🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Điểm Sáng Xây Dựng Nông Thôn Mới Tập II Ebooks Nhóm Zalo ĐIỂM SÁNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẬP II Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o NhiÒu t¸c gi¶ §IÓM S¸NG X¢Y DùNG N¤NG TH¤N MíI TËP II nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt Hµ Néi - 2014 Nhµ xuÊt b¶n v¨n ho¸ d©n téc nhãm thùc hiÖn - TỤÊ MINH - §¥N tH¦¥NG - Vò PH¦¥NG - Minh Anh Lêi nhµ xuÊt b¶n Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia x©y dùng n«ng th«n míi lµ mét trong nh÷ng néi dung, nhiÖm vô quan träng ®Ó triÓn khai NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø b¶y Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khãa X vÒ n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n. §©y lµ mét Ch−¬ng tr×nh tæng thÓ mang tÝnh dµi h¹n vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, chÝnh trÞ vµ an ninh quèc phßng ë n«ng th«n. ViÖc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng vµ ®êi sèng cña h¬n 70% d©n sè trong c¶ n−íc. Sau gÇn 4 n¨m triÓn khai thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh, víi sù nç lùc cña toµn §¶ng, toµn d©n, bé mÆt n«ng th«n ë nhiÒu n¬i ®−îc ®æi míi, v¨n minh h¬n, kÕt cÊu h¹ tÇng thiÕt yÕu ®−îc n©ng cÊp, hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së tiÕp tôc ®−îc cñng cè, thu nhËp vµ ®iÒu kiÖn sèng cña nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn x©y dùng n«ng th«n míi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu g−¬ng n«ng d©n s¶n xuÊt giái; nhiÒu m« h×nh s¶n xuÊt hiÖu qu¶. §ã lµ nh÷ng ®iÓm s¸ng gãp phÇn lµm nªn thµnh c«ng cña Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia x©y dùng n«ng th«n míi. HiÖn nay, Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia x©y dùng 5 n«ng th«n míi giai ®o¹n 2010-2020 ®ang ®−îc tiÕp tôc thùc hiÖn. §Ó tuyªn truyÒn vµ nh©n réng ®iÓn h×nh trong Phong trµo x©y dùng n«ng th«n míi, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa d©n téc xuÊt b¶n bé s¸ch §iÓm s¸ng x©y dùng n«ng th«n míi. Bé s¸ch gåm nhiÒu tËp, mçi tËp cã chñ ®Ò riªng, b¸m s¸t Bé tiªu chÝ quèc gia vÒ x©y dùng n«ng th«n míi. Trong tõng tËp s¸ch, ®ång thêi víi viÖc giíi thiÖu mét sè “®iÓm s¸ng” trong Phong trµo x©y dùng n«ng th«n míi lµ viÖc cung cÊp mét c¸ch nh×n kh¸i qu¸t vÒ chñ ®Ò tËp s¸ch ®Ò cËp. TËp II cña bé s¸ch cung cÊp mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao thu nhËp cho ng−êi d©n; giíi thiÖu mét sè g−¬ng n«ng d©n s¶n xuÊt giái vµ mét sè m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ ë mét sè ®Þa ph−¬ng nh»m tuyªn truyÒn, cæ vò viÖc thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng n«ng th«n míi. Hy väng qua tËp s¸ch nµy b¹n ®äc cã thÓ tham kh¶o nh÷ng ®iÒu bæ Ých ®Ó ¸p dông cho ®Þa ph−¬ng vµ gia ®×nh m×nh. Th¸ng 11 n¨m 2014 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 6 chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ n©ng cao thu nhËp cho ng−êi d©n vÊn ®Ò träng t©m trong x©y dùng n«ng th«n míi Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ x©y dùng n«ng th«n míi giai ®o¹n 2010-2020 lµ néi dung quan träng nh»m hiÖn thùc hãa NghÞ quyÕt Trung −¬ng 7 vÒ n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n. Ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 800/Q§-TTg ngµy 4-6-2010. §©y lµ mét ch−¬ng tr×nh tæng thÓ mang tÝnh dµi h¹n vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, chÝnh trÞ vµ an ninh quèc phßng ë n«ng th«n, bao gåm 11 néi dung cÇn triÓn khai, thùc hiÖn ®ång bé, trong ®ã néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao thu nhËp cho c− d©n n«ng th«n lµ vÊn ®Ò võa cã tÝnh cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa l©u dµi; lµ vÊn ®Ò träng t©m cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng. ChØ cã trªn c¬ së ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng cña bµ con n«ng d©n míi cã thÓ gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò an sinh x· héi, xãa 7 ®ãi, gi¶m nghÌo bÒn v÷ng, gi¶m c¸c tÖ n¹n x· héi, n«ng d©n yªn t©m g¾n bã víi n«ng th«n vµ cã tÝch lòy ®Ó ®ãng gãp vµo x©y dùng h¹ tÇng n«ng th«n. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n©ng cao thu nhËp cho ng−êi d©n lµ nhiÖm vô khã kh¨n, nÆng nÒ, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu ngµnh. Vµ, trong ®iÒu kiÖn c− d©n n«ng th«n cßn nghÌo, nguån lùc hç trî ®Çu t− cña Nhµ n−íc cã h¹n, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch chung cßn nhiÒu bÊt cËp, ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu (c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¬ cÊu lao ®éng…), t¨ng nhanh vµ bÒn v÷ng thu nhËp cho c− d©n n«ng th«n, c¸c ®Þa ph−¬ng ph¶i chñ ®éng, s¸ng t¹o; quyÕt t©m, kiªn tr× trong c«ng t¸c l·nh ®¹o, chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn, ®ång thêi c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, nghÒ nghiÖp cÇn x©y dùng ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch chung tay víi ®Þa ph−¬ng, c¬ së vµ bµ con n«ng d©n míi cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng. QuyÕt ®Þnh sè 800/Q§-TTg ngµy 4-6-2010 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· nªu lªn n¨m néi dung c¬ b¶n ®Ó ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao thu nhËp cho c− d©n n«ng th«n trong giai ®o¹n 2010-2020: - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng hãa, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; 8 - T¨ng c−êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng; ®Èy nhanh nghiªn cøu øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng - l©m - ng− nghiÖp; - C¬ giíi hãa n«ng nghiÖp, gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch trong s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng− nghiÖp; - B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng theo ph−¬ng ch©m “mçi lµng mét s¶n phÈm”, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ theo thÕ m¹nh cña ®Þa ph−¬ng; - §Èy m¹nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng n«ng th«n, thóc ®Èy ®−a c«ng nghiÖp vµo n«ng th«n, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ chuyÓn dÞch nhanh c¬ cÊu lao ®éng n«ng th«n. §Ó ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao thu nhËp cho ng−êi d©n c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn quan t©m thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: - C¸c cÊp ñy ®¶ng, chÝnh quyÒn cÇn quan t©m ban hµnh c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt, ®Ò ¸n, kÕ ho¹ch, thµnh lËp Ban chØ ®¹o ®Ó l·nh ®¹o, chØ ®¹o thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt; ph©n c«ng nhiÖm vô râ rµng cho c¸c thµnh viªn; th−êng xuyªn kiÓm tra, ®«n ®èc, s¬ tæng kÕt, rót kinh nghiÖm mét c¸ch kÞp thêi. §ång thêi t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c¸c m« h×nh hay, c¸ch lµm cã hiÖu qu¶ ®Ó bµ con n«ng d©n ¸p dông vµo s¶n xuÊt. 9 - X¸c ®Þnh tiÒm n¨ng, lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng, kinh nghiÖm truyÒn thèng, kü n¨ng, kü thuËt cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, dù b¸o nhu cÇu thÞ tr−êng cña tõng lo¹i s¶n phÈm hµng hãa ®Þa ph−¬ng cã thÓ s¶n xuÊt. Trªn c¬ së ®ã x©y dùng §Ò ¸n ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cã tÝnh kh¶ thi, thiÕt thùc, hiÖu qu¶ phï hîp víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm cña ®Þa ph−¬ng, quyÕt t©m vµ tÝch cùc chØ ®¹o thùc hiÖn b»ng ®−îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. - Khai th¸c vµ ph¸t huy tèt c¸c tiÒm n¨ng lîi thÕ cña ®Þa ph−¬ng trªn tõng ngµnh, lÜnh vùc cô thÓ trªn c¬ së vËn dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh; tËp trung chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tõng b−íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng; tÝch tô ruéng ®Êt h−íng tíi x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng hãa; ph¸t triÓn c¸c tæ hîp s¶n xuÊt, c¸c lo¹i h×nh hîp t¸c x·, c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp; nghiªn cøu du nhËp c¸c m« h×nh s¶n xuÊt, ch¨n nu«i, ®−a c¸c lo¹i c©y, con gièng míi vµo ®Þa bµn, nh©n réng c¸c m« h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh cã hiÖu qu¶; ¸p dông tèt c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ míi, nhÊt lµ c¶i t¹o ®µn gia sóc vµ gièng lóa, ¸p dông c¬ giíi hãa vµo s¶n xuÊt, phßng chèng tèt dÞch bÖnh cho c©y trång, vËt nu«i; hç trî c¸c dÞch vô vËt t− n«ng nghiÖp 10 cho n«ng d©n; ®Èy m¹nh vµ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c tËp huÊn, tham quan häc hái m« h×nh, ®µo t¹o nghÒ cho n«ng d©n theo QuyÕt ®Þnh sè 1956/2009/Q§-TTg ngµy 27-11-2009 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ Phª duyÖt §Ò ¸n "§µo t¹o nghÒ cho lao ®éng n«ng th«n ®Õn n¨m 2020"; tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn ®æi ®Êt n«ng nghiÖp; chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i phï hîp ®Ó gia t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt. - CÇn x¸c ®Þnh ®Çu t− cho s¶n xuÊt lµ nhiÖm vô −u tiªn hµng ®Çu trong ®Çu t− ph¸t triÓn; huy ®éng c¸c nguån vèn ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, nhÊt lµ c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, thñy lîi néi ®ång; ®Çu t− kinh phÝ ®Ó c¶i t¹o ®ång ruéng, c¶i t¹o c¸c diÖn tÝch ®Êt hoang hãa ®−a vµo s¶n xuÊt. - Cã c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, thuÕ, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thu hót c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt, nhÊt lµ n«ng nghiÖp; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®ang kinh doanh c¸c mÆt hµng n«ng s¶n më réng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó bao tiªu s¶n phÈm cho ng−êi d©n; ®Æc biÖt lµ kh¬i dËy nguån vèn trong nh©n d©n ®Ó ®Çu t− vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt, ch¨n nu«i, më mang ngµnh nghÒ, dÞch vô,... X©y dùng c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña huyÖn vµ cña c¸c x· ®Ó hç trî nh©n d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §ã lµ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch 11 hç trî ng−êi d©n x©y dùng m« h×nh s¶n xuÊt míi; chÝnh s¸ch hç trî ng−êi d©n khi mïa mµng bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai, lò lôt, dÞch bÖnh; chÝnh s¸ch hç trî ng−êi d©n chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i, c¶i t¹o ®ång ruéng; c¸c cÊp, c¸c ngµnh cÇn quan t©m th¨m hái, ®éng viªn, kÞp thêi s¬ tæng kÕt c¸c phong trµo, c¸c m« h×nh kinh tÕ, vinh danh nh÷ng tËp thÓ, c¸ nh©n cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - Trªn thùc tÕ, ®Ó n©ng cao thu nhËp, nÕu chØ dùa vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thuÇn tóy th× kh«ng dÔ ®¹t ®−îc, ng−êi d©n cÇn ph¶i cã thªm nghÒ phô ®Ó t¨ng thu nhËp. V× vËy, cÇn quan t©m ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp, lµng nghÒ truyÒn thèng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng ®Ó t¹o thªm viÖc lµm cho ng−êi d©n. §Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®Ó t¨ng nhanh thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng cho d©n c− n«ng th«n lµ néi dung träng t©m xuyªn suèt cña qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, ®ßi hái c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c hé gia ®×nh ph¶i chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng, nguån vèn tù cã, kiÕn thøc, kü n¨ng, kinh nghiÖm truyÒn thèng... ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, t¹o thªm ngµnh nghÒ, viÖc lµm míi. C¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan chuyªn m«n trong hÖ thèng chÝnh trÞ cã tr¸ch 12 nhiÖm hç trî, h−íng dÉn, chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt, cung øng, dÞch vô c¸c lo¹i gièng c©y trång, vËt nu«i, vËt t− hµng hãa chÊt l−îng tèt, tæ chøc hÖ thèng chÕ biÕn, tiªu thô n«ng s¶n hµng hãa kÞp thêi cho bµ con n«ng d©n. Rµ so¸t l¹i c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, lång ghÐp c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®Þa ph−¬ng, c¬ së vµ nh©n d©n dÔ dµng tiÕp cËn ®−îc c¸c nguån vèn hç trî ®Çu t− cña Nhµ n−íc, nguån vèn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó th©m canh, më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, dÞch vô míi. Môc tiªu cuèi cïng cña viÖc x©y dùng n«ng th«n míi lµ lµm cho n«ng th«n ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ng−êi d©n kh«ng ngõng c¶i thiÖn. §Õn nay, sau h¬n 3 n¨m thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi trong c¶ n−íc, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n c− ë c¸c vïng n«ng th«n ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo ®¹t kÕt qu¶ tÝch cùc. NhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· cã c¸ch lµm hay ®Ó ®Èy nhanh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n. C¬ cÊu ngµnh, nghÒ ë n«ng th«n chuyÓn dÞch theo h−íng tÝch cùc, sè l−îng, tû träng sè hé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thñy s¶n ngµy cµng gi¶m, trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô ngµy cµng t¨ng. Theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra n«ng th«n, n«ng nghiÖp vµ thñy 13 s¶n n¨m 2011 cña Tæng côc Thèng kª, n¨m 2011, sè hé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thñy s¶n lµ 9,53 triÖu hé (chiÕm 62,2%), gi¶m 248 ngh×n hé so víi n¨m 2006 (chiÕm 71,1%); sè hé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô: 5,13 triÖu hé, t¨ng 1,67 triÖu hé so víi n¨m 2006. TÝnh chung trong giai ®o¹n 2001-2011, sè hé n«ng, l©m, thñy s¶n cø qua 5 n¨m l¹i gi¶m ®i kho¶ng tõ 9% ®Õn 10%. §Õn n¨m 2011, ®· cã 13/63 tØnh, thµnh phè cã tû träng hé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô chiÕm trªn 40% tæng sè hé n«ng th«n, trong khi n¨m 2006 con sè nµy chØ cã ë 5/63 tØnh, thµnh phè. TÝnh theo vïng, tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, nghÒ hé n«ng th«n tõ n«ng, l©m, thuû s¶n sang c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô râ nÐt nhÊt lµ ë vïng §«ng Nam Bé vµ sau ®ã lµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång. ChÝnh tõ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, nghÒ theo h−íng c«ng nghiÖp hãa ®· dÉn tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ë n«ng th«n. N¨m 2011, trong tæng sè 32 triÖu ng−êi trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n, cã 59,6% lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thñy s¶n, gi¶m m¹nh so víi møc 70,4% cña n¨m 2006; 18,4% tæng sè lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, x©y dùng, t¨ng kh¸ 14 nhanh so víi møc 12,5% cña n¨m 2006 vµ 20,5% lµ lao ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô (n¨m 2006, tû lÖ nµy lµ 11,9%). Cßn l¹i lµ lao ®éng ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Tr×nh ®é chuyªn m«n cña lao ®éng n«ng th«n còng tõng b−íc ®−îc n©ng cao. Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt tõ s¬ cÊp trë lªn n¨m 2011 chiÕm tû lÖ 11,2% (n¨m 2006 chØ ®¹t 8,2%), trong ®ã, tr×nh ®é trung cÊp lÇn l−ît ë c¸c n¨m 2011, 2006 lµ 4,3% vµ 3%; tr×nh ®é ®¹i häc lµ 2,2% vµ 1,1%. Do c¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu lao ®éng chuyÓn dÞch tÝch cùc, tr×nh ®é cña ng−êi lao ®éng n«ng th«n ®−îc n©ng cao nªn thu nhËp vµ tÝch lòy cña hé gia ®×nh n«ng th«n ngµy cµng t¨ng lªn. Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, t¹i thêi ®iÓm ngµy 1-7-2011, vèn tÝch lòy b×nh qu©n mét hé n«ng th«n ®¹t 17,4 triÖu ®ång, gÊp 2,6 lÇn so víi thêi ®iÓm ngµy 1-7-2006. NÕu lo¹i trõ yÕu tè tr−ît gi¸ th× vèn tÝch lòy b×nh qu©n mét hé n«ng th«n n¨m 2011 t¨ng kho¶ng 41% so víi n¨m 2006, t¨ng cao h¬n so víi møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña n−íc ta trong thêi kú 2006- 2011 (gÇn 40%). S¶n xuÊt ngµy cµng ®a d¹ng c¶ vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm vµ lo¹i h×nh tæ chøc. Tuy s¶n xuÊt n«ng hé nhá vÉn chiÕm tû träng lín, nh−ng hÖ thèng 15 s¶n xuÊt quy m« võa vµ lín ®ang h×nh thµnh, ®Æc biÖt trong ch¨n nu«i, trång lóa, nu«i trång thñy s¶n vµ trång c©y l©u n¨m. Tæng sè trang tr¹i ®¨ng ký n¨m 2010 ®· t¨ng 2,5 lÇn so víi n¨m 2000. §¸ng chó ý, xu thÕ ®a d¹ng hãa tæ chøc s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn, song song víi h×nh thøc truyÒn thèng nh− hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, c¸c nhãm kinh tÕ phi chÝnh thøc, dùa trªn nguyªn t¾c liªn kÕt kinh tÕ tù nguyÖn gi÷a c¸c n«ng hé ®· trë nªn phæ biÕn h¬n. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, h×nh thøc hîp ®ång tiªu thô n«ng s¶n ®ang ph¸t triÓn, g¾n kÕt n«ng d©n s¶n xuÊt nguyªn liÖu víi nhµ m¸y chÕ biÕn vµ th−¬ng m¹i. NhiÒu m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt míi xuÊt hiÖn. §¸ng chó ý, m« h×nh C¸nh ®ång mÉu lín hay “C¸nh ®ång liªn kÕt” thêi gian qua ®· dÇn ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ ®ang ®−îc nh©n réng. Theo tÝnh to¸n cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, n¨m 2012, mçi hÐcta lóa tham gia trong C¸nh ®ång mÉu lín, ng−êi s¶n xuÊt cã thÓ thu lêi thªm tõ 2,2 ®Õn 7,5 triÖu ®ång. Chi phÝ s¶n xuÊt gi¶m ®−îc tõ 10% ®Õn 15%, trong khi gi¸ trÞ s¶n l−îng t¨ng 20% - 25%. Cã thÓ nãi, C¸nh ®ång mÉu lín lµ mét trong nh÷ng lêi gi¶i cho c©u hái lµm thÕ nµo ®Ó gióp n«ng d©n cã thÓ tiÕp cËn c¸c lo¹i ph©n bãn, vËt t− n«ng nghiÖp ®Çu vµo phôc vô s¶n xuÊt víi gi¸ c¶ æn 16 ®Þnh vµ chÊt l−îng b¶o ®¶m, ®ång thêi t¨ng gi¸ b¸n n«ng s¶n ë ®Çu ra, gióp n©ng cao thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n. NhiÒu chuyªn gia cho r»ng ®©y lµ h−íng ®i tÊt yÕu, còng lµ gi¶i ph¸p thiÕt thùc nhÊt ®Ó tiÕn tíi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa lín trong t−¬ng lai. ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, nÕu diÖn tÝch lóa ®¨ng ký s¶n xuÊt theo m« h×nh C¸nh ®ång mÉu lín, ®Çu n¨m 2011 chØ cã kho¶ng 7.200 ha, th× ®Õn vô ®«ng xu©n n¨m 2012 diÖn tÝch nµy n©ng lªn 20.000 ha vµ ®Õn n¨m 2013 dù kiÕn ®¹t 100.000 - 200.000 ha, trung b×nh mçi tØnh ®¹t 10.000 - 20.000 ha (sè liÖu cña Côc Trång trät, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n). HiÖn nay, m« h×nh C¸nh ®ång mÉu lín kh«ng chØ giíi h¹n ë c¸c tØnh Nam Bé mµ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë c¸c vïng, miÒn trong c¶ n−íc. M« h×nh C¸nh ®ång mÉu lín kh«ng chØ giíi h¹n ë s¶n xuÊt lóa mµ ®ang ®−îc ¸p dông s¸ng t¹o sang c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nh− mÝa ®−êng, cµ phª, ®iÒu, chÌ, ch¨n nu«i thñy s¶n vµ rau qu¶ an toµn… Xu h−íng s¾p tíi, tõ c¸nh ®ång mÉu lín, c¸c ®Þa ph−¬ng sÏ x©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu lóa g¹o hµng ho¸ vµ x©y dùng th−¬ng hiÖu lóa g¹o tõ c¸c vïng nguyªn liÖu s¶n xuÊt theo VietGAP. Bªn c¹nh ®ã, m« h×nh chuçi s¶n xuÊt, th−¬ng m¹i, chÕ biÕn vµ ph©n phèi s¶n phÈm khÐp kÝn 17 còng ®ang dÇn phæ biÕn. §iÓn h×nh nh− c¸c m« h×nh tæ chøc ch¨n nu«i lîn vµ gia cÇm ë C«ng ty Cæ phÇn ch¨n nu«i ViÖt Nam; m« h×nh tæ chøc vïng nguyªn liÖu s¶n xuÊt chÕ biÕn c¸ tra thuéc C«ng ty Cæ phÇn thñy s¶n Hïng V−¬ng vµ C«ng ty Cæ phÇn xuÊt nhËp khÈu thñy s¶n An Giang... Trong m« h×nh nµy, doanh nghiÖp ®ãng vai trß nhµ ®Çu t−, ng−êi tæ chøc s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c¶ vai trß b¶o ®¶m thÞ tr−êng tiªu thô. N«ng d©n nhËn kho¸n theo ®Þnh møc chi phÝ vµ ®−îc hç trî mét phÇn chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n ban ®Çu, chi phÝ lao ®éng vµ s¶n xuÊt trªn ®Êt cña hä. M« h×nh sÏ thµnh c«ng h¬n khi doanh nghiÖp cã vèn lín, cã thÞ tr−êng tiªu thô æn ®Þnh. Ngoµi ra, cßn m« h×nh n«ng d©n gãp cæ phÇn víi doanh nghiÖp b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Theo ®ã, ng−êi n«ng d©n gãp cæ phÇn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo doanh nghiÖp vµ trë thµnh nh÷ng cæ ®«ng, ®−îc chia cæ tøc hoÆc ®−îc tuyÓn dông thµnh ng−êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l−¬ng, n«ng d©n tham gia vµo c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ nhËn tiÒn l−¬ng khi lao ®éng. H×nh thøc nµy xuÊt hiÖn nhiÒu trong ngµnh s¶n xuÊt cao su ë S¬n La, Lai Ch©u, §iÖn Biªn, Bµ RÞa - Vòng Tµu vµ ngµnh mÝa ®−êng ë Thanh Hãa. TÝnh ®Õn n¨m 2012, diÖn tÝch ®Êt gãp t¹i c¸c tØnh trång cao su ë T©y B¾c ®· ®¹t xÊp xØ 20.000 ha. 18 Dù kiÕn ®Õn n¨m 2020 lµ kho¶ng 50.000 ha. §iÓm m¹nh cña h×nh thøc liªn kÕt nµy lµ cã tÝnh hîp t¸c vµ chia sÎ rñi ro cao gi÷a n«ng d©n vµ doanh nghiÖp. Gãp cæ phÇn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt nh−ng vÒ mÆt ph¸p lý, n«ng d©n vÉn lµ chñ së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt. §Êt ®ai cña hä kh«ng bÞ thu håi hay bÞ buéc ph¶i b¸n ®Êt cho doanh nghiÖp nh− c¸c dù ¸n kh¸c. Cïng víi ®ã, thêi gian gÇn ®©y cßn cã hµng tr¨m m« h×nh c¸c hîp t¸c x· kiÓu míi ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ang s¶n xuÊt vµ kinh doanh kh¸ hiÖu qu¶, hç trî tèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn. §Æc biÖt, hiÖn nay, ®· xuÊt hiÖn m« h×nh doanh nghiÖp c«ng nghÖ cao trong n«ng nghiÖp. §¹i diÖn cho h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh nµy ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng m« h×nh nh− m« h×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh s÷a cña C«ng ty cæ phÇn TH True Milk, C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn s÷a Méc Ch©u; C«ng ty cæ phÇn c«ng nghÖ sinh häc rõng hoa §µ L¹t… §©y lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®i ®Çu trong ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Mét sè ®Þa ph−¬ng ®· h×nh thµnh c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g¾n víi du lÞch ë n«ng th«n, du lÞch kÕt hîp víi ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng. 19 Theo ®¸nh gi¸ cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt míi trong n«ng nghiÖp lµ rÊt phong phó, ®a d¹ng, hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ ë c¸c vïng, miÒn, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®Æc thï cña mçi lo¹i s¶n phÈm. Qua nh÷ng n¨m x©y dùng n«ng th«n míi, ng−êi d©n phÊn khëi tr−íc nh÷ng thay ®æi trªn quª h−¬ng. Nh÷ng g−¬ng n«ng d©n s¶n xuÊt kinh doanh giái, m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖu qu¶ xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu ë c¸c ®Þa ph−¬ng cho thÊy mét khi n¨ng lùc s¸ng t¹o cña ng−êi d©n trong phong trµo x©y dùng n«ng th«n míi ®−îc ph¸t huy th× sÏ t¹o nªn søc m¹nh ®−a ®Õn nh÷ng thµnh c«ng lín cho phong trµo x©y dùng n«ng th«n míi. 20 G¦¥NG N¤NG D¢N S¶N XUÊT GIáI Ng−êi phô n÷ Th¸i víi nghÒ dÖt thæ cÈm ChÞ §Ìo ThÞ H¹nh bªn s¶n phÈm vµ khung dÖt “Ng−êi Th¸i chóng em cã nhiÒu nÐt v¨n hãa ®éc ®¸o, trong ®ã trang phôc d©n téc ®−îc rÊt nhiÒu ng−êi yªu thÝch. Em rÊt tù hµo víi b¶n s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc m×nh vµ quyÕt t©m gãp phÇn lµm nã ®Ñp h¬n. Dï ngµy nay hiÖn ®¹i, cã nhiÒu hµng ho¸ ®Ñp víi chÊt l−îng tèt nh−ng 21 nh÷ng mÆt hµng thæ cÈm cña chóng em vÉn chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc…” - ®ã lµ lêi t©m sù tõ ®¸y lßng cña chÞ §Ìo ThÞ H¹nh. Nghe lêi t©m sù cña chÞ - ng−êi phô n÷ Th¸i ®ang ngµy ®ªm tÝnh to¸n, suy nghÜ ®Ó t×m c¸ch b¶o l−u vµ duy tr× b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, ®ång thêi t×m h−íng ®i míi cho nghÒ dÖt truyÒn thèng cña «ng cha, kh«ng mÊy ai biÕt ®−îc vî chång chÞ ®· tõng cã mét thêi gian lao ®ao v× −íc muèn gi÷ nghÒ. Bªn tiÕng thoi ®−a l¸ch c¸ch, chÞ §Ìo ThÞ H¹nh - Chñ nhiÖm Hîp t¸c x· Tr−êng Sinh - chuyªn s¶n xuÊt v¶i, ch¨n, gèi, ®Öm vµ nh÷ng mÆt hµng thæ cÈm ë Lai Ch©u t©m sù vÒ niÒm ®am mª s¾c mµu thæ cÈm vµ nh÷ng n¨m th¸ng khã kh¨n khi míi b−íc ch©n vµo nghÒ. Theo chÞ H¹nh th× tõ thuë Êu th¬, khi ®−îc kho¸c trªn m×nh bé ¸o cãm, kh¨n piªu víi nh÷ng hoa v¨n, s¾c mµu rùc rì, chÞ ®· c¶m thÊy h·nh diÖn vµ tù hµo v« cïng. Ng¾m nghÝa kü trang phôc m×nh ®ang mang trªn ng−êi, chÞ kh«ng thÓ t−ëng t−îng næi t¹i sao nã l¹i ®Ñp nh− vËy. Hoa v¨n mµu s¾c kÕt hîp rÊt khÐo lÐo, hµi hßa, tr«ng rùc rì nh− nh÷ng b«ng hoa rõng. ChÞ H¹nh ®· nhiÒu lÇn tù hái: Sao bµ m×nh, mÑ m×nh giái thÕ? Tõ nh÷ng nô b«ng, qu¶ g¹o, l¸ c©y, s¸p ong rõng mµ hä cã thÓ lµm nªn nh÷ng tÊm ¸o, tÊm kh¨n, c¸i ch¨n, c¸i ®Öm ®Ñp nh− tranh vÏ. Cø 22 thÕ chÞ bÞ nh÷ng tÊm thæ cÈm hót hån. ChÞ mª mÈn ®Õn nçi quªn ¨n quªn ngñ, thËm chÝ quªn c¶ häc hµnh mçi khi nh×n thÊy c¶nh c¸c bµ, c¸c mÑ, c¸c chÞ ngåi bªn khung cöi. Còng v× qu¸ mª m¶i víi nh÷ng tÊm thæ cÈm mµ kh«ng Ýt lÇn chÞ ®· bÞ m¾ng v× d¸m bá «n bµi, lÐn ®i xem ng−êi lín lµm v¶i, nhuém mµu, thªu kh¨n piªu. Lóc Êy, ®øa trÎ th¬ trong chÞ thÇm −íc mong sao m×nh mau lín ®Ó ®−îc tù tay cÇm kim x©u chØ, xe sîi, thªu hoa. ThÕ råi tranh thñ nh÷ng lóc cha mÑ kh«ng ®Ó ý, chÞ th−êng lÐn lÊy kim chØ häc thªu theo nh− nh÷ng g× ®· häc ®−îc sau mçi lÇn ngåi nh×n ng−êi lín thªu. MÆc dï kh«ng ®−îc chØ b¶o, l¹i lµm lÐn lót nh−ng nh÷ng s¶n phÈm mµ chÞ thªu ra rÊt ®Ñp, ®Õn nçi nhiÒu ng−êi ®· cÇm kim thªu ®Õn mÊy chôc n¨m trêi còng kh«ng cã ®−îc sù mÒm m¹i, hµi hßa, uyÓn chuyÓn nh− bøc thªu cña chÞ. Cø thÕ bªn c¹nh thêi gian ®i häc, gióp ®ì cha mÑ, mçi khi r¶nh rçi chÞ H¹nh l¹i miÖt mµi víi ®−êng kim mòi chØ. Khi ®Õn tuæi thiÕu n÷, chÞ H¹nh ®· lµ c« g¸i cã tµi thªu hoa, dÖt v¶i ®Ñp nhÊt ®Êt M−êng So. ChÞ H¹nh chia sÎ: "§Êt M−êng So chóng em cã nghÒ dÖt truyÒn thèng. §· lµ g¸i M−êng So mµ kh«ng biÕt thªu, biÕt dÖt coi nh− "mÊt ®iÓm lín"". Theo quan niÖm truyÒn thèng cña ng−êi Th¸i tr¾ng: “Con g¸i Th¸i tr¾ng khi ®i lÊy chång chØ cÇn cha mÑ ®Î 23 cho mang theo m×nh chiÕc khum c©u (l−îc m¸y dÖt v¶i) lµ coi nh− hån ma cña m×nh, nghÒ sèng cña m×nh ®· theo vÒ nhµ chång. Nhµ trai khi thÊy con d©u mang theo khum c©u vÒ lµ còng yªn t©m v× cã ®−îc c« con d©u toµn t©m, toµn ý”. §Ñp ng−êi, ®Ñp nÕt, l¹i cã tµi thªu dÖt, kh«ng Ýt ®¸m trai tr¸ng trong b¶n ngµy ®ªm rËp r×nh bªn cöa nhµ chÞ tÝnh chuyÖn hái c−íi, nh−ng v× qu¸ say mª víi nghÒ mµ chÞ H¹nh quªn lu«n c¶ chuyÖn chång con. Trong khi nh÷ng ng−êi b¹n cïng trang løa ®· lÇn l−ît v¸c khum c©u vÒ nhµ chång vµ con bång con bÕ, th× chÞ H¹nh vÉn say s−a víi nh÷ng chiÕc kh¨n piªu vµ nh÷ng b«ng hoa rõng. ChØ ®Õn khi cã mét ng−êi ®µn «ng còng toµn t©m toµn ý vµ cã niÒm ®am mª thùc sù víi nghÒ dÖt t×m ®Õn míi lµm siªu lßng ng−êi thiÕu n÷ bªn khung cöi. ChÞ t©m sù hµi h−íc: “Em sinh n¨m 1974, tuæi Hæ, khã t×m chång nªn tíi 20 tuæi míi cã ng−êi r−íc. Con g¸i Th¸i vïng cao mµ 20 tuæi míi cã chång lµ muén ®Êy”. Sau nh÷ng chia sÎ vÒ ®êi t− l¹i lµ nh÷ng tr¨n trë vÒ nghÒ: “Nh−ng lÊy ®−îc chång råi em còng vÉn chØ ®am mª mçi nghÒ thªu dÖt cña cha «ng, vµ còng chØ biÕt b¸m vµo nghÒ ®ã ®Ó kiÕm sèng. §−îc c¸i, chång em còng lµ ng−êi hiÓu biÕt vµ say mª nghÒ dÖt. VËy lµ chóng em tÆc l−ìi: BiÕt nghÒ nµo th× lµm b»ng nghÒ ®ã, s−íng - sèng s−íng, khæ - sèng khæ”. Còng tõ ®ã hai vî chång 24 chÞ b¾t ®Çu víi c«ng cuéc m−u sinh tõ nh÷ng tÊm thæ cÈm. Thêi ®iÓm vî chång chÞ H¹nh lµm nghÒ thæ cÈm còng lµ thêi ®iÓm "xuèng dèc" tét ®é cña mÆt hµng thæ cÈm. Thanh niªn, ng−êi giµ, con trÎ trong b¶n hÇu nh− ai còng sö dông quÇn ¸o may s½n. Nh÷ng bé quÇn ¸o may s½n trµn ngËp c¸c b¶n lµng. Nh÷ng chiÕc v¸y, ¸o b¾t m¾t cña phô n÷ Th¸i cø th−a dÇn trong nh÷ng buæi chî phiªn, trªn n−¬ng rÉy. ChØ cßn mét sè phô n÷ hoµi niÖm víi nÐt ®Ñp truyÒn thèng lµ cè gi÷ cho m×nh mét bé "b¶n s¾c" phßng khi lÔ héi, tiÕp t©n. C¸c c« g¸i trÎ kh«ng cßn quen víi khung dÖt, víi nh÷ng ®−êng kim thªu. C¸c ®iÓm s¶n xuÊt hµng thæ cÈm trªn ®Þa bµn, c¸c m¸y dÖt gia ®×nh còng bÞ "xãa tªn". V× thÕ, mÊy n¨m ®Çu, cuéc sèng cña vî chång chÞ H¹nh rÊt khã kh¨n, nhiÒu khi chØ lµ nhËn lµm gióp d©n b¶n nh÷ng ®å dïng nhá ®Ó duy tr× nghÒ, gi÷ kh¸ch... §ãi ¨n lµ mét chuyÖn nh−ng ®iÒu ®au lßng h¬n lµ ph¶i chøng kiÕn nghÒ truyÒn thèng cña «ng cha ®ang dÇn mai mét trªn chÝnh quª h−¬ng m×nh trong khi du kh¸ch l¹i rÊt thÝch nh÷ng tÊm dÖt thæ cÈm do ng−êi d©n téc thiÓu sè ë ®©y lµm ra. N¨m 1996, thÊy b«ng cña n«ng d©n lµm ra kh«ng b¸n ®−îc, trong khi nhiÒu phô n÷ rÊt giái nghÒ dÖt tr−íc ®©y nay rçi r·i, thiÕu viÖc lµm; chøng kiÕn sù mÊt dÇn cña nghÒ truyÒn thèng, 25 l¹i thÊy sù ®ãi nghÌo cña d©n b¶n v× kh«ng cã nghÒ m−u sinh, chÞ quyÕt t©m ph¶i kh«i phôc l¹i nghÒ truyÒn thèng cña cha «ng ®Ó võa gi÷ nghÒ võa t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho chÞ em phô n÷ trong b¶n. ChÞ chia sÎ: “Tr−íc t×nh c¶nh ®au lßng ®ã, m×nh lu«n day døt, ph¶i lµm g× ®ã ®Ó nghÒ truyÒn thèng ®· g¾n bã víi ng−êi d©n téc Th¸i tõ bao ®êi nay kh«ng biÕn mÊt, còng lµ gãp phÇn gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc m×nh. Qua ®ã còng cÇn ph¶i t×m mét h−íng lµm ¨n míi, gióp chÞ em d©n b¶n ®ì vÊt v¶ h¬n”. Qua t×m hiÓu thÞ tr−êng Trung Quèc, thÊy hµng thæ cÈm ë bªn ®ã tiªu thô ®−îc, chÞ H¹nh bµn víi chång "thö" kªu gäi chÞ em trong b¶n lËp thµnh mét nhãm s¶n xuÊt thæ cÈm. Lóc ®Çu chång chÞ kh«ng ®ång ý, anh vÉn b¨n kho¨n bëi vèn ®Çu t− nhiÒu, hai vî chång kh«ng cã tiÒn. H¬n n÷a, b©y giê rÊt Ýt ng−êi cßn cã høng thó víi nghÒ nµy nªn sî l¹i mang cña bá ®i. C©n nh¾c m·i, vî chång chÞ quyÕt ®Þnh ®¸nh liÒu mét phen xem sao. Vî chång chÞ ®i t×m mua l¹i nh÷ng m¸y dÖt, m¸y xe sîi cßn sãt l¹i trong d©n vµ huy ®éng nh÷ng ai t©m huyÕt víi nghÒ, tranh thñ lóc rçi r·i ®Õn x−ëng lµm thªm. "VËy mµ kh«ng ngê cã tíi c¶ chôc ng−êi nhËn tham gia, l¹i ®−îc Héi Phô n÷, Héi N«ng d©n, chÝnh quyÒn ñng hé, thÕ lµ chóng em thµnh lËp hîp t¸c x·. NghÒ thæ cÈm ë ®©y còng ®i lªn tõ ®ã. 26 B©y giê lµm kh«ng hÕt viÖc, doanh thu mét n¨m tíi hµng tû ®ång, t¹o viÖc lµm cho h¬n 10 c«ng nh©n vµ 60 lao ®éng kh«ng chuyªn nghiÖp trong huyÖn". B»ng sù tØ mØ, kiªn nhÉn vµ khÐo lÐo ®Õn l¹ th−êng, nh÷ng ng−êi phô n÷ trong hîp t¸c x· cña chÞ ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng nÐt ®Ñp riªng víi sù pha trén tinh tÕ gi÷a c¸c s¾c mµu, c¸c häa tiÕt hoa v¨n tinh x¶o ®Õn tõng ®−êng nÐt nhá. V× thÕ mµ c¸c s¶n phÈn dÖt do hîp t¸c x· cña chÞ lµm ra cã søc hót lín víi nh÷ng ®èi t¸c ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng lÇn giao dÞch víi kh¸ch hµng, chÞ nhËn thÊy, nÕu chØ b¸n hµng dÖt thæ cÈm th«i th× gi¸ trÞ kinh tÕ ch−a cao. Sau khi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu kü thÞ tr−êng, chÞ chuyÓn h−íng sang lµm c¸c s¶n phÈm thæ cÈm thªu tay nh−: kh¨n tr¶i bµn, tói x¸ch tay, vÝ ®ùng tiÒn... ®ang ®−îc kh¸ch hµng −a chuéng. B»ng lßng yªu nghÒ, sù nhanh nh¹y trong lµm ¨n kinh tÕ, vî chång chÞ H¹nh ®· thóc ®Èy nghÒ dÖt thæ cÈm cña ®Þa ph−¬ng ®i lªn, tõng b−íc ®øng v÷ng trªn thÞ tr−êng. Qua ®ã kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn ®−îc nghÒ truyÒn thèng cña cha «ng mµ chÞ ®· gi¶i quyÕt ®−îc c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng tr¨m lao ®éng n÷ trong b¶n. ThËm chÝ cã nh÷ng lao ®éng gÆp hoµn c¶nh khã kh¨n, chÞ cßn t¹o ®iÒu kiÖn c¶ chç ¨n, chç ë nh− 27 tr−êng hîp cña bµ Tµo ThÞ So, 75 tuæi - mét ng−êi giµ ®¬n th©n trong b¶n. Bªn chiÕc guång xe t¬ cò kü, bµ So võa khÐo lÐo biÓu diÔn nhÞp ®iÖu xe t¬ thµnh th¹o nh− mét nghÖ sÜ, võa t©m sù: “nghÒ dÖt thæ cÈm ë ®Êt Lai Ch©u ®ang mÊt dÇn nh−ng nhê vî chång chÞ H¹nh l−u gi÷ vµ ®Çu t− nªn nã míi ph¸t triÓn trë l¹i. NhiÒu n«ng d©n ë ®©y cã thªm thu nhËp tõ hîp t¸c x· nµy ®Êy. Nh− t«i, ®Õn giµ ch¼ng cã con c¸i ch¨m nom, chÞ H¹nh ®ãn vÒ ë lu«n trong x−ëng, l¹i cã viÖc lµm, mçi th¸ng thu nhËp còng ®−îc gÇn 1 triÖu. Nh÷ng thî dÖt trÎ h¬n th× dï lµm kh«ng ®ñ th¸ng còng ®−îc gÇn 2 triÖu ®ång. T«i còng nh− nh÷ng ng−êi ë ®©y sÏ sèng víi nghÒ thæ cÈm nµy th«i”. Khã kh¨n lín nhÊt víi chÞ H¹nh lóc nµy lµ ®ång vèn ®Ó tiÕp tôc më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Mét ®èi t¸c ®Õn tõ Trung Quèc rÊt chuéng hµng do hîp t¸c x· cña chÞ lµm ra vµ ®Æt hµng víi mét sè l−îng lín, nh−ng v× kh«ng cã m¸y nªn hîp t¸c x· cña chÞ chØ ®¸p øng ®−îc mét sè l−îng h¹n chÕ. H¬n n÷a, hiÖn nay bµ con n«ng d©n l¹i trång mét lo¹i b«ng míi lµ b«ng cao s¶n cho n¨ng suÊt vµ thu nhËp cao h¬n tr−íc, chÊt l−îng còng tèt h¬n b«ng cò rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, do m¸y xe sîi thñ c«ng nªn ®· h¹n rÊt nhiÒu vÒ n¨ng suÊt còng nh− hiÖu qu¶ c«ng viÖc. ¦íc m¬ lín nhÊt cña chÞ lµ vay 28 ®−îc kho¶ng 1 ®Õn 2 tû ®ång ®Ó ®Çu t− m¸y mãc, më réng nhµ x−ëng, tuyÓn thªm lao ®éng ®−a ®i ®µo t¹o nghÒ, nh»m n©ng cao thu nhËp cho doanh nghiÖp vµ cho c«ng nh©n… Khã kh¨n lµ vËy, nh−ng chÞ vÉn kh«ng lïi b−íc, vÉn tiÕp tôc nç lùc trªn con ®−êng g×n gi÷ vµ ph¸t triÓn nghÒ. Hîp t¸c x· dÖt thæ cÈm Tr−êng Sinh (Pa So, Phong Thæ, Lai Ch©u) cña chÞ ngµy ngµy vÉn nhén nhÞp kh¸ch ra, vµo trao ®æi, mua b¸n. TiÕng thoi ®−a l¸ch c¸ch, tiÕng m¸y xe sîi ch¹y r× rµo, nh÷ng b−íc ch©n hèi h¶ cña c¸c nh©n c«ng vµ s¾c mµu rùc rì cña hoa v¨n trªn c¸c mÆt hµng thæ cÈm... dÔ lµm ng−êi ta t−ëng nh− ®ang ®øng tr−íc héi chî hµng thæ cÈm d©n téc Th¸i. ChÞ phÊn khëi nãi: “Em nghÜ mét ngµy kh«ng xa, c¸c mÆt hµng thæ cÈm l¹i trë vÒ víi thêi hoµng kim nh− x−a”. Tõ chç nghÒ dÖt thæ cÈm truyÒn thèng cña cha «ng cã nguy c¬ bÞ biÕn mÊt, chÞ H¹nh ®· lµm “sèng l¹i” lµng nghÒ b»ng niÒm ®am mª víi nghÒ, b»ng t×nh yªu víi d©n b¶n. B©y giê, tiÕng khung dÖt l¹i vang lªn rén r· kh¾p c¸c b¶n lµng trªn ®Êt M−êng So. Chia tay víi nh÷ng x· viªn Hîp t¸c x· Tr−êng Sinh, t«i thÇm c¶m ¬n chÞ §Ìo ThÞ H¹nh vµ nh÷ng con ng−êi n¬i ®©y ®· cïng nhau v−ît khã, gi÷ g×n l¹i cho mai sau nghÒ thæ cÈm - nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc. Nh÷ng s¶n 29 phÈm cña Tr−êng Sinh h«m nay kh«ng chØ tiªu thô trong n−íc mµ cßn v−ît qua biªn giíi ®Õn víi nhiÒu d©n téc kh¸c trªn thÕ giíi nh− lêi qu¶ng b¸ v¨n hãa ViÖt Nam cña d©n téc Th¸i M−êng So. (Theo §T) 30 Thu nhËp hµng tr¨m triÖu ®ång mét n¨m tõ ch¨n nu«i X· héi hiÖn ®¹i cã rÊt nhiÒu g−¬ng phô n÷ v−¬n lªn lµm giµu, c¸c chÞ võa ®¶m viÖc nhµ l¹i cßn giái viÖc n−íc. C¸c chÞ kh«ng chØ thµnh c«ng trong sù nghiÖp nu«i d¹y con c¸i, gi÷ löa cho tæ Êm gia ®×nh, mµ trong lÜnh vùc lµm kinh tÕ, c¸c chÞ còng thu ®−îc rÊt nhiÒu thµnh qu¶ ®¸ng kh©m phôc. ChÞ Lß ThÞ Toµn lµ mét trong nh÷ng tÊm g−¬ng Êy. ChÞ Lß ThÞ Toµn, sinh n¨m 1960 - ng−êi con d©n téc Th¸i ë b¶n HiÖu, x· ChiÒng Sinh huyÖn TuÇn Gi¸o, tØnh §iÖn Biªn. ChÞ lµ c¸n bé Héi Phô n÷ x·. Vèn lµ mét ng−êi ham häc hái, l¹i lµ ng−êi d¸m nghÜ d¸m lµm, lu«n s¸ng t¹o trong lao ®éng s¶n xuÊt, v× thÕ chÞ kh«ng ngõng nç lùc s¶n xuÊt, tõng b−íc v−¬n lªn lµm kinh tÕ, ®−a gia ®×nh tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo. ChÞ ®· ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ trong lao ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®−a møc thu nhËp cña gia ®×nh lªn tíi hµng tr¨m triÖu ®ång/n¨m trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 31 Nãi vÒ chuyÖn lµm kinh tÕ cña gia ®×nh m×nh, chÞ Toµn chia sÎ: “Tr−íc ®©y gia ®×nh t«i còng nghÌo l¾m. Sèng chñ yÕu nhê nguån thu tõ trång trät, ch¨n nu«i theo thãi quen, tËp qu¸n s¶n xuÊt truyÒn thèng cña cha «ng, dùa vµo thiªn nhiªn lµ chñ yÕu. ThiÕu vèn, thiÕu gièng, l¹i ch−a biÕt ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt nªn n¨ng suÊt thÊp, ®êi sèng gÆp nhiÒu khã kh¨n. MÊy n¨m gÇn ®©y nhê mét sè chÝnh s¸ch −u ®·i cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, céng thªm sù gióp ®ì cña c¸c anh, chÞ ë Héi N«ng d©n, Héi Phô n÷ vµ c¸n bé lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng cÇm tay chØ viÖc, cho ®i xem mét sè m« h×nh trang tr¹i, m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh ë x· b¹n, céng víi sù häc hái kinh nghiÖm cña anh em, b¹n bÌ, tõ ®ã t«i ®· m¹nh d¹n cïng chång con lµm theo”. Nãi th× ng¾n gän nh− vËy nh−ng qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi s¶n xuÊt cña gia ®×nh chÞ kÐo dµi tíi vµi n¨m trêi v× "nã ph¶i qua mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nhËn thøc. BiÕt c¸ch lµm ¨n míi råi nh−ng mäi ng−êi còng ph¶i yªu, ph¶i thÝch míi lµm ®−îc". B¾t tay vµo s¶n xuÊt theo ph−¬ng thøc míi kh«ng ph¶i ®· thuËn lîi ngay tõ ®Çu. Víi diÖn tÝch ®Êt ®Ó trång lóa cña gia ®×nh chØ ván vÑn cã 0,3 ha, tuy gia ®×nh chÞ ®· ®æi míi cÊy 2 vô mçi n¨m, nh−ng còng chØ thu ho¹ch ®−îc kho¶ng 4 tÊn thãc/n¨m, chØ ®ñ cho 5 nh©n khÈu trong nhµ dïng. Tr¨n trë nhiÒu ®ªm, nghÜ 32 ®Õn 4 ha ®Êt rõng vÉn ch−a ®−îc sö dông ®óng môc ®Ých, chÞ quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi 3 ha sang ®Ó trång c©y ¨n qu¶, c©y lÊy gç vµ ch¨n nu«i. Khi ®ã nguån vèn cña gia ®×nh Ýt ái, chÞ ph¶i vay thªm cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi huyÖn 20 triÖu ®ång, huy ®éng thªm vèn cña b¹n bÌ, ng−êi th©n; tËp trung vµo ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. B¾t tay vµo ch¨n nu«i khã kh¨n kh«ng kÓ hÕt. Tõ c¸ch ch¨m sãc, lµm chuång tr¹i ch¨n nu«i, nguån thøc ¨n cung cÊp cho vËt nu«i ®Òu bì ngì víi chÞ. Thêi gian ®Çu do chÞ ch−a biÕt c¸ch phßng dÞch nªn gia sóc bÞ bÖnh, gÇy yÕu ph¶i nhê ®Õn sù hç trî cña c¸n bé thó y. §−îc sù h−íng dÉn, chØ b¶o tËn t×nh cña c¸n bé céng víi sù ham häc hái qua s¸ch b¸o, khi ¸p dông vµo thùc tÕ ch¨n nu«i ®em l¹i hiÖu qu¶ râ nÐt. Tr©u, bß nhµ chÞ ®· v−ît qua ®−îc dÞch bÖnh, ph¸t triÓn tèt, sím sinh s¶n. Nh÷ng con gièng trong løa sinh s¶n ®Çu tiªn, chÞ gi÷ l¹i, më réng diÖn tÝch chuång tr¹i ®Ó nh©n ®µn. 5 n¨m qua, tõ 4 con tr©u, bß gièng, ®Õn nay gia ®×nh chÞ ®· nh©n ®µn vµ mua thªm ®−îc 35 con tr©u, bß. H»ng n¨m, ®µn tr©u, bß ®Î thªm ®−îc tõ 9 ®Õn 10 con, sau khi b¸n con gièng, trõ chi phÝ, b×nh qu©n mçi n¨m gia ®×nh chÞ thu ®−îc kho¶ng 40 ®Õn 50 triÖu ®ång. C¸i lîi tõ ch¨n nu«i tr©u bß hµng hãa ®· râ. Nh÷ng thµnh c«ng b−íc ®Çu ®· khÝch lÖ chÞ nç 33 lùc v−¬n lªn lµm giµu. §Ó cã thªm miÕng ¨n, cña ®Ó, chÞ tiÕp tôc m¹nh d¹n ®Çu t− nu«i thªm 20 con lîn n¸i cïng nhiÒu gµ, vÞt. H»ng n¨m thu nhËp tõ nguån nµy ®−îc kho¶ng tõ 20 ®Õn 30 triÖu ®ång. Cã tiÒn, chÞ ®µo ®¾p, c¶i t¹o thªm 5.000 m2 ao ®Ó th¶ c¸, thu thªm ®−îc tõ 4 ®Õn 5 triÖu ®ång/n¨m, l¹i võa chñ ®éng trong viÖc c¶i thiÖn b÷a ¨n gia ®×nh. Cßn 1 ha diÖn tÝch ®Êt trång rõng, chÞ gãp vèn víi C«ng ty cæ phÇn cao su §iÖn Biªn ®Ó trång c©y cao su. Tr−íc sù "®æi ®êi" cña m×nh, chÞ Toµn chia sÎ: "Còng nhê chÞu khã häc hái mµ th«i. Bµ con vïng cao chóng t«i cã lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai vµ lao ®éng, nÕu chÞu häc, chÞu lµm, l¹i ®−îc Nhµ n−íc quan t©m th× ch¼ng mÊy mµ hÕt nghÌo". Kh«ng chØ hÕt nghÌo, chÞ Toµn cßn trë thµnh mét c¸n bé Héi Phô n÷ giái, ®−îc nhiÒu héi viªn trong vµ ngoµi x· kÝnh nÓ, tin yªu v× chÞ rÊt s½n lßng gióp mäi ng−êi gièng, vèn, kinh nghiÖm lµm ¨n. Kinh tÕ kh¸ gi¶, chÞ ®· cã ®iÒu kiÖn tèt ®Ó nu«i c¸c con ¨n häc ®Çy ®ñ. ChÞ b¶o: "Ba con cña t«i hiÖn ch¸u lín ®ang theo häc t¹i Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Th¸i Nguyªn, ch¸u thø hai ®ang häc nghÒ l¸i xe « t«, ch¸u thø ba ®ang häc trung häc phæ th«ng, kh«ng ch¸u nµo m¾c ph¶i tÖ n¹n x· héi. §ã lµ ®iÒu lµm vî chång t«i vui nhÊt". Mçi ng−êi cã mét c¸ch lµm giµu riªng, dùa vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña ®Þa ph−¬ng, kh¶ n¨ng 34 lao ®éng vµ kinh tÕ cña tõng gia ®×nh. §iÒu quan träng lµ cÇn ph¶i cã nghÞ lùc vµ ý chÝ v−ît khã ®i lªn. Khi ®· cã tinh thÇn quyÕt t©m th× mäi viÖc sÏ thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu (§T). (Theo §T) 35 Trang tr¹i trªn ®Ønh ®Ìo m©y Vïng ®Êt Táa T×nh, huyÖn TuÇn Gi¸o, tØnh §iÖn Biªn bÞt bïng m©y phñ ®−îc nhiÒu ng−êi biÕt ®Õn víi ®Þa danh ®Ìo Pha §in. N¬i tiÕp gi¸p cña ®Êt - trêi ngay bªn Quèc lé 6 lµ b¶n doanh cña tû phó Mïa Dòng Dua - mét n«ng d©n nghÌo v−ît khã. HiÖn nay trong tay anh ®ang së h÷u kho¶ng 23 ha rõng th«ng tù trång, mÊy hÐcta c©y ¨n qu¶, c©y l−¬ng thùc vµ rÊt nhiÒu vËt nu«i cã gi¸ trÞ. Sinh ra trong mét gia ®×nh nghÌo ¨n cßn ch−a ®ñ no nãi chi ®Õn chuyÖn häc hµnh, v× thÕ Mïa Dòng Dua sím ph¶i nghØ häc cïng bè mÑ tham gia s¶n xuÊt. Anh b¶o: “Ngµy x−a nhµ anh nghÌo l¾m”. Tuy míi häc hÕt cÊp II, nh−ng víi b¶n tÝnh nhanh nhÑn, th¸o v¸t, Mïa Dòng Dua trë thµnh x· viªn Hîp t¸c x· ch¨n nu«i bß x· Táa T×nh vµ ®−îc cö gi÷ vÞ trÝ kÕ to¸n. MÊy n¨m sau do hiÖu qu¶ thu ®−îc ngµy cµng gi¶m, hîp t¸c x· gi¶i thÓ. Dån hÕt sè tiÒn tÝch cãp cña c¶ gia ®×nh céng víi sè tiÒn vay thªm cña anh em, b¹n 36 bÌ, Mïa Dòng Dua mua l¹i 5 con bß c¸i do hîp t¸c x· b¸n thuéc diÖn thanh lý thu håi vèn. 5 con bß nµy thuéc lo¹i thÞt còng kh«ng bâ v× gÇy tr¬ x−¬ng. Anh em, b¹n bÌ ai còng khuyªn Dua nÕu Ýt tiÒn th× chØ chän mua lÊy 1 hoÆc 2 con nh−ng ph¶i bÐo tèt, chø mua vÒ nh÷ng c¸i khung x−¬ng di ®éng nµy th× nu«i thÕ nµo ®−îc. V× ®· tõng cã mét thêi gian lµm ë hîp t¸c x· cã ®−îc kinh nghiÖm vÒ ch¨n nu«i nªn anh Dua biÕt víi 5 con bß nµy nÕu ch¨m sãc tèt th× chØ mÊy th¸ng sau anh sÏ cã ®µn bß ®Ñp. LÇn ®Çu tiªn cã tíi 5 con bß lµ tµi s¶n riªng, vî chång Mïa Dòng Dua mõng l¾m. Ngµy ngµy anh ch¨m sãc ®µn bß nh− ch¨m sãc nh÷ng ®øa con cña m×nh. Anh ®i t×m nh÷ng b·i cá tèt, xanh non giµu d−ìng chÊt ®Ó c¾t vÒ cho bß ¨n. Ngoµi ra, anh cßn trång thªm mét sè lo¹i cá nh− cá voi cã hµm l−îng dinh d−ìng cao, rau muèng, rau lang däc c¸c bê suèi ®Ó cung cÊp thªm thøc ¨n cho bß. §Ó bß kh«ng bÞ thiÕu thøc ¨n, anh cßn tr÷ thªm c¶ cá kh«, r¬m kh«. §Æc biÖt, anh cßn chÕ biÕn r¬m thµnh thøc ¨n chua b»ng c¸ch dïng ph©n urª ®Ó ñ r¬m, võa gióp bß tiªu hãa tèt võa b¶o ®¶m dinh d−ìng cho bß. Nhê sù ch¨m sãc chu ®¸o cña vî chång anh, chØ sau vµi th¸ng 5 con bß trong chuång nhµ anh con nµo con nÊy bÐo nung nóc. 6 th¸ng sau, con bß c¸i lín nhÊt trong ®µn ®· sinh thªm cho anh 1 con 37 bª vµ anh ®· gi÷ l¹i ®Ó tiÕp tôc nh©n ®µn. §µn bß trong chuång nhµ anh theo thêi gian mçi n¨m mçi t¨ng. Nh×n thÊy thµnh qu¶ mµ m×nh ®¹t ®−îc, anh m·n nguyÖn v« cïng vµ cµng chó ý ch¨m sãc cÈn thËn h¬n. Chuång tr¹i ®−îc anh x©y cÊt s¹ch ®Ñp, tho¸ng m¸t vÒ mïa hÌ, Êm vÒ mïa ®«ng. §Þnh kú h»ng tuÇn anh tiÕn hµnh tiªu ®éc vµ dän dÑp ph©n, b¶o ®¶m chuång nu«i lu«n kh« tho¸ng. §Æc biÖt anh th−êng xuyªn dïng dÞch s¸t trïng ®Ó khö ®éc chuång nu«i. Thêi gian cø tiÕp nèi tr«i ®i, kh«ng phô c«ng ng−êi ch¨m sãc, 5 n¨m sau, ®µn bß cña anh Dua ®· lªn tíi gÇn 30 con, bµ con, anh em chßm xãm ai còng mõng cho vî chång anh. NhiÒu ng−êi thÊy Dua cã thu nhËp tèt nhê ch¨n nu«i bß nªn kÐo ®Õn ®Ó häc hái kinh nghiÖm. Ai ®Õn còng ®Òu ®−îc Dua h−íng dÉn chu ®¸o. Khi phong trµo nu«i tr©u th−¬ng phÈm në ré ë mét sè vïng quª kh¸c, t×m hiÓu thÊy nu«i tr©u l·i h¬n nu«i bß, bëi tr©u Ýt bÖnh, gi¸ t−¬ng ®èi æn ®Þnh, tr©u l¹i lµ gièng phµm ¨n, kh«ng vÊt v¶ c«ng ch¨m sãc. Ngoµi r¬m, cá, ng−êi nu«i kh«ng cÇn mua thªm thøc ¨n cho tr©u, h¬n n÷a l¹i kh«ng tèn c«ng lao ®éng, mét ng−êi cã thÓ ch¨n ®−îc c¶ mét ®µn lín. Sau nhiÒu ®¾n ®o vµ t×m hiÓu, vî chång anh Dua quyÕt ®Þnh b¸n ®i h¬n 20 con bß trong chuång ®Ó lÊy tiÒn mua thªm 5 con tr©u n¸i vÒ nu«i. Sè tiÒn cßn l¹i anh 38 dïng vµo viÖc tu söa nhµ cöa cho v÷ng ch·i h¬n. §· cã kinh nghiÖm tõ ch¨n nu«i bß nªn viÖc nu«i tr©u cña gia ®×nh anh kh«ng qu¸ khã kh¨n, l¹i s½n cã ®ång cá cho bß nªn kho¶n thøc ¨n cho tr©u kh«ng ®Õn nçi qu¸ vÊt v¶, kh«ng mÊt c«ng ch¨n d¾t mµ ®µn tr©u vÉn lín nhanh. Còng nh− ®µn bß, ®µn tr©u cña Dua sinh s«i ®Òu ®Òu nªn chØ kho¶ng 5 n¨m sau, tõ 5 con tr©u gièng ban ®Çu, b©y giê ®· lªn tíi h¬n 20 con. Mçi con tr©u b¸n ®i anh còng thu l·i c¶ chôc triÖu ®ång. Nhê sù nh¹y bÐn, d¸m nghÜ d¸m lµm, tinh thÇn quyÕt t©m v−ît khã, ch¼ng mÊy chèc Mïa Dòng Dua ®· trë thµnh «ng chñ tr©u, bß trªn ®Ønh Pha §in. H−ëng øng chñ tr−¬ng xãa bá c©y thuèc phiÖn, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, anh Dua cïng gia ®×nh ®· nhËn h¬n hai chôc hÐcta ®Êt trång rõng, trång c©y ¨n qu¶, tæ chøc s¶n xuÊt ®a d¹ng c¸c lo¹i c©y trång ®Ó lµm giµu. Trong tæng quü ®Êt ®−îc nhËn, Dua dµnh h¬n 2 ha ®Êt cho viÖc trång lóa n−¬ng, trång ng« vµ bÝ ®á… ®Ó b¶o ®¶m nguån l−¬ng thùc hµng ngµy cho gia ®×nh vµ lµm chç ch¨n th¶ tr©u bß. NhËn thÊy qu¶ t¸o mÌo ë mét sè n¬i b¸n ®−îc gi¸ mµ l¹i dÔ trång, phï hîp víi khÝ hËu l¹nh nh− Pha §in, anh Dua ®· mµy mß t×m hiÓu vµ ®i kiÕm h¹t gièng vÒ −¬m, trång trªn diÖn tÝch 39 h¬n 1 ha ®Êt. Cßn l¹i trªn 20 ha ®Êt rõng ®· nhËn, anh tóc t¾c ®µo hè trång th«ng ®u«i ngùa. X¸c ®Þnh ®i lªn tõ nghÒ n«ng nªn anh Dua rÊt chÞu khã häc hái, suy nghÜ ®Ó t×m ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt hµng ho¸ ®em l¹i lîi nhuËn cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, v−ên t¸o mÌo cña gia ®×nh anh ®· cho thu ho¹ch víi møc b×nh qu©n 1 triÖu ®ång/ngµy h¸i qu¶. Ngoµi ch¨n nu«i tr©u, bß, gia ®×nh anh cßn kÕt hîp nu«i thªm lîn, gµ M«ng, sãc, gµ l«i, gµ g«… Vµo th¨m trang tr¹i cña gia ®×nh anh thÊy rÊt nhiÒu khu chuång ch¨n nu«i ®−îc x©y dùng riªng biÖt. ChØ tay vÒ phÝa khu vùc ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm, anh b¶o: “MÊy tr¨m con gµ M«ng thuÇn chñng nµy cã gi¸ tíi 60 ®Õn 70 triÖu ®ång ®Êy. Cßn cÆp gµ l«i kia tuy míi nh©n gièng nh−ng ®· cã ng−êi tr¶ tíi gÇn 6 triÖu ®ång. Con sãc, con don b©y giê thµnh ®Æc s¶n, nÕu nu«i ®−îc th× còng cho thu tiÒn triÖu hµng ngµy dÔ nh− ch¬i”. (Theo §T) 40 TriÖu phó ë Noong Lµo §i gi÷a mµu xanh ngót ngµn cña chÌ, cµ phª n»m tr¶i dµi d−íi s−ên non cña hai dÉy Pu Ta Cao vµ Pu TÕnh H−¬n, «ng Lß V¨n Bun kÓ l¹i qu·ng ®êi c¬ cùc vµ nh÷ng n¨m th¸ng v−¬n lªn lµm giµu cña m×nh. §Ó cã mét rõng c©y c«ng nghiÖp xanh trï phó nh− ngµy h«m nay lµ c¶ mét sù quÆn th¾t vµ vËt v· ®Êu tranh t− t−ëng ®Ó «ng ®i ®Õn quyÕt ®Þnh trång c©y chÌ vµ cµ phª. B¶n th©n «ng rÊt muèn trång thö ®Ó t×m c¬ héi tho¸t nghÌo, nh−ng l¹i lo nÕu ph¸ bá hÕt c©y l−¬ng thùc chuyÓn sang trång c©y c«ng nghiÖp, kh«ng may thÊt b¹i th× vî con «ng ngay ®Õn b÷a ¨n còng kh«ng cã nãi g× ®Õn chuyÖn tho¸t nghÌo. Cuèi cïng «ng tÆc l−ìi thö mét lÇn xem sao vµ c¬ héi ®· ®Õn víi gia ®×nh «ng còng nh− rÊt nhiÒu bµ con kh¸c trªn ®Êt Noong Lµo, mét vïng ®Êt n»m tËn cïng phÝa t©y cña ChiÒng Pha, huyÖn ThuËn Ch©u, tØnh S¬n La. ¤ng Lß V¨n Bun sinh ra vµ lín lªn gi÷a m¶nh ®Êt Noong Lµo hiÓm trë bëi sù “cïm kÑp” cña hai d·y nói cã tªn lµ Pu Ta Cao vµ Pu TÕnh H−¬n. NghiÖt ng· h¬n n÷a lµ mïa h¹ th× 41 giã Lµo cø th«ng thèc thæi ë miÒn t©y vÒ, cßn mïa ®«ng th× giã l¹nh thæi buèt r¹t ®Õn mu«ng thó còng ph¶i bá ®i. Thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt ®· k×m h·m cuéc sèng cña gia ®×nh «ng vµ nh÷ng ng−êi d©n n¬i ®©y trong sù ®ãi nghÌo vµ l¹c hËu. MÆc dï ngµy ngµy cÇn cï, chÞu th−¬ng chÞu khã, nç lùc cµy cuèc trång trät ch¨n nu«i mong mét cuéc ®êi no Êm nh−ng thiªn nhiªn vÉn kh«ng chiÒu lßng ng−êi. N¨m nµo m−a thuËn giã hßa th× gia ®×nh «ng còng nh− bµ con trong b¶n cã ®−îc l−¬ng thùc ¨n cÇm cù trong nöa n¨m, cßn n¨m nµo thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt th× chØ cã cñ s¾n, cñ mµi, cñ n©u ¨n qua b÷a. §ãi kh¸t giµy xÐo t©m can «ng. Nh×n c¶nh vî con nheo nhãc «ng thÊy quÆn th¾t trong lßng. Nh−ng gi÷a ®åi ®Êt réng lín bao la ®Õn c©y cá còng kh«ng mäc næi nµy th× biÕt lµm g× mµ sèng? §ang ®au ®¸u mét nçi niÒm tr¨n trë, c¬ may ®· ®Õn víi «ng vµ bµ con d©n b¶n d−íi ch©n Pu Ta Cao. Vµ råi còng cã ngµy t−¬ng lai bõng s¸ng gi÷a b¶n lµng heo hót. Theo nh− «ng Lß V¨n Bun kÓ th× gia ®×nh «ng chÝnh thøc cã c¬ héi ®Ó ®i lªn Êy lµ tõ khi tØnh, huyÖn thÊy xãt xa cho h¬n tr¨m hÐcta ®Êt Noong Lµo bÞ hoang hãa, trong khi bµ con th× l¹i ph¶i ¨n cñ mµi, cñ n©u qua b÷a. Sau khi ®éi ngò kü s− n«ng nghiÖp ®Õn kh¶o s¸t khÝ hËu, thæ nh−ìng, ®Êt ®ai ë ®©y, 42 ch−¬ng tr×nh ®−a c©y chÌ vµ c©y cµ phª vÒ trång ®· ®−îc triÓn khai. Lóc ®Çu míi nghe vÒ dù ¸n, «ng vµ nhiÒu bµ con n¬i ®©y vÉn kh«ng tin vµo sù ®æi ®êi tõ viÖc trång c©y chÌ vµ cµ phª. Tuy biÕt cã tiÒn, ®−îc hç trî l−¬ng thùc ban ®Çu nh−ng «ng nghÜ: C©y ng«, c©y lóa sau khi trång 6 th¸ng lµ cã ¨n cßn kh«ng sèng næi, huèng chi mÊy c¸i c©y l¹ lÉm kia, sau khi trång ph¶i chê ®Õn 5 n¨m sau míi cho thu ho¹ch th× sèng sao næi. Còng gièng nh− «ng, tÊt c¶ bµ con d©n b¶n ®Òu kh«ng d¸m chuyÓn sang canh t¸c theo h−íng míi. D©n ch−a −ng bông, c¸n bé ®i vµ ®Õn nhiÒu lÇn, tËp trung vµo nãi chuyÖn víi d©n. ThÊy c¸n bé chÞu khã v−ît ®Ìo dèc ®Õn víi m×nh, “nãi” víi m×nh nhiÒu qu¸ nªn “nÓ lêi c¸n bé” «ng ®· m¹nh d¹n “xui” vî dµnh vµi ngh×n mÐt vu«ng ®Êt canh t¸c cña gia ®×nh ®Ó trång thö chÌ vµ cµ phª. Vµ khi ®· c−ìi trªn l−ng cäp råi cã xuèng còng kh«ng ®−îc, v× vËy «ng quyÕt t©m ®Çu t− toµn bé c«ng søc vµo viÖc ch¨m sãc c©y cµ phª víi −íc mong hai gièng c©y nµy sÏ gióp gia ®×nh m×nh ®æi ®êi. ¤ng th−êng xuyªn xuèng nói t×m mua nh÷ng cuèn s¸ch d¹y vÒ c¸ch ch¨m sãc c©y c«ng nghiÖp ®Ó tham kh¶o, cã g× kh«ng hiÓu «ng l¹i trùc tiÕp t×m gÆp c¸n bé khuyÕn n«ng ®Ó hái cho cÆn kÏ. §−îc sù ch¨m sãc kü l−ìng cña «ng, l¹i céng thªm c©y chÌ vµ cµ phª thÝch hîp víi khÝ 43 hËu thæ nh−ìng ë Noong Lµo, nªn chØ mét thêi gian ng¾n c©y ®· b¸m ®Êt ph¸t triÓn nhanh chãng. Míi ®Çu «ng Bun cïng gia ®×nh cßn dÌ dÆt. Sau nhËn thÊy hai thø c©y nµy ph¸t triÓn nhanh, «ng nghÜ ë m¶nh ®Êt kh« c»n nµy, ®Õn tr©u bß còng ch¶ bao giê “nghÜ” cã thÓ kiÕm cho m×nh mét bôi cá hoÆc khãm c©y, thÕ nh−ng c©y chÌ vµ c©y cµ phª ë ®©y l¹i xanh tèt, chøng tá sÏ høa hÑn nhiÒu ®iÒu. Suy nghÜ th«ng suèt, «ng quyÕt ®Þnh phñ kÝn 5 ha ®Êt canh t¸c nhµ m×nh b»ng c©y chÌ vµ cµ phª. Ngµy ngµy «ng say s−a ®Çu t− vèn vµ c«ng søc ®Ó ch¨m sãc chóng. §Êt kh«ng phô c«ng ng−êi, ch¼ng bao l©u, mµu xanh cña chÌ, cµ phª ®· phñ xanh ®Êt c»n mét thêi cña Noong Lµo. HiÖn t¹i víi 5 ha diÖn tÝch chÌ vµ cµ phª cña gia ®×nh «ng ®Òu ®Òu n¨m nµo còng cho thu nhËp trªn d−íi 100 triÖu ®ång. Khi ®· cã thu nhËp tõ c©y chÌ vµ cµ phª, «ng Bun l¹i tiÕp tôc ph¸t triÓn réng sang ch¨n nu«i. ¤ng lµm chuång tr¹i theo mét chu tr×nh khÐp kÝn, nh−ng vÉn gi÷ ®−îc sù tho¸ng m¸t ®Ó võa tr¸nh ®−îc giã Lµo vµ rÐt buèt g©y chÕt vËt nu«i, võa ®Ó cho vËt nu«i cã kh«ng gian tho¸ng ®Ó sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt còng kh«ng c¶n ®−îc ý chÝ vµ sù quyÕt t©m cña con ng−êi. §µn gia sóc cña «ng ngµy mét sinh s«i n¶y në trªn vïng ®Êt kh« c»n. 44 Tõ vµi ngh×n mÐt vu«ng ®Êt trång chÌ vµ cµ phª ban ®Çu, ®Õn nay toµn bé quü ®Êt ®ai cña gia ®×nh «ng ®· ®−îc phñ xanh bëi mµu chÌ vµ cµ phª. V−ên nhá tuæi nhÊt còng ®· ®−îc gia ®×nh «ng trång c¸ch ®©y kho¶ng 3 ®Õn 5 n¨m, cßn v−ên lín tuæi ®· ®−îc trång c¸ch ®©y c¶ chôc n¨m. HiÖn t¹i víi gÇn 5 ha chÌ vµ cµ phª kÕt hîp víi ch¨n nu«i gia sóc, mçi n¨m gia ®×nh «ng ®−îc thu l·i ®Õn vµi tr¨m triÖu. Cuéc sèng sinh ho¹t trong gia ®×nh «ng ®−îc c¶i thiÖn, bªn m©m c¬m, ngoµi nåi c¬m tr¾ng nh− niÒm khao kh¸t cña «ng bÊy l©u nay cßn cã thªm rau qu¶, thøc ¨n t−¬i tõ chÝnh nguån gia sóc cña gia ®×nh. ¤ng cßn x©y cÊt ®−îc mét ng«i nhµ ngãi 7 gian khang trang víi tiÖn nghi sinh ho¹t ®Çy ®ñ, hiÖn ®¹i gi÷a b¹t ngµn mµu xanh cña chÌ vµ cµ phª. 45 Còng gièng nh− gia ®×nh «ng Bun, nhiÒu gia ®×nh kh¸c ë Noong Lµo lµm theo dù ¸n trång chÌ vµ cµ phª cña Nhµ n−íc nh− gia ®×nh «ng Lß V¨n Chum, Lß V¨n Th−ng... HiÖn nay hä còng ®ang së h÷u nh÷ng ®åi chÌ, cµ phª b¹t ngµn. Mét nhµ trång, hai nhµ trång, ch¼ng bao l©u mµu xanh cña chÌ, cµ phª ®· phñ xanh ®Êt c»n mét thêi cña Noong Lµo. §Õn Noong Lµo h«m nay, kh¸c xa víi Noong Lµo mÊy n¨m vÒ tr−íc, ai còng ph¶i ng¹c nhiªn vÒ sù c¶i tiÕn trong s¶n xuÊt cña bµ con d©n b¶n n¬i ®©y. Cïng víi mµu xanh cña chÌ, cµ phª vµ tiÕng mâ tr©u lèc cèc, tiÕng chu«ng bß rØnh rang lµ sù xuÊt hiÖn ngµy mét nhiÒu cña c¸c gia ®×nh triÖu phó. (Theo §T) 46 N÷ triÖu phó trªn ®Ønh Pha §in Sinh ra trong mét gia ®×nh cã tíi 11 ng−êi con trªn ®Ønh Pha §in, còng gièng nh− bao ®øa trÎ kh¸c trong vïng, chÞ Mïa ThÞ Rïa ë x· Táa T×nh, huyÖn TuÇn Gi¸o, tØnh §iÖn Biªn lín lªn trong ®ãi khæ. Trªn ®Ønh ®Ìo Pha §in, ®ãi nghÌo, thÊt häc vµ l¹c hËu kh«ng chØ lµ nçi ¸m ¶nh cña riªng gia ®×nh chÞ Rïa mµ lµ t×nh tr¹ng chung, phæ biÕn cña hÇu hÕt c¸c hé ®ång bµo M«ng ë ®©y. C¸i bông cßn ch−a no th× nãi g× ®Õn chuyÖn häc hµnh. H»ng ngµy, chÞ Rïa vµ lò trÎ trong b¶n lªn nói t×m cñ rõng vÒ gióp gia ®×nh qua b÷a. Nçi kh¸t khao lín nhÊt cña chÞ vµ nh÷ng ®øa trÎ trong b¶n lµ cã ®−îc b¸t c¬m tr¾ng ®Ó ¨n, nh−ng còng khã v« cïng. Cµng lín lªn, chÞ Rïa cµng thÊm thÝa nçi nhäc nh»n cña c¶nh nghÌo ®ãi, c¬ hµn. Kh«ng cam chÞu phËn nghÌo, sau khi lËp gia ®×nh vî chång chÞ cïng chung ý chÝ, quyÕt t©m v−ît lªn gian khã. Vî chång ®ång cam céng khæ b¶o ban nhau lµm ¨n. Nhê vËy, ch¼ng mÊy chèc gia ®×nh chÞ ®· tho¸t nghÌo, tõng b−íc v−¬n lªn lµm giµu. 47 N¨m 1992, chÞ Rïa lÊy chång. T×nh c¶nh gia ®×nh nhµ chång còng kh«ng khÊm kh¸ h¬n lµ mÊy, c¬m vÉn kh«ng ®ñ ¨n. NghÜ ®Õn t−¬ng lai mµ lßng chÞ chua xãt. ChÞ kh«ng muèn nh÷ng ®øa con cña m×nh sinh ra l¹i nèi tiÕp vßng luÈn quÈn cña ®ãi nghÌo nh− bè mÑ chóng. ChÞ cµng kh«ng muèn chóng cø m·i thÊt häc kh«ng ®−îc biÕt tíi sù kú diÖu cña c¸i ch÷ nh− m×nh. NhiÒu ®ªm n»m ngñ, hai vî chång thao thøc bµn tÝnh: NÕu cø xoay së lµm 3.000m2 n−¬ng rÉy nh− bè mÑ th× cho dï cã lµm hÕt c¶ ®êi hai vî chång th× vÉn kh«ng thÓ xãa ®−îc c¸i ®ãi, c¸i nghÌo. Muèn tho¸t nghÌo th× vî chång ph¶i nghÜ c¸ch lµm kinh tÕ míi. Nh−ng nghÜ c¸ch g× khi ®ãi nghÌo lµ t×nh tr¹ng chung cña bµ con n¬i ®©y? Vµ gi÷a rõng nói b¹t ngµn nµy th× lµm g× ®Ó tho¸t khái ®ãi nghÌo? Vî chång chÞ tr¨n trë, loay hoay thö rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó lµm kinh tÕ nh−ng ®Òu ch−a thµnh c«ng. Cµng thÊt b¹i chÞ cµng nung nÊu quyÕt t©m ph¶i v−¬n lªn lµm giµu b»ng mäi c¸ch. §åi ®Êt bao la nµy sÏ cã c¸ch ®Ó sinh tån. Trêi kh«ng phô c«ng ng−êi khã, trong mét dÞp t×nh cê, mét ng−êi b¹n ®· cho chÞ 30 c©y sa nh©n gièng. Hä b¶o, c©y sa nh©n nµy kh¸ phï hîp víi ®ång ®Êt, thêi tiÕt khÝ hËu vïng Pha §in, trång sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Nh− ví ®−îc vµng, vî chång chÞ b¾t tay ngay vµo viÖc 48 trång sa nh©n. §Çu tiªn anh chÞ t×m hiÓu kinh nghiÖm trång, råi ®i m−în nh÷ng s¸ch b¸o cã h−íng dÉn c¸ch trång sa nh©n vÒ ®Ó ®äc, ¸p dông. Khi ®· n¾m v÷ng ®−îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kü thuËt trång, anh chÞ b¾t tay vµo chÆt ph¸t bá toµn bé nh÷ng c©y bôi, c©y d©y leo trong v−ên, chØ ®Ó l¹i mét sè c©y lÊy gç, ®Ó lµm bãng che cho c©y gièng. Sau ®ã bæ hè s©u 10 ®Õn 15 cm, cù ly 1x1m/hè, vun ph©n, ®Æt c©y gièng. Anh chÞ th−êng xuyªn nhÆt cá, ch¨m sãc, gi÷ ®é Èm cÇn thiÕt ®Ó c©y sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt. Khi c©y con lín, b¾t ®Çu ra chåi, anh chÞ tiÕn hµnh tØa bít nh¸nh võa gióp cho c©y ph¸t triÓn tèt. Võa trång, võa nh©n gièng, cø thÕ v−ên sa nh©n cña gia ®×nh anh chÞ ngµy cµng ®−îc më réng. Ch¼ng bao l©u, anh chÞ ®· phñ kÝn toµn bé c©y sa nh©n trªn diÖn tÝch ®Êt mµ bè mÑ hai bªn cho khi míi lËp gia ®×nh. Ngoµi ra vî chång chÞ cßn thÇu thªm ®åi cña Nhµ n−íc ®Ó tiÕp tôc nh©n gièng c©y sa nh©n. Trång sa nh©n n¨m 1994, ®Õn n¨m 1997 gia ®×nh chÞ ®−îc thu ho¹ch vô ®Çu tiªn. N¨m ®Çu tiªn do trång Ýt nªn chØ thu ®−îc 20 kg qu¶ sa nh©n kh«, b¸n ®−îc 1 triÖu ®ång. §Õn nay, vî chång chÞ ®· ph¸t triÓn ®−îc 2 ha diÖn tÝch sa nh©n, mçi n¨m thu 100 kg qu¶ kh«, b¸n ®−îc h¬n 20 triÖu ®ång. C©y sa nh©n ®· gióp gia ®×nh chÞ tõng b−íc tho¸t khái ®ãi nghÌo, æn ®Þnh cuéc 49 sèng. Ngoµi ra chÞ còng vÉn trång c¸c c©y l−¬ng thùc nh− lóa, ng«, s¾n ®Ó cung cÊp l−¬ng thùc cho gia ®×nh. Thµnh tÝch ®¸ng nÓ nhÊt cña chÞ Rïa lµ trång d−a mÌo tr¸i vô. Ng−êi M«ng th−êng trång d−a mÌo vµo ®Çu th¸ng 3, ®Õn th¸ng 6, th¸ng 7 th× thu ho¹ch. ChÞ nghÜ nÕu trång chÝnh vô th× ®Õn lóc thu ho¹ch, l−îng d−a nhiÒu nªn b¸n sÏ kh«ng ®−îc gi¸. ChÞ nghÜ, m×nh cÇn ph¶i cã c¸ch lµm riªng. NÕu trång sím h¬n, cã thÓ sÏ gÆp khã kh¨n do kh«ng hîp thêi tiÕt, nh−ng nÕu biÕt c¸ch ch¨m bãn vµ b¶o vÖ tèt th× kh«ng nh÷ng vÉn ®−îc thu ho¹ch mµ gi¸ c¶ l¹i cao gÊp ®«i gÊp ba d−a ®óng mïa. ThÕ lµ chÞ tiÕn hµnh trång d−a tõ th¸ng 1 vµ ®Õn th¸ng 3 khi bµ con míi b¾t ®Çu xuèng gièng th× chÞ ®· cã d−a ®Ó b¸n. Víi viÖc trång d−a tr¸i vô ®ã, chØ víi 5 tÊn d−a/vô chÞ ®· thu ®−îc 25 ®Õn 32 triÖu ®ång, hiÖu qu¶ lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi trång d−a chÝnh vô. Tõ trång sa nh©n, d−a tr¸i vô..., ®Õn nay hÔ cø nghe thÊy ë ®©u cã gièng c©y g×, gièng con g× mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao lµ vî chång chÞ l¹i ®Ìo nhau ®i t×m mua b»ng ®−îc ®Ó vÒ thö nghiÖm. HiÖn vî chång chÞ Rïa ®· lµ chñ trang tr¹i réng 5 ®Õn 6 ha, trong ®ã trång chñ yÕu lµ c¸c lo¹i c©y lóa, ng«, s¾n, sa nh©n, d−a mÌo, 50 ... th¶o qu¶…, bªn c¹nh ®ã vî chång chÞ cßn ch¨n ... . nu«i tr©u, bß, nhÝm… TÝnh ra, nhê trang tr¹i trång trät, ch¨n nu«i cña gia ®×nh chÞ mçi n¨m thu nhËp ®−îc kho¶ng gÇn 200 triÖu ®ång. Ngoµi kinh tÕ trang tr¹i cña gia ®×nh, vî chång chÞ cßn nhËn khoanh nu«i, b¶o vÖ 8 ha rõng. Tõ hiÖu qu¶ cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i trång trät kÕt hîp víi ch¨n nu«i, vî chång chÞ ®· d− gi¶ vèn liÕng, x©y ®−îc nhµ ngãi to, tho¸ng m¸t, réng r·i gi÷a b¶n víi ®Çy ®ñ tiÖn nghi sinh ho¹t. Tù vËn ®éng ®Ó tho¸t nghÌo, cã mét cuéc sèng no ®ñ, con c¸i ®−îc ®Õn tr−êng. NiÒm vui lín nhÊt cña anh chÞ lµ khi nh×n thÊy con c¸i dÇn tr−ëng thµnh, cã kiÕn thøc vµ ®−îc tiÕp thu víi nh÷ng tri thøc míi víi mét t−¬ng lai t−¬i s¸ng, ®iÒu mµ anh chÞ kh«ng cã ®−îc do c¸i ®ãi, c¸i khæ v©y kÝn. Tho¸t nghÌo, trë thµnh triÖu phó, vî chång chÞ Rïa lËp quyÕt t©m ph¶i gióp ®ì nh÷ng ng−êi cïng c¶nh ngé nh− m×nh tr−íc ®©y v−¬n lªn trong ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh còng nh− nu«i con ¨n häc. Víi 10 hé anh em trong nhµ kh«ng cã tr©u ®Ó cµy ruéng n−¬ng, vî chång chÞ ®· gióp mçi hé 500.000 ®ång ®Ó hä mua tr©u. Víi nh÷ng bµ con thiÕu tiÒn nu«i con ¨n häc, chÞ cho vay 3 ®Õn 5 triÖu ®ång. Nhµ nµo khã kh¨n qu¸ th× vî chång chÞ gióp lu«n. 51 Tõ kinh nghiÖm trång trät, ch¨n nu«i cña chÞ Rïa, ®Õn nay hÇu hÕt c¸c hé trong b¶n ®Òu lµm theo c¸ch lµm kinh tÕ cña vî chång chÞ. C¶ b¶n ®· trång d−a tr¸i vô, nhiÒu hé cßn biÕt trång sa nh©n, nu«i tr©u, bß.... (Theo §T) 52 TriÖu phó miÒn rõng M−êng Do vèn lµ vïng xa cña huyÖn Phï Yªn, tØnh S¬n La. §Õn M−êng Do, hái th¨m ®−êng vµo nhµ anh L−êng V¨n V−¬ng ë b¶n Han 2, bµ con d©n b¶n ai còng biÕt. Theo nh− ng−êi d©n ë M−êng Do cho biÕt: “Nã lµm giµu ®Õn c¸n bé x·, c¸n bé huyÖn cßn biÕt c¬ mµ. Tªn “nã” cßn ®−îc ghi c¶ vµo tê giÊy, cã c¸i dÊu ®á cña c¸n bé ®ãng råi göi ®i ®Ó ®ång bµo chç kh¸c häc hái ®Êy”. Tõ mét hé gia ®×nh nghÌo, c¬m kh«ng ®ñ ¨n, no ®ãi phËp phï, nhê chÝnh s¸ch hç trî vèn cña Nhµ n−íc vµ quyÕt t©m v−¬n lªn tho¸t nghÌo mµ anh V−¬ng tõng b−íc v−¬n lªn vùc dËy kinh tÕ gia ®×nh, lµm giµu tõ chÝnh ruéng ®Êt quª h−¬ng. HiÖn nay anh ®ang së h÷u trong tay h¬n 300 con tr©u bß, mÊy hÐcta ®Êt trång ®ç t−¬ng. B¶n Han 2, n¬i cã triÖu phó L−êng V¨n V−¬ng ë lµ mét trong 5 b¶n n»m ë khu Suèi Han, h×nh thµnh do nh÷ng ng−êi M−êng m¹n Hßa B×nh di d©n vÒ t¸i ®Þnh c− ®Ó nh−êng ®Êt cho thñy ®iÖn S«ng §µ h¬n 20 n¨m vÒ tr−íc. Anh V−¬ng t©m sù: “Tr−íc ®©y, còng nh− ®ång bµo M−êng trªn ®©y, gia ®×nh t«i còng khã 53 kh¨n, b÷a no b÷a ®ãi phËp phï l¾m. Quanh n¨m ®Çu t¾t mÆt tèi vÉn kh«ng ®ñ ¨n”. Còng nh− bµ con d©n b¶n, anh chØ biÕt trång lóa, trång ng« theo kiÓu qu¶ng canh. Trång nhiÒu nh−ng do kh«ng cã kü thuËt, kh«ng cã vèn ®Çu t− ch¨m sãc, ®Êt ®ai b¹c mµu kh«ng ®ñ dinh d−ìng nu«i c©y nªn vô mïa thu vÒ kh«ng ®−îc lµ bao. §ã lµ ch−a kÓ ®Õn nh÷ng n¨m m−a Ýt, ruéng n−¬ng nøt nÎ th× gÇn nh− lµ mÊt tr¾ng. §ãi ¨n kÐo dµi, nhiÒu lÇn anh nghÜ ph¶i thay ®æi c¸ch lµm ¨n, thö trång mét vµi lo¹i c©y kh¸c xem ®êi sèng cã ®−îc c¶i thiÖn h¬n kh«ng. Êp ñ kh¸t väng ®æi ®êi tõ bao n¨m nay nh−ng “c¸i khã bã c¸i kh«n”, anh biÕt lµm g× ®Ó thay ®æi cuéc sèng b©y giê? Bëi khi ®ã ®−êng s¸ ch−a ®−îc th«ng, M−êng Do bÞ ng¨n c¸ch víi bªn ngoµi, biÕt häc hái ai kinh nghiÖm lµm ¨n? §ã lµ ch−a kÓ cã nghÜ ra c¸ch lµm míi hay ®−îc h−íng dÉn c¸ch lµm th× lÊy ®©u ra vèn ®Ó ®Çu t−? Cø thÕ anh r¬i vµo vßng luÈn quÈn. C¸i nghÌo c¸i ®ãi cø suèt ngµy r×nh rËp khiÕn anh kh«ng ®ªm nµo ®−îc yªn giÊc. ThÕ råi c¬ may ®· ®Õn víi anh vµ bµ con d©n b¶n n¬i ®©y khi §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−a ra c¸c dù ¸n hç trî nh©n d©n miÒn nói vïng s©u vïng xa ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c ch−¬ng tr×nh 134, 135 ®ång lo¹t ra ®êi ®· hç trî ng−êi d©n rÊt nhiÒu trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Sau ®iÖn, ®−êng, 54 tr−êng, tr¹m, chî th× c¸c nguån vèn kh¸c nh− vèn cho Ch−¬ng tr×nh 167, vèn Ch−¬ng tr×nh 30a tiÕp tôc ®−îc triÓn khai ®Ó hç trî cho ng−êi d©n ®· gióp anh V−¬ng còng nh− nhiÒu hé d©n n¬i ®©y tù tin ph¸t triÓn kinh tÕ. Cïng víi vèn, c¸c ch−¬ng tr×nh lµm ¨n, c¸c kinh nghiÖm kü thuËt, ch¨n nu«i vµ gieo trång còng ®· ®−îc ®Þnh h×nh, theo ch©n c¸n bé lªn ®Õn víi tõng hé d©n. Ngoµi lóa th× c¸i c¬ b¶n nhÊt lµ viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng lín vÒ c¸i ¨n vµ thu nhËp cho d©n. Sau mét thêi gian thö nghiÖm, c©y ®ç t−¬ng ®−îc ®−a vµo trång ®¹i trµ ë M−êng Do ®· ®em l¹i nguån thu lín cho d©n. Nh− n¾ng h¹n gÆp m−a rµo, sau bao n¨m chê ®îi, giê ®©y anh V−¬ng ®· cã c¬ héi ®−îc tháa nguyÖn −íc mong. Anh b¾t tay ngay vµo tËp trung s¶n xuÊt. Bªn c¹nh viÖc trång c©y l−¬ng thùc ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh b÷a ¨n trong gia ®×nh, anh m¹nh d¹n më réng chuång tr¹i ®Ó ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. §Ó cã ®µn ®¹i gia sóc nh− hiÖn nay, ngoµi viÖc tËn dông tr©u, bß gia ®×nh, bµ con ®Ó nh©n ®µn, anh cßn cïng vî con m¹nh d¹n vay vèn ®Ó mua thªm, më réng chuång tr¹i ch¨n nu«i. Víi mét träng t©m ®−îc x¸c ®Þnh, tõ chuång tr¹i ®Õn nguån thøc ¨n vµ viÖc vÖ sinh phßng dÞch bÖnh ®Òu ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o, l¹i thªm kü thuËt ch¨n nu«i ®−îc tiÕp cËn nªn ®µn tr©u, bß 55 cña anh ®· v−ît qua mäi bÖnh tËt, gi¸ rÐt ®Ó ph¸t triÓn. HiÖn sè l−îng ®µn tr©u, bß nhµ anh ®· lªn tíi con sè h¬n 300 con, ®ã lµ nh÷ng con ®· tr−ëng thµnh chø ch−a kÓ ®Õn rÊt nhiÒu nh÷ng con bª, nghÐ míi sinh. Theo nh− tÝnh to¸n s¬ qua, chØ cÇn b¸n víi gi¸ rÎ lµ 5 triÖu ®ång mét con, th× víi sè l−îng ®¹i gia sóc nh− hiÖn nay anh còng ®· së h÷u trong tay −íc chõng 1,5 tû ®ång. Bªn c¹nh viÖc ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, anh cïng víi vî con tiÕp tôc t¨ng gia s¶n xuÊt l−¬ng thùc. Sau khi ®−îc c¸n bé kü thuËt n«ng nghiÖp h−íng dÉn trång ®ç t−¬ng ®Ó thay thÕ cho c©y ng«, lóa kÐm n¨ng suÊt anh ®· tiÕn hµnh trång ®ç t−¬ng. §−îc sù h−íng dÉn kü thuËt tËn t×nh cña c¸n bé n«ng nghiÖp l¹i thªm c©y ®ç t−¬ng dÔ trång mµ kh«ng ®ßi hái qu¸ nhiÒu c«ng ch¨m sãc, ch¼ng mÊy chèc ®ång ®Êt nhµ anh b¹t ngµn mµu xanh cña ®ç t−¬ng. Vµo mïa ®ç t−¬ng ®−îc thu ho¹ch, ®Õn th¨m quan trang tr¹i s¶n xuÊt nhµ anh, mét kh«ng khÝ rén rµng lan táa kh¾p b¶n lµng. Mét mµu vµng hanh cña ®ç t−¬ng chÝn tr¶i réng kh¾p c¸nh ®ång. H×nh ¶nh triÖu phó V−¬ng ®ang lói hói cïng vî con thu ho¹ch ®ç t−¬ng tr«ng thËt ®Ñp m¾t. Vî chång con c¸i ®i tr−íc nhæ ®ç t−¬ng xÕp ®èng, sau ®ã lµ hµng tr¨m con tr©u, bß ®ang ®ñng ®Ønh “tËn thu” cá, loang kh¾p mét s−ên ®åi. Tr«ng khung c¶nh hÖt 56 nh− mét n«ng trang mµ ng−êi ta ®· tõng chøng kiÕn trªn phim ¶nh ë mét n¬i nµo ®ã. §Õn nhµ anh lóc nµy kh«ng cßn thÊy bãng d¸ng cña c¸i ®ãi c¸i kh¸t r×nh rËp n÷a. Anh chia sÎ: “N¨m nay ngoµi ng« th× ®ç t−¬ng ë M−êng Do còng kh¸ ®−îc mïa. ¦íc chõng n¨m nay, toµn vô, gia ®×nh t«i còng thu ®−îc kho¶ng 25 ®Õn 30 triÖu ®ång. So víi ng−êi n«ng d©n miÒn nói nh− thÕ lµ cao”, nh−ng theo anh V−¬ng “So víi gia ®×nh t«i, sè tiÒn thu Êy chØ ®ñ dïng cho… vî ®i chî th«i”. Nguån thu lín nhÊt cña gia ®×nh anh hiÖn nay vÉn lµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc mµ lín nhÊt lµ tr©u vµ bß. §Ó cã ®−îc thµnh c«ng nh− h«m nay chÝnh lµ nhê sù nç lùc lao ®éng kh«ng mÖt mái, sù nh¹y bÐn, biÕt tÝnh to¸n vµ quan träng lµ sù hç trî cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ nh÷ng c¸n bé n«ng nghiÖp ®· kh«ng qu¶n ng¹i khã kh¨n b¨ng ®Ìo v−ît nói ®Õn m¶nh ®Êt M−êng Do h−íng dÉn bµ con c¸ch lµm ¨n. Mçi n¨m häc mét Ýt, mçi n¨m thay ®æi mét Ýt, thÕ lµ cuéc sèng dÇn ®−îc c¶i thiÖn. Víi sè tiÒn lîi nhuËn thu ®−îc tõ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, anh V−¬ng kh«ng nh÷ng ®· ®−a gia ®×nh m×nh tho¸t khái ®ãi nghÌo mµ cßn x©y dùng ®−îc nhµ cöa khang trang vµ mua s¾m vËt dông sinh ho¹t cÇn thiÕt trong gia ®×nh. B¸t c¬m cña gia ®×nh anh b©y giê kh«ng cßn ph¶i 57 ®én cñ khoai, cñ d¸y n÷a mµ thay vµo ®ã ®· lµ nåi c¬m tr¾ng th¬m lõng mïi lóa n−¬ng vµ thøc ¨n ®Çy ®ñ. Giê ®©y lªn M−êng Do kh«ng chØ riªng gia ®×nh anh V−¬ng ®· cã cña ¨n cña ®Ó, mµ sè ng−êi giµu trªn ®Êt M−êng Do kh«ng thÓ kÓ hÕt. LÊp lã bªn vÖ ®−êng nh÷ng qu¸n hµng ®· ®−îc më ra, cã thÓ thÊy c¸c h×nh thøc dÞch vô còng b¾t ®Çu cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ë n¬i ®©y. HiÖn t¹i vÉn cßn manh món, nhá lÎ, nh−ng chØ mét thêi gian n÷a, theo ®µ ph¸t triÓn, c¸c qu¸n hµng nµy sÏ lµ c¸c ®¹i lý bÇy b¸n c¸c mÆt hµng cÇn thiÕt vµ lµ n¬i thu gom n«ng phÈm cña n«ng d©n. Cã ®−îc sù ®æi thay nh− trªn ph¶i kÓ ®Õn vèn cña Ch−¬ng tr×nh 30a. Nhê nguån vèn nµy mµ hÖ thèng c¸c tuyÕn ®−êng võa thiÕu, võa yÕu cña x· ®· ®−îc c¶i thiÖn mét c¸ch kiªn cè. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc th«ng th−¬ng trao ®æi mua b¸n n«ng, l©m s¶n cña ng−êi d©n. §ång thêi ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng, khoa häc kü thuËt còng ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn gióp bµ con lu«n tiÕp cËn víi nh÷ng ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt míi, hiÖu qu¶. Qua ®ã ®êi sèng cña nh©n d©n M−êng Do dÇn dÇn ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt, c¸i ®ãi, c¸i kh¸t ®ang lïi b−íc cho sù no Êm, h¹nh phóc. §−êng lªn M−êng Do cã xa, ®¸ nói cã gËp ghÒnh, nh−ng bï l¹i còng dÔ ®i v× tuyÕn ®−êng 58 liªn x· nµy ®· ®−îc kiªn cè hãa. §−êng tèt, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i nhiÒu nªn c¶m gi¸c trèng v¾ng vèn cã mµ ng−êi ta hay gÆp ë c¸c miÒn rõng ®· vîi ®i rÊt nhiÒu. L¹i thªm khung c¶nh ®åi nói ªm ®Òm, xanh ng¾t c©y, víi nh÷ng ng«i nhµ sµn ®Æc tr−ng cña ng−êi M−êng d−êng nh− lµm cho con ®−êng gÇn nh− ng¾n l¹i. Tõ tÊm g−¬ng lao ®éng cÇn cï v−¬n lªn tho¸t khái ®ãi nghÌo, nhanh chãng trë thµnh tû phó gi÷a chèn rõng s©u cña L−êng V¨n V−¬ng, cã thÓ thÊy bªn c¹nh ý chÝ vµ nghÞ lùc cña ng−êi d©n cßn ®ßi hái ph¶i cã sù chung tay, chung søc chung lßng cïng gióp nhau ph¸t triÓn cña ®ång bµo c¶ n−íc. §Êt ®ai n¬i ®©u còng lµ ®èng vµng nÕu chóng ta biÕt khai th¸c mét c¸ch hîp lý vµ biÕt sö dông ®óng môc ®Ých. VÉn cßn rÊt nhiÒu giÊc m¬ gi÷a chèn rõng s©u hay nh÷ng n¬i tËn cïng cña Tæ quèc ®ang mong mái mét vßng tay chia sÎ cña bµ con trªn kh¾p mäi miÒn ®Êt n−íc, v× vËy h·y dang réng vßng tay nh©n ¸i, vµ nh©n réng tÊm g−¬ng s¸ng cña nh÷ng con ng−êi v−ît ®ãi nghÌo ®i lªn nh− anh L−êng V¨n V−¬ng ®Ó khÝch lÖ tinh thÇn trong hä. (Theo §T) 59 Tû phó ë ®Êt nghÌo ChiÒng Khay vèn lµ x· heo hót cña huyÖn Quúnh Nhai, tØnh S¬n La. Së dÜ ChiÒng Khay c¸ch biÖt h¼n víi bªn ngoµi lµ do bÞ d·y nói Nong Tr¹ng ¸n ng÷. Nh÷ng n¨m tr−íc, còng do d·y Nong Tr¹ng ¸n ng÷ mµ ng−êi d©n n¬i ®©y nÕu muèn ra trung t©m ®Ó mua b¸n hay trao ®æi s¶n vËt do m×nh lµm ra th× ph¶i ®i mÊt c¶ ngµy ®−êng. Hä kh«ng d¸m v−ît qua d·y Nong Tr¹ng mµ ph¶i g¸nh gång n«ng l©m s¶n cña m×nh vßng qua M−êng Chiªn, M−êng Gi«n… víi hµng tr¨m ®Ìo, dèc, v× thÕ qu·ng ®−êng ®i dµi thªm ®Õn vµi chôc c©y sè. Ngay tõ khi trêi cßn tê mê s¸ng ng−êi d©n ®· ph¶i quÈy qu¶ ra chî, vËy mµ ®Õn tèi nhä mÆt ng−êi hä míi vÒ ®Õn b¶n. Sù c¬ nhäc vÒ ®−êng s¸ nµy lµm cho ChiÒng Khay ®ãi nghÌo vµ tôt hËu h¬n h¼n so víi nh÷ng vïng xung quanh. NhËn thÊy nh÷ng bÊt cËp trªn con ®−êng ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng ®Êt nµy lµ do bÞ c« lËp trong nói s©u rõng th¼m. §Ó t¹o c¬ héi cho ng−êi d©n n¬i ®©y tõng b−íc tho¸t nghÌo, ph¸t 60 triÓn kinh tÕ, viÖc ®Çu tiªn cÇn ph¶i lµm lµ më mét con ®−êng lín tõ trung t©m vµo tíi tËn b¶n. D−íi sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong x·, céng thªm vèn hç trî vµ tinh thÇn tù nguyÖn ®ãng gãp cña ng−êi d©n, toµn x· ChiÒng Khay ®· trë thµnh ®¹i c«ng tr−êng cïng nhau khai nói më ®−êng. Nhµ n−íc quan t©m, lßng d©n ®· thÊu, chØ non nöa n¨m trêi nç lùc “ph¸ s¬n, ®éng ®Þa” ®Ó më ®−êng, con ®−êng vµo víi ChiÒng Khay ®· h×nh thµnh víi 13 c©y sè. Giê trªn con ®−êng Êy xe ®· bon bon ch¹y. Hµng hãa vËn chuyÓn ng−îc xu«i tÊp nËp, thªm vµo ®ã lµ sù më mang giao l−u cña ng−êi d©n, c¸c m« h×nh kinh tÕ hé ®· b¾t ®Çu ®−îc h×nh thµnh. Con ®−êng më ra, kh«ng nh÷ng c¸i ®ãi, c¸i nghÌo bÞ xua ®uæi nhanh chãng ë tõng hé d©n mµ trong x· ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng tû phó. DÜ nhiªn cÊp bËc tû phó ë ®©y ch−a ®¹t “ai r«” so víi toµn quèc nh−ng nã ®· lµm Êm lßng ng−êi ®Õn vµ t¹o thªm sù høng khëi cho ng−êi d©n, ®em ®Õn cho ng−êi d©n nh÷ng hy väng vÒ sù tho¸t nghÌo cña m×nh. Trong hµng chôc nh÷ng ng−êi d©n ®· biÕt kiÕm no c¸i bông m×nh, biÕt v−¬n lªn ®Ó tho¸t nghÌo th× «ng TÈn C©u Kiªn lµ ng−êi ®−îc nh¾c ®Õn nhiÒu nhÊt. ¤ng Kiªn vèn lµ ng−êi d©n téc Dao. Còng nh− c¸c gia ®×nh kh¸c trong vïng, gia ®×nh «ng x−a kia còng rÊt ®ãi khæ, ¨n b÷a 61 nay lo b÷a mai, nhiÒu khi kh«ng cã h¹t g¹o mµ ¨n. §ãi khæ triÒn miªn, rÐo r¾t, giµy vß t©m can «ng. Nçi buån Êy cø nh− con suèi hÕt c¹n l¹i ®Çy phÝa ®Çu b¶n. ThÕ nh−ng ngµy nay gia ®×nh «ng Kiªn ®· kh¸c. ¤ng ®· lµm ®−îc nhµ, mua s¾m ®−îc nhiÒu vËt dông ®Ó phôc vô cho cuéc sèng vµ «ng lµ mét trong nh÷ng g−¬ng tiªu biÓu ®Ó nhiÒu ng−êi d©n trong b¶n häc theo. Cã ®−îc nh÷ng thµnh c«ng ®ã mét phÇn do sù nç lùc v−¬n lªn tho¸t nghÌo cña «ng, mét phÇn do sù ®Çu t− hç trî cña Nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ sù h×nh thµnh cña con ®−êng dÉn tõ trung t©m vµo b¶n. Cã ®−êng, d©n cã giao l−u, thÊy ®ãi khæ lµ tñi hæ. Hä ®· dÇn lo¹i bá nh÷ng t− t−ëng tù ty cè h÷u. NhËn thøc tù m×nh ph¶i biÕt cøu m×nh, lµm no c¸i bông m×nh ®· trë thµnh môc tiªu phÊn ®Êu cña nhiÒu ng−êi d©n ChiÒng Khay. Gia ®×nh «ng Kiªn còng kh«ng ngo¹i lÖ. Theo «ng Kiªn, khi cã giao l−u häc hái, «ng biÕt ®−îc r»ng, «ng còng nh− bµ con n¬i ®©y bÞ nghÌo ®ãi triÒn miªn lµ do kh«ng biÕt c¸ch sö dông khiÕn ®Êt ®ai b¹c mµu, cho n¨ng suÊt thÊp. §ång thêi mét phÇn còng lµ do «ng kh«ng biÕt s¶n xuÊt nh÷ng lo¹i c©y thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng, v× thÕ s¶n l−îng thu ho¹ch kh«ng cao. Do ®ã viÖc ®Çu tiªn cÇn ph¶i lµm ®Ó t¨ng gia s¶n xuÊt xãa ®ãi, gi¶m nghÌo lµ c¶i t¹o ®Êt vµ tiÕn hµnh s¶n xuÊt th©m canh trªn chÝnh ruéng 62 n−¬ng s½n cã. C¸i ch©n vµ c¸i tay kh«ng ®−îc nhµn rçi; n−¬ng ruéng ®Êt ®ai ph¶i ®−îc tËn dông. HÕt mïa l¹i cµy l¹i cuèc, “kh«ng cho ®Êt nghØ, kh«ng ngõng tay ta”. Cïng víi ®ã lµ c¸c lo¹i c©y trång cho n¨ng suÊt cao ®−îc ®−a vµo. Trong suèt qu¸ tr×nh gieo trång, «ng Kiªn cïng gia ®×nh th−êng xuyªn ®i t×m hiÓu c¸ch thøc s¶n xuÊt, häc hái khoa häc kü thuËt, c¸ch ch¨m bãn tõ trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng vµ c¸c x·, th«n l©n cËn. Nhê sù ch¨m chØ, cÇn mÉn, cÇn cï chÞu khã, biÕt ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt mµ n¨ng suÊt thu ho¹ch cña gia ®×nh «ng trong mçi vô lu«n ®øng ®Çu b¶n. ThÊm tho¾t n¨m th¸ng qua ®i, tõ sù ch¨m chØ vµ biÕt th©m canh cña m×nh mµ gia ®×nh «ng Kiªn ®· kh«ng cßn ph¶i “v¸c r¸” ch¹y sang hµng xãm mçi khi ®Õn b÷a hay mçi mïa gi¸p h¹t. Lóa g¹o ®ñ ¨n, b¾t ®Çu cã c¸i ®Ó b¸n. Víi mong muèn kiÕm ®−îc nhiÒu tiÒn h¬n ®Ó s¾m söa nh÷ng vËt dông cÇn thiÕt trong gia ®×nh, «ng Kiªn b¾t ®Çu t×m tßi, thö nghiÖm c¸c ph−¬ng thøc lµm ¨n míi. Trong khi «ng ®ang v¾t ãc suy nghÜ t×m h−íng s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp th× mét suy nghÜ lãe lªn trong ®Çu. Nh×n thÊy ®ång cá réng bao la mµ kh«ng ®−îc tËn dông, «ng liÒn nghÜ ®Õn viÖc ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. Tuy nhiªn ®Ó cã ®−îc trang tr¹i ch¨n 63 nu«i ®¹i gia sóc ®ßi hái ph¶i cã mét nguån vèn rÊt lín vµ ph¶i n¾m v÷ng khoa häc kü thuËt th× míi mong ®em l¹i thu nhËp cao. Víi ph−¬ng ch©m lÊy ng¾n nu«i dµi, b»ng tiÒn b¸n lóa ng« d− thõa mçi vô, «ng Kiªn gom gãp tÊt c¶ l¹i råi ®i mua vÒ hai cÆp tr©u, bß gièng. Hai cÆp tr©u, bß Êy lµ c¶ mét khèi tµi s¶n lín cña c¶ gia ®×nh, v× vËy «ng ch¨m sãc rÊt cÈn thËn. Ngµy d¾t lªn n−¬ng, tèi d¾t vÒ, chuång tr¹i ®−îc «ng x©y dùng tho¸ng m¸t, s¹ch sÏ. ¤ng cßn mua thªm mét sè gièng cá tèt cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao vÒ trång ®Ó cung cÊp thªm dinh d−ìng cho tr©u, bß. Bªn c¹nh nguån thøc ¨n cã trong tù nhiªn «ng cßn ñ r¬m chua cho bß ¨n nhanh lín. Ngoµi ra, «ng cßn th−êng xuyªn dän röa chuång nu«i, tiªu trïng khö ®éc vµ tiªm phßng dÞch bÖnh cho tr©u, bß. Nhê c«ng ch¨m sãc cña gia ®×nh «ng Kiªn mµ hai cÆp tr©u, bß nhµ «ng lín nhanh, kh«ng bÞ dÞch bÖnh. Thêi gian thÊm tho¾t thoi ®−a, sau mét n¨m th¶ nu«i, ®µn tr©u, bß nhµ «ng Kiªn ®· sinh s¶n. ¤ng më réng thªm diÖn tÝch chuång tr¹i vµ gi÷ l¹i løa tr©u, bß gièng ®Çu tiªn ®Ó nu«i nh©n ®µn. Cø thÕ víi cÆp tr©u, bß gièng ®ã ngoµi viÖc cung cÊp søc kÐo vµ nguån ph©n, h»ng n¨m chóng cßn sinh s¶n lµm cho sè l−îng ®µn tr©u, bß trong chuång cña gia ®×nh «ng ngµy cµng sinh s«i. HiÖn nay, gia ®×nh «ng Kiªn ®· cã tæng thÓ tíi 300 con tr©u, bß, mçi 64 n¨m mang l¹i cho gia ®×nh mét nguån thu ®¸ng kÓ. Mçi s¸ng më dãng chuång, tr©u, bß nhµ «ng táa ra gÆm cá vµng ruém mét s−ên nói. ¤ng Kiªn cho biÕt ®· cã ng−êi Kinh d−íi xu«i lªn tr¶ «ng h¬n hai tû cho ®µn tr©u, bß nµy. HiÖn t¹i «ng vÉn ch−a muèn b¸n, nh−ng tr−íc sau «ng còng b¸n chóng ®i ®Ó chuyÓn sang mét h−íng lµm ¨n míi. ¤ng cßn nãi, sau khi b¸n sè tr©u, bß nµy «ng sÏ dïng sè tiÒn Êy vµo viÖc më mét cöa hµng dÞch vô b¸n bu«n c¸c lo¹i hµng hãa trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c lo¹i ph©n bãn, gièng c©y trång míi vµ c¸c vËt dông n«ng nghiÖp cho ng−êi d©n trong vïng. Nh− vËy, cã thÓ thÊy, ng−êi d©n ë ®©y ®· b¾t ®Çu biÕt ®Õn c¸c m« h×nh dÞch vô kh¸c tiªn tiÕn h¬n sau khi ®· lµm no c¸i bông. Theo ®µ nµy, ch¼ng bao l©u n÷a, trªn m¶nh ®Êt ChiÒng Khay ®ãi kÐm n¨m nµo ng−êi ta sÏ dÔ dµng gÆp thªm mét tû phó ng−êi Dao mang tªn TÈn C©u Kiªn. ¤ng kh«ng chØ næi danh vÒ trång trät, ch¨n nu«i mµ cßn næi danh v× së h÷u mét cöa hµng bÒ thÕ t¹i mét x· vïng cao mµ c¸i ®ãi c¸i nghÌo ®· ®eo ®¼ng con ng−êi ë ®©y suèt bao nhiªu n¨m nay. Tõ trong s¶n xuÊt, kinh doanh, «ng Kiªn kh«ng nh÷ng ®· æn ®Þnh cuéc sèng, x©y dùng nhµ cöa khang trang mµ cßn cã cña ¨n cña ®Ó. Néi thÊt bªn trong ng«i nhµ cña «ng ®Çy ®ñ kh«ng kÐm c¸c gia ®×nh ng−êi Kinh kh¸ gi¶ ë d−íi xu«i. 65 ¤ng Kiªn chia sÎ: “Mäi thø ®Òu do con ®−êng mµ ra c¶. Kh«ng cã con ®−êng, d©n l−êi ra trung t©m. Kh«ng ra trung t©m, kh«ng ®−îc giao l−u nªn c¸i ®Çu nã t¨m tèi. Kh«ng v−ît dèc v−ît nói ra ®−îc nªn kh«ng biÕt thiªn h¹ lµm c¸i g×, cã c¸i g×, nªn m×nh cø tù hµo vÒ m×nh. ThËm chÝ, mÊy n¨m tr−íc chóng t«i cßn lÊy sù nghÌo ®ãi cña m×nh ra lµm “niÒm tù hµo” vµ suèt ngµy kªu gµo hç trî cña Nhµ n−íc mµ kh«ng biÕt xÊu hæ. §Õn nay chóng t«i ®· hiÓu ra ®Ó tho¸t khái ®ãi nghÌo kh«ng cã c¸ch g× kh¸c ngoµi c¸ch tù m×nh ph¶i cøu lÊy m×nh”. §Õn ChiÒng Khay ngµy nay, ®i trong mµu xanh ngót ngµn cña c©y tr¸i, qua c¸c th«n nh− NËm Ph«ng, Huæi N¾m, Nµ Mïn, Ta Bãt, Che Pao… ®©u ®©u còng thÊy hiÓn hiÖn sù no ®ñ. Khi ®ñ ¨n, ng−êi d©n sÏ chó ý ®−îc nhiÒu h¬n ®Õn ®êi sèng tinh thÇn cña m×nh lµm cho ®êi sèng thªm phong phó, cã b¶n s¾c h¬n. Ngoµi phong trµo xãa ®ãi nghÌo t¹i chç, hiÖn ChiÒng Khay ®· cã 520/959 hé ®¹t chuÈn gia ®×nh v¨n hãa, 98% sè hé ®−îc ngãi hãa vµ tû lÖ hé nghÌo trong toµn x· chØ cßn 392 hé. (Theo §T) 66 Nh÷ng triÖu phó ë Hång Ngµi X· Hång Ngµi, huyÖn B¾c Yªn, tØnh S¬n La lµ n¬i mµ nhµ v¨n T« Hoµi ®· tõng ®Õn vµ viÕt nªn truyÖn ng¾n Vî chång A Phñ. Tõ tËp truyÖn nµy nªn tõ l©u x· Hång Ngµi ®· ®−îc nhiÒu ng−êi gäi lµ “Quª cña A Phñ”. Sau h¬n 60 n¨m truyÖn ng¾n ra ®êi, xuÊt hiÖn nh÷ng “A Phñ” biÕt lµm giµu, kh«ng thua kÐm g× ng−êi Kinh trªn ®Êt Hång Ngµi. Theo l·nh ®¹o x· ë Hång Ngµi cho biÕt: “MÊy n¨m nay lÊy sè liÖu vÒ hé giµu ë Hång Ngµi cßn khã h¬n lÊy sè liÖu hé nghÌo v× sè liÖu hé giµu ë ®©y nhiÒu bëi d©n ë ®©y ®ang ®ua nhau lµm giµu. Nguyªn nh©n cña sù giµu cã ë ®©y rÊt ®¬n gi¶n: Do d©n ch¨m chØ vµ biÕt ch¾t chiu”. Trong kh«ng gian yªn ¶, tiÕng khÌn dÝu d¾t cña ng−êi M«ng chît bÞ tiÕng gÇm gõ cña chiÕc xe t¶i ph¸ n¸t. TiÕng phanh ken kÐt vang lªn, chiÕc xe khôc khÆc råi im Øm t¾t m¸y. Mét tµi xÕ ng−êi M«ng, phong phanh víi chiÕc ¸o máng vµ chiÕc quÇn l¸ täa mµu chµm nh¶y xuèng toe toÐt c−êi råi b¾c loa tay dïng tiÕng M«ng gäi Çm vang v¸ch nói. ChiÕc xe mang biÓn kiÓm so¸t 33H 9722, 67 ngoµi cöa ghi râ: Mïa Chua - chuyªn chë vËt liÖu x©y dùng, råi c¶ sè ®iÖn tho¹i di ®éng kÌm theo ®Ó kh¸ch hµng tiÖn liªn hÖ. Phô n÷ vµ trÎ em ë Hång Ngµi thËt kháe, ch−a ®Çy nöa tiÕng, chiÕc xe t¶i gÇn chôc tÊn ngÇn ngËt hµng ®· ®−îc nh÷ng chiÕc gïi khu©n hÕt vÒ nhµ, táa ®i kh¾p c¸c xãm. MÊy ng−êi ®øng bªn ®−êng b¶o: Nã lµ mét trong nh÷ng “A Phñ” giµu nhÊt x· nµy ®Êy. Qu¶ thËt, nhµ Chua lµ mét ng«i nhµ gç lîp ngãi bÒ thÕ ngay trung t©m B¶n Míi - Hång Ngµi, nÒn ®−îc l¸t bëi nh÷ng viªn g¹ch chØ, tr«ng rÊt cæ kÝnh vµ s¹ch sÏ. ChØ cÇn nh×n ng«i nhµ vµ c¸c vËt dông bµy biÖn trong c¨n nhµ th«i còng ph¶i nÓ c¸i chµng “A Phñ” cã tªn Chua nµy. C¸i g× còng cã, giß, b¸nh, thÞt lîn cheo lñng l¼ng trªn g¸c bÕp ®ã cßn ch−a kÓ ®Õn ®µn gµ thiÕn chõng chôc con bÐo ngËt. “¡n M«ng, ngñ Th¸i”, d©n gian nãi kh«ng sai. Chua b¶o, mÊy n¨m nay nh÷ng thanh niªn ng−êi M«ng nh− Chua ë Hång Ngµi n« nøc lµm giµu b»ng viÖc ch¨m chØ canh t¸c theo kinh nghiÖm s¶n xuÊt míi ë c¸c líp tËp huÊn. §Çu tiªn mäi nhµ trong x· ®Òu nghÌo, sau thÊy mét sè nhµ ch¨m lµm vµ biÕt lµm giµu, cã tiÒn muèn c¸i g× còng mua ®−îc nªn thÊy thÝch. ThÕ lµ kh«ng ai b¶o ai, líp thanh niªn trÎ ë ®©y ®ua nhau lµm giµu. Nhµ Chua mçi n¨m gieo ®−îc 68 90kg ng« gièng. Ruéng vµ n−¬ng ®· cho ®ñ thãc ¨n vµ ch¨n nu«i nªn ng« ®−îc ®em b¸n ®Ó lÊy tiÒn mua s¾m ®å dïng. 90kg ng« gièng nhµ Chua mçi n¨m cho thu 30tÊn, b¸n ®−îc 4triÖu/tÊn nªn mçi vô ®−îc trªn 100 triÖu ®ång. Sè tiÒn nµy dïng mua s¾m vËt dông cho gia ®×nh vµ cho vî ®i chî. Hai n¨m tr−íc, tæng sè tiÒn tõ b¸n ng« nhµ Chua ®· mua ®ñ ®å dïng, trong ®ã cã c¶ xe m¸y vµ cßn d− trªn 100 triÖu ®ång. §Ó tiÕp tôc lµm giµu Chua ®· xuèng tËn Hµ T©y (tr−íc ®©y) mua mét chiÕc xe vËn t¶i víi gi¸ gÇn 300 triÖu ®ång. Ngoµi nhËn chë ng« vµ c¸c lo¹i n«ng l©m s¶n kh¸c ra huyÖn b¸n Chua cßn nhËn chë thªm vËt liÖu x©y dùng cho c¸c c«ng tr×nh mµ ng−êi Kinh ®ang thi c«ng trong x·. Mçi chuyÕn vËt liÖu tõ huyÖn vµo ®Õn Hång Ngµi hä tr¶ cho Chua 4 triÖu ®ång, mçi th¸ng Ýt nhÊt xe 4 lÇn l¨n b¸nh ra vµ vµo ®· cho nhµ Chua thªm mét nguån thu n÷a gÇn 20 triÖu ®ång. ChuyÖn lµm giµu ë Hång Ngµi khiÕn ng−êi nghe ®i tõ bÊt ngê nµy ®Õn bÊt ngê kh¸c vµ hÊp dÉn nhÊt vÉn lµ chuyÖn lµm giµu ngay trªn ®Êt quª m×nh cña nh÷ng chµng “A Phñ” trÎ t¹i ®©y. Trong hµng tr¨m chµng “A Phñ” triÖu phó ë Hång Ngµi th× “A Phñ” Mïa A LÒnh hay ®−îc nh¾c ®Õn nhÊt. T«i t×m ®Õn nhµ LÒnh. ¤ng Mïa A LÇu lµ cha ®Î cña LÒnh kÓ: ¤ng cã 10 ng−êi 69 con, 6 trai, 4 g¸i. C¸c con trai «ng, tuy xa thÞ trÊn nh−ng ®Òu ®−îc «ng cho häc hÕt líp 12. Cã th»ng A Sö, con thø n¨m cßn ra thÞ x· häc c¶ kÕ to¸n, ®−îc Nhµ n−íc cÊp b»ng h¼n hoi, ®ang lµm ë thi hµnh ¸n cña huyÖn. 6 ®øa con trai cña «ng ai còng biÕt lµm giµu tõ ruéng vµ n−¬ng. Chóng ®Òu mua s¾m ®−îc xe m¸y vµ c¸c vËt dông ®¾t tiÒn cho gia ®×nh. ¤ng LÇu, n¨m nay tuy ®· 60 tuæi nh−ng vÉn “thÝch” lµm giµu nh− c¸c con. Mçi n¨m hai vî chång giµ nhµ «ng còng gieo ®Õn 90 kg ng«, cã thu nhËp ®Õn c¶ tr¨m triÖu ®ång. Nh÷ng chµng “A Phñ” ngµy nay ë Hång Ngµi lµm giµu b»ng chÝnh n¨ng lùc cña m×nh, b»ng nguån thu tõ ruéng ®ång cña m×nh. Hä lµm ®−îc ®iÒu Êy v× thÕ hÖ hä ngµy nay ®· ch¨m h¬n, ®· cã kiÕn thøc vµ thÊy giµu lµ c¸i ®¸ng quý. Hä ®ang cïng nhau lao vµo mét cuéc ®ua mµ c¸i ®Ých lµ: Giµu cã, v¨n minh. Trong c¸c chµng “A Phñ” ë Hång Ngµi ngµy nay cßn mét ng−êi ®−îc nh¾c ®Õn, ®ã lµ Mïa A SÒnh. Tuy tuæi míi h¬n 30 nh−ng SÒnh ®· lµm nhµ vµ mua s¾m vËt dông khang trang cho gia ®×nh. Tõ tiÒn b¸n ng«, b¸n bß ch¾t chiu ®−îc, còng nh− Mïa A Chua, SÒnh mua mét m¸y xóc gÇn 400 triÖu ®ång vµ ®· ®i häc, ®−îc cÊp b»ng vµ ®ang cïng chiÕc m¸y Êy tung tÈy kh¾p huyÖn ®Ó kiÕm tiÒn t¨ng thªm thu nhËp cho gia ®×nh. 70 ¤ng Giµng A Tó b¶o: §Þa ph−¬ng ®ang phÊn ®Êu sao cho hé nghÌo nhanh chãng kh«ng “cßn cã mÆt” ë Hång Ngµi ®−îc n÷a. Ph¶i lµm cho c¸i x· cã chµng “A Phñ” cña «ng T« Hoµi kh«ng chØ næi tiÕng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p mµ cßn ph¶i næi tiÕng trong thêi b×nh v× sù giµu cã. (Theo §T) 71 Thu nhËp 400 triÖu ®ång mçi n¨m tõ bÝ ®ao Sau h¬n 10 n¨m cïng ®ång ®éi tham gia kh¸ng chiÕn chèng Mü råi tiÕp tôc nh÷ng n¨m th¸ng tham gia qu©n t×nh nguyÖn b¶o vÖ c¸c n−íc b¹n Lµo, Campuchia, Bïi V¨n Kiªm - ng−êi con cña d©n téc M−êng sinh ra vµ lín lªn ë x· Ngæ Lu«ng - mét x· vïng cao, vïng s©u cña huyÖn T©n L¹c, tØnh Hßa B×nh rêi qu©n ngò. Nh− bao ®ång ®éi kh¸c, khi ra qu©n do søc kháe ®· gi¶m sót, l¹i bÞ ¶nh h−ëng chÊt ®éc hãa häc trong chiÕn tranh nªn khi trë vÒ quª h−¬ng anh ®· ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n trong cuéc sèng. Tuy vËy, víi b¶n chÊt truyÒn thèng “Bé ®éi Cô Hå” ®· qua rÌn luyÖn, thö th¸ch trong chiÕn tranh nay vÒ víi ®êi th−êng l¹i tiÕp tôc ®−îc anh ph¸t huy vµ trë thµnh ®éng lùc ®Ó anh phÊn ®Êu v−¬n lªn lµm giµu. XuÊt ngò vÒ ®Þa ph−¬ng, cuéc sèng cña anh còng gièng nh− bµ con n¬i ®©y, chñ yÕu dùa vµo kinh tÕ ®åi rõng. S¶n phÈm lµm ra chñ yÕu lµ s¾n, dong giÒng, b−¬ng, tre, luång, c¸c lo¹i rau nh− su su, d−a chuét vµ ch¨n nu«i tr©u, bß, dª, 72 gµ, lîn… Tuy nhiªn, do ®−êng giao th«ng kh«ng thuËn tiÖn, xa thÞ tr−êng tiªu thô nªn s¶n phÈm lµm ra dï nhiÒu vÉn kh«ng cã mÊy gi¸ trÞ. §êi sèng cña gia ®×nh anh vµ bµ con v× thÕ vÉn tóng thiÕu, nhÊt lµ nh÷ng ngµy gi¸p h¹t. G¸nh nÆng kinh tÕ cµng ®Ì lªn ®«i vai gÇy sau khi anh lËp gia ®×nh vµo n¨m 1984. Sau ngµy c−íi, niÒm vui ch−a trän vÑn th× nçi ®au liªn tiÕp ®æ xuèng ®Çu anh khi vî anh sinh con. Còng bëi thø chÊt ®éc mµu da cam Dioxin anh nhiÔm ph¶i trong thêi gian tham gia qu©n ngò nªn kh«ng chØ søc kháe b¶n th©n anh suy yÕu mµ ®Õn c¸c con do vî chång anh sinh ra còng kh«ng ®−îc lµnh lÆn vµ b×nh th−êng nh− nh÷ng ®øa trÎ kh¸c. Ch¸u ®Çu khi sinh ra ng−êi mÒm nh− bón, ®Æt ®©u n»m ®Êy, ch©n tay kh«ng cö ®éng ®−îc, sau 18 th¸ng tuæi bÞ chÕt yÓu. Ch¸u thø hai th× bÞ thiÓu n¨ng tuÇn hoµn n·o. Nçi ®au ®Ì nÆng tr¸i tim ng−êi lÝnh xuÊt ngò l¹i céng thªm c¸i ®ãi r×nh rËp khiÕn anh lu«n mÊt ¨n mÊt ngñ. §ãi nghÌo tóng quÉn vµ h×nh ¶nh nh÷ng ®øa con téi nghiÖp qu»n qu¹i trong ®au ®ín bÖnh tËt theo vî chång anh c¶ nh÷ng lóc lªn n−¬ng, rÉy khiÕn anh chÞ buån phiÒn, giµ tr−íc tuæi. Ch¸n n¶n, ®· cã lóc vî chång anh cã ý ®Þnh d¾t dÝu nhau vµo miÒn Nam sinh sèng. Nh−ng sau khi suy tÝnh l¹i, anh thÊy ®©u còng lµ ®Êt quª, nÕu ch¨m chØ, chÞu khã lµm ¨n th× sÏ c¶i thiÖn ®−îc cuéc sèng. NhËn thÊy kh«ng thÓ sèng m·i 73 trong c¶nh bÊp bªnh, ®ãi ¨n triÒn miªn n¬i m¶nh ®Êt Ngæ Lu«ng. N¨m 1991, anh Kiªm ®−a gia ®×nh vÒ ®Þnh c− t¹i xãm §Þnh 1, x· M·n §øc, huyÖn T©n L¹c ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng, ph¸t triÓn kinh tÕ. VÒ ®©y, thÊy mäi ng−êi trång mÝa tÝm, ng«, khoai, s¾n cã hiÖu qu¶ nªn vî chång anh häc hái vµ lµm theo. Ngoµi viÖc trång lóa n−¬ng, cÊy lóa n−íc, anh cßn trång thö nghiÖm gÇn 3.000 m2 mÝa tÝm vµ ng« gièng míi trªn ®Êt b·i, kÕt hîp víi ch¨n nu«i lîn. Cuéc sèng gia ®×nh anh dÇn thay ®æi. Tõ c©y mÝa tÝm, thÊy c©y mÝa tr¾ng cã hiÖu qu¶ cao h¬n nªn anh ®· nhanh chãng chuyÓn sang trång lo¹i c©y nµy ®Ó cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ m¸y s¶n xuÊt ®−êng. Kh«ng sî bÝ “®Çu ra” bëi ®· cã nhµ m¸y ký hîp ®ång tiªu thô. Ngoµi mÝa, anh cßn m¹nh d¹n trång thö nghiÖm ng« gièng míi NK66 vµ trång d−a hÊu. Tõ hai gièng c©y nµy mçi vô mang l¹i cho gia ®×nh anh trªn d−íi 30 triÖu ®ång tiÒn l·i. Bªn c¹nh ®ã, anh cßn kÕt hîp trång rau xanh, bÇu, bÝ, d−a chuét, ng«, ®Ëu… ®Ó tËn dông nguån ®Êt trèng. Sau khi trång thö ®em l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan, anh l¹i vËn ®éng, h−íng dÉn bµ con cïng lµm. D¸m nghÜ, d¸m lµm vµ d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm, ®ã lµ ®øc tÝnh tèt cña ng−êi cùu chiÕn binh ®· tõng x«ng pha trËn m¹c nµy. Trong mét lÇn ®i th¨m b¹n ë d−íi xu«i, thÊy trång bÝ ®ao mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n h¼n. NhËn thÊy trång bÝ ®ao kh«ng cÇn ®Çu t− nhiÒu mµ cho thu 74 ho¹ch n¨ng suÊt cao, l·i nhiÒu, thÕ lµ anh mµy mß t×m hiÓu vµ trång thö. Mçi n¨m trång hai vô, b×nh qu©n mçi hÐcta ®Êt anh trång ®−îc h¬n 8.000 d©y bÝ ®ao. Sau mét thêi gian ng¾n, khi bÝ ®ao ra vßi anh lµm giµn leo, th−êng xuyªn ch¨m sãc vµ dän cá s¹ch sÏ. Nhê c«ng ch¨m sãc tèt cña gia ®×nh nªn tõ giµn bÝ ®ao cho anh thu 40 tÊn/ha. Víi gi¸ b¸n trung b×nh 1 kg kho¶ng 5.000 ®ång, mçi hÐcta bÝ ®ao ®· cho anh thu nhËp kho¶ng 400 triÖu ®ång… Thµnh c«ng, anh tiÕp tôc vËn ®éng, h−íng dÉn bµ con chßm xãm cïng lµm ®Ó n©ng cao thu nhËp. Tõ c¸ch lµm vµ sù chØ b¶o cña anh, nhiÒu hé gia ®×nh nh−: gia ®×nh anh Bïi V¨n ChuÈn, Bïi V¨n Thu, Bïi V¨n Hiªn… mçi vô còng thu b×nh qu©n trªn 4 tÊn bÝ ®ao víi thu nhËp kho¶ng 40 triÖu ®ång. Giê ®©y, t¹i vïng M·n §øc, trång bÝ ®ao ®· mang l¹i nguån thu nhËp ®¸ng kÓ. Anh Kiªm t©m sù: “TÝnh ra mét qu¶ bÝ ®ao t«i ®· ®¹t ®−îc ba môc ®Ých. Mét lµ cã tiÒn ®Ó nu«i con ¨n häc. Hai lµ ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t cña gia ®×nh. Ba lµ vËn ®éng ®−îc bµ con d©n b¶n cïng lµm theo”. Gia ®×nh cùu chiÕn binh Bïi V¨n Kiªm ®· trë thµnh mét trong nh÷ng hé ®ång bµo d©n téc thiÓu sè lµm kinh tÕ giái ®iÓn h×nh cña x· M·n §øc nãi riªng vµ tØnh Hßa B×nh nãi chung. (Theo §øc TuyÒn) 75 X−ëng ®ãng tµu ë vïng lßng hå Sau khi c«ng tr×nh Thñy ®iÖn Hßa B×nh hoµn thµnh, cuéc sèng cña nh÷ng hé d©n sèng xung quanh vïng lßng hå s«ng §µ gÆp nhiÒu khã kh¨n. NhiÒu hé chuyÓn vµo miÒn Nam lµm ¨n sinh sèng. Trong khi ®ã, anh §inh V¨n Nga ë xãm Mùc x· TiÒn Phong, huyÖn §µ B¾c, tØnh Hßa B×nh ®· vËn ®éng bµ con ë l¹i trång luång vµ bµy c¸ch cho hä ®¸nh c¸ trªn vïng hå. N¨m 1978, nh− bao gia ®×nh ë vïng ven s«ng §µ, gia ®×nh anh Nga khai hoang ®Êt trång lóa, ng« vµ ch¨n nu«i. Tuy kh«ng kh¸ gi¶ nh−ng nhê vïng ®Êt ven s«ng mµu mì nªn viÖc trång trät gÆp nhiÒu thuËn lîi, cuéc sèng æn ®Þnh. N¨m 1983, thùc hiÖn chñ tr−¬ng x©y dùng c«ng tr×nh Thñy ®iÖn Hßa B×nh, gia ®×nh anh còng nh− rÊt nhiÒu hé gia ®×nh kh¸c trong xãm ®· nh−êng ®Êt ®ai, nhµ cöa cho vïng lßng hå ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc kiÕn thiÕt ®Êt n−íc. Kh«ng cßn ruéng ®Êt ®Ó trång cÊy, anh nghÜ ph¶i chuyÓn nghÒ ®Ó sèng. Trªn diÖn tÝch ®Êt ®åi rõng ®−îc giao, anh vËn ®éng bµ con trång luång. Luång lµ lo¹i c©y 76 dÔ trång phï hîp víi ®Êt ®åi, chØ cÇn trång mét lÇn, nh÷ng n¨m tiÕp theo sÏ cã m¨ng hoÆc c©y thu ho¹ch. §Ó bµ con tin t−ëng, gia ®×nh anh trång thö tr−íc víi diÖn tÝch h¬n 2 ha. Khi luång ®−îc thu ho¹ch, bµ con thÊy h−íng s¶n xuÊt cña anh hiÖu qu¶ ®· chuyÓn h−íng lµm theo. §ång thêi anh còng më réng quy m« s¶n xuÊt, trång thªm 3 ha diÖn tÝch luång n÷a. TËn dông mÆt n−íc hå s«ng §µ, anh cßn t×m c¸ch ®¸nh bÉy c¸ ®Ó c¶i thiÖn b÷a ¨n vµ ®em b¸n t¨ng thªm thu nhËp cho gia ®×nh. Sau h¬n 4 n¨m, cã chót vèn liÕng thu ®−îc tõ tiÒn b¸n c¸, anh mua tµu, mua l−íi b¾t c¸. Cã tµu, cã l−íi anh cã thÓ ®i ®¸nh c¸ xa h¬n vµ ®−îc nhiÒu c¸ h¬n. Nhê thÕ, kinh tÕ gia ®×nh anh còng ®ì chËt vËt. ë vïng lßng hå kh«ng cã thî söa ch÷a m¸y næ. Mçi lÇn m¸y háng hãc ng−êi d©n l¹i ph¶i xuèng tËn thµnh phè Hßa B×nh ®Ó söa. ThÊy bµ con ®i l¹i vÊt v¶, anh nghÜ: Ng−êi ta ®· lµm ra ®−îc c¸i m¸y, chØ cã viÖc söa mçi khi bÞ trôc trÆc mµ t¹i sao m×nh kh«ng lµm ®−îc. NghÜ lµ lµm, anh mua ®å nghÒ vÒ råi tù mµy mß söa ch÷a trong hoµn c¶nh kh«ng cã thÇy d¹y, kh«ng cã s¸ch vë h−íng dÉn. Råi anh còng thµnh c«ng. Tõ ®ã anh nhËn tÊt c¶ c¸c lo¹i m¸y mãc háng cña bµ con vÒ söa, võa gióp ®ì bµ con vµ còng kiÕm thªm ®−îc mét nguån thu n÷a cho gia ®×nh. 77 Do sèng quanh lßng hå nªn ph−¬ng tiÖn ®i l¹i cña c¸c hé d©n vïng lßng hå chñ yÕu lµ tµu ch¹y m¸y næ. §Ó mua ®−îc mét chiÕc tµu ch¹y m¸y næ c¸c hé ph¶i xuèng tËn thµnh phè Hßa B×nh míi cã. Gi¸ võa cao mµ ®−êng ®i l¹i xa. ThÕ lµ anh Nga l¹i nghÜ ®Õn nghÒ ®ãng tµu ®Ó b¸n. Kh«ng biÕt nghÒ hµn, anh tù mua m¸y vÒ tËp hµn thö b»ng c¸ch nh×n nh÷ng mèi hµn cò. Anh dì tÊt c¶ nh÷ng mèi hµn cò ®ã ra råi sau ®ã hµn l¹i theo. §Çu tiªn nh÷ng mèi hµn cßn xÊu, nh−ng dÇn dÇn nhê sù kiªn tr× mµ anh ®· thµnh th¹o trong nghÒ. §Õn nay gia ®×nh anh ®· cã mét x−ëng ®ãng tµu nhá, mçi n¨m xuÊt x−ëng kho¶ng trªn 20 chiÕc, mang l¹i mét nguån thu lín cho gia ®×nh. Ngoµi ra còng tõ x−ëng s¶n xuÊt nµy, anh ®· t¹o thªm viÖc lµm cho 5 lao ®éng ®Þa ph−¬ng, mçi th¸ng thu nhËp kho¶ng 2 triÖu ®ång/ng−êi. Thªm vµo ®ã lµ h¬n 5 ha luång, mÊy chôc con dª, mÊy lång c¸ mçi n¨m cho gia ®×nh anh thu nhËp trªn 100 triÖu ®ång. Khi kinh tÕ gia ®×nh kh«ng cßn khã kh¨n, anh lu«n s½n lßng gióp ®ì nh÷ng hé nghÌo trong xãm. Gia ®×nh nµo kh«ng cã tiÒn mua l−íi anh cho vay kh«ng tÝnh l·i. Gia ®×nh nµo kh«ng cã tiÒn mua tµu, anh b¸n chÞu hoÆc cho tr¶ gãp dÇn. Nhê sù gióp ®ì cña anh, ®Õn nay nhiÒu hé gia ®×nh ë xãm Mùc ®· tho¸t ®−îc nghÌo ®ãi. 78