ra ngoài. Giờ đây thì bà lo lắng thật sự. Kẻ địch ồ ạt kéo tới, những hành động khủng bố dã man đầu tiên của địch gây cho bà cũng như dân làng một nỗi hãi hùng. Thấy con băn khoăn không được hoạt động, bà cũng áy náy, nhưng cho con cái hoạt động lúc này thì quả là một sự thử thách lớn lao đối với bà. Có một buổi chiều mưa nhớp nháp, Lượt đi làm đồng về buồn rười rượi, chẳng thiết ăn uống, vào bếp ngồi. Bà hỏi con: - Lại có chuyện gì đấy? Lượt ngước cặp mắt nhòe lệ: - U có nghe tiếng súng vừa rồi đấy không? Bà thở dài: - Nghe nói nó bắn người mình. - Vâng, nó bắn ở Mã Lách. Ngồi trong Lũy tre, con nom thấy hết. Các anh ấy u còn lạ gì, thường đến nhà ta đấy. Anh Lực ở Xuân Đài, anh Dục ở Thịnh Lang và anh Tác ở Bà La. - Cái anh Tác hay quấy nhộn ấy phải không? Vợ vừa đẻ được đứa con trai xong. - Vâng, anh Tác ấy. Chúng nó đào sẵn một cái hố. Một thằng cầm súng chĩa vào ngực anh Dục, hắn bước từng bước làm anh ấy cứ lùi dần, lùi mãi để cho trượt chân rơi xuống hố, lúc ấy hắn mới nổ súng. Đến lượt anh Lực, anh ấy không lùi nữa, anh tiến thẳng về phía thằng cầm súng, nói to: "Tao không lùi, tao không sợ, mày cứ bắn đi, đồ dã man! Nhân dân sẽ trả thù cho tao!". Nó phải lùi lại, rồi mới bắn ba bốn phát liền. Trong lúc ấy anh Tác nói: "Phải thế Lực ạ, cho các "quan lớn" biết gan trai Đình Bảng. Cậu trông các "quan lớn" run lên rồi đấy!". Đêm hôm ấy, Lượt thao thức mãi, Lượt đào cái ống sắt chôn dưới nền nhà lên, mở lá cờ trải thẳng ra, rồi giở tờ danh sách Đội, nhẩm tên từng đội viên của mình. Lượt tự căn vặn: "Làm gì bây giờ đây? Bao giờ thì nhân dân trả thù được cho các anh ấy?". Cuối cùng, một ý nghĩ nảy ra làm cho Lượt hăm hở: tìm đến khu du kích. ở đấy thế nào cũng tìm được người của mình. Riêng ý nghĩ này thì Lượt giấu mẹ. Lượt không muốn mẹ thêm lo lắng. Nhưng Lượt chưa kịp thực hiện ý định tìm đến khu du kích thì đã có người đến tìm Lượt. Chị Gái đến thẳng nhà Lượt và Lượt được gặp anh Bát. Từ đấy, Lượt bắt đầu bước vào cuộc đời mới, không còn những ngày buồn tẻ nhẫn nhục, nhưng cũng vô cùng gian nan, đầy thử thách. 6 Trong đám trẻ chăn trâu ở làng Đình Bảng, đứa nào cũng biết Húc và sợ Húc. Húc có một mơ ước duy nhất nung nấu trong lòng là được làm tướng, được chỉ huy ít nhất mười vạn quân! Và Húc sẽ thêu họ Nguyễn của mình lên một lá cờ lệnh, cầm trong tay một thanh kiếm. Húc khoẻ mạnh và ngổ ngáo. Húc thường đứng thẳng trên mình trâu, cành lá cắm đầy người, chia bọn trẻ thành hai phe đánh nhau và bao giờ Húc cũng đem lại phần thắng vinh quang cho phe mình. Húc bắt đối phương phải chắp tay, cúi đầu, nói: - Thưa tướng quân, chúng tôi xin hàng phục tướng quân! Và với vẻ mặt đầy kiêu hãnh, Húc thật sự xúc động: - Ta tha chết cho các ngươi, từ nay các ngươi không được xâm phạm đến bờ cõi giang sơn của ta nữa. Nếu không, ta sẽ làm cỏ không tha một mống. Từ ngày bọn Pháp đến chiếm đóng thì cái mộng làm tướng của Húc càng rõ rệt. Có những hôm Húc ngồi suốt một buổi, vẽ ra những bản đồ, bày ra một thế trận chiến đấu, đâu là tiền quân, hậu quân, đâu là những trận giáp lá cà, múa gươm phá vòng vây giặc. Anh trai Húc đi bộ đội. Húc rất quý mến anh nhưng không hiểu sao Húc vẫn nghĩ anh ấy không thể làm tướng được. Khi còn ở nhà, anh ấy chẳng hiểu gì về trận thế của Húc cả, đôi lúc anh ấy còn phết roi vào đít Húc vì những trò chơi mà anh ấy cho là nghịch ngợm, trẻ con. Đi ra đường gặp bọn lính hay sĩ quan địch, Húc đều hiên ngang bước thẳng, không hề sợ hãi. Húc nhủ thầm: "Chúng mày đợi đấy, tao sẽ cầm quân đánh tan chúng mày, giải phóng đất nước. Cái thứ quân lính như chúng mày có ra gì. Xe tăng, đại bác ư? Chúng tao sẽ biến những thứ đó thành đất hết!". Húc ước một ngày nào đó sẽ học được những phép lạ của một vị tiên trên ngọn núi cao mây phủ... Nhưng rồi một hôm Húc được nếm mùi thất bại cay đắng. Húc cố quên cái chuyện không lấy gì làm hay ho đó nhưng không thể nào quên được. Chiều hôm ấy Húc đánh trâu về làng. Húc vẫn đứng thẳng trên mình trâu tay cầm một thanh tre, đôi mắt ngước lên nhìn thẳng. Bọn lính đang đứng chơi ở cửa đình, thấy Húc về, liền vây lấy làm trò đùa tinh nghịch. Một thằng nói: - Này oắt con, hãy đứng như thế rồi cúi mình xuống chào các anh đi xem nào. Thế này này... - Hắn ra hiệu, một tay để vào ngực, đầu cúi xuống. Húc mặc chúng, vẫn đánh trâu đi thẳng. Nhưng một tên lính đã đứng ngăn lại. Con trâu hếch mũi lên, co chân trước tránh sang bên. Một thằng đứng phía sau chọc cái gậy vào bụng trâu, con trâu giật mình nhảy lồng lên quật Húc ngã xuống như trời giáng. Bọn lính vây xung quanh cười hô hố. Húc gượng dậy, căm tức nhìn chúng. Nhưng biết làm sao được: cái thanh tre cầm ở tay đã gãy đôi. Nó không phải là thanh kiếm chém đầu giặc trong nháy mắt. Húc nhổ đất ở trong miệng ra rồi lủi thủi về, khắp người đau như dần, nhưng trong lòng còn đau khổ hơn. Húc tự hỏi thầm: "Bao giờ mình sẽ có mười vạn quân?". Rồi Húc hiểu ra cái mơ ước đó quá xa xôi, và có lẽ cũng chẳng bao giờ thực hiện được. Điều gần gũi hơn là sẽ xin vào du kích. Húc thực hiện ngay ý định đó, một mình hăm hở tìm đến khu du kích. Xuống đến Phù Ninh, Húc bối rối. Biết tìm gặp ai ở đây? Húc chẳng quen ai cả. Húc đi quanh trong làng, lòng buồn bã áy náy. Thỉnh thoảng Húc lại ngó vào nhà này nhà kia. Húc nhận thấy ở đây khác hẳn làng mình : rào giậu kín mít, nhiều hầm hố, đường làng sạch sẽ. Húc thấy một người đang ngồi vót chông ở hiên nhà. Húc cho rằng người vót chông này phải là du kích. Húc định đánh bạo bước vào, nhưng một con chó xồ ra làm Húc giật mình, vội lủi nhanh. Đi khuất, Húc xấu hổ tự dằn vặt mình tại sao lại đi sợ một con chó. Húc đi loanh quanh đến một cái vườn vắng vẻ sau chùa. Bỗng có ba bốn đứa trẻ ở đâu nhảy ra, không cần hỏi, chộp ngay lấy Húc, Húc cựa quậy nhưng không thoát nổi. Húc bị chúng nó trói. Bọn trẻ lẳng lặng kéo Húc vào sân chùa. Một đứa lớn trong bọn nói: - Chúng tao theo dõi mày từ lâu, mày đến đây rình mò cái gì? Mày tưởng thoát được tay chúng tao đấy à? Thằng Việt gian! Khai ra! Húc uất người, nói to: - Chúng mày nói láo, tao không phải là Việt gian! - Thế mày là gì? - Tao là thằng Húc ở Đình Bảng. - Chúng tao chẳng biết thằng Húc là đứa nào. Mày xuống đây làm gì? Húc vẫn ương ngạnh: - Tao làm những việc quan trọng, không thể nói với chúng mày được. Chúng mày mời người chỉ huy du kích ra đây, tao sẽ nói. - Không cần đến anh chỉ huy nói chuyện với mày. Húc vội hỏi đứa vừa nói: - Mày vừa nói anh chỉ huy là anh gì đấy? - Đúng mày là thằng mật thám rồi. Nếu mày không khai ra, chúng tao sẽ có cách. - Cách gì? - Húc vờ như không quan tâm đến điều ấy. - Cách gì à? Có thể thả mày xuống ao chùa. - Tao biết bơi, tao không sợ! - Trói thế kia mày còn bơi gì? - Tao vặn tay một cái là dây đứt hết. - Mày vặn thử xem nào! - Lúc tao cần tao sẽ vặn. Nhưng tao không phải là Việt gian, chúng mày trói tao là láo toét. Tòa án cách mạng sẽ xử tội chúng mày về việc làm vô lý này! Câu nói của Húc có tác dụng đối với bọn trẻ. Chúng kéo nhau ra xa chỗ Húc, rồi thì thầm với nhau. Lúc này, Húc mới thấy tình thế thật gay go. Chúng nó sẽ trói mình đến bao giờ? Chẳng có người lớn nào đến đây cả. Hay là van xin chúng nó? Không, làm thế chúng nó sẽ khinh. Thôi, chẳng việc quái gì phải lo nghĩ, những người anh hùng lúc nhỏ thường hay lận đận, gặp phải tai ương. Đinh Bộ Lĩnh lúc còn đi chăn trâu chẳng bị chú đánh cho quắn đít là gì? Bọn trẻ cử một đứa chạy đi báo. Một lát sau có người đến. Khi người ấy bước vào sân chùa, Húc vui sướng reo lên: - Anh Bát. Anh Bát vội cởi trói cho Húc và nói với bọn trẻ: - Các cậu trói nhầm người mình rồi. Lần sau phải đi báo cho anh biết ngay nhé! Húc nói: - Em bảo chúng nó đi gọi anh từ lâu kia đấy. Một đứa hỏi: - Nó không phải là Việt gian chứ anh? - Không. Bọn trẻ thấy công việc của mình đến đây là xong, liền kéo nhau tản đi. Một đứa lại gần Húc, ghé sát vào tai: - Xin lỗi cậu nhé! Tớ là thằng Giao Phù Ninh. Còn lại Húc và anh Bát, hai anh em ngồi xuống thềm đá. Húc nói với anh Bát mục đích của mình xuống đây. Anh Bát ngồi lặng đi suy nghĩ một lúc, rồi nói với giọng hơi buồn: - Em cứ về đi đã, rồi các anh sẽ tìm đến gặp các em sau. Cũng không lâu nữa đâu. - Thế anh có đồng ý cho em vào du kích không? Em rất khỏe và cũng có gan cóc tía đấy anh ạ. - Rồi em sẽ được vào. - Thế thì em ở luôn dưới này thôi, vì trên làng làm gì có du kích! - ở đâu rồi cũng có, nhưng em không được nóng vội và phải biết giữ mồm giữ miệng. - Điều đó thì em biết. Lúc nãy chúng nó trói em, còn dọa vứt em xuống ao, thế mà em có chịu nói đâu. Anh Bát cười: - Cậu không nói thì chúng nó ném xuống ao thật đấy. Xuống đây thì lại phải nói thật chứ. Ta đánh lừa giặc chứ sao lại đánh lừa mình. Đừng trách chúng nó, đấy là chúng cảnh giác đấy. - Em biết. Thế bao giờ thì anh về làng? Các anh đi hết cả... - Rồi anh sẽ về. Anh Bát đưa Húc ra đầu làng rồi anh em chia tay. Anh dặn Húc: - Em không phải xuống đây nữa. Cứ bình tĩnh chờ đợi, về nhà cũng đừng kể chuyện hôm nay xuống đây nhé. Rồi sẽ có việc giao cho em làm. Ngày tháng trôi qua, Húc đã liên lạc được với du kích và bắt đầu hoạt động. Bây giờ Húc đã chín chắn hơn. Húc đã thấy chán cái trò đứng nghênh ngang trên mình trâu, cắm lá đầy người mà hò hét. Húc thấy đó quả là trò trẻ con. Sự thay đổi của Húc làm cho bọn trẻ ngạc nhiên. Húc cũng cảm thấy mình đã lớn hơn trước nhiều, mặc dù thời gian chưa bao lâu. 7 Phiên chợ chiều ở cạnh đình đã lác đác có người đến họp. Mấy bà hàng bánh đa ngồi thụp giữa hai thúng bánh quây cót đang quạt than trong một cái vung đất để ngửa, than nổ lép bép. Mấy cô hàng xén bày những khay gương xuống nền lều, và treo lên mái lều thấp tịt những túm khăn, những túm dải rút xanh đỏ đủ màu. Hoan đeo cái giỏ bên hông, đầu đội nón rách, ngồi dựa vào cột lều ở phía cuối chợ, thỉnh thoảng liếc mắt nhìn chung quanh như chờ đợi người nào đó. Ngồi một lúc, buồn tay, Hoan cầm cái que gạch vào chân cột lều rêu mốc thành những chữ: "Thà chết không làm nô lệ", "Giết giặc trừ gian". Cảm thấy thích thú những dòng chữ đó, Hoan nảy ra một ý nghĩ: "Sao mình lại không viết những dòng chữ này lên bờ tường đình kia, lại để cho giặc nguệch ngoạc viết lên đó những dòng chữ hết sức láo xược và vẽ những hình vẽ thô tục bẩn thỉu?". Hoan đang miên man suy nghĩ về những dự định đó thì Húc đến. Trước kia Hoan vẫn thường cay cú với Húc vì những nỗi nhục thua trận ở ngoài đồng. Đã lâu rồi, hôm nay Hoan mới gặp lại Húc. Nó vẫn đen thui và béo khỏe. Húc vào lều, trông thấy Hoan liền hỏi một cách xách mé, giọng bề trên: - Chú mày đi bắt cua đấy à, dạo này trâu để đâu? Hoan vẫn nể sợ Húc, dịu giọng trả lời: - Nhà tớ chỉ còn một góc trâu, bốn nhà chung nhau, bốn ngày tớ mới phải đi chăn một ngày. Húc không bắt chuyện với Hoan nữa, mà nhìn quanh có vẻ nóng ruột chờ đợi, còn Hoan thì liếc mắt nhìn nó, nghi ngại. Húc níu hai tay vào xà ngang đu bổng người lên làm cho cái lều kêu răng rắc, chực đổ ụp xuống. Rồi Húc bảo Hoan: - Mày bắt cua thì đi đi, chứ còn ngồi đây cho mốc giỏ ra à? Hoan đáp: - Tớ còn đợi mấy đứa cùng đi. - Cứ đi dần đi có phải hơn không? Bắt cua mà cũng phải có bạn kia đấy! Tao ở đây, có đứa nào đến tao bảo cho, mày không phải ngồi đợi mất công. - Húc liến láu: - Này, tao chịu làm tay sai cho mày, còn điệu bộ gì nữa mà không phới đi cho rồi hả ông tướng con luôn luôn chịu đầu hàng? - Húc cười vang. Hoan nghĩ thầm: "Quái, sao cái thằng này cứ giục mình đi, hay nó biết việc chị Gái hẹn gặp mình ở đây mà định phá?". Hoan nói: - Cậu đi đâu thì đi, mình ngồi đây có mất gì của cậu đâu? Húc sấn sổ giơ nắm đấm trước mặt Hoan: - Mày lại bướng với tao hả Hoan? Liệu mày có chịu nổi quả đấm nghìn cân này không? Vừa lúc đó có thêm hai đứa đi đến: Thiết ở xóm Hạ và Lượt ở xóm Thượng. Lượt gạt quả đấm của Húc đi và nói: - Bỏ cái lối bắt nạt người khác ấy đi. Có giỏi thì mày giơ quả đấm trước mặt thằng lính kia kìa. - Tao sợ gì đứa nào! Hoan không muốn gây sự, lại thấy chúng nó đến đông liền lẳng lặng đứng dậy đi ra khỏi lều. Thôi, không thể gặp chị ấy ở đây được rồi, chẳng biết mấy thằng quỷ này ở đâu lại dẫn xác đến. Hoan định đi về phía đầu chợ, nhưng vừa bước được mấy bước thì nghe thấy tiếng cười quen thuộc phía sau. Hoan quay lại đã thấy chị Gái ở trong lều, ba đứa đang xúm quanh thúng ổi của chị. Hoan còn đang ngập ngừng thì chị Gái đã tươi cười vẫy gọi Hoan vào. Chị kéo tay Hoan vào trong lều: - Ăn ổi đi! - Rồi chị nói to: - Các cậu bới vừa vừa chứ, giập hết thúng ổi của người ta rồi. Mua gì mà chọn khiếp thế! Chị ngồi xuống nói nhỏ: - Có lẽ các cậu chưa biết nhau - Chị mỉm cười ý nhị: - Cánh ta cả đấy mà! Vừa rồi Húc định gây sự với Hoan phải không? Bỏ cái lối bắt nạt anh em nhà đi nhé! Vừa nói, chị vừa cốc nhẹ vào đầu Húc. Húc cười khì khì nhìn Hoan. Chị Gái nói tiếp, giọng nhỏ hơn: - Tối nay cả bốn cậu xuống lăng Lòng Chảo. Các anh ở Phù Ninh sẽ về gặp. Biết thế thôi, đừng hỏi vội. Hết sức giữ bí mật; lúc đi, mỗi cậu phải đi một đường và tìm cách tránh bọn lính gác. Nhớ chưa nào? Chị phải dặn chung thế này để lúc các cậu đi đã biết nhau, khỏi xảy ra lôi thôi như vừa rồi. Có thế thôi. -Rồi chị nói to: - Trả tiền đi, để người ta còn bán cho người khác chứ! Bán cho các cậu đến lỗ vốn mất thôi. Chị sắp gánh và giúi cho mỗi đứa hai quả ổi chín ửng. Chị quảy gánh đi ra, vạt áo sau lưng chị ướt đẫm mồ hôi. Húc vừa ăn ổi vừa nói với Hoan: ẳ - Tại cậu chẳng nói cho tớ biết. Nhưng mà cũng hay đấy nhỉ, chính tớ cũng chẳng nói cho cậu biết, té ra lại cùng cánh ta cả. Thế thì thú quá rồi còn gì! Cậu quên cái chuyện vừa rồi đi nhé! - Húc ôm ngang lưng Hoan, nhấc bổng lên: - Mày nhẹ lắm, Hoan ạ. * * * Lăng Lòng Chảo ở trên một cái cồn đất rộng và tròn giữa cánh đồng, về phía đông làng Đình Bảng và gần giáp với khu du kích. ở giữa cồn, đất trũng xuống như lòng chảo, vì vậy mới mang tên ấy. Các cụ bảo rằng lăng Lòng Chảo là một cái lăng chính trong tám cái lăng của Lý bát đế (mộ của tám ông vua nhà Lý). Nhà Lý xuất xứ ở Đình Bảng từ thời ông vua đầu tiên là Lý Công Uẩn, nên các vua chúa sau chết đi đều mang về đây chôn. Tương truyền lăng Lòng Chảo là mộ của Lý Công Uẩn, tức Lý Thái Tổ. Mộ của tám ông vua ấy còn lại vết tích bây giờ là những cồn đất mang hình thù khác nhau. Tùy theo hình thù đó mà đặt tên. Nhưng bây giờ còn lại rõ nhất chỉ có hai lăng: lăng Lòng Chảo và lăng Con Voi, cách nhau hơn trăm mét. Còn nhiều câu chuyện ly kỳ về những cái lăng đó. Người ta nói bên dưới cái cồn đất lòng chảo này là một cung điện nguy nga, trên thế gian này chưa dễ đâu có. Đấy là một cung điện có những cây cột chạm rồng, những viên ngọc đủ màu sắc, những gian nhà sâu thăm thẳm, những chiếc đèn lồng sáng lung linh, nghĩa là tất cả những gì chói lọi vàng son mà người ta có thể tưởng tượng ra được. Cái đình trên mặt đất của làng nếu đã là một công trình hết sức đẹp đẽ, thể hiện trí óc tuyệt vời và bàn tay khéo léo của ông cha ta từ bao đời trước, thì cái cung điện dưới kia nhất định phải đẹp hơn, vì người ta không được nhìn tận mắt, sờ tận tay, tha hồ mà hình dung ra muôn màu muôn vẻ khác nhau. Có người còn nói rằng chính mắt đã trông thấy một cuộc rước rất linh đình, có vô số đèn lồng bằng lụa, từ lăng Con Voi về lăng Lòng Chảo giữa đêm ba mươi tết một năm xa xưa nào đó. Nghe rõ cả tiếng trống đồng, tiếng sáo véo von và thoang thoảng một mùi sen ngào ngạt. Đã có khối đứa chăn trâu, đêm rủ nhau đến đấy ngủ, mong được trông thấy cuộc rước đèn, nhưng chưa bao giờ mãn nguyện cả. Lăng ở gần khu du kích. Ta thường lấy chỗ đó làm nơi hội họp bí mật, liên lạc giữa khu du kích với vùng bị chiếm. Nơi này vừa vắng vẻ kín đáo, lại vừa trống trải, có thể quan sát được chung quanh dễ dàng. Hoan đến nơi hẹn sớm nhất. Hoan nằm ở mép cồn đất trông về làng. Những xóm nhà dân ở tối đen, còn mấy xóm kia ánh đèn điện sáng xanh lấp loáng sau những lùm cây lá. Hoan ao ước bao giờ đánh đuổi hết giặc, làng mình cũng thắp điện như thế. Chao ôi, lúc ấy Hoan có thể suốt đêm không ngủ, chạy nhảy quanh đường làng, lấy giấy bóng xanh đỏ bọc lên những ngọn đèn kia thành nhiều màu sắc. Lúc ấy có thể đọc sách, đánh bài, đánh đáo ở sân đình dưới những ngọn đèn sáng ngời. Nhưng phải dẹp những ước mơ ấy lại đã. Hoan chăm chú nhìn. Hoan đã quen với bóng tối, đã phân biệt được những bờ ruộng, những tảng đất cày vỡ xám trắng và cuối cùng là những cột rào dây thép gai. Những mắt gai cứa vào cả vài ngôi sao xanh lẻ loi trên nền trời đen thẳm xa xăm. Hoan chợt nhìn thấy một bóng người đang đi lom khom theo bờ ruộng, hướng về phía mình. Hoan đoán là Húc, vì cái dáng đi tuy lom khom mà vẫn còn cao ngổng thế kia. Chết chưa, nó đi lộ quá! Nếu có một tên lính nào cũng nằm như thế này thì hắn sẽ trông thấy. Hoan lo lắng, bàn tay giơ lên ra hiệu như muốn ấn thấp cái bóng kia xuống, nhưng vô ích. Làm sao cho người kia nhìn thấy Hoan được ? Hoan nhìn về phía hướng khác để xem có trông thấy bóng ai nữa không. Nghĩ đến Lượt, Hoan vẫn mến phục người đội trưởng cũ của mình. Hôm nay nó dự họp ở đây là lẽ dĩ nhiên. Hoan còn thích thú nữa, vì lại được hoạt động cùng với Lượt. Còn thằng Húc ngổ ngáo thì sao? ừ, cũng cần những đứa có sức khỏe như nó, nó có thể quật nhau với Tây, chứ dễ nó sợ à. Riêng Thiết thì Hoan thấy không có gì đặc biệt. Nó hiền lành, đứa nào bắt nạt cũng chịu. Nó chỉ được cái có hai bàn tay khéo léo vô cùng. Con nhà thợ mộc có khác ! Nhưng đánh giặc, liệu có cần đến cái khéo tay của nó không? Chẳng lẽ để nó đẽo súng gỗ hay sao? Nhưng chị Gái đã chọn nó, chắc chị đã biết nó làm được việc. Có phải đâu chị ấy cứ gọi bừa đi. Có bao nhiêu đứa, mà chị ấy chỉ gọi bốn thằng. Nhưng Hoan lại nghĩ, giá chị ấy chỉ gọi mình và Lượt thì vẫn hay hơn. Hai đứa sẽ chia nhau về nói lại với chúng nó, như thế thì thằng Húc sẽ không còn lên mặt đàn anh với mình được nữa. Khi Húc từ dưới ruộng nhảy phóc lên cồn đất ngay trước mặt Hoan, Hoan liền giơ tay túm lấy chân nó, làm nó hoảng, xuýt kêu lên. Hoan hối hận vì trò chơi dại của mình. Lượt và Thiết cũng từ phía sau vòng đến. Tiếp đó là anh Bát và một người nữa. Từ hôm gặp anh Bát ở cái vườn gần tháp canh đến nay Hoan mới lại gặp anh. Hoan vội hỏi anh như chuyện mới xảy ra hôm qua chứ không phải đã cách đây mấy tháng. - Có phải hôm ấy chúng nó bắn anh không? Anh Bát nắm chặt tay Hoan: - Không, chúng nó bắn vu vơ thôi. Lâu nay anh không về làng được, rất nhớ các cậu. -Anh quay lại chỉ vào người cùng đến: - Các cậu có nhận ra ai đây không? Lượt reo lên khe khẽ: - Bác Nhã! Bác Nhã đưa hai tay nắm chặt cả bốn bàn tay nhỏ, rung rung: - Bác đây, chào các cháu! - Giọng bác trìu mến lạ thường. Anh Bát nói: - Hôm nay bác Nhã sẽ nói chuyện với các cậu, chỉ vẽ mọi công việc phải làm, các cậu phải chú ý. Bác Nhã cười: - Anh Bát hay nói cho thêm phần long trọng đấy, cánh mình quen nhau quá đi rồi còn gì! Hoan có nhớ cái hôm chăn vịt ngồi khóc giữa đồng không? - Có ạ! Bác Nhã nói tiếp. - Tuổi các cháu là tuổi ăn học, nhưng bọn giặc không để cho chúng ta yên ổn. Giặc đến nhà thì ta phải đánh, chẳng còn cách nào khác. Làng ta xưa nay cũng cố gắng để không thua kém ai. Trước Cách mạng đã có phong trào, có người đi hoạt động. Người đi xa cũng có, người ở làng cũng có. Mọi người đều không chịu để cho giặc giày xéo đất nước, làng xóm. Các cháu sẽ nối bước cha anh, các cháu không từ chối chứ? Bác Nhã ngừng lời. Không ai nói, nhưng chắc chắn đều cùng một câu trả lời giống nhau, một câu trả lời không thể khác: - "Chúng cháu không từ chối, không thể từ chối". Bác Nhã nói tiếp, giọng trầm xuống: - Chúng nó đã gỡ ván ở đình làng làm bàn giặt. Cái đình nổi tiếng, di tích của ông cha để lại, chúng phá đi thì rất đau lòng. Đêm hôm qua chúng vây ráp xóm Thượng, bắn chết hai đồng chí của chúng ta. Một là người chị của Lượt. Chúng ta chịu ngồi im ư? Phải trả thù... Không khí lặng đi một lát. Mấy bóng người hầu như không lay động. Sương đêm mông lung, bãi cỏ hơi loáng ướt. Hoan quay lại nhìn Lượt chỉ thấy hai đốm sáng lóe lên ở mắt bạn. Hoan chợt nhớ buổi chiều lúc gặp chị Gái, Hoan thấy mắt Lượt đỏ hoe. Húc hỏi bác Nhã: - Bao giờ chúng ta sẽ bắn lại chúng nó? - Không lâu nữa đâu. Chúng ta phải tống cổ chúng đi khỏi làng, khỏi đất nước. Việc ấy phải lâu dài. Cánh mình phải hoạt động ra trò mới được. Húc hăm hở: - Bác cứ giao việc, nhất định chúng cháu sẽ làm được! Bác Nhã gật đầu: - Bác vốn tin là các cháu sẽ làm tốt. Hoàn cảnh hiện nay, người lớn hoạt động ở làng rất khó, bọn chúng lùng ráo riết. Nhiệm vụ của các cháu nặng nề đấy. Có những việc đòi hỏi các cháu khôn hơn trước tuổi của mình. Gan dạ đã đành, nhưng còn phải có nhiều mưu mẹo nữa. Chúng ta có một mối thù với địch, mỗi ngày mối thù ấy càng chồng chất. Năm kia địch bắn bố Hoan, nay lại đến chị của Lượt và nhiều bà con làng xóm nữa. Mối thù đó chúng ta phải trả đấy các cháu ạ. Nhất định là phải trả! Các cháu đồng ý chứ? Bàn tay Hoan vô tình bắt gặp bàn tay Lượt, hai bàn tay nắm chặt lấy nhau. Cả hai cùng nói khẽ, nhưng rắn chắc: - Vâng! Trong cuộc đời của chúng ta có biết bao nhiêu chuyện xảy ra: chuyện bình thường, chuyện sâu sắc, vui buồn. Qua năm tháng, có những chuyện chúng ta sẽ quên đi, nhưng có những chuyện như đêm nay thì suốt đời cũng không thể nào quên được vì nó đã đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời, vì nó gắn bó chúng ta vào vận mệnh chung của đất nước, với một lý tưởng chiến đấu sáng ngời. Đấy là tâm trạng của Lượt, của Hoan, Húc, Thiết, khi bác Nhã nói rằng bác thay mặt chi bộ Đảng tổ chức Đội du kích thiếu niên. Ngoài tâm trạng chung mà họ mới cảm thấy chứ chưa diễn tả ra được ấy, mỗi người còn có suy nghĩ riêng. Lượt thì nhớ ngay đến lá cờ Đội và bản danh sách. Lượt đọc lướt trong óc tên từng đội viên, xem ai là có thể tin cậy được. Địa điểm họp sẽ đặt ở đâu? Mật hiệu, ám hiệu ra sao? Lại còn kho đạn và những khẩu súng. Nhớ mặt những thằng giặc đã bắn ba anh ở bãi Mã Lách! Những thằng nào đêm qua bắn chị mình? Sẽ nói những câu gì để an ủi mẹ? Mẹ ơi, con lại được hoạt động, con sẽ trả thù cho chị con... Lòng Hoan có nhiều điều kích thích kỳ lạ, phải một lúc Hoan mới thấy bình tĩnh lại. Hoan nghĩ lộn xộn đến những mưu mẹo đánh địch, đến một lời thề, đến những khẩu hiệu viết trên tường, và nhớ tới Luỹ, Thuộc và nhất là Phát. Bây giờ Hoan lại tiếc là chúng nó không được dự buổi họp này. Cái ý nghĩ đầu tiên của Húc là coi thường hết thảy những thằng giặc trong làng. Từ thằng quan ba, quan hai mũi lõ đến thằng lính nguỵ quèn chuyên ăn cắp vặt ở chợ. Sẽ thêu một lá cờ, cầm một toán quân (toán quân nhỏ thôi), dàn thành trận thế, đánh vào khu nhà chỉ huy của địch ở xóm Bà La. Dù phải phá nát cái khu nhà ngói ấy đi cũng được. Tại sao có nhà to như thế lại để cho địch ở. Bọn con nhà giàu vẫn cắp sách đến trường đi học, Húc chúa ghét chúng nó. Còn Thiết thì thấy lòng mình bình thản nhẹ nhàng. Phải như vậy, phải có người chỉ dẫn cho mà hoạt động chứ không thể làm liều được. Cái ý nghĩ từ nãy đến giờ choán lấy tâm trí Thiết nhiều nhất là cái nguy cơ bọn giặc định phá mất cái đình làng. ại, cái đình có những đường chạm trổ khéo léo, những cột lim nhẵn bóng hai người ôm, những đường chắp liền khít, những mái đao cong vút mà bố Thiết thường hết lời ca ngợi! Làm sao chặn ngay bàn tay chúng nó lại... Trong giây phút thiêng liêng ấy, bác Nhã trịnh trọng nói: - Các cháu tuy còn nhỏ tuổi nhưng từ hôm nay đã đứng vào hàng ngũ, có tổ chức, đều là những đồng chí cùng sát cánh hoạt động với các bác, các anh, các chị. Chúng ta ở đây không có cờ, ảnh, không có lễ tuyên thệ, nhưng chúng ta đều đồng lòng trung thành với cách mạng, và nhất nhất mọi việc làm phải có tổ chức, kỷ luật... Sau đó là họp bàn đến việc tổ chức. Số đội viên tuy đã có đông hơn, nhưng hôm nay chỉ có bốn người đến họp, vì buổi đầu chưa thể làm rộng rãi. Bốn đội viên họp ở đây đã được lựa chọn, lại ở bốn xóm khác nhau, tiện cho việc hoạt động sau này. Đội được thành lập lấy tên là Đội du kích thiếu niên. Lượt được bầu làm đội trưởng kiêm tổ trưởng một tổ. Hoan, Húc, Thiết đều làm tổ trưởng, sẽ tổ chức và chỉ huy những đội viên ở xóm mình. Đội viên tổ nào chỉ biết người trong tổ ấy, có việc gì thì báo với tổ trưởng, tổ trưởng báo lên đội trưởng. Liên lạc với nhau bằng những hòm thư bí mật và những ám hiệu. Việc hoạt động như thế nào đều do đội trưởng phổ biến. Tất cả đều thấy còn nhiều điều muốn hỏi. Bác Nhã nói: - Bác biết các cháu còn muốn hỏi nhiều. Hôm nay buổi đầu chưa thể nói hết được, vả lại bác cũng có biết hết được những gì sẽ xảy ra đâu. Ta làm dần rồi mới có kinh nghiệm. Bác sẽ liên lạc với các cháu, nhưng có lúc liên lạc chậm hoặc mất liên lạc thì các cháu phải bàn bạc với nhau mà làm. Điều mà bác muốn dặn dò là nhất nhất mọi việc làm phải có tổ chức, kỷ luật. Các cháu nhớ lấy. Anh Bát nói thêm: - Các cậu nên chọn mỗi người một cái tên riêng để lúc liên lạc khỏi lộ. Các cậu tự chọn đi. Qua một lúc im lặng, bác Nhã nói: - Bác thử đề nghị xem có được không nhé? Bác chọn bốn tên: Trung, Thành, Dũng, Cảm. Lượt tên thứ nhất, Hoan thứ hai, Húc thứ ba, Thiết thứ tư, được không? Cả bốn cùng nói một lúc: - Được ạ! Cuộc họp như vậy là xong. Bác Nhã đứng dậy. Bác dang tay ôm cả bốn đứa và nói, giọng thiết tha trìu mến: - Trung, Thành, Dũng, Cảm! Mong các cháu sẽ trung thành với cách mạng, dũng cảm trước quân thù. Anh Bát huýt sáo miệng. Một người hiện ra, vai đeo súng. - Thôi chào nhé, các cậu đi về cho cẩn thận. Hoan ghé vào tai Lượt: - Ai nữa đấy? - Một anh du kích gác cho chúng ta họp. Bốn đội viên tỏa ra bốn ngả. Bầu trời khuya yên tĩnh bỗng hiện ra mấy chòm sao lấp lánh. Gió xào xạc chạy trên cánh đồng đầy vẻ im lìm và bí mật. 8 Trời tối như bưng. Đường cái chính xứ số một nằm lặng lẽ, đen trùi trũi. ánh đèn trong bốt chùa Dận le lói, nổi bềnh bồng trong đêm đen. Gió lùa vào những ống sứ buộc dây điện kêu lên ú ù u. Nhóm của Phát đã bò đến chân đường cái. Phát bò trước, Luỹ và Thuộc bò sau. Từ luỹ tre rìa làng ra đường cái phải qua một quãng ruộng trống ngập nước. Gay go nhất là lúc vượt qua quãng ruộng này. Nhưng mọi việc đều yên ổn. Bây giờ cả nhóm đã nằm sát vệ đường như ba mô đất nhỏ lẫn vào bờ cỏ hoang lâu ngày không có người cắt, tốt trùm lên. Đàn muỗi đói bâu vào đốt nhoi nhói khắp bắp chân bắp tay để trần của Phát. Phát mặc kệ, vẫn nhấm nhấm miếng gừng trong miệng, ngẩng đầu lên quan sát. Thuộc nằm cách Phát chừng năm thước, vốc bùn bôi lên chân tay cho muỗi khỏi đốt và khỏi bị lộ. Mùi bùn lâu ngày thối khẳn, Thuộc chỉ muốn hắt hơi, vội lấy tay bịt mũi lại, làm cho cái hắt hơi chạy ngược vào trong ngực đau ran lên. Mặc dù bố mắng, Thuộc vẫn bỏ học. Rồi Thuộc được Phát báo cho biết việc thành lập lại Đội để hoạt động bí mật. Thuộc sung sướng nói: - Tớ sẽ làm cái mắt, cái tai cho cậu. Tớ bị bỏ rơi thì tớ buồn đến chết mất. - Chợt nghĩ ra một điều, Thuộc nói thêm: - Nhưng mà cậu đừng nói với thầy u tớ nhé. Sau này tớ sẽ nói, hoặc không nói vẫn hơn. Vì nhà tớ có mỗi mình tớ là con trai, tụi chúng nó cứ rủa tớ là nếu tớ chết thì nhà tớ cóc có ai ôm chân giường thờ. Chúng nó nói láo toét! Thầy u tớ cũng lo cho tớ lắm đấy. Nhưng tớ vẫn thích hoạt động. Tớ nói thật với cậu thế là hết cả tấm lòng tớ đấy. Phát mỉm cười vì câu nói ngồ ngộ của Thuộc, và Phát càng tin Thuộc hơn. Cách đây một tuần, hôm ấy Thuộc đi đến khu nhà bọn chỉ huy Pháp ở. Trông dáng Thuộc loắt choắt, mắt lại kèm nhèm, bọn lính quen chẳng nghi ngờ gì. Đi vào khu vườn, tiện tay, Thuộc lấy con dao nhíp cắt phựt ngay sợi dây điện từ trong nhà bọn chỉ huy bắt ra cây xoan rồi bỏ đi. Thuộc chỉ nghịch ngợm chơi, cũng chẳng biết kết quả ra sao. Nhưng đi được một đoạn thì Thuộc nghe tiếng a-lô như gào, rồi tiếng quát tháo om sòm của tên sĩ quan Pháp. Thuộc quay lại để ý nhìn thấy tên lính đang trèo lên cây xoan nối lại cái dây mà Thuộc vừa cắt đứt. À thế ra là cái dây "a-lô"! Thuộc thích thú nghĩ thầm: "Được rồi, sẽ cho chúng mày gào cho hết hơi cha chúng mày đi!". Thuộc háo hức kể lại với Phát, tưởng Phát cũng thích thú, nhưng Thuộc cụt hứng. Phát nghiêm khắc: - Ai cho phép cậu làm việc ấy? Thuộc lo ngại: - Tớ nghịch chơi vậy thôi... Phát nói: - Cậu đừng nghịch vớ vẩn như thế nữa. Hôm nọ đã nói là cậu làm gì phải hỏi ý kiến của tổ chức. Cậu nghịch vớ vẩn mà lộ ra thì sao? Thuộc nhận lỗi, nhưng một lát sau Thuộc nói: - Này Phát ạ, tớ xin chừa. Nhưng nếu cậu được nghe thằng quan Tây nó gào vào máy thì cậu không nhịn được cười đâu. Nó rống lên như bò ấy. Trò đùa nghịch của Thuộc đã dẫn đến công việc hôm nay. Lũy bò sau đang nhích dần lên gần Thuộc. Ngửi thấy mùi rễ bèo thối ở ruộng hoang xông lên Lũy thốt ra: - Ruộng này mà cấy lúa thì chẳng cần bón phân. Thuộc quay lại gắt: - Mày hót cái gì đấy? Lũy im lặng. Phát quan sát xong, khẽ huýt sáo như tiếng chim. Thuộc và Lũy bò ra hai ngả. Thuộc giắt lại cái liềm ở thắt lưng cho chắc rồi khom người dậy, nhướn mắt nhìn lên mặt đường. Thuộc nhặt một hòn sỏi ném sang bên kia đường. Hòn sỏi rơi tõm xuống nước. Thuộc giật cả mình: trong đêm tối cái tiếng tõm đó vang lên. Rồi tất cả lại im lặng. Chỉ có tiếng muỗi vo vo bên tai. Con đường tưởng như đang trườn, trườn mãi, lẫn vào những đám mây đen xám trên nền trời. Đã đến lúc rồi. Thuộc nhẹ nhàng chạy lại chân cột điện. Lúc đặt tay vào cái cột xi măng lạnh ngắt, Thuộc thấy tay mình hơi run. Sao lại run? Thuộc tự hỏi như vậy rồi nắm hai bàn tay lại, hít một hơi thật dài, xong thở ra từ từ. Thuộc làm ba lần như vậy. Tốt thật, bây giờ thì vững vàng rồi. Nào lên! Thuộc đặt chân vào lỗ hổng ở cột xi măng rồi nhẹ nhàng đu mình lên. Thuộc thoăn thoắt leo lên đầu cột. Thuộc có cảm giác như mình đang leo thang lên cổng nhà trời. Gió vẫn gào vào ống sứ ú ù u. Chợt một luồng ánh sáng chiếu thẳng vào Thuộc và có tiếng máy nổ ầm ì. Thuộc nép người vào cột, về phía khuất cái luồng ánh sáng kia. Xa xa, đôi pha đèn như hai con mắt của một con hổ đang hằm hằm nhằm phía Thuộc lao tới. Bỗng chốc Thuộc như bị cái luồng ánh sáng kia nuốt đi. Thuộc có cảm giác lạ lùng, tưởng như mình không còn là thằng Thuộc ngồi trên đầu cột điện nữa, mà đang tan ra như bụi, hòa vào trong cái luồng ánh sáng chói hung dữ kia. Cái ô tô từ Hà Nội phóng lên như gió, khi nó vụt qua thì bỗng trời tối sầm lại. Mắt Thuộc hoa lên. Không để lỡ dịp, Thuộc rút liềm ra móc vào sợi dây điện. Phựt! Phựt! Một dây, hai dây đứt này! Hết chuông kêu leng keng, hết a-lổ, a-lô này! Trong chốc lát, mười đường dây đứt ngọt rơi xuống mặt đường để lại một quãng trống đen ngòm, như một dòng sông, từ cột này đến cột kia. ở cột bên kia, Lũy cũng làm như vậy. Lúc có ánh sáng đèn pha thì Lũy chăm chú nhìn sang phía Thuộc. Lũy vừa lòng vì thấy Thuộc núp rất khéo. Khi Lũy và Thuộc xuống đến mặt đường đã thấy Phát đứng đấy. Phát nói khẽ: - Gọn lắm, cuộn nhanh lên! Lũy và Thuộc cuộn dây. Phát lại nằm xuống bên đường quan sát, áp tai xuống mặt đường để lắng nghe tiếng động từ xa. Cái ôtô ban nãy thật bất ngờ, vì ôtô chúng nó ít khi chạy đêm, sợ bị ta phục kích. Xong rồi, ba cái bóng nhỏ quàng ba cuộn dây vào vai, lủi nhanh về làng. Vào đến Lũy tre, Thuộc quay lại nhìn khoảng cột trống. Bây giờ khoảng ấy không giống như khúc sông nữa, mà lại giống một cái cổng lớn, hai cột dựng hai bên. Dìm dây xuống ao xong, nhóm Phát chia tay nhau. Nhà Thuộc ở giáp chỗ bọn địch đóng. Một thằng lính gác đêm tinh mắt có thể nhìn thấy người đi vào cổng nhà Thuộc. Thuộc đã tính đến điều ấy. Đến đầu bờ rào, Thuộc moi trong bụi ra một cái rổ sảo to mà Thuộc đã giấu ở đấy từ trước. Thuộc ngồi thu mình, cái rổ che bên ngoài, và cứ thế từ từ lăn dần về ngõ nhà mình. Thuộc về nhà đã khuya, ra vại nước định rửa ráy nhưng sợ động, liền cởi phăng áo nhúng vào nước rồi lau bùn ở mặt mũi tay chân qua loa. Nằm xuống giường, Thuộc thấy khoan khoái. Những phút căng thẳng đã qua, Thuộc mệt mỏi rồi ngủ lịm đi. 9 Bọn địch nhìn khu du kích bằng con mắt tức tối và lo sợ bao nhiêu, thì dân làng lại nhìn với cặp mắt trìu mến và hy vọng bấy nhiêu. Mỗi buổi sáng dân làng đi đâu, làm gì, vẫn thường nhìn về khu du kích. Đứng từ Đình Bảng nhìn xuống, qua làn sương mờ buổi sáng tưởng như cả cái khu xanh xanh ấy còn ẩn ở một nơi xa xôi đâu tận mãi phía chân trời, rồi bỗng chốc từ phía đó mặt trời dựng lên vàng rực, khu du kích như gần lại, nhìn rõ cả ngọn tre lay động như đang chào vẫy, vừa thân thiết lại vừa bí mật. Từ sau ngày Đội được thành lập, Lượt rất vui thích khi được xuống khu du kích để báo cáo công việc. ở đấy được nghe tin thắng trận khắp nơi, được cười được nói thoải mái, và được biết những chuyện thích thú ở vùng tự do và ở chiến khu Việt Bắc. Trong trí tưởng tượng của Lượt, chiến khu là một nơi thiêng liêng lắm. Bác Hồ ở nơi ấy, Chính phủ ở nơi ấy, bộ đội ở nơi ấy. Nơi ấy có núi cao, rừng rậm, có khe, có suối. Mỗi buổi chiều trời trong, đứng giữa cánh đồng trống, Lượt lại nhìn về những dãy núi xanh mờ tít chân trời mà ước ao có ngày được đặt chân tới đó. Sáng nay Lượt đội nón, đeo giỏ đi về phía mặt trời mọc. Đêm hôm qua Lượt được chị Gái báo tin bác Nhã cần gặp Lượt. Lượt thao thức mãi vì cái tin đó. Cũng lâu lâu rồi, Lượt chưa được xuống khu du kích. Lượt ôn lại tất cả những công việc Đội đã làm để có thể kể lại với bác Nhã được tỉ mỉ. Lần trước Lượt nhận thấy bác chưa vừa lòng lắm vì Lượt chưa nói được cặn kẽ những hoạt động của Đội. Trước khi đi ra đồng, Lượt đã vòng ra đầu xóm, nơi có một căn nhà ngói đổ vì đạn đại bác của địch hồi chúng tấn công làng lần thứ nhất. Lượt nhìn quanh, thấy không có ai bèn lật một hòn gạch ở góc bức tường đổ. Trong cái hốc tường đó đã có một mảnh giấy cuộn tròn. Lượt đút mảnh giấy đó vào trong miếng lá chuối cuốn hình loa kèn và giắt vào cạp quần. Lượt đi khắp các hòm thư bí mật lấy thư xong rồi đi ra đồng. Lượt ngồi thụp xuống một bờ mương rồi giở những mảnh giấy ra đọc. Tổ bốn: Chuyến hàng này cất được năm mươi cái kẹo (đấy là 50 viên đạn). Tổ hai: Cắt được mười bốn luống dây khoai (tức mười bốn đường dây điện thoại). Lượt nghĩ thầm: Tổ thằng Hoan khá lắm! Tổ ba: Đẵn được hai cây mía. Mắt Lượt sáng lên. Chà, bọn thằng Húc giỏi quá, đêm hôm qua chúng kiếm được những hai khẩu súng. Hai khẩu súng! Thế là cái kho súng của mình có năm khẩu, phải báo cho các anh ấy về lấy ngay đi mới được. Lượt nhớ tất cả, rồi nhai nát những mảnh giấy và ấn thật sâu xuống bùn. Men theo bờ mương, Lượt đi xuống khu du kích. Đến nơi hẹn, Lượt gặp ngay bác Nhã. Mới qua vài tháng mà Lượt thấy bác già đi nhiều. Bác mặc bộ quần áo nâu bạc đã vá nhiều mụn. Chỉ có nụ cười của bác là không khác, mà trông càng tươi tắn hơn. Bác ngồi nghe Lượt báo cáo, thỉnh thoảng lại xen vào một câu thú vị. Những việc làm của Đội, Lượt tưởng như rất nhỏ bé tầm thường, nhưng bác lại tỏ ra rất thích thú và bảo Lượt dừng lại để bác hỏi tỉ mỉ hơn. Bác gật đầu: - Tuyệt lắm, lừa thằng địch những vố như thế mới khoái, các cậu thật là những Khổng Minh con! Khổng Minh ấy mà, là quân sư của Lưu Bị, ông ta cũng nhiều mưu mẹo lắm, hôm nào rỗi, cánh mình sẽ kể Tam Quốc mà nghe với nhau. Việc cắt dây điện, Lượt báo cáo sau cùng. Đây là một việc do sáng kiến mới của tổ Hoan, và đêm hôm qua đã làm rất gọn. Lượt vừa nói vừa nhìn bác Nhã, Lượt tưởng bác sẽ rất thích thú. Nhưng trái lại, bác chăm chú nghe, rồi bác trầm ngâm im lặng, những nét nhăn trên mặt hằn sâu xuống. Bác nhìn thẳng vào Lượt, cặp mắt bác lại gợi lên một điều gì xa xôi. Lượt chột dạ. Hay có điều gì sơ suất mà bác không vừa ý? Lượt nói: - Chúng cháu chuẩn bị việc này cẩn thận và có tập dượt trước. Mấy hôm ấy cháu không gặp được chị Gái nên không hỏi ý kiến trước được. - Lượt ngập ngừng như người có lỗi, tay cho vào túi áo bóp nát mấy hạt thóc rang còn sót lại trong đó. Bác Nhã ngồi im lặng một lúc, rồi nói thận trọng như khi ngồi bàn việc với một đồng chí lớn tuổi: - Cháu đang lo bác chê trách cháu vì công việc ấy phải không? Không, công việc ấy chẳng đáng chê trách chút nào cả, mà chỉ đáng khen. Nhưng bác thấy... - Bác Nhã dừng lại như cố tìm lời lẽ thế nào để diễn đạt ý nghĩ của mình cho Lượt hiểu được. - Bác thấy công việc ấy rất nguy hiểm đối với các cháu. Bác hơi bối rối vì thấy nói như thế vẫn chưa vừa ý. Lượt vội nói: - Bác không lo bác ạ, các cậu ấy làm rất cẩn thận, cậu Hoan làm việc chắc chắn. Trước kia tổ Hoan đề nghị cho cắt dây ở trong làng. Lúc đầu cháu cũng đồng ý vì thấy cắt dây ở trong làng thì dễ lắm. Nhưng rồi chính cậu Hoan lại bác bỏ ý kiến ấy đi, mà đề nghị cho cắt dây ở ngoài đường cái. Làm như thế không lộ hoạt động của Đội. Bác Nhã đưa tay nắm lấy vai Lượt: - Đúng lắm, giỏi lắm, cắt dây ngoài đường cái là rất đúng. Công việc Lượt báo cáo làm sáng tỏ hơn một vài điều mà lâu nay bác thường suy nghĩ, lo lắng. Việc thành lập Đội là cần thiết, tổ chức đó bắt đầu đã có thuận lợi và đang phát triển. Đã có tổ chức thì phải có ngay hoạt động, vì đó là mục đích. Trong hoạt động phức tạp này, một sơ hở nhỏ bé có thể gây tai hại lớn không lường trước được. Bác đã có kinh nghiệm xương máu về chuyện này. Khi Đội mới hoạt động, bác đã nêu nguyên tắc là bất cứ công việc gì cũng cần có ý kiến của người lớn. Nhưng bác cũng thấy nếu gò bó quá thì sẽ làm mất sáng kiến của Đội, sẽ làm giảm năng lực đối phó nhạy bén với những tình thế bất ngờ xảy ra. Và nhất định không tránh được những tình thế đó. Nghe Lượt nói, bác vui mừng thực sự, vì cái sáng kiến đó làm cho bác hiểu rằng các em đã trưởng thành, có những ý nghĩ chín chắn, không coi những hoạt động là trò chơi. Bây giờ đây bác lại thấy công việc trước mắt gợi nhiều điều phải suy nghĩ. Lượt không hiểu được bác đang nghĩ những gì, nên vẫn ngồi lặng nhìn bác chờ đợi, và còn hơi ngạc nhiên về thái độ của bác nữa. Bác Nhã gỡ vết bùn trên tóc Lượt rồi nói: - Chốc nữa mình sẽ bàn bạc thêm. Bây giờ cháu đi ăn cơm đã. Xem nào... - Bác ngó vào cái giỏ của Lượt. - Chẳng có con cua nào cả, lúc trở về phải kiếm lấy mấy con, đừng để giỏ khô như thế này nhé! Lượt mỉm cười: - Vâng, cháu hiểu. Khi Lượt ngồi ăn cơm, bác Nhã ngồi bên cạnh hút thuốc lào. Lượt để ý thấy bác châm lửa mãi mà chưa hút xong điếu thuốc. Lượt biết bác đang bận suy nghĩ. Từ nãy đến giờ, Lượt vẫn áy náy, đoán rằng những công việc của Đội chưa làm bác vừa lòng. Nhưng không phải thế. Bác đang nghĩ đến từng đội viên của Lượt với tấm lòng một người cha, và còn hơn thế nữa. Bác phải chịu trách nhiệm trước dân làng về những con em mà bà con đã giao cho bác. Bác đang nghĩ cách làm cho những hoạt động của Đội bớt mạo hiểm. Nhưng cuối cùng, tình cảm choán trong lòng bác vẫn là niềm tự hào về những thiếu niên dũng cảm đang được thử thách trong cuộc đấu tranh đầy gian nan. Điều đó thúc giục, khuyến khích bác vượt qua cái giai đoạn còn nhiều khó khăn lúc phong trào mới nhóm. 10 Lão lý Bài mình dài chân ngắn, Làm cho Tây kiếm canh cặn cơm thừa. Một mai trời đổ cơn mưa, Lý Bài hết ngáp nằm trơ giữa đường. Đấy là bốn câu vè của Thuộc làm giễu tên lý trưởng. Lão ta làm giàu bằng cách cho vay nợ lãi. Hồi Pháp thuộc, lão làm lý trưởng. Khi khởi nghĩa, lão nộp ngay triện đồng cho chính quyền cách mạng. Lão bị giam một thời gian rồi được tha về. Năm sau, lão nâng tuổi lên và xin gia nhập Hội phụ lão cứu quốc. Khi Pháp trở lại chiếm Đình Bảng, chúng lại kéo lão ra làm việc. Hôm lão đến trình diện tên quan hai Lơ Rát, lão run lên và chắp tay vái hắn đến sát đất. Trông cái dáng điệu của lão, tên quan hai chưa ưng ý. Hắn muốn tìm một tên có bản lĩnh hơn, một tên tay sai mà hắn có thể dựa được, chứ không thích cái kẻ bù nhìn thực sự này. Hắn hỏi lão mấy câu, lão càng ấp úng: - Bẩm lạy quan lớn, con xin tận tuỵ, xin tận tụy... Tên quan hai nhăn mặt rồi bảo tên thông ngôn: - Anh bảo nó ra đi! Ra đến cổng, lý Bài cũng cảm thấy nhục nhã, lão lẩm bẩm: "Tiên sư quân mũi lõ, chuyến này ông theo Việt Minh cho mà xem!". Nhưng sau không tìm được ai, bọn Pháp lại phải dùng lý Bài. Lão quên hết chuyện bực bội hôm trước. Khi nhận việc, lão đem đến biếu tên quan hai một cặp gà giò và hai chục trứng để tỏ rõ lòng trung thành của lão với các quan thầy mà lão đã có duyên nợ từ lâu. Thấy quan quân và xe tăng đại bác ùn ùn kéo về làng, lão tin tưởng lắm, và cho rằng du kích Việt Minh không thể làm gì được. Rồi lại như trước kia, đâu lại vào đấy, lão lại làm lý trưởng cho hết quãng đời, may ra kiếm được cái hàm cửu phẩm bá hộ. Đấy là ý nguyện cao cả của lão (!) Tuy lão nghĩ cái đường chung thì như vậy, nhưng vốn là một tên cho vay nợ có đầu óc tính toán thực tế, nên lão biết rằng bản thân lão không đáng kể gì đối với du kích. Một đêm nào đó, chỉ cần một người du kích vào nhà lão, kề con dao vào cổ lão, thế là hết? Lão nơm nớp ngày đêm. Lão sợ cả Pháp, sợ cả du kích! Lão thường nói với dân làng: ẳ ẳ - Chẳng qua chẳng ai chịu ra làm nên tôi phải giơ đầu chịu báng, chứ thời buổi này ăn bổng ăn lộc gì đâu. Đêm nằm vắt tay lên trán, lão ngẫm nghĩ đến dinh cơ tài sản của lão mà không khỏi lo lắng. Lão biết, nếu bọn Pháp cuốn gói thì lần này nhất định cơ đồ của lão cũng tan theo. Nghĩ đến điều ấy, lão tức uất lên, nằm thở dài và nói lảm nhảm suốt đêm. Lão căm tức những kẻ dám chống lại nhà nước bảo hộ. Lão sẽ thẳng tay trừng trị cái bọn khố rách áo ôm ấy. Để củng cố cái "chí khí" đó, lão vớ rượu uống cho máu trong người nóng lên, xua đuổi mọi nỗi lo sợ, và sẵn sàng đối chọi với du kích để xem ai sợ ai. Lão không phải đợi lâu. Du kích đã đến "nói chuyện" với lão, cảnh cáo và bắt lão phải làm những việc họ muốn, và cái "chí khí" của lão bỗng chốc cũng nguội đi như lúc lão tỉnh rượu chỉ thấy mồ hôi mình toát ra lạnh buốt. Vào một đêm mưa phùn, lý Bài cài cửa cẩn thận, ngồi trong nhà uống rượu dưới ánh đèn tù mù. Lão ngồi nhấm nháp cái đùi gà luộc. Đấy là những phút an nhàn thư thái của lão. Bỗng cái cửa sổ mở toang, một người mặc quần áo đen nhảy vào. Lão hốt hoảng, líu lưỡi: - Ai... ai đấy? - Tôi. Lão nhận ra người vừa vào, liền trấn tĩnh: - A, chú Hoan! Sao lại vào bằng cái lối quái gở này, không báo trước cho tôi biết. Có việc gì thế? - Lão đứng dậy đi khép cánh cửa sổ lại. Hoan nói rắn rỏi: - Có việc cần nhờ ông lý. Lão cười hề hề: - Việc lành hay việc dữ, làm chén rượu cho ấm bụng đã. Chà, mưa gió đêm hôm... Hoan thấy lão luống cuống xuýt làm đổ chai rượu. Hoan khoát tay ra hiệu không uống, rồi nói từng tiếng rành rọt: - Thừa lệnh chính quyền cách mạng, tôi đến đây báo cho ông biết một việc. Trong bụng lão đã thấy không yên, nhưng lão vờ thản nhiên hỏi: - Còn ai ở ngoài ấy mời vào nhà một thể. Hoan nhanh trí đáp: - Mình tôi vào là đủ. Lý Bài khịt mũi mấy cái rồi nói một câu bâng quơ: - Chính quyền cách mạng... ghê gớm quá! Hoan không muốn kéo dài không khí này, vì tự nhiên Hoan thấy người mình hơi lành lạnh. Hoan bước đến gần lão lý và nói nhỏ cái việc cần đến lão. Nghe xong, lão thay đổi ngay thái độ. à ra cái việc ấy, người ta phải nhờ đến lão, thì ít ra lão cũng không thể nhận lời một cách dễ dàng. Làm như thế người ta sẽ tưởng lầm là lão sợ du kích lắm kia đấy. Lão nhếch mép, đưa tay gãi sồn sột vào cạnh sườn, rồi không nhìn Hoan, lão nói: - Kể ra việc này hơi khó đấy chú em ạ. Hoan nói: - Khó, nhưng ông có làm được không? Lão huơ tay: - Dĩ nhiên, tay tôi thì việc gì chả làm được, nhưng chú về nói với các ông chỉ huy của chú là... - Lão ngần ngại một lát. - Thôi, được rồi. - Ông muốn nói gì? Lão cười nhạt: - à, à, chú về nói với các ông ấy là lý Bài này cũng lý... tài lắm đấy nhé. Hoan cáu: - Tôi không hiểu ông nói cái gì cả, thôi đừng ăn nói ấm ớ hội tề nữa đi! Lý Bài trợn mắt: - Chú đến để mắng tôi đấy phỏng, hừm, thằng này có phải là... - Lão hung hăng, nhưng chợt lão giật thót, xẹp hẳn đi như quả bóng bất ngờ xì hơi. Lão trông thấy Hoan lùi ra một bước, tay đặt ở hông, bên trong áo cái gì cồm cộm, mắt gườm gườm nhìn lão. Lão vội đấu dịu: - Chẳng có chuyện gì mà phải găng gổ, ý tôi muốn nói là thời buổi khó khăn này, tôi cần chút ít bổng lộc gọi là... Hoan thấy cần phải chấm dứt cái trò lằng nhằng với lão, liền nói: - Không nói lôi thôi nữa, chúng tôi cần ông làm việc ấy, nếu không làm được, đừng có trách! Tay Hoan vẫn để bên hông, giấu trong lần áo. Hoan ngoắt đầu ra hiệu cho lão mở cửa trước, rồi bước ra ngoài, biến vào bóng tối. Lý Bài đóng cửa lại. Người lão gai lên như phát sốt, lão lẩm bẩm: - Một thằng nhãi ranh cũng đe nạt được mình, chết cái đứa đứng giữa. Rồi chúng mày sẽ hết ti toe, du kích lớn, du kích con... Chợt có tiếng động bên ngoài, lão giật mình tưởng đâu Hoan còn đứng ngoài ấy nghe được những lời lão vừa nói. Nghĩ đi nghĩ lại, lão nổi cáu. Không biết trút bực tức vào đâu, lão cầm cái tỏi gà lên nhai ngấu nghiến, xương vỡ đôm đốp. Con chó mực ở đâu nhảy vọt ra vờn hai chân lên tay lão. * * * Ở nhà lý Bài ra, Hoan vẫn chưa hết lo lắng. Sở dĩ Hoan can đảm và khéo léo làm được công việc vừa rồi cũng vì muốn cứu Phát. Phát bị địch bắt. Việc ấy xảy ra như sau: Lượt ở khu du kích về nói lại với Hoan những ý kiến của bác Nhã. Thấy công việc của tổ mình làm được khen ngợi, Hoan vui thích. Nhưng Hoan không biết rằng lần thứ hai đi cắt dây điện thoại thì không dễ dàng như lần trước. Đáng lẽ phải để bẵng đi một thời gian, nhưng cái ý chí muốn hoạt động và thắng lợi lần trước thúc đẩy Hoan làm tiếp. Lượt cũng đồng ý với Hoan. Tuy vậy, lần này Lượt và Hoan bàn với nhau và nảy ra những mưu mẹo khôn ngoan hơn. Hoan cùng đi với Phát và Thuộc. Hoan quan sát cho Phát leo lên cột điện. Lên đến nửa chừng. Phát giật mình vì thoáng ngửi thấy mùi khét của bọn lính. Có lẽ chúng phục ở đâu đây. Phát tụt xuống, nhưng muộn rồi. Mấy tên lính lố nhố đứng quanh chân cột chĩa súng chờ Phát. Phát nghĩ nhanh mọi điều cần phải đối phó. Phát tự nhủ cần phải bình tĩnh. Phát từ từ tụt xuống, tay chạm phải cái nòng súng lạnh ngắt của một tên lính. Một ánh đèn pin chiếu thẳng vào mặt làm cho Phát phải nhắm mắt lại. Tên lính quát: - Thằng du kích tí nhau, mày chạy đâu cho thoát? Phát sợ và càng làm ra vẻ sợ hãi hơn: - Không, tôi không phải là du kích đâu. - Sao lại đi cắt dây điện? - Không, tôi có cắt đâu. - Thế mày leo lên cột làm gì? - Thưa các ông... - Phát nói và cúi xuống ôm một cái bọc. Một tên lính giật phắt lấy; từ trong bọc những vật tròn tròn lăn ra đường. Một thằng hô, cả bọn nằm rạp xuống. Phát bật cười nghĩ bụng: giá tao có lựu đạn thật thì chúng mày đi đời cả lũ. Chúng biết là bị lừa, chồm ngay dậy. Một đứa giơ tay tát vào mặt Phát, làm Phát hoa cả mắt, ngã chúi xuống. - Mày cười cái con mẹ mày đấy à, cái gì lăn ra thế? - Thưa các ông, đấy là su hào và khoai lang. - Mày đem đi làm gì? - Tôi móc trộm ở dưới ruộng, vừa đi lên đây thấy các ông đi tuần đến, sợ quá nên leo lên cột trốn, xin các ông tha cho. - Đồ ăn cắp hả? Cứ giải mày về đồn đã, mai hỏi lý trưởng, nếu mày là du kích thì chúng tao bắn, nghe chưa? Phát nói to cốt để Hoan nghe. Phát đoán Hoan còn đứng đâu đấy: - Lạy các ông, đừng đưa tôi đến nhà ông lý, ông ấy sẽ đánh tôi chết, vì tôi ăn trộm khoai của nhà ông ấy. - Không lôi thôi với mày, đi về đồn! Hoan nằm dưới ruộng lo lắng theo dõi việc xảy ra. Hoan lo cho bạn. Hoan nghĩ: nếu có khẩu tiểu liên lia một băng thì thế nào bọn lính kia cũng bỏ chạy, cứu được Phát. Chúng dẫn Phát đi rồi, Hoan đi lên vệ đường tìm Thuộc. Khi leo lên cột bên kia. Thuộc biết Phát đã bị lộ, liền vột tụt xuống. Thuộc vẫn nằm lại chờ đợi. Gặp Hoan, Thuộc run giọng thì thào: - Làm thế nào bây giờ? Hoan bảo Thuộc cứ về nhà và giữ im lặng, đừng nói gì về việc này cả. Hoan về làng mạo hiểm mò đến nhà Lượt. Hai đứa ngồi nép sau nhà bàn mưu tính kế, và sau đó Hoan đến nhà lý Bài để thực hiện mưu kế ấy. Bây giờ Hoan lo không biết lão lý có làm theo lời mình nói không. Có thực là lão ta sợ hay giả vờ như thế? Nghĩ lại phút vừa qua, Hoan thấy mình táo bạo quá. Giá lão lý biết được rằng cái vật cồm cộm giấu sau cánh áo của Hoan chỉ là một khúc gỗ quét nhọ nồi chứ không phải khẩu súng lục thì mọi việc sẽ ra sao? Hoan nóng lòng cứu Phát. Hoan vẫn tin nếu bị tra tấn, Phát vẫn chịu được mà không khai ra. Nhưng như thế thì chúng nó sẽ bắn Phát. Lần đầu tiên, Hoan sẽ mất một người bạn thân. Rồi từ nay trở đi hoạt động sẽ gay go hơn nhiều. Những lỗi lầm giày vò Hoan. Tại sao lại không nhìn thấy bọn lính đi tuần? Chúng nó phục sẵn ở đấy chăng? Thằng Phát có trách mình không, hay nó nghĩ lúc đó mình đã bỏ chạy. Mọi ý nghĩ đều tập trung vào việc cứu Phát. Hoan thao thức chờ trời sáng. Sáng hôm sau, chúng trói Phát và dẫn từ bốt chùa Dận về Đình Bảng. Chúng dẫn đến nhà lý trưởng. Lý Bài cầm sẵn cái ba-toong bằng hèo uốn đi ra gặp bọn lính dẫn Phát đến. Lão liền thẳng cánh vụt ba-toong vào Phát: - Cái thằng kẻ cắp oắt con, ông rình mày mãi, nay các quan mới bắt được, mày làm rối loạn trật tự. Vùng này các quan cai trị phải yên ổn nghiêm minh, mày lại giở cái thói lưu manh ấy ra à? Rồi lão xun xoe nói với bọn lính: - Bẩm các thầy, các thầy giao thằng này cho tôi, tôi sẽ trị cho nó chừa cái thói ăn cắp đi. Thật là lỗi tại tôi đã làm phiền đến các thầy. Một tên lính hỏi: - Đúng là thằng ăn cắp hả? - Bẩm đúng ạ, đêm hôm qua nhà tôi bị mất trộm su hào và khoai ở ngoài ruộng gần đường cái. Tên lính đá Phát bắn vào bờ rào rồi bảo lý Bài: - Ông lý phải trừng trị cho nghiêm. - Bẩm dạ. - Lý Bài trở đầu ba-toong ngoắc vào dây trói lôi Phát về nhà lão. Từ nãy giờ, Hoan nấp trong vườn hồi hộp theo dõi. Hoan thương bạn bị đau, nhưng vui mừng vì bạn đã thoát nạn. Lý Bài đã đóng một màn kịch rất khéo, chỉ ức là lão vụt Phát rất thẳng cánh. Một lúc sau Hoan đến nhà Phát. Phát đang nằm trên giường nhăn nhó vì bị đau, trông thấy Hoan đến liền hỏi ngay: - Mày nói trước với lão lý đấy à? - Sao mày biết? - Lúc cởi trói cho tao, lão nói: "Lần sau các ông cẩn thận cho tôi nhờ, đừng làm khổ tôi nữa nhé, tôi chẳng xơ múi gì đâu, đừng bắt tôi phải nộp đầu thay cho các ông. Về nói với ông Hoan từ nay có việc gì thì đến ban ngày, đừng có mò đến ban đêm như thế nữa". Rồi lão nổi cáu lên bảo tao: "Thôi xéo đi cho khuất mắt ông!” Hoan ôm lấy Phát, cười: - Thật là may, lão ấy chịu làm theo đúng ý chúng mình. Hắn vụt mày có đau không? - Khá đấy. Lúc đó tao nổi xung lên, nghĩ bụng: "Được rồi, chuyến này tao sẽ vặn cổ mày đấy, lý Bài ạ". - Mày cứ hay nổi máu nóng lên là hỏng bét cả đấy! Phát mỉm cười: - Nhưng khi về đến nhà lão thì tao hiểu ngay. Mày thật lắm mẹo khôn. - Đêm hôm qua mày có sợ không? - Nằm trong hầm xi măng cũng sợ, nhưng buồn nhiều hơn. Tao nghĩ, thôi thế là đi đứt! Cứ nằm đợi chúng nó kéo lên tra tấn, nhưng không thấy. Trời ơi, tao chỉ nghĩ bị chết thì dở lắm, hết cả hoạt động. Nhớ chúng mày ghê. Phát nghĩ ngợi một lát rồi nói tiếp: - Từ nay tao mang tiếng là thằng ăn cắp, chúng nó sẽ chế giễu tao. Nhưng chả cần chuyện đó. Tao lo bị u tao mắng. U tao chưa nói gì nhưng trông buồn lắm. - U mày đâu? - Đang nấu cháo dưới bếp. Hay là mày nói giúp tao, tao ngại u tao khóc, u tao hay thở dài và khóc lắm kia, có khi cứ thế rồi ngất đi. - Nói thế nào bây giờ? - Hay mày cứ nói thật với u tao là chúng mình hoạt động... - Thế thì lộ mất. - U tao chẳng bao giờ lại để lộ những chuyện ấy. Tao biết chắc như thế. - Nhưng u mày lại cấm mày hoạt động thì sao? - Có thể như thế, nhưng tao mà xin thì u tao sẽ bằng lòng. Tao không thích cứ phải nói dối u tao mãi. Đấy là ý tao, nhưng nếu mày không đồng ý thì tao vẫn nghe lời mày. Hoan đồng tình với Phát: - Ừ, tuỳ mày, có thể nói thật được đấy. Mày nói thì hơn. U tao cũng biết việc tao hoạt động rồi nhưng không ngăn cấm gì cả. Phát nắm tay Hoan: - Thế thì hay quá, tao sẽ nói ngay, nói thật thì u tao chẳng mắng đâu. - Phát hớn hở hẳn lên vì đã trút bỏ được một điều mắc míu bận lòng. Từ khi bọn địch làm dữ, bố Phát phải rời nhà xuống khu du kích, thỉnh thoảng mới bí mật trở về hoạt động. ở nhà chỉ có mấy mẹ con. Mẹ Phát đã nấu chín cháo mang lên, hỏi con: - Hoan về rồi à? - U biết nó đến à? - Sao tao không biết. - Vâng, nó về rồi u ạ. Mẹ Phát múc cháo ra, rồi ngồi im lặng nhìn Phát ăn, nét mặt rầu rầu. Phát thương mẹ, định nói thật với mẹ, nhưng không hiểu sao lại nói chệch đi: - Từ nay con không làm thế nữa đâu u ạ, con trót dại một lần. Mẹ Phát đang cầm đũa đánh tơi cháo, quay lại hỏi: - Không làm gì, không ăn trộm nữa ấy à? Phát lúng túng không biết trả lời mẹ ra sao. Mẹ Phát lại nói tiếp, vẻ không bằng lòng: - Con giấu u thì cứ việc giấu, nhưng con tưởng u không biết những việc con làm hay sao? Phát đặt bát cháo xuống, vội nói: - U ơi, con không giấu u nữa đâu, con được phép nói thật rồi, con hoạt động đấy, u có cấm con không? - U hỏi con điều này, con phải nói thật. - Vâng. - Có ai chỉ bảo cho các con hoạt động không? Thầy con có biết việc con làm không? Phát thấy khó trả lời. Phát chỉ biết mình hoạt động theo sự chỉ dẫn của Hoan và cùng với những đội viên trong tổ mình. Phát cũng đoán là Hoan có liên lạc với người khác, nhưng Phát không biết rõ là ai. Thấy Phát lúng túng, mẹ Phát nói: - Con không phải kể tên ra đâu, việc ấy các con phải giữ bí mật. U chỉ muốn biết là người lớn chỉ vẽ cho các con, hay tự các con mạnh ai nấy làm? - Con không biết rõ, nhưng chắc là có u ạ, chúng con có tổ chức và do các anh ấy chỉ vẽ. Như hôm nay con thoát được cũng do tổ chức cả đấy u ạ, chúng con không làm bừa đâu. - Thế thì u yên tâm hơn. Các con chớ liều lĩnh, nóng nảy mà làm ẩu. Chúng nó không thương xót nới tay với trẻ con đâu. - Vâng, con sẽ nghe lời u. Bà múc tiếp cháo cho Phát rồi nói: - Nếu có việc gì mà có thể cho u biết được thì con cứ nói, u cũng có thể giúp con được. Phát vui mừng: - Thế thì con thích quá! Phát thấy mẹ mỉm cười. †n cháo xong, Phát nằm xuống cho mẹ bóp thuốc vào những chỗ đau. Được mẹ vỗ về, Phát khoan khoái nằm im. Tưởng như bàn tay mẹ vuốt ve vào chỗ đau nào thì chỗ đau ấy khỏi ngay, như là một bàn tay có phép tiên. 11 Lượt nhận được tin báo đêm nay du kích sẽ về lấy súng. Cái kho giấu năm khẩu súng ở ngay bờ đám ruộng rìa làng, giấu ở nơi mà bọn địch ít ngờ tới. Chỉ có Lượt và Húc biết chỗ cái kho này. Hằng ngày Lượt và Húc thay nhau bí mật canh gác, vừa đối với địch, vừa để ý đến người mình, nhỡ có ai vô ý đào xới ở đấy chăng. Lượt cẩn thận phòng xa như thế. Như mọi hôm, chiều nay Lượt chăn trâu ở gần đó. Lượt mong cho trời chóng tối, tự tay mình sẽ được trao cho các anh du kích năm khẩu súng ấy. Súng vào tay du kích sẽ trở lại bắn vào đầu quân thù. Các anh ấy quí những khẩu súng này hơn vàng. Các anh ấy sẽ ôm Lượt mà tung bổng lên. Cái kho đặt ở chỗ này thật là táo bạo nhưng nó lại rất kín. Bọn lính thường ra gần đây tập tành, nhưng chúng vẫn mù. Chúng không ngờ rằng ai lại có gan dám giấu súng ngay trước mũi chúng được. Lượt có gan ấy chứ còn ai nữa. Kìa, chúng nó lại kéo ra đây. Một tiểu đội lính dưới quyền chỉ huy của tên đội đi ra đám ruộng khô, đầy những vết giày. Tên đội cầm còi thổi, bọn lính tản ra. Nhưng khác với mọi hôm, chúng bỗng tản ra thành cái thế bao vây lấy Lượt. Lượt chột dạ, định vờ giong trâu đi chỗ khác nhưng tên đội đã gọi như rít lên: - Thằng nhãi con đứng lại đây! Lượt giữ vẻ mặt bình tĩnh, tự nhủ thầm: "Chúng nó bày trò dọa mình chơi, chúng nó không biết đến kho súng đâu. Nhất định chúng nó không biết gì hết". Có cái gì sôi lên trong tâm trí Lượt. Chắc là không có gì xảy ra, nếu chúng biết thì chúng đã sục ngay vào chỗ kho súng rồi. Lượt đành nhảy xuống khỏi lưng trâu, đứng im xem chúng làm gì. Chợt tên đội thổi ré một tiếng còi. Một tên lính từ trong bụi dẫn ra một người bị trói. Đầu người ấy trùm một chiếc bao tải, khoét hai lỗ con con ở mắt như trò chơi ngáo ộp doạ trẻ con. Tên đội giật lấy khẩu súng cắm lưỡi lê ở tay một tên lính rồi xọc lưỡi lê vào góc bao tải hất ra. Lượt giật mình suýt kêu lên: "Anh Đê!". Lần trước anh Đê đã về đây lấy súng, có lẽ lần này về lấy thì bị chúng nó bắt, nhưng tại sao anh ấy về mà Lượt lại không biết gì cả? Lượt muốn nhìn mặt anh ấy để thấy một dấu hiệu gì chăng. Nhưng anh ta vẫn cúi gằm. Mọi việc diễn ra nhanh quá, lòng Lượt rối bời lên. Bỗng Lượt tái mặt như có ai đâm nhói một mũi dao vào ngực ẳ mình. Lượt thấy Đê giụi mắt ngước lên nhìn quanh quẩn rồi hướng thẳng về phía kho súng. Trong chốc lát, Lượt hiểu việc gì đã xảy ra. ại, cái tên phản bội, hắn dẫn Tây đi lấy súng của mình! Làm thế nào bây giờ đây? Một nỗi giận dữ đau xót sôi lên trong tim Lượt. Lần đầu tiên tấm lòng non trẻ của Lượt bị xúc phạm ghê gớm. Nếu trên đời này có cái gì gọi là xấu xa nhất thì đấy là sự phản bội. Lượt choáng váng, tất cả mờ ảo như trong một giấc mơ. Nhưng hắn vẫn lù lù kia, đang đi về phía kho súng mỗi lúc một gần. Lượt toát mồ hôi và nảy ra một ý định táo bạo: giật lấy khẩu súng ở tay tên lính kia, và việc đầu tiên là trút một băng vào cái kẻ hèn nhát cho hắn gục xuống trước khi bước tới kho súng. Những khẩu súng quí hơn vàng, những khẩu súng mà đội viên của Lượt không quản nguy hiểm lấy được từ tay địch. Hai tên lính đã chĩa súng vào Lượt, chúng nhìn Lượt bằng cặp mắt gườm gườm. Lượt không còn run sợ, chỉ có lòng căm giận đang trào sôi. Lượt đau đớn thất vọng. Thế là mất năm khẩu súng! Ngu dại quá, đáng lẽ phải chuyển kho đi chỗ khác, mỗi lần nên giấu ở một nơi khác nhau. Thế là hết! Đê đã chỉ đúng chỗ, chúng nó đang bới đất. Lượt cố ghìm những giọt nước mắt đang chực trào ra. Mỗi khi chúng cào bới đất, Lượt tưởng như chúng đang cào xé thân thể mình. Lượt quay mặt trong chốc lát nhìn về những ngọn cây phi lao trước đình làng, cố trấn tĩnh để có thể nghĩ được điều gì đối phó với địch bây giờ. Nhưng một sự kỳ lạ đã xảy ra khiến Lượt hết sức kinh ngạc và muốn nhảy lên, muốn reo lên. Một niềm vui sướng bất ngờ như chỉ có thể xảy ra trong những câu chuyện thần tiên. Chúng nó xắn nát bờ ruộng, nhưng năm khẩu súng đã biến mất từ bao giờ, chỉ còn lại một manh chiếu rách dính đầy dầu mỡ. Ai lấy? Súng biến đi đâu? Bàn tay bí mật nào đã làm việc này? Lượt sửng sốt, nhưng lòng vẫn tràn ngập niềm vui, vì đoán chắc rằng chỉ có ta lấy đi thôi. Tên đội gầm lên: hắn đang hí hửng vì chuyến này sẽ có thưởng, không ngờ lại bị lừa. Hắn giơ chân đạp vào lưng Đê làm Đê ngã sấp xuống ruộng. Tên đội không quên Lượt, hắn quay lại và bắt gặp đôi mắt Lượt đang ánh lên niềm vui thích, hắn càng sôi máu, nhảy lại tát Lượt. Lượt nảy đom đóm mắt ngã xuống, chưa kịp gượng dậy thì lại phải chịu trận đòn tới tấp. Lúc đầu Lượt thấy đau, buốt, rồi Lượt nghiến răng lại chịu đựng, trong óc giữ một ý nghĩ: "Không mất năm khẩu súng". Một cảm giác tê dại lan khắp người. Lượt thấy người hẫng đi và như đang trôi giữa một dòng sông nước xoáy quay cuồng. Một lúc lâu như vậy, Lượt thấy lạnh trên người và dần dần tỉnh lại, cảm thấy toàn thân đau nhức. Chúng nó xách Lượt đứng lên, hỏi: - Kho súng mày chuyển đi đâu? Lượt nhổ toẹt những gì vướng trong miệng, đấy là máu lẫn với đất cát. Tên đội nhắc lại: - Kho súng mày chuyển đi đâu? Bây giờ đứng đối mặt với kẻ thù. Trước kia đã có lúc Lượt tưởng tượng khi mình bị địch bắt, giờ đây là sự thực. Lượt thấy đau trong cuống họng nhưng vẫn gắng nói rõ: - Không biết! - Chuyển đi bao giờ? - Không biết. Lượt nói khó nhọc và máu trong mồm lại ứa ra. - Mày là du kích hả? - Tôi đi chăn trâu. Tên đội cũng mệt phờ vì đánh Lượt. Hắn đứng im nhìn Lượt suốt từ đầu đến chân như muốn đánh giá rõ ràng đối thủ của mình. Hắn bảo tên lính đưa cho hắn một quả lựu đạn. Hắn tung tung vài cái nhẹ nhẹ rồi ngoắc ngón tay vào cái vòng sắt, gí sát quả lựu đạn vào ngực Lượt: - Mày không nói tao sẽ rút chốt, mày sẽ tan xác! Lượt nghĩ thầm: "Hắn tưởng mình là một thằng ngốc, không biết rằng lựu đạn nổ thì hắn cũng tan xác, thứ mày thì không dám rút chốt đâu. Nếu ở tay tao, tao sẽ làm". Lượt nhìn hắn có vẻ chế giễu, và lặng thinh. Tên đội hỏi một cách gượng gạo: - Mày không sợ à? Được rồi, hãy cứ để cho mày tưởng là tao ngu ngốc. Lượt đáp: - Tôi sợ. - Sợ thì nói đi! - Tôi không biết gì cả. Tên đội lại nổi xung đưa mũi giày đinh đá vào đầu gối Lượt, Lượt lại ngã sóng soài xuống mặt ruộng. Một tay hắn túm hai tay Lượt quặt ra sau lưng, tay kia nắm hai chân nhấc bổng Lượt lên rồi đem lại cái mương nước. Hắn giơ cao Lượt lên ngang đầu rồi buông tay thả xuống. Nước bắn tung tóe. Hắn lại sai lính lôi Lượt lên để nằm trên bờ cho tỉnh lại. Lượt nằm ngửa, tóc bết xuống trán, bùn nước nhòa khắp mặt. Lượt hé mắt nhìn. Bầu trời trong xanh và nắng chiều lúc này bỗng nhiên vàng chói ùa vào đôi mắt nhỏ của Lượt, một cánh mây nhởn nhơ trôi lang thang trên bầu trời. Chợt Lượt nghĩ đến con trâu. Lượt xoay người lại nhìn thấy mấy tên lính đang bắt trâu. Lượt thu hết sức hét lên: "Chạy đi!". Nhưng con trâu không hiểu tiếng Lượt, nó đã bị tên lính túm dây thừng lôi đi. Con trâu hếch mõm lên kêu thảm thiết. Lượt nghĩ: "Thế là chúng nó ăn thịt mất con trâu rồi. Cả ba nhà mới chung nhau được con trâu ấy". Chúng trói Lượt rồi dẫn về làng. Người Lượt ướt sũng nước, quần áo rách bươm. Lượt bước từng bước nặng nhọc, đôi chân run run, vừa đi vừa lắc đầu cho nước khỏi chảy vào mắt. Đằng trước Lượt vẫn là cái bao tải lù lù biết đi. Những ý nghĩ về tên phản bội lại trở lại giày vò trái tim đau đớn của Lượt. 12 Chúng ném Lượt vào một cái bể xây gạch, chiều ngang hơn một mét và dài hai mét, phía trên là mái vòm cong có cái cửa vuông nho nhỏ. Cái bể vốn để dùng chứa nước mưa, địch tháo hết nước ra và dùng để nhốt người. Trong bể ẩm ướt và ngạt. Lượt ngồi dựa vào thành bể nghỉ ngơi; qua những giờ phút căng thẳng vừa rồi, thân thể và tinh thần đều mệt mỏi. Tuy vậy Lượt cũng không để cho trí óc mình nghỉ ngơi được lâu. Bao nhiêu ý nghĩ lại xô đến lộn xộn trong óc Lượt. Bọn địch đã đậy lên cái cửa vuông một miếng sắt, chỉ chừa lại một lỗ hổng bằng nắm tay. Không khí trong bể lạnh lẽo tối tăm, và một thứ tiếng u u rung lên trầm trầm. ánh sáng bên ngoài qua lỗ tròn cứ nhạt dần, lạnh dần. Lượt thấy giá đứng trước mặt địch, trước gươm súng cũng không sợ bằng ngồi một mình trong cái xó tối này. Lượt thèm lắng nghe những tiếng động bên ngoài lọt vào, nhưng chỉ có cái tiếng u u trầm trầm, vừa như xa lơ xa lắc lại vừa lùng bùng ở trong tai. Những việc vừa trải qua khiến Lượt xúc động mạnh và nước mắt trào ra. Lượt thiếp đi trong giấc chiêm bao thảng thốt mơ hồ. Có tiếng động, Lượt mở mắt. Một luồng không khí lùa vào, cái cửa trên miệng bể đã mở. Trời tối rồi, những tiếng đập trên mặt bể âm vang như tiếng trống. Có tiếng gọi: - Ra, ra đi, ngoẻo rồi hay sao đấy thằng nhóc con? Ra mau! Chúng gọi mình đấy. Lượt gượng đứng dậy, thò đầu lên trên cái cửa vuông. Một bàn tay túm lấy tóc Lượt: - Ra mau! Tên lính xốc nách Lượt ra ngoài. Lượt thấy dễ chịu hơn. Chúng đẩy Lượt lên cái xe bọc sắt ở ngoài đường. Hai tên lính cầm súng ngồi bên cạnh, và Lượt nhận ra một người nữa ngồi lù lù trước mặt: Đê. Chúng nó đem đi bắn chăng? Cái ý nghĩ ấy lóe ra như một tia chớp. Thế là không được gặp bố mẹ, không được gặp các bạn, và không biết năm khẩu súng kia ở đâu, có chắc chắn là đã ở trong tay các anh du kích rồi không? Chỉ một chốc nữa thôi, một tiếng súng nổ, thế là Lượt sẽ không còn có mặt trên đời này nữa. Tại sao lại xảy ra nhanh chóng và đơn giản như thế được? Lượt chạm tay vào cái người ngồi bên cạnh. Lượt thấy khó chịu. Lượt thấy phải nói một điều gì với con người ấy. Lượt hích khuỷu tay vào Đê nói to vì chiếc xe đã rú máy vang lên ồn ã: - Sao anh hèn thế, không xấu hổ à? - Lượt thấy nghẹn ở cổ họng, không nói tiếp được nữa. Chiếc xe bọc sắt chạy ra sân đình. ở đấy, địch đã bắt dân làng ra tập trung. Tiếng trẻ khóc, tiếng nói chuyện lẫn với tiếng chửi mắng, la hét của bọn lính ồn ào, lộn xộn. Vì vừa ngồi trong cái bể âm u vắng vẻ, nên bây giờ được nghe những tiếng người ồn ào, Lượt lại thấy vui tai. Chiếc xe lao hồng hộc vào giữa sân làm mọi người hốt hoảng chạy giạt, rồi nó lùi vào sát thềm đình, rồ máy lên từng hồi. Ngọn đèn pha sáng trưng chiếu thẳng ra phía trước. Vô số là muỗi bay lao vào cái luồng ánh sáng đó. Nó còn chiếu rõ bãi cỏ, gốc cây phi lao và chạy qua cánh đồng ra xa tít tận phía chân trời, ở đấy những đám mây đen vừa đùn lên. Một thằng Tây béo mập nhảy lên xe, mồm ngậm còi. Hắn thúc Đê ngồi lại gần lên phía đầu xe. Dân làng đã bị dồn sang một bên, chúng bắt từng người lần lượt đi qua mũi xe, đi qua cái luồng ánh sáng quái nghiệt đó. Tất cả mọi việc diễn ra đã được chúng sắp xếp chu đáo. Đầu óc non trẻ của Lượt phải chịu đựng những tình thế rất căng thẳng. Chỉ trong mấy tiếng đồng hồ mà Lượt tưởng như mình đã trải qua một thời gian dài lắm. Và bây giờ Lượt hiểu việc gì đang xảy ra. Lượt muốn thét lên một tiếng thật to. Nỗi căm giận còn sôi sục hơn lúc chiều ngoài bãi ruộng. Tên phản bội kia ngồi trong bóng tối này đang nhìn ra để nhận mặt người làng, ai là du kích, ai là cán bộ. Tên cầm còi đợi hắn gật đầu, sẽ thổi một tiếng còi, và thế là một người sẽ bị bắt! Lượt cựa quậy đôi tay trong cái vòng sắt. Lượt muốn nhảy lại bóp cổ giết chết tươi tất cả chúng nó. Lượt lo lắng theo dõi những người đi qua, nhịp tim dường như cùng đập với những bước chân của dân làng đang bước tới vùng ánh sáng kia. Như là trong một buổi chiếu bóng, người hiện ra rồi lại khuất đi. Không phải đây là việc xảy ra ở một cõi âm ti địa ngục. Bọn giặc như lũ quỷ sứ đầu trâu mặt ngựa đang rình chộp những người dân làng không may bước vào cái thế giới của chúng. Không khí bỗng im lặng như chết. Mọi người nín thở theo dõi bước chân những người đang đi vào vòng ánh sáng, và đợi đến lượt mình. Hàng trăm cặp mắt dồn vào người đang đi. Hàng trăm vành tai căng ra lo lắng. Bất thần tiếng còi ở miệng thằng Tây kia ré lên thì sẽ mất đi một người chồng, một người vợ, mất cha, mất mẹ, mất một người đồng chí thân yêu. Một tiếng thét lên kinh khủng trong đám ẳ đông: có ai đó không chịu nổi cái cảnh căng thẳng này. Bọn lính nhốn nháo, mấy tràng súng bắn ran lên trời. Sau đó lại im lặng. Đôi mắt Lượt vẫn dán vào vòng sáng đó. ...ông Chắt, bà Hựu, chị Trọng, bác Miện... họ đi qua cả rồi. Kia, cả thằng cu Sẹo nó còn nheo mắt nhìn vào đèn pha mà cười trông rõ cả hàm răng sún. Lượt nghĩ đến mẹ, không biết mẹ có ở đây không? Mình bị bắt, chắc mẹ biết rồi. Từ chiều đến giờ chắc mẹ khóc và lo lắng. Lượt muốn được trông thấy mẹ, nhưng lại không muốn mẹ đi vào cái vòng sáng kia. Lượt hồi hộp. Kìa, cái dáng người mảnh khảnh thân yêu kia rồi. Mẹ đang bước từng bước chậm chạp, Lượt nhận ra mẹ, liền rướn người về phía trước. Đáng lẽ thì không nên kêu lên, nhưng rồi Lượt không thể nào làm chủ được mình, liền thét to: - U ơi, con đây!... Một tên lính đẩy Lượt ngã dúi xuống sàn xe. Mẹ Lượt nghe tiếng kêu liền dừng lại và bà nhận ra tiếng con mình ở trên xe. Bây giờ thì dù trước lưỡi lê, súng đạn, bà cũng không sợ gì nữa, dù cho cả cái xe bọc sắt kia lao tới cũng không làm bà chùn bước. Chỉ có tiếng kêu của con trai và một nỗi đau đớn không tưởng tượng được giày vò lòng bà, lòng người mẹ, khi bà chợt đoán ra cái điều khủng khiếp là con bà đang nhận mặt người làng cho địch bắt. Bà lao về phía xe. Một báng súng hất bà ra, nhưng bà vẫn xông tới và thét to: - Bà con dân làng cả, con không được chỉ quàng chỉ xiên, không được làm nhục mẹ! Bọn lính ngáng bà lại. Lượt nghe rõ tiếng mẹ. Trời ơi, mẹ lầm rồi, không phải con đâu, không đời nào con làm cái việc nhục nhã ấy. Cái thằng phản bội đang ngồi trước mắt con đây này. Lượt kêu lên cho mẹ nghe, nhưng tiếng Lượt bị ngắt quãng. Bọn lính trên xe xô đến bịt miệng Lượt không cho Lượt nói. Tên cầm còi ra lệnh: - Câm cái mồm, mày còn kêu nữa, tao bắn ngay! Chúng ấn Lượt vào góc xe rồi chúng lại tiếp tục công việc. Thằng cầm còi nóng ruột bảo Đê: - Mày ngủ rồi hay sao, thằng chó chết! Từ nãy đến giờ, mày không nhận ra đứa nào nữa à? Lượt đau đớn tủi cực, đôi mắt đờ dại nhìn ra trước mũi xe. Chợt Lượt lo sợ thấy Hoan và Húc đang đi tới. Đê thừa biết Hoan và Húc. Hôm nọ, Đê về lấy súng, Húc đã đưa tận tay Đê hai bắp ngô luộc. Thật là uổng phí hai bắp ngô! Lượt lặng người đi chờ đợi cái gật đầu và tiếng còi, y như đợi tiếng súng nổ vào ngực mình. Lượt muốn ghì cái đầu kia cho không thể gật được. Nhưng phút lo lắng đã qua, Hoan và Húc đã đi khuất vào bóng tối. Đê ngủ thật, hay là đã biết hối cải? Rồi dân làng cũng đi qua hết cái luồng ánh sáng giết người đó. Đê có gật đầu ba lần, nhưng Lượt ngạc nhiên vì Lượt biết rõ ba người bị bắt này không phải là du kích mà là những nguời buôn lậu thường xuống Hà Nội lấy hàng về bán ở làng. Lúc cái xe quay về, Đê ghé sát vào tai Lượt rên rỉ: - Chú đừng giận tôi nữa, ba thằng ấy không phải là du kích đâu... Đê gục đầu vào vai Lượt, Lượt thấy nóng ở vai. Anh ta khóc. Lượt chưa hiểu đây là những giọt nước mắt hối hận. Chính hành động dũng cảm của Lượt, tiếng kêu của mẹ Lượt đã làm cho Đê suy nghĩ, và những phút cuối cùng đã biết dừng lại trước cái hố sâu thăm thẳm của con đường tội lỗi. Chúng lại ném Lượt vào cái bể tối om ẩm ướt. Trong một giấc mơ nặng nề, Lượt thấy mình gục đầu vào lòng mẹ mà nói: "Con không bao giờ phản bội ". ít hôm sau, chúng đưa Lượt và Đê về giam ở Bắc Ninh. Rồi Lượt không trở về nữa... Tổn thất đau xót đầu tiên của Đội là đã mất đi một cánh chim đầu đàn. 13 Đêm hôm đó anh Bát về làng gọi Hoan và Húc đến gặp anh trong một căn nhà nhỏ ở góc vườn nhà Thiết. Căn nhà này, bố con Thiết dùng để làm đồ mộc. ở góc vườn vừa mát mẻ lại đỡ ồn ào. Từ khi giặc chiếm làng, căn nhà được lưu giữ lại, bố con Thiết ra đây ngủ, và còn dùng làm nơi hội họp bí mật. Hai bố con Thiết đang đào một cái hầm ở dưới nền nhà thông ra luỹ tre. Đang họp, nếu có động thì trốn cũng dễ. Lúc anh Bát và Hoan đến thì Thiết và Húc đang ngắm nghía một qủa lựu đạn. Anh Bát nói: - Sao các cậu lại nghịch cái của này? Húc đưa quả lựu đạn cho anh Bát; - Anh xem, lựu đạn đặc biệt đấy. - Lựu đạn gỗ à? - Vâng, Thiết làm đấy, anh thấy có y như thật không? - Nhưng nó lại bằng gỗ. Thiết nói: - Giá bố em làm nghề thợ rèn thì hay hơn. Anh Bát nắm tay ba đứa cùng ngồi xuống. - Lượt bị bắt, các cậu biết rồi chứ? - Chúng em biết rồi. - Húc trả lời. Anh Bát nói: - Đó thật là một điều không may, một tin buồn đối với chúng ta. Thiết nói nhỏ: - Trong tổ em có cậu sợ. Anh Bát hỏi: - Còn các cậu thì sao? - Sợ thì còn làm được gì. - Húc đáp rắn rỏi. - Đúng vậy. - Anh Bát tiếp: - Bọn giặc cốt làm cho chúng ta sợ và phải lùi bước. Các cậu có biết không, Lượt rất dũng cảm, rất đáng để chúng ta tự hào. Các anh biết có động nên đã cho người về lấy súng trước. Có một kẻ phản bội trong hàng ngũ chúng ta. Điều ấy mới thật đáng buồn và đáng giận. Chúng ta phải hoạt động cẩn thận hơn nữa. Các cậu có nghĩ như thế không? Hoan nắm lấy tay anh Bát, hỏi: - Lượt có trở về được không anh? Anh Bát định nói nhất định Lượt sẽ trở về, nhưng rồi anh lại không muốn nói dối: - Hiện giờ thì chưa biết chắc được. Chúng ta phải bầu người thay thế, nếu Lượt trở về thì càng hay. Chúng ta đều mong Lượt trở về... Nói vậy nhưng lòng anh cũng đang trĩu nặng. Lượt bị bắt là vì Đê, nhưng cũng còn vì những người được cử về chuyển kho súng không tìm cách báo được cho Lượt biết. Anh cũng đã điều tra để phác ra kế hoạch cứu Lượt, nhưng bọn địch đã chuyển Lượt đi rồi. Lòng anh đau xót, nhưng anh không muốn nói ra lúc này. Không khí lắng hẳn đi. Hoan, Húc, Thiết ngồi im, lòng các em đang nghĩ đến Lượt, nghĩ đến buổi họp ở lăng Lòng Chảo, niềm vui thành lập đội chưa được bao lâu, và những gì sẽ xảy ra trong những ngày hoạt động sắp tới. Không muốn không khí im lặng kéo dài, anh Bát liền nói: - Ta hoạt động, thế nào cũng xảy ra những tổn thất như thế, nhưng ta phải củng cố ngay, không thể dừng lại và lùi bước được. Một trong ba cậu phải thay Lượt. Húc nói: - Em bầu Hoan. Thiết nói theo: - Em đồng ý. Anh Bát gật đầu : -Bác Nhã và anh cũng đồng ý cử Hoan thay Lượt. Hoan im lặng vì những ý nghĩ rối bời. Khi nghe Húc và Thiết bầu mình, Hoan vẫn thấy như chuyện đó không phải. Tình thương nhớ bạn choán hết tâm trí Hoan. Lượt sẽ trở về... Khi thấy anh Bát nói ý kiến bác Nhã cũng vậy, và anh nhìn Hoan chờ đợi, Hoan đứng dậy, xúc động: - Em xin noi gương Lượt. Đội thiếu niên sẽ trả thù cho đội truởng! ánh đèn tù mù hắt lên những khoảng tối, sáng trên mặt Hoan. Húc và Thiết cũng đứng dậy, sát bên cạnh Hoan. Anh Bát thấy mình được lôi cuốn vào không khí thiêng liêng ấy. Anh thấy trước mặt anh không phải chỉ là ba chú bé nữa, mà là ba chiến sĩ, ba người đồng chí đáng tin cậy, sát cánh cùng anh chiến đấu cho sự nghiệp giải phóng quê hương. Anh tự hào và cảm kích: - Đúng, chúng ta phải như vậy, dù phải hy sinh ta cũng không chùn bước. Các em thật xứng đáng với lòng tin cậy của đồng bào. Chúng ta mất một người, hai người, nhưng Đội thì không thể nào mất được. Anh Bát về ngủ với Hoan. Hai anh em rì rầm bàn với nhau những công việc sắp làm. Hoan lại thấy náo nức vì những dự định, những say mê mới. Được nằm nói chuyện với anh Bát, Hoan thích thú nhưng cũng lo cho anh. Anh Bát cười: - Nằm bên đội trưởng, tớ còn lo gì, cậu không bảo vệ được tớ hay sao? - Được chứ! - Thế thì yên trí. Thôi khuya rồi, Hoan ngủ đi. Hoan nằm co, lọt vào lòng anh Bát, hơi ấm ở ngực anh truyền sang. Hoan thở nhẹ rồi ngủ yên. Anh Bát ngồi dậy nhẹ nhàng, rón rén bước xuống đất. Anh vỗ nhẹ vào lưng Hoan rồi lách cửa bước ra ngoài. Đêm nay anh phải trở về khu du kích. 14 Hoan cởi trần xay lúa. Tiếng cối xay ù ù, gạo và trấu rơi bắn xuống nia như một trận mưa rào. Hoan lắng nghe tiếng xay thóc, thấy vui tai. Dần dần Hoan tưởng như cái cối xay vẫn tự quay lấy mà không cần sức đẩy của đôi cánh tay nữa. Hoan nhắm mắt lại. Những người, những việc cũng lần lượt quay trong đầu Hoan như đèn kéo quân. Từ ngày Hoan làm đội trưởng đã có biết bao nhiêu việc bận rộn và khó khăn, bao nhiêu điều phải suy nghĩ đến nát óc ra và những nỗi lo âu sợ hãi, nhưng cũng có bao nhiêu điều hứng thú say mê. Bây giờ Đội đã có mười tám đội viên chia làm ba tổ. Hoan thôi tổ trưởng và Phát làm thay. Tổ của Phát thêm Lâm và Thư. Thư là một trong năm nữ đội viên của Đội. Chỉ huy cả 3 tổ không phải là một việc dễ dàng nữa. Hoan càng thấy rõ trách nhiệm của mình. Niềm vui cũng khác trước, nỗi lo cũng khác trước. Ngoài ba tổ ra lại còn những đội viên làm công tác đặc biệt và chỉ liên lạc thẳng với Hoan. Bao nhiêu công việc khá phức tạp đó khiến cho Hoan luôn luôn phải nghĩ đến, và giờ đây trong tiếng xay lúa ù ù, những người, những việc lại hiện ra lần lượt nối tiếp nhau, ràng rịt với nhau. Cối xay lúa đang quay đều, bỗng Hoan thấy chùng tay lại, vội mở choàng mắt. Thuộc đã đứng ngay truớc mặt, tay đang túm tràng xay giữ lại. - Cậu vừa xay vừa ngủ à. Hoan lắc đầu và mỉm cười hồn nhiên: - Mày đi đâu cũng như con chuột nhắt ấy! Thuộc láu táu: - Có việc tớ cần phải hỏi cậu đấy, Hoan ạ. - Việc gì thế? Sao cậu cứ chạy bừa vào đây. Có khi công việc hỏng bét vì cái tính láu táu của cậu. Thuộc bực mình: - Tớ đã làm hỏng những việc gì? Tớ tếch vậy! Hoan nắm lấy cánh tay Thuộc: - Thôi đừng dỗi nữa, tớ nghe đây. ẳ Hoan kéo Thuộc cùng ngồi xuống cẳng xay. Thuộc định nói nhưng chợt nghĩ ra: - Hai đứa cùng xay, tớ sẽ nói. Hoan hiểu ý: - Mày vẫn là thằng láu. Nào, xay đôi. Cái cối xay lại ù ù. Cơn mưa gạo lại đổ ào ào xuống nia. Thuộc nói một hơi: - Có một việc phải làm ngay. Có hai thằng lính gốc Ma-rốc đang chăn một đàn bò. Bò béo nây. Cả thảy có... hai lần bốn là tám con. Chúng nó ăn cướp được trong trận càn, mới đuổi về. Chúng đang chăn ở bãi cỏ đầu làng ấy! Chúng tớ đã nghĩ cách cứu đàn bò thoát khỏi tay giặc. Chúng tớ bàn đã chán ra mới nghĩ được một mưu mẹo rất hay như thế này. - Thuộc dừng xay, ghé sát vào tai Hoan nói thầm thì một lát, rồi Thuộc nói to hơn: - Đấy, cậu thấy được không? Chao ôi, đàn bò ở trong tay giặc cũng chẳng sung sướng gì đâu. Nước mắt nước mũi chúng cứ chảy ra ròng ròng, thỉnh thoảng lại rống lên thảm thiết. Cậu tưởng chúng là bò thì không biết gì đấy à? Nói ngu như bò là nói láo! Không làm ngay thì chiều nay bọn nó xơi tái mất. Giá như trước đây thì Hoan sẽ reo lên và tán thành ngay những việc làm như thế. Nhưng lúc này Hoan phải suy nghĩ cẩn thận. Thấy Hoan vẫn im lặng, Thuộc nói: - Thế nào, cậu còn tính toán cái gì nữa? Chỉ cần cậu đồng ý là chúng tớ làm ngay. Sao dạo này cậu có vẻ điệu bộ thế Hoan? Lúc nào cũng trầm ngâm suy nghĩ... Hoan không để ý đến câu nói có ý châm biếm của Thuộc. Hoan hỏi: - Việc này cậu Phát đã biết chưa? - Chưa, tớ tìm nó nhưng chẳng thấy nó đâu mà việc lại gấp. Mà tớ vẫn không hiểu tại sao cậu lại không làm tổ trưởng nữa. Có ai cách chức cậu đâu. Việc Hoan được cử làm đội trưởng, các đội viên không biết, vì để giữ bí mật. Hoan nói: - Việc đó chẳng quan hệ gì, cậu Phát cũng như tớ. Có phải cậu Phát đi vắng không? - Tớ nói dối làm gì, nếu gặp nó thì chúng tớ đã làm rồi! Nó thì nó ưng ngay tức thì. Bọn tớ có kỷ luật nên phải đến hỏi ý kiến cậu đấy. Hoan cũng lây cái hăm hở của Thuộc, bị cuốn hút vì những việc làm thích thú kia. Hoan thấy tiếc là mình không được cùng làm công việc ấy. Hoan gật đầu. Thuộc chạy vụt đi khiến Hoan không kịp dặn dò thêm vài câu như: "Mình tin tưởng các cậu" hoặc "Vì danh dự của Đội, hãy làm cho ra trò nhé", những câu mà khi các anh lớn giao công việc cho Hoan xong thường nói. * * * Thư quảy một gánh hàng giải khát đi về phía đầu làng. Một đầu hơn chục chai bia và nước chanh, một đầu mấy cái cốc, vài lọ kẹo và thuốc lá. Chiếc đòn gánh nhún nhảy trên vai Thư theo nhịp đi uyển chuyển như múa. Thư đã sớm mang dáng dấp quen thuộc của những cô gái Đình Bảng, vừa có cái vẻ tần tảo đảm đang, lại vừa nhẹ nhàng thanh thoát. Tuy mới được kết nạp vào Đội, nhưng Thư đã có ý thức về những công việc của mình. Thư vừa nhô ra khỏi lũy tre phía đầu làng, Thuộc đã chạy lại đón lấy gánh hàng, mắt nhấp nháy: - Chào cô bán hàng, cho tôi mua một "bia". - Đưa tiền đây! - Uống xong sẽ trả, làm gì mà hắc bọ xít thế? - Tiền trao cháo múc, các cậu quen uống quỵt, tớ chả chơi. - Thôi đi cô. - Thuộc vừa nói vừa nhót lấy một chai bia và chạy vụt về phía hai tên lính da đen đang chăn bò. Thư liền tru tréo: - Ai đấy, bắt hộ tôi thằng ranh con, hắn ăn cướp bia của tôi! Thư vừa kêu vừa quảy gánh chạy theo. Hai tên lính quay lại đúng lúc Thuộc chạy đến. Một đứa đứng dậy túm ngay lấy Thuộc một cách dễ dàng. Thư chạy đến nơi, đặt gánh xuống đứng thở, và trở đầu đòn gánh gõ vào đầu Thuộc. Thuộc vừa giơ tay lên đỡ đòn, vừa đưa chai bia mở nút lên miệng tu ừng ực. Tên lính giật lấy cái chai. Thư ra hiệu cho hai tên lính hiểu là Thuộc chưa trả tiền. Tên lính nhăn hàm răng trắng nhởn vỗ vào túi: - Tiên... đai (tiền đây). Chúng ngồi xệp xuống cạnh gánh hàng. Thư mở chai bia rót ra cốc đưa cho chúng. Chẳng hiểu chúng khát nước tự thuở nào, bụng chúng như cái thùng thủng đáy. Hai thằng uống liền một lúc sáu chai, rồi bảy chai. Chúng thi nhau nốc, rồi thò tay khoắng lọ kẹo. Chúng đốt thuốc lá hút rồi cười nói với nhau khoái chí. Một thằng cắn dở miếng kẹo rồi đút chỗ còn thừa vào miệng Thư, mắt hắn trợn tròn. Thư rùng mình gạt tay hắn ra, hắn liền túm lấy tay Thư rồi cười khanh khách. Thuộc đã biến từ lúc nào. Ngoài kia, đàn bò cứ đi dần, xa mãi và khuất vào ruộng lúa. Thư chìa tay ra tỏ ý đòi tiền, trong lòng vô cùng hồi hộp. Hai thằng lắc đầu, lộn túi quần ra cho Thư xem. Trong cái đáy túi bẩn thỉu của chúng bay ra mấy cái lông gà. Một đứa nhặt lấy thổi phù phù, cái lông gà bay liệng. Thư cúi đầu ngồi lặng đi. Một thằng lấy tay nâng cằm Thư lên cười. Cặp mắt trắng dã của hắn hằn những tia đỏ. Thư nhẫn nại thu xếp gánh hàng cho đến lúc liếc mắt không thấy đàn bò đâu nữa mới đứng dậy giả bộ mếu máo gánh hàng đi. Khuất vào lũy tre, Thư vẫn còn nghe những chuỗi cười rợn tai. Thư chạy miết, như muốn bứt khỏi cái cảm giác nặng nề. Về đến nhà, Thư chạy vào bếp ngồi khóc. Không phải Thư tiếc vì lỗ vốn, không phải Thư sợ hãi, mà vì Thư thấy ghê tởm, căm giận. Buổi chiều, người làng thấy hai tên lính da đen. Tên cao ngộc nghệch khoác súng thất thểu vừa đi vừa khóc: - ối pò ơi...! ối pò ôi...! Chúng nó khóc thật, làm ai trông thấy cũng phải bưng miệng cười. Bọn chỉ huy bắt chúng phải đi tìm cho được đàn bò, nếu không thì vào ngồi tù. Đến chiều tối, một thằng liều mạng mò xuống cánh đồng tận gần lăng Lòng Chảo để tìm bò. Bất ngờ, từ sau một cồn đất, hai người nhảy ra chĩa súng hô: - Giơ tay lên! Còn một đứa sợ đến phát rồ. Sáng hôm sau, hắn cầm một cái roi đứng ở cửa chợ, cứ mỗi người đi qua hắn lại vụt một roi và hỏi: - U lơ bớp? (Bò ở đâu?) Thuộc cũng bị hắn quất một roi. Vụt người ta chán hắn lại ngồi xuống khóc: - ối pò... ơi! Hắn cứ rống lên như vậy cho đến khi có hai tên lính khác đem súng ra dẫn hắn về. Chắc có lẽ ngồi tù hắn sẽ nghĩ ra nhiều điều về cái số phận làm lính đánh thuê của hắn. 15 Chiều, rồi tối, Thư qua nhà Lâm, nhưng Lâm vẫn chưa về. Trong lúc Thư giữ chân hai tên lính thì Lâm và Thuộc đuổi đàn bò đi. Thư bồn chồn lo lắng, không hiểu đàn bò ra sao. Thư mong Lâm nhiều lắm. Trong tổ, Thư nể Phát và mến Lâm hơn cả. Hàng ngày dù bận làm gì, Thư cũng tìm cách gặp được Lâm một lần. Gặp nhau chỉ mỉm cười với nhau, nhiều khi chẳng nói với nhau một câu nào. Nhưng sau đó Thư lại vui làm sao. Thư muốn cười, muốn hát, nhìn bụi cây, lá cỏ cũng thấy thân thuộc mến yêu. Giờ đây mong mãi chưa thấy Lâm về, Thư lo ngại bồn chồn. Mãi chiều hôm sau, khi Thư về nhà, vừa đặt quang gánh xuống thì Lâm xuất hiện bất ngờ như vừa từ trên mái nhà rơi xuống đứng trước mặt Thư. Thư kêu lên mừng rỡ: - Anh Lâm! Công việc thế nào? Từ nãy đến giờ Lâm vẫn đứng yên nhìn người bạn gái. Nghe Thư hỏi, Lâm trả lời sôi nổi: - Thành công. Mấy chú bò ngoan ngoãn quá... Các anh ấy thích lắm, hết lời khen chúng mình. Tôi có kể chuyện Thư bán hàng... Công Thư to nhất đấy! Thư lắc đầu, bậm môi bẽn lẽn: - Đâu phải mình em... Lâm vẫn sôi nổi: - Lại còn tóm được một chú bò đen nữa là chín. - ở đâu anh? Lâm cười phá lên: - Cái thằng lính uống bia của Thư ấy mà. Hắn mò mãi xuống gần khu lăng để tìm bò. Du kích trông thấy. Thế là tóm ngay, với cả một khẩu súng nữa mới hay chứ! Thư kể chuyện thằng lính đứng ở cổng chợ buổi sáng cho Lâm nghe. Cả hai cùng cười đến chảy nước mắt. Lâm hỏi: - Chúng nó uống mất bao nhiêu bia? - Mất bảy chai, thằng Thuộc một chai nữa là tám, chưa kể kẹo và thuốc lá. Chúng nó chẳng trả đồng nào. - Thế thì lỗ vốn to rồi. - Em bắt anh trả chứ. - Vừa nói Thư vừa mỉm cười nhìn Lâm. Lâm lần tay vào trong áo rút ra mấy tờ giấy bạc, vờ như chợt nhớ ra: - Thư ạ, các anh ấy gửi tiền cho Thư đây này. Thư nhìn Lâm ngạc nhiên, khiến Lâm đỏ mặt: - Anh tưởng em bắt anh trả tiền thật đấy à? ồ, sao lại thế hả anh? Tám chai bia đổi tám con bò là lãi lắm rồi, em đã hết vốn đâu. - Nhưng tiền các anh ấy gửi về trả Thư thì Thư phải cầm lấy. Thư không lấy thì phải đem xuống mà trả lại. Thư từ chối: - Anh nhận của các anh ấy thì mặc anh, em không biết đâu. Với lại, - Thư nhìn thẳng vào mặt Lâm: - anh là anh nói dối em đấy. Em hỏi anh nhé. - Thư bật cười. - Tại sao các anh ấy lại biết chúng nó uống quịt bia của em mà gửi tiền về trả nào? Lâm ấp úng không nói được... - Đấy, anh đừng tưởng cái Thư ngốc nghếch đâu. Lần sau anh đừng nói dối nó nữa nhé. Em sẽ giận đấy! Tiền này là của anh, anh vẫn cất trong túi áo trong đấy mà! Lâm thành thật hỏi: - Sao Thư biết? - ồ, thế em mới tài chứ, em cũng biết làm công tác điều tra bí mật chứ. Em còn biết anh để dành món tiền này làm gì nữa cơ. - Thư nói xem nào? - Mua bút máy. Thư nói đúng. Từ lâu Lâm ao ước có một cái bút máy để đi học cho tiện. Nhưng cũng từ lâu Lâm chán cái trường học của địch, ghét cay ghét đắng lão Tuấn cận thị đánh học trò như két. Lâm đã định bỏ học như Phát và Thuộc. Nhưng bây giờ lại khác, Lâm có nhiệm vụ ở lại trường theo dõi tình hình, tìm những học sinh tốt tuyên truyền vào Đội. Nhất là xem bọn chúng dạy dỗ và nói những gì ở trường để ta biết mà đối phó lại. Công tác đầy trách nhiệm này làm cho Lâm chịu đựng được những buổi học buồn tẻ. Lâm không dùng tiền mua bút nữa. Lâm nghĩ để tiền đấy có thể dùng vào việc khác có lợi hơn, và hôm nay Lâm đưa số tiền ấy cho Thư. Lâm nói: - Thư đoán đúng. Nhưng bây giờ tôi chả cần đến bút nữa đâu, Thư cầm lấy làm vốn buôn. Vốn buôn này là để hoạt động chung cho Đội, chứ có phải riêng của Thư đâu mà Thư không nhận. - Anh Lâm vừa nói dối lại nhiều lý lẽ. Anh cất tiền đi, bao giờ cần em sẽ lấy. Thôi, anh đừng nói chuyện tiền nong ấy nữa, em không thích đâu. à, em có bánh đây, anh ăn nhé. -Thư lấy mấy cái bánh đưa cho Lâm. - Thôi Thư ạ, tôi về đây. - Sao vội thế anh? - Có việc phải làm. Thư đi với Lâm ra cổng, dặn nhỏ: - Anh Lâm, phải cẩn thận anh nhé! 16 ít lâu nay thằng Thạo xóm Đình đã thay đổi hẳn. Không còn là thằng Thạo lem luốc, lúc nào cũng lật đà lật đật nữa. Người ta không còn nghe mụ lý Bài réo tên Thạo chửi như hát hay nữa. Thạo không còn mặc chiếc quần đùi nâu vá mụn trắng. Thạo đang đi kia, diện một bộ cánh khác hẳn. Chiếc áo sơ mi vải xanh óng, chiếc quần soóc ka-ki màu cứt ngựa. Nom Thạo cũng bảnh trai. Thạo đi nhàn nhã, hai tay đút túi quần, nện gót giày xuống đường, miệng huýt sáo vang: la là lá la... Một bọn trẻ trông thấy Thạo liền phụ họa: - La là la lá... thèm ăn thịt cá, - La là lá lây... nó đi theo Tây. Thạo lờ như không nghe thấy, cúi đầu bước nhanh. Từ ngày lý Bài đưa Thạo vào làm bồi cho tên quan hai Lơ Rát, Thạo thường bị bọn trẻ chế giễu khinh bỉ ra mặt. Người lớn cũng vậy, nhưng phần nhiều là họ không thèm để ý đến Thạo vì trước kia Thạo làm đầy tớ cho lý Bài thì bây giờ làm bồi cho Tây cũng thế thôi. Trái lại, có đôi người lại khúm núm, trông thấy Thạo lại "chào cậu", "chào thầy". Tất cả những thái độ trên đều làm cho Thạo đau khổ và càng ngày càng thấy rõ đây là khó khăn trong công việc mà trước kia Thạo không ngờ tới. Lòng ham mê công việc mạo hiểm nhiều khi không lấn át nổi nỗi đau khổ vì bị bạn bè khinh bỉ, bị cô độc lẻ loi. Hôm nọ, Thạo tìm đến gặp Hoan, mặt ỉu xìu: - Cho tớ làm việc khác, tớ không chơi cái trò này nữa. Hoan nói: - Việc cậu làm không phải trò chơi. Cậu đã nói câu đó lần thứ tư rồi đấy. - Nhưng chúng nó làm dữ quá, chúng nó dọa ném cứt vào mặt tớ! - Chúng nó làm thế thì cậu càng dễ hoạt động chứ sao? - Đã đành thế, nhưng tại sao tớ lại không được làm việc như các đội viên khác, ta một bên, giặc một bên rõ ràng, chứ không lẫn lộn như tớ. - Thạo ạ, thế cậu cũng thừa biết là việc làm của cậu rất có ích cho công việc chung. Tin cậu, mới chọn cậu làm việc ấy. Công việc của cậu rất quan trọng đấy, cậu để bụng suy nghĩ về những công việc ấy đi, đừng để ý những chuyện lặt vặt vô ích. - Chính vì không nói cho mọi người biết được nên tớ lo không biết đến bao giờ mới rửa sạch được tiếng xấu. Hoan nắm tay Thạo thân mật: - Cậu lầm rồi! Cậu có làm việc xấu đâu. Đến khi hoàn toàn giải phóng, mọi người sẽ biết rõ cậu, rồi chúng nó sẽ xin lỗi cậu. Chúng mình đã hứa là công việc của Đội giao thì dù khó khăn nguy hiểm mấy cũng làm kia mà. - Nói thế chứ tớ có bỏ việc đâu, vì bỏ việc của Đội thì tớ thật sự là một thằng bồi thôi. Tớ phàn nàn với cậu để cậu biết, mỗi khi có người khinh bỉ chế giễu tớ, tớ cứ thấy gai người lên! Hoan cười: - Cậu khôn ngoan mà vẫn ngốc. Thạo ạ. Mỗi lúc như thế thì cậu phải nghĩ là có phải cậu theo Tây đâu. Những đứa bên ngoài xơn xớt yêu làng yêu nước mà bên trong lại lén lút làm tay sai cho giặc mới đáng khinh ghét chứ. Nghe Hoan nói, đôi mắt trong sáng của Thạo ánh lên. Hoan rất yêu cặp mắt đáng tin cậy đó của bạn. Hôm nay thì Thạo bỏ mặc những lời khinh bỉ, chế giễu của bọn trẻ. Thạo đang rất nóng lòng đến gặp Hoan vì có một tin quan trọng. Thấy Thạo đến đột ngột, Hoan ngạc nhiên. Thạo nói ngay: - Việc cần lắm, liên lạc bằng hòm thư sợ không kịp nên tớ phải đến gặp cậu. Sáng mai địch đi càn ở khu du kích ta. Chúng nó sẽ đi rất sớm. Cậu làm thế nào báo xuống dưới ấy ngay bây giờ mới kịp. - Thạo vén quần lên, ở bắp đùi có ghi giờ, quân số của trận càn. Thạo xọc ngón tay qua cái túi quần rách. - Tớ phải làm thế này đây. Ngồi trước mặt chúng mà tớ vẫn điềm nhiên ghi được. Hoan nhìn Thạo chăm chú: - Tin này quan trọng lắm, tớ sẽ báo ngay. Thạo lại ung dung đút tay vào túi quần, nện gót giày trên đường về. Thạo thò tay qua chỗ rách ở túi quần xóa những chữ ghi ở bắp đùi. Thạo vui sướng vì vừa báo được một tin quan trọng, chốc lát tưởng như mình đang đi trên con đường làng tự do. Bố Thạo là em họ lý Bài, điều đó chỉ khiến cho lý Bài dễ dàng "càng quen càng lèn cho đau". Hai bố con Thạo làm thuê cho lão lý. Hai bố con ngủ ở một căn nhà xép cạnh chuồng trâu để canh giữ trâu cho nó. Thạo nhớ hồi đó có nhiều đêm không dám ngủ vì nghe người ta nói nếu ngủ quên thì muỗi sẽ khiêng đi mất. Muỗi ở đây còn nhiều hơn trấu xay. Thạo lớn lên ở cái xó chuồng trâu ấy. Mẹ Thạo chết sớm. Bố Thạo cũng ốm chết. Số phận Thạo tưởng đâu cột mãi vào nhà lý Bài, như con trâu mà hàng ngày Thạo vẫn cột ở cái cọc cạnh đống rơm. Thừng trâu cọ vào cái cọc đã lên nước bóng loáng. Nhưng cái cọc ấy chỉ giam được con trâu chứ không giam được Thạo. Từ khi bố Thạo chết, lý Bài thuê anh Bát vào làm. Anh coi Thạo như em ruột của mình. Rồi anh bỏ nhà lý Bài đi hoạt động cách mạng, nhưng không quên Thạo. Thạo được anh giới thiệu với Hoan cho vào Đội. Cái hôm vào Đội, Thạo nói buột ra một ý nghĩ nung nấu từ lâu: "Tôi sẽ đốt nhà lý Bài!". Anh Bát đang tìm cách để đưa Thạo ra khỏi nhà lý Bài thì có một việc xảy đến. Thằng quan hai Lơ Rát cần một đứa làm bồi. Hắn bảo lý Bài tìm cho hắn. Lão liền đưa Thạo đến. Tất nhiên, các vàng lão cũng không dám đưa một đứa mà lão không biết rõ tông tích. Lão nghĩ rằng cái thằng Thạo mồ côi không còn chỗ dựa ắt hẳn phải nghe lời lão mà hầu hạ các quan. Lão nói với Thạo rằng đấy là điều vinh hạnh. Và sự lựa chọn ngu xuẩn của lão lại có lợi cho ta. Khi vừa được biết tin đó, Thạo cuống cuồng lên và đến gặp Hoan. Anh Bát được biết tin ấy liền về gặp Thạo. Hai anh em nói chuyện với nhau một buổi, và sau đó Thạo đi làm bồi cho tên quan hai. Thạo khôi ngô, nhanh nhẹn. Chỉ ít lâu, thằng Lơ Rát đã mến Thạo. Thạo luôn luôn được ở bên cạnh hắn. Hắn chiều Thạo và còn giục Thạo học tiếng Pháp. Điều đó một phần do Thạo đã khéo léo đóng vai kịch của mình, một phần do tên quan hai kia thường cảm thấy cô độc buồn tẻ. Khi Thạo đã kha khá tiếng Pháp, hắn còn tâm sự với Thạo nữa. Đấy là điều kiện hết sức thuận lợi cho công tác của Thạo. Thạo là một đội viên công tác đặc biệt, chỉ liên lạc riêng với Hoan. Các đội viên khác không biết. Một hôm, Phát bảo Hoan: - Thế nào tớ cũng phải đón đường nện thằng Thạo một trận. Hắn đã thành con chó diện đồ Tây rồi. Hoan nghiêm khắc gạt đi: - Mày tức gì nó! Nó bắt buộc phải làm thôi. Đánh nó thì có khó khăn gì. Đấy không phải là công việc của Đội đâu. Mày nhớ lấy điều ấy, và bảo cả những đội viên trong tổ mày nữa, nhất là thằng Thuộc. 17 Từ tinh mơ, địch đã dàn quân trước mặt khu du kích. Lính địch lố nhố khắp cánh đồng. Chúng nó tiến quân hết sức im lặng, bí mật, tưởng như đoàn quân ma từ dưới âm ty địa ngục vừa trỗi lên. Chúng định mở một trận càn bất ngờ để tiêu diệt lực lượng ta ở khu du kích. Đây là trận càn qui mô đầu tiên của chúng kể từ khi chúng chiếm đóng Đình Bảng. Chúng chuẩn bị khá chu đáo. Trận càn do tên quan hai Lơ Rát chỉ huy. Chúng muốn nhổ bật cái gai lâu nay vẫn cắm vào mắt chúng nhức nhói. Nhưng chúng không giữ được thế bất ngờ nữa. Từ chiều hôm qua, Lâm đã được giao cho việc đem tin xuống khu du kích. Suốt đêm hôm qua ở đây đã chuẩn bị sẵn sàng. Nhân dân cất giấu thóc lúa, đuổi trâu bò và gồng gánh tạm lánh sang khu bên. Du kích chuẩn bị chiến đấu: súng đạn, hầm hố, chông mìn sẵn sàng. Trời rạng dần. Một tiếng nổ lớn rung lên mở đầu cho trận tấn công của địch. Các cỡ súng cối bắn vào làng chuyển dần từ ngoài vào trong. Những cột khói, cây lá, nhà cửa tung lên và lửa bắt đầu bốc cháy. Mặt đất dường như cũng rung chuyển. Chỉ có vầng mặt trời vẫn đường hoàng nhô lên tung ra luồng ánh sáng chói lọi. Làng xóm kiên nhẫn, gan dạ chịu đựng sự tàn phá không thương tiếc của những loạt đạn nổ. Sau một hồi bắn phá, tiếng nổ tạm dừng. Còn lại là lửa khói, mùi thuốc súng, và những cành lá xơ xác ngổn ngang. Ngọn lửa cháy ban ngày đỏ đọc như máu, khói ùn ùn đen kịt. Giặc bắt đầu thận trọng tiến vào làng. Chúng giương súng từng hàng, từng mũi tiến vào. Gần đến rìa làng, chúng bắn các cỡ súng nhỏ, nhưng làng xóm vẫn yên lặng. Sự yên lặng đó không phải là điều mong muốn của chúng. Kẻ cướp cũng có kinh nghiệm của kẻ cướp. Chúng mong rằng trong trận càn bất ngờ này thì cảnh tượng làng xóm phải hỗn độn: nào tiếng khóc, tiếng trâu lồng, tiếng kêu la và cả tiếng súng chống lại. Đằng này vẫn im ắng như tờ. Điều đó làm cho tên Lơ Rát giảo quyệt lo ngại. Như con chó nhe răng hùng hổ nhảy vào người ta, nhưng người ta đứng im thì nó sợ. Vẻ hí hửng trên khuôn mặt trắng trẻo của Lơ Rát mất đi, đôi mắt hắn loáng nét lo ngại và hằn lên những tia hung ác. Hắn tin vào lực lượng của hắn nên vẫn thúc quân tiến lên, càng ngày càng gần vào cái khu xanh đầy bí mật kia. Và đây, im lặng đã trả lời chúng. Loạt súng đầu tiên của du kích nổ giòn giã. Hỏa lực tập trung vào mũi tấn công chính của địch. Những tên lính hùng hổ đi đầu đang nghĩ về sự may mắn nhanh chân vơ vét của cải, đã ngã vật xuống ruộng. Cuối cùng, chúng nó cũng vào được trong làng, nhưng làng xóm đã vắng tanh vắng ngắt. Du kích đã biến đi hết. Chúng vừa tức tối lại vừa lo sợ. Chúng chia quân đi các ngả tìm hầm bí mật, thỉnh thoảng lại dội lên một loạt súng bắn bâng quơ để giữ vững tinh thần. Chúng kêu gọi du kích đầu hàng. Ta trả lời chúng bằng những phát súng lẻ tẻ nhưng rất trúng đích. Một số tên sụp hầm chông la rống lên. Đêm hôm qua, Lâm đem tin xuống và xin ở lại khu du kích để được tham gia chiến đấu. Lúc chiến đấu, Lâm nằm cạnh một anh du kích. Lần đầu tiên Lâm được bắn súng. Trước kia Lâm có tập nhưng chỉ tập bắn không có đạn. Phát đầu tiên Lâm nhắm mắt lại, báng súng giật thúc vào vai đau nhói đến nỗi Lâm tưởng mình bị thương. Phát thứ hai Lâm không nhắm mắt nữa. Liếc mắt nhìn anh du kích nằm bên cạnh xem anh có cười mình không. Anh ấy có cười Lâm đâu, mà lại nói với Lâm như là nói với một người bạn chiến đấu: - Nhằm cho trúng kẻ thù mà bắn, Lâm ơi! Trong những lúc tạm dừng, Lâm nhặt vỏ đạn đút túi. Thú biết mấy, chính những viên đạn này bọn Lâm đã lấy của giặc, bây giờ lại bắn vào đầu giặc. Đem về cho các bạn ở nhà xem, chúng nó sẽ thấy mình đã trở thành một người du kích thật sự. Thư chắc vừa lo vừa mừng. Còn thằng Thuộc sẽ lồng lên vì ghen tị. Thằng Phát cử mình đi, chắc nó đã nghĩ đến việc cho mình được tham gia chiến đấu. Chuyến này về phải kể lại tỉ mỉ cho nó nghe... Khi địch vào làng, mọi người đều rút xuống hầm bí mật. Lâm xuống cái hầm bên cạnh bờ ao. Ngồi một mình trong hầm tối, Lâm thấy sợ. Lâm ước: giá có một anh du kích bên cạnh hay là thằng Thuộc ở đây mà tán với nhau thì thú vị biết mấy. Lâm dựa súng vào vách hầm, trong bao đạn còn lại ba viên. Một quả lựu đạn Lâm vẫn đeo bên hông. Lâm thấy ngạt thở và buồn vì không có việc gì làm. Lâm liền móc túi lấy vỏ đạn ra xem, và xóc chúng trong bàn tay kêu lên thành những tiếng xủng xoẻng. Lâm không biết rằng trong lúc này có cả Hoan cũng đang ngồi trong một cái hầm bí mật gần hầm của Lâm. Hôm qua, sau khi đã cử Lâm đi, Hoan đến hòm thư lại nhận tin thêm về trận càn do Thạo đưa ra. Hoan tự tìm mọi lý lẽ để cho rằng việc mình đi đưa cái tin này xuống khu du kích là đúng nhất. Từ lâu Hoan ao ước được chiến đấu thực sự. Đến khuya Hoan mới đi. Trên đường đi lại xảy ra một chuyện hết sức bất ngờ và thú vị. Địch tăng cường canh gác các ngả ra vào làng. Chúng muốn giữ cho trận càn được bí mật. Hoan phải đi vòng, dựa vào mấy cái bờ ao bèo ở xóm Bà La rồi luồn ra ngoài. Đèn pha của địch thỉnh thoảng vẫn quét ở rìa làng. Hoan nép mình bò theo bờ ruộng. Trời tối lắm, ở giữa cánh đồng mà bóng đêm cũng đen thăm thẳm. Sương đã rơi từ bao giờ ướt đẫm những bờ cỏ, và từ đâu xa lắm vọng lại những tiếng rì rầm như tiếng người nói chuyện. Lúc đầu Hoan không để ý, nhưng dần dần cái tiếng ấy đập rõ vào tai Hoan. Hoan ngạc nhiên lắng nghe và nhận ra được những tiếng ấy. Đấy là tiếng những con cáy đang sùi bọt, tiếng con cá đớp mồi, tiếng lá lúa nhẹ nhàng cọ vào nhau, và những chú dế ở cái cồn đất kia thi nhau ran lên cái điệu hát quen thuộc vừa vui vừa buồn của chúng. Tất cả gợi lại những đêm Hoan chăn trâu ngoài đồng, dội lên những rung cảm tha thiết trong tâm hồn trong trẻo của Hoan. Trong phút chốc, Hoan nằm im lắng nghe, lòng khoan khoái dễ chịu. Bỗng Hoan ngửi thấy mùi thuốc lá thơm. Một phản ứng nhạy bén khiến Hoan nằm ép hẳn người xuống. Có địch. Chúng nó đi tuần hay là phục ở đâu đây để tóm mình? Không có lẽ! Chúng chẳng ngu dại đến thế đâu. Về việc rình mò thì chúng nó tinh ma lắm. Nhưng mùi thuốc lá lại sực lên, rất gần. Trời tối thế này, thằng địch có gan cóc tía cũng không dám mò đi chơi ở ngoài đồng. Hay là người mình, anh du kích nào lại hứng chí lên mà hút thuốc? Hoan nhỏm dậy quan sát. Một chấm đỏ lập loè ở góc ruộng sau một mô đất cỏ mọc um tùm. Chấm đỏ vụt sáng lên rồi lại tắt. Hoan lờ mờ trông thấy một thằng Tây đang ngồi hút thuốc lá. Lạ quá! Hắn ngồi làm gì? Hoan nảy ra ý nghĩ táo bạo: bất ngờ tóm cổ hắn. Nhưng nhớ đến việc quan trọng mình đang làm, Hoan đành nén cái ý định kia đi và bò vòng ra, tránh hắn. Điếu thuốc lá vụt tắt và hắn trườn lại phía Hoan như một con rắn. Hắn nói khẽ: - Nằm im! Hoan giật mình định chạy, nhưng không kịp, hắn đã túm được Hoan. Hoan đang nghĩ cách đối phó với hắn thì hắn nói bập bẹ: - Du kích hả? Hoan im lặng. Hắn ghé vào tai Hoan: - Tôi ra hàng, đưa tôi đến du kích! Hoan nghi ngờ: - Tôi không biết. Hắn nói một thôi dài, Hoan không nghe rõ lắm. Hắn nhắc lại mãi là hắn ra hàng, cuối cùng hắn trao cho Hoan một khẩu súng lục. Hắn nói vội vã: - Tin tôi đi, tôi ra hàng du kích. Du kích tốt lắm! Cầm khẩu súng trong tay, Hoan thấy có thể tin hắn được. Hoan bảo hắn bò trước. Hắn ngoan ngoãn nghe lời Hoan. Ra đến giữa đồng. Hoan bảo hắn đứng dậy. Hoan tin được hắn rồi. Hoan đưa hắn xuống khu du kích. Người hàng binh đó tên là La-vây. Anh ta giác ngộ, thấy rõ bộ mặt bẩn thỉu của bọn thực dân Pháp trong cuộc chiến tranh xâm lược tàn ác này. La vây muốn sang hàng ta nhưng không biết liên lạc bằng cách nào. La-vây nảy ra ý định ngộ nghĩnh là chuồn ra đồng ngồi hút thuốc lá để cho du kích biết. Anh ta đã ngồi hai đêm liền, hút hết gần hai bao thuốc lá thơm, và đêm nay mới gặp Hoan. Sở dĩ La-vây nóng ruột vì biết sắp sửa phải đi càn vào khu du kích. La-vây muốn đem tin này đi. Khu du kích lại biết thêm được một số tin tức về trận càn. Chuyến đi của Hoan được một công đôi việc. Điều thú vị nhất là lần đầu tiên Hoan được cầm trong tay một khẩu súng lục thật, không phải là khúc gỗ bôi nhọ nồi như hôm đến nhà lý Bài. Hoan ở lại khu du kích và tham gia chiến đấu. Hoan ở phía khác nên không gặp Lâm và giờ đây Hoan cũng đang ngồi dưới hầm ôn lại cuộc chiến đấu vừa rồi. Lâm đã quen dần không khí trong hầm. Qua lỗ thông hơi nho nhỏ, một luồng ánh sáng lờ mờ rọi vào. Vách hầm ẩm ướt và không được phẳng phiu. Những tiếng nổ đã im bặt. Trong hầm chỉ còn tiếng ù ù thoang thoảng, trầm trầm. Lâm thấy bớt cô đơn buồn tẻ, nhưng lại rất nóng lòng vì không biết những chuyện gì đang xảy ra ở trên mặt đất. Bọn địch đã cút chưa? Không biết các anh ấy có nhớ mà gọi mình lên hay không? Giá có cái gì mà nhấm nháp cũng đỡ buồn miệng, bánh bích quy chẳng hạn, bánh bích quy giòn thơm mà Thư cho hôm nọ ấy. Lâm duỗi chân, khoanh tay, dựa lưng vào vách hầm lắng nghe những tiếng nói tâm sự trong lòng mình. Thế là mình đã được chiến đấu, trận đầu tiên cũng không đến nỗi kém, ít ra mình cũng bắn gục ngã được vài đứa. Lâm lại nhớ đến các bạn, nhớ đến đôi mắt luôn nhấp nháy của Thuộc, cái thằng vui vẻ nhí nhảnh như con chuột ngày, thế mà hôm nọ lại nói với mình một cách lo âu thành thật: "Mấy hôm nay tao toàn chiêm bao thấy mình chết. Mẹ mình bảo chiêm bao thấy chết hay rụng răng là điềm lành". Chuyện trẻ con quá! Lâm nhớ đến miệng cười và hàm răng trắng của Hoan. Cái thằng mới dễ yêu làm sao! Bao giờ Lâm cũng muốn nói chuyện với nó, tâm sự với nó. Thằng Phát ngay thẳng, chắc chắn nhưng hơi lầm lì. Lâm nhắm mắt lại tưởng tượng, rồi Lâm thấy buồn ngủ. Có tiếng động, Lâm giật mình mở choàng mắt. Tiếng động thình thịch rõ dần và cuối cùng thì dừng lại trên đầu Lâm. Những bước chân giày của địch! Lâm giật mình nhận ra điều ấy. Lâm đã nghe thoang thoảng tiếng nói của chúng, và có cảm giác chúng đang đè nặng trên đầu mình. - Cút đi chỗ khác! Lâm lẩm bẩm như thế. Nhưng chúng nó vẫn quanh quẩn trên nóc hầm, mà mỗi lúc một đông hơn thì phải. Chúng nó làm gì ở đây? Hay chúng nó đã tìm thấy dấu vết của hầm này? Nếu bị lộ thì sẽ làm những gì? Trống ngực Lâm đập dồn dập, nhưng Lâm vẫn bình tĩnh nhớ đến một câu chuyện mà Lâm đã được đọc trong báo Cứu quốc: Một anh du kích bị địch cuốc hầm, anh ném lựu đạn lên, bắn cho đến viên đạn cuối cùng, phá khẩu súng rồi hy sinh chứ không chịu ra đầu hàng địch. Lâm cũng sẽ làm như thế. Lâm cũng đã là một du kích rồi. Nhưng không, hầm của Lâm không thể nào bị lộ được. Còn bao nhiêu chuyện phải kể với các bạn, kể với Thư. Lâm toát mồ hôi mong cho mọi chuyện sẽ qua đi như một giấc chiêm bao ghê sợ. Rõ ràng là thấy một con rắn quấn chặt lấy mình, cắn đúng vào tai mình, nhưng bất chợt tỉnh dậy thấy mình vẫn nằm yên trên giường, thật là khoái! Nhưng đây không phải là chuyện chiêm bao. Có tiếng cuốc bổ thình thịch. Thế là lộ rồi! Chúng nó đang cuốc hầm. Đất đã rơi xuống đầu Lâm. Lâm nhích mãi vào trong cùng ngách hầm. Lâm nhìn quanh quẩn, ước gì vách hầm sẽ nứt ra một lỗ và Lâm sẽ biến vào đó như có phép tàng hình. ánh sáng đã ùa vào hầm, ánh sáng chói chang đó vụt chiếu rõ mọi vật, và Lâm hiểu rõ mình cần phải làm những gì. Lâm nghe tiếng chúng nó nói: - Ê du kích! Lên hàng đi, quan lớn sẽ tha chết! Nhất định không đầu hàng! Lâm thấy mình cứng rắn hẳn lên. Lâm cầm quả lựu đạn trong tay. Qua lỗ thủng, Lâm đã nhìn thấy một đôi giày. Người nóng ran, Lâm ghé răng rút chốt lựu đạn và tung lên. Lâm tưởng như trái tim trong ngực mình cũng nhảy lên theo quả lựu đạn. Lâm nghe chúng nó hô nhau nằm xuống. - Nổ đi! - Lâm kêu lên hồi hộp. Oàng! Lâm tiếc mình chỉ có một quả lựu đạn và ném hơi sớm. Giá để cho xì khói rồi hãy tung lên thì chúng sẽ không kịp nằm xuống. Một lúc im lặng, rồi có tiếng kêu la. Chúng lại hò hét! - Lên đi! Lâm cho đạn lên nòng. Lâm nhích dần ra cửa hầm và nhằm vào cái quần có túi bắt gà, bóp cò. Một tiếng kêu rú. Lâm bắn hết ba viên đạn, và bây giờ làm gì? Lâm nhớ đến anh du kích trong báo Cứu quốc, anh ấy phá súng. Trong báo không nói rõ anh phá bằng cách nào. Lâm loay hoay tháo súng. Nước mắt Lâm ứa ra. Lâm cũng không hiểu tại sao mình lại khóc. Không phải vì sợ hãi, mà vì một tình cảm sâu xa. Lâm loay hoay tháo quy lát súng, quật khẩu súng vào vách hầm, nhưng không ăn thua gì. Chợt một vật rơi bịch xuống chỗ cửa hầm rồi một tiếng nổ choáng óc, người Lâm hẫng đi. Trong phút chốc, Lâm thấy mình bị tung lên rồi chìm mãi, chìm mãi sâu vào lòng đất. Khi bọn địch kéo được Lâm từ dưới hầm lên thì bàn tay Lâm còn nắm chắc một đoạn súng gãy nát. Môi Lâm mím chặt, mắt nhắm nghiền, hàng lông mi dài đen như một đường chỉ. Bọn địch ngạc nhiên hết sức khi thấy cái "tên du kích" mà chúng cho là rất ghê gớm ấy lại chỉ là một thiếu niên! Có đứa đứng ngây ra nhìn, có đứa cúi đầu. Một ngọn gió thổi xòa mớ tóc đen nhánh của Lâm phủ xuống trán. Bầu trời trong vắt, ánh sáng chứa chan. Chính nguồn sáng dễ chịu, quen thuộc trên bầu trời quê hương đó đã giúp Lâm, người đội viên thiếu niên thân yêu của chúng ta, hành động như một anh hùng. * * * Trở về làng, Hoan buồn bã. Mẹ Hoan ngạc nhiên. Bà đang vui mừng vì Hoan đi vắng từ đêm qua đến giờ mới về. Sáng nay địch lại càn dưới khu du kích, bà đoán con mình ở dưới đó, bà lo lắng mong con suốt buổi. Hoan về, bà mừng lắm. Hơn nữa, cuộc càn quét của địch lại thất bại, dân làng rất hả dạ khi thấy bọn địch chở nhiều xác chết và những đứa bị thương trở về. Bà hỏi Hoan: - Có chuyện gì thế? Có phải hôm qua con xuống dưới ấy không? - Không có chuyện gì đâu u ạ. Hoan buồn rầu trả lời mẹ, nước mắt lại ứa ra. Mất Lâm, Hoan đau đớn, nỗi nhớ tiếc Lâm mênh mông vô hạn. Năm xưa khi bố bị giặc bắn, Hoan cũng khóc nhiều, nhưng hồi ấy Hoan còn bé chưa hiểu gì lắm. Giờ đây, do cùng một chí hướng, một mục đích hoạt động gắn bó, tình bạn, tình đồng chí đã bắt rễ sâu xa trong lòng Hoan, Hoan được an ủi bằng hành động xứng đáng của Lâm. Nhưng chính niềm tự hào đó lại càng làm cho Hoan tha thiết nhớ bạn. Tin Lâm hy sinh, Hoan chỉ báo cho Phát biết. Nhưng hôm sau, Phát đã đến gặp Hoan nói: - Cái Thư cũng biết tin ấy rồi, nó khóc nhiều lắm. Nó vừa mua cho Lâm một cái bút máy. Phát định nói thêm về cái quan hệ tình cảm giữa Thư và Lâm nhưng Hoan đã ngắt lời: - Mình biết, cậu Lâm đã tâm sự với mình rồi. Các anh ấy dặn chúng mình không nên buồn bã quá, nhất là đừng hoang mang. Cái tin này cần phải giữ kín, cậu phải nói cho Thư rõ như vậy. Lâm đã chiến đấu rất cừ. Một đêm sau trận càn, bác Nhã có việc về làng, bác đã đến báo tin và an ủi gia đình Lâm. Để giữ bí mật hoạt động của Đội, bác Nhã dặn gia đình đừng nói rằng Lâm xuống khu du kích chiến đấu, mà chỉ nói Lâm được gửi ra vùng tự do đi học. Bác Nhã đã giúp Hoan làm cái việc khó khăn đó, vì nếu Hoan đến báo tin thì Hoan chỉ có thể khóc oà lên thôi, Hoan không biết khi bác Nhã đến gia đình Lâm, bác cũng khóc rất nhiều, chỉ có khác là bác nuốt tất cả những giọt nước mắt ấy vào trong lòng, những giọt nước mắt căm thù nóng bỏng. 18 Tên quan hai Lơ Rát chỉ huy trận càn trở về, hắn quăng súng, để nguyên quần áo nằm phịch lên giường thõng hai chân xuống đất. Hắn bảo Thạo cởi cho hắn đôi giày dính đầy bùn. Hắn mệt mỏi, ngao ngán. Hắn nằm ngửa, lim dim mắt, mấy nét hằn bên mép động đậy. Thạo lấy sức lôi từng chiếc giày ra khỏi chân hắn. Trông bộ điệu hắn lúc này thì biết rõ được kết quả của trận càn. Thạo mừng thầm. Những tin tức Thạo đưa ra đã có ích. Lơ Rát co duỗi chân nhiều lần rồi bảo Thạo một tiếng cộc lốc: - Cà phê! Thạo pha xong cà phê thì hắn đã ngủ, nhưng đôi mắt hắn vẫn còn hé để lộ ra màu xanh đục. Cái mũi hắn cao vóng lên vì những nét nhăn hằn sâu ở chân mũi. Thạo đứng nheo mắt nhìn hắn, nghĩ thầm: "Phúc tổ mày còn sống mà về tới đây". Chợt một bàn tay lạnh buốt túm lấy gáy Thạo. Thạo kêu lên một tiếng và ngoái đầu lại: đội Đỗ! Mắt tên đội mật thám nheo lại như mắt mèo lúc rình chuột, mặt hắn choắt lại như mặt một mụ phù thuỷ độc ác. Hắn rít lên qua kẽ răng: - Mày đã báo cho du kích biết trước kế hoạch chiến đấu của chúng tao! Chao, câu nói của hắn như lưỡi dao lạnh sắc lùa vào sống lưng người ta. Cái thằng đội mật thám nghiện thuốc phiện này đã khét tiếng hung ác và nham hiểm. Thạo đã biết hắn. Thạo cố ghìm nỗi lo sợ thật sự như đang đứng trước một cái hố sâu đen ngòm mà mình sắp phải bước xuống. Thạo vờ run rẩy và kêu tướng lên, cố ý làm cho tên quan hai thức dậy. Chỉ có dựa vào tên quan hai lúc này thì Thạo mới thoát khỏi tay tên chó săn đắc lực ở phòng nhì (Phòng nhì là một tổ chức của địch chyên điều tra, mật thám đối với ta và cả trong nội bộ chúng nữa.) của bọn Pháp đóng ở đây. - Ối, ối, tôi không đùa đâu, ông đội Đỗ ơi! Thằng Lơ Rát ngồi phắt dậy, hoảng hốt chộp lấy khẩu súng; khi trông thấy đội Đỗ, hắn mới hoàn hồn. Thạo gỡ tay đội Đỗ, chạy lại phía tên quan hai, vẻ mặt sợ sệt ngây ngô: - Bẩm quan, ông đội đánh tôi, vì tôi đang lúi húi pha cà phê nên quên chào ông ấy. Tên quan hai ngáp dài, cười mỉa mai. Hắn hất hàm hỏi Đỗ: - ông đến có việc gì? Thằng mật thám hiểu rất nhanh cái thái độ không vui vẻ của thằng quan hai. Hắn sôi lên căm tức vì thất bại. Hắn muốn làm chuyện bất ngờ để bắt Thạo nói ra cái điều mà hắn nghi ngờ. Hắn vốn biết tên quan hai không ưa gì hắn vì những chuyện va chạm giữa bọn phòng nhì và bọn sĩ quan chỉ huy quân sự. Hắn biết bây giờ có nói gì cũng vô ích. Đội Đỗ lạnh lùng đập gót giày đứng nghiêm lại: - Xin lỗi ông. Hắn quay gót ra về. Tên quan hai cười to và ném theo một câu chế giễu: - Lần sau ông đến nên báo trước để tôi đón tiếp chu đáo. Lơ Rát quay lại bảo Thạo: - Pha cho tao cốc cà phê khác. Lần sau tao ngủ không được cho ai vào. Thạo nhanh nhảu: - Ông ấy vào tôi không biết, lẹn như một con chuột ấy. Tên quan hai vỗ vào vai Thạo, đắc chí cười to: - Mày nói đúng, bé con ạ. Bọn phòng nhì giống như những con chuột không hơn không kém. Coi chừng chúng nó sẽ cắn vào cổ tao lúc nào không hay đấy. Cái thằng đội bẩn thỉu! Để xem lần này chúng đổ lỗi cho ai? Trận chiến đấu hôm nay chán hết chỗ nói. Vào được làng thì du kích biến hết, cuối cùng chỉ tóm đượt một thằng oắt con. - Một thằng oắt con! - Thạo khẽ kêu lên. Lơ Rát nhìn Thạo: - Một thằng bằng mày ấy, một thằng oắt con đáng giá. Thạo hỏi dò: - Đem nó về đây chứ? - ồ hắn ở trong hầm, chúng tao đào lên. Hắn ném lựu đạn và bắn đến viên đạn cuối cùng chứ không chịu ra hàng. Tao tưởng là một thằng chỉ huy, phải cho ném lựu đạn hơi xuống. Ai ngờ lúc kéo lên lại là một thằng oắt con. - Hắn vẫn sống? - Thạo hỏi một cách lơ đãng, nhưng trong đầu óc lại rất chăm chú. Tên quan hai huýt sáo một tiếng rồi nói: - Nó chết rồi. Tao thích những đứa gan dạ như thế! Thạo nhếch mép cười. Rồi Thạo cười thật, cười rất to để che giấu nỗi lo lắng trong lòng. - Mày cười cái gì thế? - Vì những ý nghĩ lạ lùng của ông. - Không lạ đâu! Tao nói thật, tao thích kẻ thù của tao gan dạ như thế. Thạo thấy trong người bứt rứt khó chịu. Thạo liền lấy cớ đi xuống bếp pha cà phê. Thạo nghĩ đến thằng "oắt" mà hắn nói là ai? Có phải là Hoan không? Đêm hôm qua chắc là Hoan xuống khu du kích. Tuy chẳng có chứng cớ nào nhưng Thạo vẫn lo. Hỏi tên quan hai về hình dáng cho rõ hơn thì không nên, hắn sẽ nghi ngờ. Thạo đem cốc cà phê lên, tên quan hai vẫn nói tiếp ý nghĩ ban nãy: - Tao tiếc rằng thằng du kích con ấy không còn sống. Bắt sống được nó, tao sẽ giao cho đội Đỗ, để xem lão ta có bắt được nó khai ra lời nào không. Tao chán ghét những mưu đồ vô ích trong bóng tối của bọn phòng nhì. Phải bắn giết! Cứ quét cho sạch! Bên nào quét được nhiều là chiến thắng! Thạo nóng lòng muốn đi ngay để dò cho biết sự thực, nhưng vẫn phải vui vẻ tiếp chuyện tên quan hai. Lúc này là lúc hắn thích nói nhiều để quên bớt nỗi cay đắng của sự thất bại vừa qua. 19 Thấm thoắt một mùa xuân nữa lại đến. Sáng ra, mưa xuân rây trên xóm làng. Hạt mưa đọng lại trên những lá phi lao trước đình thành những hạt ngọc li ti. Sân đình vắng teo. Còn đâu ngày hội mùa xuân, sân đình chật ních người bốn phương. Và đêm đêm xem hội buồn ngủ díp mắt mà không thể đành lòng bỏ về. Còn đâu những túm dây ngũ sắc, những chiếc pháo thăng thiên bay vút lên tận tầng mây... Địch ra sức củng cố hậu phương cho được yên ổn để rảnh tay đối phó với nhiều nơi khác. Chúng dùng nhiều mánh khóe mềm dẻo để mua chuộc nhưng cuối cùng vẫn dựa vào súng đạn, đàn áp, khủng bố. Vẫn là đầu rơi và máu đổ. Nhưng những kinh nghiệm xương máu, những hy sinh và cuộc đấu tranh khốc liệt đã rèn luyện chúng ta. Đội thiếu niên vẫn hoạt động trong lòng địch, nhưng chúng không tìm ra manh mối. Hoạt động của Đội đã có nền nếp hơn và vững vàng hơn, đặt nền móng cho việc hoạt động có tổ chức lâu dài. Nhiều đội viên chuyển ra làm những công việc bình thường hàng ngày để dễ tiếp xúc với địch như bán hàng, giặt là, cắt tóc... Những công việc đó dễ che kín các hoạt động bí mật. Bọn địch rất muốn để trẻ con cắt tóc, mặc dù cắt vụng về nhưng chúng yên tâm hơn. Chúng sợ người lớn cắt, vì biết đâu ông du kích giả dạng nào đó lại không đưa một đường dao cạo sắc như nước xoẹt ngang cổ họng chúng. Chuyện này đã xảy ra ở một vài nơi. Cái chết ấy gây cho chúng một cảm giác hết sức kinh hoàng đến nỗi có thằng chỉ trông thấy lưỡi dao cạo cũng đã sởn tóc gáy lên. Một buổi sáng có hai chục xe ô tô chở lính về làng. Buổi trưa chúng nó đổ ra chợ cắt tóc. Một thằng cao lộc ngộc, cổ dài như cổ ngỗng ngồi vào cái ghế cắt tóc của Hoan. Một thằng trẻ, thấp bé, mặt còn non choẹt, ngồi vào ghế của Thiết. Thiết là tay cắt tóc khá cừ khôi, thường cắt cho các đội viên trong Đội. Đôi bàn tay của Thiết làm gì cũng khéo. Quàng tấm vải vào cái tấm thân cao kều của tên lính, Hoan khó chịu vì hắn tuôn hơi rượu ra phì phì. Hắn là một thằng ba hoa chích chòe, nói chuyện luôn mồm với thằng bên cạnh. Hắn khoe khoang tài bắn giết của hắn trong trận càn, những việc hắn xọc lưỡi lê vào bụng người ta, nghe hắn nói, người Hoan nổi gai lên. Nỗi căm giận trào lên cổ, Hoan liếc nhìn khẩu súng của hắn dựng ở vách, và tưởng tượng đến một việc sẽ xảy ra. Tên lính """