"Chopin - Nhà Thơ Của Âm Nhạc - Guy de Pourtalès full mobi pdf epub azw3 [Danh Nhân] 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Chopin - Nhà Thơ Của Âm Nhạc - Guy de Pourtalès full mobi pdf epub azw3 [Danh Nhân] Ebooks Nhóm Zalo IIiI(I¿3 122 MÓPG 3048 Sy > ⁄2:500/022:02A%0309//401//702508. S9/6/x2R0A25.805) 2550000008 S9/40/28029920460/25 | | Ẳ | `... kì VI in Sạ Pệ Vi xế : í. Na . ` hà ˆ XẠ cụ v -. L S=: 7 ị " v7 ' Ï ÊI l 2; N l§n _. 7... ; - : ÍNTERNATIONALCENTER PC 1420 _chopin hay nhà thơ của âm nhạc CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC .của GUY DE POURTALÈS CADAO. xuất bản lần nhát 1972 SAIGCON — VIỆT-NAÃM Nguyên tác: CHOPIN OÚ J.E POITE . Người dịch : VU ĐINH LƯU GUY DE POURTALÈS CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC CADA^Q) VIETNAMES 780.2 C455po2 1991 Pourtalès, Guy de, comte, 1881-1941. Chopin, ou, Le poète. [Los Alamitos, Calif.] : Xuân Thu, [1991?] 3 1223 07087 3048 _ Ông ta chỉ dùng nghệ thuật đề tự tạo. ra thẳm kịch của mình LISZT NGUỒN GỐC ‹ 1ì, được nguồn gốc xuất phát những tài liệu chính xác về đời sống Chopin thật là một công việc khó khăn, Tuy rằng lúc sinh thời ông viết rất ít thư từ, nhưng ít người để ý sưu tầm thư từ của ông ; người thì cho rằng không có nhiêu giá trị tài liệu ; pgười khác lại đem tiêu hủy đi vì không muốn đề cho những bức thư' ấy tiết lộ một phần sâu kín đời sống của mình, Theo một tài liệu lịch sử thì Alexandre Dưihas Fils nhân một chuyến nhàn du Ba Lan vào mùa xuân 1851 đã tình cờ tìm ra toàn bộ thư từ của bà George Sand gửi cho Chopin, Dumas mang tập ` b s _ GUY DE POURTALẺS thơ về Pháp hoàn lại cho nữ sĩ. Bá này đọc lại rồi đốt hết, Có lề bà định vùi sâu xuống đáy thời gian vết tích một mỗi tình không còn gợi lại chút gì là _ 8ay sưa và đau khồ quá khứ. Năm 1863, một trận' hỏa tai xây ra tại nhà bà Barcinska, người em gái út của Chopin, lại tiêu hủy. một số tài liệu quí giá khác. '. Vì thế cho nên chúng ta chỉ giữ được một _số ít thư từ của Chopin, Và chăng, nhà xuất bản thứ nhất, ông Maurice Karasowski) đã tự ý sửa đồi phần nào những bức thư ấy, làm mất vẻ chân thực, Nhiều . tiêu sử gia chỉ sao lại những bản văn đã sửa chữa không hề có ý đem đối chiếu với nguyên tác, hay Í( ra với những bản dịch trung thực và trọn vẹn của Scharlitt năm 1911 ở Leipzig. Ông Henry Bidou là người thử nhất đã hiệu đính một phần những tài liệu ấy, căn cử vào nguyên tác. Tuy nhiên tác phẩm của Karasowski không phải là không quan trọng, Tác phầm được viếtra từ năm 1860 đến năm 1863 ; ông là người thân giao với em gái và cháu gái của Chopin, nhờ những cuộc tiếp xúc vời những người này mà ông biết rổ nền nếp gia phong của - Chopin. Chúng tôi đã dùng một phần những tài liệu ấy, nhất là những tài liệu liên hệ đến tuồi thơ và lủc mệnh chung sủa ông, chủng tôi tin rằng người ta đä căn cứ vào những sự thật cụ thề đẻ viết ra những giai đoạn tiên sử ấy, dù có nhuốm phong vị hoang đường kinh cần. Những giai đoạn khác, nhấ ¡ là cuộc viễn du Ba.Linh và :mối tình với Constanece CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 9 Gladkowska, đều căn cử vào tác phầm của bà tước: _Wodzinski. Chúng tôi cũng mượn của tiêu sử gia này một vài chỉ tiết tượng hình, và của cô Marie Wodzinska, bà con với ông, một vài chỉ tiết khác về gia đình Chopin. Xin nói ra điều này đề sau khỏi cần viện dẫu xuất xử các tài liệu nói trong bản văn. Độc giả có thể tra cứu trong bảng ghi những tác phầm dùng làm sử liệu. Tác phầm thứ nhất đầy đủ và có kẻ cứu chắc chắn về thân thế và sự nghiệp của Chopin, được viết ra san năm 1888 ở Luân Đôn ; tác giả là E, Niecks. Niecks có quen biết nhiều bạn bè và học trò của Chopin. Thiên khảo cứu của ông cỏ thi vị đậm đà, những tác phầm viết ra trước ông khó. lòng bì kịp. Ngoài ra còn rất nhiều tác phầm viết về Chopin, nhất là bằng tiếng Ba Lan, Đức và Anh. Trước: hết là quyền Chopin của Ferdynand Hoes. ick, một cuốn sách đồ sộ. Những cuốn sách nhỏ viết theo ngẫu hứng và đầy lỗi lầm xuất bản tại Pháp từ nửa sau thể kỷ thứ 19 đến ngày nay không còn gì đảng kẻ, tác phầm thứ nhất đầy đủ và nghiêm chỉnh viết băng tiếng Pháp là tác phầm của O. E. Ganche, Tảc phầm của O. H. Bidou mới ra đời ;ông bồ chính một vài đoạn và khai triển một vài đoạn khác. Đày là cuốn. sách cản thiết cho người muốn nghiên cứu sảu rộng âm nhạc Chopin. Cũng như trước đây chúng tôi đã cố gắng tìm. hiểu Lìszt, trong cuốn sách nhỏ này chúng tôi tìm ` 10 GUY DE POURTALES hiều bộ mặt chân thực của Chopin 'và đặt lại vào chỗ xứng đáng của ông trong khung cảnh sinh hoạt nghệ thuật. Trong quan niệm ấy chúng tôi để cho các nhân vật hành động và phô diễn ý tưởng, chúng tôi không thêm bớt gì cả. Nhưng chúng tôi vần cố gắng suy diễn các sử liệu, vỉ chúng tôi quan niệm rằng những tài liệu ấy chỉ có giá trị vững bền nhờ sự suy diễn nghệ thuật. Sự cố gắng của chúng tôi chỉ có mục đích xếp loại các sự việc theo ' cách nào đẻ làm xuất hiện những nét tâm tình và lý trí của Chopin mà không muốn giải thích cái gì bao giờ cũng là nét bí hiểm trong tâm hồn ông; chúng tôi không muốn làm mất nét bí hiềm đä đem lại cho Chopin ỷ nghỉ sàu kín và vẻ đẹp phi thường. : GUY DE POURTALES LỜI PHI LỘ. Ku chúng tôi đề nghị với những tâm hồn đau thương nhưng còn cỏ thề tìm thấy hứng khởi, tấm gương cao đẹp của nhạc sỉ Liszt, chúng tôi đã nghĩ đến việc kính tặng họ thiên tiêu sử của Chopin, Chúng tôi không cho rằng thiên truyện này có thể làm lu mờ những nét sáng chói của Liszt, trải lại hai tâm hồn đều có những điềm đậm hay lợt, cương hay nhu, bồ túc lẫn nhau, đề cùng tạo nên một nhân vật biều tượng mà chúng la gọi -_ là nghệ sỉ. Tâm hồn nghệ sỉ, chúng fa còn quan niệm là một tâm hồn nhạy cảm có khả năng thực hiện lý tưởng cao đẹp của loài ngưới, một tâm hồn đáng làm cho chúng ta mơ ước. Tâm hồn ấy có một cạnh khia thể hiện vinh quang và mê say còn sàn0 khía sc thể hiện đau khô và cô đơn, TA | GUY DE POURTALẺS _ Xin độc giả hiểu rằng tôi muốn nói đến vẻ lắng mạn của bốn chữ vinh quang, mê say, đau khô và cô đơn, giữa lúc vẻ lầng mạn ấy không còn hợp thời nữa. Thế hệ chúng ta đã làm tất cả đề xoá bỏ tất cả cái gì là thi tứ, du dươnở, họa âm, những cải đã làm cho ba thế hệ trước ngây ngất với tiếng đàn diễn tả cuộc xung đột giữa thiên đàng và địa ngục ; nhưng chúng tôi chỉ cần mở một tờ báo, xem một vài họa phầm, nghe một vài bản nhạc là phải tin rằng trong cuộc phiêu lưu trần thế loài người vẫn tìm những nguồn rung cảm đã có tự ngàn xưa. Tiết điệu và mầu sắc có thề khác xưa, nhưng nếu nói đến giá trị truyền cảm thì con người ngày nay cũng không khảc con người thuở: còn . chân chất nhất. Sự bất đồng ý thật sự giữa cha auh chúng ta và chú ng ta là ngày nay pgười ta đã hội nhập cái xấu—hay người ta cho là xấu — vào với cái đẹp—hay chúng ta gọi là đẹp. Nói khác đi : ngày nay không có xấu và đẹp, thuận và nghịch ; quan niệm thầm mỹ không chấp nhất như trước, Một nhà hiền triết đã nói : « Con người ngày nay đã - bỏ được mọi thành kiến khi xét mình hay xét người; . ngày nay người ta không thể có một quan điểm. duy nhất về bất cứ vấn đề gì, chỉ biết một tiếng nói, một dần tộc, một tôn giáo, một thể chất, » Chúng ta nên nỏi thêm : một nền àvn nhạc. Sự chính xác khoa học đem lại cho chúng ta quan niệm rằng chúng ta có thể tin tưởng tất cả _hay không tin tưởng gì cả, yêu tất cả hay không yêu CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 13 ai hết, Nhưng thử hỏi, chúng ta được cái gì ngoài ' sự phù phiếm và sự già nua? Chính tôi cũng tự hỏi một nền nghệ thuật mới đồi đào như vậy có. làm cho tâm hồn ta phong phú hơn quan niệm ngày xưa có bề ngoài nghèo nàn ? Cảm giác đồi đào và kiến thức sâu rộng không làm cho chúng fa sáng suốt hơn, cũng như tiếng côi tầu và tiếng máy đánh chữ không gia tăng một âm thanh nào cho âm giai, Tuy nhiên chúng tôi không có ý loại bỏ những sở đắc mới của pền âm nhạc, Chúng tôi chỉ muốn nói rằng mặc dầu chúng tôi khoái trả nhạc Jazz mỉa mai và ngược ngạo, chúng tôi cũng không vì thế mà không thích thú nhạc Chopin, Chủng tối sẽ: phải buồn lòng nếu không biết thưởng thức hai hình thức khác hẳn nhau của nghệ thuật kim thời, một: hình thức xuất hiện ở. Nouvelle-Orléans nước Mỹ, một hình thức xuất hiện ở Varsovie. Sư hiện hữu song song của hai loại nhạc Liszt và Chopin hẳn là phải làm cho chúng ta suy nghĩ ; nhìn vấn đề đưới một khía cạnh khác, chúng tôi có cảm tưởng sau đây ; có những ngày chúng ta thấy mình có khả năng để boạt động, để sống một cách trẻ trung, đề tiêu dùng sinh lực dưới đủ mọi hình thức ; có những ngày khác chúng ta dè dặt, phân vần, chúng ta hướng về sự cao khiết và chủng ta tập trung sinh lực vào sự suy tư, vào những vấn đề bí mật của cuộc sống, của tâm hồn — tuy rằng dauh từ bí mật ngày nay đã mất cả vẻ đẹp §ĩ.- --° __ GUY DE POURTALẺS của nó, š Cuộc đời của Liszt bộc lộ ra ngoài ảnh sáng, ông ta đã viết ra bằng giấy mực những cuộc phiêu lưu nghệ thuật hay tâm tình của ông. Nhưng Cho pin gần như không để lại vết tích gì về bước đi của ông. Bản chất của ông đã giúp ông tránh được những kinh nghiệm vô bồ, trời cũng giúp ông bảo vệ sự kín đáo của ông; phần lớn thư từ và di vật của ông đề ở nhà em gải ở Varsovie đã bị tiêu hủy trong trận hỏa tai năm 1863. Chúng ta biết được gì về ông cũng chỉ nhờ những. bản nhạc ông đề lại, một vài bức thư sót lại và lời kể lại của bạn ông. Trái lại, cuộc đời của ông giản dị và hợp lý, chúng ta cần một vài lời bàn để hiều ông cũng như dùng một tiếng giặm cần đề làm nồi bật một nốt đàn, Ngoại trừ một hai cuộc viễn du, cuộc sống bèn ngoài khêng thấm nhập nhiều vào một tâm hỏn sống quay về nội tâm. Thi vị trong âm nhạc - của ông chính là hoài bäo và vẻ nên thơ mà ông thêm thit vào những thất vọng hàng ngày. Con người ốm đau và sáng suốt ấy không được thỏa mẩn trên tình trường, bạn bè đối với ông cũng: chỉ thờ ơ, ông cũng không đạt được những gì cần có một chút mù quáng và quá trớn mới có thê đạt được ; suốt đời ông, ông chỉ soi bóng mình trước một tấm gương : cải mặt đàn đương cầm của ông, Ông nói : « Cải đương cầm, một nhạc cụ tuyệt diệu ». Hẳn là thế rồi, vì đương cầm là cả một ban hòa tấu, nhưng còn cái gì hơn nữa : nó là một công .CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC ) cụ đề con ngườkphô đi:ễn nỗi lòng, nghĩa là một tâm hồn. Chopin chỉ biết có cái dương cầm vì thế cho nên tất cả cái gì ông đề lại cho đời là tiếng nỉ non của chiếc dương cầm. Nếu Liszt đã đem lại cho chúng ta chút tự tín và lòng hăng hái đề đón nhận thú vui hiện thời thì Chopin cũng có thề trở nên một người bạn không kém ' phần thân hữu, Đời sống của ông phản ảnh những nỗi băn khoăn day dứt của chúng ta Âm nhạc của ông có lẽ không phải cái gì khác tiếng hát vọng lên từ bãi sa mạc sâu thẳm trong tâm hồn ta. Nghệ thuật nào cũng chỉ phong, phú khi tự chúng ta cũng có thềtìm ra sự phong phủ ấy, Tâm hồn nghệ sĩ thi nhân chỉ chỉnh phục chúng ta khi: chúng ta thành khẩn tiếp đỏn họ. Xin bạn đọc hãy đón nhận -tâm hồn Chopin như nét vẻ của cái, gì cao khiết nhất trong tình yêu, không thề diễn tả được bằng tiếng nói và cũng không bao giờ thể hiện được đưới thế phàm, _GUY DE POURTALBS : `. m lá ' l _ Nr _ : =. - *cW : đụ: l Xuà š 1 Đ ¿ = Mu : Sơ) xã 3 ÂL x^ .'M ^ANt x - Du tị - “ty đc vài : X vê AI G HôÖ tan: đt ahì lạm, ướt lỗu nỗi k1 360: tran N gục \"-......... ỳyetenb 632g lág sai xjigeá2 số“ bạn _ hu » 34g; , _ ng giiếb-2m6:suilên ấpgtãknộug CÔ „7 .n) Ìy9T “tổ Tha0 E=‹ y4 . eptleài Râa nin2, ' #igPhadb+ sk: % h0 4 XêtGj10) xi! lp 3ø này prới—” nh ¬`........... đ'h-34/cepEd ga), #- —~. "“........ šff⁄ÖNt: s3 Ôtlsôc} òoa gui niuođ3 ~ˆ ai- gHqằ: mông đáo nặo waỀ» béo ;ủ#d d4e$ xế œ(¡n34 -_ „"-: *suy yêufi> Kửm dù eb tufertil giăể (ôd'anfifo - hi ; th: a0iig:tgt1áaathdd cạuobi.Sb te tquô: Kâ» heo. | ơi "gỗd aôttBtadlcbild tà, xẻdtrdz lũ :hhál . K2 MỆ, `... . ...«e tàotitkÐ đạÙ của - i ._ MP 2a (iitq lyjwe.Uiqbva, '#izoltE thiện ,uảalhbh: ¬. _ ‡i(-zfqgjafo ?6áq›đpid Ma nldL Nụ | SẺ Si” sạn cáh q34 đều . | 4 ` tong 91A tW đftng vất Ấy ki j xi: va t4 bè đổi, h bi móng: sâug, hưởng đạt dg ị oáng và sin§ ti à. : L xóDnH | « MỘT THIÊN -THẦN MẶT NGỌC, TRẦM NGÂM NHƯ MỘT THIẾU NỮ BUỒN » Con người mặt ngọc, trầm ngâm như một thiếu. nữ buồn,,, Đây là chân dung Chopin dưới ngòi bút của bà Geoge Sand, người đàn bà ông đã yêu tha thiết; câu này nên dùng làm tiêu đề cho thiên khảo cứu. Dưới thời Trung Cồ những họa sĩ thuộc trường phái hồn nhiên đem tác phầm của mình đề vào trong nhà thờ đề chuộc tội — họ đến trước các thiên thần cầu xin tha thứ tội lỗi, Ngày nay bàn tay nữ sĩ viết ra lời ấy đã trở về cát bụi, nhưng ngày xưa bàn tay vuốt ve ấy đã đem lại hương tình cho một cuộc đời cê đơn, và khi viết lời êm địu trên đây hẳn là nữ sĩ đã hành động theo một nhu cầu thầm kín, trong thâm tâm bà cũng cần cảm thấy mình được miễn xá những lỗi lầm với Chopin, Bà còn nói : cKhống có cái gì tính khiết và phấn khích hơn tư tưởng của Chopin...» Có lẽ bà cũng run tay khi 18 - GUY ÔE POURTALẺS viết rằng : ...Nhưng con người ấy chỉ hiều được cái gì giống m mình, Phải có một cái kính hiền vi mới có thề đọc được tâm hồn một người kín đáo không muốn đề lọt vào một chút ánh sáng của phàm nhân ›. .. Chưa bao giờ người ta dùng kính hiền vi đề tìm hiều tâm hồn, Chúng ta hãy đẹp dụng cự quang học và nghe. theo Ìời khuyên của Liszt : cố gắng tìm hiều bằng trái tim. + : Chúng ta cũng nên nhắc đến nước Ba Lan, quê hương của Chopin. Từ năm 17os nước Ba Lan đã bị qua phân ; đến nắm 1ổo7 vua NÑã Phá Luân, sau trận chiến chiếm nước Phồ lần thứ nhất, đã lập ra lãah địa Varsovie, Nã Phá Luân mất, lãnh địa cũng sụp đồ sau khi tồn tại được gần 8 năm. Nhưng chỉ cần 8 năm ấy là nước Pháp tạo được uy tín ở Ba Lan. Nước Pháp . đã đem lại cho người Ba Lan tỉnh thần hãng hái trẻ trung ‹ Năm 18o6, ông Ñicolas Chopin, thân phụ của Cho- Địa, sang. Ba Lan.dạy học tại nhà bà bá tước Skarbek - ðng thành hôn với cô Jugtiae Krzyzanowska. Ông là người Phápsinhtrưởng ở Marainville, một làng ở gần đồi Sian xứ Lorraine ; lịch sử xứ này mật thiết với: lịch sử nước BaLau. Trước khi Nicolas Chopin đi dạy. học ông là một. nhận viên kế toán, Cô. Justine là: một thiếu nữ hai mươi cái xuân xanh, giòng. đði quý. : nhưng. nhà đã sa sút, Cô ở nhà bà bá tước. xùng. với một vài vị tiều thự khác với tư cách nợ. tùy tùng, Đây là một phong. thể, nhà quan mà các vị lãnh:pbúa. nghèo kiết nhưng. kiêu căng. vẫn cố giữ, đúng, Bà so: ~Z CHOPIN HÃY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 19 ông cha ngắy trước. Cặp vợ chồng mới cưới ở một căn nhà bên cạnh âu đài của bá tước, một căn nhá nhỏ trông ra sân sau, xa xa là đồng cỏ linh lăng và cải đại. Ba gian nhà nhỏ và thấp; giơ ngón tay lên cũng đụng trần nhà, Cñẳng bao lâu, cặp vợ chồng trẻ sinh con đầu lỏng — la đứa con gái, đặt tên là Louise. Sau đấy chẳng bao lâu xầy ra những biến cốlịch sử trọng đạt: Ñã Phá Luân đưa quân sang đánh nước Phồ, Tilsitt, Austerlitz, lềna, Wagram. Nhạcsĩ nước Áo, ông Haydn, chết ở Vienne dưới họng súng của vua NÑã Phá Luân trong địp này. Lúc ấy nhạc sĩ ở trong nhà, bốn quả trái phá rớt ngay bên cạnh, gia nhân hoảng sờ, ông vẫn bình tĩnh mà tuyên bố ; ‹« Việc gì phải sợ ? Các anh nên biết rằng Haydn còn có mặt ở đây thì súng đạn cũng phải kính sợ, › Nhưng ông chưa kịp chứng minh cho lời nói thì súng đạn của vua Ñã Phá Luân đã ra tay trước và chứng minh ngược lại, Bấy giờ nhà văn Stendhal làm ủy viên quân sự, ông có đến dự đám tang Hàaydn. - Stendhal ghi trong sồ tay : « Tại sao những người Pháp nồi danh trên văn đàn hầu như đều bảo nhau sống vào những nắm 166o như La Fontaine, Corneille MMolitre, Racine, Bossuet ? Tại sao những họa sĩ lớn đều sống vào những nắm 151o ? Tại sao từjsau thời kỳ trăm hoa đua nở ấy, tạo hóa hầu nhứ trở lại hà tiện nhân tài ?... không biết âm tihạe có chung số phận ấy không ? » Tuy nhiên, vào thời kỳ binh biển của NÑã Phá Luân Beethoven viết những bản nhạc Quđter' Serioco - và. 1es Adieux, một khúc cầm nhạc viết bằng mí 'giáng trưởng. 20 GUY DE POURTALẺES Trước ông đã viết 6 bản hợp tấu, tron# số có bảœ Sonate à Kreutzer, -Appassiondta, PFidelie, Các nhạc sĩ như Schumann, Liszt và Wagner cũng sắp ra đời, Còn. đại văn°hào Goethe.thì.đang thời kỳ sáng tác mạnh, ThÉ sĩ Byrou viết những bài thơ cuối cùng. Còn Shelley và Keats đều đã dự thảo tác phầm của họ. Balzac, Victor Hugo, Berlioz còn đi-học. Frédéric - Francois Chopin sinh ngày 22 tháng 2: năm 18to trong một căn nhà nhỏ ở làng Zelazowa Wola„ quê ngoại ông Ñicolas Chopin, Ông raTđời bằng âm nhạc, vì đúng ngày hôm ấy ttong làngƒcó đảm cưới, tiếng vi cầm thôn đã hòa bản dạ khúc du đương ngoài cửa sồ phòng bà mẹ Chopin. NHỮNG NGÀY THƠ ẤU - Nay mùng một tháng rô năm ấy ông NÑicolas Chopin được bồ nhiệm làm giáo sư Pháp văn tại một trường trung học Varsovie, ông bèn maøg gia đình đến ở thủ đô. Ông làm quen và thân cận ngay với các nHân vật thị thành, không bao giờ trở về đồng ruộng nữa, Vả chăng Varsovie là chốn đô hội, người ta rất dễ lập nghiệp giữa những lâu đài tráng lệ kiến trúc Ý và những căn nhà gỗ sơ sài. Dân cư sống nhung nhúc, vẻ lộng lẫy Đồng Phương lẫn lộn với vẻ nhơ nhớp.xứ Groenland. “Thôi thì đủ hạng người : lão Do Thái râu ria sồm soàm, cô nữ tu sĩ mũ ảo tươm tất, cô gái mặc áo lụa màu tươi, người Ba Lan zia mép-rậm rạp, mặc quốc phục, «lây lưng đen, giầy đỏ chót, bên hông lưỡi kiếm dài lê thê. Ông NÑicolas Chopin phải làm việc nhiều đề kiếm thêm tiền nuôi gia đình mỗi ngày mỗi thêm đông đúc.. Louise và Frédéric còn hai người em nữa là Isabelle và Émilie. Năm 1812 ông vào giảng dạy tại trường Pháo 92 GUY DE POURTALES Bình và Công Binh, năm 18i1§ ông cũng giữ nhiệm vụ ấy tại trường sơ đẳng võ bị. Rồi ông mở tại nhà ông một ký túc xá cho thanh niên nhà giầu về theo học ở thủ đô. : Hoàn cảnh sống, phong tục tập quấn của một gia định hòa thuận và cơ chỉ đã ảnh hưởng nhiều đến đời sống Fréđéric Chopin, Nền nếp gia phong, quan niệm khiêm nhường một cách hơi cứng ngắc làm cho ông không tiếp xúc mật thiết với thực tế. Liszt đã nói rằng vi Chopin không tiếp xúc với đời sống thực tế cho nên ‹ trí tưởng tượng của ông phủ một lớp lông tơ mịn r.hư một loại cây không ở gần bụi bậm những con đường lớn. » Lúc còn nhỏ ông là một đứa trẻ rất hiền lành, rgười xanh xao, vui tính, nhạy cảm như đứa con gái rhnỏ, ông chỉ có hai sự say mê : yêu mẹ và yêu chiếc cương cầm. Người ta!đã dạy ông học dương cầm rất sớm. Và sau này tự ông ông tìm đến với cây đàn vì thấy thích thú, Âm nhạc làm cho ông cảm động đến chảy nước mát, đến thốt nên lời. Âm nhạc trở thành ngay một đau klnô cần thiết cho ông, Ông cũng rất yêu mến chị em ỏng ; trong số học trỏ của cha, ông chọn bốn người : lâm bạn thân thiết : Fontana, Titus Woyciechowski và Lai anh em Wodzinski. Ñắm ông được tám tuồi ông đã bắt đầu xuất hiện trong một buôi hòa tấu âm nhạc lấy tiền giúp nhà thi sĩ già Ñiemcewiez, Người ta cho ông mặc y.phục Anh, áo vét bằng nhung, cồ bẻ thật lớn, Sau này ae ông hỏi êng công chúng ưa thích cái gì nhất tối hôm trình tấu, CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 8 ông kiêu hãnh mà trả lời : « Cái cồ áo của con ». Giới thượng lưu Ba Lan và cả ngài quận công Copstantin, thống đốc thành Varsovie, đều đề ý đến cậu bé đĩnh ngộ tài hoa. Vị Quận công oai quyền hét ra lửa ấy cho mời cậu lại trình tấu một bản quân hành tự tay cậu sáng tác, ị Vị quận công, em của Nga Hoàng ấy, hỏi cậu : « Em nhỏ, sao em cứ ngước mất nhìn lên cao như vậy.Ý Phải chăng các thi nhân vẫn nhìn lên trần nhà ? Một tiều sử gia đã viết về Chopin « Ông không phải một thần đồng trí thức, cũng không phải một con vật bác học» ; «ông là một đứa trẻ chân chất và khiêm tốn, chơi đương cầm cũng tự nhiên -như chim cất tiếng hót,..» Cha mẹ thấy ông có khiếu như vậy bèn tìm thầy học chơ ông, Trước hết là nhạc sĩ Zywny, một ông già ngoài sáu mươi tuồi, người xứ Bô.hêm ; ông chuyên về vĩ cầm và tôn thờ nhạc Bach, Ông truyền nghề cho Chopin ; nhờ ông, sự phấn khởi tuồi thơ được¡in khắc sâu đậm vào một tầm hồn đang bừng tỉnh với thế giới âm thanh. Đến năm 1824 Chopin bắt đầu vào trường học, cha ông cũng mượn ông thầy khác thay thế Zywny. - Ông thầy mới tên là Elsner, một nhạc sư xứ Silếsie ; ông dạy Chopin hòa Âm và soạn nhạc. Elsner không phải là một nhạc sư danh tiếng nhưng ông cũng là một nhân , vật quan trọng : ông là tác giả nhiều bản:đại nhạc kịch, . đại tấu khúc, lễ nhạc, và ông là giám đổc- Trường Quốc Gia Âm Nhạc. Phương pháp huấn luyện của ông có chỗ thích đáng là không ép buộc thiên năng của Chopin: "9 GUY DEẾ 'POUHTALÈS «Cứ đề cho nó sáng tác, nó không theo hẳn vết cũ "đường mòn và phương pháp cồ vì nó có đường lối 'riêng của nó, một egày kia tác phầm của nó sẽ đạt được _nết độc đáo chữa từng có, Nó theo một đường lối khác thường vì thiên bầm của nó cũng khác thường, Lời tiên triấy sau này người ta công nhận là đúng. Elsder là một người khiêm tốn. Ông ở hai căn phòng "nhỏ trong một tư viện cồ ở đường «Dòng Tên». Học trò của ông theo phong tục người Ba Lan hôn ông vào 'vai bên phải, ông hôn lại học trò vào hai má. Trong "bản phúc trình hàng năm ở Trường Quốc Gia Âm Nhạc, ông viết : «Frédéric Chopin, học trò năm thứ ba, có những khả năng kỳ lạ, có thần khí về âm nhạc, Tại trường trung học Chopin cũng là học trò tốt, học hành tấn tới và lãnh nhiều phần thưởng. Sau nữa "ông còn là một thiếu niên dễ tính và hiền lành, vui vẻ đến độ trở thành người bông phèng cợt nhả như nhiều người u buồn khác. Ông được chúng bạn yêu mến lắm, phần nhiều vì tài bắt chước; điều ấy chứng tỏ ông thấu hiểu những điềm thô lậu trong tâm hôn người khác. Ông thường cùng các em gái diễn kịch. Các em ông điễn những vở kịch cho trẻ em, Ông cũng viết một tờ báo, Cuộc đời ông thẳng thắn và trong lành, chỉ có những cuộc tiêu khiền nhỏ nhoi như vậy tô điềm một vài nét vui tươi, Sau đây chỉ xin ghỉ lại vài ba sự kiện, Tháng s5 và tháng 6-1825, trong hai buồi tấu nhạc tại Nhạc viện, Chopin trình tấu một bản ÑWhạc "tui của ' Moschelès và trình diễn đề hoàng đế Alexandre ngự lãm, ngài ban thưởng cho một chiếc nhẫn, Cũng CHOPIN MAY NHÀ 1HƠ CỦA ÂM NHẠC 35 trong năm ấy ông ấn hành bắn-Premier Rondo viết theo âm “thề áo thứ (Tập 1), viết tặng bà Linde, vợ viên hiệu trưởng trường truag học. Đến mùa hè năm sau, Ông được hoàng thân Radziwill mời đến thăm biệt thự 2Antonin.. HH: 138 À Nhưng những buồi trình tấu như thế không đem lại cho ông cảm giác mới mẻ, Trái lại, việc xuất bản qhạc phầm đem lại cho ông một nguồn vui sướng chân thành và tươi mát. Một bản nhạc không có gì là sâu sắc và thiện mỹ cũng mang vết tích cá tính của ông. Sau này - Schumạnn nói rằng những tác phầm nho nhỏ ấy « các bà sẽ thấy tỉnh vi và xinh xắn lắm›, Hẳn là chúng ta đã có cảm tưởng rằng các bà sể nhúng tay vào cuộc đời và sự nghiệp của nhà nghệ sĩ ! Đó là bông hoa thứ nhất của một tâm hồn còn trong trắng, Mùa hạ năm 1826 ông đến ở lâu đài Antonia. Đây là dịp may cho ông kbai mở những nguồn vui tuyệt diệu khi bàn tay nghệ sĩ nắm được điều kiện sung túc vật chất và điều luyện tỉnh thần, Đó là cái cần cho tâm hồn phong nhã hào hoa ấy đề ngân lên tiếng tơ đồng. Kẻ mạnh khinh bỉ những cảnh xa hoa như thế. Nhưng một trái tim nhiều phong vị nữ tính như chàng nghệ sĩ của chúng ta hầu như phải tìm nguồn cảm hứng nghệ thuật trong khoái lạc ; đú mọi hình thức khoái lạc xếp đặt cho thật khéo léo: từ món ăn thịnh soạn đến tác phầm nghệ thuật, từ tiện aghi vật chất đến vẻ cao đẹp tỉnh thần. Có lẽ chúng ta nên biết qua cách trang trí trong nhà, các nhân vật và ý kiến họ trao đồi với nhau tại biệt thự hoàng 26 GUY DE POURTALẺS thân Radziwill trong mùa hạ 1826. Khốn thay, bây giờ không thê thu thập được tài liệu chắc chắn. Nhưng dầu sac, chúng ta cũng chỉ cần biết rằng Chopin đã gọš lâu đài Antonin là một «thiên đàng» và tuyên bố rằng các công nương là những «tiên nga». Hẳn là sau này ông có lúc bùi ngủi nhớ quê hương, nhớ tòa lâu đài tráng lệ với những người sống trong hạnh phúc tràn đầy, kỹ niệm ngày xanh đã làm cho lòng hăng hái của ông tan thành sự nhớ tiếc khôn nguôi. HI HỒN THƠ CHỚM NỞ ae thường theo ngẫu hứng ngồi vào đdướng cầm tấu một khúc ngẫu hứng, khúc đàn táo bạo nhưng. trầm buồn đề ông giốc cạn nỗi lòng u uất, Người ta hỏi ông nêu lấy tên gì đặt cho sự cô đơn truyền thống hầu: như không hợp với tâm hồn trẻ trung của ông, ông: trả lời bằng một tiếng Ba Lan : Zal. Ôag yêu mến chữ Zal, ông thường nhắc đến luôn ; chữ ấy gợi lến cho: ông nhiều sắc thái tâm tình, khi thì là những nỗi niềm thương xót, những sự tủi nhục kỳ dị, khi thì là những: mối uất hận oán cừu, những ý muốn nồi loạn giá băng,. Chữ Zal có thề nói đến sự nhớ tiếc khôn nguôi, cũng. như có thề nói đến sự đe dọa bay sự ưu uất vô cớ, những mối u tình thích hợp với tính tình trầm mặc và. tâm hồn thi nhân của giống người Slaves, Từ năm 16. _ tười những tâm tình. uất và cô đơn ấy đã phá hoại hạnh. phúc của Chopin„. một- trái tim thơ mộng như Ông luôm luôn đem lại cho kẺ thù không tên không tuồi đó 28 GUY DE POURTALẺS những khí giới mới mẻ ; ông tự hành hạ và tự hủy hoại ông và ông có cảm tưởng như tìm ra một công : thức tuyệt diệu cho cuộc sống, Ông đã sớm biết xu hướng của ông, ông đã khống gặp khó khăn trong sự phát triền khả năng của ông, bởi vậy cho nên ông thực hiện được xnột phép lạ hy hữu là mình cảm thấy mình hoàn toằn là mình trước khi học được cái gì của đời sống, Bao siờ ông cũng chỉ là ông, lừng lững tiến vào đời, bất chấp tất cả. và ông thành công, và ông giữ được bản chất mguyên vẹn của ông, Tồng số kiến thức cần thiết cho ông đề ông bước vào đời, ông đã thâu thập được từ nắm 16 tuồi. Kiến thức ấy tóm thâu trong bầy nốt âm giai cho phép ông diễn tả đủ mọi tâm tình, Ông không cần phải thắc mắc với nhu cầu đi tìm món ăn tỉnh thần nào khác sự trau đồi cá thề nghệ thuật của ông, Đó là con đường của ông đề đạt tới chân lý. Ngoài chiếc dương cầm của ông, vũ trụ bên ngoài đối với ông chỉ la lời văn thêu dệt. Bởi thế cho nên năm abgềi Sinuội bầy tuồ, thân phụ ông cho phép ông thôi học đề đem hết tâm trí ra phụng sự âm nhạc. Người ta dành riêng cho ông một cắn phòng trên lầu thượng làm nơi làm việc, trong phòng kê một chiềc dương cầm và một cái bàn. Ông đã ngồi trong căn phòng ấy viết ra những tác phầm thứ nhất. Trong thờ: kỳ ấy ông đã ướm thử tài src của xnình, ông đã đạt được những ngón đàn và một cá thề =ghệ thuật mới mẻ sau này làm cho giới nghệ sĩ noàn cầu phải ngạc nhiên, Ñăm sau ông sáng tác nhạc phầm Wariations dựa theo tác phầm La cỉ darem la tmano của CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 2- Mozart. Schumans đã nói cảm krảds của ông về nhạc - phầm này : «Hôm qua Eusèbe bước vào, mỉm: cười. ngạo cghế đề làm cho tôi chú ý. Lúc ấy tôi đang chơi dương cầm... Eugsèbe đặt trước mặt tôi một bản nhạc mà rằng : Thần đồng. đây, xin quý vị hãy ngã mũ chào † _ Tôi giổ tập nhạc ra coi ; thưởng thức âm thầm một bản. nhạc, không dùng đến cây đàn cũng có cái gì làm cho ta mêthích. Hình nhự mỗi nhạc sĩ có một khuôn mặt riêng, khuôn mắt của những nốt đàn viết trên giấy : Beethoven có cái khuốn mặt riêng của ông khác hẳn Mozart... Nhưng ngó bản nhạc này tôi thấy những con mắt hoàn toản mới lạ, mắt hoa, mắt đữ tợn, mắt công, mắt thôi miên của cô gái bên song cửa. Người ta kinh ngạc khi đọc dưới tập nhạc cái tên Chopin. Chogia: là ai ? Tôi chưa bao giờ nghe nói đến tên ấy›. Lời nói của Schumanmn có vẻ tiên tri. Mắt hoa, mắt đữ tợn, mắt công, mắt con gái : đây là chân đồng của Chopin trên bình diện Âm nhạc, chân dung của con thiên nga Ba Lan lần đầu tung cánh, ` Sau đấy chẳng bao lâu, vào đầu tháng chín 1828, con thiên nga tung cánh lên đường, Giáo sư Jarocki, một người bạn của thân phụ Chopin, đưa ông đi Bá Linh dự một hội nghị khoa học. Sau năm ngày đi đường bằng xe ngựa, Chopin và vị giáo sư đến Bá Linh, bấy giờ là thủ đô nước Phồ ; hai người vào ở khách sạn Kronprinz. Ông đến thắm ngay xưởng làm dương cầm ở Kisting, sau thăm viện Hàn Lâm âm nhạc, và rạp Opéra, hôm ấy diễn vở Ferdinand Cortez của Spodtini và vở Le Mariage Secret của Cimarosa, Ông viết thư về nhà : « Tôi nghe một cách say 30 GUY DE POURTALÈS mê những vở đại nhạc kịch ấy, và tôi công nhận rằng âm nhạc của Haendel rất gần với lý tưởng của tôi.. Ngày mai người ta sẽ điễn vở Freyscbutz y chính tôi đang cần loại nhạc ấy, » Ông được thấy mặt Spontini và Mendelssohn từ xa. Ông dự bữa tiệc tại hội tphị tự nhiên học : « Hôm qua, đến dự bữa tiệc khoản đải các nhà bác học. Những khuôn mặt thật là thông thái, tôi xếp thành ba loại. » Ngồi cạnh tôi là một vị giáo sư ở Hambourg. Ông mãi nói chuyện với Jarocki đến nỗi lầm đĩa ăn của mình với đĩa ăn của Chopin và lấy tay gõ nhịp vào đĩa của Chopin. « Ông ta đúng là một nhà bác học đấy nhỉ ? Không còn thiếu gì cả ; ông có cả cái mũi to lù lù không ra hình thù gì cả. Trong lúc ông gõ vào đĩa của tôi người tôi như ngồi lên đống kim găm, Đợi ông gõ xong tôi không thấy gì cấp bách cho bằng lấy khăn tay lau sạch vết tay ông trên tiệng địa ». Việc ấy ông kề đủ mọi chỉ tiết vì ông giữ mãi cảm tưởng ghê tởm về sau. Rồi đến vấn đề phục sức của các bà các cô. Ông có cho biết những chỉ tiết lý thú không ? Không. Các cô làm ông xúc động mạnh mẽ hơn những buồi viếng thăm bảo tàng viện địa chất học mà ông buộc lòng phải đến. Sau mười lắm ngày thu thăm Bá kinh ông lên đường trở về Varsovie. Đến Zullichau, một trạm ở giữa Francfort sur l“Oder và Posen, xe thiếu ngựa, hành khách phải ở lại chờ có ngựa thay, Biết làm sao † May mà trạm xe đồng thời cũng là quán trọ. Giáo sư jJarocki nhân cơ hội ấy xuống quán dùng bữa, Chopin trông thấy một chiếc đương cầm. Ông mở m đàn ra ngồi €HOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 3I xuống, ngón tay bay lượn trên các phiếm, một hành 4hách đã già lặng lẽ đến ngồi cạnh ông, rồi một người ° &hác, rồi dần dần, tất cả mọi người trong nhà ; trưởng $rạm, vợ ông, các con gái ông và vài người láng giềng <ủa ông. Không biết ngọn gió nào đã đưa lại đây con . họa my từ một nước thần tiên ? Bất thình lình người đánh xe ló đầu vào cửa sồ gọi oang oang ; — Mời cô bác lên xe ! Ngựa thắng rồi ! Trưởng trạm tức mình ¿ — Làm gì mà la lối vậy, phá đám của người tạ ! Chopin đã đứng lên, người ta còn năa nỉ ông qgồi xuống chơi nữa, nhất là các bà. Trưởng trạm còn bảo agười đánh xe : — Tôi sẽ cho anh thêm ngựa, nếu anh cần, Người hành khách già cũng nói ; — Thưa ông, ngày xưa tôi cũng chời - Âm. nhạc và tôi.. hiều ít nhiều âm nhạc, Tôi cũng chơi đương cầm, Nều Mozart nghe ông hẳn là sẽ bắt tay tán thưởng ông. Tôi chỉ là một người nhạc sĩ tối tắm, tôi không dám mong được cái hân hạnh ấy... Chopin đánh xong bản đờn, nhóm thính giả kỳ đị ấy chạy đến kênh kiệu ông lên hoan hô nhiệt liệt, Schuman đã một phen choáng váng, người trưởng - €rạm một khắc vui thích, một nhạc sĩ già xúc động say sưa, đồ là những dấu hiệu người ta đón chào chẳng hỉ nhân mới xuất hiện giữa cõi trần. ® # , 2a, MÀ z2 CIẾDXHHE VAWGSOEĐ ˆ | 'iS5I-lBR ` 'à»#gác šEs sứn 3q: Vi Vê::gò§6:: van ®u S* dk9/S0d sới'2gađ2de\u sđân sẾt %† ga§ì-dinđft: đô — - Thu”: AHrgsdt sóàf: LợẾPt áố38woi8h/dfb.iBelokdd. `- '**) LÂý tỆM gu lê ¿v HưA ÌÊW470< xhø (Bó5 Qwoieipi- ` Nhš e8“ lại lá tt, "sáo AWguyện shfsas6lÄJ ;gàô»6— ——2M: l0 vế Tà 1¬... ` nho dc “gwb0408695/005:s0viui2ollaeiddde — - ~—xé HHog- lồ g:lg› ng 3h 4a? lưinđệ kHặt x.+z22 STng “c "SÀ Blialggfraugfl jeeMẤT 6í - ~ . IV BẤT HẠNH VÀ LÝ TƯỞNG Y TH - đến năm sau ông mới tìm thấy con đường tiến thủ. Một buồi tối ở rạp hát ông gặp một cô €a sĩ trẻ tuồi tóc vàng, miệng tươi tắn, giọng hát trong trẻo, Ông biết tên nàng là Constance Gladkowska và còn theo học trường Âm Nhạc. Cô ca sĩ làm ông xúc động mạnh mẽ nhưng đây chỉ là tình yêu con trẻ trong sạch. Ông chỉ ước ao được dải băng nàng quấn tóc và lúc chết được ôm ấp nàng vào ngực, Mối tình nhẹ nhàng thoảng qua lúc dầu ông không nói cho ai biết, Lúc ấy ông đang nuôi một hy vọng lớn : bỏ Varsovie đi nơi khác, vì thành phố này không còn gì cho ông học hỏi về Âm nhạc. Tháng bầy năm 182g thân phụ ông cấp cho việt món tiền nhỏ, và ông lên đường đi Vienne mang theo nhiều hy vọng tương lai, Đến nơi, cuộc tiếp xúc đầu tiên của ông là đến thăm Haslinger, nhà xuất bản âm nhạc, ông được tiếp đãi niềm nở, nhà xuất bản còn gọi 34 GUY DE POURTALẺS là «Ñgôi sao mới bắc phương». Nhưng Chopin là người đa nghi và bị quan tuy ông chưa đến 2o tuồi, Ôag được giới thiệu với bá tước Gallenbezg, quản trị các hý viện của hoàng gia ; người ta khuyếa khích ông tồ chức một buôi tấu nhạc, Ông viết thư về nhà : «Điều làm cho Galletberg được yên lòng, là tôi không lấy thù lao, không làm cho ông tốn kém đồng nào, Tôi trình tấu với tư cách tài tử và không đề ý đến tiền bạc, Tôi chỉ chơi âm nbạc vì yêu nghệ thuật›, Buôi hòa tấu được khai diễn tại hý viện hoàng gia túc bảy giờ tối ngày 1r tháng tám, Mở đầu là bản nhạc của Beethoven và của Rossiní. Rồi nhạc sĩ bước ra sân khấu, một nguời mảnh khảnh, đã có vẻ đau yếu. Một bà đã có tuồi ngồi hàng ghế đầu đã reo lên : «Đáng tiếc tằng người thanh niên không có dáng khỏe mạnh hơn !» Nhưng Chopin giận tái người đi vì ban nhạc không trình tấu đúng bản Ứariations của ông, khiến cho ông phải thay đồi chương trình. Ông bèn theo ngẫu hứng chơi một bài, theo bản La Dame Blanche, rồi trình tấu nhạc Ba Lan của Chmiel; fWgoại trừ Liszt, không ai có tài chơi đàn theo ngẫu hứng như Cbopin. Ngón tay nghệ sĩ mở ra một thế giới những niềm đau nhẹ nhàng êm dịu như tuyết nhung, người nghe thấy lại một kỷ niệm xa xưa của nỗi buồn không tên tuồi. Ông già tóc bạc phơ cũng như người thiểu nữ phơi phới tuồi xuân đều thưởng thức được wẻ thích thú trong tiếng đàn thánh thót tuyệt diệu, Nhưng chúng ta hãy tự hỏi; tài nghệ của thi nhân là gì aếu không phải là bí quyết lâm cho tâm hồn ta ngân €HÓPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 35 lên tiếng hát vi vu ? Đó là sự thành công của buồi tấu nhạc thứ nhất, Chopin quyết định tồ chức buồi thứ hai vào tuần sau, Lần này ông chơi bản Krakouiat và khúc Variations của ông phóng theo La c¡ darem. Bá tước Lichnowsky, bạn của Beethoven, có mặt tại buồi trình tấu này đã hoan hô Chopin nhiệt liệt. Công chúng, nhạc sĩ và phê bình gia đều tỏ vẻ ngạc nhiên vì nhạc của Chopin hoàn toàn mới mẻ cả hình thức lẫn nội dung. Hai tờ báo Wiener Theaterzeitung và Allgemeine Musikalische đã viết những câu sau đây ; « Công chúng đã nhận thấy vẻ độc đáo trong cách trình tẩu và sáng tác của ông Người ta có thề cho rằng ông có thần khí ». « Ông có ngón đàn tuyệt kỹ, cách vận chuyền âm thanh thật là khéo léo, màu sắc tỉnh vi phản chiếu một tâm hồn nhạy cảm cao độ, thề cách cấu tạo và diễn tả sáng sủa chứng tỏ thần khí dồi đào, tài ba của ông lại được năng khiếu tự nhiên nâng đỡ, vì thế ông xuất hiện như một vần thạch chéi lọi ở chân trời.» Chỉ có một nhà phê bình làm cho Chepin phải chú ý, ông này cho rằng Chopin chơi điệu dàng quá, thiểu sắc bén và vang đội, ‹ Hầu như chỉ có một tiếng nỗi đề cho tôi biết rằng tôi chơi dịu dàng quá, đúng hơn, mềm mại quá, đối với công chúng ở đây. ¬ Người ta đã quen với những tài ba lỗi lạc. Nhưng chẳng thà người ta nói rằng tôi chơi ' dịư:đàng quá còn hơn aói rằng tôi chơi mạnh Bạö quá. » Trong một bức thự khác ông lại viết ; « Đó là lỗi chơi đàn của tôi, tôi biết rằng lối chơi ấy được phụ nữ và các nghệ sĩ tán thưởng. » Rồi ông lên đường đi Pra‡ue, các nhạc sĩ thành 36 GUY DE POURTALES Vienne đều ra xe tiền chân, ông ở đây không được baœ lâu mà đã được mọi người yêu mến. Nhạc sĩ Czerny cũng có mặt ở bến xe, ông này đã nhiều lần họa đàn với ông, mỗi người chơi một chiếc dương cầm, Chopin chơ rằng:ông này « là người tốt, người nhạy cảm hơn những: bản nhạc của ông ta sáng tác. » Ông viếng thăm Prague và làm quen với hai nhạc sĩ vĩ cần danh tiếng Pixis và. Alexander Klengel, Klengel là táể giả 48 tấu khúc, được coi là những bản nhạc hay nhất kê từ sau Bach. Chopim chú ý đặc biệt đến Klengel, hai người đã ngồi cùng nhau: chơi đàn và đàm đạo trong 6 giờ đồng hồ, Sau đấy ông: sang Dresde, đi qua Teplitz, một thành phố nước suốt ở biên giới xứ Bô.hêm và xứ Saxe, ở đấy ông đã dừng. chân một tối ở lâu đài ông hoàng Clary, Ở lâu đài, ông tiếp xúc với một số ít người « tử tế » : chủ nhà, một tướng lãnh nước Áo, một vị quan tầu Anh, một tướng lãnh xứ Saxe ngực đầy huy chương, một vài thanh niên và thiếu nữ. Sau bữa tiệc trà, bà hoàng mờ: Chopin chơi đương cầm. Chopin nghe lời và xin phép tấu một khúc theo ngẫu hứng, Trưởng ban: nhạc của chủ nhân đề nghị đề tài Moise của Rossini, Chopin ứng khầu thêu đệt một khúc đàn hay đến nỗi... mọi người phải yêu cầu anh diễn đi diễn lại tới bốn lần, Người ta muốn giữ ông ở lại Teplitz nhưng ông không muốn ở lầu vì ông nóng lòng muốn tiếp tục cuộc hành. trìnb, Dưới sâu tâm hồn vẫn có cái gì thúc đầy ông, Dresde cũng không được ông chú ý, ông chỉ ở vài ngày mà không sáng tác được gì, sau đấy ông lại đi Breslaw tồi trở về Varsovie ngày 12 tháng chín, | €HOPIN HAY NHÀ 1HƠ CỦA ẢM NHẠC 37 Ba tuần lễ sau ông khám phá ra sự đau khồ của mình - rong khi viết một điệu Van : «Tôi đã tìm thấy lý tưởng của tôi, có lẽ đó là điều bất hạnh cho tôi. Từ sáu tháng may ngày đêm tôi mơ tưởng đến nó, nhưng tôi chưa sừng hói với nó lời nào. Tôi đã hướng về lý tưởng ấy mà viết đoạn chậm trong bản Concerto của tôi (viết theo âm thê Fa thứ, tập 21), cả bản Van (tập 7o số 3). Những bản này tôi mới viết sáng nay và sẻ gửi về cho anh. Xin anh đề ý đến đoạn có đánh dấu chữ thậps Ngoài tôi ra không ai biết ý nghĩa, Nếu tôi có dịp ngồi đàn cho anh nghe thì vui sướng biết mấy, Nhịp thứ năm có giọng trầm chọ đến nốt mi giáng ở trên (khóa Sol). Đáng lẽ tôi không cần nói ra điều này vì chắc anh cũng cảm thấy. » ` Đây là lời tâm sự của ông với Titus, người bạn thân nhất của ông, vì Titus cũng là nhạc sĩ. Lần thứ nhất Chopin tìm ra hai tiếng « bất hạnh » và « lý tưởng »„ sau này sẽ là then chốt cho cuộc đời của ông, Hai tiếng « bất hạnh › và « lý tưởng ›» tạo cho êng một bầu không khí, có lẽ chúng đã đem lại cho ông nhiều không khí quá, Sau này hai tiếng ấy đã mất dần uy tín, có lẽ bây giờ là lúc chúng ta hoào lại cho chúng giá trị thi tứ và đỉnh hoạt, Các nước Âu Châu bây giờ thiên về lãng mạn và đang hâm mộ những danh từ thật kêu, con người tìm cách phiêu bồng trong tía ngưỡng và họ tìm sự thuần khiết trong việc sáng tác tâm tình và lịch sử. Charles Maurras đã dùng mấy chữ sau đây đề nói về thời ấy ; « thời đại của những người điên loạn». Có thề như thế lắm, Nhưng chúng ta nên nhớ rằng thời đại có 38 GUY DE POUR FALẺS giá trị cao cho nghệ thuật chính là thời đại mà người t“ ¡t chú trọng đến hình thức, đến phép tắc của ý tưởng và tâm tình. Thời ấy, không ai như Chopin, Chopin không: đề ý đến ngôn từ mà chỉ chú trọng đến nguồn suố? tâm linh ào ra như thác đồ. Ngôn từ của ông diễn tả đúng tâm hồn ông biêu lộ qua âm điệu dương cầm. Khi ông viết rằng ông tìm thấy lý tưởng của ông và lý tưởng: ấy bất hạnh cho 'ông, có lẽ ông không nghĩ rằng ông đi đúng đường lối. Tuy nhiên, ông đã định hình tướng cho một chủ đề âm nhạc mà sau này hàng tr ệu người sẽ theo ông khám phá ra lạc thú trong thất vọng, Di nhiên, Constance Gladkowska đóng thột vai trò trong sự đau khồ và trong lý tưởng củaông, Được ít lâu sau ông lạt viết : ‹Anh không thề tưởng tượng ra Varsovie đối với tôi buồn nản đến thế nào. Nếu tòi thấy vui sướng trong khung cảnh gia đình thì tôi đã không đến đây, Ôi ! Thật là cay đẳng khi người ta không có ai đề chia xẻ nỗi buồn vui. Ôi ! Thật là đau khồ khi trái tìm người ta bị bóp thắt mà không thể cùng ai thố lộ tâm tỉnh ! Hẳn anh biết tôi muốn nói gì chứ, Đã nhiều lần tôi mượn tiếng đàn đề bộc lệ những điều tôi muốn nói với anh,» Ông nghe rất nhiều âm nhạc và rất chú trọng đến khúc tam sướng cuối cùng của Beethoven, Ông nói rằng chưa từng thấy một bản nhạc hay như vậy, Ông cũng sáng tác và đi xem hát. Cô Gladkowska ra mắt khán giả lần đầu tronø vở Agnès của Paer ÿ ông ca ngợi diễn xuất của nàng, vẻ đẹp và giọng hát của nàng. Ông nói : «Nàng ngâm nga trầm bồng nghe thật là thú vị. CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ẢM NHẠC 3g Mới đầu giọng nàng hơi run, nhưng trấn tĩnh được ngay. Người ta vỗ tay khen nhiệt liệt.» Ông lầm quen với nàng, ông mời nàng ca đề ông phụ họa dương cầm, ông cảm thấy mình như tan thành u buồn và băn khoăn. Sau đấy ông băn khoăn với câu hỏi : nên ở hay nên đi ? Ông quyết định nhận lời mời của ông hoàng Radziwill đến viếng lâu đài Antonin một tuầnvào mùa Thu, Ông được tiếp đãi như một vĩ nhần, ông chơi nhạc với ông hoàng Radziwill, ông này THẾ viết. Tiệp nhạc phầm về Faust. Thiên đàng của ông còn có hai nàng tiên, hai cố con gái ông hoàng đáng yêu, mềm mỏng và rất ưa âm nhạc, Wanda cô chị và Elise cô em. Con bà hoàng thì hiều rằng dòng dôi trâm anh không phải là điều kiện đề tạo nên giá trị con người. Hai nàng tiều thơ cũng biết vậy, họ muốn được làm học trò ông thầy đờn có. . nước da mịn như con gái ấy, Wanda đề ông cầm tay chỉ cho tập luyện một ngón đờn đúng phép. Elise máng bút và màu ra họa Đức chân dung của ông, «Wan da hiều âm nhạc lắm, Không cần phải nhắc đi nhắc lại cho nàng biết lên, xuống, nhanh, chậm,,, Đáng ra tôi phải hứa sẽ gửi cho nàng bản Người con gái Ba Lan, viết theo âm thề Fa thứ. » Ông viết một bản « Người con gái Ba Lan » khác, đề chơi dương cầm và đại vĩ cầm : « Đây là một bản đàn rất thích thú cho các bà », Tuy rằng Wanda làm ông ngây ngất nhưng ông cũng, không quên Constance. Ông còn cho rằng mình có tài thương cảm cả hai người cùng mệt lúc. Ông cũng không quên người bạn thân Titus có trái tim lặng” ` 40 GUY DE POURTALÈS lẽ và cô độc, Trong một lúc nhớ bạn, ông viết: « Tôi có xức dầu thơm quý nhứt của xứ Byzance anh cũng từ chối không hôn tôi nếu tôi không có vẻ gì như nam châm thu hút: anh, Trong thiên nhiên có những. sức mạnh bí hiềm..,. ». Trở về Vsiesviei ông dự định tồ chức một buồi tấu nhạc có Constance tham dự. Nàng sẽ hiều rằng ông muốn tặng nàng vinh quang tuồi trẻ mà öng mới đạt được... Quảvậy, buôồi tấu nhạc ấy ra mắt công chúng ngày 17 tháng ba năm 182o, bẩy giờ ông vừa được 2o tuôi, Công chúng rất chú ý đến, họ đến dự rất đông, Theo thời thượng, người ta trình tấu nhạc của. Elsner, của Kurpinski, một bản độc tấu kèn săn bắn, có cả những bài ca, Phần của Chopin có bản Con¿certo của ông viết theo âm thể Fa thử và những tạp khúc về dân ca. Nhưng ông không đạt được kết quả mong muốn, Chỉ có một số ít nhạc gia hiều được nét độc đáo của Chopin, Nhưng Constance ngồi ở hàng ghế đầu đã mỉm cười với ông và ông che rằng. mình đã được thưởng công. Cách đấy vài ngày ông lại trình tấu một buồi nữa và lần này thì ông thành công hơn, bản Rondo à la Krakovwiak của ông làm cho mọi nghi mê thích. Công Chúag đòi hỏi một buôi tấu nhạc thứ ba, Lần này hình như nhà phê bình, công chúng và tài tử đều đồng thanh tuyên bố ông là nhạc sĩ trác tuyệt của. nước Ba Lan, Nhưng ngày tháng vẫn trôi qua không đem lại cho ông niềm vui nào đáng kề, Tình bạn với Titus và tình yêu Constance đã nâng đỡ ông trong lúc làm việce CHOPIN HAY NHÀ.THƠ CỦA ÂM NHẠC 41 Ông chỉ sáng tác cho hai người ấy, hầu như hai người - ấy chưa nghe qua thì ông cho là nhạc không có giá trị øì cả, ‹ Tôi phải làm việc gấp, và làm việc mạnh. Tôi xhường lấy ngày làn đêm, lấy đêm làm ngày. Tôi sống trong giấc mơ và tôi ngủ trong lúc thức ; hơn thế, $ôi có cảm tưởng như lúc nào tôi cũng ngủ vì lúc nào cũng như lúc nào tôi cũng vẫn có một cảm tưởng ấy, “Đáng lẽ tìm được sức mạnh trong sự mơ ngủ thì tôi lại càng thêm day dứt, thêm yếu đuối, › Bấy giờ ông xiết đoạn chậm bằng mỉ trưởng, ông muốn cho nhạc thơ “mộng, bình thản và trầm buồn, ông muốn cho nhạc gợi đên thật nhiều kỷ niệm nhuân nhu, « Điệu nhạc phải như một giấc mộng đêm xuân trăng thanh gió mát... Dở quá, nhưng không sao. Anh sẽ nbận thấy những khuyết điểm của tôi muốn cho tôi làm trái với ý muốn của tôi. Nhưng tôi phải lam vậy là vì có cái gì đã vẫn xit lấy tim óc tôi, trái với ý muốn của tôi. Cái đó xô - “đầy tôi, đẳần vặt tôi tuy rằng tôi triều mến nâng niư nó, > 'Trong chuỗi ngày dài ấy, sự viếng thắm Varsovie của cô đào Sontag người Đức là một điềm son bất ngờ. Hoàng thân Radziwill đã giới thiệu Chopin với cô đào Sontag và Chopin cũng vui sướng khi được làm quen xới cô, Cô không đẹp nhưng người rất duyên dáng, “nọi người đều có cảm tình với cô. Chopin được cái hân hạnh đến thắm cô vào buồi sáng tại phòng riêng. ông đưa Constance đi theo. Bước đi qua của cô đào ức chỉ là một vệt sáng thoáng qua, sau đấy Chopin lại trở về với nỗi lòng băn khoăn bất định, Càng ngày 42 GUY DE POURTALÈS Chopin càng nhận thấy phải ra đi đề tìm hứng nhạc ở nơi xa iạ, mặt khác, mối lo phải xa cách ngườ: yêw làm c}o ông. tê liệt. Ngày mùng 4 Fng chín, ông viết thư co Titus : « Lãm lứể tôi nồi cơn khủng. Tôi vẫn ngồi yên bất đông. Tôi không có sức quyết định ngày ra đi. Tôš có liu;. cam rằng đi khỏi Varsovie tôi sẽ không bao giờ thấy l2› quê hương. Tôi tưởng tượng ra tôi sẽ ra đã đề chế: nơi quê người, Ôi ! Đau đớn thay, khi không được chết ở nơi mình đã sinh trưởng bấy lâu, khi chỉ thấy bên giường bệnh mình thầy thuốc và gia nhân. xa lạ với quê hương và những người thân yêu. Tôi muốn đến ở;/với anh vài ngày, có lẽ tôi sẽ được sống vai ngay yên ôn. Nhưng không làm sao được, tôi chỉ lang ¿ng ngoài phố, buồn nản quá tôi lại trở về. Tại sac tôi đến nỗi này ? Tôi trở về nhà đề theœ đuôi nệng ảo của tôi. Con người ít khi vui sướng, Nếu trời chỉ cho ta những phủút vui ngắn ngủi thì tại sao chúng ta phải từ bỏ ảo tưởng của chúng ta, những ảo tưởng ấy cũng chỉ thoáng qua mà thôi », L¿ lùng hơn nữa là bức thư ngày 18 tháng chín. trong đó thú nhận điều kỳ dị sau đây: ‹« Anh đã lầm mà chorằng tôi cũng như người khác, nấn ná ở lạš đây vì mắc mưu với chuyện tình, Anh nên tin chắc rằng tôi có thề chấp hết nếu tôi cần nghĩ đến tôi, nếu tôi yêu thì tôi đã có thề chế ngự được sự bồng bột đau khô và vô vị của tôi trong nhiều năm. Xin anh tin. chắc một điều là tôi cũng bận tâm đến cá nhân tôi và tôi sản sàng hy sinh tất cả cho đời. Tối nói hy sinh CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC S110 Đà cho đời là tôi muốn làm sao cho người ta sáng mắt nhìn đời được tỏ tường ; cho dư luận công chúng không rứt rỉa tôi, anh cũng biết ở xã hội chúng ta lời ong tiếng ve có mãnh lực vô cùng tai hại. Sự đau khồ mà tôi nói đây không phải là sự day dứt nội tâm mà chúng ta vẫn giấu kín dưới đáy lòng, đây tôi nói sự đau khồ bên ngoài khi phải chịu đựng miệng” lưỡi của thiên hạ. Tôi còn có sức khỏe thì tôi vui lòng làm việc tận tụy suốt đời tôi, Tôi có nên làm việc quá sức mình không ? Nếu cần thì tôi có thể làm gấp hai lần công việc ngày hôm nay. Anh, anh không làm chủ được ý nghĩ của anh, nhưng tôi, tôi làm chủ được ý _ nghi của tôi, Không có gì bắt buộc được tôi phải bỏ ý định của tôi như chiếc lá lìa cành ; đối với tôi thì về tmùa đông cây cũng vẫn còn xanh lá, Cốt nhiên, đây tôi chỉ nói đến trí óc thôi, còn trái tim thì..,trái lại, trái tim tôi nóng như lửa bỏng đầu sôi Í Xanh lá tốt cành cũng không có gì là lạ.. Thư cửa anh tôi vẫn đề trên trái tim tôi, bên cạnh dải băng buộc tóc của Constance, Những kỷ vật ấy tuy là vật vô trí nhưng cũng cản thấy mình tự những bàn tay thân yêu mà đến họp mặt với nhau trên trái tim một người bạn chung,». Tóm lại, con người thiếu cả quyết ấy cảm thấy rõ cằng bản chất cbắc chấn nhất của mình là thiên tự: về âm nhạc, thiên từ ấy sẽ chế ngự được hết, thiên tư sẽ thắng ý chí của Ông, Ông sẽ hy. sinh cuộc sống: tiện nghi và sự yên tiphcủa ông đệ theo đuồi tiếng gợi của thiên tứ, «niềm đau kía đao» của Ôpg tuy có cầu thiết cho ông nhưng cũng chỉ là thứ yếu so với sức £ 44 ; GUY DE POURTALÈS mạnh lôi cuốn ông đến một tương lai sáng lạn nhịp điệu và cô đơn. Một hôm ở nhà thờ ra ông gắp Constance. « Mắt tôi chợt bắt gặp cái nhìn của nàng. Thế là tôi đi theo hút nàng qua các phố, mãi mười lăm phút sau tôi mới tỉnh ngộ, Có lắm lúc tôi điền dại như vậy, nghĩ mà ghê ˆ¬, Nhưng đến thứ bây mùng tám này tôi sẽ ra đi dù có thế nào chăng nữa. Tôi sẽ xếp âm nhạc vào va ly, dải băng của nàng vào tâm hồn, tâm hồn vào cánh tay tôi và ráng bước lên xe l› Sau cùng, đển ngày 1I tháng mười ông ra mắt thính giả Varsovie một lần chót, Gladkowska cũng tham dự cuộc tấu nhạc. Chopin chơi những bản nhạc tới viết xong, bản Concreto en mỉ trineur và Fantaisie sur đẹs airs polonais. Nàng mặc toàn đồ trắng đầu cài bông hồng, nàng hát bản Thiếu pàụ bên hồ của Rossini. Ông viết thư cho Titus : « Nàng hát nốt sỉ trầm trầm thật là tuyệt diệu. Zielinski tuyên bố rằng nguyên một sốt s¿ ấy cũng đắng giá ngàn vàng, Khi đã đưa nàng ra khỏi sân khấu rồi tôi trở lại chơi tạp khúc về mặt trăng lặc. Ít ra lần này tôi cũng hiều tôi, ban: nhạc cũng hiều họ, và thính giả cũng hiều chúng tôi,.. Bây giờ chỉ còn việc đóng nắp rương lại là xong.Đồ tế nhuyễn đã đầy đú, nhạc đã chép lại, khăn tay đã thêu xong, quần mới đã thử cần thận, » Ông còn đợi gì? Hầu như đây là dịp may cuối cùng số mệnh đã dành jeti ông, nhưng ông không nắm đước, Ngày ra đi đã định là mùng một tháng một ăn 1830 : :ông sẽ đến thành Vienne. Từ sáng sớm, thân CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ẢM NHẠC 45 bằng cố hữu đã lên đường tiễn đưa ông ; Elsner, bạn - bè, các nhạc sĩ bạn cùng ông đến đường Wola, vùng ngoại ô lịch sử, ngày xưa ở đây người ta cử hành lễ suy tôn vua chúa. Trong bữa tiệc tiễn chân Elsner viết một bản nhạc tặng Chopin, có những câu: Quê hương non nước xinh tươi Khí thiêng hun đúc nên người tài hoa Vinh quang vang dậy gồn xa. Người đi xin nhớ quê nhà hôm nay - Mộng vàng thực hiện từ đây Người đi xin nhớ những ngày tuồi xanh Giang san tồ quốc đợi mình Đem tài xây đắp uy danh nước nhà, Hợp xướng : _Ra đi lòng nhớ qnê hương Hồn người còn chút ấn ương nhớ nhà Gửi người rõi bước phương xa Chút lòng ưu ái mặn mà hôm nay. Mặt ông tái nhợt đi khi bạn bè tặng Ông một chiếc đĩa bạc đựng đầy đất quê nhà, Ông ứa nước mắt khóc. Đây là buồi tiễn đưa cuỗi cùng của Constance. Hai. nắm sau nàng lấy một nhà quý tộc thôn quê. Có lễ cũng là mệnh trời, hai năm sau, cặp mắt xanh đã từng làm cho Chopin xao xuyến bỗng dưng trở thành thong: manh. Thế giới bên ngoài từ đây đối với nàng đã khép. 46 GUY DE POURTALÈS kín. Nhưng thỉnh thoảng nàng còn ngồi trước dương cầm hát bài tình tứ ; Quante Ìagrime per te 0ersai.,, Có: người quen biết nàng kề lại rằng lúc về già « cặp mắt xanh mù lòa vẫn còn trong trẻo và đôi khi nhỏ hai hàng lệ ›», V THÀNH VIENNE VÀ NỖI CÔ ĐƠN, “THÀNH VARSOVIE VÀ KHÓI LỬA CÁCH MANG 1ì TUS Woyciechowski đến gặp Chopin ở Kalisz. “Titus hơn ông vài tuồi. Hai người bạn này khác hẳn mhau về thề chất cũng như tỉnh thần, Titus cao lớn và &hoẻ mạnh, nét mặt rắn rỏi, cương quyết, ít nói nhưng. cũng sai mê âm nhạc. Bàn tay hộ pháp, ngón tay chuỗi mắn trời sinh ra đề nối nghiệp kiếm cung của tô tiên, hưng khi đặt xuống phiếm đương cầm thì nhẹ nhàng xahơ bướm lượn. Còa Chopin người nhỏ nhắn, nước đa mịn màng nhữ con gái, cặp mắt sâu sắc ; nhưng Chơpin đại là người dẫn dắt-con chó ngao kếch xù và ngoan agoãän ấy. Hai người bạn trế đi qua Breslau, rồi Dresde ; “suốt tuần ấy chỉ có thăm viếng, họp mặt và đi coi hát, Chơpin đã có giấy giới thiệu bèn đến thăm bà Dobrzycka, bà dầy người Ba Lan và có địa vị quan *rọng trong hoàng cưng, Bà tiếp đãi Chopin rất œiềm nở xà trời ông đến dự một buồi họp mặt thân mật. ` 48 GUY DE POURTALÈS Chopin nhận lời ; ông nghỉ rằng sẽ phải đem tài mình: ra trả giá cho cuộc vưi, nhưng ông muốn làm vui lòng người đồng hương. Đúng ngày hẹn. ông đến thì chữ thấy quan khách có độ ba bốn người ; một vài bà khách và một ông độ ba mươi tuồi mày râu nhẫn nhụi, Chopin cho là một học sĩ bay một vị thượng quan tôn giáơ tại triều đình. Bà Dobrzycka giới thiệu Chopin : «Một thanh niên đồng hương với tôi, nhạc sĩ tài ba, ông sẽ không từ chối mà cho chúng ta nghe một vài bản nhạc, _ vang âm của tồ quốc xa xôi.» Chopin ngồi trước dương cầm, ông cảm thấy mình đang lúc chứa cban tình tứ và cảm hứng, Biết bao kỷ niệm êm đềm về Constance, về gia đình ồ ạt nồi dậy trong tâm trí. Qua tiếng dương: cầm ông diễn tả những vẻ duyên dáng lả lướt, những. xúc động trỉnh nguyên với một hình thức: truyền cảm chưa từng ai biết tới. Người ngồi nghe ông giữ một vẻ yên lặng sâu xa, Bà chủ nhà hai mắt rưng rưng lệ „đứng dậy nói với Chopin ; «Cám ơn ông, ông đã choơ chúng tôi thưởng thức những phút êm ái cùng với Đức Ông.» Nói rồi bà nghiêng mình kính cần trước mặt hai bà khách ngồi đấy và ông khách mày râu nhẳn. nhụi. Một bà là bà hoàng Augusta, chị em họ với bà, còn ông khách kia là hoàng thân Jean, sau này lên ngôi vua xứ Saxe, trước đây Chopin đã tưởng lầm là một nhà thần học. Hôm sau họ đưa cho Chopin bức thư giới thiệu với vua và hoàng hậu xứ Deux Siciles và ông hoàng Lucques, Họ giới thiệu Chopin là « một nghệ sĩ ngoại hạng và sẽ có tương lai rực rỡ ». Được sự bảo trợ quý giá ấy, Chopin và Titus trở CHOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC , _“@P về Vienne vào cuối tháng một. Hai người đi thất qàột ' căn nhà, họ kiếm được một căn nhà ba "tiep tại hay Kơhlmarkt với giá so đồng. Nhưng ở thủ đô nước Áo ngườ ta đã qửên tgướp nghệ sĩ trước đây từng được mọi người kien ngợi. Nhà xuất bản ffaslinger không chịu mua tắcyhầm của: Chopia mà Chopin lại không muốn đèm cho không. Ông: nói : «Có lẽ họ định dìm nhạc phầm của mình đề mình đem cho không họ. Nhưng họ đã lầm ; châm ngôn của tôi là có tiền thì mới có tác phầm›. Những chuyện vặc- - ấy bị lu mờ đi trước những biến cố chính trị ở Ba Lan mà báo chí ở đây đã bắt đầu đăng tải. Cuộc bicia đông xầy ra ở Varsovie ngày ao tháng một, Dân tộc đứng lên cởi ách nô lệ. Tin tức chỉ đưa đến từng chỉ tiết vụn vắt : ngày ao-11, mười tám nhà ái quốc đửa quân đến lâu đài Belvédère đề bắt quận công Constadtin.. Nhưng.họ đến chậm quá, quận công đã cùng các bính sĩ Nga rút khỏi thành Varsovie. Dân chúng trong thành nồi dậy chống sự áp bức của người Nạa. Ngày hôwÐ sau, chánh phủ:mới được thành lập, nước Ba Lan. tuyêw chiến với người Nga thu. hồi độc lập, khắp nơi đâm chúng đầu quân lên đường cứu quốc. Mới nghe những tin tức đầu tiên ấy Titus sẽ Chopin đều phấn khởi. Titus vội vàng sắm sửa hàn trang tiở về nước nhà với anh em chiến sĩ, Chopin ở lại một mình chỉ biết than thở vì không biết làm gì với hai bàn tay yếu mềm và một tài nghệ vô bồ trong thờ? chiến, Ông theo ngẫu hứng mướn một cồ xe đi thẻøØ hút Titus nhưng không có mục đích nhất định, Ông , 59 ‹GUY DE POURTALÈS ta đi vào buồi hoàng hôn mùa đông u ám,giữa đường, ông nhận thấy lòng hăng hái của mình không được việc gì cả, ông cũng theo kịp Titus, ông bèn bảo người đánh xe trở lại Vienne, Về nhà ông nhận được thư £ cha, Ông già đoán biết ý muốn của con nên khần khoản khuyên con không nên bỏ giở sự nghiệp. Ít ra bao nhiêu sự hy sinh ấy cũng phải đem lại kết quả. Bởi thế cho nên Chopin ở lại. Nhưng ở lại đề chịu đựng sự ngược đãi của người Áo vẫn ác cảm với nước Ba Lạn. Những nghệ sĩ quen biết ông đều lánh mặt, nhiều lần ông nghe tiếng xì xào; sự lầm lẫn duy nhất của Thượng Đế là sinh ra người Ba Lan, Thư từ bây giờ đến rất chậm trễ, ông sống trong sự lo lắng. Tin tức cho biết đại tướng Nga:Paskewitch đem quân tiến đánh Varsovie, Ông đã tưởng tượng ra thủ đô nước nhà bị đốt phá, cha mẹ mình và Constance bị giết. Xưa nay ông tất SỢ ViẾt thư mà bây giờ. ông phải đề nhiều thì giờ ngồi viết thư hỏi thăm bà con thân quyến. ‹Hình nhự tôi nằm mơ, tôi vẫn thấy tôi ở nhà, Quanh tôi, những tiếng nói lạ tai nghe như tiếng mõ. Bây giờ thì sống hay chết đối với tôi đều không có nghĩa gì cả, Tại sao tôi bị bỏ tơi một mình ở đây ?. Tại sao tôi không được ở nhà cùng chịu nguy. hiềm với mọi người ‡» j Đến lễ Nô-en, thảm kịch lo lắng càng đè nặng xuống tâm hồn. Dante rất có lý khi ông nói rằng không có cái gì làm cho người ta đau khồ hơn một hỷ niệm yên vui nhớ lại trong những ngày đau khồ. Đêm Nô-cn ấy ông đến nhà thờ đứng ở một chỗ tối €HOPIN HAY NHÀ THƠ CỦA ÂM NHẠC 51 săm nhất tựa lưng vào cột, nghi đến cây thông chăng đèn ở nhà mìnb, đến những món quà khiêm tốn anh em trong nhà tặng lẫn nhau, đến bữaăn đêm cả nhà ngồi quanh chiếc bàn ắn bánh Thánh, Trong những ngày ấy ông chỉ ở trong phòng một znình, ông tả cảnh văn phòng như sau ; «Căn phòng lớn, có ba cửa sồ, cái giường đề ngay trước mặt, bêa phải là chiếc dương cầm, bên trái là chiếc trường kỷ, giữa hai cửa sô là chiếc gương lớn; giữa nhà kê chiếc bàn gỗ đào, Sàn nhà bằng gỗ đánh xi. Trong phòng yên tĩnh lắm, Buồi sáng, một anh bồi phòng đến đánh thức tôi dậy,:anh ta là người đần độn chịu không nồi, “Tôi đậy uống cà phê, thường thường uống lạnh vì mãi chơi đàn quên cả ăn sáng. Chín giờ :thì giáo sư tiếng Đức đến. Sau đấy tôi lại chơi đàn, Rồi Hummel 4iến họa bức chân dưng của tôi trong khi Nidecki nghiên cứu bản hòa tấu của tôi, Tôi mặc áo trong nhà """