🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Công Thức Kỳ Diệu Chinh Phục Thị Trường Chứng Khoán - Joel Greenblatt full prc pdf epub azw3 [Tài Chính] Ebooks Nhóm Zalo JOEL GREENBLATT CÔNG THỨC KỲ DIỆU CHINH PHỤC THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN Bản quyền tiếng Việt © 2007 Công ty Sách Alpha NHÀ XUẤT BẢN LAO ĐỘNG - XÃ HỘI Dự án 1.000.000 ebook cho thiết bị di động Phát hành ebook: http://www.taisachhay.com Tạo ebook: Tô Hải Triều Ebook thӵc hiện dành cho nhӳng bạn chưa có điều kiện mua sách. Nếu bạn có khả năng hãy mua sách gốc để ủng hộ tác giả, người dịch và Nhà Xuất Bản THƯ NGỎ TӮ CỘNG ĐỒNG MÊ ĐỌC SÁCH Các bạn thân mến! Trong thời đại công nghệ thông tin Internet ngày càng phát triển như hiện nay, Ebook như là một món ăn tinh thần không thể thiếu cӫa cộng đồng mạng và không ai có thể phӫ nhận nhӳng lӧi ích mà nó mang lại. Chúng tôi – Cộng đồng Mê Đọc Sách đã cố gắng số hóa cuốn sách này với hy vọng mang đến cho các bạn nhӳng tiện ích nhất định khi sӱ dөng Ebook. Đầu tiên, Cộng đồng Mê Đọc Sách chân thành xin lỗi Tác Giả và NXB vì đã thӵc hiện Ebook khi chưa đưӧc sӵ đồng ý cӫa bên liên quan. Tiếp đến, mong các bạn sӱ dөng Ebook một cách hӧp lí, tránh in ấn, photo nhân bản để giӳ gìn giá trị vốn có cӫa cuốn sách in. Nếu các bạn có ý định in hoặc photo ebook này hãy ra nhà sách gần nhất và mua ngay 1 cuốn vì tiền mua sách ý nghĩa và rẻ hơn rất nhiều so với việc bạn tự in ấn và Photo Việc sӱ dөng Ebook này là miễn phí. Do đó, Cộng đồng Mê Đọc Sách không chịu trách nhiệm về bất kỳ sai sót gì trong quá trình biên tập Ebook. Cuối cùng, chúng tôi hy vọng độc giả yêu sách nên sở hӳu cho mình cuốn sách in để trải nghiệm và đánh giá đưӧc tốt hơn về Ebook lẫn sách in, cũng như ӫng hộ về mặt tài chính cho Tác Giả và NXB. Chúng tôi xin gởi lời cảm ơn trân trọng đến Tác Giả, NXB đã mang đến cho người đọc nhӳng cuốn sách vô cùng giá trị. Và xin cảm ơn các độc giả đã ӫng hộ Tải Sách Hay. Trân trọng! LỜI GIỚI THIỆU (cho bản tiếng Việt) Cuộc cách mạng kӻ thuật trong thế kӹ 19 đã mở ra nhӳng tiềm năng mới cho phát triển kinh tế, tӯ đó thúc đẩy sӵ gia tăng đột biến cӫa Thị trường Chӭng khoán và trong nhӳng năm 1920, Thị trường chӭng khoán bắt đầu sôi động ở Mӻ. Không nằm ngoài quy luật khách quan, TTCK ở Việt Nam đã đưӧc hình thành và phát triển với việc thành lập UBCKNN năm 1996. Mặc dù mới ra mắt chưa lâu, nhưng thị trường chӭng khoán Việt Nam với sӭc hấp dẫn khó cưӥng về mặt lӧi nhuận, đã thu hút không ít người chơi ở mọi thành phần, lӭa tuổi. Không quá khi nói rằng: chơi chӭng khoán đã, đang và sẽ trở thành niềm đam mê cӫa rất nhiều người tӯ trẻ đến già trong nhiều năm nӳa. Tuy nhiên, đâu là nhӳng kӻ năng và hiểu biết tối thiểu để có thể tham gia và chinh phөc thị trường chӭng khoán là băn khoăn cӫa rất nhiều nhà đầu tư, nhất là nhӳng người mới nhập cuộc chơi. Thӵc tế, chӭng khoán đang là một đề tài “hot” không chỉ trong các cuộc “trà dư tӱu hậu”, mà ngay cả trên các phương tiện thông tin đại chúng. Thị trường sách thời gian qua cũng xuất hiện rất nhiều cuốn sách về đề tài này. Tuy nhiên, để tìm đưӧc một cuốn sách dễ đọc, dễ hiểu, dễ áp dөng không phải là chuyện đơn giản. Để giải quyết khó khăn đó và đáp ӭng nhu cầu cӫa bạn đọc, Công ty Sách Alpha và Công ty Cổ phần Đường Biên Hòa (đơn vị duy nhất trong ngành sản xuất đường đạt danh hiệu “Hàng Việt Nam chất lưӧng cao” trong 11 năm liền, chính thӭc giao dịch tại Trung tâm giao dịch Chӭng khoán TP HCM ngày 20/12/2006) đã phối hӧp xuất bản cuốn sách “Công thӭc kỳ diệu chinh phөc thị trường chӭng khoán” nhằm cung cấp cho người đọc hầu hết các tri thӭc căn bản, quan trọng nhất để hiểu đưӧc thị trường chӭng khoán, các quy tắc vận hành, đánh giá giá trị cӫa cổ phiếu trên thị trường và đưa ra nhӳng quyết định sáng suốt, đem lại lӧi nhuận cao. Đặc biệt, không như nhiều cuốn sách về lĩnh vӵc này - vốn đầy rẫy nhӳng thuật ngӳ, khái niệm chuyên ngành, cao siêu và có phần khó hiểu - cuốn sách - với nhã ý cӫa tác giả là để dành tặng cho nhӳng nhà đầu tư trẻ, nhằm giúp họ có thể tӵ kiếm đưӧc tiền tӯ kinh doanh chӭng khoán - rất sinh động, hấp dẫn và dễ hiểu. Với nhӳng nhà đầu tư có kinh nghiệm, “Công thӭc kỳ diệu chinh phөc thị trường chӭng khoán” có thể đưӧc coi như một cuốn cẩm nang, mà nếu làm theo nhӳng lời khuyên cӫa nó bạn sẽ chiến thắng đưӧc nhiều nhà đầu tư khác và thu đưӧc nhӳng lӧi nhuận đáng kể. Đó cũng là lý do để cuốn sách này đưӧc xếp vào danh mөc “Một trong nhӳng cuốn sách về đầu tư quan trọng nhất trong 50 năm qua” tại Mӻ. Nằm trong trong bộ sách Giàu tӯ chӭng khoán cӫa Công ty sách Alpha, cuốn “Công thӭc kỳ diệu chinh phөc thị trường chӭng khoán” thӵc sӵ xӭng đáng là cuốn sách không thể thiếu cho mỗi người muốn tham gia và thành công trong đầu tư chӭng khoán. Xin trân trọng giới thiệu cùng độc giả. Ông NGUYỄN XUÂN TRÌNH Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đường Biên Hoà LỜI CẢM ƠN Tôi xin gӱi lời cảm ơn tới nhӳng người bạn, nhӳng đồng nghiệp và gia đình tôi - nhӳng người đã có nhӳng đóng góp quan trọng giúp tôi hoàn thành cuốn sách này. Tôi muốn bày tỏ sӵ cảm ơn đặc biệt cӫa mình tới nhӳng cộng sӵ cӫa tôi ở quӻ Gotham Capital, quӻ Rob Goldstein và quӻ John Petry - nhӳng người đã cùng tôi nghiên cӭu và tìm ra Công thӭc kỳ diệu. Sӵ đóng góp cӫa họ đối với cuốn sách này là vô cùng to lớn và có lẽ ngay bản thân họ cũng không nhận ra vai trò to lớn ấy. Tôi cũng xin đưӧc gӱi lời cảm ơn đặc biệt đến Edward Ramsden ở quӻ Caburn Capital vì nhӳng gӧi ý, nhận xét sâu sắc và phần biên tập cӫa ông cho cuốn sách, tới Norbert Lou ở quӻ Punchcard Capital bởi nhӳng gӧi ý và khuyến khích đặc biệt mà ông dành cho tôi ở Chương 9; tới Patrick Ede ở quӻ Gotham Capital vì sӵ đóng góp lớn lao cӫa ông cho việc nghiên cӭu và tìm ra Công thӭc kỳ diệu, cũng như nhӳng đánh giá và khả năng biên tập tuyệt vời cӫa ông. Và tôi cũng xin gӱi lời cảm ơn đến anh trai tôi, Richard Greenblatt ở quӻ America Capital vì đã đóng một vai trò quan trọng trong quá trình biên tập toàn bộ cuốn sách, cho nhӳng ý tưởng rất hay, cho sӵ đóng góp to lớn cӫa anh đối với tӯng chương trong cuốn sách và đặc biệt là cho sӵ khuyến khích, động viên cӫa anh cho quá trình nghiên cӭu này và trong suốt cuộc đời tôi. Tôi cũng xin cảm ơn nhӳng đóng góp nhiệt tình và sӵ động viên khuyến khích cӫa Chuyên gia Sharon Curhan (chị gái cӫa tôi và cũng là người nghệ sĩ mà tôi yêu mến), Chuyên gia Gary Curhan, Joshua Curhan, Justin Curhan, Linda Greenblatt Gordon ở quӻ Saddle Rock Partners, Michael Gordon, Bryan Bindery ở quӻ Caxton Teebor (nhӳng cộng sӵ tuyệt vời cӫa tôi), Chuyên gia George và Cecile Teebor (bố mẹ vӧ cӫa tôi), Ezra Merki ở quӻ Gabriel Capital, Rod Moskowitz, John Scully, Marc Silbert, David Rabinowitzy ở quӻ Kirkwood Capital, Larry Balaban, Rabbi Label Lam, Eric Rosenfeldy ở quӻ Crescendo Partners, Robert Kushel (anh trai cӫa Smith Barney), Dan Niry ở quӻ Gracie Newberg (người đã khuyến khích tôi bắt đầu viết cuốn sách này), Matthew Newberg và Rich Pzena ở Công ty quản lý quӻ Pzena. Tôi cũng xin gӱi lời cảm ơn đặc biệt tới David Pugh, là biên tập viên cӫa tôi ở nhà xuất bản John Wiley và tổ chӭc Sandra Dijikstra, đại diện giới văn học vì sӵ khuyến khích và sӵ ӫng hộ nhiệt tình cho cuốn sách này. Tôi xin gӱi lời cảm ơn tới người bạn tốt cӫa tôi, anh Andrew Tobias vì đã viết lời tӵa đặc biệt cho cuốn sách này. Tôi cũng xin cảm ơn hai đӭa con lớn cӫa mình, Matthew và Rebecca Greenblatt vì luôn sẵn lòng trở thành nhӳng độc giả và nhӳng học trò nhiệt tình cӫa tôi. Cảm ơn ba đӭa trẻ nhỏ cӫa tôi vì sӵ khuyến khích động viên cӫa chúng. Xin cảm ơn bọn trẻ đã đem lại cho tôi sӵ vui vẻ mỗi ngày. Và tôi cũng xin gӱi lời cảm ơn tới Julie, người vӧ xinh đẹp cӫa tôi, vì đã đưa ra nhӳng lời khuyên quý báu cho cuốn sách này, cho cuộc sống cӫa tôi và vì tình yêu, sӵ ӫng hộ cӫa cô ấy dành cho tôi mỗi ngày. LỜI TỰA Điều thú vị nhất về cuốn sách này - điều mà tôi định sẽ lấy trộm cho lần xuất bản tiếp theo cӫa cuốn “The Only Investment Guide You’ll Ever Need” (Chỉ dẫn đầu tư duy nhất mà bạn cần biết) - đó là hầu hết mọi người sẽ không tin vào nó. Hoặc là tin nhưng họ lại không có đӫ kiên nhẫn để làm theo nhӳng chỉ dẫn cӫa cuốn sách. Điều này rất hay bởi vì nếu càng nhiều người biết về một cái gì đó tốt thì chắc chắn giá cӫa nó đơn giản là sẽ tăng… và tất nhiên, sẽ không bao giờ có giá hời. Không giống như nhӳng “hệ thống” khai thác nhӳng yếu tố bất bình thường trên thị trường, ý tưởng đơn giản cӫa Joel Greenblatt có thể ít nhất là duy trì đưӧc giá trị ngay cả khi nó đưӧc rất nhiều người sӱ dөng. Tôi không muốn làm hỏng yếu tố bất ngờ - cuốn sách ngắn một cách vӯa đӫ như vốn có cӫa nó. Nhiệm vө cӫa tôi đơn giản chỉ là giới thiệu cho các bạn biết về tác giả cӫa cuốn sách để các bạn xem mình có thể tin tưởng ông ta đến mӭc nào. Tôi đã biết Joel trong nhiều năm. Ông là người rất nhanh nhẹn, khiêm tốn, có thiện chí và điểm nổi bật nhất là việc ông thӵc sӵ thành công (tôi xin nhắc lại rằng ông thӵc sӵ thành công). Hơn thế nӳa, thành công cӫa ông đến tӯ việc đầu tư sắc sảo, khôn ngoan (chӭ không phải tӯ việc bán sách). Ông là người rất hài hước. Tôi đọc hai chương đầu cӫa cuốn sách cho cậu con trai 11 tuổi cӫa tôi là Timmy và chúng tôi đều thích. Timmy, đã ngӫ mất khi tôi đọc đến phần cuối cuốn sách, sau đó đã lên lại kế hoạch nghỉ hưu cho mình. Tôi xin phép đưӧc kể rõ hơn: Ban đầu, có nhӳng quӻ đầu tư tốt, nhưng phí dịch vө và các chi phí quá cao. Sau đó, nhӳng quӻ không tính phí dịch vө có chất lưӧng tốt hơn ra đời. Các quӻ không tính phí dịch vө nhưng vẫn tính phí quản lý và vẫn phải chịu nhӳng khoản thuế và các khoản phí giao dịch. Sau đó đến quӻ chỉ số không tính phí, thuế và các chi phí giao dịch. Điều này rất, rất tốt. Điều mà Joel muốn bạn lưu tâm đó là ưu thế cӫa quӻ chỉ số, có đưӧc tӯ việc bạn chỉ nên đầu tư cổ phiếu vào nhӳng công ty tốt có mӭc giá bán thấp. Và ông ta sẽ đưa ra nhӳng phương pháp giúp bạn dễ dàng tìm đưӧc nhӳng công ty như thế này. Tất nhiên về mặt lý thuyết, không ai có thể vưӧt lên mӭc lãi trung bình cӫa thị trường. Nhưng tôi cho rằng nhӳng người có đӫ kiên nhẫn làm theo lời khuyên cӫa Joel sẽ giành chiến thắng. Và nếu hàng triệu người áp dөng chiến lưӧc đầu tư này (nhӳng người đi tiên phong: xin hãy nhanh chân và tìm ra nhӳng quӻ có mӭc giá thấp như thế này) thì sẽ có hai điều xảy ra. Thӭ nhất, lӧi thế cӫa việc đầu tư theo cách này sẽ mất đi nhưng không biến mất. Thӭ hai, việc định giá thị trường cổ phiếu sẽ dӵa trên lý trí nhiều hơn do đó nó khiến cho quá trình phân bổ nguồn vốn cӫa chúng ta trở nên hiệu quả hơn. Đây quả là một kết quả không tồi đối với cuốn sách nhỏ bé mà bạn đang cầm trên tay. - ADREW TOBIAS, tác giả cuốn Chỉ dẫn Đầu tư Duy nhất mà Bạn Cần Biết. LỜI GIỚI THIỆU Cuốn sách này đưӧc viết ra khởi nguồn tӯ mong ước đưӧc trao cho năm đӭa con cӫa tôi một món quà. Tôi cho rằng nếu tôi có thể dạy cho chúng biết làm thế nào để tӵ chúng có thể kiếm đưӧc tiền thì tôi đã tặng cho chúng một món quà tuyệt vời - một thӭ mà tôi sẽ tiếp tөc tặng cho chúng. Tôi cũng cho rằng nếu tôi có thể giải thích làm thế nào để kiếm đưӧc tiền theo nhӳng thuật ngӳ mà bọn trẻ (học lớp 6 và lớp 8) có thể hiểu thì tôi cũng có thể chỉ cho mọi người biết cách làm thế nào để trở thành nhӳng nhà đầu tư thành công trên thị trường cổ phiếu. Nhӳng khái niệm đưӧc đề cập đến trong cuốn sách này khá dễ - có thể chúng quá đơn giản cho nhӳng nhà đầu tư nhiều kinh nghiệm nhưng tôi có lý do khi nói đến chúng. Hãy làm theo nhӳng lời khuyên trong cuốn sách này và tôi đảm bảo với bạn rằng phần thưởng cho cả nhӳng nhà đầu tư có kinh nghiệm cũng như nhӳng người mới bắt đầu đầu tư sẽ là rất lớn. Sau hơn 25 năm hoạt động chuyên nghiệp trong lĩnh vӵc đầu tư và sau 9 năm dạy học tại trường Kinh tế Ivy League, tôi tin tưởng vào ít nhất hai điều: 1. Nếu bạn thӵc sӵ muốn “vưӧt lên thị trường” mà hầu hết các nhà nghiên cӭu và các nhà đầu tư chuyên nghiệp không thể giúp bạn. 2. Bạn chỉ còn một lӵa chọn duy nhất: bạn phải tӵ mình làm điều đó. May mắn thay đó không phải là một việc làm quá khó. Bạn có thể học đưӧc cách chiến thắng trên thị trường mặc dù điều này có thể chưa chắc đã xảy ra. Cuốn sách này sẽ dạy bạn làm như thế nào có thể chiến thắng trên thị trường thông qua việc hướng dẫn tӯng bước đơn giản. Để giúp bạn hiểu rõ hơn về cuốn sách, tôi sẽ đề cập đến công thӭc kỳ diệu. Công thӭc kỳ diệu rất đơn giản nhưng lại có ý nghĩa vô cùng to lớn và với việc áp dөng công thӭc kỳ diệu, bạn có thể chiến thắng đưӧc thị trường, chiến thắng đưӧc nhӳng chuyên gia đầu tư và nhӳng người nghiên cӭu sâu về đầu tư trên một thị trường rộng lớn. Và bạn có thể làm đưӧc điều này với mӭc độ rӫi ro thấp. Công thӭc kỳ diệu có tác dөng trong nhiều năm và sẽ tiếp tөc phát huy tính hiệu quả cӫa nó ngay cả khi nếu mọi người đều biết đến nó. Mặc dù rất dễ sӱ dөng công thӭc kỳ diệu và bạn cũng không mất nhiều thời gian để áp dөng nó nhưng nó chỉ phát huy hiệu quả nếu bạn cố gắng hiểu rõ tại sao nó lại có tác dөng. Đọc cuốn sách này bạn sẽ học đưӧc: • Cách để xem xét thị trường cổ phiếu, • Tại sao thành công lại không hề dễ dàng đối với tất cả các nhà đầu tư chuyên nghiệp và các nhà đầu tư cá nhân, • Làm cách nào để có thể tìm đưӧc nhӳng công ty tốt với mӭc giá hời, • Làm cách nào bạn có thể tӵ mình đánh bại đưӧc thị trường. Cuốn sách cũng bao gồm phần Phө lөc dành cho nhӳng người có trình độ cao hơn về tài chính nhưng đó là phần mà mọi người không nhất thiết phải đọc hoặc phải hiểu để có thể áp dөng nhӳng phương pháp đưӧc đề cập đến trong cuốn sách này. Sӵ thật là bạn không cần phải là cӱ nhân quản trị kinh doanh để có thể giành đưӧc chiến thắng trên thị trường. Biết nhiều công thӭc phӭc tạp hay nhӳng thuật ngӳ tài chính cũng không phải là điều làm nên sӵ khác biệt mà điều tạo nên sӵ thành công trên thị trường cổ phiếu chính là hiểu nhӳng khái niệm đơn giản trong cuốn sách này. Hãy yêu thích món quà này. Chúc cho nhӳng vө đầu tư nhỏ sẽ giúp bạn trở nên giàu có trong tương lai. Chúc bạn may mắn! CHƯƠNG 1 Cậu bé lớp 6, Jason đang có một vө kinh doanh thành đạt. Hầu như ngày nào cũng vậy, bố con tôi đều nhìn thấy cậu bé đi tới trường. Kia là Jason, cậu ta đang ngồi ở ghế sau trong chiếc limousine có tài xế riêng, với bộ cánh sang trọng và cặp kính râm rất sành điệu. Ồ, đó là một cậu bé chỉ mới 11 tuổi, giàu có và sành điệu. Đó mới chính là cuộc sống chӭ! Nhưng có lẽ tôi đã đi hơi xa vấn đề. Ý tôi là, thӵc ra không phải một chiếc limousine, mà là một chiếc xe ga (scooter) thường. Và cũng không phải là bộ quần áo sành điệu hay cặp kính râm đắt tiền. Đúng ra cậu ta mặc quần bò, không đeo kính râm và đồ ăn sáng vẫn còn vương lại trên mép. Nhưng đó không phải là điều mà tôi quan tâm. Điều quan trọng hơn chính là việc Jason đang kinh doanh. Đó là một việc kinh doanh đơn giản nhưng rất phát đạt. Jason mua bốn đến năm gói kẹo cao su mỗi ngày. Mỗi một gói kẹo cao su trị giá 25 xu có 5 thanh kẹo. Theo như lời cӫa con trai tôi thì ở trường học, Jason đã tӵ biến mình thành người hùng. Mưa gió, bão tuyết hay nhӳng người giám thị khó tính trông coi phòng ăn cӫa học sinh cũng không làm cho Jason tӯ bỏ việc bán kẹo cao su. Tôi cho rằng khách hàng cӫa cậu thích mua kẹo cӫa một người hùng (hoặc có thể ở trường chúng bị Jason lӯa bịp) nhưng dù cậu ta có làm gì đi chăng nӳa thì kết quả là cậu bé đã bán đưӧc mỗi một thanh kẹo cao su với giá 25 xu. (Giả sӱ là tôi chưa bao giờ thӵc sӵ tận mắt chӭng kiến cảnh Jason thẳng thắn mở một thanh kẹo cao su chìa ra trước mắt khách hàng và nói luôn miệng: “Cậu muốn một vài thanh nhỉ? Cậu biết mà” cho đến khi cậu bạn cӫa mình hoặc là siêu lòng hoặc là đồng ý trả tiền 25 xu.) Đây là cách mà con trai tôi tính toán, 5 thanh kẹo với giá 25 xu một thanh nghĩa là Jason đã kiếm đưӧc 1,25 đô la cho mỗi thanh kẹo cậu bán. Với giá 25 xu một gói, Jason lại kiếm đưӧc 1 đô la tiền lãi ròng cho mỗi gói kẹo cậu cố gắng mời mọc khách mua… ý tôi là bán cho khách. Mà mỗi ngày cậu bán đưӧc 4 hoặc 5 gói thì rõ ràng đây là một khoản tiền rất lớn. Sau một ngày quan sát Jason, tôi hỏi cậu con trai đang học lớp 6 cӫa mình: “Gee, con nghĩ là bạn Jason có thể kiếm đưӧc tổng cộng bao nhiêu khi bạn ấy học xong trường phổ thông?” Con trai tôi - chúng ta sẽ gọi là Ben (mặc dù tên thật cӫa cháu là Matt) bắt đầu vận dөng trí thông minh ngồi tính toán (và sӱ dөng cả ngón tay trong khi tính) “Bố xem này,” cậu bé đáp “4 phong kẹo cao su một ngày, 5 ngày một tuần, nghĩa là 20 đô la một tuần, 36 tuần học ở trường, nghĩa là tổng cộng 720 đô la một năm. Nếu Jason còn học 6 năm nӳa sau đó mới tốt nghiệp thì nó sẽ kiếm đưӧc trên 4.000 đô la khi kết thúc khóa học phổ thông.” Không muốn bỏ cơ hội dạy cho con mình một bài học, tôi liền hỏi: “Ben, nếu Jason đề nghị nhưӧng lại cho con một nӱa việc kinh doanh này thì con sẽ định trả cho cậu ta bao nhiêu? Nói theo cách khác, bạn ấy muốn chia một nӱa số tiền bạn ấy kiếm đưӧc tӯ việc bán kẹo cao su với con trong vòng hơn 6 năm cho đến khi bạn ấy học xong, nhưng bạn ấy lại muốn con đưa cho bạn ấy một số tiền ngay bây giờ. Vậy thì con sẽ đưa cho bạn ấy bao nhiêu tiền?” “À, thì…” - Tôi thấy Ben bắt đầu cho rằng khoản tiền đó có thể là một con số không cố định “Có thể Jason sẽ không bán đưӧc 4 hoặc 5 phong kẹo cao su một ngày, mà chỉ bán đưӧc 3 phong kẹo - con số này dường như thӵc tế hơn. Nghĩa là bạn ấy vẫn kiếm đưӧc 15 đô la trong 1 tuần có 5 ngày học. Mà một năm học có 36 tuần, 36 nhân với 15 (lẽ ra tôi nên giúp con trai mình tính toán phép tính này) là trên 500 đô la một năm. Jason còn hơn 6 năm nӳa mới ra trường, nghĩa là bạn ấy sẽ kiếm đưӧc 3.000 đô la đến khi tốt nghiệp.” “Tốt” tôi nói. “Bố cho rằng con sẽ trả Jason 1.500 đô la bằng một nӱa số lãi, đúng không?” “Không đời nào” Ben phản ӭng rất nhanh. “Thӭ nhất, tại sao con lại phải trả 1.500 đô la để chỉ nhận về đúng 1.500 đô la? Việc làm này là vô nghĩa. Hơn nӳa, con chỉ nhận đưӧc số tiền 1.500 đô la tӯ Jason sau 6 năm nӳa. Tại sao con lại phải đưa cho cậu ta 1.500 đô la chỉ để nhận lại 1.500 đô la trong vòng hơn 6 năm? Và Jason có thể kinh doanh tốt hơn một chút so với con tính toán và con có thể sẽ đưӧc nhận nhiều hơn nhưng cũng sẽ xảy ra tình huống cậu ta buôn bán kém hơn chӭ!” “Đúng rồi”, tôi phө họa - “Có thể nhӳng bạn khác cũng bắt đầu bán kẹo cao su trong trường và Jason sẽ phải cạnh tranh với họ. Vì thế, bạn ấy sẽ không bán đưӧc nhiều nӳa.” “Nhưng thӵc sӵ Jason là một siêu nhân” Ben nói. “Con không cho rằng nhӳng bạn khác có thể bán đưӧc nhiều như Jason. Vì vậy, con không lo ngại điều đó.” “Bố hiểu ý cӫa con”, tôi trả lời. “Jason có một việc buôn bán tốt nhưng 1.500 đô la là một số tiền quá lớn để chi trả cho việc nhưӧng lại một nӱa công việc kinh doanh. Nhưng nếu Jason đề nghị con đưa 1 đô la để có quyền sở hӳu một nӱa công việc kinh doanh cӫa cậu ta, con sẽ mua chúng chӭ?” “Tất nhiên rồi bố ạ” Ben cười và trả lời. “Bố, bố đang làm một việc ngốc đó”. “Tốt” tôi nói và lờ đi giọng điệu cӫa Ben trong giây lát. “Cái giá hӧp lý nằm giӳa một đô la và 1.500 đô la. Chúng ta đang hiểu dần vấn đề rồi nhưng con sẽ trả mӭc giá bao nhiêu?” “450 đô la. Đó là cái giá con đưa ra ngày hôm nay. Nếu con nhận đưӧc 1.500 đô la trong vòng hơn 6 năm nӳa, con nghĩ đó là cái giá hӧp lý,” Ben nói với sӵ hài lòng về quyết định cӫa mình. “Tuyệt vời” tôi đáp “Bây giờ, cuối cùng con đã hiểu bố làm gì để kiếm sống.” “Bố, Bố đang nói chuyện gì thế? Con hoàn toàn không hiểu. Con có bao giờ thấy Bố với kẹo cao su đâu!” “Không, Ben, bố không bán kẹo cao su. Bố dành thời gian tính toán xem liệu việc kinh doanh này có đáng giá hay không, cũng giống như chúng ta đang làm với công việc kinh doanh cӫa Jason. Nếu bố có thể tham gia một vө kinh doanh với số tiền ít hơn số tiền bố cho rằng nó xӭng đáng như thế, bố sẽ tham gia!” (...nếu bố có thể mua một thương vө với gía mà bố nghĩ là ít hơn giá trị thӵc cӫa nó nhiều thì bố sẽ mua!” “Bố đӧi một chút” Ben chӧt thốt ra “Nghe có vẻ dễ dàng quá. Nếu vө kinh doanh trị giá 1.000 đô la, tại sao người ta lại bán cho bố với giá 500 đô la?” Ồ, câu hỏi nghe có vẻ hӧp lý và hiển nhiên này lại thӵc sӵ là một câu hỏi kỳ diệu và nó đã khiến cho ý tưởng viết về cuốn sách này ra đời. Tôi nói với Ben rằng nó vӯa đặt ra một câu hỏi rất tuyệt vời, tin hay không tin tùy nó nhưng luôn có nhӳng nơi mà người ta nhưӧng lại quyền kinh doanh cӫa mình với giá bằng nӱa. Tôi sẽ dạy cho nó cách tӵ mình tìm kiếm nơi nào có cơ hội đầu tư và làm thế nào để mua đưӧc với giá hời như thế. Nhưng tất nhiên tôi sẽ nói cho nó biết sẽ có bẫy cài (mẹo?). Bẫy cài không nằm trong nhӳng vө kinh doanh phӭc tạp, rắc rối. Không phải thế. Phát hiện ra bẫy cài không đòi hỏi bạn phải là tuýp người thiên tài hay là điệp viên siêu hạng để phát hiện thấy vө kinh doanh trị giá 1.000 đô la đưӧc bán với giá 500 đô la. Bạn không cần phải là nhӳng người như thế. Thӵc tế lý do để tôi quyết định viết cuốn sách này đó là để Ben và nhӳng đӭa con khác cӫa tôi không chỉ hiểu tôi đã làm gì để kiếm sống mà còn giúp chúng tӵ mình học cách bắt đầu tìm thấy cơ hội đầu tư vào nhӳng vө kinh doanh béo bở. Cho dù tương lai chúng có làm nghề gì đi nӳa (ngay cả nếu chúng làm nhӳng nghề không liên quan đến việc quản lý tiền - một nghề mà tôi không nhất thiết phải khuyến khích chúng học) thì chúng cũng cần phải biết cách đầu tư khoản tiền mình kiếm ra. Nhưng như tôi đã nói với Ben rằng luôn luôn có bẫy (mẹo?). Vưӧt qua đưӧc bẫy đó đòi hỏi bạn phải biết lắng nghe một câu chuyện dài, phải dành thời gian để hiểu câu chuyện và quan trọng nhất bạn phải thӵc sӵ tin tưởng rằng câu chuyện đó là hoàn toàn có thật. Thӵc tế có thể câu chuyện kết thúc bằng một công thӭc thần kỳ khiến cho bạn trở nên giàu có. Tôi không đùa đâu. Không may là nếu bạn không tin vào công thӭc kỳ diệu - công thӭc khiến cho bạn trở nên giàu có thì nó không có tác dөng. Ngưӧc lại, nếu bạn tin vào câu chuyện tôi đang kể với bạn - ý tôi là tin thӵc sӵ, thӵc sӵ tin - thì bạn có thể chọn đưӧc cách kiếm tiền có thể sӱ dөng hoặc không sӱ dөng công thӭc đó. (Vận dөng công thӭc sẽ giúp bạn tốn ít thời gian và công sӭc hơn so với khi bạn tӵ “nghiên cӭu” một mình, và sẽ mang lại cho hầu hết mọi người kết quả kinh doanh tốt hơn nhưng bạn có thể lӵa chọn cách kinh doanh phù hӧp với mình sau khi đã đọc xong cuốn sách này.) Đưӧc rồi, tôi biết bạn đang nghĩ gì. Vậy cái niềm tin ấy nói về điều gì? Chúng ta đang nói về một tôn giáo mới chăng, hoặc về chuyện cổ tích Peter Pan hay The Wizard of Oz? (Tôi thậm chí không đề cập đến nhӳng thӭ mang tính bói toán hay nhӳng con khỉ bay - nhӳng điều đến nay vẫn khiến cho tôi cảm thấy sӧ hãi - đơn giản bởi vì nhӳng điều này không hề liên quan đến câu chuyện cӫa tôi.) Thế còn trở nên giàu có nghĩa là sao? Chỉ một cuốn sách có thể thӵc sӵ dạy người ta cách trở nên giàu có hay không? Thật khó mà tin đưӧc. Nếu đúng là như vậy thì mọi người đều có thể giàu có. Điều này cũng hoàn toàn đúng với cuốn sách có đưa ra nhӳng công thӭc kỳ diệu. Nếu mọi người biết công thӭc kỳ diệu đó và đều áp dөng nó mà không thể trở nên giàu có thì công thӭc đó sẽ nhanh chóng bị loại bỏ. Như tôi đã nói với bạn, đây là một câu chuyện dài. Tôi sẽ bắt đầu câu chuyện ngay tӯ lúc mở đầu. Đối với nhӳng đӭa trẻ nhà tôi và đối với đại đa số bọn trẻ thì hầu hết nhӳng điều như thế này đều rất mới mẻ. Đối với nhӳng người trưởng thành, ngay cả khi họ biết rất rõ về việc đầu tư, ngay cả khi họ đã tốt nghiệp nhӳng trường chuyên đào tạo về kinh doanh, và ngay cả khi họ rất chuyên nghiệp trong việc quản lý tiền cӫa người khác thì hầu hết nhӳng gì họ làm đều sai. Và họ đã làm sai ngay tӯ nhӳng bước ban đầu. Rất ít người thӵc sӵ tin tưởng câu chuyện tôi sắp kể sau đây. Tôi biết điều này bởi vì nếu họ thӵc sӵ tin tưởng, nếu họ thӵc sӵ, thӵc sӵ tin tưởng thì hẳn phải có nhiều nhà đầu tư thành công hơn nӳa. Nhưng thӵc tế lại không phải như vậy. Tôi tin rằng tôi có thể dạy cho bạn (và cho tӯng đӭa con cӫa tôi) trở thành một trong nhӳng người thành đạt như vậy. Nào chúng ta cùng bắt đầu. CHƯƠNG 2 Thӵc ra bắt đầu một công việc kinh doanh rất khó khăn, vất vả. Nó đòi hỏi bạn phải tuân theo rất nhiều nhӳng nguyên tắc để có thể tiết kiệm bất cӭ đồng tiền nào. Cho dù bạn có kiếm đưӧc bao nhiêu tiền hay có nhận đưӧc bao nhiêu tiền tӯ người khác đi chăng nӳa thì việc tiêu tiền đó như thế nào cũng dễ dàng hơn rất nhiều và tất nhiên rất quan trọng nếu bạn biết sӱ dөng đúng đắn. Khi tôi còn trẻ, tôi quyết định dùng tất cả số tiền cӫa mình cho Johnson Smith. Tất nhiên tôi sẽ rất vui nếu đưӧc nói với các bạn rằng Johnson Smith là một cậu bé mồ côi đang cần sӵ giúp đӥ. Tôi sẽ rất vui mӯng nếu đưӧc nói với bạn rằng số tiền mà tôi giúp cho Johnson Smith đã khiến cho cuộc sống cӫa cậu ta thay đổi. Nhưng không đúng như vậy. Bạn biết đấy, Johnson Smith là một công ty. Nhưng không giống như bất kỳ công ty nào khác. Đó là một công ty chuyên bán nhӳng tấm đệm có trang trí hình vẽ vui nhộn, thuốc chống ngӭa và thuốc chống nôn cho chó qua thư. Tôi muốn nói là tôi hoàn toàn không hoang phí toàn bộ số tiền cӫa mình. Tôi cũng có mua đưӧc một số vật dөng dành cho học tập. Một lần, người cӫa Johnson Smith bán cho tôi một quả khinh khí cầu xem thời tiết có chiều cao 3,1m và chiều rộng 9,14m. Tôi không hiểu một quả khinh khí cầu lớn có thể đo đưӧc thời tiết như thế nào nhưng nghe có vẻ như nó sẽ có ích cho việc học tập. Sau khi anh trai tôi và tôi tính toán đã tìm ra cách nào thổi căng nó bằng cách đảo ngưӧc dòng không khí trong máy hút bөi thì chúng tôi đã gặp một rắc rối lớn. Quả khinh khí cầu cao 3,1m đã hơi lớn hơn so với cӱa ra vào nhà chúng tôi. Sӱ dөng công thӭc mà ngay cả đến Einstein cũng không thể hiểu nổi, chúng tôi quyết định nếu chúng tôi quay ngưӧc người lại và đẩy thật mạnh thì quả khinh khí cầu khổng lồ kia có thể bị ép ra ngoài mà không bị vӥ hoặc không làm hỏng cӱa (may mắn thay mẹ tôi không có nhà lúc này). Và cuối cùng nó đã có tác dөng nhưng chúng tôi đã quên mất một điều. Không khí ở phía ngoài lạnh hơn so với không khí trong nhà. Điều này có nghĩa là chúng tôi đã bơm không khí ấm vào trong quả khinh khí cầu. Và mọi người trӯ anh em tôi đều biết rằng khi bầu không khí nóng lên thì quả khinh khí cầu bắt đầu bay đi. Cả hai chúng tôi đều bị tөt lại phía sau và phải chạy theo quả khinh khí cầu đang bay đi khoảng nӱa dặm trước khi nó mắc vào một cái cây. May mắn là tôi đã rút ra đưӧc một bài học quý giá tӯ kinh nghiệm này. Mặc dù tôi không nhớ chính xác đó là gì nhưng tôi khá chắc đó là bài học liên quan đến tầm quan trọng cӫa việc tiết kiệm tiền để dành cho nhӳng thӭ bạn có thể muốn hoặc cần trong tương lai hơn là việc tiêu hoang phí tiền mua nhӳng quả khinh khí cầu khổng lồ mà bạn phải đuổi theo nó trong vòng ba hoặc bốn phút. Chúng ta hãy giả định rằng tất cả chúng ta đều đồng ý rằng tiết kiệm tiền là rất quan trọng cho tương lai. Hãy giả định rằng bạn có khả năng cưӥng lại đưӧc lời mời mọc cӫa nhӳng nhân viên cӫa công ty Johnson Smith và cӫa hàng ngàn nhӳng người cӫa các công ty khác đang muốn rút tiền tӯ ví cӫa bạn; hãy giả định rằng bạn (hay bố mẹ bạn) có khả năng đáp ӭng đưӧc các nhu cầu cần thiết trong cuộc sống như thӭc ăn, quần áo, nơi ở và rằng bạn là người cẩn thận với nhӳng khoản chi tiêu cӫa mình, bạn vӯa dành dөm đưӧc một khoản tiền nhỏ. Thách thӭc đối với bạn đó là đặt số tiền đó - chẳng hạn như 1.000 đô la vào chỗ nào đó có thể giúp cho khoản tiền này ngày càng sinh sôi nảy nở. Nghe có vẻ đơn giản. Chắc chắn là bạn có thể để số tiền đó dưới chiếu cӫa bạn hoặc đút trong con lӧn đất nhưng khi bạn lấy ra, ngay cả hàng năm trời sau đó thì bạn vẫn chỉ có 1.000 đô la - đúng bằng số tiền bạn cho vào ban đầu. Nó không khiến cho số tiền cӫa bạn tăng lên. Nếu giá cӫa nhӳng thӭ bạn định mua với số tiền đó tăng lên trong khoảng thời gian số tiền cӫa bạn vẫn đưӧc cất giấu dưới chiếu (và do vậy số tiền 1.000 đô la cӫa bạn sẽ mua đưӧc ít thӭ hơn đáng lẽ ra nó đã mua đưӧc), số tiền cӫa bạn thӵc ra đã bị mất giá so với thời điểm bạn cất tiền. Tóm lại, việc cất tiền dưới chiếu không có tác dөng. Kế hoạch B có vẻ tốt hơn. Và đúng là như vậy. Hãy gӱi 1.000 đô la vào ngân hàng. Ngân hàng không chỉ đồng ý giӳ tiền cho bạn mà họ còn trao cho bạn một số quyền lӧi nӳa. Hàng năm bạn sẽ nhận đưӧc khoản tiền lãi tӯ ngân hàng và thông thường bạn càng gӱi tiền trong thời gian lâu thì lãi suất bạn nhận đưӧc càng lớn. Nếu bạn đồng ý gӱi 1.000 đô la tại ngân hàng với kì hạn 5 năm thì bạn có thể kiếm đưӧc khoản tiền lãi khoảng 5% mỗi năm. Thế nghĩa là trong năm đầu tiên, bạn kiếm đưӧc 50 đô la tiền lãi cho khoản tiền gӱi 1.000 đô la ban đầu cӫa mình và bây giờ bạn đang có 1.050 đô la trong tài khoản ngân hàng để tiếp tөc gӱi cho năm thӭ hai. Trong năm thӭ 2, bạn sẽ nhận đưӧc 5% tiền lãi nӳa cho số tiền mới 1.050 đô la hay bạn sẽ kiếm đưӧc 52,50 đô la tiền lãi và tiếp tөc như thế cho đến năm thӭ 5. Sau 5 năm, số tiền 1.000 đô la cӫa bạn sẽ tăng lên thành 1.276 đô la. Không quá tồi và chắc chắc là kế hoạch này tốt hơn rất nhiều so với kế hoạch để tiền trong ngăn kéo. Chúng ta sẽ xem xét kế hoạch C. Kế hoạch này đưӧc gọi là “Ai cần ngân hàng?”. Có một cách bỏ qua việc gӱi tiền vào ngân hàng đó là hãy cho các công ty hoặc một nhóm cá nhân nào đó vay tiền cӫa bạn. Thông thường, các công ty vay tiền cӫa bạn trӵc tiếp thông qua việc bán trái phiếu. Các công ty nhỏ ít khi bán nhӳng trái phiếu này nhưng nhӳng công ty lớn hơn (với nhiều triệu đô la) như McDonald’s thường áp dөng cách này. Ví dө nếu bạn mua 1.000 trái phiếu cӫa một công ty thì công ty đó có thể đồng ý trả cho bạn 8% mỗi năm và sẽ hoàn trả cho bạn số tiền 1.000 đô la ban đầu cӫa bạn trong vòng 10 năm. Số tiền lãi này hoàn toàn lớn hơn so với số tiền lãi 5% mà ngân hàng trả cho bạn. Tuy nhiên có một vấn đề nhỏ ở đây: nếu bạn mua trái phiếu cӫa một trong nhӳng công ty này và nếu công ty làm ăn không tốt thì bạn có thể sẽ không đưӧc nhận lại khoản tiền lãi hay tiền gốc. Đó là lý do tại sao các công ty có nhiều rӫi ro hơn, như House of Flapjacks and Pickles chẳng hạn, thường trả lãi nhiều hơn so với nhӳng công ty đáng tin cậy và có uy tín hơn. Đó là lý do tại sao trái phiếu cӫa công ty thường phải đưa ra mӭc lãi suất lớn hơn so với mӭc lãi suất cӫa ngân hàng. Mọi người muốn kiếm đưӧc số tiền nhiều hơn khi đầu tư vào trái phiếu để bù đắp lại cho nhӳng rӫi ro, vì họ có thể không nhận đưӧc lãi suất như các công ty đã cam kết hay không đưӧc nhận lại số tiền gốc ban đầu. Tất nhiên, nếu bạn không muốn bất kỳ rӫi ro nào với số tiền 1.000 đô la cӫa mình thì bạn có thể mua trái phiếu do chính phӫ Mӻ phát hành. Bởi vì không có gì trên thế giới là hoàn toàn không chӭa đӵng nhӳng rӫi ro. Do vậy cho chính phӫ Mӻ vay tiền bằng cách mua trái phiếu là cách mà mọi người áp dөng. Nếu bạn muốn cho chính phӫ Mӻ vay số tiền cӫa mình trong vòng 10 năm thì chính phӫ có thể, ví dө, đồng ý trả cho bạn tiền lãi khoảng 6% một năm (nếu bạn cho vay với thời hạn ngắn hơn - ví dө 5 năm thì tӹ lệ này thường thấp hơn, có thể 4 hoặc 5%). Trái phiếu mà chính phӫ Mӻ phát hành có kỳ hạn thanh toán tối đa là 10 năm. Chúng ta sẽ xem xét trường hӧp này bởi vì 10 năm là một khoảng thời gian dài. Chúng tôi muốn so sánh chúng ta có thể kiếm đưӧc số tiền là bao nhiêu tӯ việc mua trái phiếu chính phӫ Mӻ - một cách đầu tư rất an toàn với nhӳng kiểu đầu tư dài hạn khác cӫa chúng ta. Nếu lãi suất hàng năm cho trái phiếu chính phӫ có thời hạn 10 năm là 6% - điều này có nghĩa là nhӳng người muốn cho vay trong vòng 10 năm nhưng không chấp nhận bất kỳ rӫi ro nào mất số tiền gốc hoặc rӫi ro không nhận đưӧc mӭc lãi suất hӭa hẹn, vẫn có thể nhận đưӧc mӭc 6% mỗi năm trên số tiền cӫa mình. Hay nói cách khác, đối với nhӳng người có thể đóng băng số tiền cӫa mình trong 10 năm thì lãi suất “không có rӫi ro” là 6% một năm. Hiểu đưӧc điều này rất quan trọng. Điều đó có nghĩa là nếu ai đó hỏi vay bạn hoặc muốn bạn cùng đầu tư với họ trong một thời gian dài thì họ nên trả cho bạn số tiền lãi lớn hơn 6% một năm. Tại sao? Bởi vì bạn có thể nhận đưӧc khoản tiền lãi 6% một năm mà không phải chịu bất kỳ rӫi ro nào. Tất cả nhӳng gì bạn phải làm đó là cho chính phӫ Mӻ vay, và họ sẽ đảm bảo chắc chắn rằng hàng năm bạn sẽ đưӧc nhận khoản lãi suất 6% mỗi năm và sẽ nhận lại toàn bộ số tiền sau 10 năm. Nếu Jason muốn bạn đầu tư vào việc kinh doanh kẹo với cậu ta thì bạn phải nhận khoản lãi lớn hơn 6%, nếu không bạn không nên nhận lời hӧp tác. Nếu Jason muốn vay tiền cӫa bạn trong một thời gian dài thì cũng tương tӵ như vậy, cậu ta phải trả cho bạn khoản lãi lớn hơn 6%. Tóm lại, bạn có thể nhận khoản tiền lãi 6% mà không sӧ rӫi ro bằng cách cho chính phӫ Mӻ vay. Vấn đề ở chỗ đó. Ở chương này bạn cần nhớ một số điểm sau: Tổng kết ngắn gọn: 1. Bạn có thể cất tiền trong ngăn kéo (nhưng cách này không có hiệu quả.) 2. Bạn có thể gӱi tiền trong ngân hàng hoặc mua trái phiếu cӫa chính phӫ Mӻ. Bạn sẽ đưӧc đảm bảo về lãi suất và sẽ nhận lại khoản tiền cӫa mình mà không chịu rӫi ro nào. 3. Bạn có thể mua trái phiếu do các công ty hoặc một tổ chӭc nào đó phát hành. Họ sẽ hӭa trả cho bạn lãi suất cao hơn so với cách bạn gӱi tiền vào ngân hàng hay mua trái phiếu chính phӫ nhưng bạn có thể mất một phần hoặc toàn bộ số tiền cӫa mình. Vì vậy, bạn nên nhận đưӧc khoản tiền đӫ để bù đắp cho nhӳng rӫi ro này. 4. Bạn có thể áp dөng các hình thӭc khác để đầu tư khoản tiền cӫa mình. (Chúng ta sẽ đề cập đến vấn đề này ở chương tiếp theo.) Và tôi gần như quên mất: 5. Không khí nóng bay lên. Tôi đã thӵc sӵ học đưӧc điều gì đó tӯ quả khinh khí cầu đó. Cảm ơn Johnson Smith. Tôi sắp làm cho cuộc sống cӫa bạn trở nên đơn giản hơn nӳa. Lãi suất cӫa trái phiếu chính phӫ Mӻ có thời hạn 10 năm thường thấp hơn 6% khá nhiều. Tuy nhiên, dù trái phiếu chính phӫ dài hạn thường thấp hơn 6% nhưng chúng ta cӭ giả sӱ rằng con số này 6%. Hay nói cách khác, nhӳng phương án đầu tư khác cӫa chúng ta ít nhất cũng phải hơn 6% cho dù trái phiếu chính phӫ Mӻ dài hạn có thấp đến đâu chăng nӳa. Điều quan trọng đó là chúng ta muốn đảm bảo rằng chúng ta sẽ kiếm đưӧc số tiền lãi nhiều hơn tӯ nhӳng việc đầu tư khác so với cách đầu tư vào trái phiếu Chính phӫ - một hình thӭc đầu tư không chӭa đӵng rӫi ro. Rõ ràng là nếu lãi suất mà chính phӫ Mӻ ấn định cho nhӳng trái phiếu dài hạn tăng lên 7% hoặc cao hơn thì chúng ta sẽ sӱ dөng con số 7% hoặc một con số cao hơn. Vấn đề nằm ở chỗ đó. CHƯƠNG 3 Rất tốt. Bạn còn có thể làm gì nӳa với khoản tiền cӫa mình? Hãy nhìn xem: Việc gӱi tiền vào ngân hàng hay cho chính phӫ vay đều không thú vị. Tôi biết còn có một cách khác. Tại sao chúng ta không đi đến đường đua và cá tất cả số tiền mình có vào một con ngӵa. Thӵc ra tôi đã cố gắng đầu tư tiền theo cách này nhưng nó không đạt kết quả tốt. Tôi cũng đã đặt tiền vào nhӳng cuộc thi chó. Đó là cuộc đua mà một đàn chó săn chạy xung quanh một vòng tròn để đuổi bắt một con thỏ chạy bằng máy. Xem cuộc đua này rất vui và bạn có thể kết bạn đưӧc với rất nhiều người thú vị. Một số còn là nhӳng người có quyền lӵc. Tuy nhiên, khi nghĩ đi nghĩ lại thì đây không phải là một cách đầu tư tốt. Ngay sau khi con chó cӫa tôi thӵc sӵ bắt đưӧc con thỏ thì tôi hầu như nhận ra rằng đó không phải là cách thích hӧp với tôi. Ở lưӧt đầu tiên thì con chó nhỏ bé cӫa tôi đã bị nhӳng con chó khác chạy giẫm đè lên. Sau đó, nó đӭng dậy và bắt đầu chạy nhầm đường. Không may là con thỏ chạy bằng máy kia chạy rất nhanh xung quanh đường đua với tốc độ khoảng 96 km một giờ và khi con chó cӫa tôi - con chó mà tôi đặt niềm tin và tiền bạc vào - đã nhảy chồm lên khi trông thấy con thỏ đang lao nhanh về phía mình… thật không ra sao cả (Bạn có thể quan tâm xem chi tiết như thế nào? Con chó đã đâm sầm vào con thỏ khi con thỏ đang chạy với tốc độ là 96 km một giờ, nó đã bay lên cao 9,14 m và đã phạm luật. Trời ơi, điều đó có nghĩa là tôi đã mất toàn bộ số tiền cӫa mình.) Chúng ta vӯa mới khám phá hầu hết các phương thӭc đầu tư tiền (mặc dù tôi biết có một số cách đặt cưӧc khác ở một số nơi mà tôi chưa phát hiện ra), chúng ta hãy cùng tìm ra một cách thӭc đầu tư khác. Thế còn việc đầu tư vào một công ty thì sao? Việc kinh doanh cӫa Jason đến một lúc nào đó sẽ lớn mạnh lên. Có thể cậu ta sẽ mở một cӱa hàng kẹo riêng cho mình. Khá hơn thì cậu có thể mở một loạt cӱa hàng bán kẹo (thường đưӧc gọi là “chuỗi” cӱa hàng) dưới một cái tên dễ nhớ như Cӱa hàng Kẹo cao su cӫa Jason. Hãy giả định rằng chính Jason sẽ đào tạo tất cả nhân viên kinh doanh cӫa mình bán hàng và rằng chuỗi cӱa hàng cӫa cậu thành công rӵc rӥ (có thể điều này sẽ xảy ra). Bây giờ Jason đến chỗ bạn và muốn nhưӧng lại một nӱa việc kinh doanh cӫa cậu ta cho bạn (cậu ta muốn mua một cặp kính mới, một chiếc xe xịn và có thể là một ngôi nhà cho bản thân cậu với phu nhân Jason may mắn nào đó). Và cậu ta đang muốn một số tiền lớn. Chúng ta cần phải tính toán kӻ lưӥng trước khi quyết định xem liệu có nên chấp nhận lời đề nghị cӫa cậu ta không. Việc kinh doanh cӫa Jason đã tiến triển hơn một chút so với ngày cậu còn đẩy xe đi bán kẹo xung quanh thị trấn và bây giờ cậu ta muốn nhưӧng lại một nӱa quyền sở hӳu kinh doanh cӫa mình với giá là 6 triệu đô la. Tất nhiên, 6 triệu đô la là số tiền mà hầu hết chúng ta không thể chi trả đưӧc nhưng may mắn thay Jason không muốn bán một nӱa quyền sở hӳu kinh doanh cӫa mình cho một người. Thӵc tế, Jason đã quyết định chia quyền sở hӳu công ty mình thành một triệu phần bằng nhau, hay người ta gọi là cổ phần (như người ta hay nói đến ở Phố Wall). Kế hoạch cӫa Jason là sẽ giӳ 500.000 cổ phần và bán 500.000 cổ phần còn lại với giá mỗi cổ phần là 12 đô la và như thế tổng cộng 500.000 cổ phần sẽ là 60 triệu đô la. Nhӳng ai quan tâm muốn mua một phần công ty cӫa Jason với giá đã cho thì có thể mua một cổ phần với giá là 12 đô la, 100 cổ phần với giá là 1.200 đô la, 1.000 cổ phần với giá là 12.000 đô la hoặc bất kỳ số cổ phần nào mà họ muốn. Nếu bạn mua, ví dө 10.000 cổ phần trị giá 12.000 đô la, thì bạn sẽ nắm giӳ 1% quyền sở hӳu cӫa Cӱa hàng Kẹo cao su Jason (10.000 cổ phần so với tổng số 1 triệu cổ phần.) 1% đó không có nghĩa là bạn sẽ sở hӳu một phòng chuyên nghiên cӭu cây bạc hà lөc (dùng để làm gia vị cho kẹo cao su) hay một phần nhỏ cӫa một trong nhӳng cӱa hàng cӫa Jason. 10.000 cổ phần cӫa bạn, hay 1% quyền sở hӳu cӫa chuỗi cӱa hàng Kẹo cao su Jason nghĩa là bạn sẽ đưӧc hưởng 1% tiền lãi kinh doanh trong tương lai cӫa công ty này. Tất nhiên bạn biết nhӳng gì mình phải làm, đó là tính toán xem việc trả 12.000 đô la để đưӧc hưởng 1% tiền lãi kinh doanh tương lai cӫa Công ty Jason có phải là một việc nên làm hay không. (Đến đây việc phân tích sẽ hơi “dính” một chút; chúng ta phải giỏi nhai kẹo cao su để không thổi bóng và làm số tiền cӫa mình bị nhai đi nhai lại rồi bị “nhè” đi mất!!!...Dù sao, bạn cũng đã hiểu đưӧc vấn đề.) May mắn thay, Jason lại cung cấp cho chúng ta nhiều thông tin về tình hình hoạt động cӫa công ty. Do chúng ta biết đưӧc Jason muốn bán 1 cổ phần với giá là 12 đô la và rằng có tổng cộng 1 triệu cổ phần trong Cӱa hàng Kẹo cӫa Jason, điều này có nghĩa là Jason nghĩ công ty cӫa mình trị giá 12 triệu đô la (và do đó cậu ta cho rằng nắm giӳ 1% quyền sở hӳu trong công ty có giá là 12.000 đô la như chúng ta đã vӯa nói ở trên.) Ồ, nghe có vẻ hay đó, nhưng vấn đề ở đây là điều gì khiến chúng ta nghĩ là nó đáng giá như vậy. Chúng ta hãy xem nhӳng thông tin khác mà Jason đã cung cấp cho chúng ta. Năm ngoái, Jason đã bán đưӧc tổng cộng 10 triệu đô la tӯ 10 cӱa hàng trong chuỗi Cӱa hàng Kẹo cӫa Jason. Tất nhiên, số tiền 10 triệu đô la là khoản tiền mà nhӳng cӱa hàng kẹo cӫa Jason bán, không phải là khoản tiền mà Jason đã kiếm đưӧc. Rõ ràng là các cӱa hàng cӫa Jason phải bỏ ra một số tiền để trang trải cho việc kinh doanh cӫa mình. Thông thường số tiền mà Jason bỏ ra chi phí để mua kẹo bán là 6 triệu đô la. Nghĩa là cậu ta còn 4 triệu tiền lãi. Nhưng khoan đã, như thế vẫn chưa hết. Jason còn phải trả tiền thuê địa điểm cho 10 cӱa hàng; sau đó là khoản tiền phải trả cho nhӳng nhân viên trӵc tiếp bán hàng và cho nhӳng người lau chùi quét dọn cӱa hàng, thêm vào đó là tiền điện, tiền vệ sinh, chi phí hành chính và kế toán (để Jason có thể theo dõi số tiền cӫa mình và số kẹo đã tiêu thө ở một cӱa hàng là bao nhiêu) và nhӳng khoản chi phí khác cộng vào. Khoản chi phí này chính xác là 2 triệu đô la. Như thế số tiền lãi cӫa Jason chỉ còn là 2 triệu đô la. Nhưng chúng ta vẫn chưa tính toán xong. Jason phải nộp thuế. Chính phӫ cần tiền để cung cấp nhӳng dịch vө công cộng cho công dân cӫa mình và nhӳng công ty hoạt động có lãi phải có nghĩa vө nộp thuế. Đối với trường hӧp Cӱa hàng Kẹo cӫa Jason thì tiền thuế phải nộp tương đương với 40% tiền thu nhập (đây là tӹ lệ khá chuẩn đưӧc áp dөng cho nhiều công ty ở nhiều nước). Do vậy 40% cӫa 2 triệu tiền lãi mà công ty Jason kinh doanh kiếm đưӧc sẽ phải nộp cho chính phӫ thông qua hình thӭc nộp thuế. Do 40% cӫa 2 triệu đô la là 800.000 nên lãi ròng cӫa công ty Jason còn lại là 1.2 triệu đô la. Jason đã cung cấp tất cả nhӳng thông tin về thu nhập năm ngoái cӫa công ty trong một bảng rất ngắn gọn đưӧc gọi là Bảng báo cáo thu nhập. (xem Bảng 3.1) BẢNG 3.1. Bảng thu nhập hàng năm cӫa Chuỗi cӱa hàng Kẹo cao su Jason (cho 12 tháng qua) Và đây là bảng báo cáo thu nhập cӫa Cӱa hàng Kẹo cao su Jason. Công ty Jason đã kiếm đưӧc 1,2 triệu đô la năm ngoái. Jason nghĩ rằng công ty cӫa mình trị giá là 12 triệu đô la. Cậu ta muốn bán một phần quyền sở hӳu công ty cӫa mình, tối đa là một nӱa công ty, với giá 12 triệu đô la (ví dө, 6 triệu đô la cho một nӱa, 1,2 triệu đô la cho 10% tiền đóng góp, 120.000 đô la cho 1% quyền sở hӳu công ty và một cổ phần trị giá 12 đô la sẽ bằng 1 phần 1 triệu cổ phần cӫa công ty.) Chúng ta có nên đầu tư vào đó? Để đơn giản, chúng ta hãy quan sát xem chúng ta sẽ nhận đưӧc gì với mỗi cổ phần trị giá 12 đô la. Jason chia công ty cӫa mình thành 1 triệu cổ phần. Điều đó có nghĩa là nếu cả công ty trị giá 1.200.000 đô la thì mỗi cổ phần sẽ tương ӭng với 1 phần 1 triệu số tiền kiếm đưӧc. Do 1.200.000 đô la chia 1.000.000 phần bằng nhau sẽ đưӧc 1.20 đô la, mỗi cổ phần trị giá 12 đô la sẽ đưӧc hưởng 1.20 đô la tiền lãi. Đó có phải là một vө kinh doanh tốt không? Hãy xem xét nó theo hướng này. Nếu chúng ta đầu tư 12 đô la để có quyền sở hӳu một phần trong công ty cӫa Jason và chúng ta sẽ kiếm đưӧc 1,20 đô la tiền lãi trong năm đầu tiên và như vậy tӹ suất lӧi nhuận trên đầu tư cӫa chúng ta trong năm đầu tiên sẽ là: 1,20 đô la/12 đô la hay 10% 10% tiền lãi trong năm đầu tiên! Nghe có vẻ đưӧc đó, đúng không bạn? Trong Chương 2 chúng ta đã kết luận rằng ít nhất chúng ta phải kiếm đưӧc tiền lãi lớn hơn 6% - là số tiền lãi hàng năm mà chính phӫ Mӻ ấn định cho nhӳng trái phiếu có thời hạn 10 năm. Đó là bởi vì nhӳng trái phiếu này sẽ mang lại cho chúng ta 6% tiền lãi mà chúng ta lại không phải chịu bất kỳ rӫi ro nào. Kiếm đưӧc 10% lãi rõ ràng lớn hơn 6% lãi (tӵ bản thân nó đã nói lên điều đó) nhưng liệu việc mua một cổ phần với giá 12 đô la để kiếm đưӧc 1,20 đô la lãi có phải là một cách đầu tư tốt? Vâng, cuộc sống không hề đơn giản (chúng ta sẽ chӭng thӵc điều này ở nhӳng chương tiếp theo). Điểm mấu chốt đó là chúng ta có một sӵ khởi đầu suôn sẻ nhưng chúng ta phải cân nhắc kӻ lưӥng một số điểm nӳa trước khi chúng ta đưa ra quyết định cӫa mình. Trước tiên, 1,20 đô la tính trên một cổ phần là số tiền mà chuỗi Cӱa hàng Kẹo cao su cӫa Jason kiếm đưӧc năm ngoái. Chúng ta phải quyết định xem liệu công việc kinh doanh cӫa công ty này sẽ tiếp tөc kiếm đưӧc 1,20 đô la trong năm tiếp theo không hay là nhiều hơn thế hoặc cũng có thể ít hơn. Thu nhập cӫa năm ngoái có thể là một điểm khởi đầu tốt để ước tính thu nhập cӫa năm nay nhưng cũng có thể không phải như vậy. Nếu chuỗi cӱa hàng cӫa Jason không kiếm đưӧc 1,20 đô la năm tới thì việc kinh doanh này sẽ không đem lại cho chúng ta tiền lãi 10% cho mỗi cổ phiếu trị giá 12 đô la mà chúng ta đã mua - tӹ lệ này có thể cao hơn nhưng có thể thấp hơn. Thӭ hai, khi chúng ta tính toán xem Jason sẽ kiếm đưӧc bao nhiêu trong năm tới thì chúng ta phải quyết định xem chúng ta tin tưởng vào nhӳng dӵ đoán cӫa mình đến đâu. Nếu chúng ta tính toán vu vơ, không có căn cӭ vì chúng ta không biết liệu doanh số bán kẹo cao su có ổn định tӯ năm này sang năm khác hay không, liệu nhӳng cӱa hàng kẹo cӫa Jason chỉ tồn tại mang tính nhất thời hay không hoặc liệu nhӳng cӱa hàng kẹo khác có khả năng cạnh tranh mạnh làm ảnh hưởng đến lӧi nhuận cӱa hàng cӫa Jason không, do đó chúng ta sẽ nghi ngờ, không tin tưởng vào nhӳng dӵ tính cӫa mình. Nhưng chúng đều có lý. Nếu chúng ta không chắc là liệu tiền lãi sẽ là 1,50 đô la hay 2 đô la một cổ phần thì rõ ràng điều không chắc chắn này hoàn toàn có lý. Cả hai con số này đều cho thấy việc kinh doanh cӫa Jason kiếm đưӧc số tiền lãi lớn hơn 10% so với chi phí ban đầu chúng ta bỏ ra mua mỗi cổ phần với giá 12 đô la. Ngưӧc lại, nếu chúng ta không dám chắc là tiền lãi sẽ là 20 xu một cổ phần hay sẽ là 1,20 đô la một cổ phần thì tӹ lệ 6% đưӧc chính phӫ đảm bảo cho trái phiếu mình mua có lẽ là một cách đầu tư tốt hơn. Một chi tiết nhỏ thӭ ba mà chúng ta vẫn chưa xem xét đó là năm tới chỉ là một năm. Ngay cả nếu Cӱa hàng kẹo cao su cӫa Jason kiếm đưӧc 1,20 đô la năm tới (có thể nhiều hơn thế hoặc có thể ít hơn thế) thì nhӳng năm tiếp theo sẽ như thế nào? Tiền lãi sẽ tiếp tөc tăng lên hàng năm chӭ? Có thể mỗi cӱa hàng trong chuỗi sẽ tiếp tөc bán nhiều kẹo cao su hơn hàng năm và tiền lãi sẽ tiếp tөc tăng lên theo đó. Hoặc có thể nếu 10 cӱa hàng có thể kiếm đưӧc 1,20 đô la cho một cổ phiếu, vậy thì trong một vài năm tới khi công ty tăng lên 20 cӱa hàng thì 20 cӱa hàng sẽ kiếm đưӧc số tiền lãi tăng lên là 2,40 đô la một cổ phiếu hoặc thậm chí là lớn hơn con số đó. Tất nhiên, việc kinh doanh kẹo cao su thường trở nên không thuận lӧi (tôi lấy làm tiếc vì điều này) trong nhӳng năm tiếp theo, khiến cho tiền lãi vẫn ở mӭc dưới 1,20 đô la trong một thời gian dài. Và vẫn còn nhiều vấn đề nӳa v.v… Ồ, bạn bắt đầu hoảng sӧ rồi. Tôi có thể cảm nhận thấy điều này. Việc kinh doanh này quả là đau đầu. Bạn có thể tính toán hết nhӳng điều có thể xảy ra không? Có ai có khả năng này không? Và ngay cả nếu bạn tính toán tốt nhất đi chăng nӳa thì tôi có nên trông đӧi bạn (và lũ trẻ nhà tôi) “đánh bạc” bằng tiền thật cho nhӳng dӵ đoán và ước tính này không? Và, à vâng, chẳng phải có rất nhiều thạc sӻ quản trị kinh doanh (MBA), tiến sĩ (PhD), nhӳng nhân viên tài chính lanh lӧi, nhӳng chuyên gia phân tích đầu tư chuyên nghiệp, đấy còn chưa tính đến nhӳng nhà quản lý tiền cao cấp, đang cố gắng tìm hiểu nhӳng điều tương tӵ? Liệu bạn có thể cạnh tranh đưӧc với nhӳng người lanh lӧi, chăm chỉ và thông minh này không? Hãy bình tĩnh. Chẳng nhẽ tôi lại không thể giúp bạn điều gì? Bạn chỉ hơi tin thôi sao? Hãy giӳ nguyên niềm tin đó. Tôi sẽ tổng kết, sẽ chỉ cho bạn nhӳng điều quan trọng mà bạn cần ghi nhớ và chúng ta sẽ tiếp tөc thảo luận. Bạn à, nếu tôi phải dắt tay bạn cho nhӳng chuyện nhỏ nhặt… Đây là nhӳng điều bạn cần biết: 1. Mua một cổ phần trong một công ty nghĩa là bạn đang mua một phần sở hӳu (hoặc một phần lãi) trong công ty đó. Bạn sẽ đưӧc chia một phần lӧi nhuận thu về trong tương lai cӫa công ty đó. 2. Tính toán xem liệu việc kinh doanh/đầu tư đó có tốt không là rất quan trọng, bao gồm cả việc dӵ tính xem công ty đó sẽ kiếm đưӧc bao nhiêu trong tương lai. 3. Tiền lãi thu về tӯ việc mua cổ phần cӫa một công ty phải lớn hơn tiền lãi bạn sẽ nhận đưӧc tӯ việc mua trái phiếu chính phӫ Mӻ có thời hạn 10 năm do bạn không phải chịu rӫi ro khi mua nhӳng trái phiếu chính phӫ này. (Ghi nhớ: Chương trước chúng ta đã đưa ra mӭc lãi tối thiểu bạn phải kiếm đưӧc là 6%, đó là lãi suất mà chính phӫ đưa ra cho trái phiếu cӫa mình) và 4. Không, tôi không quên công thӭc thần kỳ. Nhưng bạn không đưӧc hối thúc tôi về công thӭc này, đưӧc không? CHƯƠNG 4 Cân nhắc xem liệu vө kinh doanh đó có đáng để đầu tư hay không thật không hề đơn giản chút nào. Sau khi dӵ đoán và cân nhắc rất nhiều lần, kết luận mà bạn đưa ra có thể đúng hoặc cũng có thể sai. Nhưng nếu bạn phải đưa ra quyết định, bạn có thể làm gì? Nhưng nếu bạn có thể tính toán vө kinh doanh này thӵc sӵ đáng giá thì sao? Liệu bạn có thể khai thác đưӧc nhӳng thông tin mà các công ty đưa ra? Liệu có một nơi như tôi đã hӭa ở chương đầu tiên, nơi mà bạn có thể mua đưӧc một công ty với giá chỉ bằng một nӱa giá trị thӵc cӫa nó? Nơi mà trị giá cӫa nó là 1.000 đô la trong khi đó bạn chỉ phải bỏ ra 500 đô la để có quyền sở hӳu nó? Bạn có thể tin rằng có nhӳng nơi như thế. Nhưng trước tiên, hãy dành một chút thời gian tham gia vào một giờ học ở một trường kinh tế. Trong 9 năm qua, tôi đã dạy một khóa học về đầu tư cho một nhóm sinh viên khoa kinh doanh cӫa trường Đại học Ivy League. Không cần phải nói ra thì hẳn bạn cũng biết đây là một nhóm sinh viên khá thông minh, nhanh nhẹn. Hàng năm, trong ngày đầu tiên cӫa khóa học, tôi thường bước vào phòng và giở mөc tài chính cӫa một tờ báo. Trong đó có rất nhiều trang báo với các bảng in nhӳng con số bé tí tẹo (Nghe có vẻ thú vị, đúng không?) Trong nhӳng cột này là danh sách tên các công ty và bên cạnh tӯng tên công ty có ghi nhӳng giá khác nhau. “Hãy chỉ ra cho thầy một công ty lớn và nổi tiếng”, tôi hỏi sinh viên. Các em sinh viên bắt đầu nói về nhӳng công ty như General Electric, IBM, General Motors và công ty Abercrombie & Fitch. Thӵc ra nhӳng công ty mà nhӳng sinh viên này vӯa nêu ra không có ý nghĩa gì cả. Câu hỏi cӫa tôi rất đơn giản bởi vì bất kỳ tên một công ty nào trong bất kỳ một lĩnh vӵc, một ngành nghề nào, dù lớn hay nhỏ, nổi tiếng hay không nổi tiếng đều đưӧc cả. Nó luôn luôn cho kết quả như nhau. Tôi nhìn vào trang báo có viết về công ty General Electric và đọc lên nhӳng con số sau: “Tờ báo viết giá một cổ phần cӫa General Electric ngày hôm qua là 35 đô la. Tờ báo còn cho biết mӭc giá cao nhất mà General Electric tӯng bán đưӧc trong nhӳng năm qua là 53 đô la một cổ phiếu. Và mӭc giá thấp nhất đó là 29 đô la một cổ phiếu. “Điều này cũng xảy ra tương tӵ như với công ty IBM. Các em có thể mua một cổ phiếu cӫa IBM với giá 85 đô la vào ngày hôm qua. Trong nhӳng năm qua mӭc giá cao nhất mà cổ phiếu cӫa IBM bán đưӧc là 93 đô la và mӭc giá thấp nhất là 55 đô la.” “General Motors bán đưӧc với giá 37 đô la một cổ phiếu ngày hôm qua. Công ty này bán đưӧc mӭc giá tӯ 30 đến 68 đô la một cổ phiếu trong nhӳng năm qua. Đối với công ty Abercrombie & Fitch thì giá một cổ phiếu ngày hôm qua là 27 đô la và mӭc giá thấp nhất và cao nhất mà công ty đã bán đưӧc là 15 đô la và 33 đô la một cổ phiếu.” Sau đó tôi cũng chỉ ra rằng giá cổ phiếu cӫa nhiều công ty đã thay đổi rất nhiều trong một khoảng thời gian rất ngắn. Nếu xem xét giá cӫa nhӳng cổ phiếu trong khoảng thời gian 2 đến 3 năm thì mӭc độ thay đổi giá còn lớn hơn. Và đây là câu hỏi tôi thường đưa ra cho học sinh cӫa mình: Làm sao mà giá cӫa nhӳng cổ phần này lại thay đổi như vậy? Đây là nhӳng công ty lớn và rất nổi tiếng. Mỗi một công ty này đều chia quyền sở hӳu cổ phiếu có giá trị như nhau thành phần triệu (và đôi khi còn chia thành phần tӹ), cũng giống như cách mà Jason đã làm với Cӱa hàng Kẹo cao su cӫa cậu ta. Ban đầu các công ty bán cổ phiếu cӫa mình cho công chúng (cho cả các cá nhân và nhӳng công ty đầu tư lớn có danh tiếng). Sau đó, nhӳng người mua nhӳng cổ phiếu này đưӧc tӵ do bán cho nhӳng người có nhu cầu mua chúng. Mỗi ngày tờ báo liệt kê tên cӫa hàng nghìn công ty và mӭc giá mà mọi người mua và bán quyền sở hӳu cổ phiếu cӫa mỗi công ty. Nhӳng phiên giao dịch lặp đi lặp lại để sở hӳu nhӳng cổ phiếu này đưӧc thӵc hiện ở nhiều địa điểm khác nhau và thông qua các mạng lưới máy tính. Chӭng nhận nhӳng cổ phiếu sở hӳu này đưӧc gọi là cổ phiếu và các hoạt động mua bán chúng đưӧc diễn ra trên thị trường cổ phiếu. Một công ty lớn như IBM hay General Motors có thể chia vốn chӫ sở hӳu thành hàng tӹ cổ phiếu bằng nhau. Điều đó có nghĩa là nếu tại một thời điểm trong một năm bạn có thể mua một cổ phiếu cӫa công ty General Motors với giá 30 đô la (ví dө chúng ta giả định rằng quyền sở hӳu cӫa công ty General Motors đưӧc chia thành 1 tӹ phần bằng nhau hay gọi là 1 tӹ cổ phiếu) thì giá để mua toàn bộ công ty (tất cả 1 tӹ cổ phiếu) sẽ là 30 tӹ đô la. Tuy nhiên, nếu tại một thời điểm nào đó trong năm, bạn có thể mua với giá 60 đô la một cổ phiếu trong General Motors thì cái giá để có thể mua toàn bộ công ty này sẽ là 60 tӹ đô la. Một lần nӳa tôi lại đặt ra câu hỏi: làm sao mà giá cӫa nhӳng cổ phiếu hay cổ phiếu này lại thay đổi như vậy? Giá trị cӫa General Motors, một công ty ô tô lớn nhất ở Bắc Mӻ lại có thể thay đổi nhiều đến như vậy trong cùng một năm? Một công ty có trị giá 30 tӹ đô la và sau đó một vài tháng đã có giá trị 60 tӹ đô la? Nhӳng công ty này đã bán đưӧc gấp đôi số lưӧng xe ô tô, kiếm đưӧc số tiền lãi gấp đôi hay tiến hành kinh doanh theo hướng nào đó cӵc kỳ khác biệt khiến cho có sӵ thay đổi lớn về mặt giá trị như thế này chăng? Tất nhiên nhӳng điều nêu trên đều có thể xảy ra. Nhưng thế còn nhӳng thay đổi mạnh về giá cӫa công ty IBM, Abercrombie & Fitch hay General Electric thì sao? Mỗi năm ở hầu hết nhӳng công ty này đều xảy ra sӵ việc nào đó khiến cho giá trị cӫa chúng thay đổi mạnh đến vậy? Cần lưu ý rằng hàng năm các kết quả này đều tương tӵ như nhau. Đối với nhӳng công ty mà sinh viên cӫa tôi đã nhắc đến thì sӵ biến động giӳa mӭc giá cao và mӭc giá thấp trong vòng một năm là rất lớn. Điều này có ý nghĩa không? Để tiết kiệm thời gian trên lớp (do tôi chỉ có khả năng tập trung trong một thời gian rất ngắn) nên tôi thường nói luôn câu trả lời. Không! Giá trị cӫa hầu hết các công ty đều không thay đổi nhanh chóng tӯ mӭc giá thấp lên mӭc giá cao hay ngưӧc lại tӯ mӭc giá cao xuống mӭc giá thấp trong nhiều năm hay trong một năm. Ngưӧc lại, điều hiển nhiên là giá trị cӫa nhӳng cổ phiếu ở hầu hết các công ty giao động mạnh trong một năm hay trong nhiều năm. Tất cả nhӳng gì bạn cần làm là hãy nhìn xem nhӳng gì mà báo chí viết có đúng không. Vì vậy, tôi hỏi nhӳng sinh viên thông minh, lanh lӧi cӫa mình giải thích tại sao lại như vậy. Tại sao giá tiền cӫa nhӳng công ty này lại biến động mạnh như vậy chỉ trong một năm trong khi giá trị cӫa nhӳng công ty này lại không thay đổi nhiều? Ồ, đó là một câu hỏi hay vì thế thường thì tôi sẽ để sinh viên cӫa mình dành thời gian đưa ra nhӳng giả thuyết và lời giải thích phӭc tạp. Thӵc tế thì đây là một câu hỏi hay mà các giáo sư thường dӵa vào đó để phát triển việc nghiên cӭu trong các lĩnh vӵc xã hội, toán học hay kinh tế và cố gắng giải thích vì sao lại như vậy. Thậm chí có một điều tưởng như không thể tin đưӧc đó là hầu hết nhӳng công trình nghiên cӭu tại các trường đại học lại có liên quan đến nhӳng giả thuyết như là tại sao nhӳng thӭ rõ ràng là không hề có ý nghĩa song thӵc ra lại rất có ý nghĩa. Bạn phải thӵc sӵ thông minh mới giải thích đưӧc vấn đề này. Tại sao hàng năm giá cổ phiếu lại biến động mạnh đến vậy trong khi rõ ràng là giá trị cӫa công ty lại ít thay đổi? Đây là cách mà tôi giải thích cho sinh viên cӫa mình: Ai biết và ai quan tâm đến vấn đề này? Có thể có nhiều người quá khờ khạo. Có thể là do chúng ta rất khó đoán tiền lãi sau này cӫa các công ty. Có thể là chúng ta rất khó quyết định tӹ lệ lãi là bao nhiêu thì hӧp lý cho giá mua mà chúng ta đã bỏ ra. Có thể đôi khi do mọi người đang trong tâm trạng hơi thất vọng một chút nên không muốn mua với số lưӧng nhiều. Nhưng có thể ai đó quá phấn khích sẵn sàng trả giá cao. Cũng có thể người ta đơn giản là hài lòng chấp nhận mӭc giá cao do họ dӵ tính tiền lãi thu về trong tương lai sẽ cao hay đưa ra mӭc giá thấp do dӵ đoán rằng mӭc giá cӫa cổ phiếu đó về sau sẽ thấp. Nhưng như tôi đã nói, có thể có nhiều người quá ngờ nghệch nhưng lại máu mê (đây là nguyên nhân mà tôi thấy đúng nhất). Có một thӵc tế là tôi thӵc sӵ không hiểu tại sao mọi người sẵn sàng mua và bán cổ phiếu cӫa hầu hết các công ty với nhӳng mӭc giá chênh lệch nhau rất lớn chỉ trong một thời gian rất ngắn. Tôi phải hiểu là họ đã làm như vậy. Tại sao điều này lại có ích? Hãy nghĩ đến trường hӧp này. Hãy tưởng tưӧng rằng bạn tính toán một công ty (ví dө như Cӱa hàng Kẹo cao su cӫa Jason chẳng hạn) có giá tӯ 10 đến 12 đô la một cổ phiếu và ở các thời điểm khác nhau trong năm, giá cổ phiếu cӫa công ty này có thể ở mӭc 6 đô la đến 11 đô la. Nếu bạn tӵ tin với nhӳng tính toán về giá trị cӫa công ty này thì khi phải đưa ra quyết định có nên mua cổ phiếu khi giá cӫa nó ở mӭc gần 11 đô la hay không quả là không dễ chút nào. Nhưng khi giá cổ phiếu cӫa công ty này trong suốt một năm ở mӭc gần 6 đô la thì việc bạn quyết định có nên mua hay không lại trở nên dễ dàng hơn nhiều. Ở mӭc giá 6 đô la một cổ phiếu, nếu việc bạn tính toán giá trị cӫa nó gần đúng thì bạn sẽ mua cổ phiếu trong Cӱa hàng Kẹo cao su cӫa Jason chỉ với giá 50 hoặc 60 xu trên một đô la (hay 50% hoặc 60% so với giá trị thӵc cӫa nó.) Một trong nhӳng nhà tư tưởng và chuyên gia về thị trường cổ phiếu vĩ đại nhất, Benjamin Graham đã nghiên cӭu theo cách này. Hãy tưởng tưӧng bạn có quyền sở hӳu một số cổ phiếu cӫa một công ty và bạn có đối tác tên là Mr Thị Trường. Mr. Thị trường thường có xu hướng thay đổi mạnh. Hàng ngày, ông ta đề nghị mua cổ phiếu cӫa bạn trong công ty hoặc bán cho bạn cổ phiếu cӫa ông ta với một mӭc giá nào đó. Mr. Thị trường luôn luôn cho bạn toàn quyền quyết định và hàng ngày bạn có quyền lӵa chọn. Bạn có thể bán cổ phiếu cho Mr. Thị trường với giá mà ông ta đưa ra, bạn có thể mua cổ phiếu cӫa ông ta với giá ông ta nêu hoặc bạn không giao dịch gì cả. Mr. Thị trường đôi khi trong tâm trạng vui vẻ nên ông ta thường đưa ra mӭc giá cao hơn rất nhiều so với giá trị thӵc cӫa nó. Trong nhӳng ngày như thế này, bạn có thể bán cho Mr. Thị trường cổ phiếu cӫa bạn tại công ty. Vào nhӳng ngày khác khi ông ta không đưӧc vui thì ông ta chỉ chấp nhận mӭc giá thấp. Vào nhӳng ngày này bạn có thể muốn tận dөng lời đề nghị có vẻ dại dột cӫa Mr. Thị trường để ông ta bán cho bạn nhӳng cổ phiếu đang ở mӭc giá thấp này và bạn sẽ mua cổ phiếu cӫa ông ta ở công ty. Nếu mӭc giá mà Mr. Thị trường đưa ra không quá cao hoặc không quá thấp so với giá trị thӵc cӫa công ty đó thì bạn rất có lý khi không đưa ra quyết định mua hay bán gì cả. Trong thế giới cӫa thị trường cổ phiếu thì đó chính là nhӳng khả năng xảy ra. Thị trường cổ phiếu là Mr Thị trường. Nếu theo như tin tӭc hàng ngày, General Motors đang bán với mӭc giá 37 đô la một cổ phiếu thì bạn sẽ có ba sӵ lӵa chọn: Bạn có thể mua cổ phiếu cӫa General Motors với mӭc giá 37 đô la một cổ phiếu, và cũng có thể bán cổ phiếu cӫa mình tại General Motors và nhận về số tiền 37 đô la cho mỗi cổ phiếu cӫa mình hoặc bạn có thể không giao dịch gì cả. Nếu bạn nghĩ rằng GM thӵc sӵ có giá là 70 đô la một cổ phiếu thì bạn có thể cho rằng mӭc giá 37 đô la một cổ phiếu thӵc là một cái giá quá thấp và do vậy bạn quyết định mua thêm một số cổ phiếu nӳa. Nếu bạn nghĩ GM thӵc sӵ chỉ có giá là 30 đô la hoặc 35 đô la một cổ phiếu (và bạn lại đang nắm giӳ một số cổ phiếu) thì có thể bạn quyết định bán cho “Mr. Thị trường” với giá 37 đô la. Nếu bạn nghĩ mỗi cổ phiếu cӫa General Motors có giá khoảng tӯ 40 đô la đến 45 đô la thì bạn sẽ không quyết định làm gì cả. Với mӭc giá 37 đô la một cổ phiếu thì đó không phải là cái giá tốt để bạn mua hay bán. Tóm lại, không phải lúc nào bạn cũng buộc phải giao dịch. Chính bạn lӵa chọn việc giao dịch chỉ khi giá mà Mr. Thị trường đưa ra rất thấp (có thể tại thời điểm này bạn sẽ quyết định mua thêm một số cổ phiếu nӳa) hoặc cӵc kỳ cao (lúc này bạn có thể cân nhắc việc bán ra một số cổ phiếu cho Mr Thị Trường.) Theo Graham, quá trình mua cổ phiếu cӫa một công ty chỉ khi mӭc giá cӫa cổ phiếu đó thấp hơn so với giá thӵc cӫa nó mới là cách đầu tư có biên độ an toàn cao. Sӵ khác nhau giӳa giá trị ước tính cӫa bạn trên mỗi cổ phiếu, ví dө là 70 đô la và mӭc giá mà bạn mua cổ phiếu đó là 37 đô la đưӧc coi là bạn đã đầu tư nhưng với mӭc độ an toàn cao. Nếu việc tính toán giá trị cổ phiếu cӫa một công ty như General Motors ban đầu là quá cao hoặc ngành sản xuất ô tô trở nên sa sút hơn sau khi bạn đã mua cổ phiếu ở đây thì mӭc độ an toàn trong giá mua ban đầu cӫa bạn vẫn có thể giúp bạn không bị mất tiền. Ngay cả nếu dӵ tính ban đầu cӫa bạn về giá trị hӧp lý là 70 đô la nhưng thӵc ra thì 60 đô la hoặc thậm chí là 50 đô la một cổ phiếu là nhӳng con số gần với giá trị thӵc cӫa nó thì việc mua với mӭc giá 37 đô la sẽ đӫ an toàn để đảm bảo rằng bạn vẫn có thể kiếm đưӧc khoản tiền lãi cho vө đầu tư ban đầu cӫa mình. Graham tính toán rằng luôn luôn sӱ dөng nguyên tắc biên độ an toàn khi quyết định xem liệu có nên mua cổ phiếu cӫa một công ty tӯ một đối tác gàn dở như Mr. Thị trường hay không luôn là một điều bí mật để có thể kiếm đưӧc nhӳng khoản tiền lãi tӯ việc đầu tư an toàn và đáng tin cậy. Thӵc tế thì hai khái niệm này - đòi hỏi có tӹ lệ an toàn khi bạn đầu tư mua cổ phiếu và coi thị trường cổ phiếu như một đối tác giống như Mr. Thị trường - đã đưӧc một số nhà đầu tư vĩ đại nhất mọi thời đại áp dөng và đạt đưӧc nhiều thành công rӵc rӥ. Nhưng khoan đã! Vẫn có một vấn đề ở đây. Trước tiên, như chúng ta đã thảo luận, làm thế nào để bạn biết công ty mà bạn đang định đầu tư có đáng giá không? Nếu bạn không thể xác định đưӧc giá trị hӧp lý cӫa công ty đó thì bạn không thể chia con số đó cho số lưӧng cổ phiếu hiện công ty đang có và bạn không thể tính toán đưӧc giá trị hӧp lý cho một cổ phiếu là bao nhiêu. Ngay cả nếu một ngày nào đó cổ phiếu cӫa General Motors có giá bán là 30 đô la và 60 đô la sau vài tháng thì bạn cũng không biết trong hai giá này giá nào là giá rẻ và giá nào là giá đắt hoặc cả hai giá đều rẻ hay cả hai giá đều đắt! Tóm lại, tӯ nhӳng điều mà chúng ta vӯa học, bạn sẽ không biết một cái giá hời nếu tӵ nhiên nó xuất hiện. Thӭ hai, nếu bạn tính toán một mӭc giá hay một khoảng giá hӧp lý cho một công ty thì làm sao bạn có thể biết đưӧc liệu dӵ đoán cӫa bạn có đúng không hay thậm chí là có gần đúng không? Nên nhớ rằng trong quá trình tính toán giá trị cӫa một công ty, tất cả nhӳng điều bạn phải làm đó là hãy tính toán và ước tính thật nhiều. Nhӳng dӵ tính này bao gồm việc ước đoán xem tiền lãi thu về cӫa công ty trong nhiều năm tới. Đây là việc khó khăn mà ngay cả nhӳng chuyên gia cũng gặp khó khăn. Thӭ ba, như chúng ta vӯa mới đề cập đến, có vô số nhӳng người chăm chỉ, thông minh này đang cố gắng tính toán. Không chỉ nhӳng nhà phân tích thị trường cổ phiếu mà cả nhӳng nhà đầu tư chuyên nghiệp - nhӳng người dành hết thời gian cӫa mình cố gắng tính toán xem công ty đó có đáng để mình đầu tư vào hay không? Ngay cả nếu tôi có thể thӵc sӵ chỉ cho bạn cách đầu tư như thế nào thì nhӳng người thông minh, có kiến thӭc và có kinh nghiệm lại không làm đưӧc công việc này tốt hơn bạn sao? Chẳng lẽ nhӳng người này lại không buôn bán giao dịch khi nhận thấy nhӳng món hời trước khi bạn kịp làm điều gì đó? Làm cách nào để bạn có thể cạnh tranh đưӧc với họ? Tất cả nhӳng điều bạn cần làm đó là mua quyển sách này - một cuốn sách viết rằng ngay cả trẻ em (tất nhiên cả thanh niên) có thể học cách kiếm đưӧc khoản tiền lớn trên thị trường cổ phiếu. Điều này có ý nghĩa không? Bạn có thӵc sӵ có cơ hội cho mình không? Vâng, một người bình thường có thể bắt đầu cảm thấy mình hơi dại dột một chút. Nhưng bạn đã trả tiền để có đưӧc một cuốn sách hay! Bạn chỉ mới biết đến một số quân bài trong cả một bộ bài đầy đӫ. Vì thế, ít nhất chúng ta cũng còn nhiều thӭ để làm. Dù bạn đã sẵn sàng hay chưa thì đây là kết luận cho chương này: 1. Giá cổ phiếu biến động mạnh mẽ trong một thời gian rất ngắn. Điều này không có nghĩa là giá trị thӵc cӫa công ty này thay đổi lớn trong thời gian đó. Trên thӵc tế, thị trường cổ phiếu hoạt động rất giống như một gã điên khùng tên là Mr. Thị Trường. 2. Mua cổ phiếu cӫa một công ty với giá thấp hơn so với giá ước tính cӫa bạn là một ý tưởng hay. Mua cổ phiếu với giá thấp hơn nhiều so với giá trị thӵc cӫa nó sẽ giúp bạn có biên độ đầu tư an toàn và chắc chắc đem lại lӧi nhuận cho bạn. 3. Tӯ nhӳng gì chúng ta vӯa học, bạn sẽ không biết đưӧc cổ phiếu có giá hời nếu như nó đến với bạn. 4. Bạn chỉ mới biết đến một số quân bài, chӭ chưa biết đến cả bộ bài vì vậy hãy tiếp tөc đọc các chương tiếp theo cӫa cuốn sách này. CHƯƠNG 5 Tôi yêu điện ảnh và bộ phim The Karate Kid là một trong nhӳng bộ phim mà tôi thích. Tất nhiên là tôi thích bất cӭ loại hình nghệ thuật nào có cảnh ăn bỏng ngô và kẹo. Nhưng có một cảnh trong bộ phim này đặc biệt có ý nghĩa đối với tôi. Trong bộ phim, thầy giáo dạy môn karate đã lớn tuổi là ông Miyagi có nhiệm vө dạy cho một em học sinh mới tên là Daniel cách chiến đấu. Daniel là một cậu học sinh mới vào trường và thường bị một nhóm du côn đã học karate trêu chọc. Daniel hy vọng rằng học karate sẽ giúp cậu đánh lại đưӧc nhӳng kẻ đã trêu chọc mình và giành đưӧc cô gái trong mơ cӫa cậu. Nhưng thay vì dạy cho cậu học karate, ông Miyagi lại bắt Daniel làm việc - đánh bóng xe ô tô bằng sáp, sơn tường và đánh bóng sàn nhà bằng cát. Sau một loạt nhӳng cảnh chiếu cậu bé Daniel tội nghiệp phải làm việc cật lӵc - đánh bóng ô tô, sơn tường và đáng bóng sàn thì cậu bé cho rằng nhӳng việc mình làm đã đӫ. Cậu gặp ông Miyagi và nói thẳng: “Tại sao em lại mất thời gian vào làm nhӳng việc vớ vẩn đấy, nhӳng việc dành cho người giúp việc trong khi đó lẽ ra thầy nên dạy em học karate?” Ông Miyaga cho Daniel đӭng trước mình và bắt đầu đấm đá bất thình lình vào cậu bé trong khi kêu lên: “Đánh đi!!!!!!” Daniel né nhӳng cú đánh đó bằng nhӳng cú xoay mình mà cậu đã học đưӧc tӯ việc ngồi đánh bóng xe ô tô trong nhiều giờ đồng hồ. Tiếp theo, ông Miyagi tung ra một cú đấm sau khi kêu lên: “Sơn hàng rào”. Một lần nӳa, Daniel lại tránh đưӧc cú đấm này nhờ cậu sӱ dөng việc cúi lên cúi xuống khi sơn hàng rào. Tương tӵ như vậy, ông Miyagi lại tung ra cú karate nhưng Daniel đã chặn lại đưӧc và ngồi xuống, nhӳng động tác này cậu đã quen khi lau sàn nhà. Bằng việc học một số kӻ thuật đơn giản mà Daniel đã vô tình trở thành một người điêu luyện trong môn karate. Ở nhӳng bộ phim hay, khán giả thường sẵn sàng chấp nhận nhӳng điều mình nghi ngờ. Nói cách khác, chúng ta đều biết rằng Ralph Macchio, nhân vật đóng vai Daniel trong phim, không thӵc sӵ sӱ dөng nhӳng phương pháp như trên để bảo vệ mình trong nhӳng hẻm tối. Ngoài đời, trước khi có thể né đưӧc nhӳng cú ra đòn cӫa ông Miyagi thì Macchino có thể đã trúng đòn và ngã xuống đất. Nhưng khi đưӧc đưa lên phim, chúng ta luôn sẵn sàng tin rằng nhӳng phương pháp đơn giản cӫa ông Miyagi thӵc sӵ đem lại hiệu quả. Tôi cũng sẽ đưa ra nhӳng tình huống khiến bạn phải nghi ngờ một chút. Không phải vì nhӳng gì bạn đang học không có ý nghĩa. Ngưӧc lại, hai khái niệm trong chương này rất đơn giản và rõ ràng. Chính bởi vì hai khái niệm này rất cơ bản nên bạn cần phải có thời gian để tin rằng nhӳng phương pháp đơn giản như vậy sẽ giúp bạn trở thành một chuyên gia trên thị trường cổ phiếu. Nhưng hãy tập trung hơn nӳa, và tôi hӭa là sau này bạn sẽ không phải nhận một cú đập vào đầu. Khi chúng ta nhắc đến Jason, người hùng trong câu chuyện cӫa chúng ta thì chúng ta sẽ nhớ lại lời đề nghị rất thú vị cӫa cậu. Lời đề nghị cӫa cậu thật đơn giản: chúng ta có muốn mua một phần trong chuỗi nhӳng cӱa hàng bán kẹo cao su hiện đang thành công cӫa Jason hay không? (Bạn muốn một vài cái, bạn biết bạn muốn một vài cái…). Nhưng cho dù Jason có muốn bán cho chúng ta một phần công việc kinh doanh cӫa cậu ta đến đâu đi chăng nӳa thì việc chúng ta quyết định có mua hay không không hề đơn giản. Nhưng khi nhìn vào bảng kê khai thu nhập mà Jason đã cung cấp cho chúng ta thì hóa ra trong năm ngoái, chuỗi 10 cӱa hàng bán kẹo cao su cӫa Jason đã kiếm đưӧc 1,2 triệu đô la - một con số khá ấn tưӧng. Do Jason chia công ty cӫa mình thành 1 triệu cổ phiếu khác nhau nên mỗi cổ phiếu sẽ đưӧc hưởng 1,20 đô la trên lӧi nhuận (1.200.000 chia cho 1.000.000 cổ phiếu). Giá Jason chào bán một cổ phiếu là 12 đô la, điều đó có nghĩa là dӵa trên tiền lãi năm ngoái thì cӱa hàng kẹo cao su cӫa Jason sẽ đem lại cho chúng ta 10% tiền lãi cho mỗi cổ phiếu trị giá 12 đô la mà chúng ta đã mua (1,20 đô la chia cho 12 đô la bằng 10%). 10% tiền lãi, đưӧc tính bằng cách lấy tiền lãi trên mỗi cổ phiếu cӫa một năm chia cho giá cổ phiếu, đưӧc gọi là % lӧi tӭc thu đưӧc tính trên cổ phiếu. Sau đó, chúng ta sẽ so sánh % lӧi tӭc thu đưӧc tính trên cổ phiếu 10% chúng ta nhận đưӧc tӯ việc đầu tư vào công ty cӫa Jason với tӹ lệ 6% chúng ta có thể kiếm đưӧc tӯ việc đầu tư mua trái phiếu thời hạn 10 năm cӫa chính phӫ Mӻ mà không phải gánh chịu bất kỳ rӫi ro nào. Chúng ta có thể dễ dàng kết luận rằng việc kiếm đưӧc 10% tiền lãi sẽ tốt hơn rất nhiều so với 6%. Mặc dù phân tích này có vẻ đơn giản nhưng tất nhiên ẩn chӭa bên trong nó là rất nhiều khó khăn. Thӭ nhất, chuỗi cӱa hàng kẹo cao su cӫa Jason đã kiếm đưӧc số tiền lãi 1,20 đô la một cổ phiếu trong năm qua. Tiền lãi cӫa năm tới có thể hoàn toàn khác so với tiền lãi cӫa năm nay. Nếu năm tới, công ty cӫa Jason lãi đưӧc ít hơn 1,20 đô la thì chúng ta sẽ không lãi đưӧc 10% cho khoản đầu tư đã bỏ ra và có lẽ chúng ta nên bằng lòng với tӹ lệ 6% tiền lãi mà trái phiếu chính phӫ đem lại. Thӭ hai, ngay cả nếu công ty cӫa Jason kiếm đưӧc số tiền lãi là 1,20 đô la hoặc có thể nhiều hơn cho một cổ phiếu trong năm tới thì đó cũng chỉ là một năm. Làm sao chúng ta có thể biết đưӧc nhӳng cӱa hàng cӫa Jason có thể kiếm đưӧc bao nhiêu trong nhӳng năm tiếp theo? Có thể con số này sẽ lớn hơn 1,20 đô la một cổ phiếu nhưng cũng có thể ít hơn và như vậy thì chúng ta có thể nhận đưӧc tӹ lệ tiền lãi ít hơn tӹ lệ 6% mà chúng ta sẽ kiếm đưӧc không rӫi ro khi đầu tư vào trái phiếu chính phӫ. Cuối cùng, ngay cả nếu chúng ta đưa ra nhӳng nhận định về tiền lãi sau này thì liệu chúng ta có đӫ tӵ tin để kết luận rằng dӵ đoán cӫa chúng ta sẽ đúng? Tóm lại, tất cả nhӳng vấn đề này đều đưa đến một kết luận: Rất khó có thể dӵ đoán đưӧc thị trường (tương lai). Nếu chúng ta không thể dӵ đoán đưӧc tiền lãi mà công ty có thể kiếm đưӧc trong tương lai thì chúng ta sẽ rất khó tính đưӧc giá trị cӫa công ty đó. Nếu chúng ta không tính đưӧc giá trị cӫa công ty đó thì ngay cả nếu Mr. Thị trường trở nên khờ khạo chào cho chúng ta nhӳng giá rẻ bất ngờ không thể tin đưӧc thì chúng ta cũng không nhận ra đưӧc cơ hội đó. Nhưng thay vì tập trung vào nhӳng thӭ mà chúng ta không biết thì chúng ta hãy cùng nghiên cӭu vào nhӳng điều mà chúng ta biết rõ. Như chúng ta đã vӯa đề cập, năm ngoái chuỗi cӱa hàng bán kẹo cao su cӫa Jason kiếm đưӧc 1,20 đô la tiền lãi cho mỗi cổ phiếu. Với giá 12 đô la một cổ phiếu, % lӧi tӭc thu đưӧc tính trên cổ phiếu sẽ bằng 1,20 đô la chia cho 12 đô la, tӭc là 10%. Nhưng nếu nhӳng cӱa hàng này cӫa Jason kiếm đưӧc 2,40 đô la một cổ phiếu trong năm ngoái thì sao? Nếu chúng ta vẫn mua một cổ phiếu với giá 12 đô la thì sao? Chúng ta sẽ thu đưӧc bao nhiêu % lӧi tӭc tính trên cổ phiếu? Vậy thì ta sẽ lấy 2,40 đô la chia cho 12 đô la đưӧc 20%. Do vậy nếu năm ngoái công ty cӫa Jason kiếm đưӧc 2,40 đô la tiền lãi cho mỗi cổ phiếu và giá cӫa một cổ phiếu là 12 đô la thì % lӧi tӭc thu đưӧc tính trên cổ phiếu sẽ là 20%. Nếu tiền lãi cho mỗi cổ phiếu tăng lên là 3,60 đô la và giá bán cӫa mỗi cổ phiếu vẫn là 12 đô la thì % lӧi tӭc thu đưӧc tính trên cổ phiếu thu về sẽ tăng lên là 30%. Mọi thӭ có vẻ trở nên đơn giản hơn. Bây giờ bạn cần tập trung hơn nӳa bởi vì có hai điểm chính đưӧc đề cập trong chương này và sau đây sẽ là câu hỏi và việc trả lời câu hỏi này sẽ quyết định bạn có hiểu vấn đề thӭ nhất hay không. Giả sӱ mọi thӭ đều như nhau, nếu bạn mua một cổ phiếu cӫa Jason với giá 12 đô la thì bạn muốn nhận đưӧc khoản tiền lãi nào? Bạn muốn cӱa hàng cӫa Jason kiếm đưӧc lӧi tӭc một cổ phiếu là 1,20 đô la, 2,40 đô la hay 3,60 đô la trong năm ngoái? Hay nói cách khác, bạn thích lӧi tӭc nhận đưӧc tính trên tiền lãi cӫa năm ngoái là 10%, 20% hay 30%? Hãy thӱ tính toán xem. Nếu bạn cho rằng 30% tốt hơn 20% và 10% thì câu trả lời đó hoàn toàn đúng. Đó chính là điểm mấu chốt - bạn muốn có mӭc tiền lãi cao hơn là thấp, bạn muốn công ty mà mình bỏ vốn sẽ kiếm đưӧc số tiền nhiều hơn so với số tiền bạn đã đầu tư vào. Như thế thì vấn đề cũng không quá khó. Nhưng sau đây tôi sẽ đề cập đến vấn đề thӭ hai cӫa chương này, vấn đề này cũng sẽ hơi khác so với vấn đề thӭ nhất (nếu không tôi sẽ tiếp tөc nói về cùng một vấn đề hai lần và như vậy sẽ khiến bạn mất thời gian và tôi sẽ không làm như thế trӯ khi tôi cho nó vào trong ngoặc kép). Vấn đề thӭ nhất liên quan đến giá cả - chúng ta sẽ kiếm đưӧc bao nhiêu lӧi nhuận tương ӭng với giá mua. Hay nói cách khác, giá mua đó có hời không? Nhưng bên cạnh giá cả, chúng ta cũng muốn biết bản chất cӫa công ty đó như thế nào. Tóm lại, chúng ta đang mua cổ phiếu cӫa một công ty hoạt động tốt hay một công ty hoạt động kém? Tất nhiên, chúng ta có thể định nghĩa một công ty hoạt động tốt hay kém theo nhiều cách khác nhau. Ở nhӳng cách này, chúng ta có thể xem xét chất lưӧng sản phẩm hay dịch vө cӫa công ty, sӵ trung thành cӫa khách hàng đối với công ty, giá trị thương hiệu cӫa công ty đó, hiệu quả hoạt động cӫa công ty, tài năng quản lý cӫa lãnh đạo, mặt mạnh cӫa các đối thӫ cӫa công ty đó hay triển vọng kinh doanh lâu dài cӫa nó. Rõ ràng rằng bất kỳ tiêu chí nào trên đấy, đơn lẻ hay kết hӧp với nhӳng tiêu chí khác đều có ích trong việc đánh giá xem liệu chúng ta có đang đầu tư vào một công ty làm ăn tốt hay làm ăn kém đây. Tất cả nhӳng đánh giá này cũng thường có cả việc đưa ra nhӳng dӵ đoán, tính toán về triển vọng công ty đó. Như chúng ta đã nhất trí ở trên, đây là một việc khá khó khăn. Vì thế việc nghiên cӭu một số điều mà chúng ta đã biết một lần nӳa lại đóng vai trò quan trọng. Trên thӵc tế chúng ta sẽ không đưa ra một dӵ đoán nào cả. Thay vào đó, chúng ta hãy cùng quan sát nhӳng gì đã xảy ra trong năm qua. Ví dө, sẽ thế nào nếu chúng ta phát hiện ra rằng Jason đã tiêu hết 400.000 đô la để xây dӵng mỗi cӱa hàng bán kẹo cao su cӫa cậu ta (bao gồm cả kho hàng, gian hàng trưng bày…) và mỗi một cӱa hàng lãi đưӧc 200.000 đô la trong năm ngoái. Điều đó có nghĩa là, ít nhất dӵa trên kết quả kinh doanh cӫa năm ngoái, thì một cӱa hàng điển hình trong chuỗi cӱa hàng bán kẹo cao su cӫa Jason đã lãi đưӧc 200.000 đô la mỗi năm tӯ khoản đầu tư ban đầu chỉ là 400.000 đô la. Nghĩa là 50% tiền lӧi tӭc hàng năm (200.000 đô la chia cho 400.000 đô la) tính trên chi phí ban đầu để mở một cӱa hàng. Số tiền này thường đưӧc gọi là tiền lãi tính trên số vốn bỏ ra. Nếu chúng ta không biết thêm điều gì nӳa thì việc mỗi cӱa hàng kiếm đưӧc 200.000 đô la hàng năm mà chỉ mất 400.000 đô la để xây dӵng một cӱa hàng thì có vẻ như công ty đó làm ăn quá tốt. Nhưng sau đây mới đến phần khó khăn (không thӵc sӵ quá khó khăn). Điều gì sẽ xảy ra nếu Jason có một người bạn tên là Jimbo và cậu ta cũng là chӫ cӫa một chuỗi các cӱa hàng? Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có cơ hội mua một phần trong chuỗi cӱa hàng cӫa Jimbo, có tên là Just Broccoli? Điều gì sẽ xảy ra nếu Jimbo cũng mất 400.000 đô la để mở một cӱa hàng mới? Nhưng mỗi cӱa hàng này kiếm đưӧc chỉ 10.000 đô la trong năm ngoái? Một cӱa hàng kiếm đưӧc 10.000 đô la một năm trong khi đó chi phí để mở cӱa hàng đó là 400.000 đô la, như vậy nghĩa là tiền lãi một năm cӫa cӱa hàng đó chỉ là 2,5% hay 2,5% tiền lãi trên vốn. Vậy thì công ty nào làm ăn có vẻ tốt hơn? Công ty cӫa Jason - một công ty mà năm ngoái mỗi cӱa hàng kiếm đưӧc 200.000 đô la và phải mất 400.000 đô la để mở một cӱa hàng hay công ty Just Broccoli, một công ty mà năm ngoái mỗi cӱa hàng chỉ kiếm đưӧc 10.000 đô la nhưng cũng phải chi 400.000 đô la để mở mỗi một cӱa hàng đó? Hay nói cách khác, công ty nào hoạt động kinh doanh tốt hơn - công ty có đưӧc 50% tiền lãi tính trên vốn bỏ ra hay công ty kiếm đưӧc 2,5% tiền lãi cũng tính trên vốn bỏ ra? Tất nhiên câu trả lời rất rõ ràng - đó chính là điểm thӭ hai đưӧc đề cập đến trong chương này. Bạn chắc sẽ muốn đầu tư vào một công ty mà có tӹ lệ tiền lãi trên vốn lớn hơn so với công ty có tӹ lệ tiền lãi thấp hơn. Nhưng sau đây mới là vấn đề cuối cùng! Hãy ghi nhớ tôi đã nói với bạn chương này sẽ rất khó để tin như thế nào? Đó là việc chỉ sӱ dөng hai công cө đơn giản, bạn có thể trở thành “chuyên gia trên thị trường cổ phiếu?” Vâng, bạn hãy tin vào điều đó. Bạn là một chuyên gia trên thị trường cổ phiếu. Nhưng làm thế nào để trở thành một chuyên gia trên thị trường cổ phiếu? Bạn sẽ thấy ở chương tiếp theo để trở thành một chuyên gia trên thị trường cổ phiếu thì bạn cần đầu tư vào nhӳng công ty làm ăn tốt (nhӳng công ty mà có tӹ lệ tiền lãi tính trên vốn cao) và mua cổ phiếu ở nhӳng công ty này với giá hời (mӭc giá mà sẽ đem lại cho bạn tiền lãi thu về cao) thì bạn sẽ mua đưӧc rất nhiều cổ phiếu cӫa nhӳng công ty mà Mr. Thị trường quyết định bán đi. Bạn cũng có thể có đưӧc khoản tiền lãi thu về lớn hơn cả nhӳng người đầu tư chuyên nghiệp giỏi nhất (bao gồm cả nhӳng chuyên gia thông minh nhất mà tôi biết). Bạn có thể kiếm đưӧc khoản tiền lãi lớn nhất và sẽ có kết quả kinh doanh tốt nhất. Thӵc tế bạn có thể kiếm đưӧc khoản tiền gấp đôi so với khoản tiền lãi tính trung bình cӫa thị trường cổ phiếu! Nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm nӳa. Bạn có thể tӵ mình làm đưӧc tất cả nhӳng điều này. Bạn có thể đầu tư mà tӹ lệ rӫi ro thấp. Bạn có thể đầu tư vào một công ty mà không phải đưa ra nhӳng dӵ đoán. Bạn có thể đưa ra quyết định đầu tư vào một công ty nào đó chỉ bằng cách tuân theo một công thӭc đơn giản mà công thӭc này lại sӱ dөng hai khái niệm cơ bản bạn vӯa mới học ở chương này. Bạn có thể áp dөng nó trong suốt thời gian còn lại trong cuộc đời hoạt động kinh doanh cӫa mình và bạn có thể sӱ dөng công cө đó chỉ sau khi bạn chắc chắc rằng nó sẽ phát huy hiệu quả. Khó tin đúng không? Nhiệm vө cӫa tôi là chӭng minh điều đó. Việc bạn cần làm là dành thời gian để đọc và để hiểu rằng lý do duy nhất khiến cho phương pháp đơn giản này phát huy hiệu quả đó là nó hoàn toàn có nghĩa. Nhưng như thường lệ, trước tiên chúng ta sẽ tổng kết chương này: 1. Trả một cái giá hời khi mua một cổ phiếu ở một công ty là điều bạn nên làm. Bạn có thể áp dөng bằng cách mua cổ phiếu cӫa công ty có lãi nhiều hơn là lãi ít trên giá mà bạn phải bỏ ra để mua nó. Hay nói cách khác, khoản tiền lãi kiếm đưӧc cao hơn sẽ tốt hơn khoản tiền lãi kiếm đưӧc thấp hơn. 2. Mua cổ phiếu cӫa một công ty làm ăn phát đạt sẽ tốt hơn mua cổ phiếu cӫa một công ty làm ăn kém. Có một cách bạn nên áp dөng đó là mua cổ phiếu tại công ty thu về lӧi nhuận trên vốn đầu tư lớn hơn hơn là mua cổ phiếu cӫa công ty có lӧi nhuận trên vốn đầu tư nhỏ hơn. Nói cách khác công ty mà có khả năng kiếm đưӧc tiền lãi trên vốn nhiều hơn sẽ tốt hơn cho đầu tư so với công ty có tiền lãi trên vốn ít hơn. 3. Kết hӧp cả điều 1 và điều 2 thì mua cổ phiếu tại nhӳng công ty kinh doanh tốt với mӭc giá hời sẽ là bí quyết để bạn kiếm đưӧc nhiều tiền. Và một điều quan trọng nhất, 4. Không đưa tiền cho nhӳng gã kiểu như Jimbo. Trong thӵc tế, trӯ khi Jimbo cho rằng nhӳng cӱa hàng Just Broccoli cӫa cậu ta kiếm đưӧc nhiều hơn trong nhӳng năm tiếp theo (một giả thiết có tính chất đưa ra dӵ đoán tương lai), thì vì việc kinh doanh cӫa Jimbo không tốt và cậu ta lẽ ra không nên mở nhӳng cӱa hàng Just Broccoli cӫa mình. Nếu cậu ta phải lӵa chọn, một là bỏ ra 400.000 đô la để mở một cӱa hàng mới và cӱa hàng này chỉ thu về đưӧc 2,5% tiền lãi tính trên số vốn mà cậu ta đã bỏ ra và hai là mua trái phiếu chính phӫ không hề chӭa đӵng rӫi ro mà cậu vẫn kiếm đưӧc 6% tiền lãi hàng năm thì việc mở cӱa hàng có ý nghĩa gì nӳa? Nếu cӭ mở cӱa hàng Just Broccoli thì coi như là cậu ta đã ném tiền qua cӱa số rồi! (ngay cả nếu cậu ta kiếm đưӧc 2,5% tiền lãi ở một cӱa hàng mới thì thӵc tế là cậu ta đã mất đi 3,5% cậu ta có thể kiếm đưӧc thêm tӯ một việc làm rất đơn giản là mua trái phiếu chính phӫ Mӻ mà lại không sӧ rӫi ro gì.) CHƯƠNG 6 Chúng ta đã sẵn sàng với công thӭc kỳ diệu! Tất nhiên, bạn có thể vẫn nghĩ rằng công thӭc không có tác dөng hoặc rất khó áp dөng nó hoặc cuốn sách đề cập đến công thӭc này có điều gì đó không bình thường. Nhưng nếu bạn cho rằng sӱ dөng công thӭc này sẽ tốt hơn thì ngay cả Benjamin Graham vĩ đại, một trong nhӳng nhà tiên phong có ảnh hưởng và đưӧc kính trọng nhất trong lĩnh vӵc đầu tư, người giới thiệu cho chúng ta các khái niệm về Mr. Thị trường và khái niệm đầu tư an toàn cũng đã viết và sӱ dөng một công thӭc kỳ diệu cӫa riêng ông! Đúng, ông ta không gọi nó như thế (rõ ràng ông này có vẻ nghiêm trang thế nào đó). Nhưng Graham cảm thấy rằng hầu hết các nhà đầu tư riêng lẻ và ngay cả nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng phải trải qua thời kỳ khó khăn để dӵ đoán và đưa ra nhӳng lời phân tích cần thiết để đánh giá và đầu tư vào các công ty theo cách cӫa riêng họ. Graham cho rằng việc chia sẻ công thӭc đơn giản này - một công thӭc có ý nghĩa và phát huy hiệu quả trước kia sẽ giúp nhӳng nhà đầu tư cá nhân có thể đạt đưӧc nhӳng kết quả đầu tư tuyệt vời mà vẫn đảm bảo đưӧc độ an toàn cao. Nguyên tắc cӫa Graham đó là mua cổ phiếu cӫa nhӳng công ty với giá mua thӵc sӵ thấp hơn so với số tiền mà công ty thu đưӧc tӯ việc đóng cӱa công ty và bán hết nhӳng tài sản công ty với giá rẻ (ông gọi nhӳng cổ phiếu này bằng nhӳng cái tên khác nhau: nhӳng cổ phiếu có mệnh giá rẻ, cổ phiếu tài sản vãng lai ròng hay nhӳng cổ phiếu đưӧc bán với giá trị thấp hơn giá trị thanh toán). Graham nói rằng nếu một người mua cổ phiếu cӫa một nhóm gồm 20 hoặc 30 công ty với giá rẻ nhưng vẫn đáp ӭng đưӧc yêu cầu khắt khe trong công thӭc cӫa ông và cho dù họ có không tiến hành phân tích thêm nӳa thì kết quả kinh doanh vẫn sẽ rất cao. Thӵc tế Graham đã sӱ dөng công thӭc này khá thành công trong suốt hơn 30 năm đầu tư cổ phiếu cӫa mình. Tuy nhiên, công thӭc này đưӧc lập trong thời kỳ mà giá cӫa nhiều cổ phiếu khá rẻ. Trong một vài thập niên sau khi xảy ra vө sөp đổ cӫa thị trường cổ phiếu năm 1929 và tiếp theo đó là Thời kì Đại suy thoái thì việc đầu tư vào cổ phiếu đưӧc coi là một trong nhӳng ngành kinh doanh cӵc kỳ rӫi ro. Do đó hầu hết các nhà đầu tư không muốn đặt giá cao trên các cổ phiếu vì lo ngại rằng họ sẽ lại tiếp tөc mất tiền. Mặc dù công thӭc cӫa Graham tiếp tөc đưӧc sӱ dөng trong nhӳng năm tiếp theo, đặc biệt trong nhӳng giai đoạn khi giá cổ phiếu giảm sút mạnh, thì với thị trường ngày nay thường có rất ít cổ phiếu có thể đáp ӭng đưӧc nhӳng yêu cầu trong công thӭc ban đầu cӫa Graham. Với việc áp dөng thành công công thӭc cӫa mình trong rất nhiều năm, Graham cho thấy công thӭc đơn giản để phát hiện và đầu tư vào nhӳng cổ phiếu với giá rẻ có thể đem lại lӧi nhuận đầu tư chắc chắn tốt. Nếu Mr. Thị trường muốn bán cho Graham một nhóm cổ phiếu với giá thấp tới mӭc đáp ӭng đưӧc nhӳng yêu cầu khắt khe trong công thӭc cӫa ông ta thì Graham cho hay tính ở mӭc trung bình ông sẽ mua đưӧc một loạt nhӳng cổ phiếu có giá hời. Chắc chắn sẽ là hӧp lý nếu giá cӫa một số cổ phiếu ở mӭc thấp. Giá trị cổ phiếu cӫa một số công ty đáng ở mӭc thấp bởi vì nhӳng công ty này không có triển vọng phát triển trong tương lai. Nhưng nếu tính trung bình thì Graham cho rằng khi bạn áp dөng công thӭc cӫa ông, bạn có thể mua cổ phiếu với giá hời - mӭc giá thấp đến vô lý mà Mr. Thị trường đã đưa ra. Graham cho biết với việc mua một nhóm các cổ phiếu với giá hời này, các nhà đầu tư có thể kiếm đưӧc khoản tiền lãi an toàn mà không phải lo lắng về một số cổ phiếu có mӭc giá hời nhưng lại chӭa đӵng rӫi ro và bên cạnh đó họ còn không phải phân tích tӯng cổ phiếu riêng lẻ. Tất nhiên để làm đưӧc điều này chúng ta phải đối mặt với rất nhiều thӱ thách. Chúng ta có thể tiếp cận đưӧc với một công thӭc mới, công thӭc có thể vưӧt qua đưӧc mӭc trung bình cӫa nhӳng cổ phiếu khác trên thị trường mà lại có tӹ lệ rӫi ro thấp? Liệu chúng ta có thể áp dөng công thӭc nào đó mà nó không chỉ phát huy đưӧc hiệu quả trong thị trường ngày nay mà còn cho cả thị trường trong tương lai bất kể thị trường đó như thế nào? Đúng như bạn nghĩ, chúng ta có thể làm đưӧc điều đó. Thӵc tế thì bạn đã biết công thӭc đó là gì rồi! Ở chương trước chúng ta biết rằng trong điều kiện mọi thӭ đều như nhau nếu chúng ta có lӵa chọn giӳa việc mua một cổ phiếu có lӧi tӭc thu về cao và mua một cổ phiếu có lӧi tӭc thu về thấp thì tất nhiên chúng ta sẽ chọn phương án thӭ nhất. Chúng ta cũng biết rằng trong điều kiện mọi thӭ đều như nhau, nếu phải lӵa chọn mua cổ phiếu ở nhӳng công ty có lӧi nhuận trên vốn cao (công ty mà có nhӳng cӱa hàng hay nhà máy kiếm đưӧc số tiền lớn hơn so với chi phí bỏ ra để xây dӵng cӱa hàng hoặc nhà máy đó) so với mua cổ phiếu ở nhӳng công ty có lӧi nhuận trên vốn thấp (công ty có nhӳng cӱa hàng hay nhà máy kiếm đưӧc số tiền lãi thấp hơn so với chi phí bỏ ra để xây dӵng cӱa hàng hay nhà máy đó, ví dө như trường hӧp cӱa hàng Just Broccoli) thì chúng ta cũng sẽ chọn phương án thӭ nhất. Vấn đề ở chỗ đó. Bạn nghĩ điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta quyết định mua cổ phiếu ở nhӳng công ty có cả phần lӧi tӭc và lӧi nhuận trên vốn cao? Hay nói cách khác, điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta quyết định chỉ mua cổ phiếu ở nhӳng công ty hoạt động kinh doanh tốt (nhӳng công ty có lӧi nhuận trên vốn cao) nhưng chỉ khi họ bán với giá hời (với mӭc giá mà sẽ đem lại cho chúng ta khoản lӧi tӭc cao)? Điều gì sẽ xảy ra? Đó chính là: Chúng ta sẽ kiếm đưӧc rất nhiều tiền! (hay như Graham đã nói: “Lӧi nhuận kiếm đưӧc sẽ thỏa mãn chúng ta!” Nhưng có thật là việc rất đơn giản và hiển nhiên như vậy có tác dөng thӵc sӵ trong thế giới hiện thӵc cӫa chúng ta không? Để trả lời cho câu hỏi này thì có lẽ bước đầu tiên chúng ta cần làm đó là quay trở lại và xem chiến lưӧc mua cổ phiếu cӫa nhӳng công ty mạnh với mӭc giá hời đã phát huy tác dөng như thế nào trước đây. Kết quả là việc tuân thӫ theo nhӳng chiến lưӧc đầu tư đơn giản và phổ biến lại thӵc sӵ có tác dөng. Trong 17 năm qua, nếu sở hӳu gần 30 cổ phiếu - nhӳng cổ phiếu vӯa có doanh thu thuần cao và vӯa có lӧi tӭc cao thì bạn sẽ thu đưӧc về tiền lӧi nhuận xấp xỉ là 30,8% một năm. Nếu bạn đầu tư vào nhӳng cổ phiếu này trong vòng 17 năm với tӹ lệ lãi như trên thì số tiền 11.000 đô la cӫa bạn sẽ tăng lên trên 1 triệu đô la. Tất nhiên đối với một số người thì đó không phải là một khoản lãi lớn lắm nhưng ngưӧc lại đối với nhiều người thì đó quả là một số tiền khổng lồ. Trong 17 năm đó, mӭc lãi trung bình mà toàn bộ thị trường kiếm đưӧc là 12,3% một năm. Với tӹ lệ đó thì sau 17 năm số tiền 11.000 ban đầu sẽ tăng lên một con số cũng khá ấn tưӧng 79.000 đô la. Tất nhiên là 1 triệu đô la sẽ lớn hơn rất nhiều so với 79.000 đô la. Và bạn kiếm đưӧc 1 triệu đô la mà gặp ít rӫi ro hơn so với khi bạn đầu tư vào toàn bộ các cổ phiếu trên thị trường. Nhưng chúng ta sẽ thảo luận về vấn đề này sau. Bây giờ chúng ta hãy cùng xem công thӭc kỳ diệu này đưӧc áp dөng như thế nào. Do đó, chúng ta có thể bắt đầu hiểu đưӧc tại sao một công thӭc đơn giản như vậy lại phát huy đưӧc hiệu quả và tại sao nó sẽ vẫn tiếp tөc có hiệu quả lâu dài trong tương lai. Tiếp theo, chúng ta sẽ học cách áp dөng công thӭc thần kỳ này dần dần tӯng bước một để có đưӧc vө đầu tư thành công. Nhưng hãy luôn nhớ rằng, công nhân không phải là phần quan trọng nhất, máy tính sẽ xӱ lý hầu hết công việc. Như nhӳng gì bạn đã đọc trong Chương 1, chính niềm tin về sӵ lôgíc hӧp lý cӫa công thӭc kỳ diệu này sẽ giúp bạn thành công khi áp dөng nó trong một thời gian dài. Do vậy, hãy cố gắng hiểu cách thӭc công thӭc kỳ diệu này lӵa chọn nhӳng công ty làm ăn tốt và có cổ phiếu bán ở mӭc giá hời. Công thӭc áp dөng với danh sách 3.500 công ty lớn nhất đưӧc phép giao dịch trên một trong nhӳng sàn giao dịch cổ phiếu chính cӫa Mӻ. Sau đó nó sẽ xếp hạng nhӳng công ty này tӯ 1 đến 3.500 dӵa theo lӧi nhuận trên vốn. Công ty có lӧi nhuận trên vốn lớn nhất sẽ xếp vị trí thӭ nhất và ngưӧc lại công ty có lӧi nhuận trên vốn thấp nhất sẽ xếp ở hạng 3.500 (có thể là công ty thӵc sӵ làm ăn thua lỗ). Tương tӵ như vậy đối với công ty xếp thӭ 232 về doanh thu thuần sẽ đӭng ở vị trí 232. Tiếp theo, công thӭc này sẽ theo một quy trình tương tӵ nhưng lần này việc xếp hạng sẽ dӵa trên suất lӧi tӭc cӫa các công ty. Công ty có suất lӧi tӭc cao nhất sẽ xếp ở vị trí thӭ nhất và ngưӧc lại công ty có suất lӧi tӭc thấp nhất sẽ xếp ở vị trí 3.500. Và công ty xếp thӭ 153 về lӧi tӭc sẽ đӭng ở vị trí 153. Cuối cùng, công thӭc này sẽ kết hӧp cả hai lần xếp hạng. Công thӭc sẽ không tìm công ty xếp hạng đầu tiên về lӧi nhuận trên vốn hay công ty đӭng đầu về suất lӧi tӭc. Mà nó sẽ kết hӧp cả hai yếu tố này. Do vậy công ty xếp hạng 232 về doanh thu thuần và xếp hạng 153 về lӧi tӭc sẽ xếp hạng 385 (232+153). Công ty đӭng đầu về doanh thu thuần nhưng lại đӭng ở vị trí 1.150 về lӧi tӭc sẽ xếp hạng tổng là 1.151 (1.150+1). Nếu bạn là một người không giỏi tính toán thì cũng đӯng nên lo lắng. Chỉ cần ghi nhớ trong đầu nhӳng công ty có thӭ hạng tốt nhất là nhӳng công ty có thӭ hạng cao ở cả hai mặt. Trong hệ thống này công ty đӭng thӭ 232 về lӧi nhuận trên vốn có thể đӭng trên công ty đӭng đầu cũng về mặt này. Tại sao lại như thế? Bởi vì chúng ta có thể mua cổ phiếu cӫa công ty đӭng thӭ 232 về lӧi nhuận trên vốn (một vị trí rất tốt trong tổng số 3.500 công ty) với mӭc giá đӫ thấp để chúng ta có thể kiếm đưӧc khoản lӧi tӭc cao (xếp hạng 153 trong tổng số 3.500 công ty tính trên suất lӧi tӭc). Một vị trí xếp hạng khá tốt ở cả hai mөc (mặc dù không phải đӭng ở vị trí hàng đầu ở cả hai mөc đó) sẽ tốt hơn so với nhӳng cổ phiếu đӭng đầu ở một mөc nhưng chỉ đưӧc xếp loại khá ở mөc kia. Bạn thấy điều này khá đơn giản đúng không? Nhưng nó lại không hề đơn giản! Danh sách khoảng 30 công ty có cổ phiếu đưӧc xếp hạng cao nhất này có thӵc sӵ sẽ giúp cho chúng ta có kết quả đầu tư tốt không? Chúng ta phải cân nhắc về điều này. Hãy nhìn vào kết quả đầu tư đã đạt đưӧc trong 17 năm qua khi chúng ta tuân theo nhӳng lời đề xuất cӫa công thӭc kỳ diệu này (xem Bảng 6.1). Ồ, không thể thế đưӧc. Kết quả quá tốt. Chắc rằng có điều gì đó nhầm ở đây. Chúng ta cần phải kiểm tra lại kết quả này thật cẩn thận. Nhưng chúng ta sẽ làm việc đó ở chương tiếp theo. Bây giờ chúng ta có thể tổng kết ngắn gọn chương này và dành thêm một chút thời gian để xem kết quả việc sӱ dөng công thӭc kỳ diệu này. Kết quả rất đáng hài lòng. Bảng 6.1. Kết quả cӫa việc áp dөng công thӭc kỳ diệu Chú thích: Lӧi nhuận cӫa “cổ phiếu thị trường bình quân” là một chỉ số đưӧc cân đối trung bình cho toàn bộ 3.500 cổ phiếu. Mỗi cổ phiếu thuộc chỉ số này góp phần như nhau vào lӧi nhuận. Chỉ số S&P 500 là chỉ số cân đối thị trường cӫa 500 cổ phiếu phổ biến nhất. Các cổ phiếu phổ biến (có tӹ số vốn hoá thị trường cao nhất) đưӧc đánh giá cao hơn các cổ phiếu nhỏ khác. Tổng kết ngắn gọn: 1. Ben Graham đã có một “công thӭc kỳ diệu”. Graham tính toán rằng nhӳng cổ phiếu có thể đáp ӭng đưӧc nhӳng yêu cầu nghiêm ngặt trong công thӭc cӫa ông thường đưӧc mua ở mӭc giá hời, giá hời là giá mà tại đó Mr. Thị trường bán ở mӭc thấp khó tin. 2. Ngày nay có ít công ty đáp ӭng đưӧc nhӳng yêu cầu do Graham đề ra. 3. Chúng ta vӯa tạo ra một công thӭc kỳ diệu mới - công thӭc luôn tìm kiếm nhӳng công ty hoạt động tốt và có giá bán rất hời. 4. Công thӭc mới có vẻ như có tác dөng. Thӵc tế thì nó phát huy hiệu quả rất tốt. 5. Trước khi chúng ta đầu tư tiền cӫa mình vào các công ty theo công thӭc kỳ diệu này, chúng ta sẽ phải nghiên cӭu kết quả cẩn thận đã. CHƯƠNG 7 “Không phải nhӳng điều chúng ta không biết khiến cho chúng ta gặp rắc rối” đó là câu nói cӫa Artemus Ward, một nhà báo ở thế kӹ 19. “Mà chính nhӳng điều chúng ta biết mới khiến cho chúng ta gặp rắc rối.” Nói tóm lại nó sẽ gây khó khăn cho chúng ta. Công thӭc kỳ diệu này có vẻ như có tác dөng. Thӵc tế thì kết quả đem lại rất tốt nên hầu như không ai dám phӫ nhận sӵ kỳ diệu cӫa công thӭc này. Và tất nhiên chúng ta cũng muốn khi áp dөng công thӭc này nó sẽ đem lại thành công cho chúng ta. Có ai lại không muốn kiếm đưӧc nhiều tiền mà không cần phải cố gắng nỗ lӵc nhiều cơ chӭ? Nhưng công thӭc kỳ diệu đó có thӵc sӵ có hiệu quả hay không? Nhӳng con số đều có vẻ tốt đó nhưng chúng ta có biết nhӳng con số này tӯ đầu ra (hay ai đã tạo ra nhӳng con số này)? Quan trọng hơn, liệu chúng ta có biết là chúng sẽ đi đến đâu không? Ngay cả nếu công thӭc này phát huy hiệu quả trong quá khӭ thì chẳng nhẽ việc chúng ta đang làm chỉ đơn thuần là học cách “chiến đấu trong cuộc chiến đã qua”? Liệu công thӭc này sẽ tiếp tөc thành công trong tương lai? Tôi cho rằng đây là một câu hỏi rất hay. Nhӳng điều chúng ta đưӧc biết thông qua chương trước đã làm chúng ta thấy bối rối, hãy xem ta có thể tìm đưӧc câu trả lời đúng hay không. Trước tiên, nhӳng con số này tӯ đâu ra? Chúng ta thường gặp khó khăn khi nhìn lại và đưa ra giả định về nhӳng gì có thể đạt đưӧc trong quá khӭ. Công thӭc áp dөng cho nhӳng cổ phiếu mà máy tính lӵa chọn tạo ra đưӧc khoản lӧi nhuận về mặt lý thuyết là rất tuyệt vời nhưng để đạt đưӧc kết quả này trong thӵc tế thì quả là rất khó. Ví dө, công thӭc này lӵa chọn nhӳng công ty nhỏ mà rất ít người muốn mua cổ phiếu ở đây. Thông thường, nhӳng công ty có quy mô nhỏ thường có rất ít cổ phiếu có thể mua đưӧc và do thậm chí một lưӧng cầu nhỏ trên nhӳng cổ phiếu cũng có thể đẩy giá cổ phiếu tăng cao. Trong trường hӧp này thì công thӭc dường như có hiệu quả rất cao trên giấy tờ, nhưng trong thӵc tế kết quả tuyệt vời này khó có thể thӵc hiện đưӧc. Đó là lý do tại sao các công ty có cổ phiếu đưӧc công thӭc kỳ diệu này lӵa chọn để nghiên cӭu phải là nhӳng công ty khá lớn. Ở chương trước, công thӭc kỳ diệu này đã xếp hạng cho 3.500 công ty lớn nhất đưӧc phép giao dịch trên các thị trường chӭng khoán chính cӫa Mӻ. Sau đó công thӭc sẽ chọn ra nhӳng cổ phiếu đưӧc ưa chuộng nhất tӯ nhóm nhӳng cổ phiếu này. Ngay cả nhӳng công ty nhỏ nhất trong số 3.500 công ty này cũng có giá bán ở thị trường trên 50 triệu đô la (số lưӧng cổ phiếu nhân với giá cổ phiếu). Với nhӳng công ty này thì các nhà đầu tư cá nhân nên mua một số lưӧng cổ phiếu hӧp lý để không làm cho giá bị đẩy lên cao. Nhưng chúng ta hãy cùng nhau xem điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta mở rộng lĩnh vӵc này hơn một chút. Nếu công thӭc kỳ diệu này có hiệu quả đối với cả nhӳng công ty lớn và nhỏ thì quả là rất tuyệt vời. Nếu thế chúng ta có thể tin rằng nguyên tắc cơ bản là mua cổ phiếu cӫa nhӳng công ty làm ăn phát đạt với mӭc giá hời sẽ có hiệu quả cho dù công ty đó có lớn hay nhỏ. Vì vậy, thay vì lӵa chọn tӯ 3.500 công ty lớn nhất thì chúng ta sẽ chỉ tập trung vào 2.500 công ty lớn nhất mà thôi. Nhӳng công ty nhỏ nhất trong nhóm này có giá trị thị trường ít nhất là 200 triệu đô la. Trong 17 năm qua (kết thúc vào tháng 12 năm 2004), công thӭc kỳ diệu này đã đem lại hiệu quả cӵc kỳ tốt khi đầu tư vào nhóm nhӳng công ty lớn hơn này. Sở hӳu 30 cổ phiếu mà công thӭc kỳ diệu này chọn ra đã có thể đạt đưӧc lӧi nhuận là 23,7%. Trong cùng thời gian đó, lӧi nhuận trung bình trên thị trường cӫa cả nhóm này là 12,4% một năm. Hay nói cách khác, công thӭc kỳ diệu này đã giúp cho khoản lӧi nhuận thu về lớn gấp đôi so với lӧi nhuận trung bình hàng năm cӫa thị trường. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta nghiên cӭu sâu thêm một bước? Hãy nhìn lại và xem điều gì đã xảy ra khi chúng ta thu hẹp nhóm đưӧc nghiên cӭu này vào 1.000 cổ phiếu lớn nhất - tӭc là chỉ nhӳng công ty có giá bán trên thị trường trên 1 tӹ đô la. Ngay cả nhӳng tổ chӭc đầu tư lớn như các quӻ tương tế (quản lý vốn đầu tư cӫa cổ đông) và các quӻ lương hưu lớn có thể mua nhӳng cổ phiếu này. Hãy xem bảng dưới đây! (Xem Bảng 7.1) Bảng 7.1. Kết quả cӫa việc áp dөng công thӭc kỳ diệu (1.000 cổ phiếu lớn nhất) * Chú thích: Lӧi nhuận cӫa “cổ phiếu” thị trường bình quân là một chỉ số đưӧc cân đối trung bình cho toàn bộ 1.000 cổ phiếu. Chỉ số S&P 500 là chỉ số cân đối thị trường cӫa 500 cổ phiếu phổ biến nhất. Một lần nӳa, nó đã chӭng minh đưӧc rằng ngay cả nhӳng nhà đầu tư lớn nhất cũng có thể tăng gấp đôi khoản lӧi nhuận kép hàng năm chỉ bằng cách tuân theo sӵ chỉ dẫn cӫa công thӭc kỳ diệu này. Nhưng không thể dễ dàng như thế đưӧc. Chắc chắn có một cái bẫy. Có vẻ như nó quá đơn giản. Tất nhiên vẫn có thể có trөc trặc xảy ra. Đó là vấn đề cӫa một công thӭc kỳ diệu mà chỉ có hiệu quả trên trên giấy tờ nhưng không có hiệu quả trên thӵc tế. Nhӳng công ty mà công thӭc kỳ diệu chọn ra không quá bé để các nhà đầu tư mua cổ phiếu cӫa chúng. Nhưng thế còn nhӳng trөc trặc, khó khăn gặp phải thì sao? Có thể là công thӭc kỳ diệu đã may mắn khi chọn một số ít nhӳng cổ phiếu tốt và đó là lý do tại sao mӭc bình quân cho kết quả tốt? Nếu công thӭc kỳ diệu này không gặp may mà chỉ dӵa trên nhӳng kết quả trước để ta quyết định đầu tư thì quả là nguy hiểm. May thay yếu tố may mắn không đóng vai trò quan trọng ở đây. Trong suốt 17 năm nghiên cӭu, chúng tôi đã giӳ danh mөc vốn đầu tư cӫa khoảng 30 cổ phiếu. Việc lӵa chọn mỗi cổ phiếu đưӧc tiến hành trong vòng một năm. Tóm lại, trên 1.500 cổ phiếu khác nhau đưӧc lӵa chọn cho tӯng lần thӱ nghiệm (cӫa 3.500 công ty lớn nhất, cӫa 2.500 công ty lớn nhất và cӫa 1.000 công ty lớn nhất). Khi chúng tôi kết hӧp nhӳng lần thӱ nghiệm này thì đó là kết quả cӫa hơn 4.500 lần lӵa chọn riêng biệt cӫa công thӭc kỳ diệu. Do vậy không thể nói rằng may mắn là yếu tố chính ở đây. Nhưng vẫn còn tồn tại một vài vấn đề khác đúng không? Thế còn vấn đề này: Công thӭc kỳ diệu đã tìm ra đưӧc 30 công ty làm ăn tốt mà Mr. Thị trường quyết định bán tống đi với giá bèo nhưng nếu như công thӭc không tìm ra đưӧc thì sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu nhӳng cơ hội mua giá hời hiếm hoi này vì một số lý do nào đó không còn nӳa? Điều gì sẽ xảy ra nếu Mr. Thị trường khôn ngoan hơn một chút và do vậy thôi chào bán cho chúng ta với mӭc giá hời nӳa? Nếu điều đó xảy ra thì chúng ta thӵc sӵ không còn may mắn nӳa. Chúng ta hãy cùng thӱ nghiệm xem sao. Bắt đầu với 2.500 công ty lớn nhất, điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta xếp hạng nhӳng công ty này lại một lần nӳa dӵa trên việc sӱ dөng công thӭc kỳ diệu? Hay nói cách khác, điều gì sẽ xảy ra nếu xếp hạng các công ty tӯ 1 đến 2.500 hay tӯ vị trí tốt nhất đến vị trí kém nhất? Nên nhớ rằng công thӭc này nghiên cӭu nhӳng công ty có lӧi nhuận trên vốn và suất lӧi tӭc kết hӧp với nhau đạt ở mӭc cao nhất. Do vậy nhӳng công ty kinh doanh tốt và sẵn sàng bán cổ phiếu cӫa mình với mӭc giá hời sẽ đưӧc xếp hàng gần với vị trí thӭ nhất, trong khi đó nhӳng công ty làm ăn thua lỗ và thường đưa ra mӭc giá bán cao sẽ đưӧc xếp hạng gần với thӭ hạng 2.500. Bây giờ chúng ta sẽ chia 2.500 công ty này thành 10 nhóm bằng nhau dӵa trên bảng xếp hạng. Hay nói cách khác, Nhóm 1 sẽ gồm 250 công ty mà công thӭc kỳ diệu coi là nhӳng công ty hoạt động tốt và chào bán với mӭc giá hời, Nhóm 2 sẽ là nhӳng nhóm gồm 250 công ty đӭng ở vị trí thӭ hai, Nhóm 3 là nhóm đӭng vị trí thӭ 3, v.v... Nhóm 10 là nhóm đưӧc công thӭc xếp hạng là nhӳng công ty hoạt động yếu kém mà lại đưa ra mӭc giá bán cổ phiếu cao. Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta làm công việc này hàng tháng trong vòng 17 năm? Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta giӳ danh mөc vốn đầu tư cӫa tӯng nhóm cổ phiếu trong danh sách này (mỗi nhóm khoảng 250 cổ phiếu) trong một năm và tính toán số tiền lãi thu đưӧc? Hãy xem Bảng 7.2. Rất thú vị đó! Công thӭc kỳ diệu không chỉ có hiệu quả với 30 cổ phiếu. Nó còn có hiệu quả theo thӭ tӵ bảng xếp hạng. Nhӳng cổ phiếu hàng đầu cho lӧi nhuận thu về cao nhất và ngưӧc lại. Nhóm 1 đánh bại Nhóm 2, Nhóm 2 đánh bại Nhóm 3, Nhóm 3 đánh bại Nhóm 4… cӭ như thế cho đến Nhóm 10. Nhóm 1 - nhóm cổ phiếu hàng đầu - có khoản tiền lãi thu về vưӧt Nhóm 10 - nhóm cổ phiếu hạng bét - tới trên 15% một năm. Một kết quả thật đáng ngạc nhiên. Bảng 7.2. Tiền lãi hàng năm (1998-2004) Trên thӵc tế, dường như công thӭc kỳ diệu này còn có thể dӵ đoán đưӧc tương lai. Nếu chúng ta biết công thӭc kỳ diệu này xếp hạng một nhóm các công ty như thế nào thì chúng ta sẽ biết rõ đưӧc trung bình nhóm đó sẽ hoạt động tốt như thế nào, nó sẽ giúp cho chúng ta đưa ra quyết định đầu tư sau này. Điều này có nghĩa là nếu chúng ta vì một số lý do nào đó không thể mua đưӧc nhóm 30 cổ phiếu hàng đầu theo sӵ xếp hạng cӫa công thӭc kỳ diệu này cũng không thành vấn đề. Mua cổ phiếu cӫa 30 công ty tiếp theo đã là khá tốt rồi. Tương tӵ như thế đối với cổ phiếu cӫa 30 công ty tiếp theo nӳa! Thӵc tế thì toàn bộ cổ phiếu cӫa nhóm công ty đưӧc xếp hạng đầu như thế này đều tốt. Điều này có thể giải quyết một trong nhӳng rắc rối tiềm ẩn khác cӫa chúng ta. Bạn vẫn còn nhớ Ben Graham đã vận dөng công thӭc kỳ diệu cӫa mình như thế nào chӭ? Mua đưӧc nhóm nhӳng cổ phiếu có thể đáp ӭng đưӧc yêu cầu gắt gao trong công thӭc cӫa Graham là một cách giúp bạn kiếm đưӧc nhiều tiền. Nhưng không may là ngày nay, rất ít (nếu có) công ty có thể đáp ӭng đưӧc nhӳng nguyên tắc trong công thӭc cӫa Graham. Điều đó có nghĩa là công thӭc cӫa Graham không còn hӳu ích như trước nӳa. Rất may là công thӭc kỳ diệu cӫa chúng ta không gặp phải vấn đề đó. Nó đơn thuần chỉ là công thӭc xếp hạng. Theo như cách xếp hạng này thì luôn luôn có nhӳng cổ phiếu đưӧc lọt vào vị trí đӭng đầu. Không chỉ có vậy, công thӭc này còn xếp hạng các công ty theo thӭ tӵ nên chúng ta không bị hạn chế bởi 30 cổ phiếu hàng đầu. Do toàn bộ nhóm cổ phiếu cӫa nhӳng công ty đưӧc xếp hạng đầu tiên đều tốt nên chúng ta luôn có rất nhiều lӵa chọn để đầu tư vào nhӳng cổ phiếu này. Đối với nhӳng người ngoại đạo thì công thӭc này có vẻ có lӧi thế. Việc “xếp hạng cổ phiếu theo thӭ tӵ” là một việc làm không hề dễ dàng. Việc tranh luận đi tranh luận lại rằng “liệu công thӭc kỳ diệu đó có thӵc sӵ phát huy hiệu quả hay không” thường xuyên diễn ra. Tuy nhiên, người chiến thắng cӫa cuộc tranh luận này là quá rõ. Có lẽ chúng ta nên ngӯng việc tranh luận tại đây trước khi ai đó bị tổn thương? Chao ôi! Không nhanh như thế đâu. Tôi chắc rằng bằng chӭng đưa ra là khá thuyết phөc. Nhưng tất cả điều đó có nghĩa là công thӭc kỳ diệu này có tác dөng rất tốt trong quá khӭ. Làm sao mà chúng ta biết đưӧc công thӭc kỳ diệu này liệu còn có hiệu quả trong tương lai nӳa không? Và trên hết, tại sao mọi người lại không áp dөng công thӭc này đi? Liệu công thӭc này có làm hỏng mọi thӭ không? Sau khi chúng ta tổng kết chương này, chúng ta sẽ nghiên cӭu tiếp xem sao… 1. Công thӭc kỳ diệu này áp dөng cho cả công ty lớn cũng như công ty nhỏ. 2. Công thӭc kỳ diệu này đã đưӧc thӱ nghiệm trên diện rộng. Khoản lӧi nhuận lớn thu về không phải do yếu tố may mắn đem lại. 3. Công thӭc kỳ diệu này xếp hạng các cổ phiếu theo thӭ tӵ. Theo đó luôn có nhӳng cổ phiếu đưӧc xếp hạng cao để chọn mua. Công thӭc kỳ diệu này là một chỉ số chính xác lạ thường về khả năng các nhóm cổ phiếu sẽ hoạt động như thế nào trong tương lai! 4. Chương tiếp theo chúng ta sẽ thảo luận xem liệu công thӭc kỳ diệu này có thể tiếp tөc gặt hái đưӧc nhӳng kết quả tuyệt vời như thế này không. CHƯƠNG 8 Tôi thӯa nhận rằng kiến thӭc lịch sӱ cӫa tôi hơi mơ hồ. Tôi cho rằng mình đã cần phải lắng nghe bài giảng ở lớp hơn. Nhưng có một phần trong lịch sӱ cӫa chúng ta khiến tôi luôn luôn ghi nhớ. Tôi thӵc sӵ không hiểu làm thế nào chúng ta giành đưӧc thắng lӧi trong Cuộc Chiến tranh Cách mạng. Chúng ta chỉ là 13 thuộc địa nhỏ bé mà có thể đánh thắng đất nước hùng mạnh nhất trên thế giới. Nước Anh là đất nước có lӵc lưӧng hải quân, quân đội hùng mạnh nhất, có nhiều tiền bạc nhất; ấy vậy mà nhӳng người lính nghèo khổ cӫa chúng ta lại có thể giành đưӧc chiến thắng! Điều đó đã xảy ra như thế nào? Tôi có một giả định cho việc này. Nhưng với vốn kiến thӭc hạn hẹp cӫa mình, tôi không dám chắc giả định cӫa tôi có chính xác không. Nhưng theo nhӳng gì mà tôi thấy, thì chúng ta chiến thắng bởi vì chúng ta đã chiến đấu với một đội quân ngu dốt! Hãy tưởng tưӧng một trận đánh điển hình. Một bên là lính Anh luôn xếp hàng thẳng tắp, mặc áo khoác màu đỏ tươi và bắn đồng loạt. Tôi chắc rằng cảnh tưӧng đó trông khá hay. Bên kia là nhӳng chàng trai cӫa chúng ta lại lộn xộn, ô hӧp, bӯa bãi đӭng lấp sau nhӳng tảng đá và cây cối, bắn trả vào nhӳng hàng bia màu đỏ tươi đang xếp hàng ngay ngắn! Thế là rõ vì sao chúng ta đã thắng. Nhưng đây là phần mà tôi không hiểu. Tôi không thể tưởng tưӧng đó là cách mà quân đội Anh chiến đấu. Nói cách khác, tôi thắc mắc là làm sao mà họ có thể chiến đấu và giành nhiều chiến thắng bằng cách đó trong nhiều thế kỉ. Vận dөng chiến lưӧc có hiệu quả trong quá khӭ không phải là một kế sách hay cho tương lai. Và người Anh đã biết đưӧc điều này với giá quá cao. Thế còn chúng ta thì sao? Chúng ta chuẩn bị ra đi với hành trang là một kế hoạch thi đấu có vẻ tuyệt vời. Chúng ta đã có một công thӭc kỳ diệu đầy ý nghĩa, đã đem lại kết quả mӻ mãn cho nhӳng người áp dөng nó trong quá khӭ. Và chúng ta hy vọng sẽ gặt hái nhiều thành công với nó trong tương lai. Nhưng trước khi xếp hàng để thu tiền lãi, tốt hơn hết chúng ta nên ngӯng lại và suy xét một vấn đề hiển nhiên: Kế hoạch cӫa chúng ta sẽ phát huy hiệu quả như thế nào sau khi tất cả mọi người đều biết nó? Nếu chúng ta không tìm đưӧc câu trả lời hӧp lý, giống như người Anh, thì chúng ta có thể chuyển sang một mөc tiêu khác dễ hơn Trước tiên, có một số tin thӵc sӵ tốt lành. Hoá ra là có rất nhiều lần công thӭc kỳ diệu không phát huy đưӧc hiệu quả. Điều này quan trọng đấy chӭ? Trong thӵc tế, tính trung bình 5 tháng trong một năm thì danh mөc đầu tư cӫa công thӭc kỳ diệu này lại cho kết quả đầu tư kém hơn so với toàn bộ thị trường. Nhưng chúng ta hãy quên đi nhӳng tháng đó. Thường thì công thӭc kỳ diệu không có tác dөng trong cả năm hoặc lâu hơn. Thế lại hay hơn! Hãy tưởng tưӧng rằng, có một cuốn sách khuyên bạn cách đầu tư số tiền thật cӫa mình vào một nhóm các cổ phiếu mà tên cӫa nhӳng cổ phiếu này đưӧc máy tính lӵa chọn. Hãy tưởng tưӧng bạn chăm chỉ theo dõi nhӳng cổ phiếu này hàng ngày và phát hiện thấy trong nhiều tháng hay thậm chí trong nhiều năm cổ phiếu này hoạt động kém hơn mӭc bình quân thị trường. Hãy tưởng tưӧng rằng, trong trường hӧp này quyết định làm thêm việc gì đó là không có ích. Bạn không còn tin tưởng vào cuốn sách ngớ ngẩn hay chiếc máy tính đáng ghét đó nӳa. Bạn quyết định xắn tay áo để điều tra nhӳng công ty và triển vọng cӫa các doanh nghiệp mà bạn đã đầu tư vào. Hãy tưởng tưӧng bạn sẽ sӧ hãi như thế nào khi phát hiện ra rằng: nếu bạn chỉ điều tra nhӳng công ty này trong vòng vài phút trước khi mua cổ phiếu tại đây, thì bạn sẽ không bao giờ điều tra đưӧc nhiều điều về nhӳng công ty này. Cuối cùng, mặc dù nhӳng cổ phiếu này có kết quả hoạt động yếu kém và không hề có triển vọng, thì bạn hãy tưởng tưӧng mình sẽ vẫn tiếp tөc làm theo nhӳng lời khuyên cӫa cuốn sách ngu dốt và cái máy tính ngớ ngẩn đó! Nhưng tại sao chúng ta lại phải lo lắng về tất cả nhӳng điều này? Rốt cuộc thì công thӭc kỳ diệu vẫn có hiệu quả cơ mà. Chúng ta đã chӭng minh nó ở chương trước! Chúng ta sẽ đầu tư tốt vì vậy không cần phải lo lắng về nhӳng tháng hoặc nhӳng năm hoạt động kinh doanh tồi. Và mặc dù điều đó có vẻ đúng, nhưng nếu chúng ta nhìn vào nhӳng số liệu thống kê về quá trình kiểm tra trong 17 năm, thì thӵc sӵ còn rất nhiều điều đáng quan tâm lo lắng. Cӭ 5 trên 12 tháng đưӧc kiểm tra, danh mөc đầu tư cӫa công thӭc kỳ diệu hoạt động kém so với mӭc bình quân thị trường. Cӭ 4 năm một lần, công thӭc kỳ diệu không vưӧt lên đưӧc so với mӭc bình quân thị trường (đối với nhӳng giai đoạn tròn năm). Cӭ 1 trong 6 giai đoạn đưӧc kiểm tra, công thӭc kỳ diệu lại cho kết quả kém trong vòng hơn 2 năm liên tiếp. Trong suốt 17 năm tuyệt vời áp dөng công thӭc kỳ diệu đó, thậm chí có một số giai đoạn công thӭc kỳ diệu lại cho kết quả kém thị trường chung trong vòng hơn 3 năm liên tiếp. Bạn có cho rằng mình vẫn chấp nhận sӱ dөng công thӭc này cho dù nó không phát huy hiệu quả trong một số năm? Bạn có cho rằng người ta thường trả lời câu hỏi này đại loại như sau: “Tôi biết công thӭc không đạt đưӧc kết quả trong một thời gian dài” hay “Tôi biết mình bị mất rất nhiều tiền” nhưng “hãy cӭ làm nhӳng gì chúng ta đang làm”. Tôi dám chắc với bạn rằng không phải. Hãy lấy trường hӧp cuốn sách cӫa một tác giả về đầu tư bán chạy nhất làm ví dө. Trong cuốn sách, tác giả đã thӱ hàng chөc công thӭc lӵa chọn cổ phiếu để đầu tư trong vòng nhiều thập niên quyết định xem chiến lưӧc nào chinh phөc đưӧc thị trường trong một thời gian dài. Cuốn sách rất tuyệt vời và hӧp lý. Sau đó tác giả đã mở một quĩ tương tế (quản lý vốn đầu tư chӭng khoán cӫa cổ đông) và chỉ mua nhӳng cổ phiếu đưӧc lӵa chọn bởi công thӭc thành công nhất trong nhӳng công thӭc mà ông đã thӱ nghiệm. Sau đó, quӻ tương tế này có kết quả kinh doanh còn kém hơn cả mӭc bình quân thị trường trong hai năm trên 3 năm hoạt động đầu tiên cӫa nó. Một trong hai năm đó nó hoạt động còn kém hơn mӭc bình quân thị trường là 25%! Sau 3 năm, quĩ này hoạt động yếu kém so với nhӳng quĩ cạnh tranh khác, và do vậy tác giả cӫa cuốn sách bán chạy nhất - tiến hành thӱ nghiệm các công thӭc, viết cuốn sách đó,- đã quyết định bán công ty quản lý vốn cӫa mình cho người khác. Công bằng mà nói, tôi không cho rằng, tác giả đã tӯ bỏt công thӭc cӫa mình nhưng rõ ràng là ông thấy hẳn là có một số cơ hội khác tốt hơn. Nếu ông biết rằng sau 3 năm tuân thӫ chặt chẽ công thӭc cӫa ông, chính quĩ tương tế đó đã trở lại thị trường và 3 năm sau đó và trở thành một trong nhӳng quĩ tương tế hàng đầu kể tӯ khi nó mới xuất hiện (bao gồm cả một vài năm đầu gặp khó khăn) thì có lẽ ông đã áp dөng công thӭc trong thời gian lâu hơn. Nhưng đó không phải là trường hӧp đặc biệt. Tâm trạng thất thường cӫa Mr. Thị trường và nhӳng áp lӵc trong việc cạnh tranh với các nhà quản lý vốn khác có thể khiến cho người ta khó mà tiếp tөc theo đuổi nhӳng chiến lưӧc đầu tư đã không có hiệu quả trong nhiều năm. Điều này đúng với bất kỳ chiến lưӧc nào, cho dù chiến lưӧc đó có hӧp lý và có kết quả tốt trong thời gian dài đi chăng nӳa. Chúng ta hãy cùng học tập kinh nghiệm cӫa một người bạn thân với tôi - người đã tình cờ trở thành “người quản lý vốn giỏi nhất mà tôi biết”. Dù ông bạn này không máy móc mua nhӳng cổ phiếu mà công thӭc là dӵa trên sӵ lӵa chọn cӫa máy tính; ông luôn luôn tuân theo chiến lưӧc nguyên tắc là chỉ chọn mua cổ phiếu cӫa nhӳng công ty mà công thӭc cӫa ông ta xếp hạng là tốt nhất. Ông ta đã áp dөng rất thành công chiến lưӧc đầu tư này trong vòng 10 năm tại công ty đầu tư trước đó cӫa mình, và 9 năm trước đưa ra ý tưởng thành lập công ty quản lý vốn cӫa riêng mình, sӱ dөng đúng nhӳng nguyên tắc cơ bản trên. Việc kinh doanh không đưӧc thuận lӧi trong 3 hoặc 4 năm đầu, bởi vì chiến lưӧc đầu tư tӯng thành công trước kia đã tạo ra lӧi nhuận thấp hơn nhiều so với lӧi nhuận cӫa nhӳng công ty quản lý vốn cạnh tranh, và kém mӭc bình quân cӫa thị trường chính. Tuy nhiên, “người quản lý vốn giỏi nhất mà tôi biết” này luôn luôn tin tưởng rằng chiến lưӧc cӫa ông ta vẫn có hiệu quả về lâu về dài và rằng ông nên tiếp tөc theo đuổi chiến lưӧc cӫa mình. Nhưng không may là khách hàng cӫa ông không đồng tình với quan niệm cӫa ông. Phần lớn khách hàng tháo chạy, rút lại số tiền đầu tư cӫa mình và hầu hết nhӳng người này đều có vẻ muốn giao tiền rất lớn cӫa họ, cho một người quản lý vốn không giống với bạn cӫa tôi, đó là người “biết mình đang làm gì.” Đúng như nhӳng gì bạn dӵ đoán, họ đã nhầm. 5 hoặc 6 năm cuối là nhӳng năm đưӧc mùa cӫa bạn tôi và chiến lưӧc cӫa ông - mà nay là kỉ lөc đầu tư cӫa hãng ông kể tӯ khi bắt đầu hoạt động (tính cả một vài năm đầu gặp khó khăn - đã áp đảo mӭc lãi bình quân cӫa thị trường chính trong một thời gian dài. Ngày nay, công ty cӫa ông là một trong số ít nhӳng công ty hàng đầu có kỉ lөc đầu tư phi thường trong số hàng nghìn công ty đầu tư trên Phố Wall. Để chӭng minh một điều là đôi khi nhӳng điều tốt lành sẽ đến với nhӳng ai biết chờ đӧi, công ty cӫa bạn tôi hiện nay đang quản lý trên 10 tӹ đô la cho hàng trăm khách hàng. Thật tệ là hầu hết mọi người lại không thể chờ đӧi khi họ phải đối mặt với một vài năm hoạt động yếu kém. Chỉ có bốn khách hàng đầu tiên còn trө lại. Thế điều này có ý nghĩa gì? Đó là nếu công thӭc kỳ diệu lúc nào cũng có hiệu quả thì bất kì ai cũng sẽ áp dөng nó. Nếu ai cũng áp dөng nó thì có thể nó sẽ không phát huy hiệu quả nӳa. Như thế nhiều người sẽ mua cổ phiếu cӫa nhӳng công ty có giá hời mà công thӭc kỳ diệu này lӵa chọn đến mӭc giá cӫa nhӳng cổ phiếu này ngay lập tӭc sẽ bị đẩy lên cao. Hay nói cách khác, nếu tất cả mọi người áp dөng công thӭc này thì giá hời sẽ không còn nӳa và sӵ kỳ diệu cũng theo đó mà mất đi. Đó là lý do tại sao mà chúng ta lại may mắn vì công thӭc kỳ diệu đó không quá tuyệt vời. Không phải lúc nào nó cũng có hiệu quả. Thӵc tế, nó có thể không có hiệu quả trong nhiều năm. Hầu hết mọi người đều không thể chờ đӧi một thời gian dài như vậy. Tầm nhìn về thời gian đầu tư cӫa họ là rất ngắn. Nếu một chiến lưӧc có hiệu quả sau một thời gian dài (điều đó có nghĩa là sẽ mất 3, 4 hoặc 5 năm để thấy đưӧc thӵc chất) thì hầu hết mọi người sẽ không gắn bó với nó. Sau 1 hoặc 2 năm áp dөng chiến lưӧc nhưng kết quả thu đưӧc lại kém mӭc bình quân cӫa thị trường (hoặc lӧi nhuận kém hơn bạn bè mình) thì hầu hết mọi người lại tìm kiếm một chiến lưӧc đầu tư khác - thường là chiến lưӧc đã thành công trong vài ba năm trước. Ngay cả nhӳng nhà quản lý vốn chuyên nghiệp - nhӳng người tin rằng chiến lưӧc cӫa họ sẽ có tác dөng về lâu dài cũng có thời gian khổ khi gắn bó với chiến lưӧc đó. Sau một vài năm hoạt động yếu