🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Điều dưỡng cơ bản - Tập 1 Ebooks Nhóm Zalo KM.007793 ^ ___ BO Y T E NHA XUAT BAN Y HOC BO Y TE DIEU DlTOTNG Cff BAN TAP I sAch dAo tao Dl£u DlfONG cao bang Ma so: C.34.Z.01 Chubien: TS. DO OINH XUAN NHA XUAT BAN Y HOC9 HA NOI - 2007 a CHi DAO BIEN SOAN: Vu Khoa hoc & Dao tao - Bo Y te CHO Bl£N: TS. Do Dinh Xuan NHCTNG NGl/dl Bl£N SOAN: ThS. Nguyln Manh Dung BS. CKI. Ta Khanh Hue BS. CKI. Vu Th| Thuc Anh CNOD. Tong VFnh Phu THLTKY Bl£N SOAN: ThS. Nguyen Manh Dung THAM GIA T 6 CHtfC BAN THAO: ThS. Phi Van Tham ThS. Le Thj Binh © Ban quyen thuoc Bo hoc va Dao tao) Lbl Gl6l THIEU ThUc hien mot so dieu cua Luat Giao due, Bo Giao due & Dao tao va Bo Y te da ban hanh chUOng trinh khung dao tao Dieu dUdng cd ban. Bo Y te 16 chilc bien soan tai lieu day - hoc cac mon cd sd, chuy§n mon Va cd ban chuyen nganh theo chUdng trinh tren nham tting budc xay dung bo sach chuan trong cong tac dao tao nhan lUc y te. Sach Dieu dUdng cd ban dUdc bien soan dua tren chUdng trinh giao due cua TrUdng Dai hoc Dieu dUdng Nam Dinh tren cd sd chUdng trinh khung da dUdc phe duyet. Sach dUdc cac nha giao giau kinh nghiem va tarn huyet vdi cong tac dao tao bien soan theo phUdng cham: Kien thtic cd ban, he thong, noi dung chinh xac, khoa hoc; cap nhat cac tien bo khoa hoc, ky thuat hien dai va thUc tien Viet Nam. Sach Dieu dUdng cd ban da dUdc Hoi dong chuyen mon tham dinh sach va tai lieu day - hoc chuyen nganh cU nhan dieu dUdng va cao dang dieu dUdng cua Bo Y te tham dinh vao nam 2005. Bo Y te ban hanh la tai lieu day - hoc dat chuan chuyen mon cua nganh Y te trong giai doan 2006 - 2010. Trong qua trinh sU dung sach phai dUdc chinh ly, bo sung va cap nhat. Bo Y te xin chan thanh cam dn cac Nha giao, cac chuyen gia cua trtfdng Dai hoc dieu dUdng Nam Dinh da danh nhieu cong sdc hoan thanh ducfn sach nay, cam dn ThS. Tran Thi Thuan, ThS. Le Thi Binh da doc, phan bien’de cuon sach dUdc hoan chinh kip thdi phuc vu cho cong tac dao tao nhan lUc y te. Lan dau xuat ban, chung toi mong nh^n dUdc y kien dong gop cua dong nghiep, cac ban sinh vien va cac doc gia de lan xuat ban sau dUdc hoan thien hdn. VU KHOA HOC VA 0AO TAO • ■ • BO Y TE 3 LOl n o i o a u Cuon sach Dieu dUdng cd ban dUdc bien soan can cii theo chUdng trinh khung da dUdc Bo Y te phe duyet danh cho dol tUdng la Cao dang dieu dtfdng nham giai quyet nhu cau ve sach va tai lieu day - hoc dieu dUdng hien nay. Cuon sach cung cap cho cac ban sinh vien kien thtic ly luan chung ve khoa hoc dieu dUdng va cac ky thuat dieu dUdng cd ban trong thuc hanh cham soc ngUdi benh. Mot so' chu de dUdc md rong them ve noi dung de ban doc tham khao. Tham gia bien soan gom tap the giang vien co trinh do tien si, thac si, bac si chuyen khoa cap I, cii nhan dieu dUdng, co kinh nghiem da tham gia giang day dieu dUdng nhieu nam, co tham khao cac tai lieu trong nude va nUdc ngoai. NhQng ngUdi bien soan da danh nhieu cong siic, tri tue, thdi gian de cho ra mat cuon sach dap ting long mong moi cua ban doc. Song do han che ve thdi gian, trong qua trinh bien soan khong the tranh khoi nhiing thieu sot. Chung toi rat mong nhan dUdc sU dong gop nhiet thanh tijf ban be dong nghiep ya ban doc de lan tai ban sau cuon sach se dUdc hoan thien hdn. Chung toi xin chan thanh cam dn Hoi dong chuyen mon tham dinh sach va tai lieu day - hoc chuyen nganh Cii nhan dieu dUdng va Cao dang dieu dUdng Bo Y te, cac chuyen gia, Hoi dong Khoa hoc - Dao tao va tap the giao vien bo mon dieu dUdng TrUdng dai hoc Dieu dUdng Nam Dinh da dong gop y kien, tao dieu kien de cuon sach dUdc ra mat ban doc. Chu bien NGUT - Tien sf Do Dinh Xuan HI$U TRlfdNG TRl/ONG d a i HOC DllrU Dl/ONG NAM OINH 5 MUC LUC ■ ■ Ldi gidi thieu Ldi noi dau 1 Gidi thieu lich sit phat trien Nganh Dieu dUdng 2 Chile nang dieu dtfdng Dinh htfdng phat trien Nganh Dieu dtfdng 3 Cac yeu to' anh hifclng t6i siic khoe 4 Luat bao ve siic khoe nhan dan 5 6 Dao dtic dieu diidng Nhu cau cd ban cua con ngUdi 7 8 Nhan dinh thttc the Quy trinh dieu dtfdng 9 Ho sd ngUdi benh va cach ghi chep 10 Bao quan dung cu y te thong thudng 11 Vo khuan, tiet khuan 12 Nhiem khu^n benh vien 13 Theo doi mach 14 Theo doi nhiet do cd the 15 Theo ddi nhip thd 16 Theo doi huyet ap dong mach 17 Ky thuat bang 18 19 Tiem truyen dung dich tlnh mach 203 211 mang phoi 223 mang bung 231 mang nao tuy 238 mang tim 246 253 268 286 rUa bang quang 294 307 310 8 20 Ky thuat truyen mau 21 Phu giup thay thuoc choc dich 22 Phu giup thay thuoc choc dich 23 Phu giup thay thuoc choc dich 24 Phu giup thay thuoc choc dich 25 So ciiu chay mau 26 Sd ctiu gay xUdng 27 Hoi sinh tim- phoi 28 Thong tieu, dan lUu nUdc tieu, 29 Dap an 30 Tai lieu tham khao Gldl THIEU LICH SIT PHAT TRIEN ■ ■ NGANH DIEU DUONG Myc TIEU 1. Neu ditdc set liMc lich siiphat trien Nganh Dieu ftitdng d Viet Nam va tren the gidi. SO LlfOC LICH Sir PHAT TRIEN NGANH DIEU DLTCfNG THE GlCfl - Dieu dUdng (Nursing) co nghia la cham soc, nuoi diidng. Nguon goc cua sU cham soc la tif nhiing hanh dong cua ba me doi v6i con ke tii khi chung m6i lot long. - Tif thdi xa xtfa do kem hieu biet, con ngiidi tin vao than linh. Ho cho rang "Than linh la dang thieng lieng co quyen uy", "ThUdng de ban s\J song cho muon loai... " Khi co benh ho mdi cac phap sU den cau kinh de chiJa benh, khi chet ho cho ring do la tai so', tai ThUdng de khong cho song. Tu: do hinh thanh nen cac mieu, den thd, tijf do tu phat hinh thanh cac trung tarn cham soc, nuoi difSng ngvfdi om tai day. Cac Phap s\l lo cau kinh chufa benh, cac nhom ngutdi (phu nii) chuyen lo viec cham soc benh nhan. Hinh thanh moi lien ket giijfa: Y khoa - Dieu dUdng - Ton giao. - Nam 60 ba Phoebe (Hy Lap) da chu dong den tting nha co ngUdi om de cham soc. Sau nay ba dUdc suy ton la ngUdi dieu dUdng tai gia dau tien tren the gidi. - The ky IV ba Phabiola (La ma) da danh can nha sang trong cua minh lam ndi cham soc nuoi dUdng ngUdi om do chinh ba tu dam nhiem. - Thdi ky chien tranh (vien chinh) d chau Au, co nhieu benh vien dUdc thanh lap. Nhieu ngufdi tham gia cong tac cham soc ngUdi om, nghe dieu dUdng da tu phat hinh thanh va dUdc nhieu ngUdi ton kinh. - Den the ky thii XVI, che do nha thd d Anh bi bai bo, cac to chiic ton giao bi giai tan, thieu hut tram trong ngUdi cham s6c nhiing ngUdi om. Nhiing ngUdi phu nut bi pham toi thay vi di tu ho da dUdc lUa chon la nhiing ngiidi cham soc ngUdi om. Nhiing quan niem xau ve nghe dieu diidng da hinh thanh tut day. - Giiia the ky XVIII dau the ky XIX, ba Floren Nightingale (1820) la phu nut Anh. Ba sinh ra va 16n len trong gia dinh giau co, dUdc hoc hanh, biet 9 ngoai ngQ, xong ba co hoai bao va md Udc diidc giup dd nhQng ngUdi ngheo. Viidt qua moi trd ngai, phan khang cua gia dinh, ba da hoc va lam viec tai Benh vien Kaiser Weth (Diic) 1847 roi d Phap 1853. + 1854-1855 chien tranh Crime no ra, ba dtidc phai sang Tho Nhl Ky cung 38 phu nut khac tham gia cham soc thtfdng benh binh cua quan doi Hoang Gia Anh. Tai day ba da dua ra ly thuyet ve khoa hoc ve sinh tai cac cd sd y te. Sau 2 nam thtfc hien ba da lam giam ty le chet do nhiem trung tvt 42% xuorig con 2%. Ba da lam viec can cu, dem dem cam ngon den di tua cham soc thtfdng benh binh. Ba da de lai tUdng tot dep trong ho thdi do. Sau nay trcl ve nUdc Ba da dUdc ting thiidng 50.000 bang Anh. + Ba Florence Nightingale da danh toan bo so tien tren de thanh lap Trtfdng dieu dUdng dau tien tren the gidi (1860). Trtfdng Floren Nightingale vdi chUdng trinh dao tao 1 n&m, da tao nen mong cho he thong dao tao dieu dUdng cl Anh va nhieu ntfdc tren the gidi. Hinh 2. Hinh anh chiec den cay H inhl. Ba Florence Nightingale (1820-1910) - Sau nay Hoi dieu dUdng the gidi da quyet dinh lay ngay sinh cua Ba (12/5) lam ngay dieu dUdng the gidi hang nam. - Ngon den dau trd thanh bieu tUdng cua Nganh Dieu dUdng (hinh 2). - Ba Florence Nightingale da trd thanh ngUdi me tinh than cua Nganh Dieu dtfdng tren toan the gidi. Hien nay Nganh Dieu dUdng tren the gidi da ldn manh, dUdc coi trong nhif cac nganh khoa hoc khac, co nhieu trinh do va chiic danh khac nhau, dat dUdc nhieu thanh tich dang glii nhan. 10 Hinh 3. Tiiong b& Florence Hinh 4. Bao tang Florence Nightingale tai thu do LonDon Nightingale tai Bao t£ng Hoi Dieu di/Qng Thai Lan Cac nifdc tren the gidi da hinh thanh hai linh vUc: linh viic kham chiCa benh do y, bac si dam nhiem va linh vvtc cham soc phuc vu do dieu dtfdng vien dam nhiem. Moi linh vile deu doi hoi can bo co trinh do d bac trung hoc, dai hoc, sau dai hoc. 6 cac nvf6c tien tien nhtf Hoa Ky, Anh, Phap, Uc... va mot so' nildc phat trien trong khu vtfc nhtf: Thai Lan, Han Quoc, Malaysia... viec dao tao dieu dtfSng da di vao ne nep va co he thong, dn dinh ve quy mo dao tao, dn dinh ve doi ngu can bo giang day dam bao dat chuan. 6 Philipin co hdn 100 trtidng dieu dtidng. 6 Thai Lan co 55 trvfdng dieu dtidng, doi tvfdng dao tao tut sd cap den tren dai hoc: trd ly dieu dil3ng dao tao 6 thang (Nurses aide), dieu dUdng dao tao 1 nam (practical Nurses), dieu dUdng dao tao 2 nam (technical Nurses), dai hoc (Bachelor of Nursing Science) dao tao 4 nam, Thac si dieu dUdng khoa hoc (master of Nursing Science) dao tao 2 nam va Tien si dieu dUdng Khoa hoc (PhD of Nursing Science) dao tao 3 nam. Hoi dong quoc gia (Nursing Council ) cap chvfng chi hanh nghe (lisence) va dieu dUdng vien chi dUdc lam viec khi co chiing chi hanh nghe (Regitered Nurses). Vi du cu the tai mot benh vien thuc hanh cua TrUdng dai hoc Dieu dUdng ChiangMai Thai Lan co 1673 gitfdng benh thi co: 1309 co Regitered Nurses trinh do cil nhan trd len (gom 2 TS, 91 ThS, 1216 cvf nhan dieu dUdng), 828 dieu dUdng (practical nurses) va 365 ho ly (nurse aide), nhtf vay tong co 2514 dieu difdng vien tren tong so 500 bac si. TrUdng Sydney va TrUdng Dai hoc Flinder cua nam Uc dao tao cU nhan dieu dildng va thac si chuyen khoa dieu dildng ve Hoi stic, Stic khoe tam than, Nhi... CJ Ha Lan dao tao 5 trinh do dieu dtidng va dao tao tren dai hoc: + Trinh do 4 va 5 (Level 4, 5- Nurse): dao tao 4 nam + Trinh do 3 (Level 3 - Care- worker): dao tao 3 nam 11 + Trinh do 2 (Level 2 - Care helper): dao tao 2 nam + Trinh do 1 (Level 1 - Care assistant): dao tao 1 nam Trong cac benh vien cua Ha Lan sU dung ca 5 loai hinh doi tUdng dao tao tren va cac dieu dUdng vien co trinh do tren dai hoc. 0 Anh con co ca he thong dieu dUdng vien lam co' van dieu dUdng (consultant) tham chi dUdc quyen kham benh va ke don thuoc.... So lUdng dieu dUdng tren bac si cua cac nU6c dat ty le cao theo khuyen cao cua To chtic Y te The gidi (WHO) ty le nay la tuf 1:4 den 1:8. (xem bang 1) Bang 1: So sanh ty le bac sT va dieu dtfdng cua mot so ni/6c khac Ten nude So bac si So dieu di/dng Ty le Thai Lan 12,713 153,296 1 : 12,0 Thuy Dien 21,700 228,800 1 : 10,5 Canada 52,863 333,675 1 : 6,3 Malaysia 7,012 32.889 1 : 4.7 Hong Kong 6,544 29,062 1 : 4,4 Nhat 203,797 745,291 1 : 3,7 Indonesia 33,522 115,428 1 : 3,5 2. sd LU’dC LICH • • • S ir PHAt TRIEN NGANH DIEU DlTClNG VIET NAM 2.1. Giai doan trUdc nam 1954 - Thdi ky Phap thuoc da xay nhieu benh vien, trUdc nam 1900 ban hanh che do hoc viec cho nhiing ngUdi muon lam viec tai cac benh vien. Viec dao tao la khong chinh quy, chi la cam tay chi viec, ho la nhiing ngUdi giup viec, thao ky thuat vUng tay nghe, phu giup cho bac si. - Nam 1901 md ldp nam y ta dau tien d Benh vien Trd Quan. - Nam 1923 md trUdng dao tao y ta tai ban xU, che do chinh sach khong coi trong ngUdi ban xii, coi y ta nhu la ngUdi giup viec, lUdng tha'p. - Nam 1924 hoi y ta ai huu va nii Ho sinh Dong dUdng thanh lap do ong Lam Quang Thiem phu trach. - 6 mien Bac, sau cach mang thang 8 nam 1945 ldp y ta dau tien dUdc md, v6i thdi gian hoc 6 thang, do GS Do Xuan Hdp lam hieu trUdng, d quan khu X Viet Bac sau do den lien khu III. - Trong nhting nam 50, do nhu cau cua cuoc chien tranh, cuc quan y md 16p dad tao y ta cap toe 3 thang. Trong giai doan nay, cd sd vat chat rat ngheo nan, thieu thuoc men, phudng tien tho sd, lac hau. Vi^c dieu tri cho thUdng benh binh chu veu diia vao cham soc. 12 2.2. Giai doan 1954 - 1975 2.2.1. Cf mien Nam - Nam 1956, co trUdng dieu dUdng rieng vdi chUdng trinh dao tao 3 nam. - Nam 1968 md ldp dao tao y ta 12 thang (sd cap). - Nam 1970, Hoi dieu dUdng mien Nam Viet Nam thanh lap. - Nam 1973 md ldp dao tao dieu dUdng cong cong 3 nam. 2.2.2. Cf mien Bac - Nam 1954, Bo Y te da xay dung chUdng trinh dao tao y ta sd cap. - Nam 1960, mot so' benh vien va trUdng trung hoc y te trung Udng md ldp dao tao y ta trUdng. - Nam 1968, xay dung chUdng trinh dao tao y ta trung cap 2 nam 6 thang cho doi tUdng tot nghiep ldp 7 pho thong, tai Benh vien Bach Mai va cac trUdng trung hoc y te khac. 2.3. G iai doan tvf 1975 den nay Sau 1975 Bo Y te da thong nhat chi dao cong tac cham soc va dieu tri benh nhan trong ca nUdc, nghe dieu dUdng cung cd tieng ndi chung cho ca hai mien. 2.3.1. Cong tac to chitc - Nam 1982, Bo Y te ban hanh chUc danh y ta trUdng benh vien, trUdng khoa. - Nam 1990, Bo Y te ban hanh quyet dinh thanh lap phong dieu dUdng trong cac benh vien cd tU 150 giUdng benh trd len. - Nam 1992 thanh lap phong dieu dUdng cua Bo Y te nam trong vu dieu tri. - Thang 4/2002 Bo trUdng Bo Y te da ky quyet dinh phe duyet ke hoach hanh dong quoc gia ve tang cUdng cong tac dieu dUdng - ho sinh, giai doan 2002-2010. Theo noi dung ke hoach cho den 2010 ve mat kien toan to chtic: + Phan dau cd 1 pho vu trUdng la dieu dUdng cd trinh do tren dai hoc phu trach cong tac dieu dUdng- ho sinh. + Moi sd y te cd 1 dieu dUdng trUdng la pho trtidng phong nghiep vu y phu trach ceng tac dieu dUdng - ho sinh. + Benh vien trung Udng, benh vien tinh, benh vien bo nganh cd phong dieu dtidng, cd met pho giam doc benh vien la dieu dUdng - ho sinh phu trach cong tac cham soc, moi khoa cd 1 pho trtidng khoa la dieu dtidng phu trach cong tac cham soc. 13 + Trung tam y te quan, huven, thanh pho trUc thuoc tinh co phong dieu dUdng - ho sinh, co mot pho giam doc trung tam la dieu dUdng - ho sinh phu trach cong tac cham soc. + Dam bao ty le 1 bac si co 2,5 - 3 dieu dUdng - ho sinh hoac 1 dieu dUdng - ho sinh cho 2 giUdng benh. 2.3.2. Cong tac dao tao, phat trien nhan life dieu dUdng - Nam 1985, md khoa dao tao dai hoc dieu dUdng tai chtic dau tien tai TrUdng DHY Ha Noi va Y dUdc thanh pho' Ho Chi Minh. - Nam 1993, chuyen doi mo hinh dao tao y ta trung hoc thanh cao ding dieu dUdng (tai TrUdng Cao dang Y te Nam Dinh). - Nam 1994 md ldp dao tao cao dang dieu duSng, ho sinh, ky thuat vien tai chtic tai TrUdng Cao dang Y te Nam Dinh, TrUdng DHY Ha Noi, DHY - DUdc thanh pho Ho Chi Minh. - Nam 1995 tai TrUdng Dai hoc Y Ha Noi, Y- DUdc thanh pho HCM da md he dao tao cti nhan dieu dUdng chinh quy. - Nam 1998 tai TrUdng Cao dang Y te Nam Dinh mcl he dao tao cao dang dieu dUdng chinh quy. - Nam 2002 dao tao cti nhan dieu dUdng tai chtic tai TrUdng Dai hoc Y Ha Noi, Dai hoc Y Hue va Dai hoc Y- Dtidc thanh pho HCM. - Ngay 26-2-2004 TrUdng cao ding Y te Nam Dinh dtidc Thu ttidng Chinh phu ky quyet dinh nang cap len TrUdng Dai hoc, day la TrUdng dai hoc chuyen Nganh Dieu dUdng dau tien d Viet Nam. Hien nay, dieu dUdng tai Viet Nam dang dUdc dao tao d 4 trinh do: sd cap, trung hoc, cao dang va dai hoc. Co 76 cd sd dao tao dieu dUdng, bao gom: - 9 cd sd dao tao dieu dUdng trinh do dai hoc (4 nam); - 3 cd sd dao tao dieu dUdng trinh do cao dang (3 nam) trong do mot cd sd m6i dUdc tach ra tti trUdng dai hoc; - 60 cd sd dao tao dieu dUdng trinh do trung hoc; - 4 cd sd dao tao dieu dUdng trinh do sd cap. Dieu dang lUu y la chUa co mot cd sd nao dao tao dieu dUdng d trinh d6 tren dai hoc. 2.3.3. Cong tac phat trien hoi nghe nghiep - 1986 Hoi dieu dUdng thanh pho HCM thanh lap, 1989 d Ha Noi, Quang Ninh, cho den nam 2003 trong ca nude da co 56/61 tinh thanh hoi, 01 nganh hoi, (chiem 87% tong so tinh thanh) vdi tong so 45.000 hoi vien. 14 - Ngay 26/10/1990 Hoi Y ta dieu dtfdng Viet Nam thanh lap, cho den nay hoi da hoat dong dUdc 3 nhiem ky vdi 4 lan dai hoi. + Dai hoi 1 la dai hoi thanh lap hoi dtfdc tien hanh vao ngay 26/10/1990 tai Ha Noi. + Dai hoi 2 dUdc md ra vao ngay 26/3/1993 tai Ha Noi. + Dai hoi 3 dtfdc tien hanh vao ngay 17/5/1997 tai thanh pho HCM. + Dai hoi lan thti 4 hoi dieu dUdng Viet Nam da dvfdc long trong tien hanh tai thu do Ha Noi vao ngay 11/5/2002. - Chu tich hoi dieu dUdng Viet Nam qua 4 lan dai hoi la Ba Vi Nguyet Ho. Stf ra ddi va hoat dong thUdng xuyen cua hoi da gop phan dong vien doi ngu y ta - dieu dUdng trong ca nude them yeu nghe va nang cao chat lUdng cham soc ngUdi benh tai cac cd sd kham chuta benh. 2.3.4. Quan he va hap tac quoc te Trong qua trinh phat trien Nganh Dieu dtfdng Viet Nam da nhan diidc stf giup dd cua cac to chiic va ca nhan tren toan the gidi: Hoi dieu dtfdng cua Thuy Dien, Canada, My, Nhat Ban, Thai Lan.... Tlf Ll/ONG GIA ■ a * * * % a Hoan thien cac cau sau bang cach chon tvf, cum tvf thich hcfp dien vao cho trong. 1. Vao nam 60 ba ........A....... da chu dong den tting nha co ngUdi om de cham soc. 2. Vao the ky IV ba ....A.... da danh can nha sang trong cua minh lam ndi cham soc ngUdi om. 3. Nhd co ly luan ve khoa hoc ve sinh trong cham soc ba Floren Nightingale da lam giam ty le tvi vong tvf.......A ......xuong con 2%. 4. Ldp dieu diidng trUdng dau tien difdc dao tao vao nam.....A ..... Chon y dung nhat de tra ldi cho cac cau hoi sau. 5. Nhiing quan niem xau ve nghe dieu dtfdng difdc hinh thanh vao the ky thii: A. XIV B. XV 15 C. XVI D. XVII 6. TrUdng dieu dUdng dau tien tren the gidi diidc thanh lap d ntfdc Anh vao nam: A. 1858 B. 1859 C. 1860 D .1861 7. Hoi dieu dtfdng Viet Nam dUdc thanh lap vao ngay 26 thang 10 nam: A. 1990 B. 1991 C. 1992 D. 1993 Phan biet dung, sai cac cau sau bang cach dien dau (V) vao cot A cho cau dung, cot B cho cau sai. TT Noi dung A B 8Den nam 2003 ca mlflc da co 58 tinh thanh lap hoi dieu dUdng. 9Mo hinh dieu dUOng trung hoc dUdc dao tao khoa dau tien vao nam 1993. 10 Ngav 13 thang 5 hang nam la ngay dieu dUdng the gidi. 16 CHLTC NANG DIEU DUONG Myc ti£u 1. Neu ditqc dinh nghia, cac dinh htidng cua nghi dieu dtidng., 2. Trinh bdy dtifc chtic n&ng, cua ngtidi diiu dtidng trong cham soc ngtidi benh. 1. DAI C l/d N G Con ngtfdi la tai san vo gia cua xa hoi, cua toan nhan loai. Con ngtfdi ton tai va phat trien dtfdc can co nhiing nhu c£u cd ban: the cha't, tinh than, xa hoi. Binh thtfdng con ngtfdi ttf dap iing dtfdc cac nhu clu do cho ban than minh. Stic khoe la sii thoai mai hoan toan ve the chat, tinh than va xa hoi. No khong chi bao ham la tinh trang khong co benh, tat (theo To chiic Y te The gidi). Stic khoe khong chi la nhu cau ma con la quyen cd ban cua moi con ngtfdi. Stfc khoe chiu anh htfcing bcii cac yeu to: di truyen, moi trtfdng (ttf nhien, xa hoi) hanh vi ca nhan, va stf cham soc y te. Khi con ngtfdi khong khoe (om dau benh tat...) khong ttf dap ting dtfdc nhu c£u cho ban than, ho can co stf cham soc y te. Cham s6c y te thtfc chS't la stf cham soc, nuoi dtfdng, dieu tri benh cua ngtfdi thay thuoc, ngtfdi dieu dtfdng va stf cung cap day du, tien ldi cac dich vu y te cho cong dong, trong do nghe dieu dtfdng co vai tro het stfc quan trong. 2. DIEU DlfClNG VA NGHE DIEU DtfCfNG 2.1. D inh nghia dieu dtfdng Do vi tri xa hoi, trinh do va stf phat trien cua Nganh Dieu dtfdng d cac ntfdc rat khac nhau, cho den nay chtfa co stf thong nhat ve mot dinh nghia chung cho Nganh Dieu dtfdng. Dtfdi day la mot so' dinh nghia da dtfdc da so cac ntfdc cong nhan: - Theo Quan diem cua Florence Nightingale 1860: dieu dtidng la mot nghe thuat sti dung moi trtidng cua ngtidi benh de ho tret sti phuc hoi cua ho. Dinh nghia cua Florence Nightingale ve dieu dtfdng phai i IhW$f#Dq tan • AV ieu tam cua thdi dai ma ba dang song. Ba dat vai tro trong tam difdng la giai quyet cac yeu to m6i trUdng xung quanh ndi ngui 17 benh dtfdc phuc hoi mot cach ttf nhien. Ba da xay dtfng chtfdng trinh dao tao va md trUdng dieu dtfdng dau tien tren the gidi tai Benh vien Thomas Anh quoc va ttf do dat nen tang cho dao tao dieu dtfdng sau nay. - Theo quan diem cua Viginia Handerson 1960: chtic nang nghe nghiep cd ban cua ngtidi dieu dtidng la ho trd cac hoat dong nang cao hoac phuc hoi stic khoe cua ngtidi benh hoac ngiicfi khoe hoac cho cdi chet diidc thanh than md moi cd nhan co the thtic hien neu nhit ho co du site khoe, y chi va kien thtic. Giup dd cac cd the sao cho ho dat dtidc sit doc lap cang s&m cang tot... Dinh nghia cua Viginia Handerson da dtfdc Hoi dieu dtfdng Quoc te cha'p nhjan vao n&m 1973 va da so cac nha hoc thuyet dieu dtfdng cung co stf thong nhat. Theo Handerson chtic nang nghe nghiep cua ngtfdi dieu diidng la cham soc va ho trd ngtfdi benh thtfc hien cac hoat dong hang ngay. - Theo quan diem cua Hoi Dieu diidng My (Nam 1965): dieu dtidng la. mot nghe ho trd cung cap cac dich vu cham soc dong gop vao viec hoi phuc va nang cao stic khoe. Nam 1980, dinh nghia ve dieu dtfdng cua My da dtfdc stia doi de phan anh ro ban cha't nghe nghiep, cac khfa canh luat phap ve pham vi thtfc hanh cua ngtfdi dieu dtfdng va the hien xu htfdng cua Nganh diSu dtfdng trong linh vtfc cham soc stfc khoe: dieu dtidng Id chan doan (Diagnosis) vd Diiu tri (treatment) nhting phan ting cua con ngtidi doi vdi benh hien tai hoac binh co tiem nang xay ra. Dinh nghia tren la cd sd de dtfa ra quy trinh dieu dtfdng ma hien nay dtfdc ap dung tai rat nhieu ntfdc tren the gidi. Tuy nhien cung co mot so'y kien cho rang, dinh nghia tren thien ve ky thuat va giam di thien chtfc cua nghe do la cham soc. - Theo quan diem cua cac nha khoa hoc Viet Nam. Mai tdi cuoi the ky XIX, khi cac benh vien dau tien cua Viet Nam dtfdc ngtfdi Phap thanh lap thi dieu dtfdng Viet Nam m6i chinh thtfc dtfdc hinh thanh. Luc dau nhiing ngtfdi dieu dtfdng dtfdc dao tao tai cac benh vien theo cach cam tay chi viec de lam cong tac phuc vu trong cac benh vien va ctiu thtfdng. Den nam 1946 cac khoa dao tao y ta, ho sinh nong thon dtfdc md ra va sau do tang len trinh do trung hoc vao cuoi nhiing nam 1960 va dao tao cao dang va dai hoc dieu dtfdng dtfdc bat dau vao cuoi cua the ky XX. Mac du trinh do dao tao va pham vi thtfc hanh cua dieu dtfdng Viet Nam hien nay da co nhieu thay doi song trong nhan thtfc chung ve vai tro cua ngtfdi dieu dtfdng chtfa dtfdc cap nhat cho phu hdp thtfc te. r Ti* dien tieng Viet, Nha xuat ban Khoa hoc xa hoi 1999 dinh nghia: Y ta (dieu dtidng) la ngtfdi cd trinh do trung cap trd xuong va cham soc ngtfdi benh theo y lenh bac si. Chung ta can cd dinh nghia mdi ve dieu dtfdng va figure dieu difdng trong stf nghiep cham soc stfc khoe hien nay. 18 2.2. Dinh htfdng nghe dieu dtfdng Dieu dUdng la mot nghe dich vu stic khoe cong dong (public health service). To chtic Y te The gidi danh gia dich vu cham soc stic khoe do dieu dudng - ho sinh cung cap la mot trong nhiing tru cot cua he thong dich vu y te nen da dua ra nhieu nghi quyet ve cung co" va tang cUdng dich vu dieu diidng - ho sinh toan cau phat trien nguon nhan lUc dieu diidng co trinh do dUdc coi la mot chien lUdc quan trong de tang cUdng sU tiep can cua ngUdi ngheo vdi cac dich vu y te, cung nhu dam bao cong bang xa hoi trong y te. To chtic Y te The gidi khuyen cao cac nUdc xay dung va cung co Nganh Dieu dudng theo cac dinh hudng cd ban sau day. Dieu dtfdng la mot nghe chuyen nghiep (Nursing profession). - Y hoc ngay cang phat trien doi hoi phai nang cao kien thtic va trinh do chuyen nghiep cua dieu diidng. Viec nang cao trinh do chuyen nghiep cua dieu dudng d bac dai hoc va sau dai hoc da tao ra sU thay doi ve moi quan he gitia ngUdi thay thuoc va ngUdi dieu dudng (Doctor-Nurse relationship), ngUdi dieu dudng trd thanh ngUdi cong sU cua thay thuoc, mot thanh vien cua nhom cham soc thay vi chi la ngUdi thilc hien y lenh. - Nghe dieu dudng vdi ban cha't ngh§' nghiep la cham soc, nuoi dudng, dap ting nhu cau cd ban cho ngUdi benh, giup ho nhanh chong trd ve trang thai binh thUdng, khoe manh. - Doi tUdng phuc vu cua ngUdi dieu dudng la con ngtfdi. Doi ttfdng phuc vu nay doi hoi ngUdi dieu dudng phai c6 kien thtic, ky nang, thai dd thich hdp de dam dudng cong viec het stic nang n£ va vinh quang ma Dang, Nha nUdc giao pho: duy tri, bao ve va nang cao tinh trang stic khoe cho nhan dan. Dieu dtfdng la mot khoa hoc ve cham soc ngtfdi benh (Nursing is a caring scinces). - NgUdi dieu dudng khong phai la bac si thu nho ve phUdng dien kien thtic va ky nang, noi mot cach khac kien thtic va ky nang cua thay thuoc se vtia thtia va vtia thieu doi vdi ngUdi dieu dudng. Do bdi hai nghe co dinh hudng khac nhau ve vai tro nghiep vu. Vai tro chinh cua bac si la chan doan va dieu tri, vai tro chinh cua ngUdi dieu dudng la cham soc va dap ting nhting nhu cau cd ban cua ngUdi benh ve the chat va tinh than. Do do, dao tao mot doi ngu giang vien la dieu dudng de giang day dieu dudng trong tUdng lai la mot trong nhting chinh sach thiet yeu de phat trien nghe dieu dudng d Viet Nam. - NgUdi lam cong tac dieu dudng phai trai qua mot qua trinh dao tao thich dang ve nghe nghiep, trong cac trUdng dao tao tin cay de dUdc trang bi cac kien thtic khoa hoc y hoc va dieu dudng. 19 D ieu dUOng la m ot nganh hm dyo dvtc diiudi 2. Trinh bay diUJc nhiing quan diem dgo dvCc 3. Neu ditffc nhiing phdm 4. Neu diidc nghia vu nghe nghiQp c i. k h Ai n ie m Tii thdi dai cua Florence Nigtingale, nam 1858, ba da viet muc dich that sii cua dieu diidng la “dat ngiidi benh vao dieu kien tot nha't de thien nhien tac dong vao ho”, Ba cho la ngiidi dieu diidng phai biet cach giup ngiidi benh d! ho diidc song, biet cach cham soc siic khoe va giti gin siic khoe cua tre em cung nhii ngiidi da triidng thanh de ta't ca moi ngiidi luc nao cung d trong tinh trang khoe manh. Ben canh do cac nha dieu diidng cho rang dieu diidng viia la mot nghe thuat, vtia la mot khoa hoc. Dieu diidng khong chi hiidng vao ch&m s6c ngtfdi benh m& con quan tam den v&n de bao ve, nang cao stic khoe cung nhtf viec du phong benh tat. Qua nhieu nam, bang cac phUdng phap khoa hoc de mo ta, giai thich, nghe dieu dtfdng ngay cang trd nen tinh xao hdn. Ngay nay dieu dtfdng dtfdc coi la chan doan va dieu tri cac dap ting cua con ngUdi doi v6i van de stic khoe dang xay ra va se xay ra. De lam dUdc cac van de tren ngiidi dieu dudng khong nhting phai khong ngting hoc tap nang cao trinh do ma con phai co dao dtic trong cong viec cham soc. Cham soc dUdc coi la hoat dong cua con ngiidi, mang tinh truyen cam ve nhan ban, thiic te. Cham soc con la mot khoa hoc, nghe thuat co tinh ngiidi, doi hoi ngiidi dieu diidng phai co dao dtic. Dao dtic dieu diidng la kim chi nam cua ngiidi dieu diidng, giup ngiidi dieu diidng khong bi lac hiidng trong khi thiic hien nhiem vu cao ca cua minh. Dao dtic dieu diidng quy dinh nhting chuan mile chi phoi quyet dinh va hanh vi dieu diidng. Dao dtic dieu diidng phai phu hdp vdi tinh da dang cua cong tac dieu diidng mot cach xac dang. Pham vi dieu diidng bao gom moi khia canh cua cong tac cham soc con ngtfdi chti khong chi viec cham soc ngiidi benh. Vi vay vai tro ngiidi dieu diidng trong cdng tac dieu diidng ngay cang ldn, doi hoi cac dieu diidng vien phai ddi mat vdi nhting van de phtic tap hdn ve dao dtic. 54 Cac quy dinh ve dao dQc tao dieu kien cho dieu dQdng vien co sd Ida chon dung dAn. Moi tien de ly luan cd ban ve dieu dQdng giup cho ngQdi dieu dQdng dua ra dQdc quyet dinh dung trong cham soc. Ly luan cd ban bao gom 4 nguyen tac chinh sau: quyen tQ quyet, khong dUdc lam dieu xau co hai, moi hanh vi, suy nghi mang tinh thien va binh dang, vo tu. NhQng nguyen tac nay dan dat cac hanh vi dao dQc. NhQng van de nay sinh trong cong tac cham soc sQc khoe da thu thach nang lQc cua dieu dQdng trong viec tuan thu cac nguyen tac tren. Vi du: 1 ngQdi benh co the tQ choi dung thuoc, dieu dQdng vien phai tim cach thuyet phuc ho dung thuoc. Vi vay dieu dQdng vien phai chuan bi tot ve kien thQc, ky nang de phuc vu, thuyet phuc ho. - Quyen tQ quyet: la quyen tQ do hanh dong cua ngQdi benh (vi du: quyen cua ngQdi benh trong viec viet giay cam doan). Thai do cua dieu dQdng vien la ung ho ngQdi benh, khuyen khich ho dQa ra quyet dinh. - Khong dQdc lam dieu xau co hai cho ngQdi benh: can nhac, than trong, tranh gay nguy cd co hai hoac tai bien trong khi cham soc ngQdi benh. Svi dung cac tien bo ky thuat de giam nguy cd co hai cho ngQdi benh. - Lam moi viec co ldi cho sQc khoe ngQdi benh. Tim moi cach giup dd ngQdi benh tot nhat. - Dam bao cham soc cong bang cho moi ngQdi benh. - Dao dQc la mot he thong vdi cac tieu chuan nghe nghiep ma moi ngQdi dieu dQdng phai hieu bitst mot cach can ke de hQdng dan ta't ca hanh vi cua minh quy ve mot muc ti§u chung trong suot qua trinh hanh nghe. Dao dQc con la mot nganh khoa hoc (Khoa hoc ve hanh vi), ban than dao dQc luon luon ton tai do nhQng quy luat de dan con ngQdi hQdng den dieu tot dep. 2. NHU’NG QUAN NIEM VE DAO DlTC tTNG DUNG TRONG CHAM SOC DIEU Dl/CfNG - Bon trach nhiem cd ban: + Nang cao sQc khoe. + Phong benh. + Phuc hoi sQc khoe. + Lam giam dau ddn cho ngQdi benh. - Dac tinh cua cham soc dieu dQdng: De viec cham soc dQdc thQc hien, dao dQc ngQdi dieu dQdng phai co tinh dac biet va thai do nghe nghiep: + Ton trong nhan pham va quyen con ngtfdi. f Khong bi rang buoc bdi quy dinh tin ngtfdng, mau da, dia vi xa hoi... + NgUdi dieu dtfdng cung ket hdp vdi can bo y te khac cham soc siic khoe cho ttfng ca nhan va cong dong. 3. QUY TAC VE DAO DlTC - Gom nhiing chuan mile ve ling xii, nhiing trach nhiem dac biet cho ngiidi lam cong tac cham soc siic khoe cho ngiidi benh. - Gom nhiing quy dinh dao diic dtfdc moi ngiidi trong nghe chap thuan. Nhiing quy dinh nay chi ra nhiing dieu ma dieu dtfdng vien phai can nhac trtfdc khi hanh dong. - Dieu dtfdng vien phai co trach nhiem va bon phan vdi ca cham soc dtfdc giao. - Trach nhiem nghe nghiep dtfdc the hien: + Danh gia viec thtfc hien chuyen mon. + Duy tri chuan mtfc ve cham soc. + Tao thuan ldi cho cac phan anh ca nhan va stf phat trien cua ca nhan trong tap the y te. 4. PHAM CHAT VE DAO DTJTC Ph£lm cha't ve dao dtfc la dieu kien can thiet de thtfc hien nghia vu nghe nghiep cua ngtfdi dieu dtfdng, bao gom: 4.1. Y thtfc trach nhiem cao Tranh cau tha lam ton hai den tinh mang ngtfdi benh, ngtfdi dieu dtfdng can phai thau hieu sau sac vdi ngUdi benh va khong ngting nang cao y thtfc trach nhiem cua minh. 4.2. Trung thtfc La mot trong nhtfng net cd ban cua ngtfdi dieu dtfdng, tinh trung thtfc dtfdc dtfa tren cd sd gay dtfng long tin trong moi quan he gitfa ngtfdi dieu dtfdng vdi ngtfdi benh va gitia dieu dtfdng vdi dong nghiep. •> 4.3. Khan trtfdng va ttf tin “ Ctfu benh nhtf ctfu hoa” cau noi ttf xtfa da chi ro viec da'u tranh vdi benh tat gianh stf song cho con ngtfdi doi hoi ttfng day tting phut, stf cham tre co the lam mat cd hoi ctfu song ngtfdi benh. Ben canh stf khan trtfdng ngtfdi dieu dtfdng khong the thieu stf binh tinh, ttf tin neu voi vang, ha'p ta'p se dan den hau qua xau cho ngtfdi benh. 56 4.4. Yeu nghe La yeu to" thuc day de ngtfdi dieu dQdng khong ngtfng vtfdn len trong hoc tap va cong tac. Hoc tap nang cao trinh do, trang bi nam bat kip thdi stf phat trien cua y hoc de cham soc ngtfdi benh ngay mot tot hdn. 5. NGHfA VU NGHE NGHIEP CUA NGUOl DIEU DUONG 5.1. D oi vdi ngtfdi benh - Khong dtfdc ttf choi giup d6 ho: trong bat cti hoan canh nao cung doi hoi ngtfdi dieu dtfdng phai luon s&n sang giup dd ngtfdi benh. Ttf choi giup dd ngtfdi benh la vi pham nghia vu xa hoi, phai chiu stf len an ve dao dtfc. - Quan tam den noi dau cua ho: khi ngtfdi benh dau ddn ngtfdi dieu dtfdng phai quan tam den noi dau cua ho, coi noi dau cua ho nhtf noi dau cua chinh minh, phai cam thong vdi ho. Khi tien hanh cac ky thuat cham soc phai het stfc nhe nhang de han che stf dau ddn cho ngtfdi benh. - Khong bo mac ngtfdi benh: ngtfdi dieu dtfdng luon co mat ben canh ngtfdi benh, tuyet doi khong dtfdc de ngtfdi benh mot minh ho&c pho mac ngtfdi benh cho ngtfdi nha cua ho. Tan tuy vdi ngtfdi benh, gianh giat stf song cho ngtfdi benh vdi tinh than “con ntfdc con tat”. - Ho trd ve tinh than cho ngtfdi benh: khi n&m vien, ngtfdi benh luon lo ling benh tat cong vdi stf thieu hut ve tinh cam vi phai cach ly vdi ngtfdi than, dieu do phan nao lam anh htfdng den viec chtfa benh. Vi vay ngtfdi dieu dtfdng c£n phai tao dtfdc niem tin cua ngtfdi benh, giup ho tin v&o hieu qua dieu tri, tranh gay ch&'n thtfdng ve tinh th£n cho ngtfdi benh. - Ton trong nhan cach cua moi ca nhan: ngtfdi dieu dtfdng khi tiep xuc vdi ngtfdi benh phai ton trong moi phong tuc tap quan va ttf do tin ngtfdng cua moi ca nhan, khong dUdc cau gat, quat mang va stf dung ttf ngtf tho thien. - Giti bi mat nhtfng dieu rieng ttf cua ngtfdi benh: khi ngtfdi benh tin ttfdng ngtfdi dieu dtfdng, ho co nhtfng dieu rieng ttf muon tam stf, ngtfdi dieu dtfdng phai tuyet doi gitf kin, khong dtfdc de lo lam mat niem tin gay sang chan tinh than cho ngtfdi benh. 5.2. D oi vdi ddng nghiep - Cong tac giup dd lan nhau: ngtfdi dieu dtfdng doc lap trong hanh dong cham soc, nhtfng toan bo qua trinh cham soc ngtfdi benh mot ngtfdi khong the lam dtfdc. Vi vay stf hdp tac giup dd lln nhau la dieu vo cung can thiet. - Ton trong lln nhau: khi cham soc ngtfdi benh stf vui ve, hoa nha, cdi md cua ngtfdi dieu dtfdng la lieu thuoc vo cung can thiet giup ngtfdi benh giam bdt nhtfng noi lo au, dau ddn ve benh tat. Ngtfdi dieu dtfdng phai luon tao khong khi vui ve, khong nen tranh luan, xuc pham nhau trtfdc mat ngtfdi benh. 57 - Phe binh co thien chf: phe binh la dieu can thiet trong cong tac. Mot ngQdi muon tien bo luon can sQ gop y cua dong nghiep. Phe binh gop y nhu the nao° do la mot nghe thuat. Gop y, phe binh de dong nghiep nhan ra dQdc nhQng thieu sot ma sQa chQa, khac phuc. Khong nen bien phe binh gop y thanh cac cuoc cai va, sat phat nhau. Co nhQ vay mdi tao ra dUdc bau khong khf lam viec vui ve, moi cong tac cham soc ngQdi benh dUdc tot hdn. - Truyen thu kinh nghiem: kinh nghiem lam viec la dieu rat can trong moi nganh, dac biet la cham soc ngQdi benh. NgQdi tre mdi ra trQdng con chQa co kinh nghiem can phai khiem ton hoc hoi. NgQdi dieu dQdng lau nam trong nghe co nhieu kinh nghiem trong cham soc ngQdi benh nen thQdng xuyen trao doi, truyen thu kinh nghiem cho dong nghiep de cung cham soc ngUdi benh dat ket qua tot hdn. 5.3. Vdi sQ hanh nghe - Ton trong quy dinh cua phap luat: khong dQdc hanh nghe khi chQa dQdc phap luat cho phep. NgQdi dieu dQdng khong dQdc tQ y h&nh nghe vQdt qua nhQng dieu quy dinh cua phap luat. - Luon giQ vQng tQ cach dao dQc, giQ uy tin nghe nghiep: khi hanh nghe ngQdi dieu dQdng khong dQdc vi ldi l'ch trQdc mat, vi tien ma lam m&'t pham cach cua minh. Lam mat uy tin la ngQdi dieu dQdng da danh m&'t chinh minh. - Lien tuc hoc tap nang cao trinh do: cung vdi sQ phat trien cua khoa hoc. nen y hoc the gidi cung phat trien khong ngQng vi vay doi hoi ngUdi dieu dudng khong dUdc bang long vdi minh ma phai luon phan dau hoc hoi. nang cao trinh do cho kip thdi dai de phuc vu ngUdi benh ngay mot tot hdn. - Duy tri tieu chuan cham soc nang cao trong dieu kien thQc te cho phep: trong dieu kien cham soc tuy tQng ndi, tQng vung vdi dieu kien kinh te khac nhau, ngUdi dieu dudng phai biet van dung cham soc cho ngUdi benh, phai luon duy tri dUdc tieu chuan cham soc nang cao trong dieu kien cho phep. 5.4. Vdi xa hoi - Hoa nhap vdi cong dong: du d dau ngQdi dieu dQdng cung luon hoa nhap vdi cong dong de phat huy dQdc vai tro dieu dQdng cua minh. - Tai cong dong ngQdi dieu dQdng phai hieu dQdc hoan canh xa hoi, phong tuc tap quan, thoi quen de cd bien phap gan gui, cham soc ngQdi benh. - NgQdi dieu dQdng can ho trd cac hoat dong nh^m dap Qng moi nhu cau ve sQc khoe va xa hoi cua nhan dan. 58 QUYOjNH VE YOlfC (Tieu chuan dao dtic cua ngtidi lam cong tac y te, ban hanh kem theo quyet dinh so: 20881BYT - QD ngay 6 thang 11 nam 1996 cua Bo trtidng Bo Y te) Y dtic la pham chat tot dep cua ngtfdi lam cong tac y te, dtfdc bieu hien d tinh than trach nhiem cao, tan tuy phuc vu, het long thtfdng yeu cham soc ngtfdi benh, coi ho dau ddn nhtf minh dau ddn, nhtf ldi Chu tich Ho Chi Minh da day: “Ltfdng y phai nhtf tti m lu”. Phai that tha, doan ket, khac phuc kho khan, hoc tap vtfdn len de hoan thanh nhiem vu, toan tam toan y xay dtfng nen Y hoc Viet Nam. Y dtic phai the hien qua nhting tieu chuan, nguyen tac dtfdc thtia nhan: 1. Cham soc stic khoe cho moi ngtfdi la nghe cao quy nhat. Khi da ttf nguyen dting trong hang ngu y te phai nghiem tuc thtfc hien ldi day cua Bac Ho. Phai cd ltfdng tam trach nhiem va trach nhiem cao, het long yeu nghe, luon luon rdn luyen nang cao pham chat dao dtic cua ngtfdi thay thuoic. Khong ngting hoc tap va tich ctfc nghien ctiu khoa hoc de nang cao trinh do chuyen mon, sin sang vtfdt qua moi kho khan gian kho vi stf nghiep cham soc va bao ve stic khoe nhan dan. 2. Ton trong phap luat va thtfc hien nghiem tuc cac quy che chuyen mon khong dtfdc sti dung ngtfdi benh lam thtfc nghiem cho nhting phtfdng phap ch^n doan, dieu tri, nghien ctfu khoa hoc khi chtfa dtfdc phep cua B6 Y te va stf chap nhan cua ngtfdi benh. 3. Ton trong quyen dtfdc kham benh, chtia benh cua nhan dan. Ton trong nhting bi mat rieng ttf cua ngtfdi benh, khi tham kham, cham soc can dam bao kin dao va lich stf. Quan tam den ngtfdi benh trong dien chinh sach tfu dai xa hoi. Khong dtfdc phan biet doi xtf vdi ngtfdi benh. Khong dtfdc cd thai do ban dn, lam dung nghe nghiep va gay phien ha cho ngtfdi benh. Phai trung thtfc khi thanh toan cac chi phi kham benh, chtia benh. 4. Khi tiep xuc vdi ngtfdi benh va gia dinh ho luon cd thai do niem nd, tan tinh, trang phuc phai chinh te, sach se de tao niem tin cho ngtfdi benh. Phai giai thich tinh hinh benh tat cho ngtfdi benh va gia dinh ho hieu de cung cong tac dieu tri. Pho bien cho ho ve che do, chinh sach, quyen ldi va nghia vu cua ngtfdi benh, dong vien an ui, khuyen khich ngtfdi benh dieu tri, tap luyen de chong hoi phuc. Trong trtfdng hdp ngtfdi benh nang hoac tien ltfdng xau cung phai het long ctiu chtia va cham soc den cung, dong thdi thong bao cho gia dinh ngtfdi benh biet. 5. Khi ca'p ctiu phai khan trtfdng chan doan, xtf tri kip thdi khong dtfdc dun day ngtfdi benh. 59 6. Ke ddn phai phu hdp vdi chan doan va dam bao stf dung thuoc hdp ly, an toan. Khong vi ldi Ich ca nhan ma giao cho ngiidi benh thuoc kem pham chat, thuoc khong dung vdi yeu cau va mtic do benh. 7. Khong dtfdc rdi bo vi tri trong khi lam nhiem vu, theo doi va xtf tri kip thdi cac dien bien cua ngtfdi benh. 8. Khi ngtfdi benh ra vien phai dan do chu dao, htfdng dan ho tiep tuc dieu tri ttf cham soc va giti gin stfc khoe. 9. Khi ngtfdi benh tii vong, phai thong cam sau sac, chia buon va htfdng dan giup dd gia dinh ho lam cac thu tuc can thiet. 10. That tha doan ket, ton trong dong nghiep, kinh trong cac b&c th&y, san sang truyen thu kien thtfc, hoc hoi kinh nghiem giup dd lln nhau. 11. Khi ban than co thieu sot phai tu giac nhan trach nhiem ve minh khong do loi cho dong nghiep, cho tuyen trtfdc. 12. Hang hai tham gia cong tac tuyen truyen giao due siic khoe, phong trao chong dich benh, ctfu chiia ngtfdi bi nan, om dau tai cong dong. Gildng m lu thtfc hien nep song ve sinh, giut gin moi trtfdng trong sach. Tlf Ll/ONG GIA • • Chon cau tra ldi dung nhat trong cac cau sau bang cach khoanh trdn vao chtf cai d dau cau 1. Pham chat dao dtfc dieu dtfdng dtfdc the hien: A. Y thtfc trach nhiem cao B. Trung thtfc, yeu nghe. C. Khan trtfdng, ttf tin D. Ca 3 y tren deu dung. 2. Ngtfdi dieu dtfdng khi cham soc ngtfdi benh phai: A. Giup dd ho khi co dieu kien. B. Tao dieu kien de gia dinh cham soc ngtfdi benh C. De ngtfdi nha cua ngtfdi benh luon dtfdc d ben canh ho. D. Khong dtfdc ttf choi giup dd ngtfdi benh. 3. Khi cham soc ngtfdi benh, dieu dtfdng can phai chu trong den: A. Mau sac da. 60 B. Cac tin do ton giao. C. Nhiing ngtfdi la quan chtic chinh tri. D. Xoa bo moi quy dinh. Phan biet dung, sai ca c cau sau bang cach dien dau (v) vao cot A ch o cau dung, cot B ch o cau sai. TT Noi dung A B 4Dao dtic dieu diidng phai phu hdp vdi tinh da dang cua cong tac dieu dtfdng. 5 NgUdi benh co quyen dtfa ra quyet dinh cua ho. 6NgUdi dieu dtfdng co trach nhiem nang cao stic khoe cho ngtfdi benh. 7Cham soc dieu dtfdng phai chu y den ngtfdi co dia vi trong xa hoi. 8 Ngtfdi dieu dtfdng phai ttf lap trong cong tac cham soc. 9Ngtfdi dieu dtfdng co the ttf choi yeu cau can giup dd cua ngtfdi benh. 10 Quy tac dao dtic dieu dtfdng chi bao gom nhting chuan mtfc ve ting xti. 61 NHU CAU CO BAN CClA CON NGtfdl MMC Tl£U 1. Mo ta dtfdc nhu cau cd ban cua con ngiidi theo phdn cap cua Maslow. 2. Gidi thich diidc sii lien quan givta nhu cau va, diiu dtfdng. 3. Ke dtfdc 14 n