🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cương Lĩnh Chính Trị – Ngọn Cờ Tư Tưởng Lý Luận Chỉ Đạo Sự Nghiệp Cách Mạng Của Chúng Ta Ebooks Nhóm Zalo CƯƠNG LĨNH CHÍNH TRỊ NGỌN CỜ TƯ TƯỞNG LÝ LUẬN CHỈ ĐẠO SỰ NGHIỆP CÁCH MẠNG CỦA CHÚNG TA GS. TS. NguyÔn Phó Träng c­¬ng lÜnh chÝnh trÞ ngän cê t­ t­ëng lý luËn chØ ®¹o sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña chóng ta (XuÊt b¶n lÇn thø hai cã bæ sung, ®iÒu chØnh) Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt Hµ Néi - 2011 Lêi nhµ xuÊt b¶n §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam tr­íc hÕt b»ng c­¬ng lÜnh chÝnh trÞ, trong ®ã tr×nh bµy nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ môc tiªu, nhiÖm vô, ®­êng lèi chiÕn l­îc, ph­¬ng h­íng, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cho tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. C­¬ng lÜnh cña §¶ng ta ®­îc x©y dùng trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ thùc tiÔn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, cã tham kh¶o kinh nghiÖm cña thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, C­¬ng lÜnh võa cã tÝnh lý luËn khoa häc võa cã tÝnh thùc tiÔn s©u s¾c, kÕt hîp tÝnh giai cÊp vµ tÝnh d©n téc, ®¸p øng yªu cÇu bøc thiÕt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam ë mçi giai ®o¹n. Qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn nghiªm tóc C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ c¸c v¨n kiÖn quan träng kh¸c cña §¶ng, trong suèt 80 n¨m qua, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ta tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh l©u dµi, gian khæ, v­ît qua mu«n vµn khã kh¨n, thö th¸ch vµ ®· giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i. Nh÷ng th¾ng lîi ®ã chøng tá ®­êng lèi, quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng ta lµ ®óng ®¾n, s¸ng t¹o; c¸c C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng cã gi¸ trÞ to lín vµ cã søc sèng m·nh liÖt; con ®­êng ®i lªn cña c¸ch m¹ng n­íc ta phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ ®¸p øng ®óng yªu cÇu cña thùc tiÔn ViÖt Nam. Tõ ngµy thµnh lËp ®Õn nay, §¶ng ta ®· bèn lÇn ban hµnh c­¬ng lÜnh hoÆc nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh c­¬ng lÜnh. "Mçi C­¬ng lÜnh tuy cã yªu cÇu cô thÓ, ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ phôc vô nhiÖm vô cña c¸ch m¹ng ë mçi giai ®o¹n kh¸c nhau, nh­ng nh×n tæng thÓ, c¸c b¶n C­¬ng lÜnh ®Òu thÓ hiÖn râ rµng, nhÊt qu¸n quan ®iÓm c¬ b¶n, t­ t­ëng xuyªn suèt cña §¶ng ta vÒ môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn l­îc, ph­¬ng h­íng vµ ph­¬ng ph¸p 5 cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam". Mçi C­¬ng lÜnh cña §¶ng ®Òu cã ý nghÜa lÞch sö träng ®¹i vµ gi¸ trÞ chØ ®¹o thùc tiÔn to lín, ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ chØ ®­êng cho mäi ho¹t ®éng cña §¶ng ta, nh©n d©n ta. Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng nãi chung, chØ ®¹o thùc hiÖn C­¬ng lÜnh, ®­êng lèi cña §¶ng nãi riªng, qua mçi giai ®o¹n lÞch sö, mçi kú §¹i héi §¶ng, t­ duy, nhËn thøc cña §¶ng ta l¹i ®­îc ph¸t triÓn; quan ®iÓm, ®­êng lèi cña §¶ng tõng b­íc ®­îc bæ sung, hoµn thiÖn, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, cña thùc tiÔn cuéc sèng. §Ó gióp b¹n ®äc nghiªn cøu, t×m hiÓu s©u h¬n vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn t­ duy lý luËn vµ nhËn thøc chÝnh trÞ cña §¶ng ta qua viÖc x©y dùng, ban hµnh vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c C­¬ng lÜnh cña §¶ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n lÇn thø hai (cã bæ sung, ®iÒu chØnh) cuèn s¸ch C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ - Ngän cê t­ t­ëng lý luËn chØ ®¹o sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña chóng ta cña GS. TS. NguyÔn Phó Träng, Tæng BÝ th­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Chñ tÞch Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Cuèn s¸ch gåm mét sè bµi viÕt gÇn ®©y cña t¸c gi¶ liªn quan trùc tiÕp ®Õn chñ ®Ò nµy ®· ®­îc ®¨ng t¶i trªn c¸c b¸o vµ t¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ. Néi dung cña cuèn s¸ch ®Ò cËp mét c¸ch kh¸i qu¸t, cã hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm lý luËn chÝnh trÞ c¬ b¶n cña §¶ng ta thÓ hiÖn trong c¸c b¶n C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng tõ n¨m 1930 ®Õn nay; sù ph¸t triÓn nhËn thøc cña §¶ng qua c¸c giai ®o¹n c¸ch m¹ng; nh÷ng vÊn ®Ò lín ®­îc §¹i héi XI cña §¶ng tæng kÕt, bæ sung, ph¸t triÓn, tiÕp tôc hoµn thiÖn thªm mét b­íc quan ®iÓm, ®­êng lèi cña §¶ng trªn con ®­êng x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 2 n¨m 2011 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt6 C¸C C¦¥NG LÜNH CHÝNH TRÞ CñA §¶NG Tõ N¡M 1930 §ÕN N¡M 1991 Mçi mét chÝnh ®¶ng hoÆc tæ chøc chÝnh trÞ, ®Ó cã chÝnh danh, ®Þnh h­íng hµnh ®éng cho c¸c thµnh viªn cña m×nh vµ tËp hîp tæ chøc quÇn chóng, th­êng cÇn ph¶i cã c­¬ng lÜnh hoÆc nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh c­¬ng lÜnh (nh­ tuyªn ng«n, tuyªn bè, lêi kªu gäi...), trong ®ã tr×nh bµy nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ môc ®Ých, ®­êng lèi, nhiÖm vô, c¸ch thøc ho¹t ®éng cho mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Tõ ngµy thµnh lËp ®Õn nay, d­íi nh÷ng h×nh thøc vµ tªn gäi kh¸c nhau, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· bèn lÇn ban hµnh c­¬ng lÜnh hoÆc nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh c­¬ng lÜnh. 1. Tr­íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn Ch¸nh c­¬ng v¾n t¾t cña §¶ng do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc so¹n th¶o vµ ®­îc Héi nghÞ thµnh lËp §¶ng (th¸ng 2-1930) th¶o luËn, th«ng qua. Tuy rÊt “v¾n t¾t”, ng¾n gän, chØ cã 282 ch÷, nh­ng Ch¸nh c­¬ng ®· x¸c ®Þnh râ rµng 7 nhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chiÕn l­îc vµ s¸ch l­îc cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Sau khi ph©n tÝch t×nh h×nh x· héi ViÖt Nam cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX d­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p vµ triÒu ®×nh phong kiÕn nhµ NguyÔn, Ch¸nh c­¬ng v¹ch ra ®­êng lèi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ “lµm t­ s¶n d©n quyÒn c¸ch m¹ng vµ thæ ®Þa c¸ch m¹ng ®Ó ®i tíi x· héi céng s¶n”. NghÜa lµ lµm c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa céng s¶n. Ch¸nh c­¬ng chØ râ, vÒ chÝnh trÞ: §¸nh ®æ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p vµ chÕ ®é phong kiÕn, lµm cho n­íc ViÖt Nam hoµn toµn ®éc lËp, dùng ra chÝnh phñ c«ng n«ng binh, tæ chøc ra qu©n ®éi c«ng n«ng. VÒ kinh tÕ: Thñ tiªu hÕt c¸c thø quèc tr¸i; tÞch thu hÕt c¸c s¶n nghiÖp lín (nh­ c«ng nghiÖp, vËn t¶i, ng©n hµng...) cña t­ b¶n Ph¸p ®Ó giao cho chÝnh phñ c«ng n«ng binh qu¶n lý; tÞch thu ruéng ®Êt cña t­ b¶n Ph¸p vµ ®¹i ®Þa chñ ®Ó lµm cña c«ng chia cho d©n cµy nghÌo, bá s­u thuÕ cho d©n cµy nghÌo; më mang ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp; thi hµnh luËt ngµy lµm 8 giê. VÒ x· héi: D©n chóng ®­îc tù do tæ chøc, nam n÷ b×nh quyÒn, thùc hiÖn phæ th«ng gi¸o dôc theo c«ng n«ng hãa. Cïng víi Ch¸nh c­¬ng v¾n t¾t, ®ång chÝ NguyÔn ¸i Quèc cßn so¹n th¶o vµ ®­îc Héi nghÞ thµnh lËp §¶ng 8 th«ng qua S¸ch l­îc v¾n t¾t, Ch­¬ng tr×nh v¾n t¾t, §iÒu lÖ v¾n t¾t vµ Lêi kªu gäi nh©n dÞp thµnh lËp §¶ng. Trong ®ã chØ râ: §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®¶ng cña giai cÊp v« s¶n; §¶ng ®­îc tæ chøc ra ®Ó d×u d¾t giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o quÇn chóng lao khæ ®Êu tranh gi¶i phãng cho toµn thÓ anh chÞ em bÞ ¸p bøc, bãc lét, tiªu trõ t­ b¶n ®Õ quèc, lµm cho thùc hiÖn x· héi céng s¶n. Ai tin theo chñ nghÜa céng s¶n, ch­¬ng tr×nh cña §¶ng, h¨ng h¸i tranh ®Êu vµ d¸m hy sinh phôc tïng mÖnh lÖnh §¶ng vµ ®ãng kinh phÝ, chÞu phÊn ®Êu trong mét tæ chøc §¶ng th× ®­îc vµo §¶ng. §¶ng viªn cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn chñ nghÜa céng s¶n vµ cæ ®éng quÇn chóng theo §¶ng; tham gia mäi sù tranh ®Êu vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña c«ng n«ng; thùc hµnh cho ®­îc chÝnh s¸ch vµ NghÞ quyÕt cña §¶ng... TÊt c¶ nh÷ng tµi liÖu nµy ®· trë thµnh nh÷ng v¨n kiÖn quan träng cã tÝnh kinh ®iÓn cña §¶ng ta, x¸c lËp ®­êng lèi chiÕn l­îc, s¸ch l­îc c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ t«n chØ, môc ®Ých, nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. 2. LuËn c­¬ng ch¸nh trÞ cña §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng (cßn ®­îc gäi lµ LuËn c­¬ng c¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn) do ®ång chÝ TrÇn Phó khëi th¶o vµ ®­îc Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng (th¸ng 10-1930) th¶o luËn, th«ng qua. LuËn c­¬ng ®­îc so¹n th¶o 9 trong hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n do bÞ ®Þch khñng bè, truy lïng g¾t gao vµ thiÕu mäi ph­¬ng tiÖn. LuËn c­¬ng dµi 16 trang (khæ giÊy 15x22 cm). LuËn c­¬ng ®· ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi vµ c¸ch m¹ng §«ng D­¬ng tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914-1918) ®Õn n¨m 1930. LuËn c­¬ng nhËn ®Þnh: ë §«ng D­¬ng, do tÝnh chÊt chÝnh trÞ vµ kinh tÕ chi phèi, sù m©u thuÉn giai cÊp ngµy cµng kÞch liÖt, mét bªn lµ thî thuyÒn, d©n cµy vµ c¸c tÇng líp lao khæ víi mét bªn lµ ®Þa chñ, phong kiÕn, ®Õ quèc, t­ b¶n chñ nghÜa. §Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®ã, §«ng D­¬ng chØ cã con ®­êng lµm c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc; c¸ch m¹ng §«ng D­¬ng lµ mét cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn cã tÝnh chÊt ph¶n ®Õ vµ ®iÒn ®Þa. C¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn lµ thêi kú dù bÞ ®Ó tiÕn lªn c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa. Môc tiªu cña c¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn ë §«ng D­¬ng lµ ®¸nh ®æ ®Õ quèc vµ phong kiÕn, lµm cho §«ng D­¬ng hoµn toµn ®éc lËp. C¬ së b¶o ®¶m cho c¸ch m¹ng th¾ng lîi lµ dùng lªn chÝnh phñ c«ng n«ng. Giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp n«ng d©n lµ hai ®éng lùc chÝnh cña c¸ch m¹ng, trong ®ã giai cÊp c«ng nh©n võa lµ mét ®éng lùc chÝnh võa lµ giai cÊp l·nh ®¹o. NhiÖm vô cèt yÕu cña c¸ch m¹ng t­ s¶n d©n quyÒn ë n­íc ta lµ ®¸nh ®æ ®Õ quèc chñ nghÜa Ph¸p, 10 phong kiÕn vµ ®Þa chñ, lËp ra chÝnh phñ c«ng n«ng, tÞch thu ruéng ®Êt cña ®Þa chñ n­íc ngoµi, b¶n xø vµ gi¸o héi trao cho n«ng d©n; quyÒn së h÷u ruéng ®Êt lµ chÝnh phñ c«ng n«ng; sung c«ng tÊt c¶ c¸c s¶n nghiÖp lín cña t­ b¶n n­íc ngoµi; b·i bá c¸c s­u thuÕ hiÖn thêi, lËp ra thuÕ lòy tiÕn, ngµy lµm c«ng 8 giê, c¶i thiÖn sinh ho¹t cho thî thuyÒn vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng; xø §«ng D­¬ng hoµn toµn ®éc lËp, thõa nhËn d©n téc tù quyÕt; lËp qu©n ®éi c«ng n«ng; thùc hiÖn nam n÷ b×nh quyÒn; ñng hé Liªn X«, liªn kÕt víi giai cÊp c«ng nh©n thÕ giíi vµ phong trµo c¸ch m¹ng thuéc ®Þa, b¸n thuéc ®Þa. Ph­¬ng ph¸p ®Êu tranh cña quÇn chóng lµ b·i c«ng, b·i c«ng thÞ oai, b·i c«ng vâ trang, tæng b·i c«ng b¹o ®éng; kÕt hîp ®ßi quyÒn lîi h»ng ngµy nh­ t¨ng tiÒn l­¬ng, bít giê lµm, gi¶m thuÕ, chèng thuÕ,... víi môc ®Ých lín cña §¶ng lµ ®¸nh ®æ ®Õ quèc, ®Þa chñ phong kiÕn, giµnh ®éc lËp, lËp chÝnh phñ c«ng n«ng. VÊn ®Ò vâ trang b¹o ®éng ph¶i ®­îc tÝnh to¸n, c©n nh¾c kü, kh«ng ®­îc manh ®éng hoÆc vâ trang b¹o ®éng non. Trong cuéc ®Êu tranh sinh tö nµy, cÇn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸ch m¹ng thÕ giíi. VÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, LuËn c­¬ng chØ râ: §iÒu kiÖn cèt yÕu cho sù th¾ng lîi cña cuéc c¸ch m¹ng ë §«ng D­¬ng lµ cÇn ph¶i cã mét ®¶ng céng s¶n cã ®­êng lèi chÝnh trÞ ®óng, cã kû luËt tËp trung, 11 mËt thiÕt liªn l¹c víi quÇn chóng vµ tõng tr¶i tranh ®Êu mµ tr­ëng thµnh. §¶ng lµ ®éi tiªn phong cña v« s¶n giai cÊp lÊy chñ nghÜa M¸c vµ Lªnin lµm gèc, ®¹i biÓu cho quyÒn lîi chÝnh vµ l©u dµi cho c¶ giai cÊp v« s¶n, l·nh ®¹o tranh ®Êu ®Ó ®¹t môc ®Ých cuèi cïng lµ chñ nghÜa céng s¶n. Nh­ vËy, toµn bé néi dung LuËn c­¬ng ch¸nh trÞ cña §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng lµ tr×nh bµy nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n vÒ môc tiªu, nhiÖm vô vµ ph­¬ng ph¸p ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vµ bæ sung mét sè vÊn ®Ò cèt lâi vÒ con ®­êng c¸ch m¹ng cña ViÖt Nam mµ Ch¸nh c­¬ng v¾n t¾t ®· nªu. 3. ChÝnh c­¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh chØ ®¹o so¹n th¶o vµ ®­îc §¹i héi II cña §¶ng (th¸ng 2- 1951) th¶o luËn, th«ng qua. ChÝnh c­¬ng dµi 15 trang (khæ giÊy 15x22 cm) bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi vµ ViÖt Nam; Ch­¬ng II ®Ò cËp vÒ x· héi ViÖt Nam vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam; Ch­¬ng III tr×nh bµy chÝnh s¸ch cña §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam. ChÝnh c­¬ng nhËn ®Þnh, tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, thÕ giíi chia lµm hai phe: phe d©n chñ chèng ®Õ quèc do Liªn X« l·nh ®¹o vµ phe ®Õ quèc ph¶n d©n chñ do Mü cÇm ®Çu. NhiÖm vô träng t©m 12 cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n thÕ giíi lóc nµy lµ ®Êu tranh b¶o vÖ hßa b×nh; phong trµo hßa b×nh ph¸t triÓn m¹nh ch­a tõng cã trong lÞch sö. C¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ngµy cµng cã tÝnh chÊt phæ biÕn, trë thµnh môc tiªu cña c¸c n­íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc, lµm lay chuyÓn tËn gèc hÖ thèng ®Õ quèc chñ nghÜa. ViÖt Nam lµ mét tiÒn ®ån cña phe d©n chñ ë §«ng Nam ¸; c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ mét bé phËn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ hßa b×nh vµ d©n chñ trªn thÕ giíi. VÒ t×nh h×nh x· héi ViÖt Nam, ChÝnh c­¬ng chØ râ: tr­íc khi thuéc Ph¸p, x· héi ViÖt Nam c¨n b¶n lµ mét x· héi phong kiÕn, n«ng d©n lµ giai cÊp bÞ bãc lét nÆng nÒ nhÊt. Tõ khi thuéc Ph¸p, ViÖt Nam lµ mét x· héi thuéc ®Þa nöa phong kiÕn; giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam h×nh thµnh vµ tr­ëng thµnh nhanh; t­ b¶n ViÖt Nam ra ®êi nh­ng bÞ t­ b¶n ®éc quyÒn Ph¸p ®Ì nÐn nªn kh«ng ph¸t triÓn ®­îc. Khi NhËt x©m chiÕm ViÖt Nam, chÕ ®é thuéc ®Þa cña Ph¸p ë ViÖt Nam còng trë nªn ph¸t xÝt hãa, lµm cho nh©n d©n ViÖt Nam cµng thèng khæ h¬n. V× vËy, nhiÖm vô c¨n b¶n cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ ®¸nh ®uæi ®Õ quèc x©m l­îc, giµnh ®éc lËp, thèng nhÊt thËt sù cho ®Êt n­íc, xãa bá nh÷ng di tÝch phong kiÕn vµ nöa phong kiÕn, lµm cho ng­êi cµy cã ruéng, ph¸t triÓn chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n, g©y c¬ së 13 cho chñ nghÜa x· héi. §éng lùc cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lóc nµy lµ c«ng nh©n, n«ng d©n, tiÓu t­ s¶n thµnh thÞ, tiÓu t­ s¶n trÝ thøc, t­ s¶n d©n téc, nh÷ng th©n sÜ yªu n­íc vµ tiÕn bé; trong ®ã nÒn t¶ng lµ c«ng nh©n, n«ng d©n, trÝ thøc; lùc l­îng l·nh ®¹o lµ giai cÊp c«ng nh©n. Tõ ®ã ChÝnh c­¬ng kh¼ng ®Þnh: c¸ch m¹ng ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n, tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi. §©y lµ mét cuéc ®Êu tranh l©u dµi, tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n cã mét nhiÖm vô träng t©m, tr­íc m¾t lµ ph¶i tËp trung søc hoµn thµnh gi¶i phãng d©n téc. VÒ chÝnh s¸ch cña §¶ng, ChÝnh c­¬ng chØ râ: hoµn thµnh sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, xãa bá di tÝch phong kiÕn vµ nöa phong kiÕn, ph¸t triÓn chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n, tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. ChÝnh s¸ch kh¸ng chiÕn lµ thùc hiÖn mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n toµn d©n, toµn diÖn, tr­êng kú, kh¸ng chiÕn ®Õn cïng ®Ó giµnh ®éc lËp, thèng nhÊt cho Tæ quèc. X©y dùng chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n dùa vµo MÆt trËn D©n téc thèng nhÊt trªn c¬ së liªn minh c«ng nh©n, n«ng d©n, trÝ thøc, do giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o. §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam ®oµn kÕt víi c¸c ®¶ng ph¸i, c¸c ®oµn thÓ, c¸c nh©n sÜ trong MÆt trËn D©n téc thèng nhÊt theo nguyªn t¾c ®oµn kÕt thµnh thùc, thèng nhÊt hµnh ®éng, hîp t¸c l©u dµi. 14 ChÝnh c­¬ng cßn nªu nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ x©y dùng qu©n ®éi, ph¸t triÓn kinh tÕ tµi chÝnh, c¶i c¸ch ruéng ®Êt, ph¸t triÓn v¨n hãa gi¸o dôc, chÝnh s¸ch ®èi víi t«n gi¸o, chÝnh s¸ch d©n téc, chÝnh s¸ch ®èi víi vïng t¹m chiÕm, chÝnh s¸ch ngo¹i giao, chÝnh s¸ch ®èi víi ViÖt kiÒu,... VÒ ngo¹i giao, ChÝnh c­¬ng kh¼ng ®Þnh nguyªn t¾c “t«n träng ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn l·nh thæ, thèng nhÊt quèc gia cña nhau vµ cïng nhau b¶o vÖ hßa b×nh, d©n chñ thÕ giíi, chèng bän g©y chiÕn”; ®oµn kÕt chÆt chÏ víi Liªn X«, Trung Quèc vµ c¸c n­íc d©n chñ nh©n d©n kh¸c, ®oµn kÕt chÆt chÏ víi hai d©n téc Miªn, Lµo, më réng ngo¹i giao nh©n d©n, giao thiÖp th©n thiÖn víi chÝnh phñ n­íc nµo t«n träng chñ quyÒn cña ViÖt Nam, ®Æt quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc ®ã theo nguyªn t¾c tù do, b×nh ®¼ng vµ cã lîi cho c¶ hai bªn, ®Êu tranh cho hßa b×nh thÕ giíi. 4. C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi (gäi t¾t lµ C­¬ng lÜnh n¨m 1991) dµi 22 trang (khæ giÊy 13x19cm), ®­îc §¹i héi VII cña §¶ng (th¸ng 6-1991) th¶o luËn vµ th«ng qua. Ra ®êi trong bèi c¶nh m« h×nh chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u sôp ®æ, nhiÒu §¶ng Céng s¶n bÕ t¾c, mÊt ph­¬ng h­íng, c¸c thÕ lùc thï ®Þch tÊn c«ng quyÕt liÖt; ë trong n­íc, kinh tÕ - x· héi khñng ho¶ng, mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ 15 nh©n d©n dao ®éng niÒm tin, C­¬ng lÜnh ®· tæng kÕt qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, chØ ra nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa. Ph©n tÝch bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi, C­¬ng lÜnh nhËn ®Þnh: §Æc ®iÓm næi bËt trong giai ®o¹n hiÖn nay cña thêi ®¹i lµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ d©n téc gay go, phøc t¹p cña nh©n d©n c¸c n­íc v× hßa b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. Chñ nghÜa x· héi hiÖn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch. LÞch sö thÕ giíi ®ang tr¶i qua nh÷ng b­íc quanh co; song, loµi ng­êi cuèi cïng nhÊt ®Þnh sÏ tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi v× ®ã lµ quy luËt tiÕn hãa cña lÞch sö. VÒ môc tiªu vµ ®Æc tr­ng cña x· héi x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng, C­¬ng lÜnh chØ râ, ®ã lµ mét x· héi: Do nh©n d©n lao ®éng lµm chñ; cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h÷u vÒ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu; cã nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; con ng­êi ®­îc gi¶i phãng khái ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng, lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo lao ®éng, cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc, cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn c¸ nh©n; c¸c d©n téc trong n­íc b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt vµ gióp ®ì lÉn nhau 16 cïng tiÕn bé; cã quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c víi nh©n d©n tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. C­¬ng lÜnh còng x¸c ®Þnh, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta lµ qu¸ tr×nh l©u dµi, tr¶i qua nhiÒu chÆng ®­êng. Môc tiªu tæng qu¸t ph¶i ®¹t tíi khi kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é lµ x©y dùng xong vÒ c¬ b¶n nh÷ng c¬ së kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, víi kiÕn tróc th­îng tÇng vÒ chÝnh trÞ vµ t­ t­ëng, v¨n hãa phï hîp, lµm cho n­íc ta trë thµnh mét n­íc x· héi chñ nghÜa phån vinh. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu, nhiÖm vô nªu trªn, C­¬ng lÜnh nhÊn m¹nh, chóng ta ph¶i tiÕp tôc n©ng cao ý chÝ tù lùc tù c­êng, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vËt chÊt vµ trÝ tuÖ cña d©n téc; ®ång thêi më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ, t×m tßi b­íc ®i, h×nh thøc vµ biÖn ph¸p thÝch hîp x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. §iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i c¶i biÕn c¨n b¶n t×nh tr¹ng kinh tÕ - x· héi kÐm ph¸t triÓn, chiÕn th¾ng nh÷ng lùc l­îng c¶n trë viÖc thùc hiÖn môc tiªu ®ã, tr­íc hÕt lµ c¸c thÕ lùc thï ®Þch chèng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc, ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n: Mét lµ, x©y dùng Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa, nhµ n­íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n, lÊy 17 liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng, do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n, gi÷ nghiªm kû c­¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi hµnh ®éng x©m ph¹m lîi Ých cña Tæ quèc vµ cña nh©n d©n. Hai lµ, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc theo h­íng hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn lµ nhiÖm vô trung t©m, nh»m tõng b­íc x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Ba lµ, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, thiÕt lËp tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Bèn lµ, tiÕn hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng vµ v¨n hãa lµm cho thÕ giíi quan M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng, ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh 18 gi÷ vÞ trÝ chØ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi. KÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng v¨n hãa tèt ®Ñp cña tÊt c¶ c¸c d©n téc trong n­íc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i, x©y dùng mét x· héi d©n chñ, v¨n minh v× lîi Ých ch©n chÝnh vµ phÈm gi¸ con ng­êi, víi tr×nh ®é tri thøc, ®¹o ®øc, thÓ lùc vµ thÈm mü ngµy cµng cao. Chèng t­ t­ëng, v¨n hãa ph¶n tiÕn bé, tr¸i víi nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc vµ nh÷ng gi¸ trÞ cao quý cña loµi ng­êi, tr¸i víi ph­¬ng h­íng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. N¨m lµ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, cñng cè vµ më réng MÆt trËn D©n téc thèng nhÊt, tËp hîp mäi lùc l­îng phÊn ®Êu v× sù nghiÖp d©n giµu, n­íc m¹nh. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i hßa b×nh, hîp t¸c vµ h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c n­íc; trung thµnh víi chñ nghÜa quèc tÕ cña giai cÊp c«ng nh©n, ®oµn kÕt víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, víi tÊt c¶ c¸c lùc l­îng ®Êu tranh v× hßa b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi trªn thÕ giíi. S¸u lµ, x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc lµ hai nhiÖm vô chiÕn l­îc cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Trong khi ®Æt lªn hµng ®Çu nhiÖm vô x©y dùng ®Êt n­íc, nh©n d©n ta lu«n lu«n n©ng cao c¶nh gi¸c, cñng cè quèc phßng, b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ, trËt tù, an toµn x· héi, b¶o vÖ Tæ quèc vµ c¸c thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. 19 B¶y lµ, x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng vµ tæ chøc ngang tÇm nhiÖm vô, b¶o ®¶m cho §¶ng lµm trßn tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o sù nghiÖp c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. §¶ng ph¶i th­êng xuyªn tù ®æi míi, tù chØnh ®èn, ra søc n©ng cao tr×nh ®é trÝ tuÖ, n¨ng lùc l·nh ®¹o. Gi÷ v÷ng truyÒn thèng ®oµn kÕt thèng nhÊt trong §¶ng, b¶o ®¶m ®Çy ®ñ d©n chñ vµ kû luËt trong sinh ho¹t §¶ng. Th­êng xuyªn tù phª b×nh vµ phª b×nh, ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¸ nh©n, chñ nghÜa c¬ héi vµ mäi hµnh ®éng chia rÏ, bÌ ph¸i. Ch¨m lo x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn trong s¹ch, cã phÈm chÊt, n¨ng lùc, cã søc chiÕn ®Êu cao. Båi d­ìng, ®µo t¹o líp ng­êi kÕ tôc sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ cña d©n téc. * * * §iÓm l¹i nh÷ng néi dung chñ yÕu trong c¸c b¶n C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng tõ n¨m 1930 ®Õn nay, chóng ta nhËn thÊy: Mçi b¶n C­¬ng lÜnh tuy cã yªu cÇu cô thÓ, ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ phôc vô nhiÖm vô cña c¸ch m¹ng ë mçi giai ®o¹n kh¸c nhau, nh­ng nh×n tæng thÓ, c¸c b¶n C­¬ng lÜnh ®Òu thÓ hiÖn râ rµng, nhÊt qu¸n quan ®iÓm c¬ b¶n, t­ t­ëng xuyªn suèt cña §¶ng ta vÒ môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn l­îc, ph­¬ng h­íng vµ ph­¬ng ph¸p cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. 20 §ã lµ ph¶i ®Êu tranh giµnh l¹i vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp d©n téc, thèng nhÊt Tæ quèc; x©y dùng ®Êt n­íc ngµy cµng d©n chñ, giµu m¹nh; x· héi ngµy cµng c«ng b»ng, v¨n minh; nh©n d©n cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc; s¸nh vai víi c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ. Ph¶i n¾m v÷ng vµ kiªn ®Þnh môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, coi ®©y lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng n­íc ta; x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc lu«n lu«n lµ hai nhiÖm vô chiÕn l­îc cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Ph¶i huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc vµ søc m¹nh tæng hîp cña tÊt c¶ c¸c tÇng líp nh©n d©n trªn c¬ së liªn minh gi÷a c«ng nh©n, n«ng d©n vµ trÝ thøc, bëi chÝnh nh©n d©n lµ ng­êi lµm nªn lÞch sö. Søc m¹nh cña §¶ng lµ ë sù g¾n bã m¸u thÞt víi nh©n d©n; toµn bé ho¹t ®éng cña §¶ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých vµ nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n. Kh«ng ngõng cñng cè vµ t¨ng c­êng khèi ®¹i ®oµn kÕt: ®oµn kÕt toµn §¶ng, ®oµn kÕt toµn d©n, ®oµn kÕt d©n téc; ®ã lµ truyÒn thèng quý b¸u vµ lµ nguån søc m¹nh, mét ®éng lùc chñ yÕu cña c¸ch m¹ng n­íc ta. KÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, søc m¹nh trong n­íc víi søc m¹nh quèc tÕ, ph¸t huy cao ®é néi lùc; ®ång thêi tranh thñ ngo¹i lùc, kÕt hîp yÕu tè truyÒn thèng cña d©n téc víi tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa thÕ giíi. 21 Ph¶i b¶o ®¶m vµ gi÷ v÷ng sù l·nh ®¹o cña §¶ng; ch¨m lo x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh c¶ vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng vµ tæ chøc trªn nÒn t¶ng t­ t­ëng lµ chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, trªn c¬ së nguyªn t¾c tæ chøc lµ tËp trung d©n chñ vµ g¾n bã chÆt chÏ víi nh©n d©n, coi ®©y lµ nhiÖm vô then chèt, cã ý nghÜa sèng cßn cña §¶ng, nh©n tè hµng ®Çu quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c¸ch m¹ng. Ph¶i phßng vµ chèng nguy c¬ sai lÇm vÒ ®­êng lèi, bÖnh quan liªu vµ sù tho¸i ho¸ biÕn chÊt cña c¸n bé, ®¶ng viªn. Mçi b¶n C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng, ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, ®Òu ®­îc x©y dùng trªn c¬ së qu¸n triÖt, vËn dông s¸ng t¹o vµ bæ sung, ph¸t triÓn c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t t­ëng Hå ChÝ Minh, truyÒn thèng tinh hoa v¨n ho¸ d©n téc, ph¶n ¸nh ®óng thùc tiÔn ViÖt Nam vµ cã tham kh¶o kinh nghiÖm cña thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, nã võa cã tÝnh lý luËn khoa häc võa cã tÝnh thùc tiÔn s©u s¾c, kÕt hîp tÝnh giai cÊp vµ tÝnh d©n téc, ®¸p øng ®óng yªu cÇu bøc thiÕt cña c¸ch m¹ng ë mçi giai ®o¹n vµ nguyÖn väng ch¸y báng cña nh©n d©n. Mçi C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng ®Òu cã ý nghÜa lÞch sö träng ®¹i vµ gi¸ trÞ chØ ®¹o thùc tiÔn to lín, ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ chØ ®­êng cho mäi ho¹t ®éng cña §¶ng ta, nh©n d©n ta. 22 Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng nãi chung, chØ ®¹o thùc hiÖn C­¬ng lÜnh, ®­êng lèi cña §¶ng nãi riªng, qua mçi giai ®o¹n, mçi kú §¹i héi §¶ng, t duy, nhËn thøc cña §¶ng ta l¹i ®­îc ph¸t triÓn; quan ®iÓm, ®­êng lèi cña §¶ng tõng b­íc ®­îc bæ sung, hoµn thiÖn, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, cña thùc tiÔn cuéc sèng. Cho ®Õn nay, §¶ng ta ®· h×nh thµnh ®­îc trªn nh÷ng nÐt c¬ b¶n mét hÖ thèng quan ®iÓm lý luËn vÒ c¸ch m¹ng ViÖt Nam, vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta, gãp phÇn bæ sung vµ ph¸t triÓn quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò nµy. ChÝnh nhê qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn nghiªm tóc C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ c¸c v¨n kiÖn quan träng kh¸c cña §¶ng mµ ngay khi míi ra ®êi §¶ng ta ®· “gi­¬ng cao ngän cê c¸ch m¹ng, ®oµn kÕt vµ l·nh ®¹o toµn d©n ta tiÕn lªn ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp. Mµu cê ®á cña §¶ng chãi läi nh­ mÆt trêi míi mäc, xÐ tan c¸i mµn ®en tèi, soi ®­êng dÉn lèi cho nh©n d©n ta v÷ng b­íc tiÕn lªn con ®­êng th¾ng lîi trong cuéc c¸ch m¹ng ph¶n ®Õ, ph¶n phong”1. Vµ trong suèt 80 n¨m qua, §¶ng ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ta _______________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.10, tr.3. 23 tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh dï l©u dµi, gian khæ, ph¶i v­ît qua mu«n vµn khã kh¨n, th¸ch thøc nh­ng ®· giµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi vÜ ®¹i. §ã lµ: - Th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®Ëp tan ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n phong kiÕn, lËp nªn n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ - mét nhµ n­íc kiÓu míi, nhµ n­íc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ - lµm thay ®æi toµn bé chÕ ®é x· héi ViÖt Nam, ®­a d©n téc ta tiÕn vµo kû nguyªn ®éc lËp, tù do. - Th¾ng lîi cña c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m, gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ Tæ quèc, ®¸nh th¾ng c¸c thÕ lùc thùc d©n x©m l­îc, hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ, thèng nhÊt Tæ quèc, gãp phÇn quan träng vµo cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n d©n thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. - Th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, më cöa, héi nhËp, ®­a ®Êt n­íc tõng b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi víi nh÷ng nhËn thøc vµ t­ duy míi ®óng ®¾n, phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam. Víi nh÷ng th¾ng lîi giµnh ®­îc trong 80 n¨m qua, n­íc ta tõ mét xø thuéc ®Þa nöa phong kiÕn ®· trë thµnh mét quèc gia ®éc lËp, tù do, ph¸t triÓn theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa; nh©n d©n ta tõ 24 th©n phËn n« lÖ ®· trë thµnh ng­êi lµm chñ ®Êt n­íc, lµm chñ x· héi; ®Êt n­íc ta ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, ®ang ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, cã quan hÖ quèc tÕ réng r·i, cã vÞ thÕ ngµy cµng quan träng trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi; d©n téc ta ch­a bao giê cã ®­îc c¬ ®å nh­ ngµy nay. Nh÷ng th¾ng lîi ®ã chøng tá ®­êng lèi, quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng ta lµ ®óng ®¾n, s¸ng t¹o; c¸c C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng cã gi¸ trÞ to lín vµ cã søc sèng m·nh liÖt; con ®­êng ®i lªn cña c¸ch m¹ng n­íc ta lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ ®¸p øng ®óng yªu cÇu cña thùc tiÔn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, mçi b¶n C­¬ng lÜnh (còng nh­ nhiÒu t¸c phÈm lý luËn kh¸c) ®Òu lµ s¶n phÈm nhËn thøc cña mét thêi kú lÞch sö cô thÓ; so víi ngµy nay cã thÓ cã nh÷ng ®iÓm ®· bÞ thùc tiÔn v­ît qua. §ã lµ ®iÒu dÔ hiÓu, lµ biÖn chøng cña sù ph¸t triÓn. Trong l·nh ®¹o, chØ ®¹o, §¶ng cã lóc còng ph¹m sai lÇm, khuyÕt ®iÓm, cã nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm nghiªm träng do m¾c ph¶i gi¸o ®iÒu, chñ quan, duy ý chÝ, vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan; nhËn thøc cña §¶ng trªn mét sè lÜnh vùc cßn h¹n chÕ; kh«ng Ýt vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cßn ch­a ®ñ s¸ng tá, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò míi vµ khã. §iÒu quan träng lµ §¶ng ta ®· nhËn ra, th¼ng th¾n tù phª b×nh vµ 25 nghiªm tóc söa ch÷a, kh¾c phôc cã kÕt qu¶, th­êng xuyªn tæng kÕt thùc tiÔn, kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm ®· cã, ph¸t triÓn nh÷ng di s¶n t t­ëng lý luËn ®· tÝch lòy ®­îc; ®ång thêi tiÕp thu, bæ sung nh÷ng gi¸ trÞ vµ nhËn thøc míi, ®Ó kh«ng ngõng hoµn thiÖn quan ®iÓm, ®­êng lèi chÝnh trÞ cña §¶ng, ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng. 26 “TUY£N NG¤N CñA §¶NG CéNG S¶N” Vµ C¤NG CUéC §æI MíI ë VIÖT NAM Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n lµ mét t¸c phÈm lý luËn bÊt hñ, mét v¨n kiÖn mang tÝnh c­¬ng lÜnh chÝnh trÞ giµu søc sèng thùc tiÔn cña chñ nghÜa céng s¶n khoa häc, do C.M¸c vµ Ph.¡ngghen so¹n th¶o ®· ®­îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu tiªn vµo ngµy 24-2-1848 t¹i Lu©n §«n (thñ ®« n­íc Anh). Tõ ®ã tíi nay dï thÕ giíi ®· tr¶i qua biÕt bao biÕn ®æi th¨ng trÇm, nh­ng Tuyªn ng«n vÉn lu«n lu«n lµ c¬ së lý luËn khoa häc, ngän cê t­ t­ëng, ng«i sao dÉn ®­êng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ. Vµ ch¾c ch¾n nã sÏ cßn m·i víi thêi gian trong lÞch sö ph¸t triÓn t­ t­ëng cña nh©n lo¹i. Së dÜ Tuyªn ng«n cã søc sèng l©u bÒn vµ gi¸ trÞ to lín nh­ thÕ tr­íc hÕt lµ bëi néi dung cña nã mang tÝnh c¸ch m¹ng vµ khoa häc rÊt s©u s¾c. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· sö dông ph­¬ng ph¸p 27 duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö ®Ó luËn gi¶i mét c¸ch khoa häc vÒ quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi; vÒ vÞ trÝ vµ ý nghÜa quan träng cña s¶n xuÊt vËt chÊt còng nh­ vai trß cña kiÕn tróc th­îng tÇng; vÒ qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ sù tÊt yÕu diÖt vong cña chñ nghÜa t­ b¶n; vÒ vai trß, sø mÖnh lÞch sö vµ ph­¬ng h­íng ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n h­íng tíi x©y dùng mét x· héi céng s¶n chñ nghÜa v¨n minh... §óng nh­ V.I.Lªnin ®· nhËn ®Þnh, Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n lµ t¸c phÈm “tr×nh bµy mét c¸ch hÕt søc s¸ng sña vµ râ rµng thÕ giíi quan míi, chñ nghÜa duy vËt triÖt ®Ó - chñ nghÜa duy vËt nµy bao qu¸t c¶ lÜnh vùc sinh ho¹t x· héi, - phÐp biÖn chøng víi t­ c¸ch lµ häc thuyÕt toµn diÖn nhÊt vµ s©u s¾c nhÊt vÒ sù ph¸t triÓn, lý luËn ®Êu tranh giai cÊp vµ vai trß c¸ch m¹ng - trong lÞch sö toµn thÕ giíi - cña giai cÊp v« s¶n, tøc lµ giai cÊp s¸ng t¹o ra mét x· héi míi, x· héi céng s¶n”1. Tõ khi Tuyªn ng«n ra ®êi ®Õn nay, thÕ giíi ®· chøng kiÕn biÕt bao sù biÕn ®æi s©u s¾c. C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga thµnh c«ng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ra ®êi vµ cho ®Õn nay ®· tån t¹i gÇn mét thÕ kû kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ngÉu nhiªn mµ lµ tÊt yÕu _______________ 1. V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1980, t.26, tr.57. 28 lÞch sö. XÐt cho cïng, ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn nh÷ng m©u thuÉn chÝn muåi ngay tõ trong lßng cña chñ nghÜa t­ b¶n. HiÖn nay, h¬n mét tû ng­êi vÉn ®ang x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc ë Liªn X« vµ §«ng ¢u sôp ®æ kh«ng ph¶i lµ sù sôp ®æ cña chñ nghÜa x· héi khoa häc, còng kh«ng ph¶i do chñ nghÜa x· héi “kh«ng hîp thêi”, mµ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, trong ®ã cã viÖc nhËn thøc sai vµ lµm sai quy luËt ®i lªn chñ nghÜa x· héi, duy tr× qu¸ l©u mét m« h×nh kh«ng cßn thÝch hîp. Chñ nghÜa x· héi kh«ng thÓ sôp ®æ nÕu c¸c §¶ng Céng s¶n cã ®­êng lèi c¶i tæ, c¶i c¸ch ®óng ®¾n. Tho¸i trµo cña chñ nghÜa x· héi hiÖn nay chØ lµ t¹m thêi, bëi chñ nghÜa x· héi trªn thÕ giíi, tõ nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ thÊt b¹i, cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng t¹o ra b­íc ph¸t triÓn míi. Chñ nghÜa t­ b¶n tuy cßn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, song nã kh«ng thÓ kh¾c phôc næi nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i ®ang ngµy cµng s©u s¾c, ®Æc biÖt lµ m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, x· héi hãa cao ®é víi chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Tuy ®ang n¾m trong tay quyÒn lùc to lín, c¸c ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, nh­ng chñ nghÜa t­ b¶n vÉn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò bÊt c«ng, ¸p bøc x· héi, ¸p bøc d©n téc, ph©n cùc giµu nghÌo, 29 hñy ho¹i m«i tr­êng... Chñ nghÜa t­ b¶n toµn cÇu hãa ngµy cµng t¹o ra nh÷ng nh©n tè tù phñ ®Þnh nã, ®ång thêi h×nh thµnh nh÷ng tiÒn ®Ò cho chñ nghÜa x· héi n¶y sinh. §óng nh­ C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· kh¼ng ®Þnh trong Tuyªn ng«n: “Sù sôp ®æ cña giai cÊp t­ s¶n vµ th¾ng lîi cña giai cÊp v« s¶n ®Òu lµ tÊt yÕu nh­ nhau”1. Thùc tÕ lÞch sö nãi lªn r»ng, kÓ tõ C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga n¨m 1917, nh©n lo¹i ®· b­íc vµo thêi ®¹i ph¸t triÓn míi – thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. §ã lµ thêi ®¹i lÞch sö l©u dµi, quanh co phøc t¹p, cã lóc chñ nghÜa x· héi ë thÕ tiÕn c«ng, cã lóc chñ nghÜa x· héi l©m vµo tho¸i trµo; cã lóc chñ nghÜa t b¶n khñng ho¶ng toµn diÖn, nghiªm träng, t­ëng nh­ sôp ®æ ®Õn n¬i, cã lóc chñ nghÜa t­ b¶n lÊy l¹i ®­îc søc lùc, t¹o ®­îc sù ph¸t triÓn kú diÖu. §ã lµ sù vËn ®éng biÖn chøng tù nhiªn cña thêi ®¹i qu¸ ®é mµ Tuyªn ng«n ®· dù b¸o. Chóng ta hoµn toµn cã c¬ së ®Ó nãi r»ng, sau hµng tr¨m n¨m ra ®êi, Tuyªn ng«n ch¼ng nh÷ng vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ nh©n ®¹o céng s¶n cao c¶ mµ cßn chøa ®ùng nh÷ng ch©n lý, nh÷ng quy luËt chung nhÊt cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö _______________ 1. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Sù thËt, Hµ Néi, 1995, t.4, tr. 613. 30 x· héi. “Tinh thÇn cña nã, ®Õn b©y giê, vÉn cæ vò vµ thóc ®Èy toµn thÓ giai cÊp v« s¶n cã tæ chøc vµ ®ang chiÕn ®Êu cña thÕ giíi v¨n minh”1. * * * §èi víi ViÖt Nam, ®­îc soi s¸ng bëi t­ t­ëng cña Tuyªn ng«n nãi riªng vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin nãi chung, h¬n 80 n¨m qua, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, §¶ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn, ®· l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam v­ît qua biÕt bao khã kh¨n thö th¸ch, huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc, kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, giµnh th¾ng lîi vÎ vang trong c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ vµ ®ang tõng b­íc tiÕn hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Môc ®Ých cao c¶ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam hoµn toµn phï hîp víi t­ t­ëng c¬ b¶n vµ chñ ®¹o cña Tuyªn ng«n: ®ã lµ gi¶i phãng toµn thÓ x· héi khái ¸ch ¸p bøc, bãc lét, thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. H¬n 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, cã ý nghÜa lÞch sö. Néi dung cña ®­êng lèi ®æi míi chÝnh lµ thÓ hiÖn sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam _______________ 1. V.I.Lªnin: Toµn tËp, S®d, t.2, tr. 10. 31 trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi. §¹i héi VI (12-1986) cña §¶ng ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc, tõ ®æi míi t­ duy ®Õn ®æi míi tæ chøc c¸n bé; tõ ®æi míi ph­¬ng ph¸p l·nh ®¹o ®Õn phong c¸ch c«ng t¸c; tõ ®æi míi kinh tÕ ®Õn ®æi míi chÝnh trÞ, t­ t­ëng, v¨n hãa... §æi míi lµ yªu cÇu bøc thiÕt, lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa sèng cßn. Song, ®ã hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ sù thay ®æi môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa x· héi mµ lµ lµm cho môc tiªu Êy ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n b»ng nh÷ng quan niÖm ®óng ®¾n vµ nh÷ng h×nh thøc, b­íc ®i vµ biÖn ph¸p thÝch hîp. §æi míi t­ duy lµ nh»m lo¹i bá nh÷ng quan niÖm sai lÇm, kh¾c phôc nh÷ng nhËn thøc l¹c hËu, lçi thêi vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, vÒ chñ nghÜa x· héi, vËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong ®iÒu kiÖn míi. §æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ lµ nh»m n©ng cao chÊt l­îng l·nh ®¹o cña §¶ng, hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, cã nghÜa lµ t¨ng c­êng søc m¹nh vµ hiÖu lùc cña toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô chÝnh trÞ. Toµn bé thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam vµ nh÷ng diÔn biÕn trªn thÕ giíi võa qua chøng minh r»ng, tr­íc t×nh h×nh cã nhiÒu thay ®æi, thêi c¬ vµ th¸ch thøc lu«n lu«n xuÊt hiÖn, nÕu kh«ng kiªn ®Þnh 32 lËp tr­êng, xa rêi nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c sÏ dÉn ®Õn ®æ vì kh«ng g× cøu v·n ®­îc; mÆt kh¸c, nÕu tù b»ng lßng víi nh÷ng nguyªn lý lý luËn s½n cã, x¬ cøng, gi¸o ®iÒu, kh«ng ®i s©u t×m tßi, tæng kÕt thùc tiÔn ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh th× sÏ kh«ng tËn dông ®­îc thêi c¬, v­ît qua khã kh¨n th¸ch thøc ®Ó ®­a ®Êt n­íc tiÕn lªn. Søc sèng cña Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n kh«ng chØ ë nh÷ng luËn ®iÓm, nguyªn lý chung mµ cßn ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc bæ sung, vËn dông s¸ng t¹o vµo c¸c hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ ®Ó giµnh th¾ng lîi. Thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta tr­íc hÕt ®­îc thÓ hiÖn ë lÜnh vùc kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lu«n lu«n qu¸n triÖt t­ t­ëng c¬ b¶n cña Tuyªn ng«n lµ: “Trong mäi thêi ®¹i lÞch sö, s¶n xuÊt kinh tÕ vµ c¬ cÊu x· héi - c¬ cÊu nµy tÊt yÕu ph¶i do s¶n xuÊt kinh tÕ mµ ra - c¶ hai c¸i ®ã cÊu thµnh c¬ së cña lÞch sö chÝnh trÞ vµ lÞch sö t­ t­ëng cña thêi ®¹i Êy”1. Víi quan niÖm ®ã, x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam tr­íc hÕt lµ, vµ träng t©m lµ qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh×n l¹i h¬n 20 n¨m qua, ®­êng lèi x©y dùng kinh tÕ cña §¶ng ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc lý luËn. Tõ t­ duy _______________ 1. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp, S®d, t.21, tr.11. 33 kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung chuyÓn sang t­ duy kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ x©y dùng chÕ ®é së h÷u ®¬n nhÊt chuyÓn sang chÕ ®é ®a së h÷u b×nh ®¼ng cïng ph¸t triÓn, trong ®ã c«ng h÷u lµ nÒn t¶ng, kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Tõ Nhµ n­íc ®éc quyÒn qu¶n lý, can thiÖp trùc tiÕp vµo kinh tÕ chuyÓn sang Nhµ n­íc qu¶n lý b»ng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, lùc l­îng vËt chÊt vµ mét sè c«ng cô kh¸c. Tõ ph©n phèi b×nh qu©n, cµo b»ng chuyÓn sang ph©n phèi theo lao ®éng, kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c theo møc ®é ®ãng gãp thùc tÕ vµo qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i vµ qua phóc lîi x· héi. Tõ quan niÖm c«ng b»ng theo kiÓu b×nh qu©n trong ph©n phèi thu nhËp chuyÓn sang quan niÖm c«ng b»ng vÒ c¬ héi ph¸t triÓn, trªn c¬ së Nhµ n­íc vµ x· héi t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi cã c¬ héi ph¸t triÓn. Tõ t­ duy kinh tÕ khÐp kÝn sang t­ duy kinh tÕ më, ®Èy m¹nh hîp t¸c vµ héi nhËp,... Nh÷ng ®æi míi t­ duy trong lÜnh vùc kinh tÕ nãi trªn lµ xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn n­íc ta, mét n­íc nghÌo nµn, kinh tÕ l¹c hËu, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm. Do ®ã, tr­íc hÕt ph¶i tËp trung ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i trong mét x· héi do nh©n d©n lµm chñ, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc. §Æc tr­ng 34 c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mét thÓ thèng nhÊt, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Nã ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. §©y lµ hai néi dung cña môc tiªu ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ång thêi víi ph¸t triÓn x· héi, v¨n hãa, gi¸o dôc, v× môc tiªu ph¸t triÓn con ng­êi, mang ®Ëm b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam. Nhµ n­íc cã vai trß tæ chøc, dÉn d¾t vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cïng víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, hÖ thèng chÝnh trÞ cña n­íc ta còng ®­îc tõng b­íc ®æi míi mét c¸ch v÷ng ch¾c. XuÊt ph¸t tõ c¸c gi¸ trÞ lý luËn vÒ nhµ n­íc vµ ph¸p luËt trong Tuyªn ng«n vµ c¸c gi¸ trÞ phæ qu¸t cña nh©n lo¹i vÒ x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam chñ tr­¬ng tiÕp tôc x©y dùng vµ tõng b­íc hoµn thiÖn Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, nhµ n­íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n, qu¶n lý mäi mÆt ®êi sèng x· héi b»ng ph¸p luËt. §©y lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, b¾t nguån tõ ®Þnh h­íng x©y dùng 35 chñ nghÜa x· héi. §¶ng ta ý thøc s©u s¾c r»ng, ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× ph¶i cã mét Nhµ n­íc ph¸p quyÒn m¹nh, d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n trªn nÒn t¶ng lý luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. TÝnh kh¸ch quan ®ã cßn xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña thêi ®¹i víi xu thÕ toµn cÇu hãa. Nhu cÇu héi nhËp vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh c¶i c¸ch nhµ n­íc, c¶i c¸ch ph¸p luËt, b¶o ®¶m cho Nhµ n­íc kh«ng ngõng v÷ng m¹nh, cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶. MÆc dï trong c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin kh«ng trùc tiÕp dïng thuËt ng÷ "nhµ n­íc ph¸p quyÒn", nh­ng nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n cña nã ®· ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch s©u s¾c. §ã lµ t­ t­ëng vÒ x©y dùng mét nhµ n­íc kiÓu míi, ho¹t ®éng trªn c¬ së ph¸p luËt víi mét nÒn ph¸p chÕ d©n chñ, b¶o ®¶m quyÒn con ng­êi, quyÒn c«ng d©n. Trong Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n, C.M¸c vµ Ph.¡nghen ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng mét x· héi míi, trong ®ã Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc ®êi sèng chung cña nh©n d©n, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn tù do tèi ®a vµ "ph¸t triÓn toµn diÖn con ng­êi". Tù do trong Tuyªn ng«n ®­îc C.M¸c quan niÖm "lµ biÕn nhµ n­íc tõ c¬ quan ®øng trªn x· héi thµnh c¬ quan hoµn toµn phôc tïng x· héi". §©y thùc sù lµ t­ t­ëng x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn trong ®iÒu kiÖn míi 36 víi b¶n chÊt lµ nÒn d©n chñ míi, d©n chñ x· héi chñ nghÜa. Néi dung x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam bao gåm x©y dùng mét Quèc héi thùc sù lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt cña nh©n d©n, c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc cao nhÊt cña n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Theo ®ã, Quèc héi lµ c¬ quan duy nhÊt cã quyÒn lËp hiÕn, lËp ph¸p, quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò träng ®¹i cña ®Êt n­íc vµ gi¸m s¸t tèi cao toµn bé ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n­íc. Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña Quèc héi vÒ tæng thÓ ph¶i dùa trªn hai trô cét chÝnh lµ c¸c c¬ quan cña Quèc héi vµ c¸c ®¹i biÓu Quèc héi, nh÷ng ng­êi ®­îc nh©n d©n bÇu ra vµ ho¹t ®éng v× nh©n d©n, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nh©n d©n. ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc cao nhÊt, tøc lµ chÊp hµnh HiÕn ph¸p, c¸c ®¹o luËt vµ nghÞ quyÕt do Quèc héi ban hµnh vµ b¸o c¸o c«ng t¸c tr­íc Quèc héi, chÞu sù chÊt vÊn vµ gi¸m s¸t cña Quèc héi. ChÝnh phñ ph¶i trong s¹ch, ®­îc sù tin t­ëng vµ tÝn nhiÖm cña nh©n d©n. §ång thêi, ChÝnh phñ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc cao nhÊt, ®øng ®Çu hÖ thèng c¬ quan hµnh ph¸p, cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc thi HiÕn ph¸p, luËt vµ nghÞ quyÕt cña Quèc héi; qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ - x· héi, qu¶n lý vÜ m« ®èi víi toµn bé nÒn 37 kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng. ChÝnh phñ cã c¬ cÊu tæ chøc gän nhÑ, ®a n¨ng, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶, kh«ng can thiÖp cô thÓ vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. Trong quan hÖ víi quyÒn t­ ph¸p, ChÝnh phñ kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n, kÓ c¶ viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n hµnh chÝnh. C¸c c¬ quan t­ ph¸p cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ ph¸p luËt b»ng viÖc ¸p dông ®óng ®¾n luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. Cã thÓ xem c¬ quan t­ ph¸p nh­ lµ bé phËn chuyÓn t¶i quyÒn lùc nhµ n­íc thÓ hiÖn trong ph¸p luËt vµo ®êi sèng th«ng qua viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc cô thÓ. NÕu “lùc” ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n qua ho¹t ®éng lËp ph¸p vµ lËp quy, nh­ng hÖ thèng truyÒn “lùc” qua ho¹t ®éng t­ ph¸p kh«ng tèt th× bé m¸y nhµ n­íc Êy vÉn lµ bé m¸y nhµ n­íc kÐm hiÖu lùc, hiÖu qu¶. Trong c¸c c¬ quan t­ ph¸p, Tßa ¸n gi÷ vÞ trÝ trung t©m; tÊt c¶ c¸c c¬ quan t­ ph¸p kh¸c nh­ ®iÒu tra, truy tè, bæ trî t­ ph¸p (luËt s­, c«ng chøng, gi¸m ®Þnh ph¸p y...) ®Òu phôc vô cho ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n. Tßa ¸n lµ n¬i biÓu hiÖn tËp trung tÝnh chÊt d©n chñ vµ c«ng khai trong ho¹t ®éng b¶o vÖ ph¸p luËt. ë ®ã, con ng­êi t×m thÊy lÏ c«ng b»ng, tÝnh nh©n ®¹o, thiÖn vµ ¸c mét c¸ch trùc tiÕp vµ cô thÓ qua c¸c sù kiÖn ph¸p lý cô thÓ. Do ®ã, x©y dùng Tßa ¸n m¹nh lµ mét 38 bé phËn träng yÕu cña x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Tßa ¸n ph¶i ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng sao cho b¶o ®¶m trªn thùc tÕ nguyªn t¾c “khi xÐt xö, thÈm ph¸n vµ héi thÈm nh©n d©n ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt”. §ång thêi, ph¶i tõng b­íc më réng thÈm quyÒn cña Tßa ¸n ®Ó h­íng ®Õn gi¶i quyÕt ®­îc hÇu hÕt mäi tranh chÊp xuÊt hiÖn trong ®êi sèng x· héi. Víi vai trß lµ h¹t nh©n l·nh ®¹o toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ, l¹i lµ mét thµnh viªn cña hÖ thèng chÝnh trÞ, h¬n 20 n¨m qua, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng tù ®æi míi, tù chØnh ®èn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña m×nh. C«ng t¸c x©y dùng §¶ng ®­îc xem lµ nhiÖm vô then chèt. C«ng t¸c nµy tËp trung vµo viÖc n©ng cao b¶n lÜnh chÝnh trÞ, tr×nh ®é trÝ tuÖ cña §¶ng, kiªn ®Þnh chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, kiªn tr× môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi. §ång thêi, coi träng x©y dùng vµ cñng cè tæ chøc, kiÖn toµn ®éi ngò c¸n bé, ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o, phong c¸ch c«ng t¸c. Trong Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n, C.M¸c vµ Ph.¡ngghen cho r»ng nh÷ng ng­êi céng s¶n kh¸c quÇn chóng nh©n d©n ë hai ®iÓm c¬ b¶n: g­¬ng mÉu trong thùc tiÔn vµ ph¶i cã tr×nh ®é lý luËn. C¸c «ng viÕt: “VËy lµ vÒ thùc tiÔn, nh÷ng ng­êi céng s¶n lµ bé phËn kiªn quyÕt nhÊt..., lµ bé phËn 39 lu«n lu«n thóc ®Èy phong trµo tiÕn lªn vÒ mÆt lý luËn, hä h¬n bé phËn cßn l¹i cña giai cÊp v« s¶n ë chç lµ hä hiÓu râ nh÷ng ®iÒu kiÖn, tiÕn tr×nh vµ kÕt qu¶ chung cña phong trµo v« s¶n”1. V× thÕ, n©ng cao tr×nh ®é lý luËn vµ sù g­¬ng mÉu trong ho¹t ®éng thùc tiÔn lu«n lu«n lµ ®ßi hái ®èi víi ®¶ng viªn vµ lµ mét néi dung quan träng cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ngµy nay. Kû niÖm ngµy ra ®êi Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n, nh×n l¹i chÆng ®­êng h¬n 20 n¨m ®æi míi ë n­íc ta, chóng ta cµng nhËn thøc s©u s¾c h¬n vµ tin t­ëng v÷ng ch¾c vµo c¸c gi¸ trÞ cña Tuyªn ng«n vÒ nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña thÕ giíi quan c¸ch m¹ng, vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc trong viÖc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn. §ã lµ c¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó §¶ng ta tæ chøc vµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng n­íc ta ®i tíi th¾ng lîi. Trong bÊt kú hoµn c¶nh nµo, häc thuyÕt M¸c-Lªnin nãi chung, Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n nãi riªng, lu«n lu«n sinh ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n lµ tuyªn ng«n cña thêi ®¹i ®Êu tranh xãa bá mäi ¸p bøc, bÊt c«ng, x©y dùng mét x· héi ngµy cµng tèt ®Ñp. _______________ 1. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp, S®d, t.4, tr. 614-615.40 Sù PH¸T TRIÓN NHËN THøC CñA §¶NG TA Tõ C¦¥NG LÜNH N¡M 1991 §ÕN NAY §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng (th¸ng 6-1991) ®· th«ng qua C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi (gäi t¾t lµ C­¬ng lÜnh n¨m 1991). B¶n C­¬ng lÜnh ®· ph©n tÝch néi dung, tÝnh chÊt cña thêi ®¹i, tæng kÕt qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n tr­íc ®ã cña §¶ng ®Ó nªu ra quan niÖm míi vÒ chñ nghÜa x· héi, chØ ra môc tiªu vµ nh÷ng ®Þnh h­íng lín trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. §©y lµ v¨n kiÖn quan träng mang tÇm ®Þnh h­íng chiÕn l­îc, lµ nÒn t¶ng t­ t­ëng lý luËn vµ ngän cê chiÕn ®Êu cña §¶ng ta, d©n téc ta trong giai ®o¹n míi. Sau gÇn 20 thùc hiÖn C­¬ng lÜnh, víi sù nç lùc phÊn ®Êu cña toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n, n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín cã ý nghÜa lÞch sö, lµm thay ®æi h¼n bé mÆt vµ vÞ thÕ cña 41 ®Êt n­íc. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ to lín vµ søc sèng m·nh liÖt cña C­¬ng lÜnh n¨m 1991, ®ång thêi cho chóng ta thªm nhiÒu bµi häc quý ®Ó tiÕp tôc ®­a sù nghiÖp c¸ch m¹ng tiÕn lªn. Tuy nhiªn, ngay tõ thêi ®iÓm ban hµnh C­¬ng lÜnh n¨m 1991, §¶ng ta ®· chØ râ: “Lóc nµy chóng ta ch­a cã ®ñ c¬ së ®Ó vÏ ra toµn bé bøc tranh cña x· héi t­¬ng lai mét c¸ch hoµn chØnh. Nh­ng... chóng ta cã thÓ v¹ch ra nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph­¬ng h­íng lín cho thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta... Sau nµy khi thùc tiÔn béc lé nh÷ng vÊn ®Ò míi, qua tæng kÕt, C­¬ng lÜnh sÏ kh«ng ngõng ®­îc bæ sung vµ hoµn chØnh tõng b­íc”1. Thùc tÕ, kÓ tõ C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ra ®êi ®Õn nay, t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc ®· cã nhiÒu biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. NhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh ®· ®­îc §¶ng ta n¾m b¾t vµ gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶; nhiÒu néi dung cña C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ®· ®­îc bæ sung, ph¸t triÓn hoÆc nhËn thøc ®Çy ®ñ, s©u s¾c h¬n. Tõ néi dung tÝnh chÊt thêi ®¹i ®Õn qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng, bµi häc kinh nghiÖm cña c¸ch m¹ng n­íc ta; tõ ®Æc ®iÓm _______________ 1. Bµi ph¸t biÓu cña ®ång chÝ Tæng BÝ th­ NguyÔn V¨n Linh t¹i Héi nghÞ lÇn thø chÝn Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, khãa VI (th¸ng 8-1990); Xem: V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2007, t.50, tr.178. 42 cña thêi kú qu¸ ®é ®Õn ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam; tõ môc tiªu, nhiÖm vô ®Õn ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p ®Ó tõng b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi; tõ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi ®Õn quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i, x©y dùng §¶ng vµ hÖ thèng chÝnh trÞ,... ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Òu cã sù bæ sung, ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc. ë ®©y, chØ xin nªu tãm t¾t mét sè luËn ®iÓm vµ néi dung cèt lâi nhÊt. 1. Qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét sù nghiÖp l©u dµi, v« cïng khã kh¨n vµ phøc t¹p Ngay khi míi ra ®êi vµ trong suèt qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh, chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu, lý t­ëng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta; ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ yªu cÇu kh¸ch quan, lµ con ®­êng tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. C­¬ng lÜnh n¨m 1991, sau khi ph©n tÝch bèi c¶nh cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc, ®· nhËn ®Þnh: “chñ nghÜa x· héi hiÖn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch. LÞch sö thÕ giíi ®ang tr¶i qua nh÷ng b­íc quanh co; song, loµi ng­êi cuèi cïng nhÊt ®Þnh sÏ tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi v× ®ã lµ quy luËt tiÕn hãa cña lÞch sö”1. Vµo nh÷ng _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1991, tr.8. 43 n¨m cuèi thÕ kû XX ®Çu thÕ kû XXI, mÆc dï trªn thÕ giíi chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc ®· bÞ ®æ vì mét m¶ng lín, phe x· héi chñ nghÜa kh«ng cßn, phong trµo x· héi chñ nghÜa ®ang trong giai ®o¹n khñng ho¶ng, tho¸i trµo, gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, nh­ng §¶ng ta vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: “§¶ng vµ nh©n d©n ta quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n­íc ViÖt Nam theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh”1. Tuy nhiªn, chñ nghÜa x· héi lµ g× vµ ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng c¸ch nµo? §ã lµ ®iÒu mµ §¶ng ta lu«n lu«n tr¨n trë, suy nghÜ, t×m tßi, lùa chän ®Ó lµm sao võa theo ®óng quy luËt chung, võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm cô thÓ cña n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, tõ tæng kÕt thùc tiÔn vµ nghiªn cøu lý luËn, §¶ng ta tõng b­íc nhËn thøc ngµy cµng ®óng ®¾n h¬n, s©u s¾c h¬n vÒ chñ nghÜa x· héi vµ thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta; tõng b­íc kh¾c phôc ®­îc mét sè quan niÖm ®¬n gi¶n, Êu trÜ tr­íc ®©y nh­: ®ång nhÊt môc tiªu cuèi cïng cña chñ nghÜa x· héi víi nhiÖm vô cña giai ®o¹n tr­íc m¾t; nhÊn m¹nh mét chiÒu quan hÖ s¶n xuÊt, chÕ ®é ph©n phèi b×nh qu©n, kh«ng thÊy ®Çy ®ñ yªu cÇu _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.83. 44 ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é; ®ång nhÊt kinh tÕ thÞ tr­êng víi chñ nghÜa t­ b¶n, coi nhÑ nh÷ng thµnh tùu, gi¸ trÞ mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®­îc trong thêi kú ph¸t triÓn chñ nghÜa t­ b¶n; muèn nhanh chãng xãa bá s¶n xuÊt hµng hãa, c¬ chÕ thÞ tr­êng, xãa bá së h÷u t­ nh©n vµ kinh tÕ t­ nh©n; ®ång nhÊt nhµ n­íc ph¸p quyÒn víi nhµ n­íc t­ s¶n,... C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ®· ®­a ra nh÷ng quan niÖm míi vÒ chñ nghÜa x· héi vµ ph­¬ng h­íng x©y dùng chñ nghÜa x· héi trong thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta. §ã lµ mét b­íc tiÕn lín trong t­ duy lý luËn cña §¶ng ta, võa qu¸n triÖt tinh thÇn c¬ b¶n cña häc thuyÕt M¸c-Lªnin vÒ chñ nghÜa x· héi, võa thÓ hiÖn sù vËn dông s¸ng t¹o vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam trong thêi kú míi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn C­¬ng lÜnh n¨m 1991, §¶ng ta tiÕp tôc tæng kÕt thùc tiÔn, nghiªn cøu lý luËn, tõng b­íc hoµn chØnh thªm nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy. Cho ®Õn nay, mÆc dï cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc ®i s©u nghiªn cøu, nh­ng chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t, x· héi x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng lµ mét x· héi d©n giµu, n­íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh; do nh©n d©n lµm chñ; cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h÷u vÒ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu; cã nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; con ng­êi ®­îc gi¶i phãng 45 khái ¸p bøc, bÊt c«ng, cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc, ph¸t triÓn toµn diÖn; c¸c d©n téc trong céng ®ång ViÖt Nam b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt, t­¬ng trî vµ gióp ®ì nhau cïng tiÕn bé; cã Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n; cã quan hÖ h÷u nghÞ, hîp t¸c víi nh©n d©n c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã, n­íc ta ph¶i: Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa; ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc; x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc lµm nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi; b¶o ®¶m v÷ng ch¾c quèc phßng vµ an ninh quèc gia; chñ ®éng vµ tÝch cùc héi nhËp quèc tÕ; x©y dùng nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc; x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n; x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh. Cµng ®i vµo chØ ®¹o thùc tiÔn, §¶ng ta cµng nhËn thøc ®­îc r»ng, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét sù nghiÖp l©u dµi, v« cïng khã kh¨n vµ phøc t¹p, v× nã ph¶i t¹o ra sù biÕn ®æi s©u s¾c vÒ chÊt trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. N­íc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, bá qua 46 chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa, lùc l­îng s¶n xuÊt rÊt thÊp, l¹i tr¶i qua mÊy chôc n¨m chiÕn tranh, hËu qu¶ rÊt nÆng nÒ; c¸c thÕ lùc thï ®Þch th­êng xuyªn t×m c¸ch ph¸ ho¹i c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc ta, cho nªn l¹i cµng khã kh¨n, phøc t¹p, nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua mét thêi kú qu¸ ®é l©u dµi víi nhiÒu b­íc ®i, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, x· héi ®an xen nhau, cã sù ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi. Nãi bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa lµ bá qua chÕ ®é ¸p bøc, bÊt c«ng, bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa; bá qua nh÷ng thãi h­ tËt xÊu, nh÷ng thiÕt chÕ, thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta x©y dùng, chø kh«ng ph¶i bá qua c¶ nh÷ng thµnh tùu, gi¸ trÞ v¨n minh mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®­îc trong thêi kú ph¸t triÓn chñ nghÜa t­ b¶n. §­¬ng nhiªn, viÖc kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu nµy ph¶i trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn, cã chän läc. 2. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa §­a ra quan niÖm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét ®ét ph¸ lý luËn rÊt c¬ b¶n vµ s¸ng t¹o cña §¶ng ta, lµ thµnh qu¶ lý luËn quan träng qua 20 n¨m thùc hiÖn C­¬ng lÜnh n¨m 1991, xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ViÖt Nam vµ tiÕp thu cã chän läc kinh nghiÖm cña thÕ giíi. 47 Nh­ chóng ta ®· biÕt, sau mét thêi gian t×m tßi, thö nghiÖm, tæng kÕt thùc tiÔn, tõ §¹i héi VI, §¶ng ta ®· døt kho¸t tõ bá m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp, chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. C­¬ng lÜnh n¨m 1991 kh¼ng ®Þnh: “Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc”. §¹i héi VIII (th¸ng 6-1996) ®­a ra quan niÖm míi, rÊt quan träng vÒ kinh tÕ hµng hãa vµ chñ nghÜa x· héi: “S¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi, mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x©y dùng”. Nh­ng vµo thêi ®iÓm ®ã, chóng ta míi chØ nãi: “VËn dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®Ó sö dông mÆt tÝch cùc cña nã phôc vô môc ®Ých x©y dùng chñ nghÜa x· héi chø kh«ng ®i theo con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng mÆt tiªu cùc m©u thuÉn víi b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi... §i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng, ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh kh¾c phôc, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng khuynh h­íng tiªu cùc ®ã”1. Ph¶i ®Õn §¹i héi IX (th¸ng 4 n¨m 2001) _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996, tr.72. 48 kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” míi chÝnh thøc ®­îc nªu trong v¨n kiÖn cña §¶ng, xem ®ã lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t trong suèt thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét kiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng míi trong lÞch sö ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Nã lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ võa tu©n theo nh÷ng quy luËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, võa dùa trªn c¬ së vµ ®­îc dÉn d¾t, chi phèi bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi, thÓ hiÖn trªn c¶ ba mÆt: së h÷u, tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi, nh»m môc tiªu "d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh". §©y kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa (v× môc ®Ých cña chóng ta lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi), vµ còng ch­a ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa (v× chóng ta cßn ®ang trong thêi kú qu¸ ®é). Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ, b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh. Trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ tËp thÓ kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ më réng; kinh tÕ t­ nh©n lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc cña nÒn 49 kinh tÕ; kinh tÕ hçn hîp, ®a së h÷u, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ngµy cµng ph¸t triÓn; kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Quan hÖ ph©n phèi b¶o ®¶m c«ng b»ng vµ t¹o ®éng lùc cho ph¸t triÓn; thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng, hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi theo møc ®ãng gãp vèn cïng c¸c nguån lùc kh¸c vµ ph©n phèi th«ng qua hÖ thèng an sinh x· héi, phóc lîi x· héi. Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng ph¸p luËt, chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ lùc l­îng vËt chÊt ®Ó ®Þnh h­íng, ®iÒu tiÕt, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Mét ®Æc tr­ng c¬ b¶n, mét thuéc tÝnh quan träng cña ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ ph¶i g¾n kinh tÕ víi x· héi, thèng nhÊt chÝnh s¸ch kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc, tõng chÝnh s¸ch vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn x· héi trªn nguyªn t¾c tiÕn bé vµ c«ng b»ng ®ßi hái ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng, cã kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån lùc vËt chÊt cho viÖc thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Ng­îc l¹i, còng kh«ng thÓ cã mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng nÕu trong x· héi 50 kh«ng cã sù c«ng b»ng nhÊt ®Þnh, ®a sè d©n chóng sèng nghÌo khæ, thÊp kÐm vÒ trÝ tuÖ, èm yÕu vÒ thÓ chÊt, vµ mét bé phËn ®¸ng kÓ lao ®éng l©m vµo c¶nh thÊt nghiÖp, nghÌo ®ãi. Nãi gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc, tõng chÝnh s¸ch vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã nghÜa lµ: kh«ng chê ®Õn khi kinh tÕ ®¹t tíi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao råi míi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, cµng kh«ng “hy sinh” tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ®Ó ch¹y theo t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¬n thuÇn. Tr¸i l¹i, mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Òu ph¶i h­íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn x· héi; mçi chÝnh s¸ch x· héi ph¶i nh»m t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, dï trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, tr­íc m¾t hay l©u dµi; khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p ph¶i ®i ®«i víi xãa ®ãi, gi¶m nghÌo, ch¨m sãc nh÷ng ng­êi cã c«ng, nh÷ng ng­êi kh«ng may gÆp khã kh¨n, c¬ nhì. §iÒu nµy võa thÓ hiÖn ®óng quy luËt cña sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh, bÒn v÷ng trong thêi ®¹i ngµy nay, võa nãi lªn môc ®Ých, b¶n chÊt cña x· héi ta. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy th× kh«ng thÓ nãi ®Õn ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, tøc lµ kh«ng h¬n g× kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa, cµng kh«ng thÓ nãi ®Õn tÝnh ­u viÖt cña chñ nghÜa x· héi. 51 3. V¨n hãa lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi Ph¸t triÓn v¨n hãa ®ång bé vµ t­¬ng xøng víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi lµ mét ®Þnh h­íng c¨n b¶n cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta, thÓ hiÖn sù nhËn thøc míi, b­íc ph¸t triÓn t­ duy lý luËn cña §¶ng ta. Tõ nhiÖm kú §¹i héi VIII ®Õn nay, trong nhiÒu nghÞ quyÕt cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh ph¸t triÓn v¨n hãa, x©y dùng con ng­êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña c«ng cuéc ®æi míi; ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ khoa häc - c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi; ®Çu t­ cho gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ khoa häc - c«ng nghÖ lµ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. B¶o vÖ m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò sèng cßn cña nh©n lo¹i, lµ mét tiªu chÝ vµ néi dung cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, lµ nh©n tè b¶o ®¶m søc kháe vµ chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n. NÒn v¨n hãa mµ chóng ta x©y dùng lµ nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, mét nÒn v¨n hãa thèng nhÊt trong ®a d¹ng; ph¶i lµm cho v¨n hãa thÊm s©u vµo toµn bé ®êi sèng vµ ho¹t ®éng x· héi, vµo tõng ng­êi, tõng gia ®×nh, tõng tËp thÓ vµ céng ®ång, trong mäi lÜnh vùc sinh ho¹t vµ quan hÖ con ng­êi. “V¨n hãa soi ®­êng cho quèc d©n ®i” nh­ B¸c Hå ®· d¹y. 52 Mét luËn ®iÓm rÊt quan träng thÓ hiÖn nhËn thøc míi cña §¶ng ta lµ ®· x¸c ®Þnh sù g¾n kÕt nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ lµ trung t©m, x©y dùng §¶ng lµ then chèt víi ph¸t triÓn v¨n hãa - nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi, coi ®ã lµ “ba ch©n kiÒng” b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. §Ó v¨n hãa thùc sù lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi, ph¶i lµm cho chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh gi÷ vai trß chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi, kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña tÊt c¶ c¸c d©n téc trong n­íc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i, x©y dùng mét x· héi v¨n minh lµnh m¹nh v× lîi Ých ch©n chÝnh vµ phÈm gi¸ con ng­êi, víi tr×nh ®é tri thøc, ®¹o ®øc, thÓ lùc, lèi sèng vµ thÈm mü ngµy cµng cao; phª ph¸n nh÷ng c¸i lçi thêi, thÊp kÐm; ®Êu tranh chèng nh÷ng t­ t­ëng vµ hµnh vi phi v¨n hãa, ph¶n v¨n hãa, nh÷ng khuynh h­íng sïng ngo¹i, lai c¨ng, mÊt gèc, sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý; b¶o vÖ nÒn v¨n hãa d©n téc tr­íc sù x©m l¨ng v¨n hãa trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u quèc tÕ. Cïng víi viÖc t¨ng ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, cÇn thùc hiÖn x· héi hãa c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa. Con ng­êi gi÷ vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi. §Ò cao quyÒn con ng­êi, g¾n quyÒn con ng­êi víi quyÒn vµ lîi Ých cña 53 d©n téc, ®Êt n­íc vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. TÊt c¶ ph¶i v× con ng­êi, ch¨m lo cho h¹nh phóc cña con ng­êi; ph¸t huy nh©n tè con ng­êi vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. X©y dùng gia ®×nh no Êm, b×nh ®¼ng, tiÕn bé vµ h¹nh phóc, lµm cho gia ®×nh thùc sù lµ tÕ bµo lµnh m¹nh cña x· héi, lµ c¸i n«i nu«i d­ìng vµ tæ Êm cña mçi ng­êi. 4. Gi÷ v÷ng m«i tr­êng hßa b×nh, ®éc lËp, tù chñ, tÝch cùc vµ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ Qua nh÷ng n¨m thùc hiÖn C­¬ng lÜnh n¨m 1991, chóng ta ngµy cµng nhËn thøc râ r»ng, mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng n­íc ta lµ ph¶i ra søc cñng cè vµ gi÷ v÷ng hßa b×nh ®Ó tËp trung x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chóng ta ®· ®æi míi nhËn thøc vÒ t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc; chuyÓn tõ c¸ch nh×n thÕ giíi chØ d­íi gãc ®é mét vò ®µi ®Êu tranh sang c¸ch nh×n toµn diÖn h¬n; coi thÕ giíi nh m«i tr­êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. Sù chuyÓn biÕn t­ duy quan träng trong lÜnh vùc quèc tÕ vµ ®èi ngo¹i lµ quan ®iÓm “thùc hiÖn ®a d¹ng hãa, ®a ph­¬ng hãa quan hÖ quèc tÕ”, lÊy viÖc b¶o ®¶m lîi Ých quèc gia lµ nguyªn t¾c tèi cao cña héi nhËp. 54 Trªn c¬ së ®ã ®· tõng b­íc hoµn thiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, hßa b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn; thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më, t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau; b×nh ®¼ng, cïng cã lîi; gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång vµ tranh chÊp b»ng th­¬ng l­îng hßa b×nh, kh«ng dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc. Tr­íc xu thÕ kh¸ch quan toµn cÇu hãa kinh tÕ, chóng ta chñ tr­¬ng “chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, “chñ ®éng vµ tÝch cùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®ång thêi më réng hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c” theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ v÷ng b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng. §¶ng ta còng nhËn râ kh¶ n¨ng võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh trong tån t¹i hßa b×nh gi÷a c¸c n­íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi kh¸c nhau; ®æi míi nhËn thøc trªn vÊn ®Ò “®Þch - ta”, “®èi t­îng - ®èi t¸c” theo tinh thÇn “thªm b¹n bít thï”, kh¼ng ®Þnh “nh÷ng ai chñ tr­¬ng t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi víi ViÖt Nam ®Òu lµ ®èi t¸c cña chóng ta, bÊt kú thÕ lùc nµo cã ©m m­u vµ hµnh ®éng chèng ph¸ môc tiªu cña n­íc ta trong sù nghiÖp 55 x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ®Òu lµ ®èi t­îng ®Êu tranh”. Chóng ta ®· nhiÒu lÇn vµ tõng b­íc tuyªn bè: “ViÖt Nam muèn lµ b¹n”, “s½n sµng lµ b¹n”, “lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy” cña c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ; “lµ thµnh viªn tÝch cùc vµ cã tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc quèc tÕ”, tÝch cùc tham gia gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu, phÊn ®Êu v× hßa b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. Trong khi ®Æt lªn hµng ®Çu nhiÖm vô x©y dùng ®Êt n­íc, §¶ng ta vÉn lu«n lu«n x¸c ®Þnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc lµ hai nhiÖm vô chiÕn l­îc cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Chóng ta ®· tõng b­íc nhËn thøc s©u s¾c h¬n, cô thÓ h¬n vÒ mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ quèc phßng - an ninh - ®èi ngo¹i; nhËn thøc toµn diÖn h¬n vÒ kh¸i niÖm an ninh quèc gia: an ninh quèc gia kh«ng chØ lµ an ninh chÝnh trÞ mµ cßn lµ an ninh kinh tÕ, an ninh v¨n hãa, an ninh t­ t­ëng, an ninh x· héi,... Kh¸i niÖm b¶o vÖ Tæ quèc còng ®­îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ h¬n: b¶o vÖ Tæ quèc kh«ng chØ lµ b¶o vÖ l·nh thæ, biªn giíi, h¶i ®¶o, vïng trêi, vïng biÓn mµ cßn lµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng, b¶o vÖ §¶ng, Nhµ n­íc, nh©n d©n; b¶o vÖ kinh tÕ, v¨n hãa d©n téc, b¶o vÖ sù nghiÖp ®æi míi... §· nhËn thøc râ h¬n c¸c nguy c¬ ®èi víi an ninh quèc gia, c¸c nh©n tè cã kh¶ n¨ng g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ph¸ ho¹i an ninh quèc gia, nhÊt lµ nh÷ng nh©n tè 56 “phi truyÒn thèng”. Chóng ta ®· b­íc ®Çu x©y dùng hÖ quan ®iÓm míi vÒ chiÕn tranh nh©n d©n, vÒ hËu ph­¬ng trong ®iÒu kiÖn chiÕn tranh c«ng nghÖ cao; lµm s¸ng tá néi dung míi cña chiÕn l­îc b¶o vÖ Tæ quèc, chiÕn l­îc quèc phßng toµn d©n; kh¼ng ®Þnh søc m¹nh b¶o vÖ Tæ quèc lµ søc m¹nh tæng hîp cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n víi nÒn t¶ng lµ “thÕ trËn lßng d©n”, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, søc m¹nh cña lùc l­îng vµ thÕ trËn quèc phßng toµn d©n víi søc m¹nh cña lùc l­îng vµ thÕ trËn an ninh nh©n d©n. KÕt hîp chÆt chÏ kinh tÕ víi quèc phßng - an ninh; quèc phßng - an ninh víi kinh tÕ trong c¸c chiÕn l­îc, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Phèi hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng quèc phßng vµ an ninh víi ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. X©y dùng qu©n ®éi nh©n d©n vµ c«ng an nh©n d©n c¸ch m¹ng, chÝnh quy, tinh nhuÖ, tõng b­íc hiÖn ®¹i; n©ng cao chÊt l­îng tæng hîp, søc chiÕn ®Êu ®Ó lùc l­îng vò trang thùc sù lµ lùc l­îng chÝnh trÞ trong s¹ch, v÷ng m¹nh, tuyÖt ®èi trung thµnh víi Tæ quèc, víi §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n, ®­îc nh©n d©n tin cËy, yªu mÕn. Kiªn quyÕt lµm thÊt b¹i ©m m­u vµ thñ ®o¹n “diÔn biÕn hßa b×nh”, b¹o lo¹n lËt ®æ; coi träng nhiÖm vô b¶o ®¶m an ninh chÝnh trÞ néi bé, n©ng cao kh¶ n¨ng tù b¶o vÖ cña mçi ng­êi, cña tõng tæ chøc, c¬ quan, ®¬n vÞ. 57 5. Ph¸t huy d©n chñ, x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, t¨ng c­êng søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc D©n chñ x· héi chñ nghÜa lµ b¶n chÊt cña chÕ ®é ta. X©y dùng nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m quyÒn lùc thùc sù thuéc vÒ nh©n d©n lµ mét nhiÖm vô träng yÕu, l©u dµi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, chóng ta ngµy cµng nhËn râ d©n chñ võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. Kh¼ng ®Þnh ph¶i x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa thùc sù cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n, trªn c¬ së liªn minh gi÷a c«ng nh©n, n«ng d©n vµ trÝ thøc do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o. Nhµ n­íc ®¹i diÖn cho quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, ®ång thêi lµ ng­êi tæ chøc thùc hiÖn ®­êng lèi cña §¶ng. Mäi ®­êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Òu v× lîi Ých cña nh©n d©n. Thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, gi÷ nghiªm kû c­¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi ho¹t ®éng x©m ph¹m lîi Ých cña Tæ quèc vµ nh©n d©n. Cã c¬ chÕ ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn lµm chñ trªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, tham gia qu¶n lý x· héi, kh¾c phôc biÓu hiÖn d©n chñ h×nh thøc. Nhµ n­íc ch¨m lo cho con ng­êi, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña con ng­êi, 58 t«n träng vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ quyÒn con ng­êi mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt. §­a ra chñ tr­¬ng x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa lµ mét nhËn thøc míi cña §¶ng ta vµo nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX so víi C­¬ng lÜnh n¨m 1991. Chóng ta nhËn thøc r»ng, nhµ n­íc ph¸p quyÒn kh«ng ph¶i lµ c¸i riªng cã cña chñ nghÜa t­ b¶n. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi còng ph¶i thùc hiÖn nhµ n­íc ph¸p quyÒn. Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa kh¸c vÒ b¶n chÊt víi nhµ n­íc ph¸p quyÒn t­ s¶n ë chç: Ph¸p quyÒn d­íi chñ nghÜa t­ b¶n, vÒ thùc chÊt, lµ c«ng cô b¶o vÖ vµ phôc vô cho lîi Ých cña giai cÊp t­ s¶n, cßn ph¸p quyÒn d­íi chñ nghÜa x· héi lµ c«ng cô thÓ hiÖn vµ thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, b¶o vÖ lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n. Nhµ n­íc ph¸p quyÒn qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ c¸c c«ng cô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Th«ng qua thùc thi ph¸p luËt, Nhµ n­íc thÓ hiÖn nh©n d©n lµ chñ thÓ cña quyÒn lùc chÝnh trÞ, thùc hiÖn chuyªn chÝnh víi mäi hµnh ®éng x©m ph¹m lîi Ých cña Tæ quèc vµ nh©n d©n. Trong Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, quyÒn lùc Nhµ n­íc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn ba quyÒn: lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t­ ph¸p, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶, 59 th«ng suèt, thèng nhÊt. §æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n­íc, lµm cho nhµ n­íc thùc sù lµ thiÕt chÕ phôc vô nh©n d©n; ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, viÖc g× cã lîi cho d©n, ph¶i hÕt søc lµm; viÖc g× cã h¹i cho d©n, ph¶i hÕt søc tr¸nh. Cã c¬ chÕ gi¸m s¸t quyÒn lùc Nhµ n­íc. “§oµn kÕt d©n téc”, “®¹i ®oµn kÕt d©n téc”, “®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc” ngµy cµng ®­îc nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ ý nghÜa, vai trß, lµ nguån søc m¹nh vµ lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m th¾ng lîi bÒn v÷ng cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng. §¶ng ta ®· nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh, c¸c d©n téc trong ®¹i gia ®×nh ViÖt Nam b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt, t«n träng vµ gióp ®ì lÉn nhau cïng tiÕn bé; cïng nhau thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt c¸c d©n téc, c¸c t«n gi¸o, giai cÊp, tÇng líp, thµnh phÇn kinh tÕ, mäi giíi, mäi løa tuæi, mäi thµnh viªn trong ®¹i gia ®×nh ViÖt Nam; lÊy môc tiªu gi÷ v÷ng ®éc lËp, thèng nhÊt, v× d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh lµm ®iÓm t­¬ng ®ång; t«n träng nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau kh«ng tr¸i víi lîi Ých chung cña d©n téc, xãa bá mÆc c¶m, ®Þnh kiÕn, ph©n biÖt ®èi xö vÒ qu¸ khø, giai cÊp, thµnh phÇn, x©y dùng tinh thÇn cëi më, tin cËy lÉn nhau h­íng tíi t­¬ng lai. 60 TÝn ng­ìng, t«n gi¸o lµ nhu cÇu tinh thÇn cña mét bé phËn nh©n d©n, t«n träng vµ b¶o ®¶m quyÒn tù do tÝn ng­ìng, theo hoÆc kh«ng theo mét t«n gi¸o nµo; ®oµn kÕt ®ång bµo theo c¸c t«n gi¸o kh¸c nhau hoÆc kh«ng theo t«n gi¸o, t¹o ®iÒu kiÖn lµm trßn tr¸ch nhiÖm c«ng d©n, sèng “tèt ®êi ®Ñp ®¹o”, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp vÒ v¨n hãa, ®¹o ®øc cña t«n gi¸o. §ång bµo ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi lµ bé phËn kh«ng t¸ch rêi vµ lµ mét nguån lùc cña céng ®ång d©n téc ViÖt Nam; khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®ång bµo n©ng cao lßng yªu n­íc, ý thøc céng ®ång, tinh thÇn tù träng, tù hµo d©n téc, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa vµ truyÒn thèng d©n téc, t«n träng ph¸p luËt n­íc së t¹i, h­íng vÒ quª h­¬ng ®Êt n­íc vµ gãp phÇn t¨ng c­êng ®oµn kÕt h÷u nghÞ víi nh©n d©n c¸c n­íc. MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ - x· héi lµ c¸c tæ chøc ®¹i diÖn cho quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, tiªu biÓu cho khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, tham gia gi¸m s¸t vµ ph¶n biÖn x· héi ®èi víi ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ph¸t huy søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc trªn nÒn t¶ng liªn minh giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng lµ nhiÖm vô th­êng xuyªn quan träng, b¶o ®¶m th¾ng lîi cña sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o ®¶m sù tr­êng tån vµ ph¸t triÓn cña d©n téc. 61 6. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n, ®ång thêi lµ ®éi tiªn phong cña nh©n d©n lao ®éng vµ cña d©n téc Mét thêi gian dµi vµ c¶ trong C­¬ng lÜnh n¨m 1991 §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n, ®¹i biÓu trung thµnh lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña c¶ d©n téc”. Trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay, khi chóng ta nªu cao t­ t­ëng ®¹i ®oµn kÕt, ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¶ d©n téc ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, khi §¶ng ta ®· trë thµnh ®¶ng cÇm quyÒn l·nh ®¹o c¶ d©n téc, ®­îc toµn d©n thõa nhËn lµ ®éi tiªn phong l·nh ®¹o cña m×nh; vµ trªn thùc tÕ, §¶ng ta ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ v× lîi Ých kh«ng chØ cña giai cÊp c«ng nh©n mµ cßn v× lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng, cña toµn d©n téc, cho nªn cÇn diÔn ®¹t b¶n chÊt cña §¶ng thÕ nµo cho phï hîp h¬n. §¹i héi X cña §¶ng ®· qu¸n triÖt s©u s¾c h¬n t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, kh¼ng ®Þnh: “§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n, ®ång thêi lµ ®éi tiªn phong cña nh©n d©n lao ®éng vµ cña d©n téc ViÖt Nam”. Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh §¶ng ta lµ ®¶ng cÇm quyÒn, luËn ®iÓm nµy lµ mét b­íc ph¸t triÓn míi rÊt quan träng vÒ nhËn thøc cña §¶ng trong 20 n¨m qua. Nã võa nãi lªn ®­îc b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n cña §¶ng theo 62 chñ nghÜa M¸c - Lªnin, võa thÓ hiÖn ®­îc nÐt ®Æc thï cña §¶ng ta theo sù ph¸t triÓn s¸ng t¹o cña t t­ëng Hå ChÝ Minh, phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam, vµ ®¸p øng ®­îc nguyÖn väng, t×nh c¶m cña nh©n d©n. DiÔn ®¹t nh­ vËy hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ h¹ thÊp b¶n chÊt giai cÊp cña §¶ng, tr­ît sang quan ®iÓm “®¶ng toµn d©n” mµ chÝnh lµ thÓ hiÖn sù nhËn thøc b¶n chÊt giai cÊp cña §¶ng mét c¸ch s©u s¾c h¬n, nhuÇn nhuyÔn h¬n. Nã ®ßi hái §¶ng ta ch¼ng nh÷ng ph¶i trung thµnh víi giai cÊp c«ng nh©n, n©ng cao lËp tr­êng, t­ t­ëng cña giai cÊp c«ng nh©n, mµ cßn ph¶i häc tËp, kÕ thõa, ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, t¨ng c­êng ®oµn kÕt, tËp hîp nh©n d©n phÊn ®Êu v× lîi Ých cña c¶ giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ toµn d©n téc. §èi víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh - nÒn t¶ng t­ t­ëng cña §¶ng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng c¸ch m¹ng -, §¶ng ta lu«n lu«n kiªn ®Þnh, kiªn tr×; ®ång thêi yªu cÇu ph¶i vËn dông s¸ng t¹o, cã bæ sung, ph¸t triÓn cho phï hîp víi thùc tiÔn, gãp phÇn lµm phong phó vµ ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. Chóng ta còng ®· nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c gi¸ trÞ to lín vµ néi dung toµn diÖn cña t t­ëng Hå ChÝ Minh. T¹i §¹i héi IX, §¶ng ta ®· tæng kÕt: “T­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµ mét hÖ thèng quan ®iÓm toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n 63 cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i... T­ t­ëng Hå ChÝ Minh soi ®­êng cho cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta giµnh th¾ng lîi, lµ tµi s¶n tinh thÇn to lín cña §¶ng vµ d©n téc ta”1. VÒ c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, ®· bæ sung, ph¸t triÓn vµ tõng b­íc lµm s¸ng tá lý luËn vÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn, më cöa héi nhËp quèc tÕ; lµm râ h¬n tr¸ch nhiÖm cña ®¶ng cÇm quyÒn trong viÖc nghiªn cøu, t×m tßi m« h×nh vµ con ®­êng, b­íc ®i x©y dùng chñ nghÜa x· héi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan. §· nhËn thøc s©u s¾c h¬n tÇm quan träng cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng trong ®iÒu kiÖn míi, coi x©y dùng §¶ng lµ nhiÖm vô then chèt, nhiÖm vô sèng cßn trong toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Tõ ®ã ®Æt ra yªu cÇu §¶ng ph¶i tù ®æi míi, tù chØnh ®èn; t¨ng c­êng x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh c¶ vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, tæ chøc. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu lý luËn, tæng kÕt thùc tiÔn, _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, S®d, tr.82-83. 64 n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc, vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh; kh«ng ngõng hoµn thiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng; t¨ng c­êng c«ng t¸c t­ t­ëng, rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®Êu tranh chèng sù suy tho¸i, biÕn chÊt, tham nhòng, h­ háng. §æi míi, kiÖn toµn hÖ thèng tæ chøc cña §¶ng vµ hÖ thèng chÝnh trÞ, n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn; ®æi míi ®ång bé c«ng t¸c c¸n bé; t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t; ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o vµ lÒ lèi c«ng t¸c; g¾n bã mËt thiÕt víi nh©n d©n, dùa vµo nh©n d©n ®Ó x©y dùng §¶ng. §Æc biÖt ®Ò phßng nguy c¬ sai lÇm vÒ ®­êng lèi vµ tho¸i hãa, quan liªu, xa rêi quÇn chóng. §¶ng viªn lµm kinh tÕ t­ nh©n lµ mét vÊn ®Ò cô thÓ nh­ng rÊt quan träng, liªn quan ®Õn quan ®iÓm, ®­êng lèi c¬ b¶n cña §¶ng, ®­îc ®Æt ra tõ nhiÒu n¨m, cho nhiÒu §¹i héi. Qua mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu lý luËn, tæng kÕt thùc tiÔn, ®Õn §¹i héi X, §¶ng ta ®· cho phÐp ®¶ng viªn lµm kinh tÕ t­ nh©n (bao gåm kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ t­ b¶n t­ nh©n) víi ®iÒu kiÖn ph¶i g­¬ng mÉu chÊp hµnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, nghiªm chØnh chÊp hµnh §iÒu lÖ §¶ng vµ quy ®Þnh cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng. Chóng ta nhËn thøc r»ng, trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ®Êt n­íc cßn nghÌo, ph¶i 65 tËp trung ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, lµm ra nhiÒu cña c¶i cho x· héi. §¶ng ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o th× còng cÇn khuyÕn khÝch ®¶ng viªn lµm kinh tÕ b»ng nhiÒu h×nh thøc ë nhiÒu lo¹i h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, võa n©ng cao ®êi sèng cho b¶n th©n vµ gia ®×nh, võa gãp phÇn lµm giµu cho x· héi. Tãm l¹i, trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, thùc hiÖn C­¬ng lÜnh n¨m 1991, nhËn thøc cña §¶ng ta ngµy cµng ®­îc bæ sung, ph¸t triÓn trªn nhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ quan träng, gãp phÇn tõng b­íc lµm s¸ng tá vµ hoµn thiÖn ®­êng lèi ®æi míi, x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. §©y còng lµ c¬ së rÊt quan träng ®Ó §¹i héi XI xem xÐt, quyÕt ®Þnh viÖc bæ sung, ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh n¨m 1991. 66 NH÷NG néi dung Bæ SUNG, PH¸T TRIÓN C¦¥NG LÜNH N¡M 1991 t¹i ®¹i héi XI cña §¶ng I- QU¸ TR×NH CHUÈN BÞ Tõ khi C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ra ®êi ®Õn nay, t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc ®· cã nhiÒu biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. NhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh tõng b­íc ®­îc §¶ng ta nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶; nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn C­¬ng lÜnh ®· cã nhËn thøc míi, s©u s¾c h¬n; quan niÖm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta ngµy cµng râ h¬n; ®ång thêi còng cã thªm nh÷ng vÊn ®Ò míi ®Æt ra cÇn ®­îc gi¶i ®¸p. V× vËy, §¹i héi X cña §¶ng (th¸ng 4-2006) ®· quyÕt ®Þnh: “Sau §¹i héi X, §¶ng ta cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, bæ sung vµ ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh, lµm nÒn t¶ng chÝnh trÞ, t­ t­ëng cho mäi ho¹t ®éng cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta trong qu¸ tr×nh ®­a n­íc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi”1. _______________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, tr. 72-73. 67 Thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi X, ngµy 4-2-2008, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp TiÓu ban Tæng kÕt, bæ sung vµ ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh n¨m 1991 vµ chuÈn bÞ B¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh §¹i héi XI (TiÓu ban C­¬ng lÜnh), do ®ång chÝ Tæng BÝ th­ N«ng §øc M¹nh lµm Tr­ëng TiÓu ban. Ngµy 22-2-2008, TiÓu ban ®· häp phiªn ®Çu tiªn ®Ó x¸c ®Þnh quan ®iÓm, t­ t­ëng chØ ®¹o viÖc tæng kÕt, bæ sung vµ ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh. Ngµy 28-2-2008, Ban BÝ th­ ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Tæ Biªn tËp. TiÓu ban ®· chØ ®¹o Tæ Biªn tËp khÈn tr­¬ng triÓn khai c¸c c«ng viÖc (x©y dùng ®Ò c­¬ng s¬ bé, thµnh lËp c¸c nhãm biªn tËp theo lÜnh vùc; tæ chøc nghiªn cøu, th¶o luËn, biªn tËp...); ®ång thêi Ban BÝ th­ giao mét sè c¬ quan khoa häc, mét sè cÊp ñy, tæ chøc ®¶ng ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng tæng kÕt lý luËn vµ thùc tiÔn mét sè chuyªn ®Ò cã liªn quan. TiÕp sau ®ã, Th­êng trùc TiÓu ban ®· cã 2 phiªn vµ TiÓu ban ®· cã 4 phiªn häp th¶o luËn Dù th¶o §Ò c­¬ng chi tiÕt B¸o c¸o tæng kÕt, bæ sung vµ ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh n¨m 1991 do Tæ Biªn tËp tr×nh. TiÓu ban ®· göi b¶n Dù th¶o §Ò c­¬ng chi tiÕt ®Õn c¸c ®ång chÝ nguyªn L·nh ®¹o cÊp cao cña §¶ng, Nhµ n­íc ®Ó xin ý kiÕn. Bé ChÝnh trÞ ®· cã 2 phiªn häp th¶o luËn Dù th¶o §Ò c­¬ng chi tiÕt vµ chØ ®¹o tu chØnh b¶n Dù th¶o tr×nh Héi nghÞ Trung ­¬ng 10 68 (th¸ng 6-2009). T¹i Héi nghÞ nµy, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng ®· th¶o luËn nhÊt trÝ víi môc ®Ých, yªu cÇu, t­ t­ëng chØ ®¹o, tªn gäi, kÕt cÊu vµ nhiÒu néi dung c¬ b¶n cña Dù th¶o §Ò c­¬ng chi tiÕt; ®ång thêi nhÊn m¹nh vµ l­u ý thªm mét sè néi dung quan träng. §èi víi nh÷ng vÊn ®Ò cßn cã ý kiÕn kh¸c nhau hoÆc cÇn ®­îc tiÕp tôc lµm râ, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng giao cho Bé ChÝnh trÞ chØ ®¹o nghiªn cøu, c©n nh¾c tr×nh Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng cho ý kiÕn t¹i c¸c kú häp sau. VÒ t­ t­ëng chØ ®¹o ®Þnh h­íng viÖc tæng kÕt, bæ sung, ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh n¨m 1991, Trung ­¬ng kh¼ng ®Þnh: - C­¬ng lÜnh lµ tuyªn ng«n chÝnh trÞ cña §¶ng, mang tÇm ®Þnh h­íng chiÕn l­îc vÒ con ®­êng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi; lµ ngän cê chiÕn ®Êu cña §¶ng vµ d©n téc ta trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc tõng b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi; lµ nÒn t¶ng lý luËn, nÒn t¶ng t­ t­ëng vµ chÝnh trÞ, ®Þnh h­íng cho mäi ho¹t ®éng cña chóng ta hiÖn nay còng nh­ trong nh÷ng thËp kû tíi. Do ®ã, C­¬ng lÜnh ph¶i nªu ®­îc nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®­êng lèi chung x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta; ph¸c häa nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ m« h×nh x· héi x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta cÇn x©y dùng; chØ ra môc tiªu tæng qu¸t 69 khi kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é vµ môc tiªu phÊn ®Êu cho chÆng ®­êng tõ nay ®Õn kho¶ng gi÷a thÕ kû XXI; ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm, ®­êng lèi vµ ®Þnh h­íng lín ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã. C­¬ng lÜnh ph¶i cã tÇm kh¸i qu¸t cao, kh«ng ®i vµo nh÷ng néi dung qu¸ chi tiÕt vµ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ. - ViÖc tæng kÕt, bæ sung vµ ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh cÇn b¸m s¸t t­ t­ëng chØ ®¹o cña §¹i héi X, c¸c nghÞ quyÕt cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng, cña Bé ChÝnh trÞ. Qu¸n triÖt tinh thÇn vµ ph­¬ng ph¸p khoa häc, biÖn chøng, toµn diÖn, lÞch sö - cô thÓ vµ ph¸t triÓn. Ph¸t huy tù do t­ t­ëng, th¼ng th¾n vµ m¹nh d¹n nªu nh÷ng suy nghÜ míi cã c¨n cø vµ l¾ng nghe c¸c ý kiÕn kh¸c nhau trong nghiªn cøu, th¶o luËn. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, ®«ng ®¶o c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n tham gia ®ãng gãp ý kiÕn, b¶o ®¶m võa gi÷ v÷ng nguyªn t¾c, võa ph¸t huy tèt d©n chñ ®Ó t¹o sù nhÊt trÝ, ®ång thuËn cao trong toµn §¶ng, toµn d©n. - Bæ sung, ph¸t triÓn theo tinh thÇn tiÕp tôc ®æi míi trªn c¬ së nh÷ng quan ®iÓm, t­ t­ëng, ®Þnh h­íng c¬ b¶n cña C­¬ng lÜnh n¨m 1991; b¸m s¸t thùc tiÔn cña ®Êt n­íc vµ thêi ®¹i; ph¶n ¸nh ®­îc ý chÝ, nguyÖn väng cña nh©n d©n, t¹o ®éng lùc m¹nh ®Ó ®­a ®Êt n­íc ®i lªn. KÕ thõa nh÷ng néi dung 70 trong C­¬ng lÜnh n¨m 1991 vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ; bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®­îc c¸c §¹i héi, Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng, Bé ChÝnh trÞ (tõ khãa VII ®Õn nay) kÕt luËn, nh÷ng néi dung ®· râ, ®· chÝn, ®­îc thùc tiÔn chøng minh lµ ®óng; söa ch÷a, bæ sung hoÆc viÕt l¹i nh÷ng ®iÓm trong C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp; luËn gi¶i vµ lµm râ thªm mét sè mèi quan hÖ c¬ b¶n cã ý nghÜa chØ ®¹o c«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Trªn c¬ së kÕt luËn cña Héi nghÞ Trung ­¬ng 10, Bé ChÝnh trÞ ®· chØ ®¹o TiÓu ban vµ Tæ Biªn tËp hoµn chØnh b¶n §Ò c­¬ng chi tiÕt, viÕt Dù th¶o B¸o c¸o tæng kÕt, ®ång thêi khÈn tr­¬ng chuÈn bÞ Dù th¶o C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011), sau ®©y gäi t¾t lµ Dù th¶o C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011). Bé ChÝnh trÞ vµ TiÓu ban ®· hai lÇn th¶o luËn vÒ b¶n Dù th¶o nµy vµ ®· göi xin ý kiÕn c¸c ®ång chÝ nguyªn L·nh ®¹o cña §¶ng, Nhµ n­íc. Sau ®ã nhiÒu lÇn cho tu chØnh ®Ó tr×nh Héi nghÞ Trung ­¬ng 11 (th¸ng 10-2009), Héi nghÞ Trung ­¬ng 12 (th¸ng 3-2010) vµ ®· ®­îc Héi nghÞ Trung ­¬ng 12 b­íc ®Çu th«ng qua ®Ó göi §¹i héi ®¶ng bé c¸c cÊp th¶o luËn vµ lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cña nh©n d©n. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tæng kÕt, chuÈn bÞ b¶n Dù th¶o B¸o c¸o tæng kÕt còng nh­ b¶n Dù th¶o 71 C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011), TiÓu ban vµ Tæ Biªn tËp ®· nghiªn cøu, kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ tæng kÕt mét sè vÊn ®Ò lý luËn - thùc tiÔn qua 20 n¨m ®æi míi (1986-2006) vµ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ bæ sung, ph¸t triÓn C­¬ng lÜnh n¨m 1991 ®· ®­îc Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng khãa IX cho ý kiÕn khi chuÈn bÞ §¹i héi X. Thu thËp vµ sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu míi cña c¸c c¬ quan lý luËn, c¸c nhµ khoa häc (nh­ mét sè ch­¬ng tr×nh, ®Ò tµi khoa häc cña Héi ®ång Lý luËn Trung ­¬ng, Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam...). TËp hîp ý kiÕn cña nhiÒu nhµ khoa häc vµ chuyªn gia th«ng qua c¸c cuéc täa ®µm, héi th¶o khoa häc vµ mêi céng t¸c viªn viÕt bµi; ph¸t huy trÝ tuÖ, d©n chñ th¶o luËn. Sö dông kÕt qu¶ nghiªn cøu, tæng kÕt thùc tiÔn cña 77 c¬ quan trung ­¬ng vµ tØnh ñy, thµnh ñy. Lµm viÖc trùc tiÕp víi 27 Ban Th­êng vô cña c¸c tØnh ñy, thµnh ñy; nghiªn cøu, trao ®æi ý kiÕn víi nhiÒu quËn, huyÖn, ph­êng, x· vµ doanh nghiÖp. II- NH÷NG vÊn ®Ò lín Bæ SUNG, PH¸T TRIÓN t¹i ®¹i héi XI cña §¶ng 1. VÒ tªn gäi vµ kÕt cÊu: Thùc hiÖn nhÊt qu¸n t­ t­ëng chØ ®¹o cña §¹i héi X lµ bæ sung, ph¸t triÓn 72 C­¬ng lÜnh n¨m 1991 – tøc lµ C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, kh«ng lµm thay ®æi nh÷ng quan ®iÓm, t­ t­ëng, ®Þnh h­íng c¬ b¶n cña C­¬ng lÜnh. V× vËy, §¹i héi XI vÉn gi÷ tªn gäi “C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi”; ®ång thêi bæ sung thªm côm tõ (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011). KÕt cÊu c¬ b¶n gi÷ nh­ C­¬ng lÜnh n¨m 1991, gåm 4 phÇn vµ 12 môc, chØ cã mét thay ®æi nhá lµ chuyÓn néi dung nãi vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ tr×nh bµy ë phÇn “ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn” sang phÇn nãi vÒ v¨n hãa, x· héi, nh­ vËy hîp lý h¬n, mang ý nghÜa bao qu¸t h¬n (kh«ng ph¶i chØ g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ); ®ång thêi ®¸nh l¹i sè thø tù c¸c môc theo mçi phÇn. 2. VÒ qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ nh÷ng bµi häc lín: ViÕt l¹i mét c¸ch c« ®äng, kh¸i qu¸t h¬n, bæ sung nh÷ng nhËn ®Þnh c¬ b¶n vÒ giai ®o¹n tõ n¨m 1991 ®Õn nay, chØnh lý mét sè nhËn ®Þnh vÒ c¸c giai ®o¹n tõ n¨m 1930 ®Õn n¨m 1991 cho chuÈn x¸c, chÆt chÏ h¬n, phï hîp víi t×nh h×nh míi. Bæ sung thªm mét sè ý vÒ bµi häc trong thêi kú ®æi míi, nhÊn m¹nh vÊn ®Ò gi÷ v÷ng ý chÝ ®éc lËp, tù chñ vµ nªu cao tinh thÇn tÝch cùc, chñ ®éng héi nhËp, hîp t¸c quèc tÕ. Cô thÓ lµ C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011) viÕt nh­ sau: 73 “Tõ n¨m 1930 ®Õn nay, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn, ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ta tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng l©u dµi, gian khæ, v­ît qua mu«n vµn khã kh¨n, thö th¸ch vµ giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i: Th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®Ëp tan ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n, phong kiÕn, lËp nªn n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, ®­a d©n téc ta tiÕn vµo kû nguyªn ®éc lËp, tù do; th¾ng lîi cña c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc, mµ ®Ønh cao lµ chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ n¨m 1954, §¹i th¾ng mïa Xu©n n¨m 1975, gi¶i phãng d©n téc, thèng nhÊt ®Êt n­íc, b¶o vÖ Tæ quèc, lµm trßn nghÜa vô quèc tÕ; th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ, tiÕp tôc ®­a ®Êt n­íc tõng b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi víi nhËn thøc vµ t­ duy míi ®óng ®¾n, phï hîp thùc tiÔn ViÖt Nam. Víi nh÷ng th¾ng lîi ®· giµnh ®­îc trong h¬n 80 n¨m qua, n­íc ta tõ mét xø thuéc ®Þa nöa phong kiÕn ®· trë thµnh mét quèc gia ®éc lËp, tù do, ph¸t triÓn theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa; nh©n d©n ta tõ th©n phËn n« lÖ ®· trë thµnh ng­êi lµm chñ ®Êt n­íc, lµm chñ x· héi; ®Êt n­íc ta ®· ra khái t×nh tr¹ng n­íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn, ®ang ®Èy m¹nh 74 c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, cã quan hÖ quèc tÕ réng r·i, cã vÞ thÕ ngµy cµng quan träng trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, khã kh¨n, th¸ch thøc cßn nhiÒu. Trong l·nh ®¹o, §¶ng cã lóc còng ph¹m sai lÇm, khuyÕt ®iÓm, cã nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm nghiªm träng do gi¸o ®iÒu, chñ quan, duy ý chÝ, vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan. §¶ng ®· nghiªm tóc tù phª b×nh, söa ch÷a khuyÕt ®iÓm, tù ®æi míi, chØnh ®èn ®Ó tiÕp tôc ®­a sù nghiÖp c¸ch m¹ng tiÕn lªn”. 3. VÒ ph©n tÝch, dù b¸o t×nh h×nh thÕ giíi: Cè g¾ng thÓ hiÖn mét c¸ch bao qu¸t, chän läc, nªu râ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n, nh÷ng xu thÕ chñ yÕu, c¸c phong trµo, c¸c nh©n tè chi phèi sù vËn ®éng cña thÕ giíi; tõ ®ã chØ ra nh÷ng thêi c¬ vµ thuËn lîi, nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n; kh«ng sa vµo c¸c vÊn ®Ò chi tiÕt hoÆc kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn n­íc ta. Víi tinh thÇn ®ã, C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011) nhËn ®Þnh: “N­íc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trong bèi c¶nh quèc tÕ cã nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, kinh tÕ tri thøc vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa diÔn ra m¹nh mÏ, t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn sù ph¸t triÓn cña nhiÒu n­íc. C¸c m©u thuÉn c¬ b¶n trªn thÕ giíi biÓu hiÖn 75 d­íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Hßa b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn lµ xu thÕ lín; nh­ng ®Êu tranh d©n téc, ®Êu tranh giai cÊp, chiÕn tranh côc bé, xung ®ét vò trang, xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o, ch¹y ®ua vò trang, ho¹t ®éng can thiÖp, lËt ®æ, khñng bè, tranh chÊp l·nh thæ, biÓn, ®¶o, tµi nguyªn vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt vÒ lîi Ých kinh tÕ tiÕp tôc diÔn ra phøc t¹p. Khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ §«ng Nam ¸ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, nh­ng còng tiÒm Èn nh÷ng nh©n tè mÊt æn ®Þnh. T×nh h×nh ®ã t¹o thêi c¬ ph¸t triÓn, ®ång thêi ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn”. Sau khi ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ, phong trµo c¸nh t¶, phong trµo ®Êu tranh ®ßi ®éc lËp d©n téc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, kÐm ph¸t triÓn, nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu cã liªn quan ®Õn vËn mÖnh loµi ng­êi (nh­ gi÷ g×n hßa b×nh, ®Èy lïi nguy c¬ chiÕn tranh, chèng khñng bè, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ øng phã víi biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu, phßng ngõa dÞch bÖnh hiÓm nghÌo...), C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011) nhËn ®Þnh tæng qu¸t: “§Æc ®iÓm næi bËt trong giai ®o¹n hiÖn nay cña thêi ®¹i lµ c¸c n­íc víi chÕ ®é x· héi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau cïng tån t¹i, võa hîp t¸c võa 76 ®Êu tranh, c¹nh tranh gay g¾t v× lîi Ých quèc gia, d©n téc. Cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n c¸c n­íc v× hßa b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ, ph¸t triÓn vµ tiÕn bé x· héi dï gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc, nh­ng sÏ cã nh÷ng b­íc tiÕn míi. Theo quy luËt tiÕn hãa cña lÞch sö, loµi ng­êi nhÊt ®Þnh sÏ tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi”. 4. VÒ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam; môc tiªu tæng qu¸t khi kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é vµ môc tiªu phÊn ®Êu trong nh÷ng thËp kû tíi C­¬ng lÜnh (bæ sung, ph¸t triÓn n¨m 2011) cã mét sè ®iÒu chØnh cô thÓ nh­: - DiÔn ®¹t x· héi x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng lµ mét x· héi d©n giµu, n­íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh; do nh©n d©n lµm chñ; cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp; cã nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; con ng­êi cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc, cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn; c¸c d©n téc trong céng ®ång ViÖt Nam b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt, t«n träng vµ gióp nhau cïng ph¸t triÓn; cã Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o; cã quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. 77 - Bæ sung, thÓ hiÖn môc tiªu tæng qu¸t khi kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta lµ: “x©y dùng ®­îc vÒ c¬ b¶n nÒn t¶ng kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi víi kiÕn tróc th­îng tÇng vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, v¨n hãa phï hîp, t¹o c¬ së ®Ó n­íc ta trë thµnh mét n­íc x· héi chñ nghÜa ngµy cµng phån vinh, h¹nh phóc”. Vµ c¨n cø vµo yªu cÇu vµ t×nh h×nh thùc tiÔn ë n­íc ta, x¸c ®Þnh: “Tõ nay ®Õn gi÷a thÕ kû XXI, toµn §¶ng, toµn d©n ta ph¶i ra søc phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”. 5. VÒ nh÷ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi Trªn c¬ së b¶y ph­¬ng h­íng lín ®· nªu trong C­¬ng lÜnh n¨m 1991, C­¬ng lÜnh lÇn nµy bæ sung, ph¸t triÓn mét sè néi dung míi theo tinh thÇn §¹i héi X. Kh¼ng ®Þnh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc “g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, b¶o vÖ tµi nguyªn, m«i tr­êng”; thay “Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn...” b»ng “Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”; nãi râ thªm “X©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; x©y dùng con ng­êi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi”; bæ sung: “Chñ ®éng vµ tÝch cùc héi nhËp quèc tÕ”; 78