Cuộc Đấu Tranh Của C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin Chống Chủ Nghĩa Cơ Hội Và Ý Nghĩa Đối Với Xây Dựng Đảng Hiện Nay

🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cuộc Đấu Tranh Của C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin Chống Chủ Nghĩa Cơ Hội Và Ý Nghĩa Đối Với Xây Dựng Đảng Hiện Nay Ebooks Nhóm Zalo ! !"# "$ "% " & ' ( !") !") ! * + ,- ./ 0 12 & ' (3 < => @ P 3 \T]] X Y ^ (=> Z]XW\XVWVW 1&2 cd e ( Q VWVW 0¯ ,6%1 Biên mÜc trên xu³t b®n ph´m cÚa ThÝ viÇn QuÔc gia ViÇt Nam Ph°m V·n Phong Cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác, Ph. ungghen, V.I. Lênin chÔng chÚ nghËa cã h×i và ý nghËa õÔi våi xây dâng ô®ng hiÇn nay / Ph°m V·n Phong. - H.: Chính trÌ quÔc gia, 2019. - 280tr.; 21cm 1. ChÚ nghËa Mác - Lênin 2. ô³u tranh 3. ChÚ nghËa cã h×i 4. Bài hÑc kinh nghiÇm 5. ViÇt Nam 335.43 - dc23 CTM0313p-CIP V£I S THAM GIA GÓP Ý CA GS. NGUYN ôC BÌNH Nguyên y viên B× Chính trÌ - nguyên ChÚ tÌch H×i õÓng Lý lu¶n Trung Ýãng - nguyên Giám õÔc HÑc viÇn Chính trÌ quÔc gia HÓ Chí Minh GS.TSKH. PHAN XUÂN S¡N HÑc viÇn Chính trÌ quÔc gia HÓ Chí Minh PGS.TS. ô CÔNG TUqN HÑc viÇn Báo chí và Tuyên truyÃn PGS.TS. NGUYN ôC ÁI HÑc viÇn Báo chí và Tuyên truyÃn PGS.TS. KHNG MINH TRÀ HÑc viÇn C®nh sát nhân dân TS. NGUYN VuN D¥NG ô°i hÑc Chính trÌ - B× QuÔc phòng L¢I NHÀ XUqT BlN C. Mác, Ph. ungghen và V.I. Lênin là nháng nhà tÝ tÝæng vË õ°i, lãnh õ°o lÖi l°c cÚa giai c³p công nhân và nhân dân lao õ×ng trên toàn thÄ giåi. Cùng våi viÇc xây dâng hÇ tÝ tÝæng, hÑc thuyÄt cÚa giai c³p công nhân; lãnh õ°o phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ, thì C. Mác, Ph. ungghen và V.I. Lênin còn trâc tiÄp õ³u tranh våi nháng quan õiÅm, tÝ tÝæng, trÝäng phái phi mácxít, cã h×i chÚ nghËa,... B¸ng nháng lu¶n cß khoa hÑc s¹c bén, tÝ tÝæng chính trÌ váng vàng và tinh th²n không khoan nhÝèng, cu×c õ³u tranh trên lËnh vâc tÝ tÝæng b¸ng vÛ khí lý lu¶n ³y cÛng chính là quá trình tâ hoàn thiÇn cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin nh¸m ph®n bác l°i nháng lu¶n õiÇu chÔng phá cÚa các thÄ lâc thù õÌch, õÝa phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ phát triÅn trong thâc tiÆn. Cu×c õ³u tranh chÔng l°i chÚ nghËa cã h×i cÚa C. Mác, Ph. ungghen, V.I. Lênin õã õÅ l°i nhiÃu bài hÑc kinh nghiÇm quý báu cho phong trào công nhân quÔc tÄ và các õ®ng c×ng s®n trên toàn thÄ giåi. Trong bÔi c®nh hiÇn nay, khi tình hình thÄ giåi có r³t nhiÃu biÄn õ×ng, phong trào công nhân quÔc tÄ õßng trÝåc nháng thà thách to lån thì sâ kiên õÌnh nháng nguyên lý cã b®n cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin, õ³u tranh chÔng mÑi biÅu hiÇn cã h×i, nâng cao vai trò và sßc 5 chiÄn õ³u cÚa ô®ng C×ng s®n có ý nghËa to lån nh¸m b®o vÇ, phát triÅn chÚ nghËa Mác - Lênin và con õÝäng õi lên chÚ nghËa xã h×i. ôÅ góp ph²n làm rõ cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác, Ph. ungghen và V.I. Lênin chÔng chÚ nghËa cã h×i, Nhà xu³t b®n Chính trÌ quÔc gia Sâ th¶t xu³t b®n cuÔn sách: Cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác, Ph. ungghen, V.I. Lênin chÔng chÚ nghËa cã h×i và ý nghËa õÔi våi xây dâng ô®ng hiÇn nay cÚa tác gi® Ph°m V·n Phong - Gi®ng viên TrÝäng ô°i hÑc Chính trÌ - B× QuÔc phòng. CuÔn sách gÓm bÔn chÝãng, t¶p trung phân tích nháng n×i dung và phÝãng pháp õ³u tranh chÔng các õ°i diÇn cÚa chÚ nghËa cã h×i nhÝ phái Pruõông, Látxan, Bacunin, Bécxtanh, Cauxky, phái Mensêvích, phái “t® khuynh”,... õÅ b®o vÇ chÚ nghËa Mác - Lênin. Trên cã sæ các phân tích õó, tác gi® rút ra m×t sÔ bài hÑc kinh nghiÇm cho ViÇt Nam trong công tác tÝ tÝæng, lý lu¶n nh¸m nâng cao n·ng lâc lãnh õ°o và sßc chiÄn õ³u cÚa ô®ng, “v¶n dÜng sáng t°o, phát triÅn chÚ nghËa Mác - Lênin, tÝ tÝæng HÓ Chí Minh, kiên õÌnh mÜc tiêu õ×c l¶p dân t×c và chÚ nghËa xã h×i”, thâc hiÇn thành công công cu×c õÕi måi õ³t nÝåc. M¼c dù ban biên t¶p õã r³t c´n trÑng trong quá trình biên t¶p - xu³t b®n cuÔn sách, song õây là v³n õÃ nghiên cßu phßc t°p nên cuÔn sách khó tránh khÏi nháng h°n chÄ. R³t mong nh¶n õÝèc ý kiÄn õóng góp cÚa b°n õÑc õÅ n×i dung cuÔn sách õÝèc hoàn thiÇn hãn trong l²n xu³t b®n sau. Xin trân trÑng giåi thiÇu cuÔn sách cùng b°n õÑc. Tháng 6 n·m 2019 NHÀ XUqT BlN CHÍNH TR QUC GIA S THtT6 L¢I M¤ ôpU KÅ tÞ khi ra õäi và trong suÔt quá trình tÓn t°i, phát triÅn cÚa mình, chÚ nghËa Mác - Lênin luôn v³p ph®i sâ chÔng phá quyÄt liÇt cÚa nháng quan õiÅm phi mácxít nói chung, cÚa chÚ nghËa cã h×i trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ nói riêng. ChÚ nghËa cã h×i dÝåi nhiÃu màu s¹c, våi nháng thÚ õo°n và mánh khóe õã gây ra ®nh hÝæng tiêu câc, nháng thiÇt h°i không nhÏ tåi ho°t õ×ng cÚa các chính õ®ng cách m°ng và phong trào công nhân. Do v¶y, õ³u tranh chÔng chÚ nghËa cã h×i là m×t quy lu¶t v¶n õ×ng và phát triÅn cÚa phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ, õÓng thäi b®o vÇ sâ trong sáng, tính cách m°ng, khoa hÑc cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin và õÅ cho chÚ nghËa Mác - Lênin không ngÞng phát triÅn, hoàn thiÇn, hiÇn thâc hóa nó trong cu×c sÔng. Trong suÔt cu×c õäi ho°t õ×ng cách m°ng cÚa mình, C. Mác và Ph. ungghen liên tÜc õ³u tranh chÔng l°i chÚ nghËa cã h×i trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ dÝåi nhiÃu màu s¹c khác nhau cÚa ôuyrinh, Bacunin, 7 Látxan, Pruõông... Sau khi C. Mác và Ph. ungghen qua õäi, chÚ nghËa cã h×i phát triÅn m°nh mÀ, lÛng õo°n QuÔc tÄ II và phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ. TrÝåc tình hình õó, õÅ b®o vÇ và phát triÅn chÚ nghËa Mác cÛng nhÝ õÅ phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ tiÄp tÜc phát triÅn, V.I. Lênin õã kiên quyÄt õ³u tranh chÔng các trào lÝu cã h×i nhÝ chÚ nghËa E. Bécxtanh, chÚ nghËa C. Cauxky, chÚ nghËa dân túy, phái kinh tÄ, phái mácxít hèp pháp, phái thÚ tiêu, phái triÇu hÓi, phái Mensêvích và chÚ nghËa cã h×i “t® khuynh” trong phong trào c×ng s®n... Th¹ng lèi cÚa các cu×c õ³u tranh ³y có ý nghËa lý lu¶n và thâc tiÆn vô cùng to lån õÔi våi phong trào công nhân quÔc tÄ, õÓng thäi õÅ l°i nhiÃu bài hÑc, kinh nghiÇm quý báu cho cu×c õ³u tranh chÔng chÚ nghËa cã h×i trong giai õo°n hiÇn nay. T°i ViÇt Nam, trong nháng n·m g²n õây, tÝ tÝæng cã h×i chính trÌ cùng våi nháng biÅu hiÇn cã h×i thâc dÜng phát triÅn dÝåi nhiÃu hình thßc và mßc õ× khác nhau, là mÔi nguy h°i to lån õÔi våi sßc chiÄn õ³u, vai trò lãnh õ°o cÚa ô®ng, õe dÑa tåi v¶n mÇnh cÚa ô®ng và chÄ õ× xã h×i chÚ nghËa. Vì v¶y, cu×c õ³u tranh chÔng nháng tÝ tÝæng, biÅu hiÇn cã h×i chÚ nghËa õÝèc õ¼t ra r³t c³p thiÄt trong tình hình hiÇn nay. NghÌ quyÄt sÔ 37-NQ/TW ngày 09/10/2014 cÚa B× Chính trÌ (khóa XI) “vÃ công tác lý lu¶n và õÌnh hÝång nghiên cßu õÄn n·m 2030” xác õÌnh: Công tác nghiên cßu lý lu¶n có nhiÇm vÜ “Kiên quyÄt õ³u 8 tranh chÔng chÚ nghËa giáo õiÃu, chÚ nghËa xét l°i, chÚ nghËa cã h×i và các tÝ tÝæng thù õÌch dÝåi mÑi màu s¹c” nh¸m “b®o vÇ chÚ nghËa Mác - Lênin, tÝ tÝæng HÓ Chí Minh, õÝäng lÔi, chÚ trÝãng cÚa ô®ng, chính sách, pháp lu¶t cÚa Nhà nÝåc, truyÃn thÔng tÔt cÚa dân t×c”. Vì v¶y, nghiên cßu cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác, Ph. ungghen, V.I. Lênin chÔng chÚ nghËa cã h×i cÛng chính là góp ph²n làm sáng rõ hãn n×i dung, phÝãng pháp cÚa nháng cu×c õ³u tranh này, tÞ õó rút ra nháng bài hÑc kinh nghiÇm õÅ v¶n dÜng vào nâng cao ch³t lÝèng, hiÇu qu® õ³u tranh tÝ tÝæng, lý lu¶n trong giai õo°n hiÇn nay, góp ph²n b®o vÇ chÚ nghËa Mác - Lênin, vai trò lãnh õ°o cÚa ô®ng và con õÝäng õi lên chÚ nghËa xã h×i æ nÝåc ta. CuÔn sách t¶p trung nghiên cßu nháng v³n õÃ cã b®n nh³t trong n×i dung õ³u tranh cÚa C. Mác, Ph. ungghen, V.I. Lênin chÔng nháng õ°i diÇn, nháng phái tiêu biÅu cÚa chÚ nghËa cã h×i trong phong trào công nhân quÔc tÄ và phong trào công nhân Nga õó là: chÚ nghËa Pruõông, chÚ nghËa Látxan, chÚ nghËa vô chính phÚ Bacunin, chÚ nghËa Bécxtanh, chÚ nghËa Cauxky, chÚ nghËa dân túy, phái kinh tÄ, phái Mensêvích và phái “t® khuynh” trong phong trào c×ng s®n quÔc tÄ. Hy vÑng cuÔn sách là tài liÇu nghiên cßu, tham kh®o háu ích cho cán b×, gi®ng viên, hÑc viên các chuyên ngành lý lu¶n chính trÌ và õông õ®o b°n õÑc quan tâm õÄn lËnh vâc nghiên cßu này. 9 Trong quá trình nghiên cßu, biên so°n cuÔn sách, m¼c dù tác gi® õã có nhiÃu cÔ g¹ng, song n×i dung cuÔn sách khó tránh khÏi nháng h°n chÄ, thiÄu sót. R³t mong nh¶n õÝèc sâ õóng góp cÚa các nhà khoa hÑc và õ×c gi® õÅ tác gi® tiÄp tÜc hoàn thiÇn n×i dung cuÔn sách trong l²n xu³t b®n sau. Xin trân trÑng c®m ãn. Hà N×i, tháng 01 n·m 2019 TÁC GIl 10 ChÝãng I NHNG VqN ô CHUNG V CH NGHA C¡ HI I- QUAN NIM V CH NGHA C¡ HI “Cã h×i”, “k¿ cã h×i”, “chÚ nghËa cã h×i” và “cã h×i chính trÌ” là nháng thu¶t ngá, khái niÇm õÝèc nhiÃu nhà nghiên cßu, chính trÌ gia sà dÜng tÞ lâu song õÄn nay vµn chÝa có m×t quan niÇm tÝãng õÔi õ²y õÚ, cÜ thÅ, toàn diÇn vÃ nháng v³n õÃ này. ôÔi våi thu¶t ngá “cã h×i” có thÅ hiÅu theo hai nghËa khác nhau trong õäi sÔng sinh ho°t thông thÝäng và trong chính trÌ. Theo nghËa tÔt, tích câc thì cã h×i là chÊ nháng hoàn c®nh thu¶n lèi g¼p õÝèc õÅ làm viÇc gì õó mong Ýåc; õó là v¶n may mà con ngÝäi c²n nh¶n thßc, phát hiÇn ra và t¶n dÜng trong ho°t õ×ng õÅ hÝång tåi sâ phát triÅn. HiÅu theo nghËa x³u, tiêu câc thì cã h×i g¹n liÃn våi thái õ×, hành vi, õ×ng cã, mÜc õích vÌ kë, vÜ lèi, cá nhân chÚ nghËa hay thái õ× tùy thäi, nghiêng ng®, không có chính kiÄn riêng, ch°y theo nháng khuynh hÝång, nháng lâc lÝèng có lèi cho mình. 11 Thu¶t ngá “k¿ cã h×i” thÝäng õÝèc dùng nhÝ m×t khái niÇm chÊ m×t hiÇn tÝèng, m×t hành vi x³u cÚa m×t chÚ thÅ nh¸m lèi dÜng khó kh·n cÚa ngÝäi khác õÅ mÝu c²u lèi ích cho mình, ví dÜ nhÝ hiÇn tÝèng: “õÜc nÝåc béo cò”, “gió chiÃu nào che chiÃu ³y”, hành vi thÏa hiÇp, ph®n b×i... Trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ õ²y khó kh·n, gian khÕ, thà thách, õã có không ít ngÝäi räi bÏ hàng ngÛ, thÏa hiÇp, nhân nhÝèng, ph®n b×i l°i sâ nghiÇp cách m°ng và lèi ích cÚa giai c³p công nhân, cÚa ô®ng C×ng s®n nhÝ nháng ngÝäi theo phái Látxan trong phong trào công nhân ôßc, phái Bécxtanh trong QuÔc tÄ II, phái Mensêvích trong phong trào công nhân Nga... Khi nháng k¿ cã h×i này õÝa ra nháng tÝ tÝæng, quan õiÅm có tính hÇ thÔng, mang tính thÄ giåi quan và phát triÅn nó træ thành m×t hÑc thuyÄt chính trÌ - xã h×i, m×t trào lÝu và có nháng hành õ×ng gây ®nh hÝæng x³u trong phong trào công nhân, trong õ®ng vô s®n thì nó træ thành “chÚ nghËa cã h×i”. ôÔi våi thu¶t ngá “chÚ nghËa cã h×i”, TÞ õiÅn tiÄng ViÇt õÌnh nghËa: ““ChÚ nghËa cã h×i”: 1. Quan õiÅm, chÚ trÝãng lèi dÜng cã h×i, mÝu c²u nháng lèi ích trÝåc m¹t và cÜc b×, b³t kÅ viÇc làm õúng hay sai. 2. Khuynh hÝång tÝ tÝæng - chính trÌ trong phong trào công nhân, chÚ trÝãng chính sách tùy thäi, thÏa hiÇp”1. _______________ 1. ViÇn Ngôn ngá hÑc: TÞ õiÅn tiÄng ViÇt, Trung tâm tÞ õiÅn hÑc Hà N×i - ôà N»ng, Nxb. ôà N»ng, 2005, tr.175. 12 Sinh thäi, C. Mác và Ph. ungghen õã liên tÜc ph®i tiÄn hành cu×c õ³u tranh chÔng l°i nhiÃu trào lÝu cã h×i chÚ nghËa trong phong trào công nhân quÔc tÄ, tuy nhiên hai ông chÝa õÝa ra m×t quan niÇm cÜ thÅ nào vÃ chÚ nghËa cã h×i. V.I. Lênin õã õÝa ra khái niÇm vÃ chÚ nghËa cã h×i: “ChÚ nghËa cã h×i là sâ hy sinh lèi ích c·n b®n cÚa qu²n chúng cho lèi ích t°m thäi cÚa m×t sÔ hÄt sßc ít công nhân, nói cách khác tßc là sâ liên minh giáa m×t b× ph¶n công nhân våi giai c³p tÝ s®n õÅ chÔng l°i qu²n chúng vô s®n”1. TÞ khái niÇm cÚa V.I. Lênin và thâc tiÆn lÌch sà cho th³y, chÚ nghËa cã h×i là m×t trào lÝu tÝ tÝæng xu³t hiÇn cùng våi sâ ra õäi cÚa giai c³p công nhân và chính ô®ng C×ng s®n, n®y sinh trong cu×c õ³u tranh giáa giai c³p vô s®n våi giai c³p tÝ s®n, giáa chÚ nghËa xã h×i và chÚ nghËa tÝ b®n, õó là viÇc làm cho chính trÌ và tÝ tÝæng cÚa phong trào công nhân thích nghi våi lèi ích và nhu c²u cÚa các giai t²ng phi vô s®n, õem lèi ích cÚa m×t b× ph¶n công nhân thích ßng våi nháng biÄn õÕi nh³t thäi, trÝåc m¹t mà hy sinh lèi ích cã b®n, có tính chiÄn lÝèc cÚa giai c³p công nhân. Tóm l°i, chÚ nghËa cã h×i là m×t khuynh hÝång tÝ tÝæng n®y sinh trong n×i b× chính õ®ng vô s®n, thoát ly và ph®n b×i l°i nháng nguyên lý cã b®n cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin, _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Nxb. TiÄn b×, Mátxcãva, 1977, t.26, tr. 307-308. 13 õi ngÝèc l°i quan õiÅm, l¶p trÝäng, lèi ích cÚa giai c³p công nhân nh¸m làm suy gi®m n·ng lâc lãnh õ°o và sßc chiÄn õ³u cÚa các ô®ng C×ng s®n, kéo lùi phong trào công nhân æ các nÝåc. II- NGUN GC CA CH NGHA C¡ HI 1. NguÓn gÔc kinh tÄ NguÓn gÔc kinh tÄ dµn tåi sâ ra õäi cÚa chÚ nghËa cã h×i là sâ mua chu×c cÚa giai c³p tÝ s®n õÔi våi các lãnh tÜ và t²ng låp trên cÚa giai c³p công nhân. Trong quá trình theo dõi sâ phát triÅn cÚa chÚ nghËa tÝ b®n õ×c quyÃn, V.I. Lênin õã phân tích “cã chÄ” kinh tÄ làm xu³t hiÇn chÚ nghËa cã h×i trong phong trào công nhân: “¤ t³t c® các nÝåc tiên tiÄn, chúng ta õÃu th³y các lãnh tÜ và t²ng låp trên cÚa giai c³p công nhân bÌ hÚ hóa, bÌ mua chu×c, ch°y theo giai c³p tÝ s®n. ôó là vì giai c³p tÝ s®n ném ra cÚa bÔ thí, ban cho các lãnh tÜ õó nháng “chßc vÌ béo bæ”, båt m×t sÔ r³t nhÏ trong các kho®n lèi nhu¶n cÚa chúng õÅ õem cho ngÝäi låp trên õó, chuyÅn gánh n¼ng cÚa công viÇc n¼ng nhÑc nh³t và õÝèc tr® công tÓi tÇ nh³t cho nháng công nhân l°c h¶u õÝa tÞ nÝåc ngoài vào, t·ng thêm õ×c quyÃn cho bÑn “công nhân quý t×c” so våi qu²n chúng”1. Trong tác ph´m ChÚ nghËa õÄ quÔc và sâ phân liÇt trong phong trào xã h×i chÚ nghËa, V.I. Lênin chÊ rõ: _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.39, tr.218-219. 14 “... BÑn cã h×i chÚ nghËa, õßng vÃ m¼t khách quan, là m×t b× ph¶n cÚa giai c³p tiÅu tÝ s®n và cÚa m×t vài t²ng låp thu×c giai c³p công nhân, bÌ bÑn õÄ quÔc dùng siêu lèi nhu¶n mua chu×c và biÄn thành nháng con chó giá nhà cho chÚ nghËa tÝ b®n, thành nháng k¿ làm hÝ hÏng phong trào công nhân”1. ôÅ xoa dÌu mâu thuµn giai c³p, h°n chÄ các cu×c õ³u tranh cÚa giai c³p công nhân, giai c³p tÝ s®n õã tìm cách mua chu×c m×t b× ph¶n công nhân, biÄn hÑ træ thành t²ng låp công nhân quý t×c, công nhân quan liêu, hay còn gÑi là công nhân “cÕ cÓn”, làm tay sai cho mình. Sâ hình thành và phát triÅn cÚa t²ng låp công nhân quý t×c, công nhân quan liêu là m×t trong nháng nét õiÅn hình nh³t trong phân hóa cã c³u bên trong giai c³p công nhân æ các nÝåc tÝ b®n chÚ nghËa cuÔi thÄ kë XIX. T²ng låp công nhân quý t×c xu³t hiÇn såm nh³t æ Anh. Trong tác ph´m Tình c®nh giai c³p công nhân æ Anh (n·m 1892), Ph. ungghen chßng minh r¸ng: có hai h°ng ngÝäi tÝãng õÔi õÝèc Ýu õãi trong giai c³p công nhân Anh, h°ng thß nh³t là công nhân công xÝæng; h°ng thß hai là công nhân æ các H×i Công liên lån. Theo Ph. ungghen, hoàn c®nh cÚa hÑ có thÅ kÄt thành m×t tÕ chßc m°nh mÀ chÔng l°i bÑn chÚ và giành th¹ng lèi. Do õó, giåi chÚ õã dùng mÑi thÚ õo°n õÅ phá vç kh® n·ng liên kÄt này b¸ng m×t sÔ Ýu õãi nh³t õÌnh. Vì v¶y, õiÃu kiÇn sÔng cÚa nháng công _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.30, tr.215. 15 nhân này ngày càng õÝèc c®i thiÇn, không nháng giåi chÚ hÄt lòng våi hÑ mà c® hÑ cÛng hài lòng vÃ giåi chÚ. B× ph¶n công nhân này t°o thành t²ng låp công nhân “quý t×c”, có õÝèc õÌa vÌ tÝãng õÔi dÆ chÌu và hÑ cho õó là mÜc õích cuÔi cùng cÚa mình. Trong nÃn s®n xu³t õ°i công nghiÇp, nháng kho®n lèi nhu¶n cÚa nÃn s®n xu³t lån õÝèc phân phÔi m×t ph²n cho công nhân, song sâ phân phÔi này không õÃu giáa các nhóm công nhân. Th¶m chí, tính ch³t Ýu õãi tÝãng õÔi cÚa m×t “t²ng låp trên” trong giai c³p vô s®n không chÊ biÅu hiÇn æ mßc tiÃn công mà còn biÅu hiÇn æ sâ Õn õÌnh cÚa nó. Trong thäi gian này, æ Anh hình thành nháng H×i Công liên khá váng ch¹c, trong trÝäng hèp h×i viên cÚa h×i này m³t viÇc vµn có thÅ sÔng nhä vào nháng kho®n trè c³p tÞ quì cÚa h×i. B®n thân thÚ lËnh các H×i Công liên æ các nÝåc tÝ b®n ngày càng ít sà dÜng biÇn pháp õ³u tranh tích câc nhÝ bãi công vì hÑ sè ®nh hÝæng tåi nguÓn quì Công õoàn có thÅ bÌ giåi chÚ c¹t gi®m. Các h×i viên thì hy vÑng viÇc h°n chÄ bãi công sÀ làm giai c³p tÝ s®n nåi r×ng quì Công õoàn õÅ hÑ có thÅ sà dÜng vào viÇc kinh doanh, mua cÕ ph²n, õ²u tÝ chßng khoán ho¼c vào mÜc õích b®o hiÅm và tÝãng trè xã h×i. B®n thân các thÚ lËnh Công õoàn cÛng mang thÄ giåi quan tÝ s®n, hÑ cho r¸ng nhiÇm vÜ cÚa H×i Công liên chÚ yÄu là tác õ×ng õÄn thÌ trÝäng lao õ×ng, giá cho công nhân lành nghÃ có õiÃu kiÇn thu¶n lèi trong viÇc bán sßc lao õ×ng. HÑ gieo r¹c trong các h×i này tinh th²n hÁp hòi có tính ch³t phÝäng h×i. 16 T²ng låp công nhân quý t×c vÔn coi mình có õÌa vÌ xã h×i nhÝ nháng thè thÚ công, tiÅu thÝãng và nháng ngÝäi õÝèc liÇt vào “giai c³p trung lÝu h°ng th³p”. NhiÃu công nhân có nhà riêng tÝãng õÔi õ²y õÚ tiÇn nghi æ khu phÔ. VÃ cách sÔng cÛng nhÝ vÃ thÄ giåi quan hÑ không khác gì so våi nháng t²ng låp tiÅu tÝ s®n. T²ng låp công nhân quý t×c không tách mình ra khÏi t²ng låp trung lÝu, hÑ r³t chú ý và coi trÑng viÇc duy trì kho®ng cách xã h×i våi các t²ng låp vô s®n “låp dÝåi” là nháng công nhân ít lành nghÃ và chÝa có nhiÃu kiÄn thßc. HÑ có thái õ× khinh thÝäng, th¶m chí trÌch thÝèng våi giai c³p vô s®n. T²ng låp công nhân quan liêu là t²ng låp trên trong giai c³p công nhân. HÑ có trình õ× v·n hóa nh³t õÌnh, õÝèc giao các viÇc giám thÌ, qu®n lý, viên chßc v·n phòng... M×t ph²n nhÏ trong sÔ hÑ có kh® n·ng træ thành chÚ xí nghiÇp nhÏ tiÄn hành kinh doanh riêng. M¼c dù kh® n·ng này khó træ thành hiÇn thâc, song m×t sÔ công nhân này ®o tÝæng hy vÑng thay õÕi õÝèc õÌa vÌ giai c³p cÚa mình. Nháng th¶p kë cuÔi thÄ kë XIX, õ²u thÄ kë XX là thäi ké phát triÅn m°nh mÀ cÚa t²ng låp công nhân quý t×c æ các nÝåc Anh, ôßc, Mì. Theo sÔ liÇu thÔng kê, æ Anh sâ cách biÇt ngày càng t·ng giáa t²ng låp công nhân quý t×c våi giai c³p vô s®n, trong thäi gian tÞ n·m 1886 õÄn n·m 1906, sâ chênh lÇch vÃ tiÃn công trong ngành công nghiÇp Anh õã t·ng lên khá lån. ¤ Mì, quy lu¶t õó còn thÅ hiÇn rõ hãn, n·m 1870, tiÃn công cÚa công nhân quý t×c cao g³p 2/3 so våi õa sÔ công nhân låp dÝåi. ¤ ôßc, sâ chênh lÇch õó t·ng nhanh trong nháng n·m 70 - 80 cÚa thÄ kë XIX, 17 trong 20 n·m tiÄp theo nó vµn t·ng và chÊ gi®m khi ChiÄn tranh thÄ giåi thß nh³t bùng nÕ. Nháng yÄu tÔ khách quan liên quan õÄn các õiÃu kiÇn và tính ch³t s®n xu³t våi tình hình thÌ trÝäng sßc lao õ×ng õã õÝèc giai c³p tÝ s®n lèi dÜng õÅ gây chia rÀ trong giai c³p công nhân. ôó chính là cã sæ xã h×i õÅ giai c³p tÝ s®n õÝa ra các chính sách õÔi phó våi phong trào công nhân õang ngày m×t phát triÅn. Chính sách Ýu õãi cÚa giai c³p tÝ s®n nh¸m lôi kéo t²ng låp công nhân quý t×c vào hèp tác giai c³p, qua õó làm suy yÄu cu×c õ³u tranh cÚa giai c³p vô s®n. T²ng låp trung gian, nháng công nhân quý t×c, công nhân quan liêu ³y õÝèc chÚ nghËa tÝ b®n lèi dÜng õÅ b®o vÇ lèi ích, quyÃn lèi cÚa giai c³p tÝ s®n trong cu×c õ³u tranh cÚa giai c³p công nhân. V.I. Lênin gÑi õó là “nháng sË quan công nhân cÚa giai c³p tÝ s®n”. Bên c°nh õó, chính phÚ các nÝåc tÝ s®n còn tìm cách mua chu×c giai c³p công nhân b¸ng cách ban hành m×t sÔ õ°o lu¶t õÅ mÌ dân, xoa dÌu mâu thuµn giai c³p. Ví nhÝ æ ôßc, ThÚ tÝång Bixmác dÜ dÖ giai c³p công nhân b¸ng cách tiÄn hành nhiÃu cu×c c®i cách xã h×i, có thÅ õÝèc xem là nháng õiÃu lu¶t lao õ×ng õ²u tiên trên thÄ giåi và làm mµu cho các quÔc gia khác. Ví dÜ nhÝ: Lu¶t b®o hiÅm y tÄ thông qua n·m 1883 quy õÌnh ngÝäi chÚ ph®i tr® m×t ph²n ba, còn ngÝäi làm công tr® hai ph²n ba kho®n tiÃn b®o hiÅm; Lu¶t b®o hiÅm tai n°n thông qua n·m 1884; Lu¶t b®o hiÅm hÝu trí và tàn t¶t thông qua n·m 1889. Bên c°nh õó còn có nháng õiÃu lu¶t khác h°n chÄ viÇc sà dÜng lao õ×ng là phÜ ná và tr¿ em... Chính õiÃu này khiÄn 18 không ít công nhân l²m tÝæng vÃ b®n ch³t cÚa chính phÚ tÝ s®n, xoa dÌu mâu thuµn giai c³p. Sâ mua chu×c cÚa giai c³p tÝ s®n có thÅ diÆn ra theo nhiÃu cách khác nhau, “trâc tiÄp” ho¼c “gián tiÄp”... cùng m×t lúc õã gây ra r³t nhiÃu tác h°i cho phong trào công nhân. TrÝåc hÄt, t²ng låp công nhân õ¼c quyÃn, õ¼c lèi tâ nó õã gây ra sâ phân biÇt, chia rÀ, th¶m chí là mâu thuµn trong phong trào công nhân, t°o õiÃu kiÇn cho chÚ nghËa cã h×i hoành hành, tác õ×ng và mæ r×ng ®nh hÝæng. TiÄp õó, t²ng låp trên trong phong trào công nhân bÌ giai c³p tÝ s®n mua chu×c - tßc là nháng k¿ cã h×i chÚ nghËa - sÀ “cÔ tình phát triÅn” phong trào công nhân n¸m trong “giåi h°n có thÅ ch³p nh¶n õÝèc” õÔi våi giai c³p tÝ s®n, tßc là làm cho phong trào công nhân træ thành “cái õuôi” cÚa giai c³p tÝ s®n. Sâ ph®n b×i cÚa m×t b× ph¶n công nhân, viÇc phong trào công nhân chÊ “gi¶m chân t°i chÖ”... t°o hình ®nh x³u trong m¹t m×t b× ph¶n công nhân khác vÃ nháng “con ngÝäi xã h×i chÚ nghËa”, vÃ chÚ nghËa xã h×i, gây tâm lý hoài nghi, hoang mang vÃ th¹ng lèi cÚa phong trào công nhân, cÚa chÚ nghËa xã h×i. 2. NguÓn gÔc lÌch sà, xã h×i TrÝåc hÄt, õó là do sâ phÓn vinh t°m thäi cÚa chÚ nghËa tÝ b®n ®nh hÝæng tåi nh¶n thßc cÚa m×t sÔ ph²n tà tiÅu tÝ s®n. CuÔi thÄ kë XIX, õ²u thÄ kë XX, chÚ nghËa tÝ b®n chuyÅn tÞ giai õo°n tâ do c°nh tranh sang giai õo°n chÚ 19 nghËa tÝ b®n õ×c quyÃn, sâ phÓn vinh t°m thäi cÚa chÚ nghËa tÝ b®n dµn õÄn cách nhìn nh¶n phiÄn diÇn, õÃ cao vÌ thÄ cÚa chÚ nghËa tÝ b®n trong t²ng låp tiÅu tÝ s®n. HÑ phÚ nh¶n quan õiÅm cÚa C. Mác vÃ õ³u tranh giai c³p nh¸m thÚ tiêu giai c³p tÝ s®n và chÄ õ× tÝ b®n chÚ nghËa. Theo V.I. Lênin thì: chÊ có nháng k¿ kém sáng suÔt nh³t, chÌu ®nh hÝæng cÚa m×t vài n·m công nghiÇp phát triÅn và thÌnh vÝèng måi có thÅ nghË õÄn viÇc õ®o l×n nguyên lý cÚa chÚ nghËa Mác. V.I. Lênin cho r¸ng: “Nháng ngÝäi cã h×i chÚ nghËa tiÅu tÝ s®n bao giä cÛng thÏa mãn våi tình thÄ nh³t thäi, våi ánh sáng chói lÑi cÚa nháng cái tÔi tân, våi “sâ tiÄn b×” t°m thäi”1. Nháng ph²n tà cã h×i chÊ nhìn th³y õiÅm tiÄn b× cÚa chÚ nghËa tÝ b®n nhÝ viÇc chÚ nghËa tÝ b®n õã phá hÚy phÝãng thßc s®n xu³t cÛ và làm cho lâc lÝèng s®n xu³t phát triÅn, khoa hÑc - kì thu¶t dÝåi thäi chÚ nghËa tÝ b®n phát triÅn nhanh, s®n xu³t công nghiÇp, thÝãng m°i phát triÅn; õÓng thäi hÑ nh¶n th³y nháng tiÄn b× trong nÃn dân chÚ tÝ b®n chÚ nghËa so våi dÝåi chÄ õ× phong kiÄn mà không nh¶n thßc õÝèc r¸ng õÄn m×t trình õ× phát triÅn nào õó thì chính chÚ nghËa tÝ b®n sÀ làm træ ng°i cho sâ phát triÅn cÚa lâc lÝèng s®n xu³t. Nháng mâu thuµn trong õäi sÔng thâc tÄ, trong lÌch sà sinh õ×ng cÚa chÚ nghËa tÝ b®n và cÚa phong trào công nhân là nháng mâu thuµn mà chÚ nghËa Mác õã có _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.12, tr.416. 20 thÅ gi®i õáp õÝèc. Song vì qu²n chúng là ngÝäi hÑc t¶p, kiÅm õÌnh lý lu¶n õó trên thâc tiÆn lÌch sà, nên các ph²n tà cã h×i õã lèi dÜng, phóng õ°i õ¼c õiÅm này hay õ¼c õiÅm khác trong sâ phát triÅn cÚa chÚ nghËa tÝ b®n, ho¼c “m×t sÔ bài hÑc” cÚa sâ phát triÅn õó thành lý thuyÄt phiÄn diÇn m×t chiÃu ca ngèi chÚ nghËa tÝ b®n. Nháng lý thuyÄt ³y õã ®nh hÝæng không nhÏ õÄn nh¶n thßc cÚa qu²n chúng, làm lÛng õo°n trong phong trào công nhân cuÔi thÄ kë XIX, õ²u thÄ kë XX. Hai là, do õÌa vÌ và thái õ× cÚa t²ng låp tiÅu tÝ s®n. NguÓn gÔc sâu xa làm xu³t hiÇn chÚ nghËa cã h×i chính là t²ng låp tiÅu tÝ s®n, hÑ vÞa là õÓng minh cÚa giai c³p vô s®n, vÞa tiÄp tay cho giai c³p tÝ s®n chÔng l°i giai c³p vô s®n khi lèi ích cÚa hÑ bÌ õe dÑa. ôó là sâ bÕ sung vào hàng ngÛ giai c³p vô s®n nháng ngÝäi xu³t thân tÞ các giai t²ng phi vô s®n mà chÚ yÄu chính là t²ng låp tiÅu tÝ s®n. VÌ trí xã h×i cÚa t²ng låp tiÅu tÝ s®n là lâc lÝèng trung gian, õßng giáa, “õÇm” giáa giai c³p vô s®n và giai c³p tÝ s®n. C. Mác và Ph. ungghen phân tích r¸ng, nháng ngÝäi tiÅu tÝ s®n xu³t hiÇn trong cách m°ng n·m 1848 våi tÝ cách là nháng ngÝäi dân chÚ tÝ s®n thì sau này cÛng có thÅ tâ xÝng là nháng ngÝäi dân chÚ - xã h×i. CÛng giÔng nhÝ nháng ngÝäi dân chÚ tÝ s®n trÝåc kia coi nÃn c×ng hòa dân chÚ là m×t cái gì õó xa xôi không thÅ õ°t tåi õÝèc, nháng ngÝäi dân chÚ - xã h×i ngày nay coi sâ sÜp õÕ cÚa chÄ õ× tÝ b®n là m×t cái gì õó cÛng xa 21 xôi nhÝ thÄ. Do õó õÔi våi hÑ, thâc tiÆn chính trÌ õang diÆn ra không ph®i là õiÃu quan trÑng. Vì v¶y, hÑ có thÅ tha hÓ làm trung gian. Chính vì vÌ trí xã h×i õ¼c biÇt nên hÑ không thÅ th³y hÄt và không c®m nh¶n õÝèc hÄt nháng gì mà nháng ngÝäi vô s®n ph®i chÌu õâng. HÑ chÊ nghË õÄn nháng c®i cách ch¹p vá, tßc là mong muÔn c®i cách õem l°i cho tr¶t tâ xã h×i cÛ nháng chÖ dâa måi và có thÅ nhä õó mà biÄn tai hÑa cuÔi cùng thành m×t quá trình thoái hóa d²n d²n, tÞng ph²n và càng hòa bình càng tÔt. Theo quan õiÅm cÚa nháng ngÝäi cã h×i chÚ nghËa này thì trong khi tiÄn hành cách m°ng không nên nh³n m°nh nháng mÜc tiêu r³t xa, nháng mÜc tiêu làm cho giai c³p tÝ s®n sè hãi và cÛng không thÅ õ°t õÝèc. VÃ õÌa vÌ kinh tÄ, t²ng låp tiÅu tÝ s®n là lâc lÝèng cÚa nÃn s®n xu³t nhÏ, nÃn s®n xu³t mà h¸ng ngày, h¸ng giä có xu hÝång tâ phát theo khuynh hÝång tÝ b®n chÚ nghËa, s»n sàng tiÄp tay cho giai c³p tÝ s®n chÔng l°i giai c³p vô s®n khi lèi ích cÚa hÑ bÌ õe dÑa, còn khi g¼p rÚi ro thì hÑ l°i õßng vào hàng ngÛ giai c³p vô s®n và træ thành “b°n õÝäng” cÚa giai c³p vô s®n. Th¶m chí nháng ngÝäi “b°n õÝäng” này có khi l°i træ thành nháng nhà “hàn lâm tiÅu tÝ s®n”, là nháng “trí thßc” tiÅu tÝ s®n, õem tâm lý tiÅu tÝ s®n thâm nh¶p vào giai c³p công nhân và các ô®ng C×ng s®n. HÑ có thÅ là nháng ph²n tà trí thßc tÝ s®n hay tiÅu tÝ s®n mà mÜc õích tÔi cao là lèi ích cÚa chính hÑ và cÚa t²ng låp bé nhÏ cÚa hÑ. 22 Chính thÄ giåi quan và tâm lý phi vô s®n õã biÄn hÑ thành nháng k¿ cã h×i chÚ nghËa trong phong trào công nhân: “Vì có nhiÃu õ°i biÅu trí thßc c³p tiÄn trong hàng ngÛ nháng ngÝäi mácxít và nháng ngÝäi dân chÚ - xã h×i cÚa chúng ta, cho nên chÚ nghËa cã h×i, do tâm lý cÚa nháng ph²n tà trí thßc õó s®n sinh ra, õã biÅu hiÇn ra và t³t nhiên õang tiÄp tÜc biÅu hiÇn trong các lËnh vâc hÄt sßc khác nhau”1. Ho¼c hÑ có thÅ là t²ng låp tiÅu chÚ, thè thÚ công... õiÃu này õÝèc lý gi®i: “ChÚ nghËa tÝ b®n t³t nhiên ph®i t°o ra m×t lo°t “t²ng låp trung gian” måi... Chính nháng ngÝäi s®n xu³t nhÏ måi này cÛng không tránh khÏi l°i bÌ rãi vào hàng ngÛ giai c³p vô s®n. Hoàn toàn dË nhiên là thÄ giåi quan tiÅu tÝ s®n vµn th³m và còn th³m vào hàng ngÛ các õ®ng công nhân r×ng rãi”2. Ngay c® khi giai c³p công nhân õã giành õÝèc chính quyÃn, æ các nÝåc xã h×i chÚ nghËa, tàn dÝ cÚa nÃn kinh tÄ tiÅu nông cÛng còn r³t lån và õ®ng viên cÚa ô®ng C×ng s®n æ õây õa sÔ õÝèc kÄt n°p tÞ t²ng låp nông dân, tiÅu tÝ s®n. Do nÃn kinh tÄ chÝa õÝèc c®i t°o c·n b®n nên õó là m®nh õ³t khãi d¶y các tâm lý, thói quen, t¶p quán cÚa các t²ng låp õÝèc du nh¶p vào giai c³p vô s®n và ô®ng C×ng s®n. ôó cÛng là nguÓn gÔc sâu xa cÚa sâ xu³t hiÇn nháng khuynh hÝång, trào lÝu õÔi l¶p våi tÝ tÝæng vô s®n và ô®ng C×ng s®n. Bæi thÄ C. Mác và Ph. ungghen _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.8, tr.475-476. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.17, tr.29. 23 õã chÊ ra r¸ng: “Thay cho thái õ× õÔi l¶p chính trÌ kiên quyÄt, là m×t sâ hòa gi®i r×ng rãi; thay cho cu×c õ³u tranh chÔng l°i chính phÚ và giai c³p tÝ s®n, là mÝu toan thuyÄt phÜc và tranh thÚ hÑ vÃ phía mình; thay cho sâ kháng câ quyÄt liÇt chÔng sâ ngÝèc õãi tÞ bên trên, là sâ quy thu¶n m×t cách hèn h° và sâ thú nh¶n r¸ng viÇc hÑ trÞng ph°t mình là xßng õáng”1. ôiÃu õó t³t yÄu õÝa hÑ õÄn våi chÚ nghËa c®i lÝãng, xét l°i và cã h×i. Trong tác ph´m Cách m°ng vô s®n và tên ph®n b×i Cauxky, V.I. Lênin chÊ ra r¸ng: “... õ¸ng sau bÑn tÝ b®n bóc l×t là qu®ng õ°i qu²n chúng tiÅu tÝ s®n, t²ng låp mà hàng chÜc n·m kinh nghiÇm lÌch sà æ t³t c® các nÝåc õã chßng tÏ r¸ng hÑ ng¶p ngÞng và dao õ×ng, hôm nay thì õi theo giai c³p vô s®n và ngày mai vì sè nháng khó kh·n cÚa cách m°ng, và khi th³y công nhân hãi th³t b°i ho¼c måi th³t b°i m×t nàa, thì õã sinh ra ho®ng sè, hoang mang, cuÔng cuÓng, khóc lóc, ch°y hÄt phe này sang phe khác”2. Không chÊ có t²ng låp tiÅu tÝ s®n mà ngay c® õÔi våi giai c³p nông dân, V.I. Lênin cÛng chÊ ra õ¼c tính này: “... ngay c® dÝåi chÄ õ× chuyên chính vô s®n, nông dân, cÛng nhÝ mÑi giai c³p tiÅu tÝ s®n nói chung, vµn giá m×t _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Nxb. Chính trÌ quÔc gia, Hà N×i, 1995, t.19, tr.252. 2. V.I. Lênin: MuÔn giành th¹ng lèi ph®i chÔng tÝ tÝæng háu khuynh, Nxb. Quân õ×i nhân dân, Hà N×i, 1972, tr.45. 24 õÌa vÌ õßng giáa, m×t õÌa vÌ trung gian: m×t m¼t, hÑ là m×t sÔ qu²n chúng lao õ×ng khá õông õ®o õoàn kÄt våi nhau vì lèi ích chung cÚa nháng ngÝäi lao õ×ng là gi®i thoát khÏi bÑn õÌa chÚ và tÝ b®n; m×t m¼t khác, hÑ là nháng tiÅu chÚ riêng l¿, tiÅu tÝ háu và tiÅu thÝãng. ôÌa vÌ kinh tÄ nhÝ thÄ t³t nhiên sÀ làm cho hÑ dao õ×ng, ng® nghiêng giáa giai c³p vô s®n và giai c³p tÝ s®n. Trong cu×c õ³u tranh gay g¹t giáa hai giai c³p vô s®n và tÝ s®n ³y,... thì tâ nhiên là chúng ta t³t ph®i th³y trong sÔ nháng ngÝäi õó có nháng k¿ nh®y tÞ bên này sang bên kia, nháng k¿ dao õ×ng, õÕi chiÃu, chuyÅn hÝång, lÝçng lâ...”1. V.I. Lênin gi®i thích r¸ng: “M×t là, do nÝåc Nga là m×t nÝåc có nhiÃu tính ch³t tiÅu tÝ s®n hãn nháng nÝåc Tây Âu. Cho nên, ngÝäi ta thÝäng luôn th³y xu³t hiÇn æ nÝåc ta nháng nhân v¶t, nháng t¶p õoàn, nháng phái, rõ ràng có m×t thái õ× mâu thuµn, do dâ và dao õ×ng õÔi våi chÚ nghËa xã h×i (khi thì hÑ tÏ ra có m×t “tình c®m nÓng nhiÇt”, khi thì l°i ph®n b×i hèn nhát), thái õ× riêng biÇt cÚa mÑi t²ng låp tiÅu tÝ s®n. Hai là, do qu²n chúng tiÅu tÝ s®n æ nÝåc ta hay chán n®n dÆ dàng hãn và mau chóng hãn là æ mÑi nãi khác; hÑ thay lòng õÕi d° mÖi l²n mà m×t trong nháng giai õo°n cÚa cu×c cách m°ng vô s®n nÝåc ta g¼p th³t b°i”2. _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.39, tr.319-320. 2. V.I. Lênin: MuÔn giành th¹ng lèi ph®i chÔng tÝ tÝæng háu khuynh, Sõd, tr.46-47. 25 Bên c°nh õó, theo V.I. Lênin thì dÝåi chÄ õ× tÝ b®n hÑ thÝäng ph®i chÌu õâng m×t sâ áp bßc thÝäng xuyên, và r³t thÝäng g¼p ph®i nháng õiÃu kiÇn sinh ho°t ngày càng mau chóng nguy ng¶p m×t cách ghê tæm và bÌ phá s®n, cho nên hÑ dÆ có tinh th²n cuÓng nhiÇt cách m°ng câc õoan, nhÝng l°i không có kh® n·ng tÏ ra triÇt õÅ, có tÕ chßc, kë lu¶t và kiên quyÄt õÝèc. Do v¶y trÝåc mÖi bÝåc ngo¼t cÚa nháng sâ biÄn, ngÝäi cách m°ng tiÅu tÝ s®n thÝäng do dâ và lung lay... V.I. Lênin cho r¸ng: “NguÓn gÔc xã h×i cÚa nháng nhân v¶t õiÅn hình lo°i ³y chính là anh tiÅu chÚ u³t ßc vÃ nháng th®m hÑa cÚa chiÄn tranh, vì bÌ phá s®n m×t cách õ×t ng×t, vì ph®i chÌu nháng nÖi khÕ chÝa tÞng th³y cÚa n°n õói kém và tàn phá kinh tÄ; trong khi õi tìm m×t lÔi thoát và gi®i pháp õÅ tâ cßu mình, anh ta vùng vµy m×t cách õiên cuÓng, khi thì tin tÝæng vào giai c³p vô s®n và Úng h× giai c³p õó, khi l°i nÕi cãn tuyÇt vÑng. C²n hiÅu và nhå r¸ng trên cã sæ xã h×i õó, không thÅ nào xây dâng chÚ nghËa xã h×i õÝèc”1. 3. NguÓn gÔc tÝ tÝæng, lý lu¶n Sâ phát triÅn m°nh mÀ cÚa phong trào công nhân và các ô®ng Dân chÚ - xã h×i æ châu Âu õã khiÄn cho chính phÚ tÝ s®n lo sè và tìm cách õÔi phó. HÑ vÞa tìm cách mÌ dân, mua chu×c, vÞa tiÄn hành õàn áp phong trào công nhân. _______________ 1. V.I. Lênin: MuÔn giành th¹ng lèi ph®i chÔng tÝ tÝæng háu khuynh, Sõd, tr.49. 26 Ví dÜ nhÝ æ ôßc n·m 1878, chính phÚ cÚa ThÚ tÝång Bixmác õã thông qua õiÃu lu¶t chÔng nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa. Các tÕ chßc, nháng h×i nghÌ và th¶m chí c® v·n hÑc xã h×i chÚ nghËa bÌ c³m; nháng nhà lãnh õ°o xã h×i chÚ nghËa bÌ b¹t và bÌ xà æ tòa án c®nh sát. Sâ õàn áp dã man õÔi våi phong trào công nhân, õ¼c biÇt là õ°o lu¶t chÔng nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa cÚa các chính phÚ tÝ s®n cuÔi thÄ kë XIX làm cho m×t sÔ k¿ kém ý chí, b°c nhÝèc run sè, qué gÔi xin tha thß và tình nguyÇn làm tay sai cho giai c³p tÝ s®n õÅ “l¶p công chu×c t×i”. Ph. ungghen phân tích r¸ng: trong õiÃu kiÇn æ nÝåc ôßc nháng n·m chính phÚ do ThÚ tÝång Bixmác c²m quyÃn luôn õàn áp phong trào công nhân ôßc, thì qu²n chúng ôßc õôi khi còn “tÔt hãn các ngài lãnh tÜ r³t nhiÃu”. Nháng lãnh tÜ cÚa phong trào công nhân ôßc nÄu không bÌ bu×c õi õày thì cÛng bÌ th³t sÚng vÃ m¼t xã h×i. HÑ õ¹m mình trong buÓn n®n và sÔng phÜ thu×c vào hoàn c®nh xã h×i. ôÔi våi hÑ, t³t c® hy vÑng õÃu xoay quanh viÇc làm thÄ nào õÅ chính phÚ có thÅ xóa bÏ õ°o lu¶t này m×t cách “hòa bình” nh³t; õáng lÀ c²n ph®i tích câc õ³u tranh hãn náa thì hÑ l°i tÏ ra “kiÇt sßc” trÝåc sßc m°nh cÚa chính quyÃn này. Trong Công xã Pari, ngày 20/5/1871, quân cÚa chính phÚ t³n công lâc lÝèng vÇ quÔc quân cÚa Công xã Pari. “Tu²n lÆ õµm máu” diÆn ra tÞ ngày 21 õÄn ngày 28/5, lính chính phÚ b¹n, giÄt vÇ quÔc quân m×t cách không thÝãng tiÄc khiÄn hãn 20.000 ngÝäi thiÇt m°ng. Trong cách m°ng 27 Nga n·m 1905, khi công nhân Nga tiÄn õÄn Cung õiÇn Mùa õông, Hoàng õÄ Nikôlai II h° lÇnh cho b¹n vào qu²n chúng, hãn 1.000 ngÝäi thiÇt m°ng và 5.000 ngÝäi bÌ thÝãng. Nháng sâ kiÇn này khiÄn cho các lãnh tÜ cÚa phong trào công nhân và m×t b× ph¶n công nhân khiÄp sè, m³t ý chí trong cu×c chiÄn õ³u chÔng l°i k¿ thù cÚa giai c³p, nhiÃu ngÝäi trong sÔ õó õ²u hàng chính phÚ cÚa giai c³p tÝ s®n và l¶p công chu×c t×i b¸ng cách chÔng l°i chÚ nghËa Mác và phong trào công nhân. ViÇc áp dÜng chính sách “tâ do chÚ nghËa” gi® hiÇu cÚa giai c³p thÔng trÌ làm n®y sinh ®o tÝæng c®i lÝãng, thÏa hiÇp, th¶m chí là tâ thÚ tiêu ý thßc õ³u tranh æ m×t b× ph¶n công nhân. Sâ tham gia ho°t õ×ng chính trÌ cÚa nhiÃu giai t²ng khác nhau trong khi chÝa õÝèc giác ng× lý lu¶n cách m°ng sÀ dÆ dµn õÄn tiÄp thu nháng tÝ tÝæng phi vô s®n... cÛng là m®nh õ³t tÔt cho chÚ nghËa cã h×i phát triÅn dÝåi nhiÃu màu s¹c khác nhau. VÃ m¼t lý lu¶n, quan õiÅm cÚa nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa dâa trên cã sæ cÚa chÚ nghËa chiÄt trung, thu¶t ngÜy biÇn, thÏa hiÇp vÃ nguyên t¹c, nhân nhÝèng trong õ³u tranh tÝ tÝæng lý lu¶n, lµn l×n giáa cái õúng và cái sai. ChÚ nghËa chiÄt trung là không phân biÇt õâu là mÜc tiêu, nhiÇm vÜ chÚ yÄu, thß yÄu, õâu là phÝãng thßc cã b®n, không cã b®n. Thu¶t ngÜy biÇn là cÔ tình õánh tráo các mÔi liên hÇ, các nhiÇm vÜ, biÄn cái chÚ yÄu thành cái thß yÄu, biÄn cái không quan trÑng thành cái quan trÑng. 28 Trên cã sæ lý lu¶n õó, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa không phân biÇt giáa õ³u tranh chính trÌ våi õ³u tranh kinh tÄ, õ³u tranh nghÌ trÝäng và õâu là phÝãng thßc chÚ yÄu, õâu là thß yÄu. HÑ biÄn nhiÇm vÜ giành chính quyÃn tÞ quan trÑng thành không quan trÑng; biÄn hình thßc õ³u tranh nghÌ trÝäng là thß yÄu sang hình thßc õ³u tranh chÚ yÄu; biÄn õ³u tranh kinh tÄ tÞ thß yÄu thành chÚ yÄu dµn tåi quá coi trÑng và õÃ cao õ³u tranh kinh tÄ, h° th³p vai trò õ³u tranh chính trÌ. III- BlN CHqT, ôzC TRNG VÀ KHUYNH H£NG CA CH NGHA C¡ HI 1. B®n ch³t cÚa chÚ nghËa cã h×i ChÚ nghËa cã h×i ra õäi tÞ nhiÃu nguÓn gÔc và có nhiÃu khuynh hÝång khác nhau, song b®n ch³t thì chÊ có m×t. Theo V.I. Lênin, õó là “sâ hy sinh lèi ích c·n b®n cÚa qu²n chúng cho lèi ích t°m thäi cÚa m×t sÔ hÄt sßc ít công nhân, nói cách khác tßc là sâ liên minh giáa m×t b× ph¶n công nhân våi giai c³p tÝ s®n õÅ chÔng l°i qu²n chúng vô s®n”1. V.I. Lênin cÛng chÊ ra r¸ng: “Thâc ch³t cÚa chÚ nghËa cã h×i là hy sinh nháng lèi ích bÃn váng và lâu dài cÚa giai c³p vô s®n cho nháng lèi ích hào nhoáng bÃ ngoài và chÔc lát cÚa nó”2. ChÚ nghËa cã h×i là trào lÝu tÝ tÝæng, _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.26, tr.307-308. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.13, tr.311. 29 chính trÌ õÔi õÌch våi chÚ nghËa Mác - Lênin. NÄu chÚ nghËa Mác - Lênin là lý lu¶n cÚa phong trào công nhân õ³u tranh vì sâ nghiÇp gi®i phóng giai c³p, gi®i phóng xã h×i thì trào lÝu tÝ tÝæng tÝ s®n, tiÅu tÝ s®n trong phong trào công nhân õi ngÝèc l°i nháng giá trÌ cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin. VÃ lý lu¶n cÛng nhÝ thâc tiÆn, nháng ngÝäi theo chÚ nghËa cã h×i õóng vai trò là “õ°o quân chính trÌ” cÚa giai c³p tÝ s®n. Dù æ lËnh vâc nào và trong hoàn c®nh nào hÑ cÛng là ngÝäi b®o vÇ lèi ích cÚa giai c³p tÝ s®n chÔng l°i giai c³p vô s®n. Do v¶y, chÚ nghËa cã h×i chính là k¿ thù bên trong cÚa chÚ nghËa Mác - Lênin. Trong läi tâa viÄt cho cuÔn Tình c®nh cÚa giai c³p lao õ×ng æ Anh xu³t b®n t°i Mì, Ph. ungghen õã chÊ rõ: “... õßng trên “quan õiÅm k¿ c®” không thiên vÌ cÚa mình mà tuyên truyÃn trong công nhân thß chÚ nghËa xã h×i làng lã bên trên lèi ích giai c³p cÚa hÑ và bên trên õ³u tranh giai c³p và ra sßc õiÃu hòa theo tinh th²n nhân õ°o cao c® nháng lèi ích cÚa hai giai c³p õang õ³u tranh våi nhau. NhÝng õó, ho¼c là nháng k¿ non nåt c²n ph®i hÑc t¶p nhiÃu náa, ho¼c là nháng k¿ thù õ×c ác nh³t cÚa công nhân, nháng con sói õ×i lÔt cÞu”1. Trong tác ph´m ChÚ nghËa Mác và chÚ nghËa xét l°i (n·m 1908), V.I. Lênin õã chÊ rõ, khi mà chÚ nghËa xã h×i trÝåc C. Mác bÌ õánh b°i nó không còn tiÄp tÜc õ³u tranh _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.21, tr.382. 30 trên m®nh õ³t riêng cÚa nó náa thì bu×c hÑ ph®i l³y tÝ cách là chÚ nghËa Mác õÅ tiÄp tÜc õ³u tranh trên m®nh õ³t chung cÚa chÚ nghËa Mác. ChÚ nghËa Mác càng phát huy ®nh hÝæng cÚa mình trong phong trào công nhân thì chÚ nghËa cã h×i càng ra sßc lèi dÜng tên tuÕi và hÑc thuyÄt cÚa C. Mác õÅ õ³u tranh chÔng lý lu¶n Mác. Nháng k¿ vÔn bài xích C. Mác õã núp sau chÚ nghËa Mác õÅ lÞa dÔi giai c³p công nhân và nhân dân lao õ×ng. ChÚ nghËa cã h×i tìm cách sàa cháa chÚ nghËa Mác b¸ng cách l³y æ chÚ nghËa Mác nháng õiÃu mà ngay giai c³p tÝ s®n cÛng có thÅ ch³p nh¶n õÝèc và vßt bÏ nháng nguyên lý cách m°ng, linh hÓn sÔng cÚa chÚ nghËa Mác. Nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa ph®n b×i l°i sâ nghiÇp cÚa giai c³p vô s®n, tÞ bÏ phÝãng pháp cách m°ng và mÜc tiêu cách m°ng; õem lèi ích cÚa giai c³p vô s®n phÜc vÜ cho lèi ích cÚa giai c³p tÝ s®n, hèp tác våi giai c³p tÝ s®n õÅ chÔng l°i giai c³p vô s®n và ô®ng C×ng s®n. ôó là b®n ch³t chung nh³t, cã b®n nh³t cÚa chÚ nghËa cã h×i. Và nhÝ õÅ “chßng minh” cho b®n ch³t cÚa mình, bÑn cã h×i chÚ nghËa õã c¹t xén chÚ nghËa Mác cho phù hèp våi lèi ích cÚa giai c³p tÝ s®n, núp dÝåi chiêu bài b®o vÇ, phát triÅn chÚ nghËa Mác õÅ xét l°i chÚ nghËa Mác, tiêu diÇt linh hÓn cách m°ng cÚa chÚ nghËa Mác mà thâc ch³t là “ôm hôn chÚ nghËa Mác õÅ bóp chÄt chÚ nghËa Mác”1. _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.26, tr.280. 31 Trên thâc tÄ, chÚ nghËa cã h×i õã õÌnh sàa l°i nguyên lý c·n b®n cÚa chÚ nghËa Mác - lý lu¶n vÃ õ³u tranh giai c³p. HÑ qu® quyÄt våi chúng ta r¸ng, tâ do chính trÌ, chÄ õ× dân chÚ, chÄ õ× phÕ thông õ²u phiÄu sÀ làm cho õ³u tranh giai c³p không còn chÖ dâa náa. C²n nh¶n th³y r¸ng nháng ý kiÄn õó cÚa bÑn cã h×i chÚ nghËa õÝèc xây dâng thành m×t hÇ thÔng khá m°ch l°c, õó là quan niÇm tÝ s®n tâ do õã nÕi tiÄng tÞ lâu. Theo V.I. Lênin, våi thß tâ do “dân chÚ” thì nháng cách biÇt vÃ kinh tÄ không nháng không gi®m båt mà còn t·ng thêm và tr²m trÑng thêm. ChÄ õ× õ°i nghÌ không nháng không làm m³t õi mà còn bóc tr²n thâc ch³t cÚa nÃn c×ng hòa õ°i nghÌ õã không dÑn õÝäng cho viÇc thÚ tiêu các cu×c khÚng ho®ng và các cu×c cách m°ng chính trÌ, mà l°i dÑn õÝäng cho n×i chiÄn træ nên tr²m trÑng câc õ× trong các cu×c cách m°ng ³y. Nháng biÄn cÔ cÚa cách m°ng Pháp n·m 1871 hay cách m°ng Nga n·m 1905 õã chßng minh õiÃu õó. Trong cách m°ng Pháp n·m 1871, giai c³p tÝ s®n Pháp õã không hÃ ng²n ng°i b¹t tay våi k¿ thù cÚa dân t×c õÅ õè bÁp phong trào công nhân. Trong cách m°ng Nga n·m 1905, nháng liên minh và sâ thÏa hiÇp cÚa nháng ph²n tà cã h×i våi phái tâ do xã h×i - c®i lÝãng æ phÝãng Tây và phái l¶p hiÄn õã làm nhÜt ý chí õ³u tranh cÚa qu²n chúng và gi®m ý nghËa cÚa cu×c õ³u tranh õó. Theo V.I. Lênin, õó là sâ ràng bu×c các chiÄn sË våi nháng ph²n tà kém kh® n·ng chiÄn õ³u nh³t våi nháng ph²n tà chóng sa ngã và chóng ph®n b×i nh³t. 32 VÃ thái õ× cÚa chÚ nghËa cã h×i, chúng luôn tránh õ¼t v³n õÃ m×t cách rõ ràng và nháng tình huÔng khiÄn mình ph®i bày tÏ quan õiÅm mà thÏa hiÇp vô nguyên t¹c, lúc thì ng® theo phái này, lúc l°i ng® theo phái kia, th¶m chí cùng m×t lúc có thÅ ch³p nh¶n c® quan õiÅm cách m°ng và ph®n cách m°ng trong cùng m×t v³n õÃ. V.I. Lênin õã tÕng kÄt: khi nghiên cßu chÚ nghËa cã h×i c²n ph®i n¹m õÝèc m×t õ¼c õiÅm quan trÑng cÚa nó, õó là “tính ch³t không rõ ràng, lä mä và không thÅ nào hiÅu nÕi õÝèc. Do b®n ch³t cÚa mình, phái cã h×i chÚ nghËa bao giä cÛng tránh õ¼t các v³n õÃ m×t cách rõ ràng và dßt khoát; bao giä nó cÛng tìm con õÝäng trung dung, nó quanh co uÔn khúc nhÝ con r¹n nÝåc giáa hai quan õiÅm õÔi chÑi nhau, nó tìm cách “thÏa thu¶n” våi c® quan õiÅm này lµn quan õiÅm kia, vì nó quy nháng sâ b³t õÓng ý kiÄn cÚa mình l°i thành nháng õiÃu sàa õÕi nhÏ nh¼t, nháng sâ hoài nghi, nháng nguyÇn vÑng thành tâm và vô h°i”1. Khi ô®ng C×ng s®n õã træ thành õ®ng ch³p chính thì các ph²n tà cã h×i ra sßc thích ßng våi trào lÝu thÌnh hành trong công nhân, V.I. Lênin cho r¸ng, “hÑ thay màu õÕi s¹c õÅ ´n n³p õÝèc dÆ dàng hãn, nhÝ con thÏ rÞng, vÃ mùa õông, thay lông thành màu tr¹ng”2. NgÝäi cÛng khºng õÌnh: “B³t cß m×t ngÝäi cã h×i chÚ _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.8, tr.476-477. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.44, tr.153. 33 nghËa nào cÛng õÃu có kh® n·ng thích ßng nhÝ v¶y”1, và kiÅu thích ßng nhÝ con thÏ rÞng ³y là nguyên t¹c sÔng còn cÚa bÑn chúng. Có thÅ nói, b®n ch³t cÚa chÚ nghËa cã h×i õó là ph®n b×i sâ nghiÇp cÚa giai c³p công nhân, tÞ bÏ phÝãng pháp õ³u tranh cách m°ng và mÜc tiêu cách m°ng; hy sinh lèi ích cÚa giai c³p công nhân, õem lèi ích cÚa giai c³p công nhân phÜc vÜ cho lèi ích cÚa giai c³p tÝ s®n; tÞ chính sách c®i lÝãng xã h×i õi õÄn hèp tác våi giai c³p tÝ s®n õÅ chÔng l°i giai c³p vô s®n và ô®ng C×ng s®n. V.I. Lênin khºng õÌnh: “ChÚ nghËa cã h×i là sâ hy sinh lèi ích c·n b®n cÚa qu²n chúng cho lèi ích t°m thäi cÚa m×t sÔ hÄt sßc ít công nhân”2. N×i dung chính là æ õó, nÄu ta muÔn cho chÚ nghËa cã h×i m×t õÌnh nghËa có tính ch³t lý lu¶n. 2. ô¼c trÝng cÚa chÚ nghËa cã h×i M×t là, chÚ nghËa cã h×i thÝäng thÅ hiÇn l¶p trÝäng õßng giáa, gi³u m¼t. Nháng ngÝäi theo chÚ nghËa cã h×i thÝäng tránh thÅ hiÇn l¶p trÝäng cÚa mình trÝåc công lu¶n. HÑ là nháng ngÝäi trung dung, õßng giáa và r³t khó hiÅu. V.I. Lênin thÝäng gÑi nháng ngÝäi theo chÚ nghËa cã h×i là ngÝäi “ngÓi giáa hai chiÄc ghÄ”, hay nhÝ “con r¹n giáa hai dòng nÝåc”. Nháng lúc tình hình chính trÌ suôn s¿ r³t khó phát _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.44, tr.153. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.26, tr.307. 34 hiÇn ra các khuynh hÝång cã h×i và nháng ph²n tà theo chÚ nghËa cã h×i, bæi lÀ hÑ luôn tìm cách thích nghi våi mÑi phía và mong õÝèc các phái ch³p nh¶n. HÑ cÔ g¹ng làm vÞa lòng t³t c® các phe phái khi chÝa õòi hÏi b×c l× quan õiÅm. V.I. Lênin cho r¸ng, khó có thÅ nh¶n biÄt nháng ph²n tà cã h×i trong m×t cái bµy cÚa m×t tÕ chßc nào õó vì “... anh cã h×i chÚ nghËa dÆ dàng thÞa nh¶n mÑi công thßc và räi bÏ mÑi công thßc cÛng dÆ dàng nhÝ thÄ, vì chÚ nghËa cã h×i chính là æ chÖ không có nháng nguyên t¹c nh³t õÌnh và váng ch¹c nào. Hôm nay, nháng ngÝäi cã h×i chÚ nghËa bài xích mÑi mÝu toan du nh¶p chÚ nghËa cã h×i; hÑ bài xích mÑi tính ch¶t hÁp, trÌnh trÑng hßa hÁn là “không m×t phút nào quên viÇc õánh õÕ chÄ õ× chuyên chÄ”, là tiÄn hành “cÕ õ×ng không nháng trên lËnh vâc õ³u tranh hàng ngày cÚa lao õ×ng làm thuê chÔng tÝ b®n”, v.v. và v.v.. NhÝng ngày mai, hÑ õÕi giÑng và quay vÃ våi nháng phÝãng pháp cÛ, våi lý do là b®o vÇ tính tâ phát, bÝåc tiÄn tu²n tâ cÚa cu×c õ³u tranh âm th²m hàng ngày, b¸ng cách tâng bÔc nháng yêu sách hßa hÁn nháng kÄt qu® hiÅn nhiên, v.v..”1. Hai là, nháng k¿ cã h×i chÚ nghËa thÝäng run sè trÝåc cu×c õ³u tranh giai c³p quyÄt liÇt, khiÄp õ®m trÝåc sßc m°nh cÚa k¿ thù giai c³p, ng°i hy sinh, gian khÕ. Trong phong trào công nhân ôßc cuÔi thÄ kë XIX, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa õã hèn nhát cho r¸ng _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.6, tr.239. 35 nháng hành õ×ng cách m°ng cÚa giai c³p vô s®n và nháng ngÝäi c³p tiÄn trong ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc là nguyên nhân õÅ chính phÚ ôßc ban hành õ°o lu¶t chÔng l°i nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa. HÑ tin r¸ng, nÄu õ®ng chÊ ho°t õ×ng trong ph°m vi õ°o lu¶t này thì chính phÚ Bixmác và các nhà tÝ s®n ch¹c ch¹n sÀ có nhã ý nåi lÏng các ho°t õ×ng chính trÌ cÚa phong trào công nhân. Trong tác ph´m Kinh tÄ và chính trÌ trong thäi ké chuyên chính vô s®n, V.I. Lênin chÊ ra r¸ng: “B®n ch³t cÚa phái dân chÚ tiÅu tÝ s®n là khiÄp sè õ³u tranh giai c³p; là mã tÝæng có thÅ tránh khÏi õÝèc õ³u tranh giai c³p; là xu hÝång san b¸ng và hòa gi®i, xu hÝång làm dÌu các mÛi nhÑn õ³u tranh”1. Nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa nhÝ Sãrêman nói: “chúng tôi s»n sàng làm cách m°ng, nhÝng cách m°ng õó không õÝèc câc khÕ quá”, các ph²n tà cã h×i chÚ nghËa khác cÛng tán thành quan õiÅm õó õÅ mong “tránh khÏi có n×i chiÄn”. Theo V.I. Lênin thì, “HÑ sÀ “s»n sàng” thÞa nh¶n chÚ nghËa xã h×i nÄu nhân lo°i có thÅ ngay trong m×t lúc và chÊ m×t bÝåc nh®y vÑt õ¼c s¹c là õ°t õÄn chÚ nghËa xã h×i, m×t cách êm th³m, không có õ³u tranh, không có nháng tiÄng nghiÄn r·ng ken két cÚa bÑn bóc l×t, không có vô vàn mÝu toan cÚa chúng nh¸m b®o vÇ ho¼c khôi phÜc l°i chÄ õ× cÛ b¸ng con õÝäng quanh co, lén lút, không có nháng miÄng õòn cÚa _______________ 1. V.I. Lênin: MuÔn giành th¹ng lèi ph®i chÔng tÝ tÝæng háu khuynh, Sõd, tr.29. 36 b°o lâc cách m°ng cÚa giai c³p vô s®n liên tiÄp “õánh tr® l°i” nháng mÝu toan õó”1. Ba là, khi th¹ng lèi thì say sÝa, chÚ quan, tâ mãn, dÆ m³t c®nh giác; g¼p khó kh·n hay th³t b°i t°m thäi thì dao õ×ng, do dâ, nhÜt chí, ngã lòng. Khi cu×c õ³u tranh th¹ng lèi, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa s»n sàng h° mình, núp sau giai c³p giành õÝèc th¹ng lèi õÅ có vinh dâ õÝèc nh¶n thành tích chiÄn th¹ng và hÑ s»n sàng õánh õÕi mÑi giá õÅ có õÝèc danh tiÄng õó. Nháng k¿ cã h×i chÚ nghËa thiÄu quan õiÅm dßt khoát trÝåc nháng cu×c t³n công sÔng mái và né tránh trÝåc nháng quyÄt õÌnh có tính bÝåc ngo¼t cÚa lÌch sà. Ví nhÝ vào thäi õiÅm nháng n·m 1888 - 1890, dÝåi áp lâc cÚa õ°o lu¶t chÔng nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa do chính phÚ ôßc ban hành, nháng ph²n tà cã h×i trong ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc, õßng õ²u là K. Hecbecgã và E. Bécxtanh, õã mong muÔn “ô®ng chßng tÏ r¸ng mình không có ý õÌnh õi theo con õÝäng cách m°ng b¸ng b°o lâc, õÕ máu, mà õã quyÄt õÌnh... theo con õÝäng hèp pháp, nghËa là con õÝäng c®i lÝãng”2. Vì v¶y, C. Mác và Ph. ungghen õã chÊ ra thâc ch³t biÅu hiÇn cÚa chÚ nghËa cã h×i là: “nÄu 50 v°n hay 60 v°n cà tri thu×c õ®ng dân _______________ 1. V.I. Lênin: MuÔn giành th¹ng lèi ph®i chÔng tÝ tÝæng háu khuynh, Sõd, tr.30-31. 2. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.19, tr.249. 37 chÚ - xã h×i chiÄm tÞ m×t ph²n mÝäi õÄn m×t ph²n tám toàn b× cà tri, và hãn náa l°i r®i rác æ kh¹p nÝåc có õÚ th¶n trÑng õÅ không õÜng õ²u vào tÝäng và không tìm cách làm m×t “cu×c cách m°ng õÕ máu” m×t chÑi mÝäi, thì õiÃu õó có nghËa là hÑ õã dßt khoát tÞ bÏ không bao giä lèi dÜng m×t sâ biÄn to lån nào õó trong lËnh vâc chính trÌ õÔi ngo°i, m×t cao trào cách m°ng õ×t nhiên do sâ biÄn õó gây nên, hay th¶m chí m×t chiÄn th¹ng cÚa nhân dân õ°t õÝèc trong cu×c xung õ×t phát sinh trên cã sæ ³y”1. Hai ông õã v°ch tr²n nháng quan õiÅm cÚa chính nháng ngÝäi dân chÚ - xã h×i cã h×i này và cho r¸ng không nên tham gia chiÄn õ³u våi qu²n chúng nhân dân nhÝ “m×t õám vô l°i thích xông ra chiÄn lÛy” mà ph®i “õi theo con õÝäng pháp chÄ” - hãm các cu×c khæi nghËa l°i, dç các chiÄn lÛy õi và “khi c²n thiÄt thì õi cùng våi quân õ×i vinh quang chÔng l°i õám qu²n chúng phiÄn diÇn, thô kÇch và vô hÑc”2. Trong tác ph´m ChÚ nghËa c®i lÝãng trong phong trào xã h×i - dân chÚ Nga, V.I. Lênin chÊ ra r¸ng: ““L·n” vào cách m°ng m×t l²n náa, và ngay c® trong m×t hoàn c®nh õã biÄn õÕi, vµn tiÄn hành không biÄt mÇt mÏi viÇc tuyên truyÃn cho cách m°ng, viÇc chu´n bÌ lâc lÝèng cho giai c³p công nhân làm cách m°ng, thì xét theo quan õiÅm cÚa nháng ngÝäi c®i lÝãng chÚ nghËa, õó là t×i chính cÚa ô®ng công nhân dân chÚ - xã h×i Nga, õó là _______________ 1, 2. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.19, tr.249. 38 lÖi cÚa giai c³p vô s®n cách m°ng. T×i gì mà “l°i l·n vào nãi mà ta õã th³t b°i m×t l²n rÓi”,- õó là cái khôn ngoan cÚa bÑn ph®n b×i và cÚa nháng k¿ m³t tinh th²n mÖi khi g¼p th³t b°i”1. V.I. Lênin cÛng tiÄp tÜc chÊ ra biÅu hiÇn dao õ×ng cÚa nháng k¿ cã h×i trong tác ph´m BÇnh ³u trË “t® khuynh” trong phong trào c×ng s®n: “ViÇc ngÝäi tiÅu tÝ s®n “õiên tiÄt” trÝåc nháng c®nh ghê tæm do chÚ nghËa tÝ b®n gây ra, õiÃu õó - cÛng nhÝ chÚ nghËa vô chính phÚ - là m×t hiÇn tÝèng xã h×i vÔn có æ t³t c® các nÝåc tÝ b®n chÚ nghËa. Tính ch³t b³p bênh cÚa õ²u óc cách m°ng này, sâ c¸n cÖi cÚa nó, õ¼c tính cÚa nó là có thÅ nhanh chóng biÄn thành sâ hàng phÜc, thä ã, ®o tÝæng hão huyÃn và th¶m chí thành say mê “õiên d°i” õÔi våi xu hÝång tÝ s®n này hay xu hÝång tÝ s®n khác õang “thÌnh hành” - t³t c® nháng õiÃu õó, mÑi ngÝäi õÃu biÄt”2. Sau Cách m°ng Tháng MÝäi Nga, chính quyÃn cÚa giai c³p tÝ s®n bÌ l¶t õÕ, chính quyÃn XôviÄt non tr¿ õßng trÝåc nhiÃu khó kh·n to lån, thù trong gi¼c ngoài tìm mÑi thÚ õo°n õÅ bóp chÄt nhà nÝåc XôviÄt non tr¿. Trong hoàn c®nh õó không ít ngÝäi “bâng khuâng”, “nuÔi tiÄc” vÃ sâ sÜp õÕ cÚa nhà nÝåc cÛ, hoang mang trÝåc nháng khó kh·n cÚa cu×c sÔng hiÇn t°i. V.I. Lênin õã chÊ rõ trong tác ph´m Nháng k¿ ho®ng hÔt vÃ sâ phá s®n cÚa cái cÛ và _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.20, tr.361-362. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.41, tr.18. 39 nháng ngÝäi õ³u tranh cho cái måi r¸ng: ““Nháng ngÝäi Bônsêvích õã n¹m chính quyÃn õÝèc hai tháng rÓi, và õáng lÀ là thiên õÝäng xã h×i chÚ nghËa thì chúng ta l°i th³y cái õÌa ngÜc hÖn lo°n, n×i chiÄn và sâ tàn phá ngày càng lån”. ôó là õiÃu mà bÑn tÝ b®n cùng våi nháng k¿ bênh vâc chúng m×t cách tâ giác ho¼c nàa tâ giác õã viÄt, nói và nghË... HÑ không thÅ hiÅu õÝèc nháng triÅn vÑng lÌch sà vì hÑ là nháng k¿ õã bÌ nÄp cÛ cÚa chÚ nghËa tÝ b®n õè bÁp, õã bÌ choáng váng vì sâ sÜp õÕ cÚa chÄ õ× cÛ, vì nháng tiÄng r·ng r¹c, nháng tiÄng ²m ²m, nháng “sâ hÖn lo°n” (có v¿ nhÝ là hÖn lo°n) do sâ sÜp õÕ và sâ tan vç cÚa nháng tòa nhà lâu õäi cÚa chÄ õ× Nga hoàng và cÚa giai c³p tÝ s®n gây ra”1. BÔn là, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa thiÄu tin tÝæng æ sßc m°nh cÚa qu²n chúng và sâ th¹ng lèi cÚa cách m°ng. Nháng ngÝäi theo chÚ nghËa cã h×i thiÄu lòng tin æ chính b®n thân mình và qu²n chúng. Trong ô®ng Dân chÚ - xã h×i, õ¼c biÇt là trong m×t sÔ ph²n tà cã h×i chÚ nghËa trí thßc cÚa õ®ng thÝäng có nháng ngÝäi õã h° th³p nháng nhiÇm vÜ cÚa phong trào cách m°ng, m³t tin tÝæng vào giai c³p công nhân. Trong tác ph´m Thäi õ°i måi, sai l²m cÛ dÝåi m×t hình thßc måi, V.I. Lênin cho r¸ng: “mÖi bÝåc ngo¼t õ¼c biÇt cÚa lÌch sà õÃu làm cho nháng sâ dao õ×ng tiÅu tÝ s®n có m×t sÔ thay õÕi nào õó _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.35, tr.228-229. 40 vÃ hình thßc, nháng sâ dao õ×ng này luôn luôn diÆn ra bên c°nh giai c³p vô s®n và luôn luôn thâm nh¶p õÄn m×t chÞng mâc nào õó vào hàng ngÛ cÚa giai c³p vô s®n”1... bao giä mà nháng nguÓn gÔc sâu xa cÚa chÚ nghËa tÝ b®n chÝa bÌ xóa bÏ thì nh³t thiÄt nháng sâ dao õ×ng õó vµn còn diÆn ra. V.I. Lênin chÊ ra r¸ng: trong ô®ng Dân chÚ - xã h×i, õ¼c biÇt là trong cánh trí thßc cÚa ô®ng, thÝäng có nháng ngÝäi õã h° th³p nháng nhiÇm vÜ cÚa phong trào, “Không tin tÝæng æ nháng lâc lÝèng cÚa giai c³p công nhân”2. Không nháng không tin tÝæng vào lâc lÝèng bên trong cÚa cu×c cách m°ng, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa còn không tin tÝæng vào sâ nghiÇp xây dâng khÔi liên minh công nông; vào vai trò lãnh õ°o cÚa giai c³p công nhân trong khÔi liên minh ³y; vào th¹ng lèi sâ nghiÇp cách m°ng. NguÓn gÔc cÚa “khuynh hÝång tÝ tÝæng” này và cã sæ n®y sinh ra nó æ trong ô®ng, là sâ t·ng cÝäng cÚa ®nh hÝæng tÝ s®n vào trong ô®ng trong õiÃu kiÇn Chính sách kinh tÄ måi, trong hoàn c®nh các thành ph²n tÝ b®n chÚ nghËa và xã h×i chÚ nghËa trong n×i b× nÃn kinh tÄ quÔc dân õang õ³u tranh quyÄt liÇt våi nhau. Nháng thành ph²n tÝ b®n chÚ nghËa tiÄn hành cu×c õ³u tranh không ph®i chÊ trong lËnh vâc kinh tÄ. Chúng õang dùng mÑi cách õÅ chuyÅn cu×c õ³u tranh õó vào lËnh vâc tÝ tÝæng cÚa giai c³p vô _______________ 1, 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.44, tr.121, 130. 41 s®n, tìm cách gieo r¹c vào nháng õ×i ngÛ có l¶p trÝäng kém váng vàng nh³t cÚa ô®ng, cái tÝ tÝæng không tin vào sâ nghiÇp xây dâng chÚ nghËa xã h×i, thái õ× hoài nghi õÔi våi tiÃn õÓ xã h×i chÚ nghËa. 3. Các khuynh hÝång cÚa chÚ nghËa cã h×i Khi bu×c ph®i b×c l× nháng quan õiÅm thì chÚ nghËa cã h×i thÝäng biÅu hiÇn thành hai khuynh hÝång là háu khuynh và t® khuynh. M×t là, chÚ nghËa cã h×i háu khuynh là “chÚ nghËa cã h×i kÄt hèp lý thuyÄt cÚa chÚ nghËa c®i lÝãng våi phÝãng châm sách lÝèc thÏa hiÇp”1. ôây là khuynh hÝång cã b®n cÚa chÚ nghËa cã h×i trong phong trào công nhân quÔc tÄ, có nguÓn gÔc tÝ tÝæng tÞ t²ng låp tiÅu tÝ s®n và õÝèc biÅu hiÇn ra bên ngoài æ sâ b°c nhÝèc, khiÄp sè trÝåc sâ õàn áp cÚa giai c³p thÔng trÌ, không dám hành õ×ng, tÞ õó õi õÄn tÝ tÝæng thÏa hiÇp, chúng tÞ bÏ cách m°ng xã h×i chÚ nghËa, phÚ nh¶n giai c³p công nhân giành chính quyÃn... ChÚ nghËa cã h×i háu khuynh làm mä nh°t, suy yÄu, thÚ tiêu n×i dung cách m°ng cÚa chÚ nghËa Mác, biÄn chÚ nghËa Mác thành cái mà ngay c® giai c³p tÝ s®n cÛng có thÅ ch³p nh¶n õÝèc. Vì thÄ, Ph. ungghen õã nói r¸ng: chÚ nghËa cã h×i biÄn chÚ nghËa Mác thành m×t thß ““chÚ nghËa Mác” _______________ 1. ViÇn Ngôn ngá hÑc: TÞ õiÅn tiÄng ViÇt, Trung tâm tÞ õiÅn hÑc Hà N×i - ôà N»ng, Sõd, tr.175. 42 bÌ xuyên t°c méo mó”1. ChÚ nghËa cã h×i háu khuynh làm cho giai c³p công nhân chÊ ch°y theo nháng lèi ích nhÏ nh¼t trÝåc m¹t, xa räi mÜc tiêu õ³u tranh xóa bÏ chÄ õ× bóc l×t. C²n õ¼c biÇt lÝu ý chÊ dµn cÚa Ph. ungghen: “Vì nháng lèi ích nh³t thäi hàng ngày mà quên õi nháng quan õiÅm chÚ yÄu lån; ch°y theo nháng thành công chÔc lát và õ³u tranh cho nháng thành công chÔc lát mà không tính õÄn h¶u qu® vÃ sau, hy sinh tÝãng lai cÚa phong trào vì hiÇn t°i, t³t c® nháng viÇc ³y có thÅ xu³t phát tÞ nháng õ×ng cã “thành th¶t”. NhÝng õó là và sÀ vµn là chÚ nghËa cã h×i, mà chÚ nghËa cã h×i “thành th¶t” có lÀ l°i là thß chÚ nghËa cã h×i nguy hiÅm hãn hÄt c®”2. ChÚ nghËa cã h×i háu khuynh, tiêu biÅu là phái Látxan, Bacunin, Pruõông, E. Bécxtanh, C. Cauxky, chÚ nghËa dân túy, phái mácxít hèp pháp, phái kinh tÄ... õÃu có chung m×t biÅu hiÇn là thÏa hiÇp våi giai c³p tÝ s®n, õ¼t ra m×t cách công khai v³n õÃ xét l°i chÚ nghËa Mác trên quan õiÅm c®i lÝãng, ra sßc công kích, xuyên t°c chÚ nghËa Mác trên nháng nguyên lý cã b®n nh³t, cÔ g¹ng làm cho chÚ nghËa Mác phù hèp våi “kh´u vÌ” cÚa giai c³p tÝ s®n, phÚ nh¶n sß mÇnh lÌch sà cÚa giai c³p vô s®n, phÚ nh¶n cách m°ng vô s®n, phÚ nh¶n õ³u tranh chính trÌ, khiÄp sè b°o lâc cách m°ng và chuyên chính vô s®n, phÚ nh¶n nhà nÝåc vô s®n, õÃ cao nháng cu×c c®i cách hòa bình, õÃ cao _______________ 1, 2. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.22, tr.113, 346. 43 nÃn dân chÚ tÝ s®n... Khuynh hÝång này thÝäng phát triÅn m°nh nh³t vào thäi ké tÝãng õÔi hòa bình, khi không có nháng cu×c khÚng ho®ng cách m°ng, khi cã chÄ cÚa nÃn dân chÚ tÝ s®n ho°t õ×ng bình thÝäng. Có thÅ th³y “Tính ch³t tÝãng õÔi “hòa bình” cÚa thäi ké 1871 - 1914 õã nuôi dÝçng chÚ nghËa cã h×i, chÚ nghËa này lúc õ²u còn là m×t tâm tr°ng, sau là m×t xu hÝång và cuÔi cùng là m×t t¶p õoàn hay t²ng låp gÓm bÑn công nhân quan liêu và nháng ngÝäi b°n õÝäng tiÅu tÝ s®n”1. Trong giai õo°n này, các hÑc thuyÄt cÚa E. Bécxtanh, C. Cauxky õã có ®nh hÝæng r³t lån tåi các õ®ng trong QuÔc tÄ II, tåi các phái cã h×i khác æ Nga, Pháp, ôßc,... Hai là, chÚ nghËa cã h×i t® khuynh là sâ kÄt hèp hÖn t°p nháng phÝãng châm cách m°ng câc õoan, phiêu lÝu dâa trên quan õiÅm duy ý chí cÚa sßc m°nh tuyÇt õÔi cÚa b°o lâc. Nó có nguÓn gÔc tÞ sâ non kém vÃ lý lu¶n, thiÄu b®n lËnh chính trÌ và õÝèc biÅu hiÇn ra bên ngoài æ sâ nôn nóng, hành õ×ng v×i vàng, h³p t³p khi thäi cã chÝa tåi, õÔt cháy giai õo°n, làm cho lâc lÝèng cách m°ng bÌ thiÇt h°i, th¶m chí là õÝa cách m°ng õÄn chÖ bÌ hÚy diÇt dÝåi tay giai c³p tÝ s®n. ChÚ nghËa cã h×i t® khuynh cÛng ph®n ánh tâm tr°ng cÚa t²ng låp tiÅu tÝ s®n, nhÝng nÄu nhÝ õßng vÃ phía bÑn háu khuynh là bÑn quan liêu công õoàn, õ°i diÇn cÚa t²ng låp trên õã tÝ s®n hóa trong giai c³p công nhân, thì k¿ Úng h× bÑn _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.27, tr.153. 44 t® khuynh, theo V.I. Lênin là “anh tiÅu tÝ s®n hóa õiên” thÝäng bÌ quµn bách vì nghèo túng, õau khÕ và s»n sàng õÄn b³t cß õâu miÆn là thoát khÏi c®nh khÚng khiÄp cÚa cu×c sÔng õ²n õ×n. ChÚ nghËa cã h×i t® khuynh biÄn chÚ nghËa Mác thành m×t thß giáo lý chÄt cßng nhÝ Kinh thánh cÚa tôn giáo, làm cho chÚ nghËa Mác m³t sßc sÔng, cßng nh¹c và không sáng t°o, xa räi õäi sÔng thâc tiÆn, g²n gÛi våi chÚ nghËa giáo õiÃu, máy móc, r¶p khuôn. Nó ®o tÝæng trong m×t thäi gian ng¹n có thÅ t°o ra m×t phong trào b³t ch³p nháng õiÃu kiÇn chÚ quan và khách quan thâc tÄ hiÇn có, làm cho ô®ng thoát ly qu²n chúng, m°o hiÅm làm bÞa. ChÚ nghËa cã h×i t® khuynh làm cho nháng nhà lãnh õ°o phong trào công nhân r³t dÆ rãi vào chÚ quan, duy ý chí, không n¹m váng quy lu¶t khách quan, do õó dµn tåi nháng sai l²m trong viÇc õÃ ra õÝäng lÔi, chính sách. Thâc tiÆn cho th³y, nháng ho°t õ×ng sôi nÕi cÚa các ph²n tà cã h×i t® khuynh thÝäng thÌnh hành vào thäi ké õ³u tranh giai c³p gay g¹t, cách m°ng g¼p nháng chuyÅn biÄn nh³t õÌnh, hay vào lúc cao trào. ChÚ nghËa cã h×i t® khuynh tiêu biÅu trong giai õo°n 1895 - 1924 là TärÔtxki thì phÚ nh¶n mÑi kh® n·ng hèp tác våi các tÕ chßc theo xu hÝång c®i lÝãng, có thái õ× coi thÝäng cu×c õ³u tranh õòi thâc hiÇn nháng yêu sách tÞng ph²n cÚa ngÝäi lao õ×ng, bênh vâc nháng phÝãng pháp õ³u tranh quyÄt liÇt nh³t có tính ch³t siêu cách m°ng. 45 IV- TÁC HnI CA CH NGHA C¡ HI ôI V£I PHONG TRÀO CNG SlN VÀ CÔNG NHÂN QUC T Khi nói vÃ tác h°i cÚa chÚ nghËa cã h×i õÔi våi phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ, Ph. ungghen cho r¸ng: chÚ nghËa cã h×i là “õ°i hÑa cÚa phong trào”. Nó cÕ vÛ thß “chÚ nghËa” mã hÓ, làm tê liÇt tÝ tÝæng cÚa công nhân, thß “chÚ nghËa” õó chÚ trÝãng õòi hÏi nháng c®i lÝãng và nháng nhÝèng b× nhÏ giÑt, l³y õó làm mÜc tiêu cÚa phong trào công nhân. Do õó, nó làm tiêu tan ý chí õ³u tranh cÚa công nhân, phá ho°i sâ õoàn kÄt nh³t trí cÚa phong trào công nhân, phân tán lâc lÝèng õ³u tranh. HiÅn nhiên, chÚ nghËa cã h×i chÊ có thÅ làm cho phong trào công nhân õang phát triÅn sôi nÕi õi vào con õÝäng sai l²m, chia n·m x¿ b®y, dµn õÄn th³t b°i. Ph. ungghen cÛng chÊ ra r¸ng, khác våi các phái tÝ s®n công kích chÚ nghËa Mác m×t cách tr¹ng trèn, chÚ nghËa cã h×i là tÝ tÝæng tÝ s®n và tiÅu tÝ s®n õã õÝèc “tô son vÀ ph³n”, nháng ph²n tà cã h×i chÚ nghËa núp dÝåi kh´u hiÇu Úng h× chÚ nghËa Mác, dùng phÝãng pháp xuyên t°c, lén lút sàa õÕi và c¹t xén, làm cho chÚ nghËa Mác thích hèp våi nhu c²u cÚa giai c³p tÝ s®n. Cho nên, chÚ nghËa cã h×i miÇng thì nói chÚ nghËa Mác nhÝng hành õ×ng l°i chÔng l°i chÚ nghËa Mác, miÇng nói là õ°i biÅu cho lèi ích cÚa công nhân nhÝng trên thâc tÄ l°i b®o vÇ lèi ích cÚa giai c³p tÝ s®n. 46 VÃ m¼t lý lu¶n, các ph²n tà cã h×i õã tÏ ra b³t lâc trÝåc tâm lý tÝ s®n, tiÄp thu m×t cách không phê phán quan õiÅm cÚa phái dân chÚ tÝ s®n và làm nhÜt nhuÇ khí õ³u tranh giai c³p cÚa giai c³p vô s®n. Chúng ra sßc “tuyên truyÃn trong công nhân thß chÚ nghËa xã h×i làng lã bên trên lèi ích giai c³p cÚa hÑ và bên trên õ³u tranh giai c³p và ra sßc õiÃu hòa theo tinh th²n nhân õ°o cao c® nháng lèi ích cÚa hai giai c³p õang õ³u tranh våi nhau”1, biÄn chÚ nghËa Mác thành cái mà ngay giai c³p tÝ s®n cÛng có thÅ ch³p nh¶n õÝèc. V.I. Lênin cho r¸ng, các ph²n tà cã h×i “không d°y õÝèc cho giai c³p vô s®n m×t phÝãng pháp õ³u tranh måi nào c®; hÑ chÊ õi thÜt lùi thôi, hÑ õÝa ra nháng m´u lý lu¶n l°c h¶u và tuyên truyÃn cho giai c³p vô s®n không ph®i lý lu¶n õ³u tranh mà là thß lý lu¶n nhÝèng b× õÔi våi nháng k¿ thù õ×c ác nh³t cÚa giai c³p vô s®n, tßc là các chính phÚ và các chính õ®ng tÝ s®n, nháng bÑn này lúc nào cÛng cÔ tìm k¿ thù måi õÅ t²m nã nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa”2. VÃ m¼t thâc tiÆn chính trÌ, chÚ nghËa cã h×i bao giä cÛng tách räi hiÇn t°i våi tÝãng lai cÚa phong trào, lèi ích trÝåc m¹t våi lèi ích c·n b®n. M×t m¼t, chÚ nghËa cã h×i coi nhÁ nhu c²u hiÇn thâc cÚa õ³u tranh, ®o tÝæng trong m×t buÕi tÔi có thÅ t°o ra õÝèc m×t phong trào, làm cho _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.21, tr.382. 2. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.231. 47 õ®ng thoát ly qu²n chúng, m°o hiÅm làm bÞa; m¼t khác nó làm cho giai c³p công nhân chÊ ch°y theo lèi ích nhÏ nh¼t trÝåc m¹t mà xa räi mÜc tiêu xóa bÏ chÄ õ× lao õ×ng làm thuê. lnh hÝæng cÚa chÚ nghËa cã h×i trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ nàa cuÔi thÄ kë XIX õã cho th³y r³t rõ õiÃu õó. ¤ nÝåc Anh, phong trào công nhân chÌu ®nh hÝæng n¼ng nÃ cÚa chÚ nghËa cã h×i, chÝa thiÄt l¶p õÝèc chính õ®ng cách m°ng cÚa mình, các tÕ chßc công nhân ra õäi còn bó hÁp ph°m vi õ³u tranh và mÜc õích õ³u tranh cÚa công nhân. ôa sÔ các lãnh tÜ công nhân không muÔn õÝa phong trào công nhân õi theo con õÝäng cách m°ng náa. N·m 1866, các công õoàn æ Anh bÝåc vào thäi ké mà Ph. ungghen gÑi là “gi³c ngÚ mùa õông kéo dài 40 n·m” cÚa giai c³p vô s®n, hÑ ít quan tâm õÄn mÜc tiêu õ³u tranh chính trÌ, trong trÝäng hèp có õ³u tranh õi náa nhÝ õ³u tranh giành quyÃn b²u cà, chÔng l°i m×t vài õ°o lu¶t õàn áp nào õó cÚa chính phÚ thì các công õoàn này cÛng chÌu ®nh hÝæng cÚa chính phÚ, quyÃn lèi cÛng chÊ õem l°i cho t²ng låp công nhân quý t×c. VÃ cã b®n, hÑ không vÝèt quá ph°m vi giåi h°n cÚa chÚ nghËa tÝ b®n. Nháng lãnh tÜ công õoàn nhÝ J. Ótgiã và U. Crimero là chÖ dâa cho phái Pruõông. T°i ôßc, chÚ nghËa cã h×i ·n sâu vào trong phong trào công nhân, õ¼c biÇt là trong õ®ng, th¶m chí nó b¹t õ²u õ³u tranh công khai chÔng chÚ nghËa Mác, gây gi®m sút nghiêm trÑng tinh th²n cách m°ng trong 48 phong trào công nhân ôßc và ®nh hÝæng tiêu câc tåi phong trào công nhân quÔc tÄ. lnh hÝæng cÚa chÚ nghËa Látxan và chÚ nghËa vô chính phÚ Bacunin còn lan truyÃn sâu r×ng trong phong trào công nhân Italia, Tây Ban Nha, ThÜy SË và miÃn nam nÝåc Pháp. ôó là nháng nãi có nÃn công nghiÇp phát triÅn, chÄ õ× tÝ háu chiÄm Ýu thÄ, quan hÇ s®n xu³t nàa phong kiÄn còn tÓn t°i, t²ng låp tiÅu tÝ s®n còn õông õ®o. N·m 1878, trÝåc sâ t³n công cÚa chính phÚ Bixmác vào phong trào công nhân b¸ng “õ°o lu¶t õ¼c biÇt” thì nháng ngÝäi lãnh õ°o ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc õã tuyên bÔ gi®i tán ô®ng cho õÄn n·m 1890 khi õ°o lu¶t này õÝèc bãi bÏ thì ô®ng måi træ l°i ho°t õ×ng công khai. Tuy nhiên, trÝåc sâ t³n công lÛng õo°n cÚa các ph²n tà cã h×i trong ô®ng thì ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc õã nhÝèng b× không nêu lên nhiÇm vÜ l¶t õÕ nÃn quân chÚ và xây dâng nhà nÝåc c×ng hòa dân chÚ, không õÃ c¶p tåi v³n õÃ chuyên chính vô s®n, không õ® õ×ng õÄn v³n õÃ ru×ng õ³t trong CÝãng lËnh Écphuya (n·m 1891). T°i Pháp, ®nh hÝæng cÚa chÚ nghËa Pruõông và nháng hÑc thuyÄt tiÅu tÝ s®n khác õã gây nên sâ phân liÇt trong ô®ng Công nhân Pháp. Nháng n·m 80 - 90 thÄ kë XIX, æ Pháp ngoài chÚ nghËa vô chính phÚ và chÚ nghËa c®i lÝãng còn mÑc thêm phái kh® n·ng, chÚ nghËa công õoàn vô chính phÚ, phái c³p tiÄn tiÅu tÝ s®n Milãr·ng... Sâ thiÄu thÔng nh³t do tám tÕ chßc xã h×i chÚ nghËa cùng 49 ho°t õ×ng õã gây mâu thuµn trong n×i b× dµn tåi sâ chia rÀ, xa räi b®n ch³t cách m°ng cÚa mình và m³t vai trò lãnh õ°o, làm cho phong trào công nhân Pháp õã có lúc rãi vào thoái trào. ¤ Áo, sâ phân liÇt trong ô®ng Dân chÚ - xã h×i cÛng diÆn ra. Nháng cÔ g¹ng nh¸m kh¹c phÜc tình tr°ng õó t°i các ô°i h×i cÚa ô®ng tiÄn hành vào nàa sau nháng n·m 70 thÄ kë XIX õã không mang l°i kÄt qu®. Trong khu vâc phát triÅn nh³t vÃ công nghiÇp nÝåc Áo thäi õó vào õ²u n·m 1878, ô®ng Dân chÚ - xã h×i Séc - Slavã õã ra õäi và tâ coi mình là m×t b× ph¶n cÚa phong trào dân chÚ - xã h×i Áo. Tình hình phong trào công nhân træ nên phßc t°p do cánh c³p tiÄn b¹t õ²u ng® theo chÚ nghËa cã h×i vô chính phÚ. ôÄn nháng n·m 80 thÄ kë XIX, m×t sÔ ngÝäi Úng h× các phÝãng pháp cách m°ng cÚa phái vô chính phÚ õã thâc hiÇn m×t sÔ hành õ×ng khÚng bÔ chÔng l°i các quan chßc c®nh sát cÚa chính phÚ và h¶u qu® là nháng vÜ õàn áp khÔc liÇt cÚa chính phÚ õÔi våi phong trào công nhân Áo. ¤ các nÝåc khác, ®nh hÝæng cÚa chÚ nghËa cã h×i trong phong trào công nhân cÛng diÆn ra tÝãng tâ. NhÝ v¶y, ngoài sâ kiÇn Công xã Pari n·m 1871 thì tính ch³t “hòa bình” cÚa thäi ké này õã góp ph²n nh³t õÌnh vào viÇc truyÃn bá chÚ nghËa cã h×i trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ, làm gi®m sút tinh th²n cách m°ng cÚa giai c³p công nhân và gây ra sâ phân liÇt trong õa sÔ các õ®ng dân chÚ - xã h×i õÝãng thäi. 50 Sau khi C. Mác và Ph. ungghen m³t, các ph²n tà cã h×i núp dÝåi nhiÃu hình thßc khác nhau õã gây nên nháng tÕn th³t vô cùng to lån õÔi våi phong trào công nhân quÔc tÄ. Chúng ra sßc công kích, xuyên t°c, bóp méo chÚ nghËa Mác, làm cho m×t b× ph¶n không nhÏ giai c³p vô s®n không nháng quên m³t sß mÇnh lÌch sà cÚa mình là õ³u tranh tiêu diÇt chÄ õ× chÚ nghËa tÝ b®n, mà còn ®o tÝæng vào chÄ õ× tÝ b®n chÚ nghËa. Chúng c®n træ viÇc truyÃn bá chÚ nghËa xã h×i khoa hÑc vào trong phong trào công nhân, thâc ch³t là giúp giai c³p tÝ s®n truyÃn bá hÇ tÝ tÝæng cÚa mình vào trong công nhân, tÞ õó làm cho viÇc thành l¶p các chính õ®ng cÚa giai c³p công nhân g¼p nhiÃu khó kh·n, kéo lùi phong trào công nhân æ các nÝåc, õÝa cu×c õ³u tranh cÚa giai c³p công nhân vào tình tr°ng t®n m°n våi nháng hy sinh vô ích. Các ph²n tà cã h×i chÚ nghËa dùng nhiÃu thÚ õo°n õÅ chÔng l°i chÚ nghËa Mác sau khi C. Mác và Ph. ungghen qua õäi. Nháng ngÝäi dân chÚ - xã h×i không kiên õÌnh trong QuÔc tÄ II chÌu ®nh hÝæng tiêu câc và d²n õi õÄn thÏa hiÇp våi chÚ nghËa cã h×i. Phong trào công nhân quÔc tÄ lâm vào khÚng ho®ng, xa räi õÝäng lÔi cách m°ng do C. Mác và Ph. ungghen õÃ ra. Chính do sâ phá ho°i cÚa các ph²n tà cã h×i nên QuÔc tÄ II không giá õÝèc vai trò lãnh õ°o, d²n d²n õi tåi biÄn ch³t, không t¶p hèp và thÔng nh³t các õ®ng dân chÚ - xã h×i cÚa giai c³p công nhân trong cu×c õ³u tranh chung, dµn tåi 51 sâ phá s®n vào n·m 1914. Còn các õ®ng dân chÚ - xã h×i æ các nÝåc ôßc, Anh, Pháp, Áo, Italia, Ba Lan,... n®y sinh nháng mâu thuµn không thÅ õiÃu hòa õÝèc, công kích lµn nhau; trong n×i b× tÞng õ®ng có mâu thuµn, dµn õÄn sâ chia rÀ, xa räi b®n ch³t cách m°ng và m³t vai trò lãnh õ°o, làm cho phong trào công nhân các nÝåc lâm vào thoái trào. ôÄn nháng n·m 1914 - 1915, chÚ nghËa cã h×i biÄn thành chÚ nghËa cã h×i sôvanh ph®n õ×ng. Chúng công khai Úng h× giai c³p tÝ s®n gây chiÄn tranh thÄ giåi õÅ phân chia l°i thÌ trÝäng và thu×c õÌa, tiÄp tay cho cu×c õàn áp phong trào õ³u tranh cÚa giai c³p vô s®n các nÝåc. Chúng hô hào công nhân các nÝåc tham gia “b®o vÇ tÕ quÔc”, thâc ch³t là õÝa công nhân các nÝåc ra chiÄn trÝäng b¹n giÄt lµn nhau õÅ b®o vÇ lèi ích cho chính phÚ tÝ s®n nÝåc õó. Trong Dâ th®o cÝãng lËnh cÚa ô®ng C×ng s®n (b) Nga V.I. Lênin nh³n m°nh r¸ng: “BÑn cã h×i chÚ nghËa và bÑn xã h×i - sôvanh là tôi tå cÚa giai c³p tÝ s®n và là k¿ thù giai c³p trâc tiÄp cÚa giai c³p vô s®n, õ¼c biÇt là hiÇn nay, khi bÑn này liên minh våi bÑn tÝ b®n, dùng vÛ khí õÅ õàn áp phong trào cách m°ng cÚa giai c³p vô s®n æ nÝåc mình cÛng nhÝ æ các nÝåc khác”1. ¤ nÝåc Nga, cuÔi thÄ kë XIX, õ²u thÄ kë XX, do ®nh hÝæng cÚa chÚ nghËa cã h×i trong QuÔc tÄ II nên trong _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.38, tr.133. 52 phong trào công nhân và trong õ®ng vô s®n cÛng xu³t hiÇn nhiÃu phe nhóm chÚ nghËa cã h×i nhÝ: chÚ nghËa dân túy, phái Mensêvích, phái thÚ tiêu, phái triÇu hÓi, phái kinh tÄ, phái mácxít hèp pháp, chÚ nghËa cã h×i t® khuynh, phái cã h×i TärÔtxki, Bukharin... ChÚ nghËa cã h×i æ Nga õã ng·n c®n thành l¶p m×t õ®ng vô s®n t¶p trung thÔng nh³t toàn Nga, muÔn duy trì sâ phân tán, muÔn mÖi vùng miÃn, dân t×c, tôn giáo có m×t õ®ng riêng. Khi V.I. Lênin và nháng ngÝäi cách m°ng thành l¶p ô®ng Công nhân xã h×i dân chÚ Nga, các ph²n tà cã h×i chÔng phá CÝãng lËnh, õÝäng lÔi cÚa ô®ng, chÔng phá các nguyên t¹c tÕ chßc, sinh ho°t cÚa ô®ng... ®nh hÝæng õÄn sâ õoàn kÄt thÔng nh³t trong ô®ng và phong trào công nhân; õÓng thäi gây nhiÃu khó kh·n và thiÇt h°i cho phong trào cách m°ng. Bên c°nh õó, V.I. Lênin chÊ ra r¸ng: “Thái õ× lÝng chÞng õÔi våi phong trào công nhân t³t nhiên dµn õÄn chÖ xa räi trên thâc tiÆn phong trào công nhân, và do xa räi phong trào công nhân nên õ®ng cÚa nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa - cách m°ng m³t mÑi cã sæ xã h×i. ô®ng õó không dâa õÝèc vào m×t giai c³p xã h×i nào c®, vì không thÅ gÑi là m×t giai c³p cái nhóm trí thßc b³p bênh coi sâ mã hÓ và tính vô nguyên t¹c cÚa hÑ là có “t²m r×ng” õÝèc”1. Sau Cách m°ng Tháng MÝäi Nga n·m 1917, chÚ nghËa cã h×i công khai chÔng phá nhà nÝåc XôviÄt non tr¿, _______________ 1. V.I. Lênin: Toàn t¶p, Sõd, t.6, tr.461-462. 53 chÔng l°i cách m°ng vô s®n và chuyên chính cÚa giai c³p công nhân, chÔng l°i õÝäng lÔi cách m°ng gây ra nháng tÕn th³t to lån cho cách m°ng Nga. Chính nháng tác õ×ng tiêu câc cÚa chÚ nghËa cã h×i to lån nhÝ v¶y cho nên õ³u tranh chÔng chÚ nghËa cã h×i trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ là m×t t³t yÄu õÅ b®o vÇ và phát triÅn chÚ nghËa Mác, õÓng thäi nhÝ C. Mác và Ph. ungghen nói, õây là m×t “cu×c õ³u tranh sÔng mái”1 õÅ phong trào công nhân æ các nÝåc nói riêng, phong trào công nhân quÔc tÄ nói chung mau chóng hÓi phÜc và phát triÅn. _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.58. 54 ChÝãng II C. MÁC VÀ PH. uNGGHEN ôqU TRANH CHNG CH NGHA C¡ HI I- KHÁI QUÁT THÂN TH VÀ S NGHIP CÁCH MnNG CA C. MÁC VÀ PH. uNGGHEN 1. Thân thÄ và sâ nghiÇp cách m°ng cÚa C. Mác Các Mác sinh ngày 05/5/1818 æ thành phÔ Tãriã, là con trai cÚa lu¶t sÝ Henrích Mác. N·m 12 tuÕi (1830), C. Mác vào hÑc trÝäng trung hÑc æ Tãriã. Sßc hÑc cÚa ông thu×c lo°i giÏi, õ¼c biÇt C. Mác nÕi b¶t æ nháng lËnh vâc õòi hÏi tính õ×c l¶p và sáng t°o. Tháng 10/1835, C. Mác vào hÑc lu¶t t°i TrÝäng ô°i hÑc TÕng hèp Bonn. Sau õó, theo läi khuyên cÚa bÔ, C. Mác hÑc æ TrÝäng ô°i hÑc TÕng hèp Béclin. ¤ trÝäng õ°i hÑc, ngoài lu¶t hÑc, sà hÑc và ngo°i ngá, C. Mác õi sâu nghiên cßu triÄt hÑc. TÞ n·m 1837, C. Mác b¹t õ²u nghiên cßu nháng tác ph´m cÚa Hêghen. Trong nháng n·m tiÄp theo, C. Mác t¶p trung vào nghiên cßu triÄt hÑc và õi sâu hãn vào lÌch sà triÄt hÑc cÕ õ°i. N·m 1841, khi måi 23 tuÕi, C. Mác nh¶n õÝèc b¸ng tiÄn sË triÄt hÑc våi lu¶n án VÃ sâ khác nhau 55 giáa triÄt hÑc tâ nhiên cÚa ôêmôcrít và triÄt hÑc tâ nhiên cÚa Épicure t°i TrÝäng ô°i hÑc TÕng hèp Iêna. C. Mác g¼p Ph. ungghen l²n õ²u tiên vào cuÔi tháng 11/1842, khi Ph. ungghen trên õÝäng sang Anh và ghé th·m ban biên t¶p tä Nh¶t báo tÊnh Ranh. Công tác thâc tiÆn æ báo Nh¶t báo tÊnh Ranh õã làm thay õÕi thÄ giåi quan cÚa C. Mác, tÞ chÚ nghËa duy tâm chuyÅn sang chÚ nghËa duy v¶t và tÞ chÚ nghËa dân chÚ - cách m°ng sang chÚ nghËa c×ng s®n. Tháng 02/1844, trên tä t°p chí Niên giám Pháp - ôßc, C. Mác õ·ng bài “Góp ph²n phê phán triÄt hÑc pháp quyÃn cÚa Hêghen”. TÞ tháng 4 õÄn tháng 8/1844, C. Mác viÄt B®n th®o kinh tÄ triÄt hÑc, õây là phôi thai cÚa nháng tÝ tÝæng hÄt sßc quan trÑng mà sau này õÝèc C. Mác phát triÅn trong b× TÝ b®n. Ph. ungghen và C. Mác õã træ thành nháng ngÝäi b°n cùng chung lý tÝæng và quan õiÅm trong t³t c® mÑi v³n õÃ lý lu¶n và thâc tiÆn. Tháng 02/1845, tác ph´m Gia õình th²n thánh cÚa C. Mác và Ph. ungghen viÄt chung ra õäi phê phán m°nh mÀ chÚ nghËa duy tâm chÚ quan cÚa phái Hêghen tr¿, thâc ch³t là phê phán toàn b× chÚ nghËa duy tâm, õÓng thäi nêu ra vai trò quyÄt õÌnh cÚa qu²n chúng nhân dân trong lÌch sà. Theo yêu c²u cÚa Chính phÚ VÝãng quÔc PhÕ, Chính phÚ Pháp õã trÜc xu³t C. Mác. Ngày 03/02/1845, C. Mác räi Pari õÄn Brúcxen (BÊ), ít lâu sau Ph. ungghen cÛng õÄn õây và hai ông l°i tiÄp tÜc c×ng tác ch¼t chÀ våi nhau. C. Mác cùng våi Ph. ungghen viÄt tác ph´m HÇ tÝ tÝæng ôßc 56 (1845 - 1846), phê phán chÚ nghËa duy tâm cÚa Hêghen và phái Hêghen tr¿, õÓng thäi phê phán chÚ nghËa duy tâm không nh³t quán cÚa Phoiãbách. Trong cuÔn Sâ b²n cùng cÚa triÄt hÑc (n·m 1847), C. Mác õã chÔng l°i triÄt hÑc tiÅu tÝ s®n cÚa P.J. Pruõông, õÓng thäi trình bày nháng cã sæ cÚa chÚ nghËa duy v¶t lÌch sà và chính trÌ kinh tÄ hÑc vô s®n. N·m 1848, õÝèc sâ Úy nhiÇm cÚa ô°i h×i II Liên õoàn nháng ngÝäi c×ng s®n, C. Mác và Ph. ungghen viÄt Tuyên ngôn cÚa ô®ng C×ng s®n - m×t v·n kiÇn mang tính ch³t CÝãng lËnh cÚa chÚ nghËa Mác và õ®ng vô s®n. Sau khi cách m°ng n·m 1848 nÕ ra æ Pháp, Chính phÚ BÊ õã trÜc xu³t C. Mác. C. Mác räi Brúcxen õÄn Pari. Sau õó, C. Mác cùng våi Ph. ungghen õÄn Côlôgne, t°i õây C. Mác træ thành TÕng Biên t¶p tä Nh¶t báo tÊnh Ranh, cã quan cÚa phái dân chÚ. N·m 1849, Chính phÚ PhÕ õóng càa tä báo và trÜc xu³t C. Mác, ông l°i õÄn Pari, sau õó chuyÅn õÄn Luân ôôn. Tháng 6/1859, công trình Góp ph²n phê phán Khoa kinh tÄ chính trÌ viÄt vÃ tiÃn tÇ và lÝu thông tiÃn tÇ ra õäi. L²n õ²u tiên tác ph´m õã trình bày hÑc thuyÄt vÃ giá trÌ, là cã sæ cÚa hÑc thuyÄt kinh tÄ cÚa C. Mác. C. Mác là ngÝäi tÕ chßc và là lãnh õ°o cÚa QuÔc tÄ C×ng s®n I thành l¶p ngày 28/9/1864 æ Luân ôôn. N·m 1867, b× TÝ b®n (t¶p I) - tác ph´m chÚ yÄu vÃ kinh tÄ chính trÌ quan trÑng cÚa C. Mác ra õäi. T¶p II và III cÚa b× TÝ b®n C. Mác không kÌp hoàn t³t, Ph. ungghen õ®m nh¶n viÇc hoàn thiÇn và xu³t b®n hai t¶p này. Trong b× 57 TÝ b®n, C. Mác õã v°ch rõ quy lu¶t giá trÌ th¼ng dÝ dÝåi hình thái giá trÌ th¼ng dÝ tuyÇt õÔi và giá trÌ th¼ng dÝ tÝãng õÔi; quy lu¶t giá trÌ våi tÝ cách là quy lu¶t chung cÚa nÃn s®n xu³t hàng hóa õÝèc phát triÅn trong quy lu¶t cung - c²u và trong quy lu¶t cÚa lÝu thông tiÃn tÇ. Các tác ph´m trong nháng n·m cuÔi õäi cÚa C. Mác nêu lên hình thßc hèp lý nh³t cÚa chuyên chính vô s®n là kiÅu tÕ chßc chính trÌ nhÝ Công xã Pari n·m 1871. Trong tác ph´m Phê phán CÝãng lËnh Gôta (n·m 1875), C. Mác õã kÌch liÇt phê phán nháng sai l²m cã h×i chÚ nghËa cÚa nháng ngÝäi lãnh õ°o ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc, õÃ ra m×t v³n õÃ hÄt sßc quan trÑng vÃ thäi ké quá õ× tÞ chÚ nghËa tÝ b®n lên chÚ nghËa c×ng s®n và hai giai õo°n cÚa chÚ nghËa c×ng s®n, nghËa là b®n thân xã h×i c×ng s®n ph®i phát triÅn qua hai giai õo°n: giai õo°n th³p - chÚ nghËa xã h×i; giai õo°n cao - chÚ nghËa c×ng s®n. N·m 1876, sau khi QuÔc tÄ C×ng s®n I gi®i tán, C. Mác nêu lên ý kiÄn cho r¸ng viÇc thành l¶p các õ®ng vô s®n æ các nÝåc là nhiÇm vÜ chính trÌ hàng õ²u trong phong trào công nhân. C. Mác qua õäi ngày 14/3/1883 æ Luân ôôn. 2. Thân thÄ và sâ nghiÇp cách m°ng cÚa Ph. ungghen Phriõrích ungghen sinh ngày 28/11/1820 t°i Barmen, tÊnh Ranh, VÝãng quÔc PhÕ trong m×t gia õình chÚ xÝæng dÇt. Ph. ungghen theo hÑc æ TrÝäng Trung hÑc Elberfelder, m×t trÝäng tÔt nh³t æ PhÕ thäi b³y giä. N·m 1837, theo yêu c²u cÚa bÔ, Ph. ungghen bu×c ph®i räi bÏ trÝäng 58 trung hÑc khi chÝa tÔt nghiÇp õÅ b¹t õ²u công viÇc buôn bán cÚa gia õình. Trong thäi gian này, ông tâ hÑc các ngành sà hÑc, triÄt hÑc, v·n hÑc, ngôn ngá và thã ca. Tháng 6/1838, Ph. ungghen õÄn làm viÇc t°i v·n phòng thÝãng m°i æ thành phÔ c®ng Barmen. CuÔi n·m 1839, Ph. ungghen b¹t õ²u nghiên cßu các tác ph´m cÚa Hêghen. Tháng 9/1841, Ph. ungghen õÄn Béclin và gia nh¶p binh õoàn pháo binh, õÝèc hu³n luyÇn quân sâ, õÓng thäi ông thÝäng tåi TrÝäng ô°i hÑc TÕng hèp Béclin õÅ nghe các bài gi®ng vÃ triÄt hÑc, tham gia h×i th®o vÃ lÌch sà tôn giáo. Mùa xuân n·m 1842, Ph. ungghen b¹t õ²u c×ng tác våi tä Nh¶t báo tÊnh Ranh. Trong nháng bài cÚa mình, Ph. ungghen õã lên tiÄng ph®n kháng chÄ õ× kiÅm duyÇt cÚa Chính phÚ PhÕ và tr¶t tâ phong kiÄn æ ôßc. Ngày 08/10/1842, Ph. ungghen mãn h°n phÜc vÜ trong quân õ×i. TÞ Béclin, ông træ vÃ Barmen, và sang Anh. Trên õÝäng sang Anh, Ph. ungghen õã th·m trÜ sæ tä Nh¶t báo tÊnh Ranh và g¼p C. Mác - TÕng Biên t¶p tä báo. Ông õã æ l°i Anh hai n·m. Bài báo “Tình c®nh cÚa giai c³p công nhân æ Anh” (n·m 1842) cùng våi nháng bài báo khác cÚa Ph. ungghen n·m õó õã phân tích rõ sâ phân chia xã h×i thành ba giai c³p cã b®n: giai c³p quý t×c chiÄm háu ru×ng õ³t, giai c³p tÝ s®n công nghiÇp và giai c³p vô s®n. Ph. ungghen tham gia viÄt bài cho t°p chí Niên giám Pháp - ôßc (tháng 02/1844). Các bài báo cÚa Ph. ungghen õÃ c¶p õÄn viÇc áp dÜng phÝãng pháp biÇn 59 chßng vào viÇc phân tích các quan hÇ kinh tÄ cÚa xã h×i tÝ s®n. Tác ph´m Nháng phác th®o phê phán môn kinh tÄ chính trÌ hÑc cÚa Ph. ungghen õã chÊ rõ chÄ õ× tÝ háu tÝ b®n chÚ nghËa là cã sæ cÚa toàn b× sinh ho°t v¶t ch³t và tinh th²n cÚa xã h×i tÝ s®n. TÞ ngày 29/11 õÄn ngày 08/12/1847, ô°i h×i II Liên õoàn nháng ngÝäi c×ng s®n õÝèc tiÄn hành æ Luân ôôn. ô°i h×i õã b²u C. Mác làm ChÚ tÌch, Ph. ungghen làm Phó ChÚ tÌch, õÓng thäi ô°i h×i cÛng Úy nhiÇm cho hai ông hoàn chÊnh CÝãng lËnh cÚa Liên õoàn. Trong m×t thäi gian ng¹n, tÞ tháng 12/1847 õÄn tháng 01/1848, C. Mác và Ph. ungghen õã t¶p trung sßc lâc, trí tuÇ cùng viÄt nên tác ph´m Tuyên ngôn cÚa ô®ng C×ng s®n. Tác ph´m õÝèc hoàn thành và công bÔ vào tháng 02/1848. Tháng 3/1848, cùng våi C. Mác, Ph. ungghen so°n th®o v·n kiÇn Nháng yêu sách cÚa ô®ng C×ng s®n ôßc, õÝèc Ban Ch³p hành Trung Ýãng Liên õoàn nháng ngÝäi c×ng s®n thông qua nhÝ là v·n kiÇn có tính ch³t cÝãng lËnh cho hành õ×ng cÚa giai c³p vô s®n ôßc. Tháng 4/1848, Ph. ungghen cùng våi C. Mác træ vÃ ôßc tham gia cu×c cách m°ng t°i õây và chu´n bÌ cho viÇc xu³t b®n tä Nh¶t báo tÊnh Ranh måi. Ph. ungghen tham gia viÄt các bài xã lu¶n, bài õiÅm tình hình chính trÌ. Tháng 10/1848, ông õÄn BÊ õÅ tránh lÇnh truy nã cÚa chính quyÃn PhÕ nhÝng không õÝèc phép cÝ trú chính trÌ nên Ph. ungghen l°i õÄn Pari, sau õó sang ThÜy SË tham gia ô°i h×i các 60 liên õoàn công nhân ôßc, ông õÝèc b²u vào y ban trung Ýãng cÚa tÕ chßc này. Tháng 01/1849, Ph. ungghen træ vÃ ôßc tiÄp tÜc ho°t õ×ng cách m°ng. Khi cu×c õ³u tranh bùng nÕ æ nÝåc ôßc (tháng 5/1849) Ph. ungghen õã v°ch ra m×t kÄ ho°ch ho°t õ×ng quân sâ và thành l¶p quân õ×i cách m°ng tiÄn hành cu×c khæi nghËa nên Ph. ungghen õÝa ra kÄ ho°ch õÅ triÅn khai cu×c õ³u tranh cách m°ng d³y lên thành phong trào trên toàn nÝåc ôßc. Trong thäi ké này, ông tham gia trâc tiÄp bÔn tr¶n õánh lån. Sau này, Ph. ungghen õã viÄt tác ph´m Lu¶n v·n quân sâ nÕi tiÄng. Tháng 11/1849, Ph. ungghen õÄn Luân ôôn viÄt các tác ph´m Cách m°ng và ph®n cách m°ng æ ôßc, Cu×c chiÄn tranh nông dân æ ôßc. Tháng 11/1850, Ph. ungghen bu×c ph®i chuyÅn õÄn Manchester và l°i b¹t õ²u làm viÇc æ v·n phòng thÝãng m°i. ôiÃu này t°o õiÃu kiÇn cho Ph. ungghen có thÅ giúp õç vÃ v¶t ch³t cho C. Mác ho°t õ×ng cách m°ng. Cùng våi C. Mác, Ph. ungghen tham gia lãnh õ°o QuÔc tÄ C×ng s®n I. Tháng 9/1870, Ph. ungghen õÄn Luân ôôn và õÝèc b²u vào TÕng h×i õÓng cÚa QuÔc tÄ C×ng s®n I. Ông r³t kiên trì õ³u tranh chÔng l°i quan õiÅm cã h×i cÚa phái Bacunin, Pruõông, Látxan, ôuyrinh. N·m 1871, Ph. ungghen tham gia vào viÇc tÕ chßc chiÄn dÌch b®o vÇ Công xã Pari. Trong thäi gian này, Ph. ungghen õã viÄt m×t sÔ tác ph´m có giá trÌ lý lu¶n, õ¼c biÇt là cuÔn ChÔng ôuyrinh (n·m 1878), góp ph²n to lån cho viÇc hoàn thiÇn lý lu¶n cho chÚ nghËa Mác. Sau khi 61 C. Mác qua õäi (n·m 1883), Ph. ungghen là ngÝäi lãnh õ°o tÕ chßc nháng ngÝäi theo chÚ nghËa xã h×i æ châu Âu; chu´n bÌ cho viÇc xu³t b®n t¶p II và III cÚa b× TÝ b®n mà C. Mác chÝa kÌp hoàn thành. Ph. ungghen viÄt nhiÃu tác ph´m nÕi tiÄng vào nháng n·m cuÔi õäi: NguÓn gÔc cÚa gia õình, Sæ háu tÝ háu và Nhà nÝåc (n·m 1884); Lútvích Phoiãbách và sâ cáo chung cÚa triÄt hÑc cÕ õiÅn ôßc (n·m 1866); BiÇn chßng cÚa tâ nhiên; V³n õÃ nông dân æ Pháp và ôßc (n·m 1894). Ph. ungghen qua õäi ngày 05/8/1895 t°i Luân ôôn. II- C. MÁC VÀ PH. uNGGHEN ôqU TRANH CHNG CH NGHA PRUôÔNG 1. Vài nét vÃ P.G. Pruõông và chÚ nghËa Pruõông ChÚ nghËa Pruõông là chÚ nghËa c®i lÝãng và trào lÝu vô chính phÚ lÝu hành trong phong trào công nhân Pháp tÞ nháng n·m 40 õÄn nháng n·m 90 cÚa thÄ kë XIX. Nhân v¶t õ°i biÅu cÚa nó là Pie Giôdép Pruõông (1809 - 1865). P.G. Pruõông là nhà triÄt hÑc, kinh tÄ hÑc, xã h×i hÑc ngÝäi Pháp có khuynh hÝång xã h×i chÚ nghËa tiÅu tÝ s®n, m×t trong nháng ngÝäi khæi xÝång chÚ nghËa vô chính phÚ. P.G. Pruõông õ® kích chÄ õ× sæ háu lån tÝ b®n chÚ nghËa, lên án lòng tham cÚa bÑn tÝ b®n, tÇ bóc l×t, song cÛng ph®n õÔi yêu sách õòi xã h×i hóa sæ háu, c®i t°o xã h×i b¸ng cách m°ng và õÝa ra tÝ tÝæng c®i cách d²n d²n tÞ bên trên õÅ õÔi l¶p l°i. 62 Trào lÝu tÝ tÝæng cÚa P.G. Pruõông t¶p trung ph®n ánh tâm lý và yêu c²u cÚa t²ng låp tiÅu tÝ s®n mong muÔn thoát khÏi sÔ ph¶n phá s®n do sâ chèn ép cÚa giai c³p tÝ s®n. Nó õã có ®nh hÝæng r³t lån æ các nÝåc: Pháp, Italia, Tây Ban Nha, là nháng nÝåc mà nÃn s®n xu³t nhÏ chiÄm Ýu thÄ và ®nh hÝæng cÚa trung tiÅu nông và tiÅu thÚ công khá lån trong õ×i ngÛ công nhân. N·m 1846, P.G. Pruõông xu³t b®n cuÔn sách måi nhan õÃ HÇ thÔng mâu thuµn kinh tÄ hay TriÄt hÑc vÃ sâ khÔn cùng. ViÇc xu³t b®n cuÔn sách cÚa P.G. Pruõông mà C. Mác gÑi là “õiÅn hình cÚa chÚ nghËa xã h×i tiÅu tÝ s®n” khiÄn chÚ nghËa Pruõông l°i càng có ®nh hÝæng lån trong phái c³p tiÄn tÝ s®n và nháng k¿ xã h×i chÚ nghËa gi® hiÇu, õÓng thäi càng làm gay g¹t thêm b³t õÓng våi C. Mác. Sau khi thành l¶p QuÔc tÄ C×ng s®n I, P.G. Pruõông qua õäi, nhÝng chÚ nghËa Pruõông vµn là m×t trong nháng phe phái cã h×i chÚ nghËa lån nh³t trong QuÔc tÄ C×ng s®n I. Trong tác ph´m TriÄt hÑc vÃ sâ khÔn cùng, P.G. Pruõông trình bày “mâu thuµn kinh tÄ” trong xã h×i tÝ b®n và cho r¸ng lý lu¶n kinh tÄ có tr¶t tâ lôgích và hÇ thÔng lý lu¶n nh³t õÌnh cÚa nó. Theo P.G. Pruõông, quan hÇ kinh tÄ õÝèc xem nhÝ m×t lo°i ph°m trù, m×t công thßc vËnh h¸ng không có khæi nguÓn, cÛng không phát triÅn. “HÇ thÔng nháng mâu thuµn kinh tÄ” cÚa P.G. Pruõông õÝèc b¹t õ²u tÞ viÇc bàn vÃ giá trÌ khi cho r¸ng mÑi chßc n·ng 63 cÚa s®n ph´m công nghiÇp ho¼c s®n ph´m tâ nhiên dùng õÅ duy trì cu×c sÔng cho nhân lo°i õÝèc gÑi là giá trÌ sà dÜng, còn mÑi chßc n·ng õÅ các s®n ph´m õó trao õÕi våi nhau thì õÝèc gÑi là giá trÌ trao õÕi. P.G. Pruõông cho r¸ng, vì nhu c²u cÚa ngÝäi ta õÔi våi s®n ph´m là nhiÃu m¼t mà tâ mình l°i không thÅ s®n xu³t õÚ lo°i s®n ph´m nên hÑ õã “õÃ nghÌ” ngÝäi khác trao õÕi m×t ph²n s®n ph´m cÚa hÑ l³y s®n ph´m cÚa mình. P.G. Pruõông còn xuyên t°c phép biÇn chßng cÚa Hêghen trong sâ gi®i thích õ®o ngÝèc õ²u õuôi mÔi quan hÇ giáa sâ v¶t và ph°m trù, tuyên truyÃn cho quan õiÅm duy tâm vÃ lÌch sà. Theo õó, quan hÇ hiÇn thâc chÊ là hóa thân cÚa m×t sÔ nguyên lý và ph°m trù n¸m trong lòng “lý tính phi nhân cách cÚa loài ngÝäi”. Còn lÌch sà hiÇn thâc, lÌch sà theo trình tâ thäi gian là trình tâ lÌch sà xu³t hiÇn trong các quan niÇm, ph°m trù và nguyên lý, không ph®i là lÌch sà t°o ra nguyên lý mà là nguyên lý sáng t°o ra lÌch sà. Khi bàn vÃ õ³u tranh giai c³p và cách m°ng xã h×i, P.G. Pruõông b×c l× rõ nh³t b®n ch³t cã h×i chÚ nghËa cÚa mình. Ông ta ph®n õÔi cu×c õ³u tranh kinh tÄ cÚa công nhân nh³t là ph®n õÔi cu×c õ³u tranh chính trÌ do giai c³p công nhân tÕ chßc chËa mÛi nhÑn vào chÄ õ× tÝ b®n, coi cu×c bãi công cÚa công nhân là phi pháp, “nháng công nhân dâ õÌnh dâa vào nháng liên minh õÅ cÝçng bßc sâ õ×c quyÃn, thì õó là õiÃu mà xã h×i không 64 thÅ cho phép õÝèc”1. Sâ ®o tÝæng c®i t°o xã h×i m×t cách hòa bình õã khiÄn P.G. Pruõông b×c l× rõ ràng nháng mâu thuµn vÃ lý lu¶n: “m×t m¼t, Pruõông phê phán xã h×i theo quan õiÅm và thông qua c¼p m¹t cÚa ngÝäi tiÅu nông Pháp, nhÝng m¼t khác, ông ta l°i ßng dÜng vào xã h×i cái thÝåc õo mà ông ta mÝèn cÚa nháng ngÝäi xã h×i chÚ nghËa”2. Vì thÄ, “cách m°ng xã h×i” mà giai c³p tÝ s®n coi trÑng không nh³t thiÄt ph®i liên quan õÄn v³n õÃ dân t×c và cÛng không nh³t thiÄt ph®i phát õ×ng õ³u tranh chính trÌ. Våi nháng quan õiÅm cÚa mình, chÚ nghËa Pruõông õã gây træ ng°i nghiêm trÑng cho sâ truyÃn bá chÚ nghËa xã h×i khoa hÑc trong phong trào c×ng s®n, công nhân quÔc tÄ lúc b³y giä. 2. Cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác và Ph. ungghen chÔng chÚ nghËa Pruõông TÞ n·m 1844, trong khi viÄt B®n th®o kinh tÄ - triÄt hÑc, C. Mác õã phê phán trào lÝu c®i lÝãng cÚa P.G. Pruõông, nhÝng chÊ sau khi P.G. Pruõông cho xu³t b®n tác ph´m TriÄt hÑc vÃ sâ khÔn cùng (n·m 1846) thì cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác và Ph. ungghen chÔng chÚ nghËa Pruõông måi nÕ ra. Qua các tác ph´m: HÇ tÝ tÝæng ôßc _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.252. 2. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.16, tr.41. 65 (n·m 1846), Sâ khÔn cùng cÚa triÄt hÑc (n·m 1847), Bàn vÃ Pruõông (n·m 1865), Nháng chÊ thÌ cho các õ°i biÅu cÚa H×i õÓng trung Ýãng lâm thäi vÃ m×t sÔ v³n õÃ (n·m 1866)... C. Mác và Ph. ungghen õã phê phán nghiêm kh¹c lý lu¶n vô sách lÝèc cÚa chÚ nghËa Pruõông. Thß nh³t, C. Mác và Ph. ungghen phê phán “mâu thuµn trong hÇ thÔng kinh tÄ” cÚa P.G. Pruõông và m²m mÔng cÚa hÑc thuyÄt giá trÌ th¼ng dÝ. Khi trình bày “mâu thuµn kinh tÄ” trong xã h×i tÝ b®n, P.G. Pruõông coi ph°m trù kinh tÄ là “quan niÇm” ho¼c là tÝ tÝæng hoàn toàn tách räi thâc tÄ. ChÔng l°i õiÃu õó, C. Mác õã v°ch rõ ph°m trù kinh tÄ là biÅu hiÇn lý lu¶n có tính lÌch sà vÃ quan hÇ s®n xu³t phù hèp våi tÞng giai õo°n phát triÅn nh³t õÌnh cÚa nÃn s®n xu³t v¶t ch³t. C. Mác cho r¸ng: “Nháng quan hÇ xã h×i õÃu g¹n liÃn m¶t thiÄt våi nháng lâc lÝèng s®n xu³t. Do có nháng lâc lÝèng s®n xu³t måi, loài ngÝäi thay õÕi phÝãng thßc s®n xu³t cÚa mình và do thay õÕi phÝãng thßc s®n xu³t, cách kiÄm sÔng cÚa mình, loài ngÝäi thay õÕi t³t c® nháng quan hÇ xã h×i cÚa mình”1. Còn khi bàn vÃ giá trÌ, C. Mác õã chÊ ra r¸ng: “nháng khái niÇm cÚa Pruõông vÃ cái cã sæ cÚa toàn b× v³n õÃ, tßc là vÃ giá trÌ trao õÕi, vµn không rõ ràng, không õúng và nàa väi õÄn chÞng nào; chính vì v¶y mà ông ta coi sâ gi®i thích m×t cách không tÝæng hÑc thuyÄt _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.187. 66 giá trÌ cÚa Ricácõô là cã sæ cÚa m×t khoa hÑc måi”1. C. Mác coi sâ gi®i thích nghèo nàn và duy tâm vÃ trao õÕi và giá trÌ trao õÕi cÚa P.G. Pruõông không ph®i là cái gì måi m¿, chºng qua chÊ là sâ gi®i thích không tÝæng theo lý lu¶n cÚa Ricácõô. Bæi vì, không thÅ nào t°o nên m×t xã h×i måi nhÝ P.G. Pruõông nói mà chÊ c²n thông qua giá trÌ c³u thành õÅ khiÄn mÑi ngÝäi lao õ×ng õÃu õÝèc thù lao bình õºng, tßc là biÄn mÑi ngÝäi thành nháng ngÝäi lao õ×ng trao õÕi m×t lâc lÝèng lao õ×ng nhÝ nhau õÅ thâc hiÇn ®o tÝæng c®i t°o xã h×i m×t cách hòa bình. Theo C. Mác, “NhÝ v¶y, giá trÌ tÝãng õÔi, õo b¸ng thäi gian lao õ×ng, tai h°i thay l°i là công thßc cÚa chÄ õ× nô lÇ hiÇn õ°i cÚa ngÝäi công nhân chß không ph®i, - nhÝ ông Pruõông muÔn, - là “lý lu¶n cách m°ng” vÃ sâ gi®i phóng giai c³p vô s®n”2. Thß hai, C. Mác phê phán P.G. Pruõông l°m dÜng phép biÇn chßng cÚa Hêghen, õÓng thäi trình bày tÝ tÝæng cÔt lõi cÚa phép biÇn chßng duy v¶t. C. Mác chÊ ra r¸ng, P.G. Pruõông chÊ hÑc õÝèc æ Hêghen nháng thu¶t ngá cÚa phép biÇn chßng, cái mà ông ta gÑi là v¶n õ×ng biÇn chßng chºng qua chÊ là sâ phân ra m×t cách giáo õiÃu hai m¼t tÔt - x³u mà thôi. P.G. Pruõông cho r¸ng, b³t ké m×t ph°m trù kinh tÄ nào cÛng có hai m¼t, m¼t tÔt và m¼t x³u, cái lèi và cái h°i cùng _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.16, tr.44. 2. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.125. 67 lµn l×n våi nhau sÀ t°o thành mâu thuµn vÔn có cÚa ph°m trù kinh tÄ. Vì v¶y, ông ta õÃ ra nhiÇm vÜ giá l°i m¼t tÔt và bÏ õi m¼t x³u cÚa nó. Trên thâc tÄ, P.G. Pruõông õã bóp nghÁt phép biÇn chßng m×t cách thô b°o, bæi vì hai m¼t õÔi l¶p cÚa mÖi mâu thuµn õÃu dâa vào nhau tÓn t°i, m¼t nÑ t°o õiÃu kiÇn cho m¼t kia. NÄu xóa bÏ m×t m¼t thì m¼t kia cÛng m³t õiÃu kiÇn tÓn t°i. NhÝng, cái mà P.G. Pruõông gÑi là “m¼t x³u” trên thâc tÄ l°i là m¼t thâc sâ õ°i biÅu cho sâ tiÄn b× trong hai m¼t õÔi l¶p cÚa mÖi sâ v¶t. Nhân tÔ tÝ b®n chÚ nghËa trong lòng xã h×i phong kiÄn chính là “m¼t x³u” õó. HÑc thuyÄt “mâu thuµn” cÚa P.G. Pruõông bóp chÄt sâ v¶t måi n®y sinh. ChÔng l°i sâ x¸ng b¶y õó, l²n õ²u tiên C. Mác õã trình bày câc ké sâu s¹c thâc ch³t cÚa phép biÇn chßng duy v¶t: “Cái c³u thành b®n ch³t cÚa sâ v¶n õ×ng biÇn chßng, chính là sâ cùng nhau tÓn t°i cÚa hai m¼t mâu thuµn, sâ õ³u tranh giáa hai m¼t ³y và sâ dung hèp cÚa hai m¼t ³y thành m×t ph°m trù måi. ChÊ våi viÇc õÃ ra cho mình v³n õÃ lo°i bÏ m¼t x³u, ngÝäi ta cÛng õã ch¼n õßng sâ v¶n õ×ng biÇn chßng rÓi”1. M¼t khác, C. Mác phê phán P.G. Pruõông õã v¶n dÜng m×t cách xuyên t°c phép biÇn chßng cÚa Hêghen õÅ tuyên truyÃn cho quan õiÅm duy tâm vÃ lÌch sà. Ông khºng õÌnh: cÚa c®i và lâc lÝèng s®n xu³t õÝèc s®n sinh õÓng _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.191. 68 thäi våi õÔi kháng giai c³p và trong hai giai c³p õÔi kháng thì giai c³p tiên tiÄn õ°i biÅu cho m¼t phÚ õÌnh d²n d²n lån m°nh lên, cho tåi khi õiÃu kiÇn v¶t ch³t cho sâ gi®i phóng cÚa hÑ træ nên chín muÓi. C. Mác cÛng nói rõ quan hÇ biÇn chßng giáa lâc lÝèng s®n xu³t và quan hÇ s®n xu³t cùng tính ch³t lÌch sà, “nháng quan hÇ trong õó các lâc lÝèng s®n xu³t phát triÅn, õÃu không ph®i là nháng quy lu¶t vËnh càu, mà chúng thích ßng våi m×t trình õ× phát triÅn nh³t õÌnh cÚa con ngÝäi và cÚa nháng lâc lÝèng s®n xu³t cÚa con ngÝäi và b³t ké sâ thay õÕi nào trong lâc lÝèng s®n xu³t cÚa con ngÝäi õÃu t³t ph®i dµn õÄn m×t sâ thay õÕi trong nháng quan hÇ s®n xu³t cÚa con ngÝäi”1. Thß ba, C. Mác trình bày nháng nguyên lý cã b®n cÚa chÚ nghËa xã h×i khoa hÑc trên cã sæ lý lu¶n måi, phê phán lý lu¶n “cách m°ng xã h×i” cÚa chÚ nghËa Pruõông. Ngay trong khi phê phán quan niÇm duy tâm vÃ lÌch sà hay khi phê phán lý lu¶n kinh tÄ cÚa P.G. Pruõông và trình bày lý lu¶n kinh tÄ cÚa mình, C. Mác õÃu l¶p lu¶n m×t cách khoa hÑc hÑc thuyÄt õ³u tranh gi®i phóng giai c³p vô s®n. ôó là sâ thÔng nh³t giáa õ³u tranh kinh tÄ và õ³u tranh chính trÌ nh¸m c®i thiÇn õäi sÔng sinh ho°t v¶t ch³t tiÄn tåi gi®i phóng b®n thân, l¶t õÕ nÃn thÔng trÌ cÚa giai c³p tÝ s®n. ôó là viÇc t¶p hèp giai c³p công nhân thành tÕ chßc, là chiÄn lÛy õÅ õ³u tranh våi chÚ xí _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.201-202. 69 nghiÇp, thúc õ´y hÑ õoàn kÄt trong õ³u tranh, tÕ chßc thành giai c³p rÓi tÞ õó tÕ chßc thành chính õ®ng lån m°nh, tiÄn lên giành chính quyÃn. Theo C. Mác, “ChÞng nào mà giai c³p vô s®n chÝa õÝèc phát triÅn õ²y õÚ õÅ tâ c³u thành giai c³p và do õó, chÞng nào ngay c® cu×c õ³u tranh cÚa giai c³p vô s®n våi giai c³p tÝ s®n còn chÝa mang m×t tính ch³t chính trÌ, và chÞng nào nháng lâc lÝèng s®n xu³t còn chÝa phát triÅn õ²y õÚ trong lòng b®n thân giai c³p tÝ s®n õÅ hé ra cho ngÝäi ta th³y õÝèc nháng õiÃu kiÇn v¶t ch³t c²n thiÄt cho sâ gi®i phóng cÚa giai c³p vô s®n và sâ thành l¶p m×t xã h×i måi - thì chÞng õó nháng nhà lý lu¶n ³y chÊ là nháng nhà không tÝæng, hÑ cÔ nghË ra nháng hÑc thuyÄt và ra sßc õi tìm m×t khoa hÑc có tác dÜng tái t°o õÅ phÜc vÜ cho nháng nhu c²u cÚa các giai c³p bÌ áp bßc”1. Tháng 9/1865, cu×c xung õ×t xoay quanh v³n õÃ có õÝa Ba Lan vào chÝãng trình nghÌ sâ t°i ô°i h×i õ°i biÅu l²n thß nh³t cÚa QuÔc tÄ I hay không õã ph®n ánh sâ õÔi l¶p gay g¹t giáa chÚ nghËa Mác và chÚ nghËa Pruõông vÃ v³n õÃ õ³u tranh gi®i phóng dân t×c và cách m°ng vô s®n. Phái Pruõông cho r¸ng, phong trào gi®i phóng dân t×c cÚa Ba Lan không liên quan gì õÄn cách m°ng vô s®n. “Cách m°ng xã h×i” mà giai c³p vô s®n coi trÑng không nh³t thiÄt ph®i phát õ×ng õ³u tranh chính trÌ. Ngay c® ho°t õ×ng õ³u tranh õòi ngày làm viÇc bình _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.4, tr.205. 70 thÝäng cÛng c²n ph®i g°t bÏ ra khÏi ph°m vi phong trào công nhân. TÞ õó, phái Pruõông õã õÝa chÚ nghËa vô chính phÚ vào các nguyên t¹c tÕ chßc cÚa phong trào công nhân quÔc tÄ và l³y cÝãng lËnh “cách m°ng xã h×i” làm h°t nhân. ChÔng l°i viÇc õó, C. Mác õã õÃ ra lý lu¶n và sách lÝèc “ThÔng nh³t hành õ×ng quÔc tÄ trong cu×c õ³u tranh giáa lao õ×ng và tÝ b®n”. C. Mác cho r¸ng, mÜc õích ho°t õ×ng cÚa QuÔc tÄ I là: “thÔng nh³t vào m×t dòng chung cu×c õ³u tranh tÞ trÝåc õÄn nay còn t®n m°n cÚa giai c³p công nhân æ các nÝåc khác nhau õÅ tâ gi®i phóng mình”1. Vì v¶y, khi xác õÌnh sách lÝèc õ³u tranh cÜ thÅ cÚa giai c³p công nhân các nÝåc ph®i “ph³n õ³u làm cho công nhân các nÝåc không nháng c®m th³y mà còn hành õ×ng nhÝ nháng ngÝäi anh em và nháng ngÝäi õÓng chí õang õ³u tranh tâ gi®i phóng mình trong m×t õ°o quân thÔng nh³t”2. M¼t khác, C. Mác hÄt sßc nh³n m°nh t²m quan trÑng cÚa viÇc õ³u tranh õòi giåi h°n ngày làm viÇc và cho r¸ng nÄu không coi giåi h°n ngày làm viÇc là õiÃu kiÇn tiên quyÄt thì “mÑi cÔ g¹ng khác nh¸m c®i thiÇn tình c®nh cÚa công nhân và gi®i phóng hÑ õÃu sÀ không tránh khÏi th³t b°i”3. Cu×c õ³u tranh cÚa nháng ngÝäi sáng l¶p chÚ nghËa Mác chÔng chÚ nghËa vô chính phÚ cÚa P.G. Pruõông _______________ 1, 2, 3. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.16, tr.258, 258-259, 260. 71 kéo dài suÔt m³y chÜc n·m, tåi khi Công xã Pari th³t b°i thì måi triÇt õÅ xóa bÏ õÝèc nó, và tÞ õây chÚ nghËa cã h×i “vô chính phÚ cÚa nháng k¿ tiÅu tÝ s®n” õã không còn ®nh hÝæng gì trong phong trào c×ng s®n và công nhân quÔc tÄ. Tàn dÝ cÚa nó chÊ còn rãi råt trong m×t b× ph¶n công nhân Pháp vào nháng n·m 90 cÚa thÄ kë XIX. III- C. MÁC VÀ PH. uNGGHEN ôqU TRANH CHNG CH NGHA LÁTXAN 1. Vài nét vÃ P. Látxan và chÚ nghËa Látxan ChÚ nghËa Látxan là “chÚ nghËa xã h×i cÚa chính phÚ VÝãng quÔc PhÕ”1, hình thành æ nÝåc ôßc vào nháng n·m 60 cÚa thÄ kë XIX, là m×t trào lÝu cã h×i chÚ nghËa có ®nh hÝæng x³u õÄn sâ phát triÅn cÚa phong trào công nhân ôßc và phong trào công nhân quÔc tÄ. NgÝäi sáng l¶p chÚ nghËa Látxan là Phécõin·ng Látxan (1825 - 1864), xu³t thân trong m×t gia õình thÝãng gia giàu có ngÝäi Do Thái æ Brexlap, miÃn ôông nÝåc ôßc. P. Látxan là tín õÓ trung thành cÚa triÄt hÑc Hêghen, õÓng thäi chÌu ®nh hÝæng cÚa Xanhximông, Phuriê, Ôwen và Pruõông. Trong cu×c cách m°ng æ châu Âu n·m 1848, P. Látxan õã nhiÃu l²n biÅu thÌ niÃm tin và trung thành våi phong trào công nhân ôßc, nhÝng _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.16, tr.307. 72 thâc ra trong m×t thäi gian r³t dài ông õã xa räi thâc tÄ phong trào công nhân. Cho õÄn õ²u nháng n·m 60 cÚa thÄ kë XIX, trong cao trào måi cÚa phong trào công nhân ôßc, P. Látxan tÏ ra quan tâm l° lùng õÄn các phong trào chính trÌ, õ¼c biÇt là sau ô°i h×i thành l¶p TÕng h×i õÓng Liên hiÇp công nhân ôßc và õÝèc b²u làm ChÚ tÌch cÚa h×i (n·m 1863). M×t sÔ quan õiÅm lý lu¶n và chÚ trÝãng, sách lÝèc cÚa P. Látxan càng õÝèc phÕ biÄn trong phong trào công nhân. P. Látxan giá chßc ChÚ tÌch TÕng h×i õÓng Liên hiÇp công nhân ôßc õÝèc m×t n·m thì qua õäi trong m×t cu×c õ³u súng. Tuy v¶y, nháng quan õiÅm cÚa P. Látxan vµn thâm nh¶p vào phong trào công nhân ôßc và ®nh hÝæng õÄn QuÔc tÄ I. N×i dung chÚ yÄu cÚa chÚ nghËa Látxan gÓm: Thß nh³t, P. Látxan õÃ ra “quy lu¶t s¹t vÃ tiÃn công”, dÝåi chÄ õ× tÝ b®n chÚ nghËa, tiÃn công trung bình cÚa công nhân trÝåc sau chÊ có thÅ dÞng l°i æ mßc õ× yêu c²u sinh ho°t theo t¶p quán cÚa nhân dân m×t nÝåc õÅ duy trì cu×c sÔng cÚa b®n thân và nuôi d°y con cái hÑ. NÄu tiÃn công t·ng vÝèt mßc sÔng bình quân thì õäi sÔng cÚa công nhân õÝèc c®i thiÇn, viÇc sinh õ¿ sÀ t·ng lên, sßc lao õ×ng sÀ quá thÞa và tiÃn công sÀ gi®m xuÔng. Khi tiÃn công gi®m xuÔng dÝåi mßc bình quân ³y, nhân kh´u sÀ gi®m õi, ngÝäi ta sÀ c®m th³y thiÄu sßc lao õ×ng, kÄt qu® là tiÃn công l°i t·ng lên tåi mßc bình quân ho¼c sÀ vÝèt quá mßc ³y. P. Látxan cho r¸ng õó là quy lu¶t s¹t vÃ tiÃn công, chºng ai có thÅ phÚ nh¶n và cÛng chºng có cách gì thay 73 õÕi õÝèc cái quy lu¶t ³y. NhÝ v¶y, quy lu¶t mà P. Látxan õÝa ra õã phÚ nh¶n nguÓn gÔc b²n cùng cÚa giai c³p công nhân là do sâ bóc l×t cÚa giai c³p tÝ s®n, che õ¶y sâ bóc l×t và bênh vâc cho giai c³p tÝ s®n; õÕ lÖi sâ b²n cùng cÚa giai c³p công nhân là do sâ t·ng lên vÃ nhân kh´u cÚa chính hÑ. Nháng k¿ theo õuôi P. Látxan õã c·n cß vào quan õiÅm này õÅ õÃ ra lu¶n õiÅm: “Lao õ×ng là nguÓn gÔc cÚa mÑi cÚa c®i và mÑi giá trÌ”1, gây ra sâ ng× nh¶n r¸ng không c²n õÄn tÝ liÇu s®n xu³t, ngÝäi lao õ×ng vµn có thÅ s®n xu³t õÝèc, r¸ng sâ nghèo khó chÊ là do lao õ×ng tÔt hay tÓi chß không liên quan gì õÄn chÄ õ× tÝ háu vÃ tÝ liÇu s®n xu³t. T³t c® quan õiÅm õó nh¸m b®o vÇ chÄ õ× tÝ b®n chÚ nghËa, chÔng l°i lý lu¶n cách m°ng vô s®n, kêu gÑi giai c³p công nhân tÞ bÏ õ³u tranh kinh tÄ và õ³u tranh b¸ng b°o lâc cách m°ng mà chÊ thâc hiÇn nháng c®i cách kinh tÄ và chính trÌ trong chÄ õ× tÝ b®n chÚ nghËa, phù hèp våi nháng khuôn khÕ cÚa nó. Thß hai, P. Látxan tuyên truyÃn, cÕ vÛ cho quan õiÅm duy tâm chÚ nghËa vÃ nhà nÝåc, trông mong nhà nÝåc giúp õç õÅ thâc hiÇn công cu×c gi®i phóng kinh tÄ cÚa giai c³p công nhân. Våi P. Látxan thì nhà nÝåc không õÝèc coi là công cÜ áp bßc giai c³p mà là cái gÑi là “tÕ chßc õÓ s×, hèp tác xã õÓ s× cÚa giai c³p lao õ×ng”. Vì v¶y, P. Látxan gài g¹m hy vÑng thâc hiÇn chÚ nghËa xã h×i vào sâ giúp _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.19, tr.167. 74 õç cÚa nhà nÝåc, chÚ trÝãng dùng nhà nÝåc PhÕ trâc tiÄp can dâ vào viÇc thâc hiÇn chÚ nghËa xã h×i. Tßc là, c²n ph®i thành l¶p các hèp tác xã õÅ cho giai c³p công nhân làm chÚ xí nghiÇp và nh¶n õÝèc thu nh¶p không bÌ c¹t xén, muÔn v¶y thì c²n có nhiÃu vÔn và vÔn này do nhà nÝåc c³p. B¸ng cách õó, ngÝäi lao õ×ng sÀ thoát khÏi nghèo khÕ, chÚ nghËa xã h×i vì thÄ mà õÝèc thâc hiÇn. Quan õiÅm này cÚa P. Látxan thâc ch³t xu³t phát tÞ l¶p trÝäng duy tâm siêu hình vÃ quy lu¶t phát triÅn cÚa xã h×i, coi nhà nÝåc (mà trâc tiÄp là nhà nÝåc quân chÚ) là m×t nhà nÝåc siêu giai c³p, õßng trên các giai c³p, dµn õÄn chÚ trÝãng õiÃu hòa các mâu thuµn xã h×i b¸ng thÏa hiÇp giai c³p vÃ chính trÌ. Quan õiÅm này õã “õ²u õ×c” giai c³p công nhân ôßc, làm tê liÇt tinh th²n và ý chí õ³u tranh cÚa hÑ. Thß ba, phái Látxan kêu gÑi thâc hiÇn chÚ nghËa xã h×i thông qua quyÃn phÕ thông õ²u phiÄu, vì chÊ c²n õiÃu õó là có thÅ biÄn nhà nÝåc chuyên chÄ PhÕ thành “nhà nÝåc tâ do”, sau õó nhà nÝåc ³y sÀ õem tiÃn cÚa dùng vào chiÄn tranh õÅ xây dâng các hèp tác xã s®n xu³t, làm cho công nhân thoát khÏi nghèo khÕ. ôÅ có quyÃn phÕ thông õ²u phiÄu thì ph®i thông qua tuyên truyÃn, cÕ õ×ng, tÕ chßc công nhân l°i thành l¶p TÕng h×i õÓng Liên hiÇp công nhân ôßc. ôÅ thâc hiÇn cái gÑi là phÕ thông õ²u phiÄu, TÕng h×i õÓng sÀ lãnh õ°o làm cho tuyÇt õ°i õa sÔ nhân dân hiÅu õÝèc t²m quan trÑng cÚa quyÃn phÕ thông õ²u phiÄu mà x® thân vào ho°t õ×ng này. NhÝ v¶y sÀ t°o 75 ra sßc m°nh không gì chÔng câ nÕi, tiÄn lên giành th¹ng lèi. TÝ tÝæng này cÚa P. Látxan thâc tÄ là c®i lÝãng chÚ nghËa, thÏa hiÇp và theo õuôi giai c³p tÝ s®n, giai c³p phong kiÄn. Nó õã tÝåc õi vÛ khí háu hiÇu nh³t cÚa giai c³p vô s®n trong cu×c õ³u tranh chÔng các giai c³p thÔng trÌ õÅ gi®i phóng mình và gi®i phóng toàn b× xã h×i õó là b°o lâc cách m°ng. 2. Cu×c õ³u tranh cÚa C. Mác và Ph. ungghen chÔng chÚ nghËa Látxan Trong khi cu×c õ³u tranh våi chÚ nghËa Pruõông còn õang tiÄp diÆn thì chÚ nghËa cã h×i Látxan õã ra õäi và ®nh hÝæng r³t x³u tåi phong trào công nhân ôßc. TÝ tÝæng c®i lÝãng, thÏa hiÇp và ph®n õ×ng mà nó õÝa ra trong hoàn c®nh æ nÝåc ôßc giai c³p công nhân chÝa phát triÅn, t²ng låp trí thßc, tiÅu tÝ s®n, trung tiÅu nông l°i có ®nh hÝæng lån trong phong trào công nhân nên õã õ²u õ×c, õánh lÞa õÝèc m×t b× ph¶n giai c³p công nhân æ quÔc gia bÌ chia n·m x¿ b®y này. TrÝåc tình hình õó, Ph. ungghen õã viÄt tác ph´m V³n õÃ quân sâ æ PhÕ và ô®ng công nhân ôßc, trâc tiÄp õ³u tranh chÔng chÚ nghËa cã h×i Látxan. C. Mác và Ph. ungghen thông qua viÇc trình bày trâc tiÄp các quan õiÅm cÚa chÚ nghËa Mác nh¸m lo°i bÏ ®nh hÝæng cÚa chÚ nghËa Látxan. ô²u th¶p niên 70 cÚa thÄ kë XIX, trung tâm cÚa phong trào công nhân õã chuyÅn tÞ Pháp sang ôßc, tuy nhiên phong trào công nhân ôßc còn phân tán. 76 TrÝåc tình hình õó, õÅ thÔng nh³t phong trào õ³u tranh cÚa giai c³p công nhân, C. Mác và Ph. ungghen õã yêu c²u phái Látxan (Látxan õßng õ²u TÕng h×i õÓng Liên hiÇp công nhân ôßc, õÝèc thành l¶p n·m 1863) và phái Aidãnách (tÕ chßc ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc, õÝèc thành l¶p n·m 1869 do LípnÄch và Bêben lãnh õ°o) hèp nh³t trên cã sæ nháng nguyên t¹c cÚa chÚ nghËa xã h×i khoa hÑc, tÞ bÏ tÝ tÝæng bè phái. Tuy nhiên, nháng ngÝäi lãnh õ°o phái Aidãnách õã hèp nh³t vô nguyên t¹c, không quan tâm õÄn nháng läi nh¹c nhæ cÚa C. Mác và Ph. ungghen. Trong thäi gian tÞ tháng 11 õÄn giáa tháng 12/1874, hÑ õã h×i õàm, khæi th®o m×t b®n th®o cÝãng lËnh hèp nh³t, trong õó giá l°i nhiÃu quan õiÅm cÚa chÚ nghËa cã h×i Látxan. Ngày 07/3/1875, b®n dâ th®o cÝãng lËnh hèp nh³t õÝèc công bÔ. Khi õÑc b®n dâ th®o õó, C. Mác và Ph. ungghen õã phµn n×, cho r¸ng b®n cÝãng lËnh này sÀ làm cho õ®ng biÄn ch³t. C. Mác phê phán nháng sai l²m thÏa hiÇp, háu khuynh vô nguyên t¹c cÚa nháng ngÝäi lãnh õ°o ô®ng Dân chÚ - xã h×i ôßc, v°ch tr²n b®n ch³t cã h×i, c®i lÝãng cÚa phái Látxan. Trong ThÝ gài Br¹ccã ngày 05/5/1875, C. Mác viÄt: “nghËa vÜ cÚa tôi là không õÝèc thÞa nh¶n, dù là b¸ng m×t sâ im l¼ng ngo°i giao õi náa, m×t cÝãng lËnh mà tôi tin ch¹c là hoàn toàn vô dÜng và õang làm cho ô®ng bÌ m³t tinh th²n”1. C. Mác õã viÄt tác ph´m Phê phán _______________ 1. C. Mác và Ph. ungghen: Toàn t¶p, Sõd, t.19, tr.24. 77 CÝãng lËnh Gôta (n·m 1875). Trong tác ph´m, C. Mác õã phê phán vÃ nguyên lý lý lu¶n và chính trÌ trong CÝãng lËnh Gôta là chÌu ®nh hÝæng cÚa phái Látxan, õÓng thäi phát triÅn nháng v³n õÃ cã b®n vÃ lý lu¶n chÚ nghËa c×ng s®n khoa hÑc. C. Mác õã v°ch tr²n tính ch³t sai l²m và ph®n õ×ng cÚa P. Látxan trên nháng v³n õÃ cã b®n sau: Thß nh³t, C. Mác phê phán nháng quan õiÅm tiÅu tÝ s®n cÚa P. Látxan vÃ lao õ×ng và phân phÔi. CÝãng lËnh Gôta sao chép nguyên xi quan õiÅm cÚa P. Látxan, trong õó viÄt: “lao õ×ng là nguÓn cÚa mÑi cÚa c®i và cÚa mÑi v·n hóa”, còn lao õ×ng “có ích” không tách räi xã h×i, cho nên thu nh¶p do lao õ×ng õem l°i là “thu×c vÃ t³t c® mÑi thành viên trong xã h×i m×t cách không bÌ c¹t xén”, “theo nháng quyÃn ngang nhau”. Lu¶n õiÅm này gây ra sâ ng× nh¶n r¸ng: ngÝäi lao õ×ng không c²n õÄn tÝ liÇu s®n xu³t, ngÝäi lao õ×ng tay tr¹ng, không có sæ háu nào khác ngoài sßc lao õ×ng cÚa mình nhÝng vµn có thÅ sáng t°o ra cÚa c®i; hiÇn tÝèng giàu nghèo trong xã h×i tÝ b®n là do lao õ×ng tÔt ho¼c tÓi t°o ra chß không liên quan gì õÄn chÄ õ× sæ háu vÃ tÝ liÇu s®n xu³t; mÑi cÚa c®i là do tÝ s®n làm ra chß không ph®i do bóc l×t mà có. C. Mác khºng õÌnh, õó là quan õiÅm sai l²m nh¸m l´n tránh chÄ õ× sæ háu tÝ liÇu s®n xu³t, che õ¶y tình tr°ng bóc l×t giai c³p. C. Mác cho r¸ng, õó là câu nói rÖng tuÄch, õã bÏ qua nháng õiÃu kiÇn mà chÊ có chúng måi có thÅ làm cho câu nói ³y có nghËa, nháng õiÃu kiÇn õó chính là giåi tâ nhiên và lao õ×ng. C. Mác viÄt: “ChÊ trong chÞng mâc 78